Xuất khẩu chè Việt Nam trong điều kiện hội nhập WTO

lêi më ®Çu Ngµy nay c¸c n­íc trªn thÕ giíi ®ang cã xu h­íng chuyÓn dÇn tõ uèng cµ phª sang uèng chÌ, do hä ngµy cµng ph¸t hiÖn thªm nh÷ng c«ng dông tèt cña chÌ ®èi víi søc khoÎ con ng­êi. ViÖt Nam tù hµo lµ quèc gia ®øng thø 6 thÕ giíi vÒ xuÊt khÈu chÌ. §iÒu kiÖn khÝ hËu, ®Êt ®ai cña n­íc ta rÊt thÝch hîp cho sù sinh tr­ëng vµ ph¸t triÓn cña c©y chÌ ë ViÖt Nam, ngµnh s¶n xuÊt vµ xuÊt khÈu chÌ ®ang ngµy cµng ®ãng vai trß quan träng vµ trë thµnh mét trong nh÷ng ngµnh kinh tÕ mòi nhän cña n­íc ta. Lîi nhuËn thu ®­îc tõ c©y chÌ ®· gãp phÇn kh«ng nhá trong viÖc c¶i thiÖn nÒn kinh tÕ quèc d©n. Kh«ng nh÷ng thÕ, xuÊt khÈu chÌ vµ t¹o thãi quen uèng chÌ cho ng­êi n­íc ngoµi lµ mét trong nh÷ng biÖp ph¸p h÷u hiÖu trong viÖc x©y dùng vµ qu¶ng b¸ h×nh ¶nh vÒ ®Êt n­íc con ng­êi vµ phong tôc tËp qu¸n cña ng­êi ViÖt. Trªn thÕ giíi hiÖn nay ®ang diÔn ra xu thÕ héi nhËp kinh tÕ quèc tÕ rÊt m·nh liÖt vµ ViÖt Nam còng kh«ng n»m ngoµi xu thÕ ®ã. Hoµ chung xu thÕ ®ã, ngµnh chÌ ViÖt Nam víi t­ c¸ch lµ ngµnh s¶n xuÊt vµ xuÊt khÈu hµng n«ng s¶n, còng kh«ng thÓ ®øng ngoµi cuéc. Tham gia vµo thÞ tr­êng chÌ thÕ giíi lµ ph¶i chÊp nhËn '' ch¬i chung cuéc ch¬i'' cña nh÷ng n­íc lín. §Æc biÖt lµ khi ViÖt Nam s¾p gia nhËp tæ chøc th­¬ng m¹i thÕ giíi WTO theo dù tÝnh lµ vµo cuèi n¨m nay, ®©y lµ mét c¬ héi lín nh­ng còng lµ mét th¸ch thøc lín ®èi víi ngµnh chÌ ViÖt Nam NhËn thøc ®­îc ®iÒu ®ã chóng em ®· lùa chän ®Ò tµi : "XuÊt khÈu chÌ ViÖt Nam trong ®iÒu kiÖn héi nhËp WTO". C«ng tr×nh nghiªn cøu khoa häc nµy ®­îc kÕt cÊu theo 3 ch­¬ng nh­ sau - Ch­¬ng I: Tæng quan vÒ xuÊt khÈu chÌ vµ héi nhËp kinh tÕ quèc tÕ - Ch­¬ng II: Thùc tr¹ng xuÊt khÈu chÌ trong nh÷ng n¨m ®æi míi - Ch­¬ng III:Mét sè gi¶i ph¸p n©ng cao hiÖu qu¶ xuÊt khÈu chÌ ViÖt Nam §Ó hoµn thµnh ®­îc ®Ò tµi nµy chóng em ®· nhËn ®­îc sù gióp ®ì rÊt nhiÖt t×nh cña Th¹c sÜ NguyÔn Duy Phong. Chóng em xin ch©n thµnh c¶m ¬n Ch­¬ng I: Tæng quan vÒ xuÊt khÈu chÌ vµ héi nhËp kinh tÕ quèc tÕ I. Vai trß cña xuÊt khÈu chÌ ®èi víi viÖc ph¸t triÓn nÒn kinh tÕ thÞ tr­êng ë n­íc ta 1. VÞ trÝ cña chÌ ®èi víi nÒn kinh tÕ quèc d©n 1.1. ChÌ lµ mét thøc uèng lý t­ëng vµ cã nhiÒu gi¸ trÞ vÒ d­îc liÖu.Trung Quèc lµ n­íc ®Çu tiªn trªn thÕ giíi chÕ biÕn chÌ ®Ó uèng. Sau ®ã nhê nh÷ng ®Æc tÝnh tèt mµ chÌ ®· trë thµnh thøc uèng phæ biÕn trªn thÕ giíi. Ngµy nay chÌ ®­îc dïng phæ biÕn h¬n cµ phª, r­îu vang vµ cacao. T¸c dông ch÷a bÖnh vµ chÊt dinh d­ìng cña chÌ ®· ®­îc c¸c nhµ khoa häc x¸c ®Þnh nh­ sau: - Cafein vµ mét sè hîp chÊt ©ncloit kh¸c cã trong chÌ lµ nh÷ng chÊt cã kh¶ n¨ng kÝch thÝch hÖ thÇn kinh trung ­¬ng kÝch thÝch vá ®¹i n·o lµm cho tinh thÇn minh mÉn, t¨ng c­êng sù ho¹t ®éng cña c¸c c¬ trong c¬ thÓ, n©ng cao n¨ng lùc lµm viÖc, gi¶m bít sù mÖt nhäc sau nh÷ng lóc lµm viÖc c¨ng th¼ng. - Hçn hîp tanin chÌ cã kh¶ n¨ng gi¶i kh¸t, ch÷a lµnh mét sè bÖnh ®­êng ruét nh­ t¶, th­¬ng hµn. NhiÒu thÇy thuèc cßn dïng n­íc chÌ, ®Æc biÖt lµ chÌ xanh ®Ó ch÷a bÖnh sái thËn, sái bµng quang vµ ch¶y m¸u d¹ dµy. Theo x¸c nhËn cña M.N.Zaprometop th× hiÖn nay ch­a t×m ra ®­îc chÊt nµo l¹i cã t¸c dông lµm v÷ng ch¾c c¸c mao m¹ch tèt nh­ chÊt catechin cña chÌ. Dùa vµo sè liÖu nghiªn cøu cña ViÖn y häc Leningrat, khi ®iÒu trÞ c¸c bÖnh cao huyÕt ¸p vµ neprit m¹ch th× hiÖu qu¶ thu ®­îc cã triÓn väng rÊt tèt, nÕu nh­ ng­êi bÖnh ®­îc dïng catechin chÌ theo liÒu l­îng 150 mg trong mét ngµy. E.K.Mgaloblisuili vµ c¸c céng t¸c viªn ®· x¸c ®Þnh ¶nh h­ëng tÝch cùc cña n­íc chÌ xanh tíi t×nh tr¹ng chøc n¨ng cña hÖ thèng tim m¹ch, sù c¶n c¸c mao m¹ch, trao ®æi muèi n­íc, t×nh tr¹ng cña chøc n¨ng h« hÊp ngo¹i vi, sù trao ®æi Vitamin C, tr¹ng th¸i chøc n¨ng cña hÖ thèng ®iÒu tiÕt... - ChÌ cßn chøa nhiÒu lo¹i vitamin nh­ vitamin A, B1, B2, B6, vitamin PP vµ nhiÒu nhÊt lµ vitamin C. - Mét gi¸ trÞ ®Æc biÖt kh¸c cña chÌ ®­îc ph¸t hiÖn gÇn ®©y lµ t¸c dông chèng phãng x¹. §iÒu nµy ®· ®­îc c¸c nhµ khoa häc NhËt B¶n th«ng b¸o qua viÖc chøng minh chÌ cã t¸c dông chèng ®­îc chÊt stonti (Sr) 90 lµ ®ång vÞ phãng x¹ rÊt nguy hiÓm. Qua viÖc quan s¸t thèng kª nhËn thÊy nh©n d©n ë vïng ngo¹i thµnh Hirosima cã trång nhiÒu chÌ, th­êng xuyªn uèng n­íc chÌ, v× vËy rÊt Ýt bÞ nhiÔm phãng x¹ h¬n c¸c vïng xung quanh kh«ng cã chÌ. C¸c tiÕn sÜ Teidzi Ugai vµ Kisi Gaiasi ( NhËt B¶n ) ®· tiÕn hµnh c¸c thÝ nghiÖm trªn chuét b¹ch cho thÊy víi 2% dung dÞch tanin chÌ cho uèng sÏ t¸ch ra ®­îc tõ c¬ thÓ 90% chÊt ®ång vÞ phãng x¹ sr-90. Thø 2 lµ ChÌ lµ mét c©y c«ng nghiÖp l©u n¨m, cã ®êi sèng kinh tÕ l©u dµi, mau cho s¶n phÈm, cho hiÖu qu¶ kinh tÕ cao. ChÌ trång mét lÇn, cã thÓ thu ho¹ch 30-40 n¨m hoÆc l©u h¬n. Trong ®iÒu kiÖn thuËn lîi cña ta c©y sinh tr­ëng tèt th× cuèi n¨m thø nhÊt ®· thu bãi trªn d­íi 1 tÊn bóp / ha. C¸c n¨m thø hai thø ba ( trong thêi k× kiÕn thiÕt c¬ b¶n ) còng cho mét s¶n l­îng ®¸ng kÓ kho¶ng2-3 tÊn bóp/ha. Tõ n¨m thø t­, chÌ ®· ®­a vµo kinh doanh s¶n xuÊt. 1.3. ChÌ lµ s¶n phÈm cã thÞ tr­êng quèc tÕ æn ®Þnh, réng lín vµ ngµy cµng ®­îc më réng.Theo dù ®o¸n cña FAO , nÕu lÊy n¨m 2000 lµ 100% th× n¨m 2004 yªu cÇu vÒ chÌ hµng n¨m cña thÒ giíi sÏ t¨ng 2,2-2,7% vµ s¶n xuÊt chÌ t¨ng 3,2%. Trªn thÕ giíi, chÌ lµ mét trong nh÷ng c©y cã gi¸ trÞ xuÊt khÈu cao. C¸c n­íc hiÖn nay ®Òu cã n¨ng suÊt rÊt cao: Ên §é 18,989kg/ha, Kªnia 20,714 kg/ha, In®«nexia 13679 kg/ha, Braxin 22,093kg/ha. DÉn ®Õn l­îng chÌ xuÊt khÈu còng rÊt lµ cao nhÊt lµ ®èi víi c¸c n­íc trång chÌ l©u n¨m nh­ Ên §é , Trung Quèc thËm chÝ c¶ víi nh÷ng n­íc cã diÖn tÝch trång chÌ nhá nh­ Braxin 2. T¸c ®éng cña xuÊt khÈu chÌ ®èi víi viÖc ph¸t triÓn kinh tÕ thÞ tr­êng cña n­íc ta. Th­¬ng m¹i quèc tÕ lµ mét bé phËn quan träng, g¾n liÒn víi tiÕn tr×nh héi nhËp vµ cã vai trß quyÕt ®Þnh ®Õn lîi thÕ cña mét quèc gia trªn thÞ tr­êng khu vùc vµ thÕ giíi.ViÖc ®Èy m¹nh giao l­u th­¬ng m¹i quèc tÕ nãi chung vµ thóc ®Èy xuÊt khÈu hµng ho¸, dÞch vô nãi riªng lµ môc tiªu ph¸t triÓn kinh tÕ hµng ®Çu cña mçi quèc gia. §Æc biÖt, ®èi víi nh÷ng mÆt hµng xuÊt khÈu chñ lùc th× viÖc ®Èy m¹nh xuÊt khÈu l¹i cµng cã ý nghÜa tÝch cùc h¬n ®èi víi sù ph¸t triÓn cña nÒn kinh tÕ thÞ tr­êng n­íc ®ã. Ho¹t ®éng xuÊt khÈu chÌ cã nh÷ng t¸c ®éng sau: Thø nhÊt lµ: Th«ng qua xuÊt khÈu chÌ ®Ó thu ®­îc ngo¹i tÖ. XuÊt khÈu cµng nhiÒu th× cµng thu ®­îc ngo¹i tÖ nhiÒu. §©y chÝnh lµ nguån vèn nh»m c¶i thiÖn khoa häc kÜ thuËt cho ngµnh s¶n xuÊt chÌ nãi riªng mµ cßn lµ nguån vèn ®ãng gãp cho môc tiªu träng t©m c¬ b¶n cña ViÖt Nam trong chiÕn l­îc æn ®Þnh vµ ph¸t triÓn kinh tÕ x· héi ®Õn n¨m 2010: “Tõ nay ®Õn n¨m 2010 ra søc phÊn ®Êu ®­a n­íc ta c¬ b¶n trë thµnh 1 n­íc c«ng nghiÖp’’ Thø 2 lµ: XuÊt khÈu chÌ sang thÞ tr­êng quèc tÕ gióp cho ngµnh chÌ hiÓu ®­îc m×nh, theo xu h­íng tiªu dïng cña thÕ giíi ®Ó cã thÓ tËp trung chó träng xuÊt khÈu mÆt hµng nµo, n©ng cao chÊt l­îng, ®æi míi mÉu m· bao b×, ph¸t triÓn th­¬ng hiÖu cho phï hîp nhÊt nh»m n©ng cao khèi l­îng chÌ xuÊt khÈu víi gi¸ chÌ cao vµ æn ®Þnh ®Ó tõ ®ã thu ®­îc lîi nhuËn tèi ®a xuÊt khÈu chÌ cña ViÖt Nam, ®ãng gãp vµo GDP ngµy mét t¨ng. N¨m 1999 xuÊt khÈu ®¹t 41 ngh×n tÊn thu vÒ 58 triÖu USD. N¨m 2000 xuÊt khÈu chÌ ®¹t 55 ngh×n tÊn thu vÒ 58 triÖu USD. N¨m 2004 xuÊt khÈu chÌ ®¹t 95 ngh×n tÊn thu vÒ 92 triÖu tÊn. Thø 3 lµ: Th«ng qua ho¹t ®éng xuÊt khÈu chÌ gãp phÇn chuyÓn dÞch c¬ cÊu n«ng nghiÖp n«ng th«n Ph¸t triÓn c©y chÌ ph¸ vì thÕ ®éc canh cña c©y lóa tån t¹i trong nhiÒu n¨m. ChuyÓn dÞch c¬ cÊu kinh tÕ trong n«ng nghiÖp theo h­íng c©n ®èi h¬n, ®a d¹ng nghµnh chÌ h¬n, g¾n n«ng nghiÖp víi c«ng nghiÖp chÕ biÕn. Ph¸t triÓn n«ng nghiÖp theo h­íng hiÖn ®¹i hãa c«ng nghiÖp hãa, tõ s¶n xuÊt b»ng lao ®éng ch©n tay ®Õn s¶n xuÊt b»ng m¸y mãc n©ng cao hiÖu qu¶ s¶n xuÊt, lµm cho gi¸ trÞ chung cña ngµnh n«ng nghiÖp t¨ng lªn, t¨ng hiÖu qu¶ sö dông ®Êt n«ng nghiÖp vµ quan träng nhÊt lµ n©ng cao ®­îc møc sèng ng­êi d©n. VÝ dô t¹i c«ng ty chÌ Méc Ch©u. Thu nhËp b×nh qu©n ®Çu ng­êi t¨ng 1,28 lÇn (tõ 660.000® lªn 850.000®). §êi sèng ngµy cµng cao, 100% hé ë nhµ x©y, 98% hé cã tivi, 60% hé cã xe m¸y. Thø 4 lµ: T¹o viÖc lµm, æn ®Þnh ®êi sèng n«ng d©n n«ng th«n nhÊt lµ d©n téc miÒn nói, gãp phÇn xãa ®ãi gi¶m nghÌo Víi tû lÖ hiÖn nay lµ 6,7 v¹n ha cÇn 14,74 v¹n lao ®éng th× víi diÖn tÝch n¨m 2004 lµ 12,0 v¹n ha thu hót 28,17 v¹n lao ®éng. Kh¶ n¨ng më réng diÖn tÝch trong t­¬ng lai cña ngµnh chÌ lµ 14 v¹n ha sÏ cã thÓ thu hót ®­îc trªn 30 v¹n lao ®éng. ë c¸c vïng trång chÌ thu nhËp chÝnh cña ng­êi n«ng d©n lµ tõ chÌ. Do ®ã viÖc t¨ng xuÊt khÈu chÌ sÏ lµm t¨ng qui m« diÖn tÝch s¶n xuÊt tõ ®ã lµm t¨ng thu nhËp cña ng­êi d©n trång chÌ, tû lÖ thu nhËp ®ã ngµy cµng ®­îc n©ng cao gãp phÇn æn ®Þnh vµ b¶o ®¶m cuéc sèng cho ng­êi d©n ®Æc biÖt lµ ng­êi d©n ë nh÷ng vïng cao. Trång chÌ cßn lµ mét trong nh÷ng môc tiªu n»m trong kÕ ho¹ch xãa ®ãi gi¶m nghÌo cña chÝnh phñ nh»m ph¸t triÓn kinh tÕ vïng s©u vïng xa v× thÕ nã còng gãp phÇn lµm cho nÒn kinh tÕ ph¸t triÓn c©n ®èi h¬n, ®ång ®Òu h¬n. DÇn xãa bá kho¶ng c¸ch gi÷a thµnh thÞ vµ n«ng th«n, gi÷a ®ång b»ng vµ miÒn nói. Thø 5 lµ: §Ó t¹o ra s¶n phÈm chÌ xuÊt khÈu th× ph¶i tr¶i qua nhiÒu giai ®o¹n tõ kh©u s¶n xuÊt, chÕ biÕn, ®ãng gãi.. ®Õn kh©u b¸n hµng. V× thÕ khi xuÊt khÈu chÌ t¨ng sÏ gãp phÇn thóc ®Èy c¸c ngµnh phô trî ph¸t triÓn, ®a d¹ng hãa c¸c ngµnh nghÒ kinh tÕ. Thø 6 lµ: Ph¸t triÓn chÌ cßn gãp phÇn quan träng vµo qu¸ tr×nh ph©n bè l¹i lùc l­îng lao ®éng gi÷a miÒn ng­îc vµ miÒn xu«i, x©y dùng khu ®Þnh canh ®Þnh c­ cho ®ång bµo c¸c d©n téc. §ång thêi cßn gãp phÇn chuyÓn ®æi nÒn kinh tÕ tù cung tù cÊp cña ®ång bµo c¸c d©n téc sang nÒn kinh tÕ s¶n xuÊt hµng hãa phï hîp víi nÒn kinh tÕ thÞ tr­êng. Thø 7 lµ: ChÌ cßn lµ lo¹i c©y cã t¸c dông phñ xanh ®Êt trèng ®åi träc, chèng xãi mßn, gãp phÇn b¶o vÖ m«i tr­êng sinh th¸i. ë nhiÒu tØnh hiÖn nay c©y chÌ ®· thay thÕ c©y thuèc phiÖn, nã võa mang l¹i c¬m no ¸o Êm cho ®ång bµo, võa gãp phÇn lµm lµnh m¹nh ®êi sèng v¨n hãa tinh thÇn, gi÷ v÷ng an ninh chÝnh trÞ vµ trËt tù an toµn x· héi. II. Héi nhËp kinh tÕ quèc tÕ vµ t¸c ®éng cña nã tíi xuÊt khÈu chÌ Cña n­íc ta 1. Tæng quan vÒ héi nhËp kinh tÕ quèc tÕ. 1.1. Liªn kÕt kinh tÕ quèc tÕ . Trªn thÕ giíi hiÖn nay xu h­íng h×nh thµnh vµ ph¸t triÓn liªn kÕt kinh tÕ quèc tÕ lµ mét xu h­íng ngµy cµng ®­îc më réng vµ ph¸t triÓn m¹nh mÏ. Sù h×nh thµnh c¸c liªn kÕt kinh tÕ quèc tÕ lµ nh»m h­íng tíi viÖc xãa bá c¸c hµng rµo thuÕ quan vµ phi thuÕ quan ®· c¶n trë c¸c ho¹t ®éng kinh tÕ ®Ó thóc ®Èy tù do hãa th­¬ng m¹i vµ ®Çu t­ trong ph¹m vi khu vùc, gi÷a c¸c khu vùc còng nh­ trªn ph¹m vi toµn cÇu. MÆt kh¸c liªn kÕt kinh tÕ quèc tÕ cßn thóc ®Èy qu¸ tr×nh më cöa thÞ tr­êng c¸c quèc gia, t¹o lËp nh÷ng thÞ tr­êng khu vùc réng lín. §ång thêi nã cßn thóc ®Èy qu¸ tr×nh toµn cÇu hãa ®êi sèng kinh tÕ quèc tÕ. VËy liªn kÕt kinh tÕ quèc tÕ lµ g×. HiÖn nay ®ang tån t¹i 2 quan niÖm Thø nhÊt lµ: Liªn kÕt kinh tÕ quèc tÕ lµ h×nh thøc trong ®ã diÔn ra qu¸ tr×nh x· héi hãa s¶n xuÊt, ph©n phèi trao ®æi mang tÝnh chÊt quèc tÕ víi sù t¨ng tr­ëng cña c¸c chñ thÓ kinh tÕ dùa trªn c¸c hiÖp ®Þnh ®· tháa thuËn vµ kÝ kÕt ®Ó h×nh thµnh nªn c¸c tæ chøc víi nh÷ng cÊp ®é nhÊt ®Þnh. Thø hai lµ: Liªn kÕt kinh tÕ quèc tÕ lµ tæng thÓ c¸c quan hÖ vËt chÊt vµ tµi chÝnh gi÷a c¸c quèc gia víi nhau theo nh÷ng tháa thuËn nhÊt ®Þnh vµ do vËy t¹o ra sù rµng buéc vµ phô thuéc lÉn nhau vÒ kinh tÕ gi÷a c¸c quèc gia. 1.2. Toµn cÇu hãa. Toµn cÇu hãa kinh tÕ lµ mét trong nh÷ng vÊn ®Ò hiÖn ®ang thu hót sù chó ý cña c¸c giíi nghiªn cøu, c¸c nhµ khoa häc, c¸c nhµ lµm c«ng t¸c thùc tiÔn, c¸c nhµ doanh nghiÖp ë kh¾p n¬i trªn thÕ giíi trong ®ã cã c¶ ViÖt Nam. Toµn cÇu hãa xÐt vÒ b¶n chÊt lµ qu¸ tr×nh t¨ng lªn m¹nh mÏ nh÷ng mèi liªn hÖ, sù t¸c ®éng vµ phô thuéc lÉn nhau cña tÊt c¶ c¸c n­íc vµ c¸c khu vùc. Toµn cÇu hãa kinh tÕ chÝnh lµ sù kÕt qu¶ cña sù ph¸t triÓn cao ®é cña qu¸ tr×nh quèc tÕ hãa s¶n xuÊt vµ ph©n c«ng lao ®éng quèc tÕ. Nh­ vËy thùc chÊt cña toµn cÇu hãa kinh tÕ lµ tù do hãa kinh tÕ mµ tr­íc hÕt lµ tù do hãa th­¬ng m¹i, ®Çu t­, tµi chÝnh…lµ b­íc nh¶y vät míi vÒ chÊt cña cña qu¸ tr×nh quèc tÕ hãa kinh tÕ, lµ sù chuyÓn hãa nÒn kinh tÕ toµn cÇu phï hîp víi tr×nh ®é míi cña lÞch sö ph¸t triÓn lùc l­îng s¶n xuÊt vµ sù x· héi hãa cña loµi ng­êi 1.4. Xu h­íng héi nhËp kinh tÕ quèc tÕ trªn toµn thÕ giíi. Tõ nöa cuèi thÕ kû 20 toµn cÇu hãa kinh tÕ vµ héi nhËp kinh tÕ quèc tÕ trë thµnh xu thÕ m¹nh mÏ, thËm chÝ héi nghÞ lÇn thø 29 cña diÔn ®µn kinh tÕ thÕ giíi ngµy 28-11-1999 t¹i Davos ( Thôy SÜ) ng­êi ta ®· kh¼ng ®Þnh toµn cÇu hãa kh«ng cßn lµ xu thÕ n÷a mµ ®· trë thµnh mét thùc tÕ. Xu thÕ nµy cuèn hót tÊt c¶ c¸c n­íc, tõ giµu ®Õn nghÌo, tõ lín ®Õn nhá héi nhËp vµo nÒn kinh tÕ thÕ giíi. Héi nhËp lµ mét yÕu tè cña ph¸t triÓn. N­íc nµo kh«ng héi nhËp th× kh«ng cã c¬ héi ph¸t triÓn. Nh÷ng n­íc héi nhËp tèt, s©u réng th× ph¸t triÓn tèt. ViÖt Nam b­íc vµo thêi kú c«ng nghiÖp hãa, hiÖn ®¹i hãa, ph¸t triÓn kinh tÕ v× vËy chän con ®­êng héi nhËp kinh tÕ quèc tÕ lµ quyÕt t©m cña §¶ng vµ ChÝnh Phñ ®· ®­îc kh¼ng ®Þnh trong c¸c nghÞ ®Þnh ®¹i héi cña ®¶ng, nghÞ quyÕt trung ­¬ng cña bé chÝnh trÞ vµ c¸c chØ thÞ, ch­¬ng tr×nh hµnh ®éng cña chÝnh phñ. 2. Tæng quan vÒ WTO vµ tiÕn tr×nh héi nhËp WTO cña ViÖt Nam. 2.1. Qu¸ tr×nh h×nh thµnh WTO. Tæ chøc th­¬ng m¹i thÕ giíi ( WTO ) lµ mét trong nh÷ng tæ chøc ®a ph­¬ng, ®­îc thµnh lËp víi môc tiªu thóc ®Èy tù do hãa th­¬ng m¹i quèc tÕ, h×nh thµnh luËt ch¬i chung cho c¸c n­íc khi tham gia vµo nÒn kinh tÕ toµn cÇu. WTO ®­îc thµnh lËp ngµy 1.1.1995 trªn c¬ së kÕ tôc và më réng ph¹m vi ®iÒu tiÕt cña tæ chøc tiÒn th©n cña nã lµ HiÖp ®Þnh chung vÒ thuÕ quan vµ th­¬ng m¹i ( GATT ) GATT ®­îc thµnh lËp vµo n¨m 1947 sau chiÕn tranh thÕ giíi thø II nh­ng nã kh«ng ®­îc xem nh­ lµ mét tæ chøc v× c¸c n­íc tham gia kh«ng ph¶i lµ thµnh viªn cña GATT mµ gäi lµ c¸c bªn kÝ kÕt. GATT ra ®êi trong trµo l­u h×nh thµnh c¸c c¬ chÕ ®a biªn, ®iÒu tiÕt c¸c ho¹t ®éng hîp t¸c kinh tÕ quèc tÕ mµ ®iÓn h×nh lµ Ng©n hµng Quèc tÕ t¸i thiÕt vµ Ph¸t triÓn víi ý t­ëng h×nh thµnh nguyªn t¾c thÓ lÖ luËt ch¬i cho th­¬ng m¹i quèc tÕ, kh¾c phôc t×nh tr¹ng h¹n chÕ vµ rµng buéc sù l­u th«ng hµng hãa 23 n­íc ®· s¸ng lËp ra GATT, HiÖp ®Þnh chung vÒ thuÕ quan vµ th­¬ng m¹i chÝnh thøc cã hiÖu lùc vµo th¸ng 1.1948. MÆc dï mang tÝnh chÊt t¹m thêi nh­ng vÉn lµ mét c«ng cô ®a biªn duy nhÊt ®iÒu chØnh nÒn th­¬ng m¹i quèc tÕ tõ n¨m 1948- 1995 tr­íc khi thµnh lËp WTO. Tõ n¨m 1948-1994 GATT ®· cã 8 vßng ®µm ph¸n: Vßng ®µm ph¸n Kenedy (1964-1967), vßng ®µm ph¸n Tokyo (1973-1979) vµ vßng ®µm ph¸n Uruguay. Qua c¸c vßng ®µm ph¸n hµng rµo thuÕ quan ®èi víi mËu dÞch thÕ giíi ®· ®­îc c¶i thiÖn vÝ dô nh­ vßng ®µm ph¸n Kenedy (1964-1967) ®· lµm gi¶m ®­îc 50% thuÕ quan trªn c¸c mÆt hµng c«ng nghiÖp. Tuy nhiªn vßng ®µm ph¸n cã ý nghÜa to lín cã t¸c dông lín trong viÖc h×nh thµnh WTO lµ vßng ®µm ph¸n Uruguay tõ n¨m 1986- 1994 ®· t¹o ra 1 b­íc ngoÆt lín trong th­¬ng m¹i quèc tÕ. Sau 7 n¨m r­ìi th­¬ng l­îng, vßng ®µm ph¸n Th­¬ng m¹i quèc tÕ - lÇn thø 8 t¹i Uruguay ®· kÕt thóc vµo th¸ng12 n¨m 1993 víi b¶n hiÖp ®Þnh chung ®­îc sù ®ång t×nh cña 117 quèc gia vµ l·nh thæ trªn kh¾p c¸c ch©u lôc. ViÖc bá phiÕu t¸n thµnh nh÷ng nguyªn t¾c míi cña vßng ®µm ph¸n nµy chøng tá nç lùc vµ nh÷ng quyÕt ®Þnh s¸ng suèt cña tÊt c¶ c¸c nguyªn thñ cña c¸c n­íc thµnh viªn nh»m tr¸nh cho thÕ giíi khái sù tr× trÖ, khái nh÷ng nguy c¬ dÉn ®Õn chiÕn tranh còng nh­ nh÷ng biÕn ®éng chÝnh trÞ. Mét trong nh÷ng thµnh c«ng lín nhÊt ®¹t ®­îc t¹i vßng ®µm ph¸n Uruguay lµ c¸c luËt lÖ quèc tÕ ®­îc cñng cè thªm vµ ®­îc më réng ra ngoµi khu«n khæ cña GATT. Ngµy 1.1.1995 WTO chÝnh thøc ra ®êi theo hiÖp ®Þnh thµnh lËp tæ chøc nµy kÝ kÕt t¹i Marrkesh (Maroc) ngµy 15.4.1994 ( C¸c n­íc tham gia vßng ®µm ph¸n Uruguay ®· thµnh lËp ra WTO ®Ó thay thÕ cho hiÖp ®Þnh chung vÒ thuÕ quan vµ th­¬ng m¹i thÕ giíi tån t¹i tõ n¨m 1947). Ban ®Çu cã 130 thµnh viªn ®Õn nay tæng sè thµnh viªn ®· lªn tíi 148 thµnh viªn, trong ®ã 2/3 lµ c¸c n­íc ®ang vµ kÐm ph¸t triÓn. Ngoµi c¸c thµnh viªn chÝnh thøc, hiÖn nay cßn 25 n­íc ®ang trong qu¸ tr×nh ®µm ph¸n gia nhËp WTO nh­ Nga, Lµo, Ukraina, ViÖt Nam… §©y lµ tæ chøc th­¬ng m¹i lín nhÊt toµn cÇu, chiÕm h¬n 90% Th­¬ng m¹i thÕ giíi. Tæ chøc Th­¬ng m¹i thÕ giíi lµ mét thÓ chÕ ph¸p lý cña hÖ thèng th­¬ng m¹i ®a ph­¬ng. Tæ chøc Th­¬ng m¹i thÕ giíi ®­a ra c¸c nghÜa vô cã tÝnh nguyªn t¾c ®Ó chÝnh phñ c¸c quèc gia thiÕt lËp khu«n khæ, c¸c luËt lÖ vµ qui ®Þnh th­¬ng m¹i trong quèc gia m×nh phï hîp víi th«ng lÖ th­¬ng m¹i quèc tÕ. Tæ chøc th­¬ng m¹i thÕ giíi lµ nÒn t¶ng cña tiÕn tr×nh ph¸t triÓn c¸c quan hÖ th­¬ng m¹i gi÷a c¸c quèc gia th«ng qua c¸c cuéc th¶o luËn, th­¬ng l­îng vµ ph¸n xÐt cã tÝnh tËp thÓ. Tæ chøc Th­¬ng m¹i thÕ giíi ®­îc thµnh lËp nh»m kÕ tôc sù nghiÖp cña GATT nh­ng nã kh«ng ph¶i lµ sù më réng gi¶n ®¬n mµ lµ sù thay thÕ hoµn toµn tæ chøc tiÒn th©n cña nã. Tõ khi thµnh lËp tæ chøc Th­¬ng m¹i thÕ giíi ngµy cµng ph¸t triÓn vµ cã vai trß v« cïng quan träng trong nÒn th­¬ng m¹i thÕ giíi, chi phèi c¸c chÝnh s¸ch th­¬ng m¹i cña khu vùc vµ c¸c quèc gia, chiÕm 85% th­¬ng m¹i hµng hãa vµ 90% th­¬ng m¹i dÞch vô thÕ giíi, ®iÒu tiÕt c¶ lÜnh vùc th­¬ng m¹i hµng hãa, th­¬ng m¹i dÞch vô ®Çu t­ liªn quan ®Õn th­¬ng m¹i vµ së h÷u trÝ tuÖ liªn quan ®Õn th­¬ng m¹i. 2.2. Nguyªn t¾c ho¹t ®éng cña WTO Tæ chøc Th­¬ng m¹i thÕ giíi ®­îc x©y dùng trªn c¬ së bèn nguyªn t¾c nÒn t¶ng lµ: Nguyªn t¾c ®·i ngé tèi huÖ quèc, Nguyªn t¾c ®·i ngé quèc gia, Nguyªn t¾c tiÕp cËn thÞ tr­êng vµ Nguyªn t¾c c¹nh tranh c«ng b»ng 2.2.1. Nguyªn t¾c ®·i ngé tèi huÖ quèc (MFN) §©y chÝnh lµ nguyªn t¾c ph¸p lý quan träng nhÊt cña tæ chøc th­¬ng m¹i thÕ giíi. Nguyªn t¨c ®·i ngé tèi huÖ quèc ®­îc hiÓu lµ nÕu 1 quèc gia dµnh cho 1 quèc gia thµnh viªn 1 sù ®èi xö ­u ®·i th× ph¶i dµnh sù ­u ®·i ®ã cho tÊt c¶ c¸c quèc gia thµnh viªn kh¸c. Th«ng th­êng nguyªn t¾c ®·i ngé tèi huÖ quèc ®­îc ¸p dông trong c¸c hiÖp ®Þnh th­¬ng m¹i song ph­¬ng. Khi nguyªn t¾c ®·i ngé tèi huÖ quèc ®­îc ¸p dông ®a ph­¬ng ®èi víi tÊt c¶ c¸c quèc gia thµnh viªn cña tæ chøc th­¬ng m¹i thÕ giíi th× còng ®ång nghÜa víi nguyªn t¾c b×nh ®¼ng vµ kh«ng ph©n biÖt ®èi xö v× tÊt c¶ c¸c quèc gia sÏ dµnh cho nhau sù ®èi xö ­u ®·i nhÊt. Nguyªn t¾c ®·i ngé tèi huÖ quèc trong tæ chøc th­¬ng m¹i thÕ giíi kh«ng ph¶i cã tÝnh ¸p dông tuyÖt ®èi. 2.2.2. Nguyªn t¾c ®·i ngé quèc gia ( NT ) Ngyªn t¾c ®·i ngé quèc gia ®­îc hiÓu lµ hµng hãa nhËp khÈu, dÞch vô vµ quyÒn së h÷u trÝ tuÖ n­íc ngßai ph¶i ®­îc ®èi xö kh«ng kÐm thuËn lîi h¬n so víi hµng hãa cïng lo¹i trong n­íc, trong ph¹m vi tæ chøc th­¬ng m¹i thÕ giíi. Nguyªn t¾c ®·i ngé quèc gia chØ ¸p dông ®èi víi hµng hãa dÞch vô vµ së h÷u trÝ tuÖ cã sù kh¸c nhau. 2.2.3. Nguyªn t¾c tiÕp cËn thÞ tr­êng ( Market access ) Nguyªn t¾c nµy ®­îc hiÓu lµ viÖc më cöa thÞ tr­êng hµng hãa, dÞch vô vµ ®Çu t­ n­íc ngoµi cho c¸c quèc gia kh¸c trong khèi. Nguyªn t¾c tiÕp cËn thÞ tr­êng thÓ hiÖn nguyªn t¾c tù do hãa th­¬ng m¹i cña WTO, thÓ hiÖn nghÜa vô cã tÝnh chÊt rµng buéc th«ng qua viÖc thùc hiÖn cam kÕt vÒ më cöa thÞ tr­êng mµ quèc gia ®ã chÊp nhËn khi ®µm ph¸n gia nhËp WTO. 2.2.4. Nguyªn t¾c c¹nh tranh c«ng b»ng ( fair competition ). Nguyªn t¾c c¹nh tranh c«ng b»ng thÓ hiÖn ë sù tù do c¹nh tranh trong nh÷ng ®iÒu kiÖn b×nh ®¼ng nh­ nhau. 2.3. TiÕn tr×nh héi nhËp cña ViÖt Nam. 2.3.1. §­êng lèi ®æi míi kinh tÕ vµ héi nhËp kinh tÕ quèc tÕ. Chñ tr­¬ng héi nhËp kinh tÕ quèc tÕ cña n­íc ta g¾n bã quan hÖ chÆt chÏ víi ®­êng lèi ®æi míi kinh tÕ. Tõ ®¹i héi 6 (1986) §¶ng ta ®· kh¼ng ®Þnh ®­êng lèi ®æi míi kinh tÕ, chuyÓn sang nÒn kinh tÕ hµng hãa nhiÒu thµnh phÇn cã sù qu¶n lý cña nhµ n­íc. §Õn ®¹i héi 9 ( 2001) §¶ng ta ®· kh¼ng ®Þnh ®­êng lèi x©y dùng nÒn kinh tÕ thÞ tr­êng ®Þnh h­íng x· héi chñ nghÜa. ChØ trªn c¬ së lµ nÒn kinh tÕ thÞ tr­êng míi cã thÓ héi nhËp ®­îc, ng­îc l¹i héi nhËp l¹i t¹o ®iÒu kiÖn x©y dùng hoµn thiÖn nÒn kinh tÕ thÞ tr­êng cña n­íc ta hiÖn nay. Qu¸ tr×nh x©y dùng nÒn kinh tÕ thÞ tr­êng l¹i ®ßi hái ph¶i më cöa nÒn kinh tÕ cho nªn §¶ng ta ®· x¸c ®Þnh ®­êng lèi ®èi ngo¹i "§a d¹ng hãa, ®a ph­¬ng hãa" "ViÖt Nam s½n sµng lµ b¹n cña tÊt c¶ c¸c n­íc trong céng ®ång quèc tÕ, phÊn ®Êu v× hßa b×nh, ®éc lËp ph¸t triÓn". Tõ ®­êng lèi ®èi ngo¹i ®ã n­íc ta më cöa, héi nhËp quèc tÕ, tr­íc hÕt lµ lÜnh vùc kinh tÕ. §¹i héi 9 cña §¶ng võa qua ®· kh¼ng ®Þnh “ ph¸t huy cao ®é néi lùc, ®ång thêi tranh thñ nguån lùc bªn ngoµi vµ chñ ®éng héi nhËp kinh tÕ quèc tÕ ®Ó ph¸t triÓn nhanh, cã hiÖu qu¶ vµ bÒn v÷ng". Chñ tr­¬ng héi nhËp ®ã ®· më ra con ®­êng ph¸t triÓn míi, ®ång thêi ®ßi hái c¸c ngµnh c¸c cÊp ph¶i tÝnh to¸n ph­¬ng h­íng, chiÕn l­îc ch­¬ng tr×nh hµnh ®éng ®Ó ®Èy m¹nh héi nhËp kinh tÕ. 2.3.2. TiÕn tr×nh héi nhËp cña n­íc ta Tõ ®­êng lèi chñ tr­¬ng héi nhËp cña §¶ng, n­íc ta ®· triÓn khai tiÕn tr×nh héi nhËp réng lín vµ hiÖu qu¶ trong vµi chôc n¨m qua. 2.3.2.1 . Cho ®Õn nay n­íc ta ®· thiÕt lËp ngo¹i giao víi 167 n­íc, cã quan hÖ th­¬ng m¹i víi gÇn 160 n­íc thu hót vèn ®Çu t­ trùc tiÕp cña c¸c c«ng ty vµ tËp ®oµn thuéc 70 n­íc vµ vïng l·nh thæ, tranh thñ viÖn trî ph¸t triÓn cña 45 n­íc vµ c¸c tæ chøc tµi chÝnh - tiÒn tÖ quèc tÕ nh­ IMF, WB , ADB. 2.3.2.2 . ViÖt Nam còng dÇn dÇn tham gia c¸c tæ chøc kinh tÕ quèc tÕ mang tÝnh chÊt khu vùc vµ tÝnh toµn cÇu . Ngµy 12.1994 nép ®¬n xin gia nhËp WTO, ®Õn nay ®· tiÕn hµnh 8 phiªn ®µm ph¸n ®a ph­¬ng, ®ang cè g¾ng kÕt thóc ®µm ph¸n ®a ph­¬ng vµ song ph­¬ng ®Ó cã thÓ gia nhËp WTO trong n¨m 2005. Ngµy 25.7.1994 gia nhËp ASEAN vµ thùc hiÖn CEPT/AFTA. Th¸ng 3/1996 tham gia s¸ng lËp ASEM. Th¸ng 11/1998 gia nhËp APEC 2.3.2.3.Ký kÕt c¸c hiÖp ®Þnh th­¬ng m¹i vµ ®Çu t­. Bªn c¹nh viÖc tham gia vµo c¸c khu vùc th­¬ng m¹i tù do, n­íc ta cßn ký kÕt c¸c hiÖp ®Þnh th­¬ng m¹i song ph­¬ng víi 86 n­íc trong ®ã h¬n 70 n­íc ®· dµnh cho nhau qui chÕ tèi huÖ quèc. Ký hiÖp ®Þnh khuyÕn khÝch vµ b¶o hé ®Çu t­ víi 46 n­íc, ký hiÖp ®Þnh tr¸nh ®¸nh thuÕ 2 lÇn víi 40 n­íc. Ngµy 13.7.2000 chóng ta ký hiÖp ®Þnh th­¬ng m¹i ViÖt Nam - Hoa Kú vµ hiÖp ®Þnh cã hiÖu lùc tõ ngµy 10.2.2001. 2.3.2.4.Chóng ta còng triÓn khai thùc hiÖn c¸c cam kÕt vµ c¸c ch­¬ng tr×nh héi nhËp kinh tÕ quèc tÕ. Chóng ta ®· rµ so¸t vµ ®ang tiÕn hµnh ch­¬ng tr×nh ®iÒu chØnh ph¸p luËt sao cho phï hîp tiÕn tr×nh héi nhËp §èi víi AFTA trong n¨m 2002 chóng ta ®· c¾t gi¶m 5500/6523 dßng thuÕ (nÕu theo AHTN lµ 8770 dßng). Tõ 1.7.2003 l¹i c¾t gi¶m tiÕp 755 dßng thuÕ (theo AHTN lµ 1415 dßng), møc thuÕ gi¶m xuèng chØ cßn b»ng hoÆc nhá h¬n 20% §èi víi hiÖp ®Þnh th­¬ng m¹i ViÖt Nam - Hoa Kú ®· cã ñy ban chung thùc hiÖn hiÖp ®Þnh, hµng n¨m ®· tiÕn hµnh c¸c cuéc häp ®Ó rµ so¸t vµ ®«n ®èc thùc hiÖn tèt c¸c cam kÕt. Sau 2 n¨m chóng ta ®Òu ®· thùc hiÖn tèt c¸c cam kÕt ®· tháa thuËn. §èi víi ®¬n xin gia nhËp WTO (tæ chøc th­¬ng m¹i toµn cÇu, chi phèi c¸c chÝnh s¸ch th­¬ng m¹i cña khu vùc vµ c¸c quèc gia, ®iÒu tiÕt c¶ bèn lÜnh vùc: Th­¬ng m¹i hµng ho¸, 11 nghµnh vµ 155 ph©n nghµnh dÞch vô, ®Çu t­ liªn quan ®Õn th­¬ng m¹i vµ së h÷u trÝ tuÖ liªn quan ®Õn th­¬ng m¹i) Tõ th¸ng 12 n¨m 1994 ViÖt Nam ®· nép ®¬n xin gia nhËp tæ chøc nµy .Th¸ng 8 n¨m 1996, chóng ta ®· nép b¶n bÞ vong lôc vÒ chÕ ®é ngo¹i th­¬ng cña ViÖt Nam.Tõ ®ã ®Õn nay, chóng ta ®· tiÕn hµnh ®µm ph¸n b¶y phiªn ®a ph­¬ng. Phiªn thø nhÊt vµo th¸ng 7 n¨m 1998; Phiªn thø hai vµo th¸ng 12 n¨m 1998; Phiªn thø ba vµo th¸ng 7 n¨m 1999; Phiªn thø t­ vµo th¸ng 11 n¨m 2000. §©y lµ bèn phiªn ban ®Çu cña giai ®o¹n hái tr¶ lêi, gi¶i tr×nh, minh b¹ch ho¸ chÝnh s¸ch kinh tÕ th­¬ng m¹i. §Õn nay chóng ta ®· ph¶i tr¶ lêi 2000 c©u hái cña c¸c thµnh viªn ban c«ng t¸c vµ minh b¹ch ho¸ chÝnh s¸ch th­¬ng m¹i, tµi chÝnh, ng©n hµng, ®Çu t­, gi¸ c¶, quyÒn kinh doanh cña c¸c doanh nghiÖp, thñ tôc cÊp phÐp, qu¶n lÝ h¶i quan, c¸c quy ®Þnh vÒ kiÓm dÞch, thñ tôc tr­íc khi xÕp hµng chÊt l­îng hµng ho¸ ... KÕt thóc phiªn bèn c¬ b¶n chóng ta ®· hoµn thµnh viÖc minh b¹ch ho¸ chÝnh s¸ch kinh tÕ th­¬ng m¹i.Tõ phiªn n¨m th¸ng 4 n¨m 2002, phiªn s¸u th¸ng 5 n¨m 2003 vµ phiªn b¶y th¸ng 12 n¨m 2003, chóng ta ®· chuyÓn sang giai ®o¹n ®µm ph¸n më cöa thi tr­êng. Chóng ta ph¶i cung cÊp cho ban th­ kÝ ch­¬ng tr×nh x©y dùng ph¸p luËt ®Ó thùc hiÖn c¸c hiÖp ®Þnh cña WTO, ch­¬ng tr×nh hµnh ®éng viÖc kiÓm dÞch(SPS), ch­¬ng tr×nh hµnh ®éng thùc hiÖn hiÖp ®Þnh h¶i quan (CVA), ch­¬ng tr×nh hµnh ®éng thùc hiÖn hiÖp ®Þnh c¸c rµo c¶n kÜ thuËt ®èi víi th­¬ng m¹i (TBT), thñ tôc cÊp phÐp nhËp khÈu (ILP) chÝnh s¸ch vµ trî cÊp n«ng nghiÖp (ACC4), trî cÊp c«ng nghiÖp, ho¹t ®éng cña c¸c doanh nghiÖp nhµ n­íc, biÓu thuÕ hiÖn hµnh vµ c¸c v¨n b¶n ph¸p luËt liªn quan ®Õn c¸c quy chÕ cña WTO. §©y lµ khèi l­îng c«ng viÖc khæng lå chóng ta ph¶i lµm, cung cÊp tµi liÖu ®¸p øng yªu cÇu cña ban c«ng t¸c.VÒ c«ng viÖc ®µm ph¸n song ph­¬ng, ViÖt Nam ®· göi b¶n chµo ®Çu tiªn vµo phiªn thø n¨m (n¨m 2002) vÒ hµng ho¸, gåm biÓu thuÕ, h¹n ng¹ch thuÕ quan vµ b¶n chµo dÞch vô. Tr­íc phiªn s¸u, ViÖt Nam ®· cung cÊp b¶n chµo s÷a ®æi lÇn thø hai, chóng ta ®· tiÕp tôc gi¶m thuÕ vµ më cöa thÞ tr­êng dÞch vô, t¹i phiªn b¶y, ta ®· ®­a ra b¶n chµo lÇn thø ba gi¶m møc thuÕ nhËp khÈu trung b×nh thªm 4.5% xuèng cßn 2.2%.VÒ dÞch vô, ta chµo 10 ngµnh vµ 90 ph©n ngµnh. ViÖt Nam lµ thÞ tr­êng d©n ®«ng thø 11 trªn thÕ giíi. Kim ng¹ch bu«n b¸n xuÊt nhËp khÈu n¨m cao nhÊt míi ®¹t trªn 40 tû USD, song cã tèc ®é t¨ng tr­ëng nhanh, nªn ®­îc nhiÒu n­íc quan t©m . Cã gÇn 20 n­íc yªu cÇu ®µm ph¸n song ph­¬ng víi ta. C¶ nh÷ng n­íc ch­a cã quan hÖ bu«n b¸n, nh­ mét sè n­íc MÜ Latinh còng yªu cÇu ®µm ph¸n. Trong khi ®ã mét sè n­íc ®· kh«ng ph¶i ®µm ph¸n song ph­¬ng réng ®Õn vËy, nh­ Nepal chØ ph¶i ®µm ph¸n song ph­¬ng víi bèn n­íc, Campuchia víi s¸u n­íc. Chóng ta ®· tiÕn hµnh ®µm ph¸n song ph­¬ng 3-4 phiªn víi tõng n­íc. §µm ph¸n song ph­¬ng lu«n lµ nh÷ng cuéc ®µm ph¸n ®Çy khã kh¨n vµ phøc t¹p. Gia nhËp WTO sÏ mang l¹i c¶ nh÷ng c¬ héi vµ th¸ch thøc cho chóng ta. Chñ tr­¬ng cña §¶ng vµ chÝnh phñ ta lµ sím gia nhËp tæ chøc nµy. 2. C¸c quy ®Þnh cña WTO vÒ hµng n«ng s¶n nãi chung vµ chÌ nãi riªng - BiÖn ph¸p thuÕ quan hoÆc h¹n ng¹ch thuÕ quan. ThuÕ quan ®­îc coi lµ c«ng cô hîp ph¸p duy nhÊt ®Ó b¶o hé s¶n xuÊt n«ng nghiÖp trong n­íc. Nªn ®Ó b¶o hé nÒn s¶n xuÊt n«ng nghiÖp trong n­íc sÏ ngµy cµng khã kh¨n - Trî cÊp trong n­íc: WTO cho phÐp c¸c n­íc thµnh viªn duy tr× c¸c Më cöa thÞ tr­êng:Trong khu«n khæ cña WTO, tÊt c¶ c¸c hµng rµo phi thuÕ quan trong n«ng nghiÖp ph¶i ®­îc xo¸ bá hoÆc chuyÓn ®æi sang c¸c h×nh thøc trî cÊp kh«ng g©y bãp mÐo th­¬ng m¹i hoÆc g©y tæn h¹i tíi lîi Ých cña c¸c n­íc thµnh viªn kh¸c. TÊt c¶ c¸c thµnh viªn ph¶i kª khai møc trî cÊp cña ChÝnh phñ ®èi víi n«ng nghiÖp. C¸c chÝnh s¸ch thuéc diÖn ®Çu t­ ph¸t triÓn, kh«ng mang tÝnh bãp mÐo th­¬ng m¹i ®­îc khuyÕn khÝch ¸p dông. C¸c h×nh thøc bãp mÐo th­¬ng m¹i ph¶i cam kÕt c¾t gi¶m nÕu v­ît qu¸ møc cho phÐp. WTO thõa nhËn trî cÊp lµ mét c«ng cô ph¸t triÓn hîp ph¸p vµ quan träng cña c¸c thµnh viªn ®ang ph¸t triÓn. Nh­ vËy xÐt vÒ khÝa c¹nh ph¸p lÝ, nÕu ViÖt Nam trë thµnh thµnh viªn cña WTO th× cã thÓ ®­îc h­ëng nh÷ng ®·i ngé ®Æc biÖt vµ kh¸c biÖt liªn quan ®Õn vÊn ®Ò trî cÊp dµnh cho n­íc ®ang ph¸t triÓn -Trî cÊp xuÊt khÈu: Theo quy ®Þnh cña ®iÒu 10, HiÖp ®Þnh n«ng nghiÖp, c¸c n­íc kh«ng ®­îc phÐp t¨ng sè tiÒn trî cÊp vµ khèi l­îng n«ng s¶n xuÊt khÈu ®­îc nhËn trî cÊp v­ît møc cam kÕt trong danh môc cam kÕt cña hä, còng nh­ kh«ng ®­îc phÐp më réng ph¹m vi s¶n phÈm ®­îc nhËn trî cÊp ngoµi nh÷ng s¶n phÈm ®­îc nªu trong danh môc cam kÕt cña hä theo nguyªn t¾c gi÷ nguyªn hiÖn tr¹ng vµ chØ cã thÓ gi¶m ®i chø kh«ng ®­îc phÐp t¨ng lªn hoÆc bæ sung. §èi víi nh÷ng n­íc hiÖn ®ang trî cÊp xuÊt khÈu lín ph¶i cam kÕt c¾t gi¶m c¶ vÒ khèi l­îng vµ gi¸ trÞ trî cÊp. §èi víi c¸c n­íc ®ang ®µm ph¸n gia nhËp WTO nh­ ViÖt Nam, ph¶i thùc hiÖn ®µm ph¸n víi c¸c n­íc thµnh viªn vÒ c¶ 3 lÜnh vùc trªn. C¸c n­íc thµnh viªn WTO yªu cÇu n­íc muèn gia nhËp ph¶i cam kÕt c¸c ®iÒu kiÖn ngÆt nghÌo h¬n nhiÒu so víi nh÷ng n­íc ®· lµ thµnh viªn B¶ng 5 : BiÓu cam kÕt víi WTO vÒ hµng n«ng s¶n BiÖn ph¸p WTO ViÖt Nam Vßng Uruguay Vßng ®µm ph¸n HiÖn tr¹ng cña Dù kiÕn cam Dù kiÕn cam kÕt míi (Doha) ViÖt Nam kÕt gia nhËp gia nhËp WTO WTO møc cao møc thÊp Níc ph¸t triÓn gi¶m trung b×nh Nhîng bé vÒ 36% (tèi thiÓu thuÕ quan 15%) C¾t gi¶m h¬n n÷a 25% 15% 20% Níc ®ang ph¸t triÓn gi¶m trung b×nh 24% (tèi thiÓu 10%) DiÖn mÆt hµng 100% (trõ 4 100% 100% 100% cam kÕt n­íc) C¾t gi¶m thuÕ Tham gia tèi Kh«ng tham gia quan theo Mét sè n­íc TiÕp tôc më réng thiÓu ®èi víi ®èi víi c¸c ngµnh ngµnh mét ngµnh liªn quan ®Õn n«ng nghiÖp n«ng nghiÖp nhng cã gi¶m thuÕ ë møc nhÊt ®Þnh Hç trî trong Níc ph¸t triÓn Díi 10% gi¸ Duy tr× AMS ë Duy tr× AMS ë n­íc cho n«ng gi¶m 20% trÞ s¶n lîng møc 8% gÝa trÞ møc 10% gi¸ trÞ nghiÖp (AMS) §ang ph¸t triÓn ®èi víi phÇn s¶n lîng s¶n lîng gi¶m 13.3% lín c¸c mËt (ngang møc cña hµng Tung Quèc) Trî cÊp xuÊt Níc ph¸t triÓn Lo¹i bá ngay Cam kÕt kh«ng Duy tr× møc nhá khÈu gi¶m 36% hoÆc theo lé trî cÊp xuÊt hoÆc ®ua ra lé ®ang ph¸t triÓn tr×nh khÈu cho tr×nh lo¹i bá (cã gi¶m 24% n«ng s¶n thÓ lµ 10 n¨m) Nguån : Tæng hîp tõ c¸c tµi liÖu cã liªn quan cña WTO vµ cña ViÖt Nam liªn quan ®Õn qu¸ tr×nh ®µm ph¸n gia nhËp WTO 3. XuÊt khÈu chÌ ViÖt Nam víi xu thÕ héi nhËp kinh tÕ quèc tÕ Tr­íc xu thÕ héi nhËp kinh tÕ quèc tÕ nh­ hiÖn nay cña thÕ giíi, ngµnh n«ng nghiÖp cña n­íc ta còng ®ang dÇn héi nhËp vµo nÒn kinh tÕ thÕ giíi, chÌ còng lµ mét trong sè nh÷ng mÆt hµng ®­îc §¶ng vµ Nhµ n­íc chó träng nh»m ®¹t ®­îc nh÷ng lîi Ých vÒ kinh tÕ 3.1. Hîp t¸c song ph­¬ng 3.1.1. Hîp t¸c song ph­¬ng víi Nga Ngay tõ tr­íc n¨m 1990 ViÖt Nam ®· cã ®­îc nh÷ng thÞ tr­êng tiªu thô lín vµ kh¸ æn ®Þnh lµ Liªn X« Cò, Irac, Anh vµ mét sè n­íc §«ng ©u. Trong ®ã Liªn X« Cò lµ b¹n hµng kh¸ th­êng xuyªn vµ l©u dµi. Sau khi Liªn X« tan r· th× l­îng chÌ xuÊt khÈu sang Liªn X« gi¶m vµ chñ yÕu lµ xuÊt khÈu sang Nga, Nga ®­îc coi lµ thÞ tr­êng tiÒm n¨ng ®èi víi n­íc ta v× hiÖn nay víi søc tiªu thô kho¶ng 147000-162000 tÊn/n¨m mµ s¶n xuÊt chØ ®¸p øng ®­îc 1% nhu cÇu. §Ó khai th¸c tèi ®a thÞ tr­êng tiÒm n¨ng nµy, t¹i Hµ Néi HiÖp Héi ChÌ ViÖt Nam (Vitas) ®· kÝ tho¶ thuËn hîp t¸c chÌ ViÖt Nam HiÖp Héi ChÌ cµ phª liªn bang Nga. . Theo tho¶ thuËn do «ng NguyÔn Kim Phong chñ tÞch hiÖp héi chÌ ViÖt Nam vµ «ng Shteyman Ustim chñ tÞch hiÖp héi chÌ cµ phª liªn bang Nga kÝ, hai hiÖp héi thèng nhÊt ho¹t ®éng ®Ó trë thµnh hai trung t©m chÝnh cung cÊp th«ng tin cho c¸c doanh nghiÖp chÌ cña hai n­íc. Hai bªn còng nhÊt chÝ r»ng Nga sÏ t­ vÊn vµ gióp ®ì ViÖt Nam x©y dùng m¹ng l­íi tiªu thô chÌ vµo Nga, ®Ò ra nh÷ng gi¶i ph¸p trî gióp nhau x©y dùng th­¬ng hiÖu vµ qu¶ng b¸ th­¬ng hiÖu chÌ, trî gióp nhau trong viÖc ®µo t¹o nguån nh©n lùc Hai hiÖp héi ®· ®­a ra môc tiªu phÊn ®Êu ®Õn n¨m 2010 l­îng chÌ ViÖt Nam chiÕm kho¶ng 10% tæng sè l­îng chÌ nhËp khÈu vµo Nga t­¬ng ®­¬ng víi kho¶ng 15 ngh×n tÊn 3.1.2. Hîp t¸c víi tËp ®oµn Finleys (Anh) Finleys lµ mét tËp ®oµn ®a quèc gia ._.cã kinh nghiÖm gÇn 170 n¨m s¶n xuÊt vÇ chÕ biÕn chÌ, hiÖn nay ®ang së h÷u nhiÒu ®ån ®iÒn chÌ vµ nhiÒu nhµ m¸y chÕ biÕn chÌ ®en ë kh¾p vïng chÌ næi tiÕng trªn thÕ giíi ¤ng Iain Lang , ®¹i diÖn tËp ®oµn Finleys t¹i ViÖt Nam ®· kh¼ng ®Þnh: ''Chóng ta cÇn nhËn ra r»ng ViÖt Nam hiÖn nay lµ nhµ s¶n xuÊt chÌ lín thø 7 vµ xuÊt khÈu hµng thø 6 thÕ giíi. Tuy nhiªn ngµnh c«ng nghiÖp chÌ cña ViÖt Nam vÉn cßn mét b­íc dµi tr­íc khi hoµn toµn ra nhËp vµo gia ®×nh chÌ thÕ giíi. Dï vËy tËp ®oµn chÌ cña chóng t«i vÉn thÊy ®­îc t­¬ng lai hÕt søc tèt ®Ñp cña ngµnh c«ng nghiÖp chÌ ViÖt Nam. Khëi ®Çu chóng t«i sÏ kinh doanh chÌ ®en vµ chÌ xanh vµ ý ®å cña chóng t«i lµ thiÕt lËp mèi quan hÖ ®èi t¸c l©u dµi víi nhµ kinh doanh trong n­íc vµ c¸c nhµ s¶n xuÊt c¸ thÓ. Chóng t«i t×m ra nh÷ng thÞ tr­êng míi cho c¸c lo¹i chÌ nµy vµ c¹nh tranh m¹nh mÏ víi nh÷ng n­íc ®· xuÊt khÈu cho thÞ tr­êng cña hä. Chóng t«i sÏ cung cÊp kinh tÕ kÜ thuËt, hç trî viÖc giíi thiÖu c«ng nghÖ hiÖn ®¹i nh»m s¶n xuÊt chÌ theo yªu cÇu cña kh¸ch hµng tõ c¸c n­íc Tr­íc nh÷ng nhËn ®Þnh ®ã HiÖp héi chÌ ViÖt Nam võa kÝ biªn b¶n ghi nhí hîp t¸c víi tËp ®oµn chÌ Finleys ®Ó ph¸t triÓn thÞ tr­êng vµ n©ng cao chÊt l­îng chÌ xuÊt khÈu. Víi sù hîp t¸c nµy Vitas hi väng sÏ tËn dông ®­îc kinh nghiÖm chÕ biÕn vµ tiªu thô chÌ cña Finleys ®Ó n©ng cao chÊt l­îng chÌ xuÊt khÈu cña ViÖt Nam Hai bªn ®· tho¶ thuËn nghiªn cøu ph¸t triÓn s¶n xuÊt ®Ó ®­a ra c¸c lo¹i s¶n phÈm phï hîp víi yªu cÇu cña thÞ tr­êng vµ x©y dùng kÕ ho¹ch marketing cho ngµnh chÌ ViÖt Nam. Bªn c¹nh ®ã Finleys sÏ ®Çu t­ nhµ m¸y chÕ biÕn chÌ ®en vµ c¬ së ®ãng gãi s¶n phÈm chÌ ë ViÖt Nam vµ mua s¶n phÈm chÌ ®en mçi n¨m kho¶ng 5000-10000 tÊn Finleys ®· cung cÊp cho Vitas mét kÕ ho¹ch kinh doanh tiªn liÖu viÖc l¾p ®Æt Ýt nhÊt 25 d©y truyÒn CTC t¹i c¸c tØnh s¶n xuÊt chÝnh trong h¬n 3-4 n¨m qua. C¸c d©y truyÒn nµy ®­îc cung cÊp vµ tµi chÝnh nh¨m gióp ®ì c¸c doanh nghiªp ViÖt Nam thu xÕp ®Ó mua c¸c trang thiÕt bÞ ®ã. Trong ®iÒu kiÖn cña kÕ ho¹ch nµy toµn bé dÞch vô hËu m·i b¶o tr× sÏ ®­îc cung cÊp cïng víi viÖc huÊn luyÖn nh©n sù kÜ thuËt c¬ khÝ toµn diÖn. Trong suèt thêi gian cña dù ¸n Finleys sÏ mua toµn bé s¶n phÈm víi gi¸ tho¶ thuËn 3.2. DiÔn ®µn khu vùc Asean Asean lµ mét thÞ tr­êng kh¸ réng lín víi kho¶ng 420 triÖu d©n víi møc sèng vµ chi tiªu kh¸ h¬n thÞ tr­êng 80 triÖu d©n trong n­íc. V× vËy thÞ tr­êng Asean cã thÓ coi lµ s©n tËp cho c¸c doanh nghiÖp ViÖt Nam ®Ó tõng b­íc v­¬n ra c¹nh tranh trªn thÞ tr­êng thÕ giíi Nh»m môc ®Ých t×m h­íng ®i cho ngµnh chÌ Asean, tõ ngµy 25-27 th¸ng 11 n¨m2004 t¹i §µ L¹t L©m §ång ®· diÔn ra diÔn ®µn doanh nghiÖp chÌ Asean víi chñ ®Ò t¨ng c­êng hîp t¸c v× sù ph¸t triÓn bÒn v÷ng cña ngµnh chÌ §«ng Nam ¸. §©y lµ lÇn ®Çu tiªn mét sù kiÖn nh­ vËy ®­îc tæ chøc t¹i ViÖt Nam Ho¹t ®éng nµy n»m trong khu«n khæ xóc tiÕn th­¬ng m¹i hµng n«ng l©m s¶n Asean. DiÔn ®µn nµy quy tô ®¹i diÖn HiÖp héi vµ Doanh nghiÖp chuyªn ngµnh chÌ cña 10 n­íc thµnh viªn Asean vµ ®¹i diÖn cña c¸c doanh nghiÖp Trung Quèc, Hµn Quèc, NhËt B¶n vµ ®¹i diÖn cña mét sè n­íc nhËp khÈu chÌ lín cña ViÖt Nam nh­ Ên ®é, pakistan, srilanka, §µi Loan, Nga, MÜ Theo ban tæ chøc, diÔn ®µn doanh nghiÖp chÌ Asean 2004 lµ n¬i ®Ó c¸c doanh nghiÖp s¶n xuÊt kinh doanh hiÖp héi chÌ trong khèi Asean vµ mét sè thÞ tr­êng lín trao ®æi, häc hái kinh nghiÖm trong viÖc t¹o vµ nh©n gièng míi, trång trät ch¨m sãc thu h¸i chÕ biÕn b¶o qu¶n ®ãng gãi vËn chuyÓn bu«n b¸n chÌ, x©y dùng qu¶ng b¸ th­¬ng hiÖu hîp t¸c ®Èy m¹nh tiªu thô chÌ gi÷a c¸c n­íc Asean, Trung Quèc, Hµn Quèc, NhËt B¶n vµ mét sè n­íc kh¸c ¤ng TrÇn §øc Minh thø tr­ëng bé th­¬ng m¹i ph¸t biÓu : "C¸c doanh nghiÖp chÌ ViÖt Nam nªn cïng hiÖp héi chÌ x©y dùng hÖ thèng th«ng tin thÞ tr­êng gióp ng­êi mua ng­êi b¸n cã th«ng tin kÞp thêi vÒ thÞ tr­êng nhÊt lµ thÞ tr­êng n­íc ngoµi vµ lµm sao ViÖt Nam cã vÞ thÕ s¶n xuÊt kinh doanh cña m×nh cã thÓ chñ ®éng t¸c ®éng ®­îc thÞ tr­êng chÌ tr­íc hÕt lµ ë khu vùc. Theo dù b¸o cña hiÖp héi chÌ thÕ giíi, xu h­íng th­¬ng m¹i chÌ thÕ giíi trong nh÷ng n¨m tíi cã sù chuyÓn biÕn ph¸t triÓn phï hîp víi t¨ng tr­ëng kinh tÕ thÕ giíi. §ång thêi mÆt hµng chÌ trong bu«n b¸n gi÷a c¸c n­íc Asean l¹i thuéc danh môc c¾t gi¶m theo hiÖp ®Þnh ­u ®·i thuÕ quan cã hiÖu lùc chung gi÷a c¸c n­íc Asean. V× vËy chóng t«i rÊt mong th«ng qua diÔn ®µn nµy c¸c doanh nghiÖp cïng nhau liªn kÕt liªn doanh ®Çu t­ ph¸t triÓn s¶n xuÊt vµ xuÊt khÈu chÌ Cßn «ng Shivardhan Kalyani, c«ng ty tr¸ch nhiÖm h÷u h¹n chÌ Nitye Tea vµ Industries Limited- Ên §é th× cho biÕt: mét trong nh÷ng môc ®Ých cña t«i khi tham dù diÔn ®µn Asean 2004 vÒ chÌ lµ nh»m cã ®­îc c¸i nh×n tæng qu¸t vÒ ngµnh chÌ cña viÖt Nam ®ång thêi t×m tiÒm n¨ng c¬ héi ®Çu t­ trong ngµnh c«ng nghiÖp chÌ cña c¸c quèc gia thuéc Asean ¤ng §oµn Träng Ph­¬ng gi¸m ®èc c«ng ty chÌ L©m §ång - mét trong nh÷ng doanh nghiÖp chÌ cì lín cña ViÖt Nam tham gia diÔn ®µn víi mong muèn hîp t¸c víi c¸c nhµ ®Çu t­ trong vµ ngoµi n­íc trong nh÷ng lÜnh vùc cña ngµnh chÌ nh»m lµ mét ®Çu mèi cung cÊp s¶n phÈm æn ®Þnh cho c¸c kªnh tiªu thô v× viÖc tiªu thô hiÖn nay do c¸c doanh nghiÖp tù thùc hiÖn ®¬n lÎ lµ chÝnh DiÔn ®µn Asean 2004 kÕt thóc tèt ®Ñp më ra c¬ héi tèt cho c¸c doanh nghiÖp trong vµ ngoµi khèi Asean häc hái ®­îc nhiÒu kinh nghiÖm trong viÖc s¶n xuÊt vµ xuÊt khÈu chÌ. §ång thêi gióp c¸c doanh nghiÖp t¨ng c­êng t×m hiÓu tiÕn tíi hîp t¸c ph¸t triÓn s¶n xuÊt kinh doanh vµ xuÊt khÈu chÌ nh»m t×m kiÕm thÞ tr­êng æn ®Þnh t¨ng khèi l­îng chÌ xuÊt khÈu 3.3. HiÖp héi chÌ xanh thÕ giíi Víi môc ®Ých muèn ®­a chÌ xanh - mét lo¹i ®å uèng tuyÖt vêi nh»m giíi thiÖu cho mäi ng­êi trªn thÕ giíi ®­îc biÕt vµ ph¸t triÓn chÌ xanh ngµy cµng tèt h¬n. Ngoµi ra cßn qu¶ng b¸ v¨n ho¸ chÌ xanh cho thÕ giíi, gióp nã phæ th«ng vµ gÇn gòi h¬n. Ngµy 3/11/2004 t¹i thµnh phè Shizuoka, vïng trång chÌ næi tiÕng cña NhËt B¶n, ®· diÔn ra Festival chÌ thÕ giíi 2004 víi sù tham gia cña 90 c«ng ty NhËt B¶n, ViÖt Nam, Trung Quèc, Ên ®é vµ hµng chôc quèc gia vïng l·nh thæ tõ c¸c ch©u lôc ViÖt Nam hiÖn ®ang thuéc nhãm 10 n­íc ®øng ®Çu thÕ giíi c¶ vÒ diÖn tÝch vµ s¶n l­îng chÌ. Trong nhßm mÆt hµng n«ng l©m thuû s¶n xuÊt khÈu cña ViÖt Nam s¶n phÈm chÌ cã møc t¨ng tr­ëng cao kho¶ng 88% vÒ l­îng vµ 75% vÒ gi¸ trÞ ''Festival chÌ 2004'' nh»m môc ®Ých kh¼ng ®Þnh thÕ m¹nh kinh nghiÖm cña c¸c n­íc trong trång s¶n xuÊt chÕ biÕn vµ xuÊt khÈu c¸c lo¹i chÌ vèn ®ù¬c nhiÒu n­íc ­a chuéng, giíi thiÖu nh÷ng nÐt ®éc ®¸o cña nghÖ thuËt dïng trµ cña mét sè quèc gia, tr­ng bµy nh÷ng d©y truyÒn s¶n xuÊt chÌ hiÖn ®¹i. ViÖt Nam cã gian hµng cña c¬ quan th­êng vô cña ViÖt Nam t¹i NhËt B¶n vµ c¸c gian hµng cña hµng chôc doanh nghiÖp ®¹i diÖn cho c¸c c¬ së s¶n xuÊt chÕ biÕn chÌ cña hiÖp héi chÌ ViÖt Nam Theo s¸ng kiÕn cña n­íc chñ nhµ NhËt B¶n nh©n dÞp ''Festival chÌ 2004'' ®¹i diÖn c¸c n­íc vïng l·nh thæ tham dù lÇn ®Çu tiªn ®· quyÕt ®Þnh thµnh lËp hiÖp héi chÌ xanh thÕ giíi bao gåm 8 n­íc do ngµi Shozaburo Kimura lµm chñ tÞch vµ ViÖt Nam lµ thµnh viªn chÝnh thøc. ViÖc n­íc ta trë thµnh thµnh viªn ch×nh thøc cña hiÖp héi chÌ xanh thÕ giíi cho thÊy sù c«ng nhËn cña c¸c n­íc ®èi víi tiÒm n¨ng s¶n xuÊt vµ xuÊt khÈu chÌ cña c¸c doanh nghiÖp ViÖt Nam trong nhiÒu n¨m qua Ph¸t biÓu t¹i cuéc héi th¶o nh©n sù kiÖn nµy, TiÕn sÜ NguyÔn Kim Phong, chñ tÞch hiÖp héi chÌ ViÖt Nam nhÊn m¹nh trÖn c¬ së mèi quan hÖ ®· cã trong thêi gian qua, c«ng ty chÌ c¸c n­íc cÇn trao ®æi th«ng tin vÒ t×nh h×nh s¶n xuÊt, tiªu thô, më réng hÖ thèng ph©n phèi, qu¶ng b¸ s¶n phÈm, th­¬ng hiÖu, ®µo t¹o nguån nh©n lùc, kiÓm tra gi¸m s¸t chÊt l­îng s¶n phÈm. ¤ng NguyÔn Kim Phong cho r»ng sù hîp t¸c æn ®Þnh l©u dµi vµ ®a d¹ng kh«ng nh÷ng t¹o ®iÒu kiÖn thuËn lîi cho s¶n phÈm chÌ nhanh chãng ®Õn víi ng­êi tiªu dïng mµ cßn gióp t¨ng thªm mèi liªn hÖ vµ sù hiÓu biÕt vÒ nh÷ng nÐt v¨n ho¸ cña c¸c n­íc HiÖp héi chÌ xanh thÕ giíi cßn lµm cÇu nèi cho c¸c nhµ mua b¸n trùc tiÕp giao dÞch víi nhau lµ trung t©m cung cÊp nh÷ng th«ng tin cÇn thiÕt phôc vô cho s¶n xuÊt vµ kinh doanh chÌ cña c¸c n­íc trªn thÕ giíi Nh­ vËy viÖc hiÖp héi chÌ xanh thÕ giíi ra ®êi lµ viÖc cÊp thiÕt vµ ®¸p øng ®ùoc yªu cÇu hiÖn nay cña c¸c doanh nghiÖp, c¸c n­íc s¶n xuÊt chÌ. T¹o cho c¸c doanh nghiÖp c¸c n­íc s¶n xuÊt chÌ cã mét s©n ch¬i thÞ tr­êng æn ®Þnh nh»m ph¸t triÓn h¬n n÷a ngµnh chÌ cña thÕ giíi 4. T¸c ®éng cña héi nhËp kinh tÕ quèc tÕ. 4.1. T¸c ®«ng cña héi nhËp kinh tÕ quèc tÕ ®Õn nÒn kinh tÕ. Kinh tÕ lµ nÒn t¶ng cña mçi quèc gia v× thÕ héi nhËp kinh tÕ sÏ t¸c ®éng m¹nh ®Õn nÒn kinh tÕ cña mçi n­íc. Héi nhËp kinh tÕ quèc tÕ sÏ cã nh÷ng t¸c dông chñ yÕu sau ®©y. 4.1.1. VÒ chÝnh s¸ch më cöa, tù do hãa th­¬ng m¹i, ®Çu t­, héi nhËp kinh tÕ ®ßi hái mçi n­íc ph¶i më cña nÒn kinh tÕ, thùc hiÖn tù do hãa vÒ th­¬ng m¹i vµ ®Çu t­. ViÖt Nam b­íc vµo ®æi míi chuyÓn sang nÒn kinh tÕ thÞ tr­êng ®Þnh h­íng x· héi chñ nghÜa, x¸c ®Þnh xuÊt khÈu vµ ®Çu t­ lµ 2 ®éng lùc t¨ng tr­ëng kinh tÕ. V× vËy ¸p dông ®­êng lèi ®èi ngo¹i ®a ph­¬ng, ®a dang hãa, lµm b¹n víi mäi n­íc trong céng ®ång quèc tÕ v× hßa b×nh vµ ph¸t triÓn.Tõ ®ã thùc thi chÝnh s¸ch më cöa, tù do hãa th­¬ng m¹i quèc tÕ, ph¸t triÓn xuÊt nhËp khÈu. Tõ n¨m 1987 ban hµnh luËt ®Çu t­ trùc tiÕp n­íc ngoµi, më cöa thu hót ®Çu t­ n­íc ngoµi vµo ViÖt Nam. Nh­ vËy ®Ó héi nhËp mçi n­íc ph¶i h×nh thµnh chÝnh s¸ch kinh tÕ t¹o tiÒn ®Ò, ®iÒu kiÖn cho héi nhËp, ®ång thêi còng lµ chÝnh s¸ch thóc ®Èy héi nhËp. Tuy nhiªn ®ã chØ lµ b­íc ®Çu trªn con ®­êng héi nhËp. TriÓn khai thùc hiÖn c¸c chÝnh s¸ch ®ã lµ chuÈn bÞ cho nÒn kinh tÕ héi nhËp s©u réng vµ m¹nh mÏ vµo khu vùc vµ thÕ giíi. 4.1.2. Héi nhËp ®ßi hái c¸c n­íc ph¶i tiÕn hµnh c¶i c¸ch, ®æi míi kinh tÕ trong n­íc. Xu h­íng héi nhËp kinh tÕ quèc tÕ hiÖn nay t¹o ra søc Ðp c¸c n­íc ph¶i tiÕn hµnh më cöa, tù do hãa ®Ó héi nhËp m¹nh h¬n, nhanh h¬n. Ngay c¶ víi n­íc ta, nÕu kh«ng cïng hßa nhÞp víi c¸c n­íc trong khu vùc th× sÏ cã nguy c¬ tôt hËu vµ chÞu nh÷ng thua thiÖt cña ng­êi ®i sau.VÝ dô hiÖp ®Þnh hµng dÖt may cña WTO (ATC) hÕt h¹n vµo 31.12.2004, lóc ®ã c¸c n­íc thµnh viªn WTO ®­îc xuÊt khÈu tù do h¬n nh÷ng n­íc ch­a gia nhËp WTO th× vÉn bÞ qu¶n lý b»ng h¹n ngh¹ch. Kh«ng ®Èy m¹nh chÝnh s¸ch c¶i c¸ch, më cöa còng g©y ra sù tôt hËu vÒ 1 sè lÜnh vùc so víi c¸c n­íc kh¸c. C¸c sè liÖu sau ®©y gi÷a 2 n­íc ViÖt Nam vµ Trung Quèc cho thÊy xuÊt ph¸t ®iÓm gièng nhau nh­ng l¹i cã 2 tèc ®é ph¸t triÓn nhanh chËm kh¸c nhau. B¶ng 1.1 So s¸nh gi÷a Trung Quèc vµ ViÖt Nam §Çu t­ trùc tiÕp n­íc ngoµi / ®Çu ng­êi(USD) 1997 1998 1999 2000 2001 2002 Trung Quèc 36 35 31 30 34 41 ViÖt Nam 29 22 18 17 16 17 Héi nhËp còng t¹o ra ¸p lùc c¹nh tranh m¹nh h¬n, gay g¾t h¬n. ThuËn lîi hãa, tù do hãa th­¬ng m¹i t¹o ra nhiÒu ®èi t¸c c¹nh tranh trªn cïng 1 thÞ tr­êng, ngay c¶ thÞ tr­êng néi ®Þa. Chung quanh chóng ta cã nh÷ng ®èi t¸c lín nh­ Trung Quèc, Ên §é l¹i cã nh÷ng ®èi t¸c ph¸t triÓn tr­íc chóng ta nh­ §µi Loan, Th¸i Lan, Malayxia. §ã lµ nh÷ng n­íc s¶n xuÊt nhiÒu s¶n phÈm xuÊt khÈu mang tÝnh c¹nh tranh cao h¬n l¹i cã nhiÒu ­u thÕ h¬n ta, kÓ c¶ nh÷ng s¶n phÈm chñ lùc cña ta nh­ n«ng s¶n, thñy s¶n, may mÆc, giµy dÐp. Kh«ng chØ c¹nh tranh trong th­¬ng m¹i, mµ cßn c¹nh tranh trong c¶ lÜnh vùc thu hót vèn FDI, chóng ta còng vÊp ph¶i sù c¹nh tranh khèc liÖt h¬n vµ nguy c¬ suy gi¶m FDI lµ rÊt lín. Héi nhËp víi nÒn kinh tÕ më cöa ph¶i tÝch cùc tham gia vµo qu¸ tr×nh ph©n c«ng, hîp t¸c quèc tÕ. Kh«ng thÓ duy tr× nÒn kinh tÕ khÐp kÝnh tù lùc c¸nh sinh, tù tóc mäi mÆt.Tïy theo lîi thÕ vµ hiÖu qu¶ mµ mçi n­íc tËp trung ®Çu t­ s¶n xuÊt nh÷ng s¶n phÈm cã søc c¹nh tranh cao, ph¸t triÓn nh÷ng ngµnh nghÒ, c¬ cÊu kinh tÕ ®Õn c¬ cÊu c¸c thµnh phÇn kinh tÕ. Cïng víi c¶i c¸ch c¬ cÊu kinh tÕ lµ c¶i c¸ch thÓ chÕ kinh tÕ, chuyÓn tõ thÓ chÕ kÕ ho¹ch tËp trung bao cÊp sang c¬ chÕ thÞ tr­êng më cöa, héi nhËp. 4.1.3 .Héi nhËp kinh tÕ quèc tÕ cßn t¸c ®éng m¹nh ®Õn c¸c lÜnh v­c liªn quan nh­ dÞch vô, th­¬ng m¹i dÞch vô, b¶n quyÒn së h÷u trÝ tuÖ, m«i tr­êng, vÖ sinh an toµn thùc phÈm, b¶o vÖ søc kháe cña con ng­êi. Mçi mét vÊn ®Ì nªu trªn trong ®iÒu kiÖn hiÖn nay ®Òu mang tÝnh quèc tÕ, ®Òu ®­îc toµn cÇu hãa mµ mçi quèc gia héi nhËp ®Òu chÞu t¸c ®éng. §èi víi c¸c n­íc ®ang ph¸t triÓn ®Æc biÖt lµ n­íc ta th× ®ã l¹i lµ nh÷ng lÜnh vùc míi mÎ, phøc t¹p lµ nh÷ng rµo c¶n khã v­ît qua. 4.2. T¸c ®éng ®Õn xuÊt khÈu chÌ Héi nhËp kinh tÕ t¸c ®éng m¹nh mÏ ®Õ ngµnh chÌ ViÖt Nam nãi chung vµ xuÊt khÈu chÌ nãi riªng. Nã võa t¹o c¬ héi võa t¹o c¶ th¸ch thøc ®èi víi sù ph¸t triÓn cña ngµnh chÌ vµ xuÊt khÈu chÌ. 4.2.1 C¬ héi Héi nhËp kinh tÕ quèc tÕ t¹o thÕ vµ lùc cho ngµnh chÌ Viªt Nam trªn thÞ tr­êng thÕ giíi. HiÖn nay n­íc ta ®­îc coi lµ mét trong nh÷ng n­íc ®øng ®Çu thÕ giíi vÒ xuÊt khÈu chÌ (®øng thø 6 thÕ giíi). Tuy nhiªn chÌ ViÖt Nam vÉn ch­a ®­îc biÕt nhiÒu vµ ch­a thùc sù næi tiÕng.V× thÕ khi gia nhËp c¸c tæ chøc, c¸c diÔn ®µn sÏ gióp n­íc ta cã c¬ héi qu¶ng b¸ th­¬ng hiÖu chÌ ®Õn víi ng­êi tiªu dïng thÕ giíi. Héi nhËp kinh tÕ quèc tÕ t¹o m«i tr­êng æn ®Þnh vµ hßa b×nh v× thÕ sÏ t¨ng søc hÊp dÉn ®èi víi c¸c nhµ ®Çu t­ n­íc ngoµi, thu hót c¸c nhµ ®Çu t­ n­íc ngoµi bá vèn 100% hoÆc liªn doanh s¶n xuÊt, kinh doanh chÌ ë ViÖt Nam.T¹o nguån vèn lín cho kh©u s¶n xuÊt vµ chÕ biÕn chÌ nh»m n©ng cao chÊt l­îng chÌ, æn ®Þnh khèi l­îng chÌ xuÊt khÈu. Héi nhËp kinh tÕ quèc tÕ t¹o c¬ héi më réng thÞ tr­êng xuÊt khÈu cho ngµnh chÌ ViÖt Nam. HiÖn nay chÌ cña ViÖt Nam ®· cã mÆt ë h¬n 60 n­íc trong ®ã cã nhiÒu thÞ tr­êng lín nh­ : Ên §é, Trung §«ng, NhËt B¶n.Víi xu h­íng héi nhËp nh­ hiÖn nay ta ®ang h­íng vµo c¸c thÞ tr­êng tiÒm n¨ng nh­ : Nga, Mü, EU, Ch©u Phi nh»m t¨ng kim ngh¹ch xuÊt khÈu chÌ cña ViÖt Nam . Khi héi nhËp kinh tÕ quèc tÕ, c¸c doanh nghiÖp ViÖt Nam sÏ ®­îc h­ëng chÕ ®é ®èi xö b×nh ®¼ng (®èi xö quèc gia, ®èi xö tèi huÖ quèc) khi ®Çu t­ xuÊt khÈu vµo c¸c thÞ tr­êng ®èi t¸c ®­îc h­ëng kÕt qu¶ më cöa thÞ tr­êng dÞch vô, quyÒn kinh doanh vµ ph©n phèi, ®Æc biÖt lµ kh¶ n¨ng më réng thÞ tr­êng, t¨ng thÞ phÇn, tranh thñ ®­îc c¸c nguån tµi trî. Héi nhËp kinh tÕ quèc tÕ cßn lµ c¬ héi ®Ó ta tiÕp thu khoa häc c«ng nghÖ míi. X©y dùng ®­îc d©y chuyÒn chÕ biÕn hiÖn ®¹i ®Ó ®­a ra thÞ tr­êng thÕ giíi nh÷ng s¶n phÈm chÌ cã chÊt l­îng cao phï hîp víi thÞ hiÕu tiªu dïng cña thÕ giíi. §ång thêi héi nhËp kinh tÕ quèc tÕ cßn t¹o c¬ héi ®Ó ta tiÕp thu nh÷ng kiÕn thøc míi, nh÷ng kinh nghiÖm quÝ b¸u vÒ qu¶n lý kinh tÕ, nh÷ng ý t­ëng vÒ c¶i c¸ch kÜ thuËt, nh÷ng ý t­ëng vÒ chiÕn l­îc ph¸t triÓn, nh÷ng hiÓu biÕt vÒ nÒn kinh tÕ tri thøc 4.2.2 Th¸ch thøc Tham gia héi nhËp chóng ta sÏ ph¶i ®èi mÆt víi sù c¹nh tranh kh¸ gay g¾t tõ nh÷ng n­íc xuÊt khÈu chÌ lín nh­ Ên §é, Trung Quèc hay lµ n­íc In®«nexia lµ n­íc n»m trong khu vùc §«ng Nam ¸ nh­ chóng ta.Víi chÊt l­îng chÌ nh­ hiÖn nay chóng ta sÏ ph¶i cè g¾ng r©t nhiÒu ®Ó cã thÓ c¹nh tranh víi nh÷ng s¶n phÈm chÌ chÊt l­îng cao cña thÕ giíi. III. §iÒu kiÖn s¶n xuÊt vµ xuÊt khÈu cña ngµnh chÌ ViÖt Nam 1. §iÒu kiÖn tù nhiªn cña c©y chÌ Dùa vµo c¸c di tÝch kh¶o cæ häc vµ ®iÒu kiÖn sinh th¸i cña c©y chÌ, c¨n cø ë c¸c vïng chÌ hoang d¹i vµ tËp qu¸n sö dông chÌ nhiÒu tµi liÖu cña Trung Quèc, Liªn X« cò ë c¸c vïng ®· ®i ®Õn kÕt luËn: C©y chÌ cã nguån gèc ph¸t sinh ë miÒn nói phÝa Nam Trung Quèc, B¾c Ên §é, miÒn b¾c ViÖt Nam. Ngµy nay, c©y chÌ ®­îc trång nhiÒu n­íc kh¸c nhau do sù tiÕn hãa nh­ng cã cïng nguån gèc chung Nh÷ng ®iÒu kiÖn ngo¹i c¶nh chñ yÕu cña c©y chÌ bao gåm. VÒ ®Êt ®ai, c©y chÌ kh«ng yªu cÇu nghiªm ngÆt l¾m. Song ®Êt trång chÌ thÝch hîp nhÊt ph¶i lµ lo¹i ®Êt tèt nhiÒu mïn, chua t¬i xèp, cã tÇng canh t¸c dµy, mùc n­íc ngÇm s©u…Nãi chung chÌ sinh tr­ëng ph¸t triÓn tèt cho n¨ng suÊt cao th­êng trªn c¸c lo¹i ®Êt tèt cã hµm l­îng mïn trªn 2%, N tæng sè trªn 0,2%; kali dÔ tiªu 10-15 mg/100g ®Êt; p2o5 : 30-32 mg/ 100g ®Êt vµ cã ®ñ c¸c nguyªn tè vi l­îng nh­ : Mn, Mg, Al, Zn… VÒ ®Þa h×nh còng ¶nh h­ëng rÊt lín ®Õn c©y chÌ. C©y chÌ th­êng thÝch hîp víi nh÷ng s­ên dèc cã ®é dèc tõ 8-10 ®é, tèi ®a kh«ng qu¸ 25 ®é VÒ nhiÖt ®é : Do c©y chÌ cã nguån gèc ë nh÷ng vïng cËn nhiÖt ®íi, nªn nhiÖt ®é thÝch hîp lµ tõ 15-28 ®é C víi tæng tÝch «n hµng n¨m ®¹t trªn 4000 ®é C VÒ l­îng m­a vµ ®é Èm. Nhu cÇu vÒ n­íc cña c©y chÌ rÊt cao, cÇn l­îng m­a hµng n¨m lín 1000-4000 mm, trung b×nh còng tõ 1500-2000mm. Ngoµi ra c©y chÌ cßn yªu cÇu l­îng m­a hµng n¨m ph¶i ®­îc ph©n bè ®Òu qua c¸c th¸ng, trung b×nh trªn d­íi 100mm/th¸ng. §é Èm kh«ng khÝ thÝch hîp víi chÌ tõ 75-80 %. §é Èm cña ®Êt còng tõ 80-85%. Do vËy cÇn cã nh÷ng biÖn ph¸p gi÷ Èm ®Êt cho chÌ nhÊt lµ trong mïa kh« h¹n VÒ ¸nh s¸ng. ChÌ lµ lo¹i c©y ­a s¸ng, ®ång thêi còng cã kh¶ n¨ng chÞu ®­îc bãng r©m nhÊt lµ thêi kú chÌ con. ChÌ thÝch hîp nhÊt víi ¸nh s¸ng t¸n x¹ 2. §iÒu kiÖn s¶n xuÊt vµ xuÊt khÈu chÌ cña ViÖt Nam 2.1. Lîi thÕ s¶n xuÊt chÌ cña ViÖt Nam ViÖt Nam lµ n­íc cã lîi thÕ rÊt lín trong viÖc trång chÌ vµ ph¸t triÓn chÌ v× kh«ng nh÷ng cã ®iÒu kiÖn tù nhiªn phï hîp mµ cßn cã lùc l­îng lao ®éng dåi dµo. §ång thêi ®­îc cac c¬ quan nhµ n­íc hç trî vµ ph¸t triÓn ViÖt Nam lµ n­íc n»m trong khu vùc nhiÖt ®íi giã mïa, l­îng m­a h»ng n¨m lín, ë c¸c vïng trång chÌ lín cña ta l­äng m­a trung b×nh h»ng n¨m dao ®éng trong ph¹m vi 1.559,9 mm (Méc Ch©u – S¬n La) ®Õn 2.542,9mm (B¶o Léc – L©m §ång).Thêi gian thu h¸i bóp chÌ th­êng trïng víi nh÷ng th¸ng cã l­îng m­a lín trong n¨m (tõ th¸ng 4- 11 h»ng n¨m). NhiÖt ®é trung b×nh n¨m gi÷a c¸c vïng trång chÌ cã sù chªnh lÖch ®¸ng kÓ thÊp nhÊt ë vïng chÌ T©y B¾c 18, 5 ®é C, cao nhÊt ë vïng chÌ B¾c Trung Bé 23,1 ®é C.Vïng chÌ T©u Nguyªn cã nhiÖt ®é trung b×nh gi÷a c¸c th¸ng t­¬ng ®èi ®ång ®Òu, dao ®éng lín nhÊt lµ vïng chÌ T©y B¾c trong ph¹m vi 11,8-23 ®é C. NhiÖt ®é trung b×nh n¨m lín nhÊt ë vïng chÌ B¾c Trung Bé ®¹t 23,7 ®é C. Èm ®é kh«ng khÝ trung b×nh n¨m ®¹t cao nhÊt ë vïng Trung Du B¾c Bé vµ vïng chÌ §«ng B¾c, B¾c Trung Bé dao ®éng 86 – 87 %. ë ViÖt Nam chÌ ®­îc trång ë nhiÒu lo¹i ®Êt, nhÊt lµ vïng chÌ T©y Nguyªn cã lo¹i ®Êt lý t­ëng lµ lo¹i ®Êt ®á bazan. ë N­íc ta còng trång ®­îc nhiÒu chÌ ngon do cã ®é cao lý t­ëng (Méc Ch©u, L©m §ång cã ®é cao trªn 800m) VÒ lao ®éng. HiÖn nay lùc l­îng lao ®éng ë n«ng th«n míi chØ sö dông 31,5 triÖu lao ®éng trong khi ®ã d©n sè n«ng th«n ViÖt Nam lµ chiÕm trªn 70% d©n sè c¶ n­íc. §©y chÝnh lµ nguån lao ®éng dåi dµo cho ngµnh chÌ ViÖt Nam – Mét ngµnh cÇn rÊt nhiÒu lao ®éng. 2.2. Ph©n bè chÌ Do ®iÒu kiÖn ®Êt ®ai vµ khÝ hËu thÝch hîp cho nªn c©y chÌ ®­îc trång trät r¶i r¸c ë hÇu hÕt c¸c tØnh trung du vµ miÒn nói, nh­ng tËp trung ë mét sè vïng chÝnh sau. Vïng chÌ miÒn nói: Gåm c¸c tØnh Hµ Tuyªn, Hoµng Liªn S¬n, S¬n La, gièng chÌ ®­îc trång chñ yÕu ë vïng nµy lµ chÌ Shan (cßn gäi lµ chÌ TuyÕt ) cã n¨ng suÊt cao, phÈm chÊt tèt. S¶n l­îng chÌ cña vïng nµy chiÕm 25-30% tæng s¶n l­îng 50-60%. S¶n phÈm chñ yÕu cña vïng chÌ miÒn nói lµ chÌ lôc, chÌ m¹n. HiÖn nay s¶n xuÊt chÌ xanh ®· chiÕm ­u thÕ. Vïng chÌ trung du: Gåm c¸c tØnh VÜnh Phóc, Hµ Giang, B¾c Giang ..Lµ vïng s¶n xuÊt chÌ chñ yÕu, chiÕm 70% s¶n l­îng chÌ cña miÒn B¾c. Gièng chÌ chÝnh ®­îc trång trät chñ yÕu lµ gièng Trung du ( Trung Quèc l¸ to ) cã n¨ng suÊt cao vµ phÈm chÊt tèt. S¶n phÈm chñ yÕu lµ chÌ ®en vµ chÌ xanh ®Ó tiªu dïng vµ xuÊt khÈu. Vïng chÌ t­¬i: Gåm c¸c tØnh §ång b»ng b¾c bé vµ khu 4 cò, vïng nµy nh©n d©n cã tËp qu¸n sö dông l¸ b¸nh tÎ ®Ó uèng t­¬i ( kh«ng qua chÕ biÕn) . HiÖn nay vïng chÌ nµy ®ang gi÷ vÞ trÝ quan träng trong viÖc gi¶i quyÕt nhu cÇu thøc uèng cña nh©n d©n. ë miÒn Nam chÌ ®­îc trång chñ yÕu ë 2 tØnh L©m §ång vµ Gia Lai .NhiÖt ®é cña 2 vïng nµy thÝch hîp cho viÖc trång chÌ Shan, ChÌ Atxam vµ trung du. TÝnh ®Õn hÕt n¨m 2004 , ViÖt Nam cã tæng diÖn tÝch chÌ kho¶ng 120 ngµn ha, diÖn tÝch chÌ trång míi 5 n¨m trë l¹i ®©y (1999-2004) chñ yÕu b»ng gi©m cµnh gièng míi, gièng chÊt l­îng cao B¶ng1.2 Ph©n bè chÌ Vïng chÌ ViÖt Nam Vïng chÌ Gåm c¸c tØnh DiÖn TÝch S¶n phÈm chÌ Ha % kh«( tÊn) T©y B¾c S¬n La, Lai Ch©u, Hoµ B×nh 8,696.40 7,46 5,296.80 Hµ Giang, Lµo Cai, L¹ng S¬n, Qu¶ng Ninh 34,666.10 29.74 21,267.40 §«ng B¾c Yªn B¸i, Cao B»ng , B¾c C¹n Trung Du Phó Thä , Th¸i Nguyªn, Tuyªn Quang, Hµ T©y B¾c Bé VÜnh Phóc, Ninh B×nh, B¾c Giang, H¶i D¬ng 35,282.40 30.26 33,068.30 Hµ Nam, Hµ Néi Thanh Ho¸, NghÖ An, Hµ TÜnh, Qu¶ng B×nh B¾c Trung Qu¶ng TrÞ, HuÕ, §µ N½ng, Qu·ng Nam, 10,733.50 9.21 6,402.70 Bé B×nh §Þnh T©y Nguyªn Gia Lai, Kom Tum , §¾c L¾c, L©m §ång 27,204.00 23.33 31,121.40 Céng 116,582.40 100 97,156.60 Nguån: Theo b¸o n«ng nghiÖp vµ ph¸t triÓn n«ng th«n. 2.3. C¸c nh©n tè ¶nh h­íng tíi ho¹t ®éng xuÊt khÈu chÌ. 2.3.1. C¸c nh©n tè thuéc vÒ s¶n xuÊt. C¸c nh©n tè thuéc vÒ s¶n xuÊt ¶nh h­ëng tíi ho¹t ®éng xuÊt khÈu chÌ ®ã lµ c¸c nh©n tè nh­: Gièng chÌ, ®Êt ®ai, khÝ hËu thêi tiÕt, kü thuËt trong s¶n xuÊt... C¸c nh©n tè nµy ¶nh h­ëng mét c¸ch trùc tiÕp tíi chÊt l­îng vµ n¨ng suÊt chÌ s¶n xuÊt ra vµ do ®ã nã lµm biÕn ®éng thÞ tr­êng xuÊt khÈu chÌ, cô thÓ: - Gièng chÌ: Gièng lµ tiÒn ®Ò n¨ng xuÊt vµ chÊt l­îng. Do vËy nÕu gièng tèt th× sÏ cho s¶n phÈm cã n¨ng suÊt chÊt l­îng cao, ®¸p øng ®­îc nhu cÇu thÞ tr­êng kÝch thÝch ho¹t ®éng xuÊt khÈu. Ng­îc l¹i, nÕu c¬ cÊu, chñng lo¹i gièng chÌ kh«ng tèt th× s¶n phÈm chÌ s¶n xuÊt ra cã chÊt l­îng kÐm, kh«ng ®¸p øng ®­îc nhu cÇu chung, nã sÏ c¶n trë ho¹t ®éng xuÊt khÈu. - §Êt ®ai: Lµ mét nh©n tè ®Æc biÖt quan träng, bëi v× nÕu cã gièng tèt nh­ng kh«ng phï hîp víi ®Êt th× còng nh­ kh«ng. Khèi l­îng hµng ho¸ xuÊt khÈu tuy ®­îc s¶n xuÊt tõ c¸c vïng s¶n xuÊt tËp trung chuyªn canh nh­ng chÕ ®é canh t¸c vµ th©m canh cña c¸c hé kh«ng ®ång ®Òu. Trªn c¸c vïng th©m canh vµ chuyªn canh do h¹n chÕ ®Çu t­ lµm cho nhiÒu vïng v­ît qu¸ kh¶ n¨ng cung cÊp c¸c dÞch vô phôc vô nh­: T­íi tiªu n­íc, thu mua, chÕ biÕn... - KhÝ hËu, thêi tiÕt: §©y lµ nh©n tè thuéc ®iÒu kiÖn tù nhiªn nh­ng nã l¹i ¶nh h­ëng rÊt lín tíi qu¸ tr×nh s¶n xuÊt chÌ, khi gÆp thêi tiÕt xÊu, h¹n h¸n kÐo dµi nã sÏ g©y ra sù biÕn ®éng vÒ s¶n xuÊt vµ xuÊt khÈu chÌ, lµm cho ho¹t ®éng xuÊt khÈu chÌ gÆp khã kh¨n trong viÖc t×m kiÕm nguån hµng. Thêi tiÕt, khÝ hËu nã lu«n chøa ®ùng trong ®ã nh÷ng bÊt tr¾c cã thÓ ch­a nhËn biÕt ®­îc, ®ã lµ c¸c hiÖn t­îng Elnino vµ Lanino. - Kü thuËt trong s¶n xuÊt: C¸c vïng s¶n xuÊt tËp trung, chuyªn canh s¶n xuÊt cßn thiÕu, kh«ng ®ång bé vÒ c¸c yÕu tè s¶n xuÊt, kü thuËt ch­a cao, cßn l¹i hËu nªn h¹n chÕ n¨ng suÊt s¶n phÈm còng nh­ chÊt l­îng s¶n phÈm, lµm gi¶m kh¶ n¨ng c¹nh tranh cña s¶n phÈm xuÊt khÈu. 2.3.2. ChÊt l­îng chÕ biÕn, c«ng nghÖ sau thu ho¹ch. ChÊt l­îng chÕ biÕn vµ c«ng nghÖ sau thu ho¹ch ®· ®­îc quan t©m nh­ng nh×n chung cßn kÐm ph¸t triÓn. - Tr×nh ®é c«ng nghÖ chÕ biÕn, b¶o qu¶n. Nh×n chung c«ng nghÖ sau thu ho¹ch ®ang ë trong t×nh tr¹ng cò, l¹c hËu vµ tæn thÊt sau thu ho¹ch kh¸ lín. §Æc biÖt lµ trong kh©u chÕ biÕn, tiªu hao nguyªn liÖu cao mµ chÊt l­îng s¶n phÈm chÕ biÕn thÊp, chñ yÕu lµ s¬ chÕ. Møc ®é ®¸p øng thÞ tr­êng cßn thÊp. ViÖc b¶o qu¶n chÌ cßn gÆp nhiÒu khã kh¨n, do m¸y mãc trang thiÕt bÞ kü thuËt còng nh­ c¬ së h¹ tÇng cña ngµnh chÌ cßn thÊp kÐm, do vËy nã ®· lµm h¹n chÕ kh¶ n¨ng khai th¸c vµ ph¸t huy c¸c tiÒm n¨ng vµ lîi thÕ so s¸nh. - Møc ®é tiªu hao, gi¸ trÞ tæn thÊt. T×nh tr¹ng yÕu kÐm cña c«ng nghÖ chÕ biÕn c¸c s¶n phÈm chÌ vµ nh÷ng bÊt cËp lÖch pha gi÷a s¶n xuÊt vµ c«ng nghÖ chÕ biÕn ®ang lµ nh÷ng c¶n trë lín cho ho¹t ®éng xuÊt khÈu chÌ, nã lµm cho gi¸ trÞ tæn thÊt còng nh­ møc ®é tiªu hao cña s¶n phÈm chÌ lµ rÊt lín. Do vËy mµ ®ßi hái c«ng nghÖ chÕ biÕn ph¶i gi¶i quyÕt ®­îc nh÷ng vÊn ®Ò nh­: Lùa chän c¬ héi ®Çu t­ ®óng c¶ vÒ thêi gian, ®Þa ®iÓm, lo¹i c«ng nghÖ s¶n phÈm, ®ång thêi ph¶i ho¹ch ®Þnh ®ång bé tõ kh©u t¹o nguån nguyªn liÖu ®Õn chÊt l­îng s¶n phÈm vµ thÞ tr­êng tiªu thô, c¸c ®iÒu kiÖn c¬ së h¹ tÇng vµ quy m« ®Çu t­ s¶n xuÊt. - ChÊt l­îng sau thu ho¹ch vµ s¬ chÕ, chÕ biÕn thµnh phÈm. ChÊt l­îng s¶n phÈm chÌ sau thu ho¹ch nh×n chung cßn thÊp, chÊt l­îng ch­a cao chñ yÕu lµ qua s¬ chÕ, cßn chÊt l­äng s¶n phÈm chÕ biÕn thÊp. ChÌ xuÊt khÈu hÇu hÕt lµ ë d¹ng th«, do vËy mµ møc ®é ®¸p øng thÞ tr­êng ch­a cao. DÉn ®Õn mÊt c¬ héi vÒ gi¸ vµ h¹n chÕ kh¶ n¨ng c¹nh tranh, nªn ho¹t ®éng xuÊt khÈu chÌ gÆp nhiÒu khã kh¨n. - C¬ cÊu mÆt hµng chÕ biÕn. C¬ cÊu mÆt hµng cña s¶n phÈm chÌ hiÖn nay chËm thay ®æi, võa ®¬n ®iÖu, võa t­¬ng tù nh­ nhiÒu n­íc trong khu vùc, nªn s¶n phÈm chÌ bÞ c¹nh tranh rÊt quyÕt liÖt trªn thÞ tr­êng. - Søc c¹nh tranh cña s¶n phÈm. Nh­ ph©n tÝch ë trªn chÊt l­îng s¶n phÈm chÌ cña n­íc ta qua chÕ biÕn ch­a cao, xuÊt khÈu chñ yÕu ë d¹ng th«, c¬ cÊu mÆt hµng l¹i kÐm phong phó, ®a d¹ng. V× vËy mµ søc c¹nh tranh cña s¶n phÈm chÌ ViÖt Nam kh«ng cao thÞ tr­êng xuÊt khÈu tuy nhiÒu nh­ng kh«ng v÷ng ch¾c, nhiÒu lo¹i cßn ph¶i xuÊt qua trung gian nªn bÞ Ðp gi¸ cÊp vµ thua thiÖt vÒ gi¸ dÉn ®Õn hiÖu qu¶ kh«ng cao, mÊt l·i rßng, thu nhËp cña ng­êi s¶n xuÊt vµ xuÊt khÈu thÊp. Nh×n chung, chÊt l­îng chÕ biÕn, c«ng nghÖ sau thu ho¹ch cña s¶n phÈm chÌ ë n­íc ta hiÖn nay ®· ®­îc quan t©m, nh­ng cßn kÐm ph¸t triÓn, nªn viÖc xuÊt khÈu chÌ cña ViÖt Nam sang mét sè thÞ tr­êng lín nh­ Anh, Mü... lµ rÊt khã kh¨n. 2.3.3. Nghiªn cøu thÞ tr­êng vµ xóc tiÕn xuÊt khÈu, tæ chøc ho¹t ®éng ph©n phèi l­u th«ng s¶n phÈm chÌ. Tæ chøc hÖ thèng kinh doanh xuÊt khÈu s¶n phÈm chÌ tuy ®· cã nhiÒu thay ®æi, nh­ng n¨ng lùc kinh doanh vµ tæ chøc phèi hîp cßn béc lé nhiÒu mÆt yÕu kÐm, kh«ng hiÖu qu¶, t×nh tr¹ng l­u th«ng chång chÐo, tranh mua, tranh b¸n g©y tæn h¹i ®Õn lîi Ých chung vµ ng­êi s¶n xuÊt. ViÖc tæ chøc ch­a tèt thÞ tr­êng néi ®Þa ®· dÉn ®Õn t×nh tr¹ng c¸c s¶n phÈm chÌ tuy ch­a nhiÒu nh­ng ®· cã hiÖn t­îng ø ®äng, thiÕu thÞ tr­êng, khã tiªu thô gi¸ c¶ kh«ng æn ®Þnh, nhiÒu khi bÞ suy gi¶m ë møc gi¸ qu¸ thÊp, nªn gi¸ trÞ gia t¨ng cña s¶n phÈm chÌ kh«ng t­¬ng xøng víi møc t¨ng s¶n l­îng. N«ng d©n bÞ thua thiÖt, mµ Nhµ n­íc còng kh«ng ®­îc lîi. Thêi gian võa qua viÖc më réng thÞ tr­êng ra bªn ngoµi, mét mÆt lµ do thiÕu sù ®Çu t­ ®óng møc ®èi víi viÖc x©y dùng chiÕn l­îc thÞ tr­êng, mÆt kh¸c c¬ chÕ chÝnh s¸ch vÒ thÞ tr­êng vµ chÝnh s¸ch qu¶n lý vÜ m« lu«n lu«n thay ®æi, nhiÒu khi thiÕu tÝnh kh¸ch quan lµm cho kh«ng Ýt doanh nghiÖp lóng tóng, chuyÓn ®æi kh«ng kÞp vµ kh«ng ®Þnh h­íng ®­îc ph­¬ng h­íng ho¹t ®éng kinh doanh. H¬n n÷a, trong ®iÒu kiÖn m«i tr­êng th­¬ng m¹i hiÖn nay ph¶i ®æi mÆt víi sù c¹nh tranh ngµy cµng g¨y g¾t vµ quyÕt liÖt. Do vËy, nghiªn cøu x©y dùng chiÕn l­îc xuÊt khÈu ph¶i cã tÝnh hÖ thèng vµ ®ång bé vÒ c¸c yÕu tè thÞ tr­êng tõ s¶n xuÊt ®Õn tiªu thô, trong ®ã bao gåm thiÕt lËp c¸c ®Þnh chÕ yÓm trî (th«ng tin, xóc tiÕn thÞ tr­êng, khuyÕch tr­¬ng xuÊt khÈu...) ®Õn c¬ chÕ chÝnh s¸ch t¹o m«i tr­êng th­¬ng m¹i b×nh ®¼ng thuËn lîi ®Ó c«ng t¸c xuÊt khÈu ph¸t huy tèt c¸c lîi thÕ c¹nh tranh. 2.3.4. C¸c chÝnh s¸ch th­¬ng m¹i vµ ®Çu t­, tµi chÝnh vµ c¸c khuyÕn khÝch kh¸c cho xuÊt khÈu chÌ. C¸c chÝnh s¸ch vÒ s¶n xuÊt, tiªu dïng vµ l­u th«ng hµng ho¸ trong tõng thêi kú còng nh­ chÝnh s¸ch vÒ thuÕ, cho vay, xuÊt nhËp khÈu... §ång thêi khuyÕn khÝch ho¹t ®éng xuÊt khÈu chÌ b»ng c¸c c¸ch tæ chøc c¸c cuéc héi trî triÓn l·m vÒ chÌ, xóc tiÕn th­¬ng m¹i vµ qu¶ng b¸ s¶n phÈm chÌ. Tæ chøc vµ ®­a Quü b¶o hiÓm xuÊt khÈu chÌ vµo ho¹t ®éng ®Ó hç trî s¶n xuÊt vµ xuÊt khÈu, gãp phÇn æn ®Þnh s¶n xuÊt vµ cã ®iÒu kiÖn ph¸t triÓn míi. 2.3.5. M«i tr­êng th­¬ng m¹i toµn cÇu. Do xu thÕ héi nhËp ho¸ toµn cÇu hiÖn nay, còng nh­ do ¶nh h­ëng cña nÒn kinh tÕ më, do t¸c ®éng cña m«i tr­êng th­¬ng m¹i toµn cÇu, mµ ho¹t ®éng s¶n xuÊt kinh doanh chÌ cßn chÞu ¶nh h­ëng cña nh÷ng t¸c ®éng v­ît ra khái kh¶ n¨ng ®iÒu chØnh vµ kiÓm so¸t cña mét n­íc. Trªn c¬ së diÔn biÕn cña xu thÕ ph¸t triÓn thÞ tr­êng theo thêi gian vµ kh«ng gian chung, mµ ch­a nh×n nhËn hÕt nh÷ng biÕn ®éng trªn con ®­êng ®i ®Õn môc tiªu, sù vËn ®éng kh«ng ph¶i lµ tuÇn tù, mµ lu«n cã nh÷ng nguy c¬ g©y biÕn ®éng sai lÖch. §ã lµ sù ¶nh h­ëng cña c¸c cuéc khñng ho¶ng tµi chÝnh - kinh tÕ, ¶nh h­ëng vÒ c¸c vÊn ®Ò vÒ chÝnh trÞ cña c¸c n­íc trong khu vùc vµ thÕ giíi. Nã sÏ t¸c ®éng tíi xuÊt khÈu c¸c s¶n phÈm chÌ cña ViÖt Nam trong nh÷ng n¨m tíi.¶nh h­ëng cña cuéc khñng ho¶ng tµi chÝnh tiÒn tÖ lµm gi¶m mét c¸ch t­¬ng ®èi gi¸ xuÊt khÈu, tøc lµ lµm gi¶m lîi thÕ vÒ gi¸ - mét lîi thÕ c¬ b¶n cña ViÖt Nam, dÉn ®Õn lµm gi¶m kh¶ n¨ng c¹nh tranh cña xuÊt khÈu chÌ so víi c¸c n­íc trong khu vùc. §ång thêi gi¸ xuÊt khÈu gi¶m t­¬ng ®èi, c¸c s¶n phÈm ViÖt Nam sang khu vùc nµy còng sÏ bÞ h¹n chÕ, nhÊt lµ nh÷ng s¶n phÈm mµ c¸c n­íc nµy ®ang nhËp khÈu cña ViÖt Nam ®Ó t¸i suÊt sang thÞ tr­êng n­íc ngoµi. ViÖt Nam ph¸t triÓn nhanh c«ng nghiÖp chÕ biÕn ph¶i thu hót vèn ®Çu t­ n­íc ngoµi... Do c¸c cuéc khñng ho¶ng tµi chÝnh vµ sù biÕn ®éng chÝnh trÞ cña c¸c n­íc lµm gi¶m ®Çu t­ chung vµ ®Çu t­ vµo ngµnh c«ng nghiÖp chÕ biÕn chÌ nãi riªng, mÆt kh¸c do ®iÒu chØnh gi¶m gi¸ trÞ cña ®ång tiÒn ViÖt Nam so víi USD còng g©y nªn khan hiÕm, thiÕu hôt vèn cña c¸c dù ¸n ®Çu t­ vµo c¸c ngµnh chÕ biÕn chÌ. Nh­ vËy, do ¶nh h­ëng cña c¸c cuéc khñng ho¶ng tµi chÝnh tiÒn tÖ vµ sù biÕn ®éng chÝnh trÞ trong khu vùc sÏ ¶nh h­ëng ®Õn tèc ®é ph¸t triÓn kinh tÕ nãi chung vµ cña ngµnh chÌ nãi riªng, ®ång thêi xÐt trªn gãc ®é ph¸t huy lîi thÕ c¹nh trang xuÊt khÈu sÏ lµm chËm qu¸ tr×nh n©ng cao chÊt l­îng vµ gi¸ trÞ c¸c s¶n phÈm chÌ xuÊt khÈu. 2.4. C¸c lo¹i chÌ HiÖn nay ë n­íc ta ®ang s¶n xuÊt vµ xuÊt khÈu chñ yÕu hai lo¹i chÌ : ChÌ xanh vµ chÌ ®en ChÌ xanh bao gåm c¸c lo¹i :A,B, chÌ ®Æc biÖt ,ChÌ vôn ,.. vµ c¸c lo¹i theo yªu cÇu kh¸c cña kh¸ch hµng ChÌ ®en bao gåm c¸c lo¹i : OP.FBOP.PS, BPS , F , OPA NÕu nh­ tr­íc ®©y, l­îng s¶n phÈm chñ yÕu ®­îc s¶n xuÊt lµ chÌ ®en ®Ó xuÊt khÈu lµ chÝnh, chiÕm trªn 80% tæng s¶n phÈm, cßn l¹i lµ chÌ xanh vµ mét sè Ýt s¶n phÈm kh¸c th× ®Õn nay c¬ cÊu s¶n phÈm ®· kh¸ ®a d¹ng, phong phó. Ngoµi chÌ ®en lµ s¶n phÈm xuÊt khÈu truyÒn thèng(chiÕm 58,25%) th× chÌ xanh vµ c¸c laäi chÌ thµnh phÈm kh¸c ®· chiÕm 41,72 % gåm: chÌ nhóng, chÌ hép, chÌ ­íp h­¬ng nhµi, sen, sãi, « long, chÌ phæ nhÜ, chÌ hßa tan, chÌ khæ qua, chÌ vµng, chÌ d­îc th¶o…trong ®ã chÌ xanh chiÕm 20,72%. S¶n l­îng c¸c lo¹i chÌ ngµy cµng t¨ng lªn theo sù më réng cña thÞ tr­êng míi vµ c¶ cho nhu cÇu tiªu dïng néi ®Þa. ChÝnh nhê sù chuyÓn h­íng kÞp thêi nµy®· gióp ngµnh chÌ ®øng v÷ng trong suèt thêi gian qua vµ tiÕp tôc ph¸t triÓn m¹nh sau nh÷ng biÕn ®éng vÒ thÞ tr­êng tiªu thô chÌ thÕ giíi n¨m 2003 mµ ViÖt Nam bÞ ¶nh h­ëng nÆng nÒ nhÊt do mÊt thÞ tr­êng Ir¨c Mét ®iÒu dÔ nhËn th._.