Ý thức về nghề của các nhà văn Việt Nam giai đoạn 1930 - 1945 (Qua một số tuyên ngôn nghệ thuật và sáng tác tiêu biểu)

BOÄ GIAÙO DUÏC VAØ ÑAØO TAÏO TRÖÔØNG ÑAÏI HOÏC SÖ PHAÏM THAØNH PHO Á HOÀ CHÍ MINH Nguyeãn Th ò Thanh Haèng YÙ THÖÙC VEÀ NGHEÀ CUÛA CAÙC NHAØ VAÊN VIEÄT NAM GIAI ÑOAÏN 1930 – 1945 (QUA M OÄT SOÁ TUYEÂN N GOÂN NGHE Ä TH UAÄT VAØ SA ÙNG TAÙC TIEÂU BIEÅU) Chuyeân ngaønh: Vaên hoïc Vieät Nam Maõ soá: 60 22 34 LUAÄN VAÊN THAÏC SÓ VAÊN HOÏC NGÖ ÔØI H ÖÔÙNG DAÃN KHOA H OÏC: TS. NGUYEÃN THA ØNH THI Thaønh phoá Hoà Chí Minh - 2006 LÔØI CAÛM ÔN Toâi xin chaân thaønh caûm ôn söï nhieät tình giuùp ñôõ cuûa Ban Giaùm Hieäu Tröôøng ÑHSPTPHCM, Phoøng KHCN – SÑH, taäp theå Thaày, Coâ khoa Ngöõ Vaên. Ñaëc bieät, toâi xin chaân thaønh caûm ôn TS. Nguy eãn Thaønh Th i, ngöôøi ñaõ taän tình höôùng daãn toâi thöïc hieän luaän vaên. Caûm ôn gia ñình vaø baïn ñoàng nghieäp ñaõ hoã trôï vaät chaát cuõng nhö laøm choã döïa tinh thaàn trong suoát thôøi gian toâi hoïc taäp vaø thöïc hieän luaän vaên. Xin chaân thaønh caûm ôn! LÔØI CAM ÑOAN Toâi xin cam ñoan luaän vaên naøy laø moät coâng trình nghieân cöùu ñoäc laäp, nhöõng trích daãn ñöôïc neâu trong luaän vaên ñeàu laø chính xaùc vaø trung thöïc. MÔÛ ÑAÀU 1. LYÙ DO CHOÏN ÑEÀ TAØI Vaên hoïc Vieät Nam giai ñoaïn 1930 – 1945 coù moät dieän maïo môùi meû, ñaày khôûi saéc. Sinh hoaït vaên hoïc trôû neân soâi ñoäng, haøo höùng ñaëc bieät so vôùi caùc thôøi kyø tröôùc. Trong khoaûng möôøi laêm naêm, vôùi söï xuaát hieän cuûa nhoùm Töï Löïc Vaên Ñoaøn vaø phong traøo Thô Môùi, vaên hoïc nöôùc nhaø ñaõ phaùt trieån maïnh, coù chaát löôïng cao. Thaønh töïu gaët haùi ñöôïc cuûa vaên hoïc möôøi laêm naêm aáy thaät laø to lôùn treân moïi traøo löu, moïi theå loaïi. Möôøi laêm naêm, vaên hoïc Vieät Nam ñaõ böôùc heát chaëng ñöôøng daøi haøng theá kyû. Nguyeân nhaân vaø ñoäng löïc naøo ñaõ thuùc ñaåy vaên hoïc phaùt trieån maïnh nhö theá ? Coù theå keå ñeán nhieàu nguyeân nhaân, nhöng khoâng theå khoâng noùi ñeán moät ñoäng löïc noäi taïi: söï tröôûng thaønh trong yù thöùc veà ngheà cuõng nhö veà caù tính saùng taïo cuûa nhaø vaên. Ñoù cuõng laø lyù do löïa choïn ñeà taøi: “YÙ thöùc veà ngheà cuûa caùc nhaø vaên Vieät Nam giai ñoaïn 1930 – 1945 (qua moät soá tuyeân ngoân ngheä thuaät vaø saùng taùc tieâu bieåu)” cuûa taùc giaû luaän vaên. 2. MUÏC ÑÍCH NGHIEÂN CÖÙU Thöïc teá cho thaáy, nhöõng taùc phaåm ñöôïc tuyeån choïn thuoäc vaên hoïc Vieät Nam giai ñoaïn 1930 – 1945 chieám moät soá löôïng khoâng nhoû trong chöông trình phoå thoâng trung hoïc. Laø moät giaùo vieân daïy Vaên raát taâm huyeát vôùi ngheà, toâi khoâng nhöõng khao khaùt chieám lónh ñöôïc moät caùch ñaày ñuû, troïn veïn toaøn boä kieán thöùc vaên hoïc giai ñoaïn naøy ñeå truyeàn thuï toát cho hoïc sinh, maø coøn muoán thoâng qua vieäc tìm hieåu nhöõng tuyeân ngoân ngheä thuaät vaø caùc saùng taùc tieâu bieåu cuûa moät soá nhaø vaên luùc baáy giôø nhaèm: 1. Thaáy ñöôïc saùng taïo vaên chöông ngheä thuaät laø moät ngheà lao ñoäng nghieâm tuùc ñoøi hoûi nhaø vaên phaûi coù yù thöùc, traùch nhieäm cao. 2. Thaáy ñöôïc vai troø quan troïng cuûa yù thöùc veà ngheà cuûa caùc nhaø vaên ñeå coù theå lyù giaûi nhieàu thaønh töïu vöôït baäc cuõng nhö söï ña daïng, phong phuù vaø phöùc taïp cuûa vaên hoïc thôøi kyø 1930 – 1945. 3. Laøm saùng toû nhöõng ñoùng goùp tích cöïc, quyù baùu cuûa caùc nhaø vaên giai ñoaïn naøy ñoái vôùi quaù trình hieän ñaïi hoùa vaên hoïc cuøng söï phaùt trieån cuûa neàn vaên hoïc nöôùc ta, töø ñoù, giuùp ñoäc giaû coù söï hieåu bieát saâu saéc hôn veà hoï. 3. LÒCH SÖÛ NGHIEÂN CÖÙU VAÁN ÑEÀ Vaên hoïc Vieät Nam giai ñoaïn 1930 – 1945 phaùt trieån maïnh meõ, phong phuù vaø ña daïng. Tình hình nghieân cöùu boä phaän vaên hoïc naøy, ôû haàu heát moïi khía caïnh, cuõng dieãn ra raát soâi noåi. Nhöng nhìn chung, chöa coù coâng trình naøo ñeà caäp ñaày ñuû vaø coù heä thoáng ñeán vaán ñeà yù thöùc veà ngheà cuûa caùc nhaø vaên. 3.1. Tröôùc Caùch ma ïng thaùng Taùm Ngay töø khi môùi ra ñôøi, Töï Löïc Vaên Ñoaøn vaø phong traøo Thô Môùi ñaõ gaây ra nhieàu cuoäc tranh luaän gay gaét, quyeát lieät trong giôùi nghieân cöùu, pheâ bình maø noåi baät nhaát, quan troïng nhaát chính laø cuoäc tranh luaän giöõa hai khuynh höôùng “Ngheä thuaät vò ngheä thuaät” vaø “Ngheä thuaät vò nhaân sinh”. Laàn ñaàu tieân trong lòch söû vaên hoïc Vieät Nam, nhöõng vaán ñeà lyù luaän vaên hoïc ñöôïc thaûo luaän moät caùch khaù thaáu ñaùo qua cuoäc tranh luaän naøy. Keùo daøi töø naêm 1935 ñeán naêm 1939, cuoäc tranh luaän ñaõ thu huùt moät soá ngöôøi caàm buùt tham gia vaø coù taùc ñoäng roõ reät ñoái vôùi ñôøi soáng vaên hoïc luùc baáy giôø, ñoàng thôøi goùp phaàn hình thaønh neàn moùng cho giai ñoaïn keá tieáp. Caùc nhaø pheâ bình vaên hoïc thuoäc hai xu höôùng ñoái laäp naøy ñaõ ñöa ra nhieàu quan nieäm traùi ngöôïc nhau veà vaên chöông cuõng nhö yù thöùc veà ngheà vaên. Trong khi caùc nhaø pheâ bình thuoäc khuynh höôùng “Ngheä thuaät vò ngheä thuaät” nhaän ñònh veà nhieäm vuï cuûa vaên chöông: “Vaên chöông chæ caàn coù moät chuû nghóa laø kieám vaø phoâ baøy caùi ñeïp” (Thieáu Sôn, 80, tr.112), “Moät taùc phaåm ñeïp töùc laø ñaõ coù ích cho ngöôøi xem roài” (Hoaøi Thanh, 143, tr.149) thì caùc nhaø pheâ bình theo khuynh höôùng “Ngheä thuaät vò nhaân sinh” cho laø: “Vaên chöông phaûi moâ taû söï soáng ñeå ñaùnh daáu noù treân con ñöôøng phaùt trieån voâ cuøng taän, qua caùc bieán thieân cuûa caùc theá kyû (…). Vaên chöông phaûi laø khí cuï phaùt bieåu vaø löu haønh tö töôûng, tình caûm maïnh vaø ñeïp. Vaên chöông, phaûi coù tinh thaàn tranh ñaáu vaø lyù töôûng” (Tröông Töûu, 143, tr. 420 – 423). Hay khi ñeà caäp ñeán chöùc vuï cuûa nhaø vaên, neáu quan ñieåm cuûa caùc nhaø pheâ bình thuoäc khuynh höôùng “Ngheä thuaät vò ngheä thuaät” laø: “Ngöôøi naøo muoán soáng vôùi vaên chöông, tröôùc heát phaûi bieát giaûi phoùng cho linh hoàn, phaûi thoaùt ly ñöôïc vôùi heát thaûy nhöõng thaønh kieán veà luaân lyù, veà xaõ hoäi, veà chính trò, veà toân giaùo vaø chæ bieát coù ngheä thuaät maø thoâi” (Thieáu Sôn, 80, tr.112), “Nhaø vaên Vieät Nam chæ coù moät caùi toân chæ ñeå phuïng söï: laøm cho tieáng Vieät Nam theâm roõ raøng, theâm coù khuoân pheùp, theâm phong phuù vaø theâm “nhaát trí”” (Leâ Traøng Kieàu, 143, tr.359) thì yù kieán thoáng nhaát cuûa caùc nhaø pheâ bình thuoäc khuynh höôùng “Ngheä thuaät vò nhaân sinh” laïi ñoái laäp hoaøn toaøn. Hoï vieát: “Trong caùc coâng trình phaù hoaïi vaø kieán thieát vinh quang nhaát cuûa xaõ hoäi loaøi ngöôøi, bao giôø nhaø vaên cuõng ñöùng maïnh daïn vaøo haøng nguõ tieân phong. Bao giôø nhaø vaên cuõng vui veû, haêng haùi giöõ nhieäm vuï teân lính caûm töû phaát cao ngoïn côø tranh ñaáu, daét xaõ hoäi chaïy tìm nhöõng chaân trôøi môùi vaø ñeïp treân con ñöôøng gay go cuûa haïnh phuùc” (Tröông Töûu, 143, tr. 422), “Chuùng toâi bieát raèng nhaø vaên coù moät caùi thieân chöùc troïng ñaïi: ñaùnh thöùc quaàn chuùng vaø kích thích tranh ñaáu, ... bao giôø ngheä thuaät cuõng laø moät caùi lôïi khí tranh ñaáu ... Nhaø vaên cuûa caùc giai caáp ngheøo phaûi soáng cuoäc ñôøi cuûa ngöôøi ngheøo khoå” (Cao Vaên Chaùnh, 143, tr.478). Theá nhöng, cho ñeán khi cuoäc tranh luaän treân keát thuùc, vaãn khoâng coù nhaø pheâ bình naøo tröïc tieáp ñeà caäp ñeán vaán ñeà yù thöùc veà ngheà cuûa caùc nhaø vaên Vieät Nam giai ñoaïn 1930 – 1945. Naêm 1942, taùc giaû cuûa Thi nhaân Vieät Nam, Hoaøi Thanh – Hoaøi Chaân ñaõ baøy toû quan ñieåm, nhaän ñònh cuûa mình veà phong traøo Thô Môùi. Tuy nhieân, treân cô sôû toång keát phong traøo Thô Môùi, cuøng vôùi vieäc choïn loïc vaø neâu ra nhöõng giaù trò tích cöïc cuûa noù, hai oâng chæ döøng laïi ôû choã phaùt hieän ra nhöõng phong caùch tieâu bieåu, ñoäc ñaùo cuûa moãi thi nhaân, vaán ñeà lao ñoäng ngheä thuaät vaãn chöa ñöôïc baøn luaän. Goùp vaøo dieãn ñaøn tranh luaän veà vaên hoïc Vieät Nam giai ñoaïn 1930 – 1945, vôùi coâng trình “Nhaø vaên hieän ñaïi” (hai taäp), nhaø pheâ bình Vuõ Ngoïc Phan ñaõ ñieåm qua 79 nhaø vaên, nhaø thô tieâu bieåu cuûa giai ñoaïn naøy. Sau khi phaân tích nhöõng ñaëc tröng noåi troäi cuûa caùc “thi gia”, caùc “tieåu thuyeát gia” ñeå baïn ñoïc bieát qua veà “söï tieán hoùa cuûa vaên hoïc hieän ñaïi” (111, tr.6), oâng khaúng ñònh: “Vaên chöông cuõng chaúng khaùc naøo caùc loaøi ñoäng vaät, thöïc vaät, vaên chöông cuõng chòu chung moät luaät tieán hoùa nhö muoân loaøi, caùc loaïi vaên naåy nôû, töï caáu taïo, chòu söï ñaøo thaûi, bieán ñoåi sinh sinh hoùa hoùa nhö vaïn vaät” (111, tr. 1167 – 1168). Theo ñoù, Vuõ Ngoïc Phan vaãn chöa nhìn nhaän vaán ñeà lao ñoäng ngheä thuaät cuûa nhaø vaên. OÂng cho laø quaù trình phaùt trieån aáy taát yeáu phaûi dieãn ra, do söï vaän ñoäng noäi taïi cuûa vaên chöông, maø chöa heà chuù yù ñeán vai troø quan troïng cuûa yù thöùc veà ngheà cuûa caùc nhaø vaên. Ñeán naêm 1944, Ñaëng Thai Mai, ngöôøi ñöôïc tieáp xuùc vôùi lyù luaän Maùc – Leâ Nin sôùm, coù laäp tröôøng vöõng, yeâu meán vaên hoïc vaø coù moät neàn hoïc vaán caên baûn, ñaõ cho ra ñôøi cuoán Vaên hoïc khaùi luaän. Ñaây laø taùc phaåm lyù luaän vaên hoïc ñaàu tieân trình baøy quan ñieåm vaên hoïc maùc xít coù heä thoáng. Khi baøn veà vaán ñeà saùng taùc, oâng vieát: “YÙ thöùc roõ reät veà tính caùch bieán thieân cuûa xaõ hoäi laø nguyeân lyù saùng taùc cuûa vaên ngheä … Neáu khoái oùc cuûa nhaø vaên khoâng coù nhöõng luoàng soùng baát bình, neáu nhö taâm hoàn keû caàm buùt khoâng caûm thaáy nhöõng noãi ñau ñôùn thieáu thoán cuûa kieáp ngöôøi, nhöõng ñieàu mong moûi thieát tha cuûa thôøi ñaïi, neáu khoâng lónh hoäi ñöôïc tính caùch luoân luoân bieán thieân cuûa theá giôùi, cuûa nhaân sinh, neáu nhö ñoái vôùi hieän taïi, vôùi töông lai khoâng coù moät yeâu caàu, moät hy voïng tin töôûng gì, thì caùi vaên môn trôùn beùo toát nhö ñaãy thòt, trôn nhö taûng traùn hoùi cuûa nhaø tröôûng giaû, cuõng chæ laø moät “vaên chôi” maø thoâi, chaû coù yù nghóa gì laø vaên hoïc ! .. Nhaän roõ söù maïng lòch söû cuûa ngheä thuaät, cuõng laø nhaän roõ haøng nguõ nhaø vaên trong xaõ hoäi. Cuõng vì muoán ñaït ñöôïc muïc ñích “phuïng söï” ñoù maø nhaø vaên phaûi ñaøo luyeän nhaân caùch trong coâng taùc haøng ngaøy, trong ñôøi soáng coâng coäng. Neáu khoâng coù moät moái “thoâng caûm” saâu xa, roäng raõi ñoái vôùi ñoàng loaïi, neáu khoâng coù lyù trí thanh sôû vaø yù chí vöõng beàn, thì cuõng khoâng theå coù moät ngheä thuaät thích nghi vôùi thôøi ñaïi, boå ích cho xaõ hoäi. Nhìn thaáy söï maâu thuaãn cuûa hieän ñaïi, tin vaøo söï tieán hoùa cuûa loaøi ngöôøi, vaøo löïc löôïng cuûa mình, cuûa caùc ñoàng nguõ, laáy chaân lí laøm muïc ñích, khoâng doái mình khoâng doái ngöôøi, khoâng ngaõ loøng tröôùc trôû löïc, khoâng ñem ngheä thuaät ñi phuïc dòch moät boïn “oâng chuû”, ñi phuïng söï tö lôïi, quyeát taâm goùp moät phaàn taâm huyeát, trí tueä vaøo coâng cuoäc caûi taïo xaõ hoäi, aáy laø ñieàu kieän taâm lyù cuûa nhöõng coâng cuoäc saùng taùc”(96, tr.134 – 140). Tuy vaäy, cuõng nhö caùc nhaø pheâ bình vaên hoïc tröôùc, Ñaëng Thai Mai vaãn chöa ñeà caäp ñeán vaán ñeà ñöôïc neâu trong luaän vaên. 3.2. Sau Caùch maïng tha ùng Ta ùm Söï tranh luaän veà vaên hoïc Vieät Nam giai ñoïan 1930 – 1945 vaãn coøn tieáp dieãn. Ñaëc bieät, laø töø naêm 1986 trôû ñi, trong khoâng khí ñoåi môùi tö duy, vaên hoïc ñöôïc tieáp theâm luoàng sinh khí môùi. Töø ñoù, caùi nhìn cuûa giôùi nghieân cöùu veà nhöõng ñoùng goùp cuõng nhö haïn cheá cuûa theá heä nhaø vaên giai ñoaïn 1930 – 1945 cuõng coù nhieàu ñoåi thay. Giaønh troïn cuoán Veà Töï Löïc Vaên Ñoaøn (1989), sau khi ñaõ ñieåm qua caùc nhaø vaên noøng coát, Nguyeãn Traùc cuøng Ñaùi Xuaân Ninh ñeàu nhaän ñònh: “Hoï laø nhöõng nhaø vaên tieåu tö saûn thöùc thôøi, coù tinh thaàn daân toäc, coù moät lyù töôûng thöïc tieãn laø döïa vaøo tình hình cuï theå ñeå hoaït ñoäng vaø laøm aên baèng vaên hoïc. Hoaït ñoäng vaø laøm aên baèng vaên hoïc coù nghóa laø vieát laùch ñöôïc thöôøng xuyeân veà ñeà taøi xaõ hoäi, vaø xuaát baûn ñöôïc, ñeå coù theå töï löïc soáng baèng lao ñoäng ngheä thuaät cuûa mình, khoâng phaûi ngöûa tay lónh löông haøng thaùng cuûa chính quyeàn Phaùp” (159, tr.20). Lôøi nhaän ñònh ñoù cho thaáy hai oâng ñeàu thöøa nhaän vieát vaên cuõng laø moät hình thöùc lao ñoäng ngheä thuaät, moät phöông keá ñeå sinh nhai. Khoâng döøng laïi ôû ñoù, trong Vaên hoïc laõng maïn Vieät Nam 1930 – 1945 (2002), Phan Cöï Ñeä ñaõ tìm ra quan nieäm thaåm myõ, chæ ra söï beá taéc, thoaùt ly cuõng nhö nhöõng tieán boä cuûa lôùp nhaø vaên giai ñoaïn naøy. ÔÛ phaàn lyù giaûi veà nhöõng haïn cheá trong quan nieäm cuûa hoï, oâng coù ñeà caäp ñeán vaán ñeà yù thöùc cuûa nhaø vaên: “… Lòch söû phong traøo “Thô Môùi” cuõng chöùng minh raèng, baát cöù moät nhaø thô naøo chaïy theo yù thöùc heä caù nhaân tö saûn, thì taøi naêng cuûa ngöôøi ñoù theá naøo cuõng bò thui choät ñi vaø anh ta chæ coù theå ngaøy caøng ñi vaøo ngoõ cuït toái om. Con ñöôøng saùng taùc ngaøy caøng ñi xuoáng cuûa Theá Löõ, Vuõ Ñình Lieân, Xuaân Dieäu, Huy Caän, Cheá Lan Vieân, Haøn Maëc Töû … tröôùc 1945 ñaõ noùi leân raát roõ ñieàu ñoù. Moät soá thi só khi ñaõ gaén lieàn vôùi yù thöùc heä caù nhaân tö saûn, khi ñaõ thoaùt ly khoûi quaàn chuùng vaø thu mình vaøo caùi “toâi” coâ ñôn, nhoû beù, thì khoâng theå naøo trôû thaønh moät nhaø thô lôùn ñöôïc. Moät nhaø thô tröõ tình lôùn phaûi noùi leân ñöôïc nguyeän voïng cuûa quaàn chuùng, phaûi laø phaùt ngoân nhaân cuûa thôøi ñaïi …”(29, tr 484). Ñeå laäp luaän cuûa mình taêng söùc thuyeát phuïc hôn, oâng ñaõ daãn lôøi noùi cuûa nhaø pheâ bình ngöôøi Nga Bieâlinxki: “Khoâng moät nhaø thô naøo coù theå trôû thaønh vó ñaïi do töï thaân mình, vaø qua töï thaân mình, qua nhöõng ñau khoå rieâng, söôùng vui rieâng cuûa mình, baát kyø nhaø thô lôùn naøo sôû dó ñöôïc xem laø vó ñaïi, laø nguoàn goác nhöõng nieàm ñau khoå vaø vui söôùng cuûa hoï ñaõ baét reã saâu vaøo maûnh ñaát xaõ hoäi vaø lòch söû, vaø do ñoù maø hoï laø moät cô quan vaø moät ñaïi bieåu cuûa xaõ hoäi, cuûa thôøi ñaïi, cuûa nhaân loaïi” (29, tr.484 – 485 ). Nhö vaäy, Phan Cöï Ñeä ñaõ thöøa nhaän vieäc xaùc ñònh yù thöùc heä cuûa caùc nhaø vaên Vieät Nam giai ñoaïn 1930 – 1945 laø raát quan troïng vì noù laø cô sôû ñeå nhaø vaên xaây döïng cho mình yù thöùc veà ngheà vaø cuõng chính noù chöù khoâng phaûi nhaân toá naøo khaùc seõ quyeát ñònh söï thaønh coâng hay thaát baïi cuûa nhaø vaên. Gaàn ñaây hôn, Haø Minh Ñöùc vôùi coâng trình Khaûo luaän vaên chöông (2003) ñaõ chæ ra söï khaùc nhau veà quan ñieåm ngheä thuaät giöõa caùc nhaø vaên laõng maïn vaø caùc nhaø vaên hieän thöïc giai ñoaïn 1930 – 1945: “Neáu quan ñieåm ngheä thuaät laõng maïn chæ nghó ñeán vieäc vieát cho rieâng mình, thoûa maõn yù thích cuûa rieâng mình thì caùc nhaø vaên hieän thöïc laïi luoân nghó ñeán ngöôøi ñoïc”. OÂng ñaëc bieät nhaán maïnh: “Taùc phaåm vaên chöông phaûi hoaøn thieän vôùi taøi naêng saùng taïo cuûa ngöôøi vieát, khoâng theå tuøy tieän, thieáu traùch nhieäm vôùi saûn phaåm tinh thaàn cuûa mình. Khoâng theå ñem ñeán cho ngöôøi ñoïc moät caùi gì thieáu chuaån möïc vaø chöa hoaøn chænh (…). Nhaø vaên phaûi hieåu thieân chöùc cuûa ngoøi buùt” (35, tr.108). Sau khi ñaõ ñöa daãn chöùng chöùng minh ñieàu mình noùi, oâng ñeà cao caùc nhaø vaên hieän thöïc vaø nhöõng saûn phaåm tinh thaàn cuûa hoï: “Roõ raøng caùc nhaø vaên hieän thöïc ñeàu raát coù yù thöùc veà traùch nhieäm, veà ngheà vaên vaø hoï cuøng coù quan ñieåm saùng taùc gaàn guõi. Suoát trong hôn moät thaäp kyû phaùt trieån cuûa vaên hoïc, doøng vaên hoïc hieän thöïc vôùi tö caùch chính thoáng cuûa moät doøng vaên hoïc coâng khai ñaõ laøm heát söùc mình, vöøa ñaûm nhieäm phaûn aùnh chaân thöïc boä maët thaät cuûa xaõ hoäi thöïc daân phong kieán laïi vöøa coù taùc duïng thöùc tænh yù thöùc ñoåi thay hoaøn caûnh xaõ hoäi ñeå höôùng tôùi moät cuoäc soáng toát ñeïp hôn”(35, tr.109). Xeùt kyõ ra, Haø Minh Ñöùc daãu coù noùi ñeán quan ñieåm ngheä thuaät vaø yù thöùc veà ngheà cuûa caùc nhaø vaên cuõng nhö taùc duïng ngoøi buùt cuûa hoï, nhöng oâng vaãn chöa khai thaùc vaán ñeà moät caùch toaøn dieän, taäp trung. Neáu nhö töø naêm 2000, ñoäc giaû thaáy coù söï xuaát hieän cuûa loaïi saùch taäp hôïp nhöõng baøi nghieân cöùu, pheâ bình vaên nghieäp cuûa caùc nhaø vaên Vieät Nam, maø phaàn lôùn laø caùc nhaø vaên theá heä 1930 – 1945, nhö: Nhaát Linh – caây buùt truï coät cuûa Töï Löïc Vaên Ñoaøn, Khaùi Höng – nhaø tieåu thuyeát xuaát saéc cuûa Töï Löïc Vaên Ñoaøn, Theá Löõ – caây ñaøn muoân ñieäu v.v… , thì ñeán naêm 2003, loaïi saùch naøy, vôùi caùi teân chung deã nhaän bieát: X – Veà taùc gia vaø taùc phaåm (X: teân cuûa moät nhaø vaên, nhaø thô naøo ñoù) ngaøy caøng ñöôïc xuaát baûn nhieàu hôn. Ñaây laø loaïi saùch cung caáp cho baïn ñoïc nhieàu tö lieäu caàn thieát veà cuoäc ñôøi, söï nghieäp vaên chöông, thi phaùp, phong caùch saùng taùc … cuûa caùc vaên nhaân. Daãu vaäy, chöa coù coâng trình naøo nghieân cöùu moät caùch thaáu ñaùo vaø toaøn dieän yù thöùc veà ngheà cuûa caùc nhaø vaên. Nhìn chung, tuy ñaõ coù raát nhieàu coâng trình nghieân cöùu veà vaên hoïc Vieät Nam giai ñoaïn 1930 – 1945, nhöng vaãn chöa coù taøi lieäu naøo xoaùy saâu vaøo tìm hieåu cho thaät ñaày ñuû vaán ñeà yù thöùc veà ngheà cuûa caùc nhaø vaên. Vôùi luaän vaên naøy, ngöôøi vieát hy voïng ñöôïc goùp vaøo dieãn ñaøn voán quaù soâi noåi aáy moät tieáng noùi, duø raát nhoû ñeå vieäc nghieân cöùu veà moät giai ñoaïn cuûa vaên hoïc nöôùc nhaø ngaøy theâm hoaøn thieän. 4. PHAÏM VI NGHIEÂN CÖÙU VAØ CAÙI MÔÙI CUÛA LUAÄN VAÊN 4 .1. Pha ïm vi nghieân cöùu Vaên hoïc Vieät Nam giai ñoaïn 1930 – 1945 voâ cuøng phong phuù, ña daïng, phöùc taïp; coù nhieàu vaán ñeà caàn nghieân cöùu vaø laøm saùng toû. Nhöng vôùi taàm hieåu bieát coøn haïn cheá cuøng thôøi gian cho pheùp, trong phaïm vi moät luaän vaên toát nghieäp, ngöôøi vieát chæ ñi saâu vaøo vieäc tìm hieåu tuyeân ngoân ngheä thuaät theå hieän qua thöïc teá saùng taùc cuûa moät soá nhaø vaên tieâu bieåu, nhö: Khaùi Höng, Thaïch Lam, Theá Löõ, Xuaân Dieäu, Nam Cao, Vuõ Troïng Phuïng, Toá Höõu, Hoà Chí Minh …, ñeå thaáy ñöôïc yù thöùc veà ngheà cuûa hoï. Ñoàng thôøi, trong quaù trình phaân tích, khi caàn thieát, ngöôøi vieát seõ lieân heä vôùi moät soá tuyeân ngoân ngheä thuaät cuûa caùc taùc giaû cuøng thôøi, hoaëc tröôùc ñoù ñeå laøm saùng toû vaán ñeà. 4 .2. Ñoùng goùp môùi cu ûa ñeà ta øi Thoâng qua vieäc tìm hieåu moät soá tuyeân ngoân ngheä thuaät vaø saùng taùc tieâu bieåu cuûa caùc nhaø vaên ñaõ ñöôïc giôùi thieäu ôû treân, ngöôøi vieát seõ giuùp ñoäc giaû: a. Phaùt hieän ra yù thöùc veà ngheà cuûa caùc nhaø vaên tieâu bieåu vaø vai troø cuûa noù trong söï phaùt trieån cuûa vaên hoïc Vieät Nam giai ñoaïn 1930 – 1945. b. Khaúng ñònh vieát vaên laø moät ngheà lao ñoäng nghieâm tuùc, ñaày saùng taïo, ñoøi hoûi nhaø vaên khoâng chæ coù khaû naêng thieân phuù maø coøn phaûi coù taâm, coù taøi, coù söï coá gaéng noã löïc cao. 5. PHÖÔNG PHAÙP NGH IEÂN CÖÙU Keát hôïp söû duïng caùc phöông phaùp: 5 .1. Phöông phaùp heä thoáng Trong quaù trình tìm hieåu quan nieäm saùng taùc cuûa caùc nhaø vaên Vieät Nam giai ñoaïn 1930 – 1945, ngöôøi vieát seõ tieán haønh khaûo saùt, heä thoáng caùc quan nieäm coù tính chaát “tuyeân ngoân ngheä thuaät” cuûa hoï laïi. Phöông phaùp naøy giuùp cho ngöôøi nghieân cöùu chæ ra ñöôïc moái quan heä giöõa caùc yeáu toá boä phaän cuûa ñoái töôïng nghieân cöùu. 5 .2. Phöông phaùp so saùnh Ñeå thaáy ñöôïc nhöõng neùt môùi meû trong yù thöùc veà ngheà cuûa caùc nhaø vaên theá heä 1930 – 1945, ngöôøi vieát seõ so saùnh quan nieäm saùng taùc giöõa caùc nhaø vaên cuøng thôøi vaø cuõng ñoái chieáu caû vôùi quan nieäm saùng taùc cuûa caùc nhaø vaên tröôùc ñoù. Phöông phaùp naøy seõ giuùp cho ngöôøi vieát vöøa khaùi quaùt hoùa ñöôïc söï phaùt trieån trong quan nieäm saùng taùc cuûa caùc nhaø vaên, vöøa chæ ra ñöôïc nhöõng ñoùng goùp môùi cuûa caùc nhaø vaên giai ñoaïn naøy ñoái vôùi tieán trình phaùt trieån cuûa vaên hoïc. 5 .3. Phöông phaùp loa ïi hình Phöông phaùp naøy seõ giuùp cho ngöôøi vieát hieåu bieát saâu saéc hôn yù thöùc veà ngheà cuûa caùc nhaø vaên giai ñoaïn 1930 – 1945 thoâng qua vieäc taäp hôïp, tìm hieåu - theo theå loaïi – moät soá taùc phaåm tieâu bieåu cuûa caùc nhaø vaên ñaïi dieän (ñaõ ñöôïc giôùi thieäu ôû treân), phaùt hieän ra giaù triï cuûa chuùng cuõng nhö söï thoáng nhaát hay khoâng thoáng nhaát giöõa chuùng vôùi tuyeân ngoân ngheä thuaät cuûa nhöõng ngöôøi saùng taùc. 6. KEÁT CAÁU LUAÄN VAÊN Boá cuïc cuûa luaän vaên ñöôïc chia laøm 3 phaàn: Pha àn I: MÔÛ ÑAÀU 11 trang Pha àn II: NOÄI DUNG LUAÄN VAÊN Goàm 3 chöông: Chöông 1: Quan nieäm môùi veà ñòa vò cuûa vaên chöông trong ñôøi soáng xaõ hoäi Vieät Nam giai ñoaïn 1930 – 1945. 33 trang Chöông 2: Nhöõng tuyeân ngoân ngheä thuaät mang yù thöùc veà ngheà cuûa nhaø vaên Vieät Nam theá heä 1930 – 1945. 113 trang Chöông 3: Töø yù thöùc veà ngheà ñeán caù tính saùng taïo vaø söï phaùt trieån cuûa vaên hoïc Vieät Nam giai ñoaïn 1930 - 1945. 34 trang Pha àn III: KEÁT LUAÄN 4 trang Taøi lieäu tham khaûo 13 trang Phuï luïc 11 trang Chöông 1 QUAN N IEÄM MÔÙI VEÀ ÑÒA VÒ CUÛA V AÊN CHÖÔNG TRONG ÑÔ ØI SOÁN G XAÕ HOÄI VIEÄT NAM GIAI ÑOAÏN 1930 – 1945 “Vaên hoïc laø moät hình thaùi yù thöùc xaõ hoäi thuoäc kieán truùc thöôïng taàng” (88, tr.54), ra ñôøi töø khi loaøi ngöôøi söû duïng ngoân ngöõ moät caùch thaønh thaïo. Traûi qua bao böôùc thaêng traàm, söï phaùt trieån cuûa vaên hoïc luoân gaén lieàn vôùi söï phaùt trieån cuûa lòch söû xaõ hoäi, maø lòch söû xaõ hoäi Vieät Nam giai ñoaïn 1930 – 1945 laïi coù nhieàu bieán ñoäng lôùn. Caùi môùi hình thaønh vaø laán daàn caùi cuõ, caùi cuõ saép suïp ñoå nhöng caùi môùi chöa ñuû maïnh ñeå thay theá. Con ngöôøi theá heä môùi ra ñôøi, vôùi “khaùt voïng ñöôïc thaønh thöïc”, luoân coá gaéng vöôn leân nhaèm töï khaúng ñònh mình. Vaên hoïc baét nguoàn töø ñôøi soáng vaø phaûn aùnh ñôøi soáng, do ñoù, cuõng bieán ñoåi theo vaø trôû thaønh haøng hoùa. Nhieàu khuynh höôùng, tröôøng phaùi vaên hoïc laàn löôït ra ñôøi. Moãi tröôøng phaùi coù quan ñieåm ngheä thuaät, coù toân chæ haønh ñoäng rieâng. YÙ thöùc veà ngheà cuûa caùc nhaø vaên, vì vaäy, cuõng ngaøy caøng phaùt trieån vaø ñöôïc xem laø kim chæ nam cho moïi hoaït ñoäng saùng taùc. Khoâng ñoàng nhaát vôùi quan ñieåm saùng taùc hay quan nieäm ngheä thuaät (veà con ngöôøi trong vaên hoïc), yù thöùc veà ngheà laø söï nhaän thöùc töï gia ùc cuûa nha ø va ên veà ngheà vieát vaên, ñö ôïc theå hieän qua tu yeân ng oân (quan n ieäm ) ngheä thuaät vaø thöïc teá saùng taùc cuûa ch ính nhaø va ên ño ù. Haàu heát caùc nhaø vaên Vieät Nam theá heä 1930 – 1945 ñeàu coù yù thöùc saâu saéc veà ngheà. Hoï vöøa am hieåu kyõ thuaät saùng taùc, vöøa raát quyù troïng vaên chöông, luoân xaùc ñònh roõ phaåm chaát caàn coù ñeå haønh ngheà, taùc nghieäp. Nghó raèng söï thaønh thöïc laø caùi then choát cuûa ngöôøi ngheä só, Nam Cao khaûng khaùi: “Caùi ngheà vaên, kò nhaát caùi loái thaáy ngöôøi aên khoai cuõng vaùc mai ñi ñaøo” (84, tr.53); Thaïch Lam caøng maïnh meõ: “Moät nhaø vaên khoâng thaønh thöïc, khoâng bao giôø trôû neân moät nhaø vaên giaù trò (…). Vaø khoâng coù gì ñaùng bæ cho moät nhaø vaên hôn laø mình töï doái mình” (12, tr.575). Tha thieát yeâu ngheà, caûm thaáy haïnh phuùc voâ bieân khi ñöôïc saùng taùc: “Moãi khi caàm buùt öôùm thöû noù leân tôø giaáy traéng trong, tinh khieát, toâi thaáy sung söôùng voâ vaøn, sung söôùng ñeán chaûy nöôùc maét ra, ñeán noãi coù theå töôûng raèng mình seõ cheát ngay neáu bò maát quyeàn vieát” (Nguyeãn Tuaân, 72, taäp 8, tr.262), caùc nhaø vaên hieän ñaïi thôøi baáy giôø ñaõ ñaët heát taâm huyeát vaøo vaên chöông, xem vaên chöông laø caùi nghieäp, laø duyeân nôï cuûa mình: “Ngöôøi vieát vaên vôùi vaên chöông hình nhö coù moät moái duyeân nôï gì ngaám ngaàm vôùi nhau aáy, röùt khoâng ra” (Nguyeãn Coâng Hoan, 55, tr.113). Hôn nöõa, vôùi tinh thaàn traùch nhieäm cao: “Caùi thieân chöùc cuûa nhaø vaên cuõng nhö nhöõng chöùc vuï cao quyù khaùc laø phaûi naâng ñôõ nhöõng caùi toát, ñeå trong ñôøi coù nhieàu coâng baèng, nhieàu thöông yeâu hôn” (Thaïch Lam, 12, tr.591), caøng yù thöùc roõ söùc maïnh cuûa coâng cuï: “Vaên chöông laø moät thöù khí giôùi thanh cao vaø ñaéc löïc” (Thaïch Lam, 12, tr.62) goùp phaàn ñaáu tranh vaø caûi taïo xaõ hoäi, caùc nhaø vaên Vieät Nam theá heä 1930 – 1945 caøng hieåu thaáu caû söï baát löïc trong saùng taùc: “Caùi gì nhaø vaên khoâng caûm thaáy maø bòa ra, noù vaãn coù veû moät vaät thöøa, moät vaät voâ ích” (Thaïch Lam, 12, tr.574). Nam Cao cöông quyeát khoâng chaáp nhaän söï caåu thaû trong vaên chöông: “Söï caåu thaû trong baát cöù ngheà gì cuõng laø moät söï baát löông roài nhöng söï caåu thaû trong vaên chöông thì thaät laø ñeâ tieän” (84, tr.143). Theá nhöng, cuoäc soáng ñoùi ngheøo gieo neo, khoán khoå, laém khi khoâng cho hoï ñöôïc toaïi nguyeän. Do ñoù, muoán toàn taïi trong hoaøn caûnh vaên chöông trôû thaønh haøng hoùa, hoï caøng phaûi noã löïc hoïc hoûi, maøi duõa coâng cuï nhieàu hôn. Thaïch Lam khaúng ñònh: “Laøm thôï, ñi buoân coøn phaûi khoù nhoïc, coøn phaûi hoïc ngheà; taïi laøm sao vieát vaên laïi khoâng muoán hoïc, khoâng muoán coá ?” (12, tr.573). Coá coâng hoïc taäp, doài maøi, hôn ai heát, vaên ngheä só giai ñoaïn 1930 – 1945 raát coù yù thöùc veà vieäc saùng taïo vaø tieâu thuï saûn phaåm, veà phoå caäp vaø naâng cao: “Moät taùc phaåm thaät giaù trò, phaûi vöôït leân beân treân taát caû caùc bôø coõi vaø giôùi haïn, phaûi laø moät taùc phaåm chung cho caû loaøi ngöôøi. Noù phaûi chöùa ñöïng ñöôïc moät caùi gì lôùn lao, maïnh meõ, vöøa ñau ñôùn, laïi vöøa phaán khôûi. Noù ca tuïng loøng thöông, tình baùc aùi, söï coâng bình … Noù laøm cho ngöôøi gaàn ngöôøi hôn” (Nam Cao, 16, tr.212). Hoï haèng ao öôùc saùng taùc ñöôïc nhöõng taùc phaåm nhö theá, cuõng nhö luoân mong moûi taùc phaåm cuûa mình ñöôïc baïn ñoïc taùn döông. Coù ñieàu vaän ñoû vaãn khoâng thöôøng ñeán vôùi nhöõng ngöôøi theo ñuoåi nghieäp vaên chöông. Khoâng ít nhaø vaên, ngay töø taùc phaåm ñaàu tay, ñaõ chuoác laáy söï thaát baïi, maø Thaønh – nhaø vaên Vaên Sôn trong Cuoán saùch boû queân cuûa Thaïch Lam - laø moät ví duï tieâu bieåu. Töø khi gôûi baûn thaûo Ngöôøi baïn cho nhaø xuaát baûn, Thaønh cöù thaáp thoûm troâng chôø söï tieáp nhaän cuûa coâng chuùng: “Trong nhöõng ñeâm khoâng nguû ôû nhaø queâ, chaøng vaãn mô töôûng moät söï thaønh coâng röïc rôõ xöùng ñaùng vôùi taøi naêng. Nhöõng luùc ñoù, Thaønh sung söôùng nhö nhaáp cheùn röôïu maïnh maø hôi men laøm say söa daàn daàn. Chaøng töôûng saùch cuûa chaøng ñaõ ñöôïc thieân haï hoan ngheânh nhieät lieät, caùc baùo ñua nhau taùn thöôûng vaø baùn chaïy heát ngay trong thaùng xuaát baûn” (12, tr.211). Theá nhöng, thöïc teá hoaøn toaøn ngöôïc laïi. Caâu traû lôøi theo moät nhòp traàm vaø khoù chòu cuûa oâng Xuaân ñaõ khieán cho anh baøng hoaøng, huït haãng: “Saùch cuûa oâng khoâng ñöôïc ai hoan ngheânh caû (…). Toâi chöa in ra cuoán saùch naøo khoù baùn nhö theá” (12, tr.209 – 210). Thaønh ñaønh tìm ñuû moïi lyù do ñeå töï an uûi mình. Naøo laø: “Saùch khoâng baùn chaïy chöa phaûi chöùng toû raèng chaøng khoâng coù taøi; nhieàu nhaø vaên noåi tieáng khaép hoaøn caàu luùc môùi ñaàu chaúng bò thieân haï boû queân vaø höõng hôø laø gì ? Söï laõnh ñaïm cuûa coâng chuùng nhieàu khi laø caùi daáu hieäu cuûa moät taøi naêng xuaát chuùng khoâng ñöôïc ngöôøi ta hieåu, vì vöôït ra ngoaøi khuoân saùo thöôøng” (12, tr.212) , naøo laø: “Ngöôøi ngheä só phaûi khoâng caàn ñeán söï hoan ngheânh cuûa coâng chuùng bôûi töï mình ñaõ ñöôïc höôûng caùi thuù thaàn tieân cuûa söï saùng taùc; ñöôïc hoan ngheânh nhieàu khi chæ laøm haïi cho ngheä só, vì khieán cho ngheä só töï maõn vaø noâ leä caùi sôû thích cuûa ngöôøi ñoïc” (12, tr.213). Thöïc teá, ngöôøi ñoïc chính laø nguoàn coå vuõ, ñoäng vieân, khích leä söï saùng taïo cuûa nhaø vaên. Tuy nhieân, ñoâi luùc söï coå vuõ ñoù coù theå khieán cho nhaø vaên yû laïi, khoâng chòu laøm vieäc heát mình. Vì vaäy, treân cô sôû nhaän roõ tình hình xaõ hoäi, phaân bieät raïch roøi hai loaïi ñoäc giaû: “Haïng ñoäc giaû chæ coát xem truyeän vaø haïng ñoäc giaû thích suy nghó, thích tìm nhöõng traïng thaùi taâm lyù gioáng taâm hoàn mình” (12, tr.592), qua truyeän ngaén naøy, Thaïch Lam nhaèm muoán nhaén nhuû taát caû nhaø vaên: caàn “coù caùi töï kieâu cuûa ngöôøi ñoäc laäp vaø taâm hoàn thanh cao” (12, tr.587), phaûi thaønh thaät vôùi mình, phaûi phaûn aùnh ñuùng ñieàu mình caûm nhaän, bôûi “chæ coù nhöõng taùc phaåm naøo coù ngheä thuaät chaéc chaén, trong ñoù nhaø vaên bieát ñi qua nhöõng phong traøo nhaát thôøi ñeå suy xeùt ñeán nhöõng tính tình baát dieät cuûa loaøi ngöôøi, chæ nhöõng taùc phaåm ñoù môùi vöõng beàn maõi maõi” (12, tr.577), coøn “nhöõng nhaø vaên naøo oà aït theo thôøi chæ taïo ra ñöôïc nhöõng taùc phaåm soá phaän moûng manh” (12, tr.577). Caøng gaén boù vôùi ngheà vaên, caùc nhaø vaên Vieät Nam theá heä 1930 – 1945 caøng yù thöùc roõ vai troø cuûa ñam meâ vaø khaùt voïng. Nhôø coù ñam meâ vaø khaùt voïng, hoï môùi coù theå “sinh ö ngheä, töû ö ngheä” vôùi vaên chöông, “moät ngheà baïc beõo nhaát ñôøi maø nhöõng phuùt vinh quang laøm raïng rôõ thoaùng qua khoâng an uûi noåi moät ñôøi ñau buoàn khoå nhuïc” (72, tr.356). Nhaân vaät Hoä (Ñôøi thöøa) cuûa Nam Cao ñaõ thaáy raèng: “Toâi meâ vaên quaù neân môùi khoå” (84, tr.145). Nhöng cuõng nhö Hoä, Nam Cao vaø caùc nhaø vaên khaùc duø “bieát ña mang laø khoå” (168, tr.26) vaãn troïn moät loøng soáng cheát vôùi nghieäp vaên: “AÁy theá, maø tuy khoå thì khoå thaät, nhöng thöû coù ngöôøi giaøu baïc vaïn naøo thuaän ñoåi laáy caùi ñòa vò cuûa toâi, chöa chaéc toâi ñaõ ñoåi” (84, tr.145). Hôn nöõa, hoï coøn “nguyeän seõ cam chòu taát caû nhöõng thieáu thoán, ñoïa ñaøy maø vaên nhaân nöôùc mình phaûi chòu (…), saün loøng töø choái moät choã laøm kieám noåi moãi thaùng haøng traêm baïc, neáu coù theå kieám ñöôïc naêm ñoàng baïc veà ngheà vaên …” (84, tr.64). Theâm vaøo ñoù, vôùi söï böøng tænh saâu saéc veà yù thöùc caù nhaân, caùc nhaø vaên hieän ñaïi thôøi baáy giôø raát coù yù thöùc veà keá thöøa vaø caùch taân; veà daân toäc vaø nhaân loaïi. Hoï khoâng chæ bieát tieáp thu thaønh töïu vaên hoïc cuûa bao thôøi ñaïi tröôùc, maø coøn tích cöïc goùp phaàn laøm thay ñoåi dieän maïo vaên hoïc, giuùp vaên hoïc phaùt trieån maïnh meõ caû veà ngheä thuaät laã._.n noäi dung. Caøng haêm hôû ñem ñeán cho vaên hoïc nhieàu söï caùch taân, vaên ngheä só giai ñoaïn naøy caøng chuù taâm ñeán vaán ñeà daân toäc vaø nhaân loaïi. Qua Tieân (Nhöõng ngaøy vui), Khaùi Höng mong muoán: “Ngheà baùo phaûi laø moät ngheà töï do ñeå coù theå beânh vöïc ñöôïc nhöõng ngöôøi yeáu heøn, khoå sôû. Chöù vieát baùo ñeå laøm quaûng caùo cho moät haõng oâ toâ, hay ñeå neâu leân nhöõng baøi vieån voâng thì vieát baùo ñeå laøm gì !” (59, tr.163). Vuõ Troïng Phuïng khao khaùt: “Tieåu thuyeát laø söï thöïc ôû ñôøi” (130, tr.284). Theå traïng yeáu ñuoái khoâng caûn trôû ñöôïc öôùc nguyeän caàm buùt chieán ñaáu cuûa Nam Cao. Vaø bieát bao nhaø vaên, nhaø thô caùch maïng nhö: Soùng Hoàng, Toá Höõu, Hoà Chí Minh … cuõng ñaõ vì nöôùc, vì daân maø saùng taïo neân voâ soá taùc phaåm vaïch maët ñeá quoác, ñaû kích cöôøng quyeàn …, phuïc vuï ñaéc löïc cho söï nghieäp ñaáu tranh giaûi phoùng daân toäc vaø nhaân loaïi. Vaên hoïc Vieät Nam giai ñoaïn 1930 - 1945 phaùt trieån röïc rôõ vaø ñaït ñöôïc nhieàu thaønh töïu chính laø nhôø vaøo söï ñoùng goùp nhieät tình cuûa moät ñoäi nguõ nhaø vaên nhö theá. Vaäy söï tieán boä veà yù thöùc cuûa nhöõng nhaø vaên giai ñoaïn naøy coù ñöôïc laø nhôø ñaâu ? 1.1. Nhö õng nhaân toá laøm thay ñoåi quan nieäm vaên chö ông, hình th aønh y ù thöùc veà ngheà c uûa nhaø vaên 1 .1.1 . Nhöõng ñieàu kieän thua än lôïi cho söï phaùt trie ån cu ûa vaên hoïc 1.1.1.1. Ñieàu kieän kinh teá – xaõ hoäi Böôùc vaøo thaäp nieân ba möôi cuûa theá kyû XX, kinh teá – xaõ hoäi Vieät Nam coù nhieàu ñoåi khaùc. Hai cuoäc chieán tranh khai thaùc thuoäc ñòa quy moâ cuûa thöïc daân Phaùp tröôùc vaø sau chieán tranh theá giôùi laàn thöù nhaát (1914 – 1918) ñaõ laøm cho dieän maïo beân ngoaøi cuõng nhö caáu truùc beân trong cuûa xaõ hoäi Vieät Nam ñoåi thay khoâng nhoû. Töø moät neàn kinh teá thuaàn noâng nghieäp, ñeán ñaây, noù ñaõ chuyeån sang neàn kinh teá tieàn coâng nghieäp. Tuy quy moâ khoâng lôùn, nhöng thaønh thò vaãn coù söï phaùt trieån ñaùng keå. Caùc taàng lôùp thò daân nhö: coâng chöùc, doanh nhaân, kyõ ngheä gia, coâng nhaân, daân ngheøo thaønh thò, hoïc sinh, sinh vieân, … ngaøy caøng ñoâng. Do soáng taäp trung coù thu nhaäp oån ñònh vaø cao hôn noâng daân, laïi chòu aûnh höôûng cuûa vaên hoùa vaên ngheä phöông Taây, neân neáp sinh hoaït vaên hoùa tinh thaàn quen thuoäc nhöng xöa cuõ ñaõ keùm daàn söùc haáp daãn ñoái vôùi thò daân, ñaëc bieät laø ñoái vôùi trí thöùc Taây hoïc – nhöõng ngöôøi coù khaû naêng tieáp nhaän vaên hoïc khaù nhanh nhaïy. Hoï ñoøi hoûi vaên hoïc ngheä thuaät phaûi ñoåi môùi, phong phuù, ña daïng vaø hieän ñaïi hôn. Vì vaäy, töø naêm 1930 ñeán naêm 1945, vaên hoïc ñaõ trôû thaønh moät sinh hoaït xaõ hoäi roäng raõi vaø laø nhu caàu phoå bieán cuûa soá ñoâng trong xaõ hoäi. Nhieàu cuoäc tranh luaän dieãn ra trong suoát 15 naêm veà caùc vaán ñeà vaên hoïc khaùc nhau, thu huùt söï chuù yù cuûa ñoâng ñaûo quaàn chuùng, cho thaáy moái quan taâm lôùn cuûa xaõ hoäi ñoái vôùi vaên hoïc. Ñieàu ñoù vöøa phaûn aûnh söï toàn taïi cuûa nhieàu quan nieäm vaên hoïc khaùc nhau, vöøa cho thaáy tính chaát phöùc taïp cuûa baàu khoâng khí xaõ hoäi luùc baáy giôø. Coù theå noùi, laàn ñaàu tieân trong lòch söû Vieät Nam, vaên hoïc coù ñöôïc löôïng coâng chuùng ñoâng ñaûo nhö theá. Söï ña daïng veà trình ñoä vaø thò hieáu cuûa coâng chuùng ñoøi hoûi söï ña daïng trong saùng taùc. Nhöng cô baûn hoï coù moät neùt chung: nhu caàu tìm ñeán vaên hoïc nhö moät phöông tieän giaûi trí, moät coâng cuï nhaän thöùc veà thöïc taïi cuoäc soáng ñang bieán ñoåi xung quanh, hay laø nhöõng bí aån trong theá giôùi noäi taâm con ngöôøi hôn laø nhöõng lôøi giaùo huaán ñaïo ñöùc. Khaùc vôùi ñoäc giaû thôøi tröôùc, “coâng chuùng vaên hoïc giai ñoaïn naøy ñaõ theå hieän tính chuû ñoäng trong tieáp nhaän baèng söï tham gia phaùt bieåu treân baùo chí, baèng khaû naêng tieâu thuï saùch baùo cuûa mình. Trong thöïc teá, khi taùc phaåm vaên hoïc phaàn naøo mang yù nghóa laø moät saûn phaåm haøng hoùa thì vai troø chi phoái cuûa ñoäc giaû ñoái vôùi thò tröôøng chöõ nghóa khoâng nhoû” (173, tr.53). Nhaø vaên naøo muoán gaày döïng ñöôïc teân tuoåi thì phaûi khoâng ngöøng ñoåi môùi ñeà taøi, naâng cao chaát löôïng saùng taùc, trình ñoä tay ngheà, phaûi coù yù thöùc veà ngheà. 1.1.1.2. Ñieàu kieän vaên hoùa – giaùo duïc Naêm 1919, thi cöû Nho hoïc bò cheá ñoä thöïc daân baõi boû. Heä thoáng giaùo duïc Haùn hoïc bò trieät tieâu. Heä thoáng nhaø tröôøng Phaùp – Vieät, duø chöa ñöôïc phaùt trieån maïnh meõ nhöng cuõng ñaõ ñuû ñeå hình thaønh moät löïc löôïng trí thöùc môùi – löïc löôïng trí thöùc Taây hoïc. Löïc löôïng naøy, ñeán naêm 1930, theo thoáng keâ nieân giaùm cuûa Ñoâng Döông, ñaõ xaáp xæ ba traêm ngaøn ngöôøi. Hoï laø nhöõng coâng chuùng môùi, nhöõng ngöôøi ñoïc môùi, ngay töø khi coøn ngoài treân gheá nhaø tröôøng, ñaõ quen vôùi nhöõng ñieàu môùi meû cuûa vaên hoïc phöông Taây, töø theå loaïi ñeán buùt phaùp, töø phong caùch ñeán ngoân ngöõ. Cuõng töø trong haøng nguõ coâng chuùng môùi aáy, moät lôùp nhaø vaên môùi ñaõ xuaát hieän. Cuøng vôùi soá nhaø nho “phaù nghieäp” ra phoá phöôøng kieám soáng baèng ngheà laøm baùo, vieát vaên, do söï phaân coâng xaõ hoäi thoaùt khoûi tình traïng kieâm nhieäm, hoï daàn daàn ñi vaøo con ñöôøng chuyeân moân hoùa. Lôùp nhaø vaên chuyeân nghieäp naøy ngaøy caøng ñoâng ñaûo, ña daïng, vôùi nhieàu sôû tröôøng vaø xu höôùng khaùc nhau. Hoï ñaõ cho ra ñôøi nhieàu saùng taùc môùi treân taát caû caùc theå loaïi: tieåu thuyeát, truyeän ngaén, tuøy buùt, phoùng söï, thô, kòch, lyù luaän, pheâ bình, nghieân cöùu v.v… vaø cuõng chính hoï ñaõ khôûi xöôùng nhieàu cuoäc tranh luaän veà caùc vaán ñeà vaên hoïc treân baùo chí. Duø xuaát thaân töø Haùn hoïc hay Taây hoïc, ñeå ñaùp öùng toát nhu caàu cuûa xaõ hoäi, caùc nhaø vaên thôøi baáy giôø ñeàu töï trang bò theâm cho mình kieán thöùc töø nhieàu nguoàn, bôûi hoï ñaõ ñeán vôùi vaên chöông baèng taát caû söï löïa choïn coù yù thöùc. ÔÛ vaøo caûnh ngoä maát nöôùc, chöa theå laøm gì ñeå bieán ñoåi xaõ hoäi, nhöõng nhaø vaên giaøu nhieät huyeát naøy ñaõ caàm buùt taùi hieän laïi thöïc traïng xaõ hoäi, doàn caû taâm söùc vaøo vieäc xaây döïng, hoaøn thieän vaø phaùt trieån tieáng Vieät, vaên chöông, nhaèm vun ñaép cho tinh thaàn daân toäc, vôùi coâng cuï ñaéc löïc laø chöõ quoác ngöõ. Ñaây laø phöông tieän giao tieáp tieän lôïi vaø hieän ñaïi, “laø heä thoáng ngoân ngöõ – vaên töï lyù töôûng… ñaõ thöïc söï chaép caùnh cho neàn vaên hoïc môùi” (149, tr.62). Vôùi tö caùch laø chuû theå saùng taïo, caùc nhaø vaên coù yù thöùc veà ngheà giai ñoaïn naøy ñaõ vöôït thoaùt khoûi vai troø ngöôøi giaùo huaán vaø caû vai troø vaên nhaân taøi töû ñeå soáng ñuùng vôùi ngheà nghieäp cuûa mình. Bôûi theo hoï, giôø ñaây, vaên hoïc laø moät loaïi hình ngheä thuaät ñaëc bieät, coù vai troø quan troïng ñoái vôùi xaõ hoäi, goùp phaàn caûi taïo xaõ hoäi, do ñoù, khoâng theå xem vieäc saùng taùc chæ ñôn thuaàn laø phöông tieän giaûi trí hay laø caùch ñeå möu sinh. Chöùc naêng cuûa vaên hoïc ñöôïc nhaän thöùc thaät ñaày ñuû neân tình traïng quan nieäm “vaên – trieát – söû baát phaân” toàn taïi khaù laâu trong vaên hoïc Vieät Nam cuõng chaám döùt. Hôn nöõa, yù thöùc roõ veà ngheà nghieäp, caùc nhaø vaên theá heä 1930 – 1945 coøn luoân coá gaéng ñaáu tranh cho tính toaøn veïn cuûa vaên hoïc, trong phaïm vi khaû naêng cuûa mình. Keát quaû laø hoï ñaõ taïo ñöôïc söï böøng daäy vaø tröôûng thaønh nhanh choùng cuûa taát caû caùc theå loaïi cuøng söï nôû roä veà xu höôùng vaø phong caùch saùng taùc. Coù theå noùi, chöa giai ñoaïn naøo, vaên hoïc phaùt trieån maïnh meõ, ña daïng nhö luùc naøy. Vôùi thô, ñaõ coù thô laõng maïn, hieän thöïc, töôïng tröng, sieâu thöïc … Vôùi tieåu thuyeát, coù tieåu thuyeát luaän ñeà, tieåu thuyeát lòch söû, taâm lyù, taû chaân, laõng maïn v.v… Moãi nhaø vaên, nhaø thô laø moät caù tính saùng taïo rieâng, raát ít truøng laëp veà phong caùch, buùt phaùp. Ñaõ coù söï chuyeân moân hoùa cao giöõa caùc boä moân, caùc theå loaïi vaên hoïc. Caùc nhaø vaên ñeàu nhanh choùng vöôït qua giai ñoaïn thöû söùc ban ñaàu ñeå ñi vaøo lónh vöïc sôû tröôøng cuûa mình, vôùi nhieàu ñoùng goùp thaät söï coù giaù trò. 1.1.1.3. Ñieàu kieän vaät chaát – kyõ thuaät Töø naêm 1930, nhöõng cô sôû vaät chaát – kyõ thuaät caàn thieát cho söï phaùt trieån cuûa vaên hoùa, vaên hoïc nhö nhaø in, nhaø xuaát baûn, baùo chí … ñaõ ñöôïc trang bò ñaày ñuû, doài daøo ôû khaép caùc thaønh phoá trong caû nöôùc. Chæ tính rieâng baùo chí, töø tôø Gia Ñònh baùo – tôø baùo ñaàu tieân ra ñôøi naêm 1865, ñeán thôøi ñieåm naøy, caû nöôùc ñaõ coù tôùi 80 tôø nhaät baùo, tuaàn baùo, taïp chí. Trong quaù trình tieán leân aáy, baùo chí ngaøy caøng gaén chaët vôùi vaên hoïc, thuùc ñaåy vaên hoïc phaùt trieån, vaø goùp phaàn cuûng coá theâm yù thöùc veà ngheà cuûa nhaø vaên. Neáu tröôùc naêm 1930, baùo chí chuû yeáu giuùp ngöôøi ñoïc laøm quen vôùi chöõ quoác ngöõ vaø vaên hoùa phöông Taây thì sau ñoù, baùo chí ñaõ goùp phaàn lôùn trong vieäc kích thích khoâng khí saùng taùc vaø khoâng khí tieáp nhaän doøng vaên hoïc môùi. Ñaëc bieät, töø naêm 1932 ñeán naêm 1935, do Phaùp môû roäng phong traøo baùo chí baûn xöù maø baùo chí caøng phaùt trieån maïnh (chæ môùi nöûa ñaàu naêm 1933, ñaõ coù 27 tôø baùo ñöôïc pheùp ra ñôøi). “Laø mieáng ñaát toát cho vieäc gieo haït vaên chöông” (55, tr.91), haàu nhö treân taát caû caùc baùo luùc baáy giôø ñeàu coù muïc sinh hoaït vaên hoïc thöôøng xuyeân nhö: vaên uyeån, ñieåm saùch, tin vaên, giôùi thieäu saùch môùi, söu taàm vaên hoïc, giôùi thieäu caùc truyeän ngaén vaø tieåu thuyeát ñaêng nhieàu kyø … Chính nôi ñaây laø dieãn ñaøn ñeå caùc trí thöùc Vieät Nam trao ñoåi veà caùc vaán ñeà vaên hoùa, ngoân ngöõ, ngheä thuaät, vaên chöông; ñoàng thôøi cuõng laø nôi taïo ra moät khoâng khí kích thích söï saùng taïo, söï theå nghieäm vaø nhöõng tìm toøi, hoïc hoûi cuûa caùc nhaø vaên treân con ñöôøng caàm buùt. Khoâng nhöõng theá, baùo chí coøn daàn daàn trôû thaønh moät moùn aên tinh thaàn khoâng theå thieáu ñöôïc cuûa quaàn chuùng ôû ñoâ thò vaø nhöõng ngöôøi coù hoïc ôû noâng thoân. Cho neân, duø muoán hay khoâng, caùc nhaø vaên cuõng phaûi phaùt huy toái ña tinh thaàn saùng taïo cuøng vôùi yù thöùc traùch nhieäm cuûa ngöôøi caàm buùt. Ñieàu ñoù cuõng coù yù nghóa laø baùo chí ñaõ goùp phaàn ñaéc löïc trong vieäc khôi daäy vaø phaùt trieån yù thöùc caù nhaân. 1 .1.2. Söï phaùt trieån cu ûa yù thöùc ca ù nhaân Nhöõng bieán ñoäng maïnh meõ cuûa xaõ hoäi Vieät Nam töø ñaàu nhöõng naêm 30 ñaõ laøm böøng tænh vaø phaùt trieån yù thöùc caù nhaân. Ñaây laø moät neùt môùi trong yù thöùc xaõ hoäi coù yù nghóa tieân quyeát cho coâng cuoäc caùch taân vaên hoïc thôøi kyø naøy. Noùi ñeán yù thöùc caù nhaân laø noùi ñeán caùi Toâi. Caùi Toâi (Individu) laø moät khaùi nieäm trieát hoïc nhaèm chæ tính ñoäc ñaùo, caù bieät cuûa nhaân caùch caù nhaân, ñaùnh daáu söï töï yù thöùc ñaàu tieân cuûa con ngöôøi veà chính mình vôùi tö caùch laø moät caù theå khaùc vôùi tha nhaân. Töø ñaây yù thöùc veà söï hieän höõu, veà baûn theå, sinh toàn cuõng nhö veà söù meänh vaø boån phaän laøm ngöôøi ñaõ khaúng ñònh vò theá môùi cuûa caùi Toâi caù nhaân. Noù khoâng coøn laø “nhöõng yeáu toá ñoàng tính cuûa ñaùm ñoâng laø xaõ hoäi hay caùi toâi chìm ñaém trong caùi ta voâ ngaõ” (166, tr.76). ÔÛ Vieät Nam, trong xaõ hoäi phong kieán trung coå, giaùo lyù phong kieán khoâng coâng nhaän caù nhaân. Caù nhaân khoâng coù quyeàn soáng rieâng. Moãi ngöôøi chæ laø moät phaàn töû trong coäng ñoàng giöõa bao nhieâu quan heä coäng sinh choàng cheùo chöù khoâng bao giôø laø moät nhaân caùch ñoäc laäp. Tính chaát ñaëc ñònh cuûa quan heä coäng ñoàng laøng xaõ, quan heä gia toäc, huyeát heä ñoøi hoûi con ngöôøi phaûi queân phaàn caù nhaân cuûa mình ñeå soáng ñuùng vôùi chính danh, phaän vò, ñuùng vôùi caùi khuoân cöùng cuûa traät töï xaõ hoäi. Nghó veà ñieàu naøy, Xuaân Dieäu ñaõ töøng keâu leân: “Leã nghi, ñaïo ñöùc troùi buoäc con ngöôøi Vieät Nam trong bao nhieâu laâu ? Hoàn thô bò ngaït giöõa goâng cuøm, traùi tim bò ñeø khoâng daùm ñaäp, cuoäc soáng thu chaët laïi giöõa khuoân pheùp baát nhaân” (72, tr.18). Trong vaên hoïc vieát töø nöûa cuoái theá kyû XVIII ñeán nöûa ñaàu theá kyû XIX ñaõ xuaát hieän con ngöôøi caù nhaân vôùi nhu caàu ñöôïc giaûi thoaùt khoûi xieàng xích phong kieán, ñöôïc töï do höôûng haïnh phuùc löùa ñoâi. Nhöng ñoù chæ laø nhöõng öôùc ao trong khuoân khoå xaõ hoäi maø thoâi. Theá neân, deø daët nhö naøng Dao Tieân (Hoa tieân cuûa Nguyeãn Huy Töï), hay naøng chinh phuï (Chinh phuï ngaâm cuûa Ñaëng Traàn Coân), hoaëc soâi noåi, maõnh lieät nhö naøng Kieàu (Truyeän Kieàu cuûa Nguyeãn Du), thaäm chí laø taùo baïo, thaùch thöùc, ngang taøng nhö moät Hoà Xuaân Höông ñaõ töøng giaän döõ thoát leân: “Cheùm cha caùi kieáp laáy choàng chung”, v.v… cuoái cuøng roài cuõng phaûi thuaän theo söï ñònh ñaët khaéc nghieät cuûa ñaïo lyù Nho gia. Böôùc sang nhöõng naêm 20 ñaàu theá kyû XX, “chuû nghóa laõng maïn vôùi caù theå in-di-vi-du ñaõ baät nöùt trong vaên hoïc Vieät Nam baèng Taûn Ñaø Nguyeãn Khaéc Hieáu. Nhaø thô laáy mình laøm ñeà taøi, vieát töï truyeän veà ñôøi mình” (29, tr. 21). Caùi Toâi cuûa Taûn Ñaø laø moät caùi Toâi “chôi vôi, man maùc voâ ñònh” (29, tr. 21). Con ngöôøi caù nhaân tuy “ñaõ coù nhu caàu taùch khoûi xaõ hoäi cöông thöôøng nhöng chöa tìm ñöôïc söùc maïnh vaø vò trí cuûa mình” (168, tr. 29-30). Sau thô vaên Taûn Ñaø laø Toá Taâm cuûa Hoaøng Ngoïc Phaùch. Vôùi Toá Taâm, “con ngöôøi caù nhaân muoán theå hieän moät yù thöùc ñoäc laäp veà haïnh phuùc, nhöng noù ñang coøn laø moät caùi gì raát moûng manh, deã vôõ, vì theá, noù ñaõ bò theá löïc phong kieán nghieàn naùt khi coøn tröùng nöôùc” (167, tr. 30). Cho tôùi giai ñoaïn 1930 –1945, vôùi söï phaùt trieån cuûa thaønh thò ñang treân ñaø tö saûn hoùa, vôùi vieäc hình thaønh moät ñoäi nguõ trí thöùc Taây hoïc ñoâng ñaûo vaø söï giao löu môû roäng vôùi vaên hoùa phöông Taây, yù thöùc caù nhaân ñaõ troãi daäy vaø phaùt trieån maïnh meõ trong vaên hoïc, nhaát laø vaên hoïc laõng maïn: “Vaên hoïc laõng maïn ra ñôøi gaén lieàn vôùi söï thöùc tænh maïnh meõ veà yù thöùc caù nhaân, vôùi yeâu caàu giaûi phoùng caù nhaân, phaùt trieån caù nhaân. Söï thöùc tænh yù thöùc caù nhaân laø moät böôùc tieán quan troïng trong lòch söû vaän ñoäng tö töôûng cuûa nhaân loaïi” (72, tr.18). Phong traøo Thô Môùi ñaõ mang laïi moät nhaõn quan môùi veà phaïm truø caù nhaân. Ñoù laø thôøi ñaïi cuûa caùi “toâi” ñöôïc yù thöùc, ñöôïc côûi troùi ñang haêm hôû treân haønh trình cuûa khaùt voïng töï bieåu hieän mình. Thô Môùi laø thô tröõ tình cuûa caùi “toâi” caù nhaân, laø “thôøi ñaïi chöõ toâi” (137, tr.51). Töø nhöõng saùng taùc cuûa Theá Löõ, Löu Troïng Lö, Thaùi Can, Nguyeãn Nhöôïc Phaùp ñeán Xuaân Dieäu, Huy Caän, Nguyeãn Bính, Cheá Lan Vieân v.v…, nhöõng nhaø thô tieâu bieåu trong phong traøo Thô Môùi, caùi toâi vôùi “khaùt voïng ñöôïc thaønh thöïc” ñaõ daønh ñöôïc öu thaéng trong söï bieåu hieän ngheä thuaät (maø tieâu bieåu nhaát laø Xuaân Dieäu). Caùi “toâi” töï yù thöùc – trung taâm cuûa caûm nhaän vaø bieåu hieän – ñaõ ñöa ñeán caùch nhìn, caùch caûm, caùch nghó, caùch dieãn taû vaø gioïng ñieäu rieâng ñaày saéc thaùi caù nhaân, caù tính cho nhaõn quan Thô Môùi. Vì vaäy, coâng lao cuûa Thô Môùi laø ñaõ ñöa caùi “toâi” tröõ tình vaøo thô vôùi tö caùch laø moät caùi “toâi” hieän thöïc, coù nhöõng phaåm chaát, nhöõng saéc thaùi caù tính rieâng khoâng mang tính öôùc leä “taïo thaønh moät daûi phoå tình caûm cöïc kyø phong phuù, tinh teá, phöùc taïp” (122, tr. 41). Do ñoù, coù theå noùi raèng Thô Môùi ñaõ ñi troïn veïn, taän cuøng haønh trình cuûa caùi “toâi” caù nhaân. Cuøng vôùi phong traøo Thô Môùi, tieåu thuyeát Töï Löïc vaên ñoaøn (1932 – 1944) cuõng luoân xoay quanh moät vaán ñeà cô baûn, coát loõi: vaán ñeà con ngöôøi caù nhaân. “Con ngöôøi trong Töï Löïc vaên ñoaøn luoân luoân ñöôïc ñaët trong söï thöû thaùch cuûa hoaøn caûnh nhöng hoï ñaõ khoâng cam chòu ñeå hoaøn caûnh boùp cheát nhö nhöõng con ngöôøi trong taùc phaåm cuûa Hoà Dzeánh, Nam Cao. Hoï cuõng khoâng buoâng xuoâi, khoâng khoùc than uûy mò nhö Ñaïm Thuûy, Toá Taâm cuûa Hoaøng Ngoïc Phaùch. Hoï cuõng khoâng ngoài ñeå chaùn naûn vôùi toaøn theá giôùi, ñeå gaëm nhaám “noãi buoàn coâ ñôn”, “noãi saàu vaïn kieáp” nhö con ngöôøi trong Thô Môùi …” (167, tr. 44) maø thöôøng ñaáu tranh ñeå giaønh theá chuû ñoäng duø thaéng lôïi nöûa chöøng nhö Mai (Nöûa chöøng xuaân - Khaùi Höng), Loan (Ñoaïn tuyeät – Nhaát Linh) v.v… Chính söï khaúng ñònh yù thöùc caù nhaân trong quan heä xung ñoät, ñoái khaùng vôùi taäp tuïc, quan nieäm, ñaïo ñöùc truyeàn thoáng, leân tieáng ñoøi quyeàn soáng, quyeàn haïnh phuùc, yeâu ñöông tieán boä laø neùt môùi trong caáu truùc nhaân caùch nhaân vaät ôû tieåu thuyeát Töï Löïc vaên ñoaøn. Söï bung phaù naøy laø caáp ñoä quan troïng ñaàu tieân trong haønh trình cuûa yù thöùc caù nhaân vaø noù coù yù nghóa laø “baûn tuyeân ngoân nhaân quyeàn baèng ngheä thuaät” (167, tr.40). Theâm vaøo ñoù, ôû tieåu thuyeát Töï Löïc vaên ñoaøn , caùc nhaø vaên ñaõ ñi saâu khaùm phaù theá giôùi tinh thaàn, caûm xuùc cuûa nhaân vaät, maø caùi “toâi” chính laø phöông dieän trung taâm tinh thaàn cuûa con ngöôøi, laø coát loõi cuûa yù thöùc. Vì vaäy, khaû naêng töï yù thöùc, ñoøi hoûi töï do caù nhaân trong söï ñoái khaùng vôùi taäp tuïc coå truyeàn ñaõ ñaùnh daáu söï leân ngoâi cuûa yù thöùc caù nhaân. Tuy nhieân, yù thöùc caù nhaân trong vaên hoïc laõng maïn noùi chung ñaõ bò taùch khoûi con ngöôøi xaõ hoäi sinh ñoäng. YÙù thöùc caù nhaân, veà baûn theå, phaûi luoân luoân gaén lieàn vôùi tö caùch con ngöôøi xaõ hoäi bôûi quaù trình hình thaønh nhaân caùch vaø yù thöùc caù nhaân, veà baûn chaát, phaûi laø quaù trình xaõ hoäi hoùa caù nhaân ñeå phaùt trieån naêng löïc töï ñaùnh giaù, töï yù thöùc. Neáu caét boû moái quan heä naøy, yù thöùc caù nhaân deã phaùt trieån thaønh chuû nghóa caù nhaân cöïc ñoan vaø seõ daãn ñeán haäu quaû cuûa söï suïp ñoå chính baûn chaát con ngöôøi. Do ñoù, coù theå noùi, söï thöùc tænh cuûa yù thöùc caù nhaân vôùi khaùt voïng “mình ñöôïc laø mình” laø ñieåm khôûi xuaát, ñoàng thôøi cuõng laø ñieåm hoäi tuï cuûa vaên hoïc Vieät Nam giai ñoaïn 1930 – 1945. Caùc nhaø vaên theá heä 1930 – 1945 ñöôïc thöøa höôûng nhöõng gì maø bao ngöôøi ñi tröôùc hoaëc cuøng thôøi taïo ra vaø hoï ñaõ tieáp tuïc ñöa yù thöùc aáy cuûa thôøi ñaïi vöôn leân moät taàm cao, moät chieàu saâu môùi. Vôùi tö caùch laø chuû theå cuûa quaù trình saùng taïo vaên hoïc, söï böøng tænh veà yù thöùc caù nhaân ñaõ hình thaønh ôû hoï nguoàn naêng löôïng tinh thaàn phong phuù, kích thích hoï saùng taùc, taïo neân nhieàu thaønh töïu coù giaù trò theo höôùng hieän ñaïi hoùa ñeå töï khaúng ñònh mình. “Ñaây laø thôøi kyø trong giôùi caàm buùt coù söï böøng tænh saâu saéc veà yù thöùc caù nhaân. Moãi ngöôøi vieát ñeàu muoán coù nhöõng tìm toøi rieâng veà tö töôûng vaø ngheä thuaät, ñeàu muoán coù tieáng noùi rieâng. Vì theá trong ñôøi soáng vaên hoïc coù söï xuaát hieän haøng loaït caù tính, phong caùch ñoäc ñaùo” (101, tr. 7-8). Hôn nöõa, söï thöùc tænh naøy cuõng ñaõ coù ñoùng goùp raát lôùn vaøo söï ñoåi môùi quan nieäm vaên chöông, goùp phaàn hình thaønh yù thöùc veà ngheà cuûa nhaø vaên. 1.2. Caùc quan nieäm v aên chö ông g oùp phaàn vaøo söï hình th aønh yù thöùc veà ngheà cuûa caùc nhaø vaên giai ñoaïn 1930 – 1945 Söï vaän ñoäng vaø phaùt trieån cuûa vaên hoïc luoân gaén lieàn vôùi söï vaän ñoäng vaø phaùt trieån cuûa xaõ hoäi. Maø xaõ hoäi Vieät Nam giai ñoaïn 1930 – 1945 ñang treân ñaø tö saûn hoùa neân quan nieäm vaên hoïc cuûa caùc nhaø vaên cuõng phaûi thay ñoåi cho phuø hôïp vôùi tình hình môùi. 1 .2.1. Quan nieäm veà yù nghóa xaõ hoäi cuûa va ên chöông “Noùi ñeán moái quan heä vaên chöông vaø xaõ hoäi laø noùi ñeán moái quan heä giöõa vaên chöông – bao goàm caû heä thoáng cuûa noù töø taùc phaåm ñeán ngöôøi ñoïc – vôùi toaøn boä cô cheá vaät chaát vaø tinh thaàn cuûa xaõ hoäi maø quan troïng nhaát laø kinh teá – xaõ hoäi” (157, tr.10). Do ñoù, khi nghieân cöùu veà yù nghóa xaõ hoäi cuûa vaên chöông giai ñoaïn 1930 – 1945, chuùng ta caàn phaûi ñaët noù vaøo hoaøn caûnh kinh teá xaõ hoäi Vieät Nam thôøi kyø naøy. Nhöng kinh teá xaõ hoäi Vieät Nam töø naêm 1930 trôû ñi coù nhieàu bieán ñoåi neân vaên hoïc cuõng coù söï phaân hoùa phöùc taïp, phaùt trieån thaønh ba xu höôùng chính laø laõng maïn, hieän thöïc pheâ phaùn vaø caùch maïng. Moãi xu höôùng laïi coù moät quan nieäm khaùc nhau. Vì vaäy, quan nieäm veà yù nghóa xaõ hoäi cuûa vaên chöông cuõng thay ñoåi. Treân cô sôû keá thöøa caùc quan nieäm truyeàn thoáng, caùc nhaø vaên giai ñoaïn naøy ñaõ boå sung moät soá noäi dung môùi veà yù nghóa xaõ hoäi cuûa vaên chöông nhö sau: 1.2.1.1. Vaên chöông laøm phong phuù taâm hoàn con ngöôøi Quan nieäm vaên chöông laøm phong phuù taâm hoàn con ngöôøi ñaõ coù töø thôøi trung ñaïi. Vôùi caùc nhaø nho xöa, vaên chöông laø thuù vui tao nhaõ, laø phöông tieän ñeå giaûi trí hay boäc baïch noãi loøng. Hoï coù theå nhö Traàn Quang Khaûi laøm thô khi vöøa taïo laäp ñöôïc chieán coâng, deïp yeân giaëc nöôùc: Ñoaït soùc Chöông Döông ñoä Caàm Hoà Haøm Töû quan Thaùi bình nghi noã löïc Vaïn coå thöû giang san. (Chöông Döông cöôùp giaùo giaëc, Haøm Töû baét quaân thuø. Thaùi bình neân gaéng söùc Non nöôùc aáy ngaøn thu). (Tuïng giaù hoaøn kinh sö ) (15, tr.94) hay coù theå nhö Leâ Thaùnh Toâng vieát vaên luùc thaûnh thôi, nhaøn nhaõ, nhaèm keå laïi höùng thuù saùng taùc cuûa mình: “Ta nhaân luùc muoân vieäc ñöôïc roãi, nöûa ngaøy ñöôïc nhaøn, thöôøng xem caùc saùch, vui thích luïc ngheä, moïi söï huyeân naùo laéng xuoáng, moät ngoïn ñeøn saùng thôm tho, thi duïc ít, tinh thaàn trong saùng, ôû yeân, höùng cao, môùi phaán khôûi nghó ñeán khuoân pheùp lôùn cuûa thaùnh ñeá minh vöông, loøng caån thaän cuûa trung thaàn löông baät. Goïi chaøng giaáy, hoï buùt, thöôïng khaùch möïc, troïng thaàn nghieân ñaù, baûo ñi baûo laïi raèng: chaân tình ta phaùt ra, coù anh khí daøo daït, thaønh caùch ngoân hay”. (Töïa Quyønh uyeån cöûu ca) (88, tr.12) hoaëc cuõng coù theå baét chöôùc Nguyeãn Du laøm thô baøy toû noãi baát bình tröôùc theá söï ñaûo ñieân, toùc ñaõ baïc roài maø vaãn chöa laäp neân danh phaän, cöù phaûi boân ba, laän ñaän nôi xöù laï, queâ ngöôøi: Traùng só baïch ñaàu bi höôùng thieân, Huøng taâm sinh keá löôõng mang nhieân. Xuaân lan, thu cuùc thaønh hö söï Haï thöû, ñoâng haøn ñoaït thieáu nieân. (Traùng só ñaàu baïc ngöûng nhìn trôøi, loøng bi ñaùt Huøng taâm, sinh keá caû hai ñeàu môø mòt. Xuaân lan, thu cuùc ñeàu thaønh chuyeän haõo Ñoâng reùt, heø noùng, cöôùp caû tuoåi xuaân). (Taïp thi I ) (45, tr. 611) v.v… Moät soá nhaø vaên, nhaø thô theá heä 1930 – 1945 thuoäc xu höôùng laõng maïn nhö: Khaùi Höng, Theá Löõ, Xuaân Dieäu … ñaõ gaëp gôõ tieàn nhaân ôû quan nieäm naøy. Laø caây buùt chuû choát cuûa Töï Löïc Vaên Ñoaøn, Khaùi Höng töøng cho raèng saùng taùc vaên chöông laø voâ tö lôïi, laøm ngheä thuaät chæ laø laøm ngheä thuaät, ngoaøi ra khoâng coøn coù muïc ñích naøo khaùc. Do ñoù, oâng ñaõ ñeå cho nhaân vaät Nam, chaøng hoïa só trong tieåu thuyeát Ñeïp, noùi hoä quan ñieåm cuûa mình: “Veõ ñeå veõ. Ñoù laø nguyeân taéc cuûa chaøng veà hoäi hoïa. Ñöôïc veõ laø ñuû roài … chaøng khoâng caàn phaûi hoûi vaø phaûi bieát. Veõ ñeå laøm gì ?… Chaøng veõ nhö chim hoùt. Con chim noù hoùt ñeå hoùt, naøo noù coù cho tieáng hoùt cuûa noù laø quan troïng” (36, taäp 26, tr.726-727). Veõ laø mô öôùc cuûa hoïa só vaø Nam chæ caàn coù theá. Tuy nhieân, ôû ñaây, baïn ñoïc phaûi hieåu, veõ cuõng moät vieäc laøm ñaày tính saùng taïo, laø söï töï boäc loä. Vaø ñoù môùi chính laø quan nieäm veà ngheä thuaät cuûa Khaùi Höng. Cuøng moät yù vôùi Khaùi Höng, Theá Löõ cuõng chuû tröông: Khoâng chuyeân taâm, khoâng chuû nghóa, nhöng caàn chi ? Toâi chæ laø moät khaùch tình si Ham veû Ñeïp coù muoân hình, muoân theå … (Caây ñaøn muoân ñieäu) (36, taäp 25, tr.61) Roõ raøng, vôùi nhaø thô, thi ca chæ coù chöùc naêng duy nhaát laø ñi tìm vaø theå hieän caùi ñeïp thuaàn tuùy, ña daïng, muoân maøu. Xuaân Dieäu cuõng theá. Trong Lôøi thô vaøo taäp göûi höông, baèng taâm traïng vui veû, laïc quan, tröôùc caûnh thieân nhieân töôi ñeïp vaø tình yeâu tuoåi treû ñang daâng traøn, thi só ñaõ töï ví mình nhö con chim nhoû khoâng ngöøng ca haùt giöõa cuoäc ñôøi ñaày hoa moäng: Toâi laø con chim ñeán töø xöù laï, Ngöùa coå hoùt chôi Khi gioù sôùm vaøo reo um khoùm laù, Khi traêng khuya leân uû moäng xanh trôøi. Chim ngaäm suoái ñaäu treân caønh bòn ròn, Keâu töï nhieân, naøo bieát bôûi sao ca. Tieáng to nhoû chaúng xui chuøm traùi chín, Khuùc huy hoaøng khoâng giuùp nôû boâng hoa … (7, taäp 1, tr.105) YÙ thô treân cho thaáy: neáu “con chim ñeán töø xöù laï” kia bieát ñem tieáng chim hoùt hay ñeå ngôïi ca cuoäc soáng vaø laøm ñeïp cho ñôøi thì Xuaân Dieäu vieát vaên, hay laøm thô cuõng chæ nhaèm moät muïc ñích laø ñöôïc ñieåm toâ theâm cho ñôøi, gaén boù vôùi ñôøi, muoán ñöôïc cuøng ñôøi chia seû buoàn, vui. Vì theá, nhaø thô luoân môû roäng loøng ñeå coù theå “rung caûm taän cuøng vôùi cuoäc soáng vaø tình yeâu baèng moïi giaùc quan …”, ñeå coù theå thu goùp ñöôïc heát thaûy moïi veû ñeïp trong trôøi ñaát, roài qua thô, ñem hoàn mình ra daâng taëng laïi cuoäc ñôøi nhö coù laàn oâng ñaõ vieát: “Ñaây laø loøng toâi ñang thôøi soâi noåi, ñaây laø hoàn toâi vöøa luùc ngaân vang vaø ñaây laø tuoåi xuaân vaø ñaây laø söï soáng cuûa ñôøi toâi nöõa. Toâi ñem taëng ngöôøi maáy vaàn thô” (7, taäp 1, tr.9). Neáu maáy vaàn thô coù theå giuùp cho Xuaân Dieäu giao caûm ñöôïc vôùi cuoäc ñôøi, vôùi thieân nhieân thì cuõng coù nghóa laø vaên chöông ñaõ giuùp cho taâm hoàn con ngöôøi theâm phong phuù. Con ngöôøi caûm thaáy yeâu ñôøi vaø cuoäc soáng bôùt phaàn teû nhaït chính laø nhôø coù vaên chöông. Theá neân, duø khoâng theå laøm ñöôïc ñieàu gì lôùn lao cho xaõ hoäi thì vaên chöông vaãn thöïc söï coù ích cho ñôøi, gioáng nhö taùc duïng cuûa phaán thoâng vaøng, daãu “khoâng gaëp hoa caùi chaêng thì phaán cuõng laøm loäng laãy khoâng gian trong moät buoåi chieàu noï”(7, taäp 2,tr.17). Suy roäng ra, ngöôøi ngheä só, nhaø thô khoâng nhaát thieát phaûi laø nhaø caûi caùch xaõ hoäi, chæ caàn hoï laø ngöôøi coù taâm hoàn phong phuù, bieát chia seû vaø chòu chia seû thì seõ giuùp cho nhaân loaïi thaáy ñôøi vui vaø ñaùng yeâu hôn. Nhö vaäy, caùc nhaø vaên, nhaø thô laõng maïn giai ñoaïn 1930 –1945 khoâng chæ bieát keá thöøa quan nieäm truyeàn thoáng (vaên chöông laøm phong phuù taâm hoàn con ngöôøi), maø coøn bieát boå sung, mang ñeán cho vaên chöông neùt nghóa môùi: vaên chöông coù theå giuùp con ngöôøi trao ñoåi tình caûm vôùi nhau, giuùp con ngöôøi baøy toû nhöõng rung ñoäng töø trong taâm hoàn vaø phaùt hieän ra veû ñeïp thieân hình vaïn traïng cuûa con ngöôøi, cuûa cuoäc ñôøi, cuûa thieân nhieân, coû caây, hoa laù … Nhôø coù noù, con ngöôøi seõ caûm thaáy taâm hoàn mình nheï nhaøng, thö thaùi hôn, ngöôøi vôùi ngöôøi gaàn guõi nhau hôn … Nhöng taùc duïng cuûa vaên chöông ñaâu chæ coù theá. Tieán theâm moät böôùc, caùc nhaø vaên, nhaø thô theá heä naøy coøn nhaán maïnh ñeán vai troø laø coâng cuï vaø phöông tieän giaùo huaán cuûa vaên chöông. 1.2.1.2. Vaên chöông laø coâng cuï, phöông tieän giaùo huaán Quan nieäm xem vaên chöông laø coâng cuï, phöông tieän giaùo huaán tö töôûng, ñaïo ñöùc ñaõ coù truyeàn thoáng khaù laâu ñôøi. Töø theá kyû XV, trong baøi töïa Lónh Nam chích quaùi, Vuõ Quyønh vaø Kieàu Phuù ñaõ vieát: “Vieäc tuy kyø dò maø khoâng quaùi ñaûn, vaên tuy thaàn bí nhöng khoâng nhaûm nhí, tuy noùi nhöõng chuyeän hoang ñöôøng maø tung tích vaãn coù baèng cöù, haù chaúng phaûi laø khuyeân ñieàu thieän, tröøng ñieàu aùc, boû giaû theo thaät ñeå khuyeán khích phong tuïc ñoù ru ?”(133, tr.31). Leâ Quyù Ñoân (1726 – 1784) cuõng noùi: “Vaên chöông laø goác lôùn cuûa söï laäp thaân, laø vieäc lôùn cuûa söï kinh theá” (133, tr.92). Do ñoù, caùc nhaø nho xöa ñaõ raát chuù yù trong vieäc söû duïng vaên chöông nhö moät hình thöùc giaùo duïc ñaïo ñöùc, tu döôõng tính tình. Moät trong nhöõng taùc phaåm tieâu bieåu cho loaïi vaên hoïc naøy laø Luïc Vaân Tieân cuûa Nguyeãn Ñình Chieåu. Tuy nhieân, do ñaëc ñieåm lòch söû cuûa nöôùc ta maø vaên chöông ñöôïc huy ñoäng toái ña vaøo cuoäc ñaáu tranh baûo veä ñoäc laäp daân toäc. Khoâng nhöõng noù ñaõ ñöôïc xem laø moät phöông tieän giaùo duïc coù söùc maïnh to lôùn, maø coøn laø vuõ khí coù nhieàu ñoùng goùp tích cöïc trong cuoäc chieán ñaáu choáng keû thuø chung. Xuaát phaùt töø söï toàn vong cuûa ñaát nöôùc, theá kyû XI, ñôøi Lyù, vôùi Nam quoác sôn haø, Lyù Thöôøng Kieät ñaõ giaùn tieáp khaúng ñònh caùi chaân lyù saùch vôû, vaên chöông, tröôùc taùc phaûi ra söùc khaúng ñònh chuû quyeàn ñoäc laäp cuûa quoác gia. Ñôøi Traàn, theá kyû XIII, Traàn Thaùi Toâng caøng khaúng ñònh maïnh meõ söù meänh cuûa vaên chöông: “Vaên chöông phaûi coù theá traän ñuoåi nghìn quaân giaëc” (Töù sôn keä tònh töï) (88, tr.11). Ñeán ñôøi Leâ, theá kyû XV, Nguyeãn Traõi coù tuyeân boá “ñaïo buùt” cuûa mình laø duøng nhöõng baøi vaên töø leänh kheùo leùo goùp phaàn vaøo vieäc deïp yeân giaëc Baéc, ra söùc baûo veä nöôùc Nam: Ñaïo buùt phaûi duøng taøi ñaõ veïn Chæ thö naáy cheùp vieäc caøng chuyeân Veä Nam maõi maõi ra tay thöôùc Ñieän Baéc ñaø ñaø yeán phaän tieân. (Baûo kính caûnh giôùi, soá 6) (133, tr.23) Nöûa sau theá kyû XIX, duø muø loøa vaø phaûi soáng döôùi aùch thoáng trò cuûa cheá ñoä thöïc daân phong kieán, Nguyeãn Ñình Chieåu vaãn khoâng sôøn loøng, naûn chí, quyeát duøng ngoøi buùt cuûa mình laøm vuõ khí ñeå tröø baïo, “ñaâm gian”: Chôû bao nhieâu ñaïo thuyeàn khoâng khaúm Ñaâm maáy thaèng gian buùt chaúng ta._., Veà con ngöôøi caù nhaân trong vaên hoïc coå Vieät Nam, NXB Giaùo duïc. 43. Nhieàu taùc giaû (1986), Lyù luaän vaên hoïc, NXB Giaùo duïc. 44. Nguyeãn Thaïch Giang (Khaûo ñính vaø chuù giaûi, 1991), Truyeän Kieàu, NXB Ñaïi hoïc vaø Giaùo duïc chuyeân nghieäp Haø Noäi. 45. Nguyeãn Thaïch Giang – Tröông Chính (bieân khaûo vaø chuù giaûi) (2000), Nguyeãn Du – taùc phaåm vaø lòch söû vaên baûn, NXB Hoà Chí Minh. 46. Hoaøng Bích Haø (söu taàm) – Vöông Trí Nhaøn (bieân soaïn) (2004), Truyeän ngaén Khaùi Höng, NXB Hoäi Nhaø vaên. 47. Leâ Thò Ñöùc Haïnh (1991), Maáy yù kieán ñaùnh giaù Töï Löïc vaên ñoaøn, Taïp chí Vaên hoïc, soá 4. 48. Leâ Thò Ñöùc Haïnh (1995), Maáy yù kieán ñaùnh giaù Thaïch Lam, Taïp chí Vaên hoïc, soá 4. 49. Nguyeãn Vaên Haïnh (2004), Chuyeän vaên chuyeän ñôøi, NXB Giaùo duïc. 50. Hoà Só Hieäp (chuû bieân) (1997), Khaùi Höng – Thaïch Lam, NXB Vaên ngheä Tp. Hoà Chí Minh. 51. Hoà Só Hieäp (chuû bieân) (1997), Nam Cao – Vuõ Troïng Phuïng, NXB Vaên ngheä Tp.Hoà Chí Minh. 52. Ñoã Ñöùc Hieåu (1999), Balzac … Ñoù … Ñaây, Taïp chí Vaên hoïc, soá 6. 53. Traàn Vaên Hieáu (1999), Ba phong caùch traøo phuùng trong vaên hoïc Vieät Nam thôøi kyø 1930 – 1945: Nguyeãn Coâng Hoan – Vuõ Troïng Phuïng – Nam Cao (luaän aùn tieán só Ngöõ vaên), Tröôøng ÑHSP Haø Noäi. 54. Nguyeãn Thaùi Hoøa (1976), Tieáng cöôøi laïc quan chieán ñaáu trong Nguïc trung nhaät kyù, Taïp chí Vaên hoïc, soá 3. 55. Nguyeãn Coâng Hoan (1971), Ñôøi vieát vaên cuûa toâi, NXB Vaên hoïc, Haø Noäi. 56. Nguyeân Hoàng (1963), Giöõa nhöõng goïng kìm, Taïp chí Vaên hoïc soá 3. 57. Nguyeân Hoàng (1970), Böôùc ñöôøng vieát vaên, NXB Vaên hoïc, Haø Noäi. 58. Baïch Vaên Hôïp (1985), Lòch söû vaên hoïc Vieät Nam 1930 – 1945, Tröôøng ÑHSP Tp. Hoà Chí Minh. 59. Khaùi Höng (1953), Nhöõng ngaøy vui, NXB Phöôïng Giang. 60. Khaùi Höng (1957), Moät quan nieäm veà vaên chöông töïa “Gioù ñaàu muøa” cuûa Thaïch Lam, NXB Minh Ñöùc, Haø Noäi. 61. Khaùi Höng (1961), Tuïc luïy, NXB Saøi goøn – Ñôøi nay. 62. Khaùi Höng (1966), Lôøi nguyeàn, Saøi goøn – Phöôïng Hoaøng. 63. Khaùi Höng (1989), Tieâu sôn traùng só (tieåu thuyeát), NXB Ñaïi hoïc vaø THCN. 64. Khaùi Höng (1953), Baên khoaên, NXB Phöôïng Giang, Saøi goøn. 65. Mai Höông ( söu taàm vaø tuyeån choïn) (2000), Theá Löõ – Caây ñaøn muoân ñieäu, NXB Vaên hoùa – Thoâng tin Haø Noäi. 66. Mai Höông (bieân soaïn) (2000), Vuõ Troïng Phuïng – Moät taøi naêng ñoäc ñaùo, tieåu luaän, pheâ bình, NXB Vaên hoaù thoâng tin. 67.Nguyeãn Thò Thanh Höông (1998), Veà moái quan heä giöõa söï taùc ñoäng cuûa vaên chöông vaø söï tieáp nhaän cuûa ñoäc giaû, Taïp chí Vaên hoïc, soá 11. 68. Toá Höõu (1974), Thô Toá Höõu: taùc phaåm choïn loïc duøng trong nhaø tröôøng, NXB Giaùo duïc giaûi phoùng. 69. Toá Höõu (1997), Thô, NXB Giaùo duïc. 70. Ñinh Gia Khaùnh – Buøi Duy Taân – Mai Cao Chöông (1992), Vaên hoïc Vieät Nam (theá kyû XV – nöûa ñaàu theá kyû XVIII), NXB Ñaïi hoïc vaø Trung hoïc chuyeân nghieäp. 71. M. Khraptrenkoâ (1978), Caù tính saùng taïo cuûa nhaø vaên vaø söï phaùt trieån cuûa vaên hoïc (Leâ Sôn – Nguyeãn Minh dòch), NXB Taùc phaåm môùi. 72. Nguyeãn Hoaønh Khung (1989), Vaên xuoâi laõng maïn Vieät nam (1930 – 1945), (taäp 1,2, 3, 4, 5, 6, 7, 8), NXB Khoa hoïc xaõ hoäi. 73. Nguyeãn Hoaønh Khung – Laïi Nguyeân AÂn (1994), Vuõ Troïng Phuïng con ngöôøi vaø taùc phaåm, NXB Hoäi Nhaø vaên, Haø Noäi. 74. Leâ Ñình Kî (1979), Thô Toá Höõu – chuyeân luaän, NXB Ñaïi hoïc vaø THCN. 75. Leâ Ñình Kî(1989), Thô môùi nhöõng böôùc thaêng traàm, NXB Tp.Hoà Chí Minh. 76. Leâ Ñình Kî (1998), Vaán ñeà chuû nghóa laõng maïn trong vaên hoïc Vieät Nam, NXB Giaùo duïc. 77. Thaïch Lam (1988), Tuyeån taäp, NXB Hoäi nhaø vaên, Haø Noäi. 78. Phong Lan – Mai Höông tuyeån choïn vaø giôùi thieäu (2003), Toá Höõu veà taùc gia vaø taùc phaåm, NXB Giaùo duïc. 79. Thanh Laõng (1964), Vaên hoïc Vieät Nam theá heä 1932 – 1945 , Saøi goøn – Ñaïi hoïc Vaên khoa. 80. Thanh Laõng (1995), 13 naêm tranh luaän vaên hoïc (1932 – 1945)(3 taäp), NXB Vaên hoïc Hoäi nghieân cöùu vaø giaûng daïy vaên hoïc Tp. Hoà Chí Minh. 81. Phong Leâ (1986), Chuû tòch Hoà Chí Minh vaø vaên hoïc Vieät Nam hieän ñaïi, NXB Khoa hoïc xaõ hoäi. 82. Phong Leâ (1997), Nam Cao- phaùc thaûo söï nghieäp vaø chaân dung, NXB Khoa hoïc xaõ hoäi. 83. Phong Leâ (2001), Vaên hoïc Vieät Nam hieän ñaïi – nhöõng chaân dung tieâu bieåu , NXB Ñaïi hoïc quoác gia. 84. Phong Leâ söu taàm, tuyeån choïn, giôùi thieäu, (2001), Nam Cao nhöõng taùc phaåm tieâu bieåu tröôùc 1945, NXB Giaùo duïc. 85. Phong Leâ – Traàn Höõu Taù tuyeån choïn, bieân soaïn, giôùi thieäu (2003), Nguyeãn AÙi Quoác – Hoà Chí Minh nhöõng taùc phaåm tieâu bieåu töø naêm 1919 ñeán 1945, NXB Giaùo duïc. 86. Mai Quoác Lieân (söu taàm vaø bieân soaïn) (2003), Vaên hoïc Vieät Nam theá kyû XX – tieåu thuyeát tröôùc naêm 1945, taäp 5, 6, 9,11,12,13,14, NXB Vaên hoïc. 87. Phan Troïng Luaän (2003), Vaên chöông- baïn ñoïc- saùng taïo, NXB Ñaïi hoïc Quoác gia Haø Noäi. 88. Phöông Löïu (chuû bieân)(1998), Lí luaän vaên hoïc, NXB Giaùo duïc. 89. Theá Löõ (1962), Maáy vaàn thô: taäp môùi, Saøi goøn – Ñôøi nay. 90. Theá Löõ (1962), Mai Höông vaø Leâ Phong, Saøi goøn – Ngaøy nay. 91. Theá Löõ (1963), Leâ Phong phoùng vieân, Saøi goøn – Ngaøy nay. 92. Theá Löõ (1995), Vaøng vaø maùu (truyeän), Saøi goøn – Ñôøi nay. 93. Theá Löõ (1999), Goùi thuoác laù (truyeän trinh thaùm), Vaên ngheä, Tp. Hoà Chí Minh. 94. Hoaøng Nhö Mai – Nguyeãn Ñaêng Maïnh (chuû bieân) (2000), Vaên hoïc 12, taäp 1, phaàn Vaên hoïc Vieät Nam, NXB Giaùo duïc. 95. Traàn Thanh Maïi (1960), Hoïc taäp moät soá thô vaên Hoà Chuû tòch, Nghieân cöùu Vaên hoïc soá 5. 96. Ñaëng Thai Mai (1997), Ñaëng Thai Mai toaøn taäp, taäp 1, Thô vaø thôøi luaän , NXB Vaên hoïc. 97. Ñaëng Thai Mai (2003), Ñaëng Thai Mai – Taùc phaåm ñöôïc giaûi thöôûng Hoà Chí Minh: nghieân cöùu vaên hoïc Vieät Nam vaø vaên hoïc theá giôùi (1945 – 1984), NXB Tp. Hoà Chí Minh. 98. Nguyeãn Ñaêng Maïnh (1991), Taøi lieäu boài döôõng daïy saùch giaùo khoa lôùp 11 CCGD moân Vaên hoïc, Haø Noäi. 99. Nguyeãn Ñaêng Maïnh (1997), Quaù trình hieän ñaïi hoùa cuûa VHVN nöûa ñaàu theá kyû XX, Taïp chí Vaên hoïc, soá 5. 100. Nguyeãn Ñaêng Maïnh (2000), Con ñöôøng ñi vaøo theá giôùi ngheä thuaät cuûa nhaø vaên, NXB Giaùo duïc. 101. Nguyeãn Ñaêng Maïnh (2000), Nhaø vaên Vieät Nam hieän ñaïi – chaân dung vaø phong caùch, NXB Treû Tp. Hoà Chí Minh. 102. Nguyeãn Ñaêng Maïnh – Traàn Höõu Taù (2003), Tuyeån taäp Vuõ Troïng Phuïng, (taäp 1,2), NXB Vaên hoïc. 103. Nguyeãn Ñaêng Na (1999), Töï söï lòch söû trong vaên hoïc trung ñaïi Vieät Nam: nhöõng ñaëc ñieåm cuûa böôùc ñi ban ñaàu, Taïp chí Vaên hoïc, soá 12. 104. Nguyeãn Thò Hoàng Nam (1995), Quan nieäm ngheä thuaät veà con ngöôøi trong thô Xuaân Dieäu (qua hai taäp: Thô Thô vaø Göûi höông cho gioù), Taïp chí Vaên hoïc, soá 12. 105. Phöông Ngaân (tuyeån choïn vaø bieân soaïn) (2000), Khaùi Höng – Nhaø tieåu thuyeát xuaát saéc cuûa Tö ïLöïc vaên ñoaøn, NXB Vaên hoùa – Thoâng tin, Haø Noäi. 106. Traàn Nghóa (1970), Goùp phaàn tìm hieåu quan nieäm “Vaên dó taûi ñaïo” trong vaên hoïc coå Vieät Nam, Taïp chí Vaên hoïc, soá 2. 107. Hoaøng Nhaân (1997), Kyû nieäm 90 naêm ngaøy sinh Theá Löõ (1907 – 1997), Taïp chí Vaên hoïc, soá 66. 108. Vöông Trí Nhaøn (2000), Nhöõng lôøi baøn veà tieåu thuyeát trong vaên hoïc Vieät Nam theá kyû XX cho ñeán 1945, NXB Hoäi nhaø vaên. 109. Höõu Nhuaän (1987), Xuaân Dieäu con ngöôøi vaø söï nghieäp, NXB Taùc phaåm môùi – Hoäi Nhaø vaên Vieät Nam. 110. Vuõ Ngoïc Phan (1963), Treân ñöôøng ngheä thuaät; vaên hoïc bình luaän, Saøi goøn – Ñôøi nay. 111. Vuõ Ngoïc Phan (1989), Nhaø vaên hieän ñaïi: pheâ bình vaên hoïc (taäp 1,2), NXB Khoa hoïc xaõ hoäi. 112. Vuõ Quaàn Phöông (1995), Thô tình Xuaân Dieäu noàng vaø treû, Taïp chí Vaên hoïc, soá 12. 113. Phaïm Vaên Phuùc (1989), Nghó veà Thaïch Lam, Baùo Giaùo vieân nhaân daân, soá ñaëc bieät, thaùng 7. 114. Vuõ Ñöùc Phuùc (1960), Thô vaø caùch maïng (Nghieân cöùu taäp thô Töø aáy cuûa Toá Höõu), Nghieân cöùu Vaên hoïc soá 1. 115. Vuõ Ñöùc Phuùc (1976), Traøo löu hieän thöïc chuû nghóa trong vaên hoïc Vieät Nam töø 1930 ñeán 1945, Taïp chí Vaên hoïc, soá 5. 116. Kieàu Thanh Queá (1969), Cuoäc tieán hoùa vaên hoïc Vieät Nam, Saøi goøn, Hoa tieân. 117. Vuõ Tieán Quyønh (tuyeån choïn) (1993), Khaùi Höng – Thaïch Lam – Hoà Bieåu Chaùnh, tuyeån choïn vaø trích daãn nhöõng baøi pheâ bình, bình luaän vaên hoïc cuûa caùc nhaø nghieân cöùu Vieät Nam vaø theá giôùi, Vaên ngheä Tp. Hoà Chí Minh. 118. Nguyeãn Xuaân Sanh (1995), Xuaân Dieäu, ñoâi suy ngaãm veà baïn, Taïp chí Vaên hoïc, soá 12. 119. Leâ Hoàng Saâm (1999), Xung quanh “chuû nghóa hieän thöïc” cuûa Balzac, Taïp chí Vaên hoïc, soá 6. 120. Moäng Sôn (1994), Vaên hoïc vaø trieát luaän - Vuõ Troïng Phuïng con ngöôøi vaø taùc phaåm, NXB Hoäi Nhaø vaên, Haø Noäi. 121. Traàn Ñình Söû (1995), Thi phaùp thô Toá Höõu, NXB Giaùo duïc. 122. Traàn Ñình Söû (1995), Nhöõng theá giôùi ngheä thuaät thô, NXB Giaùo duïc, Haø Noäi. 123. Traàn Ñình Söû (2001), Vaên hoïc vaø thôøi gian, NXB Vaên hoïc. 124. Traàn Ñình Söû (2002), Ñoïc vaên – hoïc vaên, NXB Giaùo duïc. 125. Traàn Ñaêng Suyeàn (2002), Chuû nghóa hieän thöïc Nam Cao, NXB Khoa hoïc xaõ hoäi. 126. Traàn Ñaêng Suyeàn (2003), Nhaø vaên, hieän thöïc ñôøi soáng vaø caù tính saùng taïo, NXB Vaên hoïc. 127. Doaõn Quoác Syõ (1973), Vaên hoïc vaø tieåu thuyeát, NXB Saùng taïo, Saøi goøn. 128. Traàn Höõu Taù – bieân soaïn (1992), Vuõ Troïng Phuïng hoâm qua vaø hoâm nay, NXB Tp. Hoà Chí Minh. 129. Traàn Höõu Taù (1999), Nhaø vaên Vuõ Troïng Phuïng vôùi chuùng ta, NXB Tp. Hoà Chí Minh. 130. Traàn Höõu Taù söu taàm, tuyeån choïn, giôùi thieäu (2003), Vuõ Troïng Phuïng nhöõng taùc phaåm tieâu bieåu, NXB Giaùo duïc. 131. Boä Giaùo Duïc vaø Ñaøo Taïo (1997), Vaên 12 – Phaàn Vaên hoïc Vieät nam, NXB Giaùo duïc. 132. Vaên Taâm (1957), Vuõ Troïng Phuïng nhaø vaên hieän thöïc, NXB Kim Ñöùc, Haø Noäi. 133. Nguyeãn Minh Taán (chuû bieân) (1981), Töø trong di saûn (nhöõng yù kieán veà vaên hoïc töø theá kyû X ñeán ñaàu theá kyû XX ôû nöôùc ta, NXB Taùc phaåm môùi, Hoäi Nhaø vaên Vieät Nam, Haø Noäi. 134. Nguyeãn Toaøn Thaéng (2001), Haøn Maëc Töû trong ñôøi soáng pheâ bình tröôùc 1945, Taïp chí Vaên hoïc, soá 4. 135. Nguyeãn Hoaøi Thanh (1996), Ngheä thuaät tieáp caän hieän thöïc trong phoùng söï cuûa Vuõ Troïng Phuïng, Taïp chí Vaên hoïc, soá 2. 136. Nguyeãn Hoaøi Thanh (1998), Tìm hieåu theá giôùi nhaân vaät trong phoùng söï cuûa Vuõ Troïng Phuïng, Taïp chí Vaên hoïc, soá 8. 137. Hoaøi Thanh – Hoaøi Chaân (1988), Thi nhaân Vieät Nam, NXB Vaên hoïc Haø Noäi. 138. Nguyeãn Thaønh (1997), AÛnh höôûng cuûa phaân taâm hoïc Freud trong saùng taùc cuûa Vuõ Troïng Phuïng, Taïp chí Vaên hoïc, soá 4. 139. Nguyeãn Thaønh (1999), Chaát haøi trong caâu vaên tieåu thuyeát Soá Ñoû cuûa Vuõ Troïng Phuïng, Taïp chí Vaên hoïc, soá 4. 140. Traàn Ñaêng Thao (1996), Keát caáu hoaønh traùng – moät ñoùng goùp lôùn cuûa Vuõ Troïng Phuïng trong lónh vöïc tieåu thuyeát, Taïp chí Vaên hoïc, soá 4. 141. Chöông Thaâu (söu taàm vaø bieân soaïn) (1990), Phan Boäi Chaâu toaøn taäp (taäp 4), NXB Thuaän Hoùa. 142. Nguyeãn Thaønh Thi (2000), Ñaëc tröng truyeän ngaén Thaïch Lam, NXB Giaùo duïc. 143. Nguyeãn Ngoïc Thieän – chuû bieân (1997), Tuyeån taäp pheâ bình vaên hoïc Vieät Nam, taäp 3, NXB Vaên hoïc. 144. Nguyeãn Ngoïc Thieän – Haø Coâng Taøi (2000), Vuõ Troïng Phuïng veà taùc gia vaø taùc phaåm, NXB Giaùo duïc, Haø Noäi. 145. Phaïm Huy Thoâng (1974), Ngheä thuaät vieát vaên cuûa Hoà Chuû Tòch qua “Truyeän vaø kyù”, Taïp chí Vaên hoïc, soá 3. 146. Löu Khaùnh Thô (1995), Thô tình Xuaân Dieäu tröôùc vaø sau Caùch maïng thaùng Taùm naêm 1945, Taïp chí Vaên hoïc, soá 9. 147. Löu Khaùnh Thô (tuyeån choïn vaø giôùi thieäu) (2001), Xuaân Dieäu veà taùc gia vaø taùc phaåm, NXB Giaùo duïc, Haø Noäi. 148. Löu Khaùnh Thô (giôùi thieäu vaø tuyeån choïn) (1999), Xuaân Dieäu taùc phaåm vaên chöông vaø lao ñoäng ngheä thuaät, NXB Giaùo duïc. 149. Bích Thu (2001), Tieåu thuyeát Vieät Nam trong quaù trình hieän ñaïi hoùa vaên hoïc nöûa ñaàu theá kyû, Taïp chí Vaên hoïc, soá 4. 150. Bích Thu tuyeån choïn vaø giôùi thieäu (2001), Nam Cao veà taùc gia vaø taùc phaåm, NXB Giaùo duïc. 151. Ngoâ Vaên Thö (2001), Nöûa chöøng xuaân böôùc tieán cuûa ngheä thuaät tieåu thuyeát, Taïp chí Vaên hoïc, soá 11. 152. Phan Troïng Thöôûng (1997), Theá Löõ – ngheä só hai laàn tieân phong, Taïp chí Vaên hoïc, soá 7. 153. Phan Troïng Thöôûng (2000), Cuoái theá kyû nhìn laïi vieäc nghieân cöùu, ñaùnh giaù vaên chöông Töï Löïc vaên ñoaøn, Taïp chí Vaên hoïc, soá 2. 154. Traàn Maïnh Tieán (1996), Nhöõng kieán giaûi veà thô hoài ñaàu theá kyû, Taïp chí Vaên hoïc, soá 12. 155. Traàn Maïnh Tieán (2001), Lyù luaän pheâ bình vaên hoïc Vieät Nam ñaàu theá kyû XX, NXB Giaùo duïc – Tröôøng ÑHSP Haø Noäi. 156. Leâ Anh Traø(1960), Caùch vieát cuûa Hoà Chuû Tòch, Nghieân cöùu Vaên hoïc soá 5. 157. Leâ Ngoïc Traø – Phuøng Quyù Nhaâm – Hoaøng Vaên Caån (1997), Lyù luaän Vaên hoïc, NXB Ñaïi hoïc quoác gia - Tröôøng ÑHSP Thaønh phoá Hoà Chí Minh. 158. Nguyeãn Traùc – Nguyeãn Sôn (1981), Vaên tuyeån vaên hoïc Vieät Nam 1930 – 1945, NXB Giaùo duïc. 159. Nguyeãn Traùc – Ñaùi Xuaân Ninh (1989), Veà Töï Löïc vaên ñoaøn, NXB Tp. Hoà Chí Minh. 160. Haø Bình Trò (1996), Chuû nghóa nhaân ñaïo môùi meû, ñoäc ñaùo cuûa Nam Cao – söï yù thöùc veà caù nhaân, Taïp chí Vaên hoïc, soá 9. 161. Haø Bình Trò (1997), Baøn theâm veà Chí Pheøo vaø Thò Nôû, Taïp chí Vaên hoïc, soá 10. 162. Haø Bình Trò (1997), Truyeän ngaén “Nöûa ñeâm” cuûa Nam Cao. Hieän thöïc chuû nghóa hay Töï nhieân chuû nghóa ?, Taïp chí Vaên hoïc, soá 4. 163. Nguyeãn Quang Trung (1997), Vuõ Troïng Phuïng vaø nhôõn quan “voâ nghóa lyù”, Taïp chí Vaên hoïc, soá 4. 164. Nguyeãn Vaên Trung (1965), Xaây döïng taùc phaåm tieåu thuyeát, NXB Nam Sôn, Saøi goøn. 165. Sôn Tuøng (1961), Muïc ñích, nhieäm vuï cuûa vaên hoïc, Nghieân cöùu Vaên hoïc soá 12. 166. Leâ Duïc Tuù (1995), Vaán ñeà ñaùnh giaù vaên hoïc laõng maïn Vieät Nam vaø söï ñoåi môùi tö duy nghieân cöùu vaên hoïc, Taïp chí Vaên hoïc, soá 9. 167. Leâ Duïc Tuù (1997), Quan nieäm veà con ngöôøi trong tieåu thuyeát Töï Löïc vaên ñoaøn, NXB Khoa hoïc xaõ hoäi. 168. Nguyeãn Huy Töôûng (1996), Vuõ Nhö Toâ, NXB Vaên hoïc, Haø Noäi. 169. Phuøng Vaên Töûu (1997), Töø cuoäc ñôøi ñeán taùc phaåm vaên chöông, Taïp chí Vaên hoïc, soá 7. 170. Ñoã Long Vaân (1967), Kyõ thuaät taû chaân cuûa Vuõ Troïng Phuïng trong Soá ñoû, Nghieân cöùu vaên hoïc soá 1, Saøi goøn. 171. Leâ Trí Vieãn (1997), Vaên hoïc trung ñaïi Vieät Nam, NXB Ñaïi hoïc Sö phaïm. 172. Traàn Ngoïc Vöông (1996), Giôùi haïn cuûa noäi dung nhaân ñaïo chuû nghóa trong vaên chöông Nho giaùo, Taïp chí vaên hoïc soá 7. 173. Nguyeãn Thò Thanh Xuaân (2004), Pheâ bình Vaên hoïc Vieät Nam nöûa ñaàu theá kyû XX (1900 – 1945), NXB Ñaïi hoïc quoác gia Thaønh phoá Hoà Chí Minh. PHUÏ LUÏC GIÔ ÙI THIEÄU THAÂN THEÁ VAØ SÖÏ NGHIEÄP SAÙN G TAÙC CUÛA CAÙC TAÙC GIAÛ 1. K HAÙI H ÖNG (1896 – 1947) - Teân thaät: Traàn Khaùnh Giö. - Queâ quaùn: Coå Am, Vónh Baûo, Haûi Döông (nay thuoäc thaønh phoá Haûi Phoøng). - Sinh tröôûng trong moät gia ñình quan laïi phong kieán, boá laøm Tuaàn phuû (chöùc quan ñaàu tænh cuûa moät tænh nhoû). - Sau khi hoïc xong Tröôøng trung hoïc Anbe Xaroâ (Albert Sarraut), oâng daïy hoïc ôû Tröôøng tö thuïc Thaêng Long (Haø Noäi) vaø baét ñaàu laøm baùo, vieát vaên, laáy buùt danh Baùn Than. - Naêm 1932, cuøng vôùi Nhaát Linh chuû tröông tuaàn baùo Phong hoùa nhaèm ñaû kích vaên hoùa phong kieán. - Naêm 1933, thaønh laäp Töï Löïc vaên ñoaøn, laáy buùt danh Khaùi Höng, trôû thaønh caây buùt tieåu thuyeát chuû yeáu cuûa nhoùm. - Vieát raát khoûe, thöôøng xuyeân coù baøi treân baùo Phong hoùa, Ngaøy nay. - Do hoaït ñoäng chính trò thaân Nhaät neân bò thöïc daân Phaùp baét giam ôû Vuï Baûn (Hoøa Bình). Sau khi Nhaät ñaûo chính, ñöôïc tha; cuøng vôùi Hoaøng Ñaïo, Nguyeãn Töôøng Baùch ra baùo Ngaøy nay kyû nguyeân môùi. - Sau ngaøy Toång khôûi nghóa thaùng Taùm naêm 1945, vieát haøng loaït baøi baùo, truyeän ngaén, kòch ngaén treân caùc baùo Vieät Nam, Chính nghóa cuûa Vieät Nam Quoác daân ñaûng, choáng laïi chính quyeàn môùi. - Maát ôû huyeän Xuaân Tröôøng, nay thuoäc tænh Nam Ñònh. - Taùc phaåm chính: + Tieåu thuyeát: Hoàn böôùm mô tieân (1933), Nöûa chöøng xuaân (1934), Gaùnh haøng hoa (vieát chung vôùi Nhaát Linh, 1934), Tieâu Sôn traùng só (1935), Ñôøi möa gioù (vieát chung vôùi Nhaát Linh, 1935), Nhöõng ngaøy vui (1936), Troáng maùi (1936), Gia ñình (1937), Thoaùt ly (1937), Thöøa töï (1940), Ñeïp (1941), Thanh Ñöùc (1943). + Caùc taäp truyeän ngaén: Anh phaûi soáng (vieát chung vôùi Nhaát Linh, 1934), Tieáng suoái reo (1935), Doïc ñöôøng gioù buïi (1936), Ñôïi chôø (1938), Haïnh (1938), Caùi aám ñaát (1940), Ñoäi muõ leäch (1941), Caùi ve (1944) … + Kòch: Tuïc luïy (1937), Coùc tía (1940), Ñoàng beänh (1942). 2. THAÏCH LAM (1910 – 1942) - Teân thaät: Nguyeãn Töôøng Vinh, sau ñoåi thaønh Nguyeãn Töôøng Laân. - Queâ quaùn: Haø Noäi. - Sinh tröôûng trong moät gia ñình coâng chöùc, goác quan laïi; laø em ruoät Nhaát Linh vaø Hoaøng Ñaïo. - Sau khi ñoã Tuù taøi phaàn thöù nhaát, oâng laøm baùo vieát vaên cuøng caùc anh vaø trôû thaønh moät trong nhöõng caây buùt chuû choát cuûa hai tuaàn baùo Phong hoùa, Ngaøy nay – cô quan ngoân luaän cuûa nhoùm Töï Löïc vaên ñoaøn. - Buùt danh khaùc: Vieät Sinh. - Maát vì beänh lao ngaøy 28/6/1942, taïi laøng Yeân Phuï, Haø Noäi. - Taùc phaåm chính: Gioù ñaàu muøa (taäp truyeän ngaén, 1937), Naéng trong vöôøn (taäp truyeän ngaén, 1938), Ngaøy môùi (tieåu thuyeát, 1939), Theo doøng (bình luaän vaên hoïc, 1941), Sôïi toùc (taäp truyeän ngaén, 1942), Haø Noäi baêm saùu phoá phöôøng (buùt kyù, 1943) vaø hai phoùng söï daøi Haø Noäi ban ñeâm (Phong hoùa, 1936), Moät thaùng ôû nhaø thöông (Phong hoùa, 1937). 3. THEÁ LÖÕ (1907 – 1989) - Teân thaät: Nguyeãn Thöù Leã. - Queâ quaùn: Phuø Ñoång, Tieân Du, Baéc Ninh. - Buùt danh khaùc: Leâ Ta. - Sinh tröôûng trong moät gia ñình vieân chöùc nhoû. - Thuôû nhoû, hoïc ôû Haûi Phoøng. - 1928, hoïc xong baäc Thaønh chung, vaøo Tröôøng Cao ñaúng Myõ thuaät Ñoâng Döông, nhöng chæ sau moät naêm, boû hoïc. - 1932, baét ñaàu tham gia Töï Löïc vaên ñoaøn, laø moät trong nhöõng caây buùt noøng coát cuûa caùc baùo Phong hoùa, Ngaøy nay. - 1937, baét ñaàu hoaït ñoäng saân khaáu, laøm Giaùm ñoác, dieãn vieân, ñaïo dieãn trong Nhoùm Tinh hoa, Ban kòch Theá Löõ, Ban kòch Anh Vuõ; vieát vaø döïng nhieàu vôû kòch: Traàm höông ñình (kòch thô), Tuïc luïy, Ngöôøi thô (kòch thô). - Sau Caùch maïng thaùng Taùm, cuøng vôùi taäp theå dieãn vieân phuïc vuï löu ñoäng töø Thanh Hoùa ñeán Quy Nhôn. - 1948, laø tröôûng ñoaøn saân khaáu Vieät Nam trong ñoaøn Vaên hoùa khaùng chieán. - 1949, gia nhaäp quaân ñoäi, laø tröôûng Ñoaøn kòch Chieán thaéng trong Toång cuïc chính trò. - 1952, chæ ñaïo ngheä thuaät Ñoaøn Vaên coâng nhaân daân trung öông. - Töø naêm 1957, laø Chuû tòch Hoäi Ngheä só saân khaáu vaø Phoù Chuû tòch Hoäi Lieân hieäp vaên hoïc ngheä thuaät Vieät Nam cho ñeán khi maát. - Taùc phaåm chính: + Tröôùc Caùch maïng thaùng Taùm:  Thô: Maáy vaàn thô (taäp thô, 1935), Maáy vaàn thô, taäp môùi (1940).  Vaên xuoâi: Vaøng vaø maùu (1934), Beân ñöôøng thieân loâi (1936), Leâ Phong phoùng vieân (1937), Mai Höông vaø Leâ Phong (1937), Ñoøn heïn (1939), Goùi thuoác laù (1940), Gioù traêng ngaøn (1941), Traïi Boà Tuøng Linh (1941), Thoa hay Moät ñôøi ngöôøi (1943).  Kòch: Döông Quyù Phi (1942). + Sau Caùch maïng thaùng Taùm:  Vaên xuoâi: Truyeän tình cuûa anh Mai (1953), Tay ñaïi bôïm (1953).  Kòch: Cuï ñaïo, sö oâng (töùc Cha Phan, 1946), Ñoaøn bieät ñoäng (1947), Ñôïi chôø (1949), Tin chieán thaéng Nghóa Loä (1952). 4. XUAÂN DIEÄU (1916 – 1 985) - Teân ñaày ñuû: Ngoâ Xuaân Dieäu. Buùt danh khaùc: Traûo Nha. - Queâ quaùn: Traûo Nha, Can Loäc, Haø Tónh. - Hoïc ôû Quy Nhôn, Haø Noäi vaø Hueá. - Naêm 1940, sau khi ñoã Tuù taøi, vaøo Nam laøm vieân chöùc Nha thöông chính Myõ Tho. - 1943, xin thoâi vieäc, ra Haø Noäi soáng vôùi Huy Caän. - 1944, tham gia phong traøo Vieät Minh. - Sau Caùch maïng thaùng Taùm, hoaït ñoäng tích cöïc trong Hoäi Vaên hoùa cöùu quoác, bieân taäp taïp chí Tieàn phong, laø ñaïi bieåu Quoác hoäi khoùa I. - 1948, laø UÛy vieân thöôøng vuï Ban chaáp haønh Hoäi Vaên ngheä Vieät Nam. - Töø naêm 1957 ñeán naêm 1985, laø UÛy vieân Ban chaáp haønh Hoäi Nhaø vaên Vieät Nam caùc khoùa 1, 2, 3. - 1983, ñöôïc Vieän Haøn laâm ngheä thuaät nöôùc Coäng hoøa daân chuû Ñöùc baàu laøm Vieän só thoâng taán. - Töø traàn taïi Haø Noäi sau moät côn ñau tim ñoät ngoät. - Taùc phaåm: + Thô: Thô thô (1938), Göûi höông cho gioù (1945), Ngoïn quoác kyø (1945), Hoäi nghò non soâng (1946), Döôùi sao vaøng (1949), Saùng (1945), Meï con (1954), Ngoâi sao (1955), Rieâng chung (1960), Muõi Caø Mau – Caàm tay (1962), Moät khoái hoàng (1964), Hai ñôït soùng (1967), Toâi giaøu ñoâi maét (1970), Hoàn toâi ñoâi caùnh (1976), Thanh ca (1982), Tuyeån taäp Xuaân Dieäu taäp 1 (1983). + Truyeän ngaén: Phaán thoâng vaøng (1939). + Buùt kyù: Tröôøng ca (1945), Mieàn Nam nöôùc Vieät vaø ngöôøi Vieät mieàn Nam (1945), Vieät Nam nghìn daëm (1946), Vieät Nam trôû daï (1948), Kyù söï thaêm nöôùc Hung (1956), Trieàu leân (1958), Ñi treân ñöôøng lôùn (1968), Maøi saét neân kim (1977). + Tieåu luaän, pheâ bình: Thanh nieân vôùi quoác vaên (1945), Tieáng thô (1951), Nhöõng böôùc ñöôøng tö töôûng cuûa toâi (1958), Ba thi haøo daân toäc (1959), Pheâ bình giôùi thieäu thô (1960), Hoà Xuaân Höông, baø chuùa thô noâm (1961), Troø chuyeän vôùi caùc baïn laøm thô treû (1961), Dao coù maøi môùi saéc (1963), Thi haøo daân toäc Nguyeãn Du (1966), Thô Traàn Teá Xöông (1970), Ñoïc thô Nguyeãn Khuyeán (1971), Vaø caây ñôøi maõi maõi xanh töôi (1971), Löôïng thoâng tin vaø nhöõng kyõ sö taâm hoàn aáy (1978), Caùc nhaø thô coå ñieån Vieät Nam (2 taäp, 1981, 1982). + Giôùi thieäu vaø dòch thô: Tagor Rôvinñramaùt (1961), Thi haøo Nañim Hitmeùt (1962), V.I Leâ Nin (Maiakoápvki, 1967), Vaây giöõa tình yeâu (B.Ñimtroâva, 1968), Vieät Nam hoàn toâi (1974), Nhöõng nhaø thô Bungari (1978), Nhaø thô Nicoâlai Ghiden (1981). 5. VUÕ TROÏNG PHUÏNG (1912 – 1939) - Buùt danh khaùc: Thieân Hö. - Queâ quaùn: laøng Haûo, Myõ Haøo, Höng Yeân. - Moà coâi cha töø thuôû aáu thô, gia ñình raát ngheøo, ñöôïc baø meï taàn taûo nuoâi cho aên hoïc. - Sau khi ñoã baèng tieåu hoïc, oâng phaûi thoâi hoïc ñeå ñi laøm kieám soáng: ñaùnh maùy cho haõng buoân Goâña, nhaø in IDEO (Vieãn Ñoâng). - Vieát vaên sôùm, coù truyeän ñaêng baùo töø naêm 1930; coäng taùc vôùi caùc baùo: Ngoï baùo, Nhaät taân, Haûi Phoøng tuaàn baùo, Loa, Phuï nöõ thôøi ñaøm, Taân thieáu nieân, Tieåu thuyeát thöù baûy, Tieåu thuyeát thöù naêm, Haø Noäi taân vaên, Coâng daân, Töông lai, Haø Noäi baùo, Soâng Höông, Thôøi vuï, Ñoâng Döông taïp chí, Tao Ñaøn v.v… - Söï nghieäp saùng taùc phong phuù, ña daïng vôùi nhieàu theå loaïi vaên hoïc vaø baùo chí: truyeän ngaén, tieåu thuyeát, kòch, phoùng söï, pheâ bình vaên hoïc, tranh luaän vaên hoïc, chính luaän, thôøi ñaøm v.v… Nhöng oâng ñaëc bieät noåi tieáng ôû hai lónh vöïc phoùng söï vaø tieåu thuyeát. - Nhöõng taùc phaåm chính: + Phoùng söï: Caïm baãy ngöôøi (1933), Kyõ ngheä laáy Taây (1934), Côm thaày côm coâ (1936), Moät huyeän aên Teát (1938) … + Tieåu thuyeát: Gioâng toá (1936), Soá ñoû (1936), Vôõ ñeâ (1936), Truùng soá ñoäc ñaéc (1938) … 6. NAM CAO (1915 – 1 951) - Teân thaät: Traàn Höõu Tri. - Queâ quaùn: Hoøa Haäu, Lyù Nhaân, Haø Nam. - Xuaát thaân: gia ñình trung noâng. - Hoïc heát baäc thaønh chung, khoâng tìm ñöôïc vieäc laøm trong caùc sôû coâng, phaûi kieám soáng baèng nhieàu ngheà: laøm coâng cho moät hieäu may ôû Saøi Goøn, daïy tröôøng tö, laøm gia sö, vieát vaên … Coù thôøi gian bò thaát nghieäp. - 1943, tham gia Hoäi Vaên hoùa cöùu quoác ôû Haø Noäi, sau ñoù veà laøng tham gia phong traøo Vieät Minh. - Sau Caùch maïng thaùng Taùm, oâng tích cöïc hoaït ñoäng treân maët traän vaên ngheä phuïc vuï khaùng chieán. - 11/1951, treân ñöôøng coâng taùc vaøo moät vuøng ñòch haäu ôû Lieân khu III, oâng bò ñòch phuïc kích vaø saùt haïi. - Baét ñaàu caàm buùt töø khoaûng naêm 1936: laøm thô, vieát kòch, vieát truyeän, vôùi caùc buùt danh: Nguyeät, Thuùy Rö, Xuaân Du, Nhieâu Kheâ … - Laø ngöôøi ñaïi dieän tieâu bieåu cuûa traøo löu hieän thöïc pheâ phaùn trong thôøi kyø phaùt trieån cuoái cuøng (1940 – 1945). OÂng thöïc söï chöùng toû taøi naêng vaø tö töôûng ñoäc ñaùo cuûa mình töø Chí Pheøo (1941). - Taùc phaåm: + Tröôùc Caùch maïng thaùng Taùm: goàm nhieàu truyeän ngaén (Chí Pheøo, Laõo Haïc, Moät ñaùm cöôùi, Moät böõa no, Lang Raän, Ñieáu vaên, Mua danh, Tö caùch moõ …) vaø hai tieåu thuyeát: Chuyeän ngöôøi haøng xoùm (1944), Soáng moøn (1944), chuû yeáu xoay quanh hai ñeà taøi: cuoäc soáng ngöôøi trí thöùc tieåu tö saûn ngheøo vaø cuoäc soáng ngöôøi noâng daân ôû queâ höông. + Sau Caùch maïng thaùng Taùm: Ñoâi maét (truyeän ngaén, 1948), ÔÛ röøng (nhaät kyù, 1948), Chuyeän bieân giôùi (taäp kyù, 1950) … 7. TOÁ HÖÕU (1 920 – 2 002) - Teân thaät: Nguyeãn Kim Thaønh. - Queâ quaùn: Phuø Lai, Quaûng Ñieàn, Thöøa Thieân. - Xuaát thaân: gia ñình nhaø nho, cha meï ñeàu yeâu thích thô ca. - 7 tuoåi: giuùp cha ghi cheùp, ñöôïc cha daïy laøm thô theo nhöõng loái coå. - 12 tuoåi: meï maát, cha ñi laøm xa. - 13 tuoåi: vaøo Tröôøng Quoác hoïc Hueá. - 1938: gia nhaäp Ñaûng Coäng saûn Ñoâng Döông. - 4/1939: bò thöïc daân Phaùp baét giam. - 3/1942: vöôït nguïc Ñaklay, tieáp tuïc hoaït ñoäng caùch maïng. - 8/1945: laø Chuû tòch UÛy ban khôûi nghóa Hueá; giöõ nhieàu nhieäm vuï quan troïng trong Ñaûng vaø Chính phuû: Phoù bí thö Xöù uûy Trung kyø, Bí thö tænh uûy Thanh Hoùa, UÛy vieân Trung öông Ñaûng, UÛy vieân Boä Chính trò Trung öông Ñaûng, Bí thö Ban chaáp haønh Trung öông Ñaûng, Phoù Chuû tòch Hoäi ñoàng Boä tröôûng, Tröôûng tieåu ban vaên ngheä trung öông, Tröôûng ban Tuyeân huaán, Tröôûng ban Khoa giaùo trung öông. - Taùc phaåm, bao goàm: + Caùc taäp thô: Thô (1946 – in laïi vôùi nhan ñeà Töø aáy – 1959), Vieät Baéc (1954), Gioù loäng (1961), Ra traän (1972), Maùu vaø hoa (1977), Thô (tuyeån taäp, 1983). + Caùc taäp lyù luaän vaên ngheä: Xaây döïng neàn vaên ngheä lôùn xöùng ñaùng vôùi nhaân daân ta, vôùi thôøi ñaïi ta (1973), Cuoäc soáng caùch maïng vaø vaên hoïc ngheä thuaät (1981). + Caùc giaûi thöôûng vaên hoïc ñöôïc nhaän: Giaûi Nhaát giaûi thöôûng cuûa Hoäi Vaên ngheä Vieät Nam 1954 – 1955 cho taäp thô Vieät Baéc, Giaûi thöôûng vaên hoïc ASEAN (1996), Giaûi thöôûng Hoà Chí Minh veà vaên hoïc ngheä thuaät ñôït I, 1996. 8. H OÀ CHÍ MINH (1890 – 1969) - Laõnh tuï caùch maïng, ngöôøi saùng laäp Ñaûng Coäng saûn Vieät Nam vaø nöôùc Vieät Nam daân chuû coäng hoøa (töùc nöôùc Coäng hoøa xaõ hoäi chuû nghóa Vieät Nam ngaøy nay), nhaø baùo, nhaø vaên, nhaø thô, coù vò trí quan troïng trong lòch söû vaên hoïc hieän ñaïi Vieät Nam. - Thuôû nieân thieáu teân laø Nguyeãn Sinh Cung; ñi hoïc, ñi daïy laáy teân Nguyeãn Taát Thaønh; thôøi kyø ñaàu hoaït ñoäng caùch maïng mang teân Nguyeãn AÙi Quoác. - Queâ quaùn: Kim Lieân, Nam Ñaøn, Ngheä An. - Xuaát thaân: gia ñình nhaø nho ngheøo, goác noâng daân. - 6/1911: xuaát döông tìm ñöôøng cöùu nöôùc. - Ñaàu naêm 1918: gia nhaäp Ñaûng Xaõ hoäi Phaùp, thaønh laäp Hoäi nhöõng ngöôøi Vieät Nam yeâu nöôùc. - 1919, göûi tôùi Hoäi nghò hoøa bình ôû Veùcxaây (Versaille) Baûn yeâu saùch taùm ñieåm (Quyeàn cuûa caùc daân toäc) ñoøi chính phuû Phaùp thöøa nhaän caùc quyeàn töï do, daân chuû cuûa nhaân daân Vieät Nam. - 1920: hoïp Ñaïi hoäi Tua (Tour), tham gia saùng laäp Ñaûng Coäng saûn Phaùp. - 1925: thaønh laäp toå chöùc Vieät Nam thanh nieân caùch maïng ñoàng chí hoäi (thaùng 6), Hoäi lieân hieäp caùc daân toäc bò aùp böùc ôû AÙ Ñoâng (thaùng 7). - 3/2/1930: thaønh laäp Ñaûng Coäng saûn Vieät Nam taïi Höông Caûng. - 2/1941: veà nöôùc hoaït ñoäng, thaønh laäp Maët traän Vieät Minh ñaùnh Phaùp ñuoåi Nhaät. - 8/1942: laáy teân Hoà Chí Minh, sang Trung Quoác coâng taùc, nhöng bò quaân Quoác daân ñaûng cuûa Töôûng Giôùi Thaïch baét giam. - Cuoái 1943: trôû veà nöôùc, chuû tröông xaây döïng caên cöù ñòa caùch maïng ôû Vieät Baéc vaø laõnh ñaïo toaøn daân tích cöïc chuaån bò Toång khôûi nghóa giaønh chính quyeàn. - 2/9/1945: Caùch maïng thaùng Taùm thaønh coâng, Ngöôøi ñoïc Tuyeân ngoân Ñoäc laäp. - 6/1/1946: sau cuoäc Toång tuyeån cöû ñaàu tieân, Ngöôøi ñöôïc baàu laøm Chuû tòch nöôùc Vieät Nam daân chuû coäng hoøa, laõnh ñaïo nhaân daân tieán haønh hai cuoäc khaùng chieán vó ñaïi choáng Phaùp, choáng Myõ thaéng lôïi. - Naêm 1990, Ngöôøi ñöôïc UNESCO ghi nhaän vaø suy toân laø “anh huøng giaûi phoùng daân toäc Vieät Nam, nhaø vaên hoùa lôùn”. - Taùc phaåm chính: + Baûn aùn cheá ñoä thöïc daân Phaùp (ñaêng baùo töø 1920, xuaát baûn laàn ñaàu baèng tieáng Phaùp, Pari, 1925). + Ñaây “coâng lyù” cuûa thöïc daân Phaùp ôû Ñoâng Döông (ñaêng baùo töø 1921 ñeán 1926; xuaát baûn laàn ñaàu, baûn dòch tieáng Vieät, Haø Noäi, 1962). + Ñöôøng Kaùch meänh (1927). + Nhaät kyù chìm taøu (1931). + Nguïc trung nhaät kyù (vieát 1943; xuaát baûn laàn ñaàu nguyeân vaên chöõ Haùn vaø baûn dòch tieáng Vieät, 1960). + Tuyeân ngoân Ñoäc laäp (1945). + Thô Hoà Chuû Tòch (1967; taùi baûn, boå sung döôùi teân Thô Hoà Chí Minh, 1970). + Truyeän vaø kyù (ñaêng baùo töø 1922 ñeán 1925; xuaát baûn laàn ñaàu, baûn dòch tieáng Vieät, 1974). + Thô chöõ Haùn Hoà Chí Minh (1983). ._.