Yếu tố con người trong công tác quản lý

Lêi më ®Çu Trong s¶n xuÊt kinh doanh ngµy nay, c«ng t¸c qu¶n lý ®­îc coi lµ mét trong nh÷ng nh©n tè quan träng nhÊt ®Ó giµnh ®­îc th¾ng lîi trong sù c¹nh tranh víi nh÷ng doanh nghiÖp kh¸c trªn th­¬ng tr­êng. C«ng t¸c qu¶n lý bao gåm viÖc x©y dùng kÕ ho¹ch mét c¸ch cÈn thËn, dùng nªn mét c¬ cÊu tæ chøc ®Ó gióp cho mäi ng­êi hoµn thµnh c¸c kÕ ho¹ch, vµ biªn chÕ cho c¬ cÊu tæ chøc víi nh÷ng con ng­êi cã n¨ng lùc cÇn thiÕt, cuèi cïng lµ viÖc ®¸nh gi¸ vµ ®iÒu chØnh c¸c ho¹t ®éng th«ng qua kiÓm tra. Tuy nhiªn, tÊt c¶ c¸c chøc n¨ng qu¶n lý sÏ kh«ng hoµn thµnh tèt nÕu c¸c nhµ qu¶n lý kh«ng hiÓu ®­îc yÕu tè con ng­êi trong c¸c ho¹t ®éng cña hä vµ kh«ng biÕt c¸ch l·nh ®¹o con ng­êi ®Ó ®¹t ®­îc kÕt qu¶ nh­ mong muèn. Lµ mét sinh viªn em rÊt quan t©m ®Õn "YÕu tè con ng­êi trong c«ng t¸c qu¶n lý" do vËy em ®· chän ®Ò tµi nµy. Do ph¹m vi cña ®Ò tµi nµy kh¸ réng nªn em ®· kh«ng hoµn thµnh bµi viÕt ®óng thêi h¹n sím em mong nhËn ®­îc sù gióp ®ì cña khoa vµ c¸c thÇy c« gi¸o. Em xin ch©n thµnh c¶m ¬n!yÕu tè con ng­êi trong c«ng t¸c qu¶n lý Qu¶n lý vµ l·nh ®¹o ®­îc coi lµ nh÷ng ho¹t ®éng gièng nhau. MÆc dï sù thËt lµ mét nhµ qu¶n lý giái hÇu nh­ ch¾c ch¾n lµ mét nhµ l·nh ®¹o giái. Nh­ vËy, l·nh ®¹o lµ mét chøc n¨ng c¬ b¶n cña c¸c nhµ qu¶n lý bao gåm nhiÒu vÊn ®Ò h¬n l·nh ®¹o. Nh­ ®· nªu ra ë c¸c ch­¬ng tr­íc, c«ng t¸c qu¶n lý bao gåm viÖc x©y dùng kÕ ho¹ch mét c¸ch cÈn thËn, dùng lªn mét c¬ cÊu tæ chøc ®Ó gióp cho mäi ng­êi hoµn thµnh c¸c kÕ ho¹ch, vµ biªn chÕ cho c¬ cÊu tæ chøc víi nh÷ng con ng­êi cã n¨ng lùc cÇn thiÕt. C¸c b¹n xÏ thÊy trong phÇn IV mét chøc n¨ng còng quan träng n÷a trong c«ng t¸c qu¶n lý vµ viÖc ®¸nh gi¸ vµ ®iÒu chØnh c¸c ho¹t ®éng th«ng qua kiÓm tra. Tuy nhiªn, tÊt c¶ c¸c chøc n¨ng qu¶n lý sÏ kh«ng hoµn thµnh tèt nÕu c¸c nhµ qu¶n lý kh«ng hiÓu ®­îc yÕu tè con ng­êi trong c¸c ho¹t ®éng cña hä vµ kh«ng biÕt c¸ch l·nh ®¹o con ng­êi ®Ó ®¹t ®­îc kÕt qu¶ nh­ mong muèn. Theo mét ®Þnh nghÜa rÊt c¬ b¶n, th× sù l·nh ®¹o còng cã nghÜa lµ sù tu©n theo, vµ chóng ta ph¶i thÊy ®­îc t¹i sao con ng­êi ph¶i tu©n theo. VÒ c¬ b¶n, mäi ng­êi cã xu thÕ tu©n theo ai mµ hä nh×n thÊy ë ng­êi ®ã cã nh÷ng ph­¬ng tiÖn ®Ó tho¶ m·n c¸c mong muèn vµ c¸c nhu cÇu riªng cña hä. NhiÖm vô cña c¸c nhµ qu¶n lý lµ khuyÕn khÝch mäi ng­êi ®ãng gãp mét c¸ch hiÖu qu¶ vµo viÖc hoµn thµnh c¸c môc tiªu cña doanh nghiÖp, vµ ®¸p øng mäi nguyÖn väng vµ nhu cÇu riªng cña hä trong qu¸ tr×nh ®ã. Chøc n¨ng l·nh ®¹o trong qu¶n lý ®­îc x¸c ®Þnh nh­ lµ mét qu¸ tr×nh t¸c ®éng ®Õn con ng­êi ®Ó lµm cho hä thùc sù s½n sµng vµ nhiÖt t×nh phÊn ®Êu ®Ó hoµn thµnh nh÷ng môc tiªu cña tæ chøc. Trong phÇn tr×nh bµy vÒ chøc n¨ng nµy bµi viÕt nµy chØ ra r»ng khoa häc vÒ hµnh vi ë ®©y t¹o nªn sù ®ãng gãp quan träng vµo c«ng t¸c qu¶n lý. Khi ph©n tÝch kiÕn thøc cÇn thiÕt cho qu¶n lý t«i xÏ tËp trung vµo yÕu tè con ng­êi, ®éng c¬ thóc ®Èy,sù l·nh ®¹o vµ sù giao tiÕp. I.YÕu tè con ng­êi trong c¸c doanh nghiÖp TÊt c¶ mäi cè g¾ng cã tæ chøc ®­îc thùc hiÖn ®Ó ®¹t ®­îc c¸c môc tiªu c¶u doanh nghiÖp, nãi chung lµ môc tiªu s¶n xuÊt vµ chuÈn bÞ s½n nh÷ng lo¹i hµng ho¸ vµ dÞch vô nµo ®ã. Sù cè g¾ng nµy kh«ng chØ h¹n chÕ vµo ho¹t ®éng kinh doanh: nã còng ®­îc ¸p dông cho c¸c tr­êng ®¹i häc, bÖnh viÖn, héi tõ thiÖn vµ c¸c c¬ quan nhµ n­íc. Râ rµng lµ trong khi c¸c môc tiªu cña c¬ së c¸ nh©n trong tæ chøc ®ã còng cã c¸c nhu cÇu vµ c¸c môc tiªu riªng, quan träng ®èi víi hä. ChÝnh th«ng qua chøc n¨ng l·nh ®¹o, c¸c nhµ qu¶n lý gióp cho mäi ng­êi thÊy ®­îc r»ng hä cã thÓ tho¶n m·n ®­îc c¸c nhu cÇu riªng sö dông tiÒm n¨ng cña hä trong khi ®ång thêi hä ®ãng gãp vµo viÖc thùc hiÖn c¸c môc tiªu cña c¬ së. Do vËy c¸c nhµ qu¶n lý cÇn ph¶i cã sù hiÓu biÕt vÒ vai trß cña mäi ng­êi, c¸ t×nh vµ c¸ nh© c¸ch cña hä. 1. Nh÷ng vai trß kh¸c nhau cña con ng­êi C¸c c¸ nh©n kh«ng ®¬n thuÇn lµ yÕu tè s¶n xuÊt trong c¸c kÕ ho¹ch qu¶n lý. Hä lµ c¸c thµnh viªn cña c¸c hÖ thèng x· héi trong nhiÒu tæ chøc, hä lµ ng­êi tiªu dïng hµng ho¸ vµ dÞch vô vµ nh­ vËy hä t¸c ®éng m¹nh tíi nhu cÇu; hä lµ thµnh viªn cña c¸c gia ®×nh, tr­êng häc vµ hä lµ nh÷ng c«ng d©n, víi nh÷ng vai trß kh¸c nhau nµy hä lËp ra nh÷ng bé luËt ®Ó l·nh ®¹o c¸c nhµ qu¶n lý, nh÷ng m«n ®¹o ®øc häc ®Ó h­íng dÉn c¸ch c­ sö vµ truyÒn thèng vÒ nh©n phÈm mµ nã lµ ®Æc tÝnh chñ yÕu cña x· héi chóng ta. Tãm l¹i c¸c nhµ qu¶n lý vµ nh÷ng ng­êi mµ hä l·nh ®¹o lµ nh÷ng thµnh viªn t¸c ®éng lÉn nhau trong mét hÖ thèng x· héi r«ng h¬n. 2. Kh«ng cã con ng­êi theo nghÜa chung chung Mäi ng­êi ho¹t ®éng víi nh÷ng vai trß kh¸c nhau vµ b¶n th©n hä còng kh¸c nhau. Kh«ng cã con ng­êi chung chung. Trong c¸c c¬ së cã tæ chøc con ng­êi th­êng mang t×nh c¸c vai trß kh¸c nhau. C¸c c«ng ty ®Ò ra c¸c nguyªn t¾c, thñ tôc giÊy tê, chÕ ®é lµm viÖc, tiªu chuÈn an toµn, chøc vô c«ng t¸c, tÊt c¶ víi sù ngÇm ®Þnh r»ng mäi ng­êi vÒ c¬ b¶n lµ nh­ nhau. TÊt c¶ víi sù ngÇm ®Þnh r»ng mäi ng­êi vÒ c¬ b¶n lµ nh­ nhau. TÊt nhiªn gi¶ thiÕt nµy lµ cÇn thiÕt mét phÇn lín ë nh÷ng ho¹t ®éng cã tæ chøc, nh­ng ®iÒu kh«ng kÐm quan träng lµ ph¶i thÊy r»ng mçi con ng­êi lµ mét thÓ duy nhÊt - hä cã nh÷ng nhu cÇu kh¸c nhau, tham väng kh¸c nhau. NÕu c¸c nhµ qu¶n lý kh«ng hiÓu ®­îc tÝnh phøc t¹p vµ c¸ tÝnh cña con ng­êi th× hä cã thÓ ¸p dông sai nh÷ng ®iÒu kh¸i qu¸t vÒ ®éng c¬ thóc ®Èy, sù l·nh ®¹o vµ mèi liªn hÖ. MÆc dï c¸c nguyªn t¾c vµ c¸c kh¸i niÖm nãi chung lµ ®óng nh­ng cÇn ph¶i ®iÒu chØnh cho phï hîp víi tõng hoµn c¶nh cô thÓ. Trong mét xÝ ng iÖp, kh«ng ph¶i tÊt c¶ c¸c nhu cÇu cña mäi ng­êi ®Òu ®­îc ®¸p øng hoµn toµn nh­ng c¸c nhµ qu¶n lý ph¶i cã mét ph¹m vi réng r·i ®¸ng kÓ trong viÖc t¹o ra sù phï hîp c¸ nh©n. MÆc dï c¸c yªu cÇu vÒ chøc vô th­êng xuÊt ph¸t tõ c¸c kÕ ho¹ch cña doanh nghiÖp vµ tæ chøc, nh­ng thùc tÕ kh«ng nªn lo¹i trõ kh¶ n¨ng bè trÝ c«ng viÖc cho phï hîp víi con ng­êi trong mçi tr­êng hîp cô thÓ ®Ó sö dông tèt h¬n ®­îc tµi n¨ng qu¶n lý hiÖn h÷u trong doanh nghiÖp. 3. Nh©n c¸ch con ng­êi lµ mét ®iÒu quan träng. C«ng t¸c qu¶n lý liªn quan tíi viÖc hoµn thµnh c¸c môc tiªu cña doanh nghiÖp. §¹t ®­îc c¸c kÕt qu¶ lµ mét ®iÒu quan träng, nh­ng c¸c biÖn ph¸p ®Ó ®¹t ®­îc c¸c kÕt qu¶ kh«ng bao giê ®­îc xóc ph¹m ®Õn nh©n c¸ch cña con ng­êi. Kh¸i niÖm vÒ nh©n c¸ch c¸ nh©n cã nghÜa lµ mäi ng­êi ph¶i ®­îc ®èi sö víi lßng tån träng bÊt kÓ chøc vô cña hä trong tæ chøc ®ã. TÊt c¶ Chñ TÞch, Phã chñ tÞch, nhµ qu¶n lý, qu¶n ®èc c¬ së vµ c«ng nh©n ®Òu ®ãng gãp vµo viÖc thùc hiÖn c¸c môc tiªu cña doanh nghiÖp. Mçi ng­êi lµ mét thùc thÓ thèng nhÊt víi nh÷ng kh¶ n¨ng vµ nguyÖn väng kh¸c nhau, nh­ng tÊt c¶ ®Òu lµ nh÷ng con ng­êi nªn tÊt c¶ ®Òu ®­îc ®èi xö nh­ nhau. 4. CÇn xem xÐt con ng­êi mét c¸ch toµn diÖn Chóng ta kh«ng thÓ nãi vÒ b¶n chÊt cña con ng­êi trõ khi chóng ta ®· xem xÐt mét con ng­êi mét c¸ch toµn diÖn chø kh«ng ph¶i chØ xÐt nh÷ng ®Æc tr­ng riªng vµ t¸ch biÖt nh­ sù hiÓu biÕt, quan ®iÓm, kü n¨ng hoÆc t×nh h×nh riªng. Mét con ng­êi cã tÊt c¶ nh÷ng ®Æc tÝnh ®ã víi nh÷ng møc ®é kh¸c nhau. H¬n n÷a nh÷ng ®Æc tÝnh ®ã cã t¸c ®éng qua l¹i lÉn nhau, vµ tÝnh tréi cña chóng trong nh÷ng hoµn c¶nh cô thÓ thay ®æi nhanh vµ kh«ng ®o¸n tr­íc ®­îc. Con ng­êi lµ mét c¸ thÓ toµn diÖn chÞu ¶nh h­ëng bëi c¸c yÕu tè bªn ngoµi nh­ gia ®×nh, hµng xãm, tr­êng häc, nhµ thê, c«ng ®oµn hoÆc ®oµn thÓ, tæ chøc chÝnh trÞ vµ c¸c nhãm huynh ®Ö. Mäi ng­êi kh«ng thÓ tù g¹t bá nh÷ng ¶nh h­ëng cña nh÷ng lùc l­îng ®ã khi lµm viÖc. C¸c nhµ qu¶n lý ph¶i nhËn thÊy nh÷ng thùc tÕ ®ã vµ chuÈn bÞ c¸c øng xö víi chóng. II. C¸c m« h×nh con ng­êi. §Ó hiÓu ®­îc tÝnh phùc t¹p cña con ng­êi c¸c t¸c gi¶ viÕt vÒ c«ng t¸c qu¶n lý ®­a ra mét sè m« h×nh con ng­êi. Mçi m« h×nh lµ mét sù trõu t­îng cña thùc t¹i. Nã bao gåm nh÷ng biÕn cè ®­îc coi lµ quan träng, nh­ng còng bá qua nh÷ng yÕu tè Ýt thiÕt yÕu cho viÖc gi¶i thÝch hiÖn t­îng. C¸c nhµ qu¶n lý dï cã ý thøc hµnh vi c¸ nh©n vµ hµnh vi theo tæ chøc, dùa trªn nh÷ng gØa thiÕt vÒ con ng­êi. Nh÷ng gi¶ thiÕt nµy vµ nh÷ng lý luËn cã liªn quan víi chóng ¶nh h­ëng ®Õn hµnh vi qu¶n lý. Qua nhiÒu n¨m, ng­êi ta ®· ®­a ra nhiÒu quan ®iÓm kh¸c nhau vÒ b¶n chÊt chñ yÕu cña con ng­êi. ë ®©y chóng ta ®· ®­a ra nhiÒu quan ®iÓm kh¸c nhau vÒ b¶n chÊt chñ yÕu cña con ng­êi. Do ®ã chóng ta tËp trung vµo nh÷ng m« h×nh lùa chän cña Schein vµ vµo nh÷ng gi¶ thiÕt cæ ®iÓn cña McGrgor vÒ con ng­êi. 1. Tõ quan ®iÓm lîi Ých kinh tÕ tíi con ng­êi tæng thÓ EdgarH. Schein ®· ®­a ra 4 m« h×nh quan ®iÓm vÒ con ng­êi. §Çu tiªn «ng l­u ý nh÷ng gi¶ thiÕt lîi Ých kinh tÕ trªn t­ t­ëng lµ con ng­êi tr­íc hÕt bÞ thóc ®Èy bëi nh÷ng ®éng c¬ kinh tÕ. V× nh÷ng ®éng cã nµy ®­îc gi¸m s¸t bëi doanh nghiÖp, nªn con ng­êi thùc chÊt lµ thô ®éng bÞ sö dông, bÞ thóc ®Èy vµ bÞ gi¸m s¸t bëi tæ chøc. Nh÷ng gi¶ thiÕt nµy gièng nh­ nh÷ng gi¶ thiÕt nÕu trong thuÕt X cña McGregor, sÏ ®­îc ®Ò cËp tíi mét c¸ch v¾n t¾t. M« h×nh thø hai, g¾n liÒn víi nh÷ng gi¶ thiÕt vÒ mÆt x· héi, nã dùa trªn quan ®iÓm cña Elton Mayoa lµ, vÒ c¬ b¶n con ng­êi bÞ thóc ®Èy bëi nh÷ng nhu cÇu x· héi. Ch¼ng h¹n nh­ c¸c lùc l­îng vÒ mÆt x· héi cña nh÷ng nhãm ph©n chia theo ®Þa vÞ x· héi lµ quan träng h¬n sù kiÓm tra theo qu¶n lý. M« h×nh thø ba g¾n liÒn víi c¸c gi¶ thiÕt vÒ tù th©n vËn ®éng cho r»ng c¸c ®éng c¬ ®­îc chia thµnh n¨m nhãm trong mét hÖ thèng cÊp bËc tõ nh÷ng nhu cÇu ®¬n gi¶n ®Ó tån t¹i cho tíi nh÷ng nhu cÇu cao nhÊt vÒ tù th©n vËn ®éng víi sù tËn dông tèi ®a tiÒm n¨ng cña con ng­êi. Theo quan ®iÓm nµy th× con ng­êi tù thóc ®Èy m×nh - hä muèn ®­îc, vµ cã thÓ ®­îc hoµn thiÖn. M« h×nh thø t­ dùa trªn nh÷ng gi¶ thuyÕt phøc hîp, thÓ hiÖn quan ®iÓm riªng cña Schein vÒ con ng­êi. Nh÷ng gi¶ thiÕt cë b¶n cña «ng lµ, con ng­êi lµ mét thùc thÓ phøc hîp vµ cã kh¶ n¨ng häc hái nh÷ng c¸ch vËn ®éng míi vµ cã kh¶ n¨ng ®¸p øng l¹i c¸c chiÕn l­îc qu¶n lý kh¸c nhau. 2. ThuyÕt X vµ thuyÕt Y cña McGregor Mét quan ®iÓm kh¸c vÒ b¶n chÊt c¶u con ng­êi ®· ®­îc Douglas Mc ®­a ra theo hai hÖ thèng gi¶ thiÕt vµ nãi chung ®­îc gäi lµ "thuyÕt X" vµ "thuyÕt Y". McGregor cho r»ng, c«ng t¸c qu¶n lý ph¶i b¾t ®Çu tõ c©u hái c¬ b¶n lµ, c¸c nhµ qu¶n lý cã thÓ nh×n nhËn b¶n th©n hä nh­ thÓ nµo trong mèi liªn hÖ víi ng­êi kh¸c. Quan ®iÓm nµy®ßi hái ph¶i cã mét t­ t­ëng nµo ®ã ®èi víi nhËn thøc vÒ b¶n chÊt cña con ng­êi. McGregor ®· chän nh÷ng thuËt ng÷ nµy v× «ng muèn dïng mét thuËt ng÷ chung chung kh«ng mang mét ý nghÜa g× vÒ ng­êi tèt hoÆc xÊu. *Nh÷ng gi¶ thiÕt cña thuyÕt X. Nh÷ng gi¶ thuyÕt truyÒn thèng vÒ b¶n chÊt con ng­êi, theo McGregor, theo thuyÕt X nh­ sau: a. Con ng­êi nãi chung vèn dÜ kh«ng thÝch lµm viÖc vµ sÏ tr¸nh viÖc nÕu hä cã thÓ tr¸nh ®­îc. b. V× ®Æc ®iÓm nµy cña con ng­êi cho nªn hÇu hÕt mäi ng­êi ph¶i bÞ Ðp buéc, kiÓm tra, chØ thÞ vµ ®e do¹ b»ng h×nh ph¹t ®Ó buéc hä ph¶i cã nh÷ng cè g¾ng thÝch hîp ®Ó thùc hiÖn nh÷ng môc tiªu cña tæ chøc. c. Con ng­êi nãi chung muèn lµm theo chØ thÞ, muèn trèn tr¸nh tr¸ch nhiÖm, cã t­¬ng ®èi Ýt tham väng vµ muèn an phËn lµ trªn hÕt. * Nh÷ng gi¶ thuyÕt cña Y. Nh÷ng gi¶ thiÕt trong thuyÕt Y cña McGregor nh­ sau: a. ViÖc dµnh nh÷ng cè g¾ng vÒ thÓ lùc vµ tinh thÇn trong cuéc sèng còng tù nhiªn nh­ trong khi ch¬i bêi hoÆc nghØ ng¬i. b. ViÖc kiÓm tra tõ bªn ngoµi vµ ®e do¹ b»ng h×nh ph¹t kh«ng ph¶i lµ biÖn ph¸p duy nhÊt ®Ó t¹o ra nh÷ng nç lùc hoµn thµnh nh÷ng môc tiªu cña tæ chøc. Con ng­êi sÏ cßn chñ ®éng vµ tù gi¸c trong viÖc thùc hiÖn c¸c môc tiªu mµ hä cam kÕt. c. Møc ®é cam kÕt víi c¸c môc tiªu tû lÖ víi møc h­ëng thô g¾n liÒn víi thµnh tÝch cña hä. d. Trong nh÷ng ®iÒu kiÖn ®óng ®¾n, cn ng­êi nãi chung biÕt r»ng hä kh«ng chØ nªn chÊp nhËn mµ cßn ph¶i thÊy tr¸ch nhiÖm cña m×nh. e. Kh¶ n¨ng thÓ hiÖn trÝ t­ëng t­îng, tµi khÐo lÐo vµ tÝnh s¸ng t¹o møc ®ä t­¬ng ®èi cao trong viÖc gi¶i quyÕt c¸c vÊn ®Ò cña tæ chøc lµ kh¶ n¨ng réng r·i trong quÇn chóng chø kh«ng bã hÑp. g. Trong nh÷ng ®iÒu kiÖn cña cuéc sèng c«ng nghiÖp hiÖn ®¹i, nh÷ng tiÒm n¨ng trÝ tuÖ cña con ng­êi nãi chung míi chØ ®­îc sö dông mét phÇn. Râ rµng hai hÖ thèng gi¶ thiÕt nµy kh¸c nhau mét c¸ch c¬ b¶n. ThuyÕt X lµ thuyÕt bi quan, tÜnh t¹i vµ cøng nh¾c. ViÖc kiÓm tra chñ yÕu lµ tõ bªn ngoµi, ®­îc cÊp trªn ¸p ®Æt lªn cÊp d­íi. Ng­îc l¹i, thuyÕt Y lµ thuyÕt l¹c quan, n¨ng ®éng vµ linh ho¹t, nã nhÊn m¹nh ®Õn tÝnh chñ ®éng vµ sù phèi hîp chÆt chÏ nh÷ng nhu cÇu cña c¸ nh©n víi nh÷ng ®ßi hái cña tæ chøc. Ch¾c ch¾n lµ mçi hÖ thèng gi¶ thiÕt sÏ cã ¶nh h­ëng tíi c¸ch thøc mµ c¸c nhµ qu¶n lý thùc hiÖn c¸c chøc n¨ng vµ ho¹t ®éng qu¶n lý cña hä. Chóng ta h·y xem xÐt c¸c môc ®Ých cña hä cô thÓ h¬n ®«i chuts. * ViÖc lµm s¸ng tá c¸c thuyÕt. Râ rµng lµ McGregor lo ng¹i r»ng thuyÕt X vµ thuyÕt Y cã thÓ bÞ hiÓu sau. Nh÷ng quan ®iÓm sau ®©y xÏ lµm râ mét sè ph¹m vi nh©n thøc sai lÇm vµ gi÷ cho c¸c gi¶ thiÕt nµy ë trong mét tÇm møc ®óng ®¾n. Thø nhÊt c¸c gi¶ thuyÕt cña thuyÕt X vµ thuyÕt Y míi chØ lµ nh÷ng gi¶ thiÕt mµ th«i. Chóng kh«ng ph¶i lµ nh÷ng ®iÒu b¾t buéc hoÆc nh÷ng gîi ý cho c¸c chiÕn l­îc qu¶n lý. Tr¸i l¹i, chóng ph¶i ®­îc thö nghiÖm trong thùc tÕ. H¬n n÷a, nh÷ng gi¶ thuyÕt nµy lµ nh÷ng suy luËn trùc gi¸c vµ kh«ng dùa trªn sù nghiªn cøu. Thø hai, c¸c thuyÕt X vµ thuyÕt Y kh«ng ngô ý tíi viÖc qu¶n lý "cøng" hay "mÒm". C¸ch tiÕp cËn "cøng" cã thÓ t¹o ra sù ph¶n øng vµ chèng ®èi. C¸ch tiÕp cËn "mÒm" cã thÓ dÉn tíi sù qu¶ lý bu«ng láng vµ kh«ng phï hîp víi thuyÕt Y. Thay vµo ®ã nhµ qu¶n lý cã hiÖu qu¶ ph¶i nhËn biÕt vÒ phÈm chÊt vµ nh÷ng n¨ng lùc, còng nh­ nh÷ng h¹n chÕ cña con ng­êi, vµ ®iÒu chØnh c¸c hµnh vi theo yªu cÇu cÇn thiÕt trong tõng tr­êng hîp. Thø ba, kh«ng nªn coi thuyÕt X vµ thuyÔt Y trªn mét ph¹m vi kÕ tôc víi X vµ Y lµ nh÷ng th¸i cùc ®èi lËp. Chóng kh«ng thuéc ph¹m trï vÒ møc ®é, mµ tr¸i l¹i chóng lµ nh÷ng quan ®iÓm hoµn toµn kh¸c nhau vÒ con ng­êi. Ph¹m vi thø t­ cña nhËn thøc sai lÇm tiÒm Èn cÇn ®­îc lµm râ lµ viÖc th¶o luËn thuyÕt Y kh«ng ph¶i lµ kh¶ n¨ng ®Ó cho viÖc qu¶n lý thèng nhÊt, còng kh«ng ph¶i lµ lý lÏ chèng l¹i viÖc sö dông quyÒn h¹n. Thay vµo ®ã, theo thuyÕt Y quyÒn h¹n chØ ®­îc xem nh­ lµ mét trong nhiÒu c¸ch thøc mµ ng­êi qu¶n lý dïng quyÒn l·nh ®¹o. Thø n¨m, nh÷ng nhiÖm vô vµ hoµn c¶nh kh¸c nhau ®ßi hái ph¶i cã nhiÒu c¸ch tiÕp cËn ®Ó qu¶n lý. §«i khi, quyÒn h¹n vµ cã cÊu cã thÓ cã hiÖu qu¶ ®èi víi mét sè nhiÖm vô nµo ®ã, vµ ph¶i nh÷ng c¸ch tiÕp cËn kh¸c nhau trong nh÷ng hoµn c¶nh kh¸c nhau. Ch¼ng h¹n nh­ mét doanh nghiÖp cã hiÖu qu¶ lµ doanh nghiÖp mµ nã ®­a ra nh÷ng yªu cÇu nhiÖm vô phï hîp víi con ng­êi vµ hoµn c¶nh cô thÓ. 3. H­íng tíi quan ®iÓm triÕt chung cña c¸c m« h×nh hµnh vi Trong nhiÒu quan ®iÓm nãi chung vÒ con ng­êi th× quan ®iÓm nµo lµ cã c¨n cø? Chóng ta ®· l­u ý r»ng Schein ®· ®­a ra bèn m« h×nh quan niÖm vÒ con ng­êi, tõ quan ®iÓm vÒ lîi Ých kinh tÕ ®Õn quan ®iÓm nhÊn m¹nh c¸c ®éng c¬ phøc hîp. Chóng ta ®· biÕt r»ng McGregor ®· nhãm gép c¸c gi¶ thiÕt thµnh thuyÕt X vµ thuyÕt Y. Khi ®ã m« h×nh nµo lµ cã c¨n cø? D­êng nh­ kh«ng cã mét m« h×nh ®¬n lÎ nµo cã ®ñ kh¶ n¨ng ®Ó gi¶i thÝch ®Çy ®ñ vÒ hµnh vi c¸ nh©n vµ tæ chøc. Xin nh¾c l¹i r»ng con ng­êi rÊt kh¸c nhau, kh«ng cã con ng­êi nãi chung. H¬n n÷a, con ng­êi c­ xö kh¸c nhau trong nh÷ng t×nh huèng kh¸c nhau vµ ®èi víi nh÷ng vÊn ®Ò phøc t¹p, thËm chÝ hä c­ xö kh¸c nhau trong nh÷ng tr­êng hîp t­¬ng tù ë nh÷ng thêi ®iÓm kh¸c nhau. Trong mét sè tr­êng hîp, con ng­êi hµnh ®éng mét c¸ch hîp lý; trong nh÷ng tr­êng hîp kh¸c, hä bÞ chi phèi bëi nh÷ng mÆc c¶m. Tr¸ch nhiÖm cña nh÷ng nhµ qu¶n lý lµ t¹o ra mét m«i tr­êng mµ trong ®ã mäi ng­êi ®­îc thóc ®Èy ®Ó ®ãng gãp vµo viÖc thùc hiÖn c¸c môc tiªu cña doanh nghiÖp. Còng cÇn gi¶ thiÕt r»ng con ng­êi cã thÓ ®­îc vËn ®éng ®Ó bá qua c¸ nh©n hä vµ ®¸nh gi¸ thÊp tr×nh ®é, kh¶ n¨ng hiÓu biÕt cña hä. Nh÷ng lîi Ých kinh tÕ tÊt nhiªn lµ quan träng trong mét doanh nghiÖp, nh­ng con ng­êi th­êng muèn nhËn ®­îc tõ c«ng viÖc nhiÒu thø kh¸c ngoµi tiÒn b¹c. Hä lu«n muèn ph¸t triÓn kh¶ n¨ng, n¨ng lùc còng nh­ tiÒm n¨ng cña hä. Nhµ qu¶n lý giái sÏ chän c¸ch tiÕp cËn triÕt chung b»ng c¸ch rót tØa tõ nh÷ng m« h×nh kh¸c nhau ®Ó m« t¶ b¶n chÊt cña con ng­êi. Tèi thiÓu nhÊt, hä còng ph¶i thõa nhËn r»ng con ng­êi ph¶i ®­îc ®èi xö víi sù t«n träng vµ xøng ®¸ng ph¶i ®­îc xem xÐt nh­ con ng­êi toµn diÖn, vµ ph¶i ®­îc xem xÐt trong khung c¶nh cña m«i tr­êng chung mµ trong ®ã hä cã nh÷ng vai trß kh¸c nhau. Nh÷ng hoµn c¶nh kh¸c nhau ®ßi hái ph¶i cã nh÷ng c¸ch tiÕp cËn qu¶n lý kh¸c nhau ®Ó sö dông mét c¸ch cã kÕt qu¶ vµ hiÖu qu¶ nhÊt mét nguån lùc cã gi¸ trÞ nhÊt trong doanh nghiÖp, Êy lµ con ng­êi. III. Sù nhËn thøc trong m«i tr­êng doanh nghiÖp Nh÷ng nhËn thøc vÒ thùc tÕ cña chóng ta bÞ t¸c ®éng bëi nhiÒu yÕu tè nh­ kiÕn thøc cña chóng ta, nh÷ng kinh nghiÖm ®· qua, tiªu chuÈn, triÓn väng, mèi quan t©m, th¸i ®é vµ quan ®iÓm vÒ con ng­êi. Nhµ qu¶n lý cÇn ph¶i hiÓu biÕt mét sè sai lÇm chung vÒ nhËn thøc c¸ nh©n tèt h¬n, tõ ®ã dÉn tíi c«ng t¸c qu¶n lý tèt h¬n. NhËn thøc lµ sù tiÕp nhËn th«ng tin tõ m«i tr­êng. Nã bao gåm, vÝ dô nh­, viÖc nh×n thÊy nhµ m¸y, nghe thÊy tiÕng ån cña m¸y mãc, c¶m thÊy h¬i nãng tõ lß nung, nÕm vÞ ngon cña thøc ¨n trong hiÖu ¨n vµ ngöi thÊy mïi khãi khÝ x¶ cña ®éng c¬. ë ®©y chóng ta tËp trung vµo nh÷ng gi¸c quan mµ chóng ®Æc biÖt cÇn thiÕt cho c«ng t¸c qu¶n lý. 1.C¸c xu h­íng trong nhËn thøc §iÒu mµ chóng ta nhËn thÊy kh«ng nhÊt thiÕt ph¶i lµ thÕ giíi thùc. Con ng­êi nh×n nhËn c¸c vËt theo c¸ch phèi c¶nh riªng cña hä. Sù nhËn thøc cã thÓ bÞ bãp mÐo bëi nhiÒu yÕu tè kh¸c nhau. Thø nhÊt, cã ®èi t­îng hoÆc sù kiÖn ®ang ®­îc c¶m nhËn. Nh÷ng ®èi t­îng vµ sù kiÖn cã nh÷ng ®Æc tÝnh næi bËt dÔ ®­îc chó ý h¬n nh÷ng ®èi t­îng vµ sù vËt cã tÝnh chÊt kÝn ®¸o. Sau ®ã cã nh÷ng ®Æc tÝnh vµ xu h­íng cña ng­êi c¶m nhËn. Hä cã thÓ bÞ t¸c ®éng qóa m¹nh bëi Ên t­îng ban ®Çu hoÆc tËp trung søc m¹nh cña hä vµo sù kiÖn ®ã vµ c¶m nhËn sai c¸c sù kiÖn kh¸c. Cuèi cïng sù nhËn thøc còng bÞ ¶nh h­ëng bëi m«i tr­êng vËt chÊt vµ x· héi. VÝ dô mét lêi khiÓn tr¸ch tr­íc ®¸m ®«ng sÏ ®­îc tiÕp thu rÊt kh¸c so víi ë níi kÝn ®¸o trong c¬ quan. Nh÷ng ®Æc tÝnh cña ng­êi c¶m nhËn lµ träng t©m trong bµi tiÓu luËn cña t«i v× nã ¶nh h­ëng ®Õn qu¸ tr×nh nhËn thøc. Trong sù nhËn thøc cã lùa chän, mét th«ng tin nµo ®ã sÏ ®­îc xö lý, ®ång thêi nh÷ng th«ng tin kh¸c sÏ bÞ bá qua . Th­êng th­êng nh÷ng ®Æc tÝnh næi bËt ®­îc chó ý trong khi ®ã nh÷ng yÕu tè kÐm râ rµng h¬n sÏ bÞ bá qua. §ång thêi cã xu h­íng bá qua nh÷ng yÕu tè khã chÞu vµ dÔ tiÕp nhËn nh÷ng yÕu tè tÝch cùc vµ dÔ chÞu. Cho nªn mét sè nhµ qu¶n lý d­êng nh­ kh«ng thÓ ®­¬ng ®Çu víi nh÷ng khã kh¨n, nh÷ng quyÕt ®Þnh khã chÞu vµ thùc tÕ ho¹t ®éng cña tæ chøc. Tuy nhiªn sù nhËn thøc chän läc cã thÓ trë thµnh sù chän cã thÓ trë thµnh sù b¶o vÖ cã Ých vÒ mÆt t©m lý, vÝ dô mét nhµ qu¶n lý nh¾c nhë mét cuéc nãi chuyÖn quÊy rÇy ë phßng bªn c¹nh ®Ó tËp trung vµo mét c«ng viÖc gÊp. PhÇn lín, sù nhËn thøc chän läc chÞu ¶nh h­ëng bëi ph¹m vi hiÓu biÕt cña con ng­êi. VÝ dô nh÷ng sinh viªn ë kho¸ häc kinh doanh trong tr­êng ®¹i häc cã thÓ cã nh÷ng quan ®iÓm kh¸c nhau khi ph©n tÝch mét tr­êng hîp phøc t¹p. C¸c sinh viªn chuyªn vÒ kÕ to¸n vµ tµi chÝnh th­êng coi nh÷ng vÊn ®Ò liªn quan ®Õn tµi chÝnh lµ nh÷ng vÊn ®Ò cÊp b¸ch. §ång thêi c¸c sinh viªn vÒ Marketing th­êng thiªn vÒ nh÷ng vÊn ®Ò marketing, trong khi ®ã c¸c sinh viªn chuyªn vÒ qu¶n lý quan t©m ®Õn nh÷ng thiÕu sãt liªn quan ®Õn viÖc lËp kÕ ho¹ch, tæ chøc hoÆc nh÷ng chøc n¨ng qu¶n lý kh¸c. TÊt c¶ ®Òu cïng xem xÐt mét tinh huèng nh­ng theo nh÷ng gãc ®é kh¸c nhau, bÞ ¶nh h­ëng bëi sù ®µo t¹o chuyªn m«n cña hä. Sù m¸y mãc rËp khu«n lµ sù ®­a ra nh÷ng nhËn xÐt chung, réng lín vÒ nh÷ng líp ng­êi thuéc mét s¾c téc riªng hoÆc nh÷ng nhãm kh¸c biÖt nµo ®ã, khi g¸n gÐp cho hä nh÷ng ®Æc tÝnh riªng nhÊt ®Þnh. Ch¼ng h¹n nh­ ng­êi ta th­êng ®­a ra nh÷ng khu«n mÉu vÒ c¸c thµnh viªn hiÖp héi, nh÷ng ng­êi bu«n b¸n, nh÷ng ng­êi nhuém tãc... mµ kh«ng coi träng tÝnh c¸ch c¸ biÖt cña c¸ nh©n hä. Sù ®Þnh kiÕn th­êng do mét Ên t­îng chung vÒ mét yÕu tè ®¬n lÎ nµo ®ã, cã lîi hoÆc kh«ng cã lîi, lµm ¶nh h­ëng ®Õn viÖc ®¸nh gi¸ vÒ con ng­êi xÐt theo mét lo¹t c¸c yÕu tè kh¸c. TÊt nhiªn ®iÒu nµy sÏ dÉn ®Õn viÖc ®¸nh gi¸ sai, hoÆc Ýt ra lµ kh«ng chÝnh x¸c cña nhµ qu¶n lý vÒ nh©n viªn. Ch¼ng h¹n mét nh©n viªn lµm viÖc ®óng giê cã thÓ nhËn ®­îc møc ®iÓm chung cao trong ®¸nh gi¸, mÆc dï chÊt l­îng vµ sè l­îng thùc hiÖn nhiÖm vô cña ng­êi ®ã cã thÓ thÊp. Mét vÊn ®Ò kh¸c trong nhËn thøc lµ sù quy kÕt. Nã cã nghÜa lµ viÖc quy c¸c ®Æc tÝnh riªng vµ th­êng lµ nh÷ng sai lÇm cña ai ®ã cho ng­êi kh¸c. VÝ dô mét nhµ qu¶n lý thiÕu quyÕt ®o¸n cã thÓ ®æi nçi cho nh÷ng ng­êi kh¸c kh«ng cã kh¶ n¨ng ra quyÕt ®Þnh. 2. TÇm quan träng cña viÖc nhËn thøc ®óng cña nhµ qu¶n lý Nh©n thøc ®óng lµ ®iÒu quan träng trong viÖc ®¸nh gi¸ c¸c t×nh huèng trong cuéc sèng hµng ngµy. §èi víi c¸c nhµ qu¶n lý, viÖc nhËn thÊy c¸c sai lÇm vÒ nhËn thøc nh­ ®· nãi ë trªn lµ rÊt cÇn thiÕt cho viÖc thùc hiÖn c¸c chøc n¨ng qu¶n lý. Trong viÖc lùa chän c¸c cÊp d­íi c¸c nhµ qu¶n lý nªn thÊy r»ng hä cã thÓ thiªn vÒ viÖc chän ng­¬× dù bÞ ch¼ng qua v× hä cã nh÷ng nÐt t­¬ng ®ång nµo ®ã. Ch¼ng h¹n nh­ viÖc hä cïng tèt nghiÖp ë mét tr­êng §aÞ häc. Trong khi ®¸nh gi¸, ®Æc biÖt nÕu kh«ng tiÕn hµnh mét c¸ch kh¸ch quan, c¸c nhµ qu¶n lý chØ cã thÓ ®¸nh gi¸ nh©n viªn trªn mét sè ®iÓm, trong khi ®ã l¹i bá qua viÖc thùc hiÖn c¸c c«ng viÖc thùc t¹i. Trong c«ng t¸c ®µo t¹o vµ phat¸ triÓn mét c¸ch chän läc, c¸c nhµ qu¶n lý cã thÓ chØ nhËn thÊy nh÷ng vÊn ®Ò vÒ quan hÖ gi÷a c¸c c¸ nh©n víi nhau vµ chän viÖc ®µo t¹o vÒ c¸ch øng xö, mÆc dï yªu cÇu quan träng ch¼ng h¹n cã thÓ ph¶i dµnh cho viÖc ®µo t¹o vÒ nh÷ng ph­¬ng ph¸p dù b¸o chÝnh x¸c h¬n. T­¬ng tù mét sè nhµ qu¶n lý cã thÓ cho r»ng chØ cã tiÒn lµ c¸ch thóc ®Èy ®­îc c¸c nh©n viªn bëi v× hä suy diÔn tõ c¸c nhu cÇu cña riªng hä vÒ tiÒn b¹c thµnh nhu cÇu cña cÊp d­íi... Cuèi cïng viÖc th«ng tin liªn hÖ cã thÓ bÞ sai lÖch v× con ng­êi chØ nghe nh÷ng ®iÒu hä muèn nghe. Hä Ýt thÝch nghe nh÷ng tin xÊu, v× vËy hä kh«ng nhËn thøc ®­îc nh÷ng vÊn ®Ò ®ang ®e do¹ vµ hËu qu¶ cña chóng. KÕt luËn ViÖc lµm hµi hoµ c¸c môc tiªu: vÊn ®Ò then chèt ®Ó l·nh ®¹o. HiÓu ®­îc yÕu tè con ng­êi trong c¸c doanh nghiÖp lµ ®iÒu quan träng ®èi víi chøc n¨ng l·nh ®¹o trong qu¶n lý. C¸ch nhËn thøc vÒ b¶n chÊt con ng­êi cña nhµ qu¶n lý xÏ ¶nh h­ëng ®Õn ph­¬ng ph¸p thóc ®Èy vµ l·nh ®¹o cña hä. Ng­êi ta ®· ®Ò xuÊt mét m« h×nh trong ®ã thÓ hiÖn nh÷ng c¸ch quan niÖm kh¸c nhau vÒ b¶n chÊt con ng­êi, tuy nhiªn kh«ng cã mét kh¸i niÖm ®¬n nhÊt nµo lµ ®ñ ®Ó hiÓu ®­îc toµn bé con ng­êi. V× vËy, quan ®iÓm triÕt chungn vÒ b¶n chÊt con ng­êi lµ c¸ch tiÕp cËn tèt nhÊt. Con ng­êi kh«ng lµm viÖc mét c¸ch c« lËp, ng­îc l¹i phÇn nhiÒu, hä lµm viÖc trong c¸c nhãm ®Ó ®¹t ®­îc c¸c môc tiªu cña doanh nghiÖp vµ c¸ nh©n. Nh­ng tiÕc r»ng c¸c môc tiªu ®ã th­êng kh«ng hµi hoµ víi nhau. §ång thêi c¸c môc tiªu cña cÊp d­íi th­êng kh«ng gièng víi c¸c môc tiªu cña cÊp trªn. Cho nªn, mét trong nh÷ng ho¹t ®éng quan träng nhÊt cña c¸c Nhµ qu¶n lý lµ lµm cho c¸c nhu cÇu cña mäi ng­êi hµi hoµ víi yªu cÇu cña toµn bé doanh nghiÖp. Sù l·nh ®¹o b¾c nhip cÇu gi÷a mét bªn lµ kÕ ho¹ch l«gic vµ ®­îc c©n nh¾c kü, c¸c c¬ cÊu tæ chøc ®­îc thiÕt kÕ cÈn thËn, c¸c ch­¬ng tr×nh biªn chÕ c¸n bé tèt, c¸c kü thuËt kiÓm tra h÷u hiÖu, víi bªn kia lµ nhu cÇu cña con ng­êi ®Ó hiÓu biÕt, ®Ó ®­îc thóc ®Èy vµ ®ãng gãp toµn bé nh÷ng c¸i mµ hä cã kh¶ n¨ng vµo c¸c môc tiªu cña bé phËn vµ toµn bé doanh nghiÖp. Kh«ng cã c¸ch nµo mµ nhµ qu¶n lý cã thÓ sö dông nh÷ng ­íc muèn vµ môc tiªu cña mäi ng­êi ®Ó ®¹t ®­îc c¸c môc tiªu cña doanh nghiÖp, khi mµ hä kh«ng hiÓu ®­îc mäi ng­êi muèn g×. ChÝnh v× thÕ c¸c nhµ qu¶n lý cÇn ph¶i cã kh¶ n¨ng t¹o ra m«i tr­êng ®Ó thu hót ®­îc nh÷ng ®iÓm m¹nh cña c¸c nç lùc c¸ nh©n ®ã. C¸c nhµ qu¶n lý ph¶i biÕt c¸ch liªn hÖ vµ h­íng dÉn cÊp d­íi cña m×nh ®Ó hä thÊy r»ng hä sÏ phôc vô cho lîi Ých riªng cña hä khi lµm viÖc cã hiÖu qu¶ cho tæ chøc. Môc lôc Trang Lêi më ®Çu 1 YÕu tè con ng­êi trong c«ng t¸c qu¶n lý 2 I. YÕu tè con ng­êi trong c¸c doanh nghiÖp 3 1. Nh÷ng vai trß kh¸c nhau cña con ng­êi 3 2. Kh«ng cã con ng­êi theo nghÜa chung chung 3 3. Nh©n c¸ch con ng­êi lµ mét ®iÒu quan träng 4 4. CÇn xem xÐt con ng­êi mét c¸ch toµn diÖn 4 II. C¸c m« h×nh con ng­êi 5 1. Tõ quan ®iÓm lîi Ých kinh tÕ tíi con ng­êi tæng thÓ 5 2. ThuyÕt X vµ thuyÕt Y cña McGregor 6 3. H­íng tíi quan ®iÓm triÕt chung cña c¸c m« h×nh hµnh vi 8 III. Sù nhËn thøc trong m«i tr­êng doanh nghiÖp 10 1. C¸c xu h­íng trong nhËn thøc 10 2. TÇm quan träng cña viÖc nhËn thøc ®óng cña nhµ qu¶n lý 12 KÕt luËn 13 ._.