Xu hướng nghề của học sinh và công tác tư vấn hướng nghiệp ở các trường Trung học phổ thông Quận 12 Thành phố Hồ Chí Minh

BOÄ GIAÙO DUÏC VAØ ÑAØO TAÏO TRÖÔØNG ÑAÏI HOÏC SÖ PHAÏM TP. HOÀ CHÍ MINH NGUYEÃN THÒ TRÖÔØNG HAÂN XU HÖÔÙNG NGHEÀ CUÛA HOÏC SINH VAØ COÂNG TAÙC TÖ VAÁN HÖÔÙNG NGHIEÄP ÔÛ CAÙC TRÖÔØNG TRUNG HOÏC PHOÅ THOÂNG QUAÄN 12 THAØNH PHOÁ HOÀ CHÍ MINH Chuyeân ngaønh: TAÂM LYÙ HOÏC Maõ soá: 603180 LUAÄN VAÊN THAÏC SÓ TAÂM LYÙ HOÏC NGÖÔØI HÖÔÙNG DAÃN KHOA HOÏC: TS. PHAN THÒ TOÁ OANH Thaønh phoá Hoà Chí Minh – 2010 LÔØI CAÛM ÔN Toâi xin baøy toû loøng bieát ôn saâu saéc ñeán TS. Phan Thò Toá Oanh, ngöôøi ñaõ taän tình höôùng daãn toâi trong suoát quaù trình thöïc hieän luaän vaên. Xin chaân thaønh caûm ôn Phoøng Khoa hoïc Coâng ngheä – Sau Ñaïi hoïc, quí Thaày Coâ cuûa Khoa Taâm lyù – Giaùo duïc thuoäc Tröôøng Ñaïi hoïc Sö phaïm thaønh phoá Hoà Chí Minh ñaõ giuùp ñôõ, taïo ñieàu kieän thuaän lôïi cho toâi trong quaù trình hoïc taäp vaø thöïc hieän luaän vaên toát nghieäp. Xin caûm ôn Ban Giaùm hieäu, quí Thaày Coâ cuøng caùc em hoïc sinh lôùp 12 ôû ba tröôøng trung hoïc phoå thoâng treân ñòa baøn Quaän 12 thaønh phoá Hoà Chí Minh: Voõ Tröôøng Toaûn, Tröôøng Chinh vaø Thaïnh Loäc ñaõ hoã trôï toâi trong giai ñoaïn nghieân cöùu thöïc traïng. Cuoái cuøng, toâi xin baøy toû loøng bieát ôn chaân thaønh ñeán nhöõng ngöôøi thaân trong gia ñình, baïn beø vaø ñoàng nghieäp ñaõ luoân ñoäng vieân toâi hoïc taäp, nghieân cöùu vaø hoaøn thaønh luaän vaên naøy. Tp.HCM, thaùng 9 naêm 2010 Taùc giaû Nguyeãn Thò Tröôøng Haân LÔØI CAM ÑOAN Toâi xin cam ñoan ñaây laø coâng trình nghieân cöùu cuûa rieâng toâi, caùc soá lieäu vaø keát quaû nghieân cöùu neâu trong luaän vaên laø trung thöïc, ñöôïc caùc taùc giaû cho pheùp söû duïng vaø chöa töøng ñöôïc coâng boá trong baát kì moät coâng trình naøo khaùc. Taùc giaû luaän vaên NGUYEÃN THÒ TRÖÔØNG HAÂN DANH MUÏC CAÙC TÖØ VIEÁT TAÉT TRONG LUAÄN VAÊN STT VIEÁT ÑAÀY ÑUÛ VIEÁT TAÉT 1 Giaùo vieân GV 2 Hoïc sinh HS 3 Trung hoïc cô sôû THCS 4 Trung hoïc phoå thoâng THPT 5 Hoaït ñoäng giaùo duïc ngoaøi giôø leân lôùp HÑGDNGLL 6 Höôùng nghieäp HN 7 Tö vaán höôùng nghieäp TVHN 8 Hoaït ñoäng giaùo duïc höôùng nghieäp HÑGDHN 9 Voõ Tröôøng Toaûn VTT 10 Tröôøng Chinh TC 11 Thaïnh Loäc TL 12 Ñaïi hoïc ÑH 13 Cao ñaúng CÑ 14 Trung caáp chuyeân nghieäp TCCN 15 Trung taâm tö vaán TTTV 1 MÔÛ ÑAÀU 1. LYÙ DO CHOÏN ÑEÀ TAØI Trong theá kyû XXI, con ngöôøi chöùng kieán nhöõng bieán ñoåi lôùn veà thò tröôøng ngheà nghieäp. Xu theá hoäi nhaäp kinh teá theá giôùi vaø toaøn caàu hoaù khieán cho caùc ngaønh ngheà phaùt trieån ña daïng. Beân caïnh söï xuaát hieän cuûa nhieàu ngheà môùi thì khoâng ít ngheà cuõ phaûi maát ñi hoaëc thay ñoåi coâng ngheä… ÔÛ baát cöù ngaønh ngheà hoaëc lónh vöïc hoaït ñoäng naøo, nguoàn löïc con ngöôøi luoân laø yeáu toá cô baûn cuûa moïi söï phaùt trieån, quyeát ñònh söï thaønh coâng hay thaát baïi. Do ñoù, vaán ñeà nguoàn nhaân löïc luoân ñöôïc ñaët leân haøng ñaàu. Thöïc teá cho thaáy, con ngöôøi coù theå phaùt huy taát caû theá maïnh cuûa mình neáu ñöôïc laøm coâng vieäc yeâu thích vaø phuø hôïp. Ñieàu naøy ñöôïc baét nguoàn töø vieäc ñònh höôùng ñuùng ñaén veà ngheà nghieäp ñònh choïn. Lứa tuổi hoïc sinh THPT, hoïc taäp khoâng chæ ñôn thuaàn laø tieáp thu tri thöùc maø coøn gaén lieàn vôùi vieäc choïn ngheà. Choïn cho mình một nghề nghĩa là chọn tương lai, chọn höôùng ñi cho cả cuoäc ñôøi. Choïn ngheà khoâng phuø hôïp laø töï ñaët mình vaøo moät töông lai khoâng vöõng chaéc. Đaây laø quyeát ñònh mang tính böôùc ngoaët cuûa ñôøi ngöôøi, nhö nhaän ñònh cuûa C.Mac: “Choïn ngheà laø ngaøy sinh nhaät thöù hai cuûa cuoäc ñôøi”. Coù theå noùi, vieäc xaùc ñònh ñuùng höôùng ñi cho mình ngay töø luùc coøn ngoài treân gheá nhaø tröôøng laø moät yeáu toá quan troïng ñeå gaët haùi thaønh coâng trong töông lai. Tuy nhieân, ñoái vôùi phaàn lôùn hoïc sinh, vieäc choïn ñöôïc ngheà phuø hôïp ñeå laäp nghieäp sau naøy khoâng phaûi deã daøng, bôûi noù phuï thuoäc vaøo nhieàu yeáu toá: naêng löïc, höùng thuù, tính caùch, söùc khoeû, ñieàu kieän kinh teá, nhu caàu xaõ hoäi… Chính vì vậy, hoïc sinh caàn söï hoã trôï töø gia ñình, nhaø tröôøng vaø xaõ hoäi trong quaù trình höôùng nghieäp, trong ñoù, nhaø tröôøng giöõ vai troø chuû ñaïo. Naêm 1981, trong quyeát ñònh 126/CP cuûa Hoäi ñoàng Chính phuû veà coâng taùc höôùng nghieäp trong tröôøng phoå thoâng coù neâu roõ: “Coâng taùc höôùng nghieäp trong nhaø tröôøng phoå thoâng nhaèm muïc 2 ñích boài döôõng, höôùng daãn vieäc choïn ngheà cuûa hoïc sinh cho phuø hôïp vôùi yeâu caàu phaùt trieån cuûa xaõ hoäi ñoàng thôøi phuø hôïp vôùi naêng khieáu caù nhaân”. Töø ñoù ñeán nay, yeâu caàu ñaåy maïnh vaø naâng cao chaát löôïng cuûa coâng taùc höôùng nghieäp ôû tröôøng phoå thoâng thöôøng xuyeân ñöôïc nhaéc ñeán treân caùc phöông tieän truyeàn thoâng, ñaëc bieät trong moät soá Chæ thò, Nghò quyeát, Nghò ñònh veà giaùo duïc ñaøo taïo nhö Nghò quyeát 40/2000/QH 10 cuûa Quoác hoäi, Chæ thò 33/CT-BGD&ÑT ngaøy 23/7/2003 cuûa Boä tröôûng Boä giaùo duïc vaø Ñaøo taïo, Nghò ñònh soá 75/2006/NÑ-CP ngaøy 02/8/2006… Nhöõng naêm gaàn ñaây, Boä Giaùo duïc vaø Ñaøo taïo ñaõ thöïc hieän vieäc ñoåi môùi coâng taùc ñaøo taïo, tuyeån sinh nhaèm goùp phaàn môû ra cô hoäi lôùn cho hoïc sinh trong choïn tröôøng, choïn ngheà. Nhöng caùc soá lieäu thoáng keâ veà tuyeån sinh ñaïi hoïc vaø cao ñaúng haøng naêm trong caû nöôùc cho thaáy, chæ coù khoaûng 15% ñeán 20% soá thí sinh thi ñaäu vaøo ñaïi hoïc ngay töø kyø thi ñaàu tieân, trong soá thí sinh truùng tuyeån thì coù khoaûng 10% phaûi boû hoïc hoaëc bò buoäc thoâi hoïc vì khoâng coù khaû naêng theo hoïc ôû baäc naøy. Ñoái vôùi nhöõng sinh vieân ñaõ toát nghieäp ñaïi hoïc thì chæ moät phaàn coù vieäc laøm oån ñònh ñuùng vôùi baèng caáp vaø chuyeân moân ñaõ ñöôïc ñaøo taïo, thöôøng taäp trung vaøo moät soá sinh vieân loaïi khaù, gioûi, soá coøn laïi khoâng tìm kieám ñöôïc vieäc laøm hoaëc coù vieäc laøm khoâng oån ñònh, khoâng ñuùng vôùi chuyeân moân vaø baäc ñaøo taïo [24, tr.114]. Ngoaøi ra, laâu nay, tình traïng phoå bieán laø hoïc sinh choïn tröôøng – khoái vaø ngaønh – ngheà ñeå thi vaø hoïc chæ theo caûm tính (khoâng qua söï caân nhaéc thaän troïng, cuõng khoâng qua tö vaán höôùng nghieäp) neân ñaõ coù ñeán 34% tröôøng hôïp choïn laàm ngheà (hoaøn toaøn traùi ngöôïc), 42% tröôøng hôïp chæ phuø hôïp göôïng neân ñaõ coù ñeán 90% sinh vieân toát nghieäp bò thaát nghieäp maø nguyeân nhaân chính laø khoâng phuø hôïp vôùi ngheà [21]. Thöïc teá treân khieán chuùng ta cần xem xeùt theâm vieäc thöïc hieän coâng taùc höôùng nghieäp ôû caùc tröôøng phoå thoâng. Nhaø tröôøng coù thöïc söï “ñoùng vai troø chuû ñaïo nhaèm höôùng daãn vaø chuaån bò cho theá heä treû caû veà taâm theá vaø kyõ naêng ñeå caùc em coù theå saün saøng ñi vaøo lao ñoäng hoaëc töï taïo vieäc laøm ôû caùc ngaønh ngheà maø 3 xaõ hoäi ñang caàn phaùt trieån, ñoàng thôøi phuø hôïp vôùi höùng thuù, naêng löïc cuûa caù nhaân cuõng nhö hoaøn caûnh gia ñình” hay chöa? Caâu hoûi naøy khoâng chæ daønh cho caùc tröôøng THPT treân caû nöôùc noùi chung, maø coøn daønh cho caùc tröôøng THPT Quaän 12 thaønh phoá Hoà Chí Minh noùi rieâng - moät Quaän coù nhieàu neùt ñaëc tröng vì lòch söû phaùt trieån, vò trí ñòa lyù, quy hoaïch phaùt trieån kinh vaø ñieàu kieän giaùo duïc. Xuất phaùt töø nhöõng lyù do neâu treân, ngöôøi nghieân cöùu choïn ñeà taøi: “Xu höôùng ngheà cuûa hoïc sinh vaø coâng taùc tö vaán höôùng nghieäp ôû moät soá tröôøng trung hoïc phoå thoâng Quaän 12 thaønh phoá Hoà Chí Minh”. 2. MUÏC ÑÍCH NGHIEÂN CÖÙU Khaûo saùt, phaân tích, ñaùnh giaù thöïc traïng xu höôùng ngheà cuûa hoïc sinh vaø coâng taùc tö vaán höôùng nghieäp ôû moät soá tröôøng THPT Quaän 12 thaønh phoá Hoà Chí Minh. Treân cô sôû ñoù ñeà xuaát moät soá bieän phaùp nhaèm naâng cao hieäu quaû cuûa coâng taùc naøy. 3. KHAÙCH THEÅ VAØ ÑOÁI TÖÔÏNG NGHIEÂN CÖÙU 3.1. Khaùch theå nghieân cöùu: giaùo vieân, caùn boä quaûn lyù vaø hoïc sinh ôû 3 tröôøng THPT Quaän 12 thaønh phoá Hoà Chí Minh: VOÕ TRÖÔØNG TOAÛN, THAÏNH LOÄC vaø TRÖÔØNG CHINH. 3.2. Ñoái töôïng nghieân cöùu: Xu höôùng ngheà vaø coâng taùc tö vaán höôùng nghieäp. 4. GIAÛ THUYEÁT KHOA HOÏC - Đa số hoïc sinh ôû caùc tröôøng THPT Quận 12 ñeàu coù xu höôùng hoïc leân Ñaïi hoïc. Hoïc sinh löïa choïn ngaønh ngheà vaø tröôøng ñeå thi phaàn nhieàu theo caûm tính, caùc em chæ caên cöù vaøo moät hoaëc moät vaøi yeáu toá maø chöa coù söï quan taâm ñuùng möùc ñeán nhöõng yeáu toá quan troïng khaùc ñeå choïn ñöôïc ngheà phuø hôïp. - Coâng taùc tö vaán höôùng nghieäp ñaõ ñöôïc caùc tröôøng THPT Quận 12 toå chöùc thöïc hieän nhöng chöa hieäu quaû. Ñaây laø moät trong nhöõng nguyeân nhaân ảnh hưởng ñeán vieäc hoïc sinh löïa choïn tröôøng hoaëc ngheà chöa phuø hôïp. Vì vaäy, caàn coù nhöõng 4 bieän phaùp cuï theå, coù cô sôû khoa hoïc ñeå naâng cao hieäu quaû cuûa coâng taùc tö vaán höôùng nghieäp, töø ñoù giuùp hoïc sinh choïn ngheà phuø hôïp hôn vôùi nhu caàu xaõ hoäi, höùng thuù, naêng löïc, tính caùch… cuûa baûn thaân. 5. NHIEÄM VUÏ NGHIEÂN CÖÙU 5.1. Tìm hieåu cô sôû lyù luaän veà xu höôùng ngheà vaø tö vaán höôùng nghieäp. 5.2. Khaûo saùt, phaân tích, ñaùnh giaù thöïc traïng xu höôùng ngheà cuûa hoïc sinh vaø coâng taùc tö vaán höôùng nghieäp ôû caùc tröôøng THPT Quaän 12. 5.3. Ñeà xuaát moät soá bieän phaùp naâng cao hieäu quaû cuûa coâng taùc tö vaán höôùng nghieäp ôû caùc tröôøng THPT Quaän 12. 6. GIÔÙI HAÏN ÑEÀ TAØI Ñeà taøi chæ taäp trung khaûo saùt thực trạng xu höôùng ngheà qua höùng thuù, döï ñònh, ñoäng cô choïn ngheà cuûa hoïc sinh khoái 12 vaø coâng taùc tö vaán höôùng nghieäp ôû 3 tröôøng THPT treân ñòa baøn Quaän 12 thaønh phoá Hoà Chí Minh. 7. PHÖÔNG PHAÙP NGHIEÂN CÖÙU 7.1. Cô sôû phöông phaùp luaän 7.1.1. Quan ñieåm heä thoáng – caáu truùc Quan ñieåm heä thoáng – caáu truùc yeâu caàu phaûi xem xeùt caùc ñoái töôïng moät caùch toaøn dieän, nhieàu maët, nhieàu moái quan heä, trong traïng thaùi vaän ñoäng vaø phaùt trieån, trong nhöõng ñieàu kieän hoaøn caûnh cuï theå ñeå tìm ra baûn chaát vaø caùc quy luaät vaän ñoäng cuûa ñoái töôïng. Döïa treân luaän ñieåm quan troïng naøy, vaán ñeà ñaõ ñöôïc taùc giaû nghieân cöùu moät caùch toaøn dieän, khaùch quan: - Nghieân cöùu nhieàu maët khaùc nhau cuûa xu höôùng ngheà nhö xu höôùng choïn tröôøng, choïn ngaønh ngheà, ñònh höôùng giaù trò ngheà, höùng thuù ñoái vôùi ngheà, ñoäng cô choïn ngheà… 5 - Nghieân cöùu nhieàu khía caïnh trong coâng taùc tö vaán höôùng nghieäp nhö noäi dung tö vaán höôùng nghieäp, bieän phaùp tö vaán höôùng nghieäp vaø caùc yeáu toá lieân quan khaùc. Xem xeùt coâng taùc tö vaán höôùng nghieäp cuûa caùc tröôøng THPT treân ñòa baøn Quaän 12 trong nhöõng ñieàu kieän ñaëc tröng cuûa Quaän nhö: lòch söû phaùt trieån, vò trí ñòa lyù vaø quy hoaïch phaùt trieån kinh teá, nhöng vaãn thoáng nhaát vôùi muïc tieâu chung cuûa giaùo duïc Vieät Nam veà coâng taùc tö vaán höôùng nghieäp. 7.1.2. Quan ñieåm thöïc tieãn Thoâng qua vieäc khaûo saùt, phaân tích vaø ñaùnh giaù thöïc traïng, ñeà taøi cung caáp moät böùc tranh thöïc tieãn vöøa khaùi quaùt, vöøa cuï theå veà xu höôùng ngheà cuûa hoïc sinh vaø coâng taùc tö vaán höôùng nghieäp cuûa caùc tröôøng THPT Quaän 12. Qua ñoù, chæ ra nhöõng khoù khaên raát thöïc maø hoïc sinh gaëp phaûi trong quaù trình löïa choïn ngheà nghieäp töông lai vaø phaùt hieän nhöõng toàn taïi trong coâng taùc tö vaán höôùng nghieäp cuûa caùc tröôøng. Treân cô sôû ñoù, ñeà xuaát moät soá bieän phaùp nhaèm naâng cao hieäu quaû cuûa coâng taùc tö vaán höôùng nghieäp cho caùc tröôøng THPT Quaän 12. 7.1.3. Quan ñieåm lòch söû –loâgic Tìm hieåu lòch söû nghieân cöùu xu höôùng ngheà vaø tö vaán höôùng nghieäp. Xem xeùt xu theá phaùt trieån kinh teá – xaõ hoäi vaø nhu caàu nguoàn nhaân löïc ôû caùc ngaønh ngheà trong nhöõng naêm qua cuûa ñaát nöôùc vaø thaønh phoá Hoà Chí Minh noùi chung, cuûa Quaän 12 noùi rieâng, ñaëc bieät nhöõng ngaønh ngheà ñang vaø seõ caàn phaùt trieån. 7.2. Caùc phöông phaùp nghieân cöùu cuï theå 7.2.1. Phöông phaùp nghieân cöùu taøi lieäu: phaân tích, toång hôïp vaø heä thoáng hoaù caùc vaán ñeà lyù luaän trong saùch, baùo, vaên baûn, thoâng tin treân Internet coù lieân quan ñeán vaán ñeà nghieân cöùu laøm caên cöù ñeå vieát cô sôû lyù luaän cho ñeà taøi. 7.2.2. Nhoùm phöông phaùp nghieân cöùu thöïc tieãn 7.2.2.1. Phöông phaùp quan saùt: taùc giaû quan saùt coù chuû ñònh hoaït ñoäng cuûa phoøng tö vaán, caùch thöùc toå chöùc moät soá bieän phaùp tö vaán höôùng nghieäp cuûa tröôøng cuõng nhö söï tham gia, höôûng öùng cuûa hoïc sinh qua caùc buoåi tö vaán höôùng nghieäp ñöôïc caùc tröôøng THPT keát hôïp vôùi caùc tröôøng ñaïi hoïc, cao ñaúng. 6 7.2.2.2. Phöông phaùp troø chuyeän: - Gaëp gôõ, trao ñoåi tröïc tieáp vôùi hoïc sinh ñeå tìm hieåu döï ñònh choïn ngheà cuûa hoïc sinh, ñaùnh giaù cuûa caùc em veà coâng taùc tö vaán höôùng nghieäp cuûa tröôøng. - Gaëp gôõ Ban Giaùm hieäu caùc tröôøng, giaùo vieân chuû nhieäm, giaùo vieân boä moân vaø giaùo vieân phuï traùch höôùng nghieäp ñeå tìm hieåu veà coâng taùc tö vaán höôùng nghieäp cuûa tröôøng. 7.2.2.3. Phöông phaùp laáy yù kieán chuyeân gia: Ngöôøi nghieân cöùu trao ñoåi, laáy yù kieán chuyeân gia veà xu höôùng ngheà cuûa hoïc sinh vaø coâng taùc tö vaán höôùng nghieäp ôû tröôøng THPT. 7.2.2.4. Phöông phaùp nghieân cöùu saûn phaåm hoaït ñoäng: thoâng qua vieäc xem xeùt hoà sô ñaêng kyù döï thi ñaïi hoïc cuûa hoïc sinh. 7.2.2.5. Phöông phaùp ñieàu tra baèng phieáu thaêm doø: - Ñoái vôùi hoïc sinh, phieáu thaêm doø ñöôïc xaây döïng qua 2 giai ñoaïn: + Giai ñoaïn 1: Vôùi 7 caâu hoûi môû, thu thaäp 80 phieáu traû lôøi (Phuï luïc 1). + Giai ñoaïn 2: Döïa vaøo moät soá taøi lieäu, phoái hôïp vôùi caùc yù kieán thu ñöôïc ôû giai ñoaïn 1 ñeå xaây döïng baûng caâu hoûi chính thöùc nhaèm laáy yù kieán soá ñoâng hoïc sinh lôùp 12 vaø giaùo vieân caùc tröôøng THPT Quaän 12 veà xu höôùng ngheà vaø coâng taùc tö vaán höôùng nghieäp. Taùc giaû xaây döïng hai loaïi phieáu thaêm doø yù kieán: phieáu tröng caàu yù kieán daønh cho giaùo vieân vaø phieáu khaûo saùt daønh cho hoïc sinh. 7.2.3. Phöông phaùp thoáng keâ toaùn hoïc: Xöû lyù soá lieäu baèng phöông phaùp thoáng keâ toaùn hoïc vaø phaàn meàm SPSS FOR WINDOW phieân baûn 11.5. 8. ÑOÙNG GOÙP CUÛA LUAÄN VAÊN Treân cô sôû phaân tích nhöõng lyù luaän cuûa caùc taùc giaû trong vaø ngoaøi nöôùc veà lónh vöïc ngheà nghieäp, keát hôïp vôùi vieäc ñieàu tra, phaân tích thöïc traïng, tö vaán thöû nghieäm, ngöôøi nghieân cöùu goùp phaàn nhoû beù cuûa mình veà nhöõng vaán ñeà sau: - Vaïch ra thöïc traïng xu höôùng ngheà cuûa hoïc sinh vaø coâng taùc tö vaán höôùng nghieäp cuûa caùc tröôøng THPT treân ñòa baøn Quaän 12 thaønh phoá Hoà Chí Minh. 7 - Ñöa ra moät soá bieän phaùp nhaèm naâng cao hieäu quaû cuûa coâng taùc tö vaán höôùng nghieäp cho hoïc sinh caùc tröôøng THPT Quaän 12, ñaëc bieät laø vieäc söû duïng caùc traéc nghieäm khaùch quan vaøo coâng taùc tö vaán höôùng nghieäp. 9. CAÁU TRUÙC CUÛA LUAÄN VAÊN Luaän vaên bao goàm 3 phaàn: - Phaàn 1: Môû ñaàu: trình baøy caùc noäi dung: Lyù do choïn ñeà taøi, muïc ñích nghieân cöùu, khaùch theå nghieân cöùu, giaû thuyeát nghieân cöùu, nhieäm vuï nghieân cöùu, giôùi haïn ñeà taøi, phöông phaùp nghieân cöùu, ñoùng goùp cuûa luaän vaên. - Phaàn 2: Noäi dung luaän vaên: bao goàm 3 chöông: + Chöông 1: Cô sôû lyù luaän cuûa vaán ñeà nghieân cöùu + Chöông 2: Thöïc traïng xu höôùng ngheà cuûa hoïc sinh vaø coâng taùc tö vaán höôùng nghieäp ôû caùc tröôøng THPT Quaän 12 + Chöông 3: Moät soá bieän phaùp naâng cao hieäu quaû coâng taùc tö vaán höôùng nghieäp ôû caùc tröôøng THPT Quaän 12 - Phaàn 3: Keát luaän vaø kieán nghò 8 CHÖÔNG 1: CÔ SÔÛ LYÙ LUAÄN 1.1. LÒCH SÖÛ NGHIEÂN CÖÙU VAÁN ÑEÀ Töø tröôùc ñeán nay, ñaõ coù nhieàu coâng trình nghieân cöùu trong vaø ngoaøi nöôùc veà caùc khía caïnh khaùc nhau cuûa vaán ñeà ngheà nghieäp vaø tö vaán höôùng nghieäp, bôûi ngheà nghieäp khoâng chæ gaén lieàn vôùi ñôøi soáng caù nhaân maø coøn laø moät thaønh phaàn quan troïng trong söï phaùt trieån xaõ hoäi, cho thaáy trình ñoä vaên minh, ñôøi soáng vaät chaát cuûa con ngöôøi vaø xaõ hoäi. 1.1.1. ÔÛ nöôùc ngoaøi 1.1.1.1. Vaán ñeà ngheà nghieäp vaø xu höôùng ngheà Nhieàu coâng trình nghieân cöùu veà höùng thuù vaø döï ñònh ngheà nghieäp cuûa hoïc sinh cuûa caùc taùc giaû: V.N.Supkin, V.P.Gribanov, X.N.Trixtaiakova, N.N.Dakharov, M.V.Giuvanov, A.A.Baixburg, A.A.Barbinova ñaõ phaûn aùnh phaàn naøo xu höôùng ngheà nghieäp cuûa hoïc sinh ôû caùc nöôùc luùc baáy giôø. Caùc nghieân cöùu aáy ñaõ chæ ra: Höùng thuù ngheà nghieäp coù theå naûy sinh vaø phaùt trieån ngay töø khi caùc em coøn hoïc ôû tröôøng phoå thoâng. Hoïc sinh THPT thöôøng coù döï ñònh tieáp thu neàn hoïc vaán cao hôn, khoâng thích ñi laøm ngay. Nhöõng ngheà hoïc sinh döï ñònh choïn raát khaùc nhau, tuyø theo töøng thôøi kyø, ñaëc ñieåm löùa tuoåi vaø giôùi tính. Ví duï, naêm 1970, hoïc sinh thöôøng höùng thuù vôùi nhöõng ngheà thuoäc lónh vöïc saûn xuaát vaät chaát. Nhöng ñeán naêm 1985, hoïc sinh thaønh phoá laïi höùng thuù vôùi nhöõng ngheà thuoäc lónh vöïc xaõ hoäi hôn caùc ngheà khaùc. Hoïc sinh nam quan taâm nhieàu ñeán lónh vöïc kyõ thuaät, trong khi ñoù, hoïc sinh nöõ quan taâm nhieàu ñeán lónh vöïc y teá, giaùo duïc, ngheä thuaät [38, tr.3]. Trong nhieàu khía caïnh khaùc nhau cuûa vaán ñeà ngheà nghieäp, ñoäng cô choïn ngheà luoân daønh ñöôïc söï quan taâm ñaëc bieät cuûa caùc taùc giaû nöôùc ngoaøi. Trong ñoù, moät coâng trình nghieân cöùu ñaày ñuû, coâng phu vaø coù heä thoáng nhaát veà ñoäng cô choïn ngheà laø coâng trình cuûa E.M.Pavlöuchenkov. Taùc giaû chia ñoäng cô choïn ngheà thaønh chín nhoùm: 1. Ñoäng cô xaõ hoäi; 2. Ñoäng cô ñaïo ñöùc; 3. Ñoäng cô thaåm 9 myõ; 4. Ñoäng cô nhaän thöùc; 5. Ñoäng cô saùng taïo; 6. Caùc ñoäng cô coù lieân quan ñeán noäi dung cuûa lao ñoäng; 7. Ñoäng cô vaät chaát; 8. Ñoäng cô danh voïng; 9. Caùc ñoäng cô khaùc. Trong coâng trình nghieân cöùu cuûa mình, taùc giaû ñaõ khaúng ñònh raèng nhöõng ñoäng cô chieám vai troø chuû ñaïo vaø toái quan troïng laø ñoäng cô ñaïo ñöùc vaø ñoäng cô xaõ hoäi [19, tr.9-10]. Theo A.V.Peâtropxki, nguyeân nhaân haáp daãn hoïc sinh löïa choïn moät ngheà naøo ñoù laø do tính chaát saùng taïo cuûa lao ñoäng, yù nghóa xaõ hoäi cuûa ngheà nghieäp vaø qui moâ tieàn löông. Taùc giaû nhaän xeùt: hoïc sinh THPT quan taâm nhieàu nhaát ñeán giaù trò xaõ hoäi cuûa ngheà, sau ñoù môùi ñeán giaù trò vaät chaát [41]. Tuy nhieân, chöa thaáy taùc giaû ñeà caäp ñeán höùng thuù cuûa hoïc sinh vôùi ngheà nghieäp töông lai vaø caùc yeáu toá aûnh höôûng ñeán söï löïa choïn ngheà cuûa hoïc sinh. Trong coâng trình nghieân cöùu cuûa mình, N.D. Leâvitov ñaùnh giaù ñoäng cô choïn ngheà coù yù nghóa to lôùn ñoái vôùi söï hình thaønh nhaân caùch vaø vieäc töï quyeát ñònh ñöôøng ñôøi cuûa thanh nieân. Khi choïn ngheà thì xu höôùng xaõ hoäi thöôøng keát hôïp vôùi ñoäng cô caù nhaân nhö höùng thuù ñoái vôùi moät coâng vieäc naøo ñoù, nhaän thaáy mình coù naêng löïc veà coâng taùc ñoù. OÂng ñaõ ñöa ra moät soá ñoäng cô beân trong vaø beân ngoaøi coù aûnh höôûng ñeán söï löïa choïn ngheà cuûa hoïc sinh vaø ñaõ nhaän xeùt, hoïc sinh chuù yù ñeán höùng thuù, naêng löïc, nguyeän voïng cuûa mình khi choïn ngheà nhöng chöa neâu leân ñöôïc thöù baäc ñoäng cô naøo chieám öu theá trong vieäc choïn ngheà [29]. V.A. Cruchetxki cho raèng ngheà ñöôïc choïn phuø hôïp vôùi nguyeän voïng cuûa caù nhaân khi khuynh höôùng caù nhaân ñoái vôùi moät daïng lao ñoäng nhaát ñònh, caùc naêng löïc ñoái vôùi daïng lao ñoäng aáy vaø söï ñaùnh giaù caùc yù nghóa xaõ hoäi cuûa noù ñöôïc keát hôïp nhuaàn nhuyeãn vôùi nhau mang laïi söï thoaû maõn veà ñaïo ñöùc cho con ngöôøi vaø lôïi ích toái ña cho xaõ hoäi [15]. Theo quan ñieåm cuûa caùc nhaø nghieân cöùu Myõ thuoäc nhoùm lyù luaän veà ñoäng cô maø ñaïi dieän laø G.Reynolds, J.Shister, A.Roe, A.A.Maslow thì ñieàu kieän ñeå con ngöôøi thoaû maõn vôùi moät ngheà nghieäp laø: 1. Tính ñoäc laäp vaø tính chaát cuûa söï chæ daãn; 2. Moái quan heä qua laïi toát vôùi ñoàng söï, ñòa vò xaõ hoäi; 3. Söï coâng baèng; 4. 10 Höùng thuù ñoái vôùi coâng vieäc, khaû naêng aùp duïng nhöõng kyõ naêng cuûa mình, söï ña daïng cuûa coâng vieäc; 5. Caùc ñieàu kieän khaùch quan cuûa lao ñoäng, tính chaát cuûa coâng vieäc, ñieàu kieän lao ñoäng, coâng cuï lao ñoäng, 6. Ñoä lôùn cuûa tieàn löông; 7. Söï baûo ñaûm veà coâng vieäc. Trong ñoù, ñieàu kieän 6, 7 laø quan troïng [38, tr.6]. Ngoaøi höùng thuù, döï ñònh ngheà nghieäp vaø ñoäng cô choïn ngheà, moät khía caïnh quan troïng khaùc cuûa vaán ñeà ngheà nghieäp cuõng ñöôïc nhieàu taùc giaû ñeà caäp laø nhaän thöùc ngheà cuûa hoïc sinh. Taùc giaû M.S.Nay Matk cho raèng: “Thanh nieân haõy coøn bieát raát ít, keå caû nhöõng thuoäc tính thöïc teá cuûa nhöõng ngheà haáp daãn hoï vaø caû nhöõng yeâu caàu maø ngheà ñoù ñeà ra cho ngöôøi lao ñoäng laãn nhöõng khaû naêng tieàm taøng cuûa baûn thaân” [18, tr.10]. Ñieàu naøy cuõng töông töï nhö nhaän xeùt cuûa V.V.Tseâböseâva: “Hoïc sinh choïn ngheà nhöng hieåu chöa ñaày ñuû yù nghóa cuûa vieäc löïa choïn ñoù, khi khoâng coù caùc kieán thöùc caàn thieát veà ngaønh ngheà ñaõ choïn” vaø “Ngoaøi söï hieåu bieát duø ñoù laø toái thieåu veà ngheà ñaõ choïn, coøn caàn phaûi ñoái chieáu nhöõng ñaëc ñieåm caù nhaân mình vôùi nhöõng yeâu caàu maø ngheà ñoù ñeà ra vaø ñoù laø ñieàu maø hoïc sinh thöôøng khoâng tính ñeán” [38]. 1.1.1.2. Höôùng nghieäp vaø tö vaán höôùng nghieäp Treân theá giôùi, vaán ñeà höôùng nghieäp, tö vaán höôùng nghieäp cho hoïc sinh ñaõ coù töø laâu vaø ngaøy caøng phaùt trieån. Nhaø giaùo duïc hoïc vaø taâm lyù hoïc loãi laïc ngöôøi Nga N.K.Crupxkaia ñaõ neâu leân luaän ñieåm “töï do choïn ngheà” cho moãi thanh nieân. Theo baø, thoâng qua höôùng nghieäp, moãi thanh nieân ñeàu phaûi nhaän thöùc saâu saéc höôùng phaùt trieån kinh teá cuûa ñaát nöôùc, nhöõng nhu caàu naøo cuûa neàn saûn xuaát caàn ñöôïc thoaû maõn, nhöõng nhieäm vuï maø thanh thieáu nieân phaûi ñaùp öùng tröôùc yeâu caàu cuûa xaõ hoäi trong lónh vöïc saûn xuaát lao ñoäng [26, tr.7]. ÔÛ caùc nöôùc phaùt trieån coù haún ñaïo luaät veà quyeàn ñöôïc tö vaán ngheà nghieäp cuûa thanh nieân, ñaïo luaät qui ñònh veà traùch nhieäm phaùp lyù vaø phaåm chaát ñaïo ñöùc cuûa chuyeân gia tö vaán höôùng nghieäp, veà traùch nhieäm vaø söï tham gia cuûa nhaø tröôøng, cuûa phuï huynh hoïc sinh vaøo caùc hoaït ñoäng tö vaán höôùng nghieäp cho hoïc sinh cuûa tröôøng mình, cho chính con em mình cuõng nhö moái quan heä giöõa chuyeân 11 gia tö vaán vôùi hoïc sinh vaø phuï huynh hoïc sinh [49]. Taùc giaû xin neâu moâ hình höôùng nghieäp coù toå chöùc chaët cheõ vaø khoa hoïc ñöôïc thöïc hieän ôû Phaùp vaø UÙc. * Höôùng nghieäp ôû Phaùp: Phaùp laø moät trong nhöõng nöôùc raát ñeà cao coâng taùc höôùng nghieäp cho hoïc sinh vaø coâng vieäc naøy do nhöõng nhaø taâm lyù tö vaán höôùng nghieäp ñaûm nhieäm, thuoäc bieân cheá cuûa Boä Giaùo duïc vaø laøm vieäc taïi caùc trung taâm ñoäc laäp vôùi caùc tröôøng phoå thoâng. Coâng taùc höôùng nghieäp taïi Phaùp phaân bieät roõ hai loaïi: ñònh höôùng hoïc ñöôøng (thöôøng daønh cho hoïc sinh vaø thanh thieáu nieân) vaø ñònh höôùng ngheà daønh cho ngöôøi tröôûng thaønh ñaõ ñi laøm. Muïc tieâu cuûa ñònh höôùng hoïc ñöôøng nhaèm giuùp cho thanh thieáu nieân coù nhöõng löïa choïn toát cho ñöôøng höôùng töông lai, phaùt trieån baûn thaân; veà maët xaõ hoäi laøm giaûm tæ leä thaát nghieäp ôû thanh thieáu nieân, cuõng nhö ñaûm baûo söï phaân boá nguoàn löïc trong cô caáu xaõ hoäi. Trieát lyù cuûa coâng taùc höôùng nghieäp ôû Phaùp laø “laøm cho caù nhaân nhaän thöùc ñöôïc nhöõng ñaëc tính, naêng löïc cuûa caù nhaân vaø phaùt trieån caùc ñaëc tính ñoù ñeå choïn ngaønh hoïc vaø caùc hoaït ñoäng chuyeân moân trong caùc hoaøn caûnh cuûa ñôøi soáng vôùi mong muoán ñöôïc phuïc vuï xaõ hoäi vaø phaùt trieån traùch nhieäm cuûa mình”. Coù 3 caùch thöùc ñònh höôùng hoïc ñöôøng: 1: höôùng nghieäp ban ñaàu trong heä thoáng tröôøng phoå thoâng; 2. Hoïc ngheà döôùi daïng hôïp ñoàng lao ñoäng chuyeân bieät daønh cho nhoùm thanh nieân töø 16 ñeán 25 tuoåi. Cô sôû söû duïng lao ñoäng phaûi toå chöùc vieäc ñaøo taïo thöïc haønh ngheà vaø chæ ñònh ngöôøi höôùng daãn. Sau khi laøm vieäc, hoïc vieân ñöôïc caáp chöùng chæ ngheà. Hoïc vieân ñöôïc traû löông theo qui ñònh cuûa phaùp luaät. Kinh phí cho hoïc ngheà ñöôïc laáy kinh phí cuûa cô sôû söû duïng lao ñoäng, nhaø nöôùc vaø ñòa phöông. 3. Thanh nieân töø 16-25 tuoåi rôøi tröôøng phoå thoâng nhöng khoâng ñaït ñöôïc baèng caáp hoaëc chöùng chæ naøo ñöôïc höôûng nhöõng hoã trôï ñaëc bieät cuûa chính quyeàn (kí hôïp ñoàng döï thính, hôïp ñoàng laøm theá choã) nhaèm cung caáp cho hoï caùc kyõ naêng ngheà cô baûn vaø giuùp hoï xaâm nhaäp vaøo thò tröôøng lao ñoäng. Caùc nhaø taâm lyù tö vaán ñònh höôùng coù trình ñoä töông ñöông Thaïc só chuyeân veà tö vaán ñònh höôùng. Nhieäm vuï cuûa hoï laø: 1. Tham gia giaùm saùt lieân tuïc hoïc sinh vaø thaønh coâng hoïc taäp cuûa caùc 12 em. 2. Ñaûm baûo thoâng tin veà qui trình ñònh höôùng, ñaøo taïo vaø ngheà nghieäp cho hoïc sinh vaø gia ñình; 3. Ñaûm baûo coâng taùc ñaëc bieät laø tham vaán caù nhaân cho hoïc sinh vaø phu huynh hoïc sinh; 4. Vôùi tö caùch laø ngöôøi hoã trôï, thöïc hieän coâng vieäc ñaùnh giaù hoïc sinh; 5. Hoã trôï hoïc sinh thöïc hieän caùc döï ñònh hoïc taäp vaø ngheà nghieäp; 6. Ñoùng vai troø coá vaán chuyeân moân cho Hieäu tröôûng, caùc nhaø quaûn lyù trong vieäc xaây döïng caùc keá hoaïch giaùo duïc lieân quan ñeán höôùng nghieäp. Hieän ôû Phaùp coù treân 4400 nhaø taâm lyù tö vaán ñònh höôùng [51]. * Höôùng nghieäp ôû UÙc: Höôùng nghieäp trong nhaø tröôøng UÙc laø vieäc phaùt trieån caùc kyõ naêng, kieán thöùc vaø quan ñieåm thoâng qua moät chöông trình hoïc ñaõ hoaïch ñònh. Nhöõng kyõ naêng, kieán thöùc naøy seõ giuùp hoïc sinh trôû thaønh nhöõng ngöôøi hieåu bieát khi ñöa ra caùc quyeát ñònh veà hoïc ñöôøng cuõng nhö haäu hoïc ñöôøng vaø laøm vieäc coù hieäu quaû veà sau. Chöông trình höôùng nghieäp giuùp hoïc sinh nhaän ra nhöõng cô hoäi ngheà nghieäp coù theå gaëp, caùc ñaëc ñieåm caù nhaân coù theå duøng trong nhöõng cô hoäi ñoù, giuùp hoïc sinh coù nhöõng kyõ naêng trong vieäc ra quyeát ñònh vaø coù theå döï ñoaùn cuõng nhö vöôït qua caùc giai ñoaïn chuyeån giao sau moãi thôøi kyø trong söï nghieäp cuûa hoï. Höôùng nghieäp trong nhaø tröôøng UÙc bao goàm nhöõng yeáu toá sau: - Hoïc veà baûn thaân trong coâng vieäc - Hoïc veà theá giôùi vieäc laøm - Hoïc laäp keá hoaïch vaø quyeát ñònh veà ngheà nghieäp - Thöïc thi caùc quyeát ñònh veà ngheà vaø vöôït qua nhöõng giai ñoaïn chuyeån ñoåi vieäc laøm. Chöông trình höôùng nghieäp ôû UÙc chuù troïng vaøo caùc keát quaû roõ raøng cuûa hoïc sinh vaø ñaây cuõng laø neàn taûng ñeå ñaùnh giaù vaø baùo caùo. Heä thoáng keát quaû ñöôïc ñaùnh giaù ôû töøng möùc ñoä: ôû möùc ñoä hoïc sinh theo boán yeáu toá neâu treân, ôû möùc ñoä hoïc sinh theo caáp hoïc, ôû möùc ñoä nhaø tröôøng vaø heä thoáng giaùo duïc. Trong ñoù, caùc 13 keát quaû cuûa höôùng nghieäp ôû möùc nhaø tröôøng vaø heä thoáng ñöôïc saép xeáp theo caùc lónh vöïc traùch nhieäm chuû yeáu: chính saùch, trieån khai, söï chòu traùch nhieäm [28]. 1.1.2. ÔÛ Vieät Nam 1.1.2.1. Vaán ñeà ngheà nghieäp vaø xu höôùng ngheà ÔÛ nöôùc ta, vaán ñeà ngheà nghieäp vaø xu höôùng ngheà cuûa hoïc sinh cuõng ñaõ ñöôïc nhieàu taùc giaû ñeà caäp: Keát quaû nghieân cöùu veà xu höôùng choïn ngheà, döï ñònh ngheà nghieäp cuûa hoïc sinh THPT ñöôïc trình baøy trong taùc phaåm “Moät soá vaán ñeà taâm lyù hoïc sö phaïm vaø löùa tuoåi hoïc sinh Vieät Nam” (1975) cuûa taäp theå taùc giaû thuoäc Vieän Khoa hoïc Giaùo duïc cho thaáy: ña soá hoïc sinh coù xu höôùng ñaït trình ñaïi hoïc tröôùc khi ñi vaøo lao ñoäng phuïc vuï (78.64% ôû nöõ, 63.38% ôû nam). Höùng thuù ngheà nghieäp cuûa nam bieåu hieän taäp trung vaøo nhöõng ngheà coâng nghieäp vaø cuûa nöõ laø nhöõng ngheà thuoäc lónh vöïc y teá. Töø ñoù, caùc taùc giaû ñi ñeán tìm hieåu nhöõng yeáu toá taùc ñoäng ñeán söï hình thaønh xu höôùng ngheà nghieäp cuûa hoïc sinh caáp III [31]. Caùc taùc giaû Nguyeãn Thò Xuaân Hoaø, Nguyeãn Thò Bích Hoàng, Phaïm Thò Dung (1986-1987) ñaõ ñeà caäp ñeán xu höôùng, nguyeän voïng, lyù do choïn ngheà cuûa hoïc sinh lôùp 12. Keát quaû cho thaáy xu höôùng hoïc leân ñaïi hoïc laø xu höôùng chuû yeáu cuûa hoïc sinh sau khi toát nghieäp THPT. Vieäc choïn ngheà cuûa hoïc sinh chòu söï taùc ñoäng cuûa nhieàu yeáu toá khaùc nhau. Nhöng lyù do chuû yeáu laø phuø hôïp khaû naêng baûn thaân vaø höùng thuù caù nhaân. Trong khi ñoù, keát quaû nghieân cöùu veà xu höôùng ngheà nghieäp cuûa hai taùc giaû Phaïm Nguyeät Laõng vaø Traàn Anh cho thaáy: thanh nieân hoïc sinh suy nghó veà ngheà raát muoän. Suy nghó ñoù luoân luoân thay ñoåi vaø thieáu oån ñònh. Caùc ngheà maø thanh nieân hoïc sinh choïn ñeàu höôùng veà phaân phoái löu thoâng vaø dòch vuï. Ñaùng chuù yù laø 3 ngaønh chuû choát trong 3 chöông trình kinh teá chuû choát cuûa ñaát nöôùc nhö noâng nghieäp, coâng nghieäp vaø thuû coâng nghieäp thì thanh nieân chöa coi laø loaïi ngheà yeâu thích. Vaán ñeà khoa hoïc kyõ thuaät laø moät yeâu caàu phaùt trieån cuûa ñaát nöôùc cuõng chöa ñöôïc thanh nieân quan taâm vaø coi laø ngheà say meâ, yeâu thích cuûa mình [17]. 14 Taùc giaû Nguyeãn Quang Uaån cuøng ñoàng nghieäp ñaõ nghieân cöùu ñaëc ñieåm veà xu höôùng ngheà cuûa hoïc sinh thaønh phoá theo caùc chæ soá: möùc ñoä nhaän thöùc ngheà, tính oån ñònh cuûa thaùi ñoä ñoái vôùi ngheà; qua ñoù cho thaáy ñaëc ñieåm chung veà xu höôùng ngheà cuûa hoïc sinh trung hoïc, xaùc ñònh ñöôïc nhöõng ngheà maø hoïc sinh bieát nhieàu nhaát cuõng nhö thaùi ñoä ñaùnh giaù cuûa hoïc sinh veà caùc ngheà. Ñoàng thôøi caùc taùc giaû cuõng ruùt ra keát luaän: nhaän thöùc veà ngheà cuûa hoïc sinh coøn yeáu, soá ngheà vaø caùc tröôøng chuyeân nghieäp ñöôïc hoïc sinh bieát ñeán chöa nhieàu. Höùng thuù ngheà nghieäp cuûa hoïc sinh hình thaønh muoän, chöa taäp trung vaø chöa roõ neùt [45]. Giaùo sö Phaïm Taát Dong ñaõ nghieân cöùu moät caùch saâu saéc veà höùng thuù ngheà nghieäp cuõng nhö noäi ._.dung, phöông phaùp höôùng nghieäp cho hoïc sinh. Töø caùc coâng trình nghieân cöùu aáy, taùc giaû keát luaän: höùng thuù moân hoïc, höùng thuù ngheà nghieäp coù taùc duïng thuùc ñaåy vieäc löïa choïn ngheà vaø thöïc hieän ñöôïc khaû naêng cuûa mình laø ñoäng cô maïnh nhaát, quan troïng nhaát [38, tr.10]. Trong coâng trình nghieân cöùu veà ñoäng cô choïn ngheà cuûa thanh nieân, taùc giaû Nguyeãn Ngoïc Bích ñaõ nhaän xeùt: ÔÛ thanh nieân hoïc sinh, ñoäng cô beân trong noåi baät hôn ñoäng cô beân ngoaøi. Nam thanh nieân coi vieäc thöïc hieän khaû naêng cuûa mình laø ñoäng cô ñaàu tieân trong choïn ngheà, thöù hai laø tính chaát quan troïng cuûa ngheà, thöù ba laø hoaït ñoäng höùng thuù. Trong khi ñoù, ôû nöõ thanh nieân thì caùc thöù baäc ñoäng cô laïi khaùc: yeâu caàu cuûa nhaø nöôùc, vò trí xaõ hoäi trong ngheà vaø tieáp ñeán laø thöïc hieän ñöôïc khaû naêng cuûa mình. Theo taùc giaû, söï löïa choïn ngaønh ngheà cuûa nam vaø nöõ khaùc nhau [19, tr.11]. Nghieân cöùu veà nhaän thöùc ngheà vaø döï ñònh choïn ngheà cuûa hoïc sinh phoå thoâng trung hoïc, taùc giaû Phan Thò Toá Oanh ñaõ ñöa ra moät soá nhaän xeùt: nhaän thöùc veà ngheà nghieäp cuûa hoïc sinh môùi ñang döøng laïi ôû nhöõng bieåu hieän beân ngoaøi cuûa ngheà; trong ba trình ñoä ngheà thì ña soá hoïc sinh choïn trình ñoä cao (ñaïi hoïc); giöõa nhaän thöùc ngheà vaø döï ñònh choïn ngheà cuûa hoïc sinh chöa coù söï phuø hôïp cao; nhaän thöùc veà ngheà nghieäp cuûa hoïc sinh trôû neân saâu saéc hôn khi hoïc sinh ñöôïc cung caáp ñaày ñuû thoâng tin caàn thieát veà ngheà… Treân cô sôû ñoù, taùc giaû ñaõ ñöa ra moät soá ñeà 15 xuaát nhaèm naâng cao nhaän thöùc veà ngheà cuûa hoïc sinh ñeå töø ñoù coù söï löïa choïn ngheà nghieäp phuø hôïp hôn [38]. Hai taùc giaû Nguyeãn Thaïc vaø Nguyeãn Thò Ngoïc Lieân nghieân cöùu xu höôùng choïn ngheà cuûa hoïc sinh trung hoïc phoå thoâng coù kieåu nhaân caùch khaùc nhau ôû ba khía caïnh: nhaän thöùc cuûa hoïc sinh veà yeâu caàu ngheà löïa choïn, thaùi ñoä cuûa hoïc sinh ñoái vôùi ngheà ñöôïc choïn vaø thöïc traïng choïn ngheà cuûa hoïc sinh coù kieåu nhaân caùch khaùc nhau. Keát quaû nghieân cöùu cho thaáy: coù moái quan heä giöõa kieåu nhaân caùch höôùng noäi, höôùng ngoaïi vôùi vieäc löïa choïn ngheà cuûa hoïc sinh THPT. Hoï ñaõ löïa choïn ngheà chæ ôû trình ñoä cao (ñaïi hoïc) vaø töông ñoái phuø hôïp vôùi kieåu nhaân caùch. Theo hai taùc giaû, vieäc phaùt hieän kieåu nhaân caùch cuûa hoïc sinh vaø chæ ra nhöõng phaåm chaát caàn coù cuûa moãi ngheà seõ laø caên cöù cô baûn ñeå tö vaán höôùng nghieäp cho hoïc sinh THPT [42]. Keát quaû nghieân cöùu xu höôùng ngheà nghieäp cuûa hoïc sinh trung hoïc cuûa taùc giaû Ñaøo Thò Oanh cho thaáy: haàu heát hoïc sinh ñaõ xaùc ñònh ñöôïc cho mình nhöõng höùng thuù ñoái vôùi moät soá lónh vöïc tri thöùc vaø ngheà nghieäp töông öùng. Tuy nhieân, chöa thaáy coù söï theå hieän roõ khuynh höôùng ngheà nghieäp ñoái vôùi baát cöù lónh vöïc naøo. H oïc sinh chæ môùi döøng laïi ôû mong muoán hieåu bieát chöù chöa ñaït tôùi nguyeän voïng ñöôïc laøm vieäc trong lónh vöïc ñoù. Theo taùc giaû, ñieàu naøy coù theå coù nhieàu nguyeân nhaân nhöng moät trong nhöõng nguyeân nhaân cô baûn nhaát laø coâng taùc höôùng nghieäp trong nhaø tröôøng phoå thoâng chöa ñöôïc thöïc hieän hieäu quaû [35]. Trong coâng trình nghieân cöùu veà khaû naêng töï ñònh höôùng cho ngheà nghieäp vaø cuoäc soáng töông lai cuûa hoïc sinh trung hoïc phoå thoâng, taùc giaû Ñaëng Hoaøng Minh vaø caùc coäng söï keát luaän: Trong caùc döï ñònh veà nhieàu vaán ñeà khaùc nhau, vaán ñeà hoïc taäp – ngheà nghieäp ñöôïc quan taâm haøng ñaàu. Nghieân cöùu cuõng chæ ra moái quan heä maät thieát, bieän chöùng veà xu höôùng haønh ñoäng, caùc möùc ñoä chuaån bò cho keá hoaïch töông lai vaø caùc döï ñònh cuï theå [32]. 16 1.1.2.2. Höôùng nghieäp vaø tö vaán höôùng nghieäp Höôùng nghieäp ñöôïc chính thöùc ñöa vaøo tröôøng phoå thoâng töø ngaøy 19/03/1981 theo quyeát ñònh 126/CP cuûa Chính phuû. Töø ñoù ñeán nay, coâng taùc höôùng nghieäp ñaõ traûi qua nhieàu böôùc thaêng traàm. Coù luùc, noù ñaõ taïo ñöôïc moät khí theá môùi trong tröôøng hoïc. Nhieàu tröôøng coù phoøng höôùng nghieäp, thaäm chí coù goùc höôùng nghieäp ôû nhieàu lôùp. Ñoù laø nôi taäp hôïp caùc tö lieäu ñeå giuùp hoïc sinh tìm hieåu caùc ngheà ôû ñòa phöông vaø caû nöôùc. Nhieàu phoøng höôùng nghieäp coøn laø nôi ñeå hoïc sinh taäp hôïp tieán haønh sinh hoaït höôùng nghieäp. Taïi ñoù, caùc em ñöôïc giôùi thieäu veà ngheà vaø ñöôïc tö vaán choïn ngheà. Tuy nhieân, cuoái nhöõng naêm 1980 cuûa theá kyû XX, vai troø cuûa coâng taùc höôùng nghieäp daàn daàn bò coi nheï do söï taùc ñoäng cuûa nhieàu yeáu toá khaùch quan nhö söï suùt keùm veà ñôøi soáng, khuûng hoaûng kinh teá vaø laïm phaùt tieàn teä, ñôøi soáng cuûa ngöôøi lao ñoäng baáp beânh… Töø nhöõng naêm 1992-1993 trôû ñi, vieäc chaïy ñua trong thi cöû ñaõ taïo ra moät taâm traïng caêng thaúng trong hoïc sinh THPT. Coâng taùc höôùng nghieäp theo ñoù cuõng bò lu môø, nhöôøng choã cho vieäc hoïc thi, luyeän thi nhö moät cöùu caùnh ñoái vôùi hoïc sinh toát nghieäp THPT. Nhaän thöùc ñöôïc taùc haïi cuûa vieäc xa rôøi höôùng nghieäp, coi nheï giaùo duïc lao ñoäng, khoâng gaén nhaø tröôøng vôùi ñôøi soáng saûn xuaát…, töø Ñaïi hoäi laàn thöù VIII (1996) ñeán Ñaïi hoäi laàn thöù IX (2001), Trung öông Ñaûng luoân nhaán maïnh ñeán taêng cöôøng coâng taùc höôùng nghieäp, ñaåy maïnh vieäc daïy ngheà, song tình hình tröôøng phoå thoâng haàu nhö chöa chuyeån ñoäng laø bao xeùt töø goùc ñoä höôùng nghieäp, chuaån bò nguoàn nhaân löïc cho coâng nghieäp hoùa, hieän ñaïi hoùa [8]. Trong nhöõng naêm gaàn ñaây, vaán ñeà höôùng nghieäp ñaõ nhaän ñöôïc quan taâm ñaëc bieät cuûa giôùi truyeàn thoâng, cuûa taát caû caùc caáp, ban ngaønh ñoaøn theå trong xaõ hoäi töø trung öông ñeán ñòa phöông, caùc nhaø giaùo duïc, caùc baäc phuï huynh vaø caùc em hoïc sinh. Nhieàu hoäi thaûo khoa hoïc, hoäi nghò chuyeân ñeà do Boä Giaùo duïc vaø Ñaøo taïo, Sôû Giaùo duïc vaø Ñaøo taïo thaønh phoá Hoà Chí Minh ñöôïc toå chöùc nhaèm tìm ra caùc giaûi phaùp ñeå naâng cao hieäu quaû cuûa coâng taùc naøy, nhö Hoäi thaûo: “Ñoåi môùi coâng taùc lao ñoäng – höôùng nghieäp phuïc vuï cho yeâu caàu coâng nghieäp hoaù, hieän 17 ñaïi hoùa ñaát nöôùc “ (7/2003); “Toå chöùc giaùo duïc lao ñoäng – höôùng nghieäp theo yeâu caàu ñoåi môùi giaùo duïc phoå thoâng” (11/2001). Nhieàu trang web höôùng nghieäp xuaát hieän treân maïng internet vôùi nhöõng thoâng tin cuï theå veà caùc ngaønh ngheà, caùc tröôøng ñaøo taïo, caùc traéc nghieäm veà söï phuø hôïp ngheà. Raát nhieàu baøi baùo xoay quanh vaán ñeà höôùng nghieäp, phaân luoàng hoïc sinh sau khi toát nghieäp THCS, THPT. Keùo theo ñoù laø söï ra ñôøi vaø phaùt trieån cuûa caùc trung taâm tö vaán höôùng nghieäp, trung taâm kyõ thuaät toång hôïp höôùng nghieäp… Xeùt veà lyù luaän laãn thöïc tieãn, coâng taùc höôùng nghieäp cho hoïc sinh phoå thoâng Vieät Nam ñöôïc gaén lieàn vôùi caùc taùc giaû Nguyeãn Vaên Hoä, Phaïm Taát Dong, Ñaëng Danh AÙnh, Ñoaøn Chi, Leâ Ñöùc Phuùc [38, tr.12]. Trong nhöõng coâng trình cuûa mình, caùc taùc giaû ñaõ giaûi quyeát nhöõng vaán ñeà cuûa coâng taùc höôùng nghieäp: - Lòch söû phaùt trieån heä thoáng coâng taùc höôùng nghieäp ôû caùc nöôùc treân theá giôùi vaø Vieät Nam. - Baûn chaát khoa hoïc cuûa coâng taùc höôùng nghieäp. - Muïc ñích, nhieäm vuï, vai troø cuûa coâng taùc höôùng nghieäp. - Noäi dung cô baûn vaø caùc hình thöùc höôùng nghieäp. - Vaán ñeà toå chöùc vaø ñieàu chænh coâng taùc höôùng nghieäp. Trong nhöõng naêm gaàn ñaây, nhieàu coâng trình nghieân cöùu veà coâng taùc tö vaán höôùng nghieäp cho hoïc sinh THPT ñaõ ñöôïc thöïc hieän. Coù theå ñieåm qua moät soá coâng trình tieâu bieåu sau: Nghieân cöùu ñònh höôùng ngheà nghieäp ôû löùa tuoåi hoïc sinh THPT, hai taùc giaû Nguyeãn Vaên Leâ – Nguyeãn Coâng Khanh keát luaän [27]: Ña soá hoïc sinh THPT chöa ñöôïc ñònh höôùng ngheà phuø hôïp, chöa ñöôïc chuaån bò toát ñeå sau khi toát nghieäp phoå thoâng coù moät boä phaän lôùn hoïc sinh coù theå saün saøng tham gia ngay vaøo thò tröôøng vieäc laøm. Ñònh höôùng ngheà cuûa hoïc sinh THPT phuï thuoäc raát lôùn vaøo söï giaùo duïc höôùng nghieäp ôû töøng tröôøng. Tuy nhieân, caùc hoaït ñoäng giaùo duïc höôùng nghieäp coù vai troø môø nhaït, chöa taïo ñöôïc söï phaùt trieån coù söï khaùc bieät veà chaát caû treân bình dieän thaùi ñoä ngheà nghieäp laãn naêng löïc hieåu bieát ngheà nghieäp, 18 ñaëc bieät chöa phaùt trieån ñöôïc naêng löïc laøm caùc quyeát ñònh ngheà nghieäp phuø hôïp, Nhöõng nguyeân nhaân chuû yeáu laøm cho coâng taùc höôùng nghieäp ôû tröôøng phoå thoâng hieän nay chöa hieäu quaû laø do: Nhaø tröôøng thieáu cô sôû vaät chaát ñeå tieán haønh hoaït ñoäng höôùng nghieäp; Thieáu söï hoã trôï cuûa chính quyeàn ñòa phöông vaø caùc toå chöùc xaõ hoäi; Ña soá hoïc sinh chöa coù nhu caàu; Giaùo vieân chöa coi troïng hoaëc thieáu khaû naêng ñeå toå chöùc caùc hoaït ñoäng giaùo duïc höôùng nghieäp. Treân cô sôû nghieân cöùu moät soá traéc nghieäm taâm lyù, nhoùm taùc giaû ôû tröôøng Caùn boä Quaûn lyù giaùo duïc thaønh phoá Hoà Chí Minh ñaõ vaän duïng vaøo tö vaán höôùng nghieäp cho hoïc sinh THPT vaø ñöa ra keát luaän: “Thöïc tieãn cho thaáy, keát quaû vaø söï phoái hôïp giöõa caùc traéc nghieäm trong ñeà taøi naøy laø hoaøn toaøn coù cô sôû khoa hoïc vaø cô sôû thöïc tieãn ñeå tieán haønh trieån khai ñaïi traø trong coâng taùc tö vaán höôùng nghieäp cho hoïc sinh caùc tröôøng THPT taïi thaønh phoá Hoà Chí Minh” [39]. Taùc giaû Mai Ngoïc Luoâng vaø caùc coäng söï (2006) nghieân cöùu “Thöïc traïng coâng taùc tö vaán höôùng nghieäp cho hoïc sinh trong tröôøng phoå thoâng baäc trung hoïc ôû thaønh phoá Hoà Chí Minh” keát luaän: Vaán ñeà tö vaán ñònh höôùng ngheà nghieäp laø raát caàn thieát nhöng chöa ñöôïc nhaø tröôøng tích cöïc thöïc hieän. Veà maët nhaän thöùc, Ban Giaùm hieäu caùc tröôøng ñeàu cho raèng vieäc tö vaán ñònh höôùng ngheà nghieäp laø moät noäi dung khoâng theå thieáu trong nhaø tröôøng phoå thoâng nhöng vieäc toå chöùc thöïc hieän tö vaán höôùng nghieäp chöa ñöôïc quan taâm ñuùng möùc [24, tr.131]. Theo taùc giaû Hoà Vaên Duõng, moät trong nhöõng nguyeân nhaân khieán hoïc sinh nhaän thöùc chöa ñaày ñuû, saâu saéc veà khuynh höôùng ngheà cuûa baûn thaân laø coâng taùc höôùng nghieäp cuûa nhaø tröôøng chöa ñöôïc thöôøng xuyeân, lieân tuïc. Caùc em ít coù caùc buoåi trao ñoåi, höôùng daãn cuûa thaày coâ, cuûa nhaø tröôøng. Phaàn lôùn caùc em nhaän thöùc ñöôïc ngheà laø do töï tìm toøi, trao ñoåi vôùi gia ñình vaø baïn beø. Do vaäy, vaán ñeà ñaët ra cho caùc thaày coâ – nhöõng nhaø giaùo duïc caàn coù traùch nhieäm, quan taâm hôn ñeán vieäc ñònh höôùng ngheà nghieäp cho caùc em, giuùp caùc em nhaän thöùc veà khuynh höôùng ngheà cuûa baûn thaân coù cô sôû khoa hoïc, phuø hôïp vôùi höùng thuù, sôû thích vaø naêng löïc cuûa baûn thaân, ñoàng thôøi ñaùp öùng ñöôïc nhu caàu cuûa xaõ hoäi [19]. 19 Nghieân cöùu giaùo duïc höôùng nghieäp cho hoïc sinh phoå thoâng vôùi vieäc phaùt trieån nguoàn nhaân löïc (ñeà taøi KX-05-09), hai taùc giaû Nguyeãn Sinh Huy vaø Nguyeãn Vaên Leâ khaúng ñònh: giaùo duïc höôùng nghieäp thöïc chaát laø vaán ñeà vaên hoùa xaõ hoäi phöùc taïp, noù khoâng chæ laø vaán ñeà giaùo duïc, tö vaán, ñònh höôùng cho moãi caù nhaân maø ñoøi hoûi söï tham gia cuûa caùc löïc löôïng xaõ hoäi, gia ñình vaø caùc ñoaøn theå xaõ hoäi töông öùng. Hôn theá nöõa, coâng vieäc naøy coøn ñoøi hoûi khoâng chæ phaûi xaây döïng vaø tieán haønh coâng vieäc theo caên cöù, caùc cô sôû khoa hoïc vaø thöïc tieãn, maø coøn ñoøi hoûi söï baûo trôï cuûa Nhaø nöôùc vôùi caùc hoã trôï veà taøi chính, cô sôû vaät chaát vaø nhaát laø veà phaùp luaät vôùi cô cheá ñieàu kieän thích hôïp [25]. Ngoaøi ra, coøn nhieàu taùc giaû khaùc cuõng nghieân cöùu veà höôùng nghieäp nhö: Quang Döông, Traàn Theá Linh, Ñoaøn Vaên Ñaøng, Phaïm Thò Mieàn, Ñaøo Vaên Leâ… 1.1.3. Moät vaøi nhaän xeùt chung Vaán ñeà xu höôùng ngheà vaø coâng taùc tö vaán höôùng nghieäp cho hoïc sinh THPT khoâng phaûi laø môùi meû. Nhieàu coâng trình nghieân cöùu veà vaán ñeà naøy ñaõ ñöôïc thöïc hieän ôû trong vaø ngoaøi nöôùc. Ñaây chính laø nguoàn taøi lieäu quí baùu laøm cô sôû ñeå taùc giaû trieån khai ñeà taøi naøy. Tuy nhieân, qua nghieân cöùu cho thaáy, phaàn lôùn caùc coâng trình khaûo saùt xu höôùng ngheà cuûa hoïc sinh THPT treân caùc ñòa baøn khaùc nhau trong caû nöôùc. Nhieàu nghieân cöùu veà coâng taùc tö vaán höôùng nghieäp cuõng chæ döøng laïi ôû vieäc khaûo saùt thöïc traïng chöù chöa aùp duïng moät soá bieän phaùp höôùng nghieäp cuï theå. Hôn nöõa, baûn thaân theá giôùi ngheà nghieäp luoân bieán ñoäng vaø phaùt trieån khoâng ngöøng, cô caáu kinh teá vaø cô caáu lao ñoäng ôû töøng ñòa phöông vaø trong caû nöôùc cuõng coù söï chuyeån dòch, keùo theo ñoù laø söï thay ñoåi veà xu höôùng ñoái vôùi caùc ngaønh ngheà, caùc giaù trò ngheà nghieäp maø hoïc sinh höôùng tôùi. Vì vaäy, vieäc nghieân cöùu vaán ñeà lieân quan ñeán ngheà nghieäp khoâng bao giôø loãi thôøi, maø ngöôïc laïi, luoân coù tính thôøi söï vaø môùi meû. ÔÛ Quaän 12, ñaây laø vaán ñeà thöïc tieãn cuûa ñòa phöông caàn ñöôïc quan taâm nghieân cöùu nhöng cho ñeán nay vaãn chöa coù coâng trình naøo ñeà caäp ñeán. Vaø ñoù laø lyù do thuùc ñaåy ngöôøi nghieân cöùu thöïc hieän ñeà taøi naøy. 20 1.2. KHAÙI QUAÙT VEÀ NGHEÀ 1.2.1. Ñònh nghóa veà ngheà Ngheà laø moät hình thöùc lao ñoäng ñaëc thuø mang tính chaát rieâng gaén boù chaët cheõ vôùi con ngöôøi. Xaõ hoäi caøng phaùt trieån thì söï phaân hoaù ngaønh ngheà caøng dieãn ra maïnh meõ, ña daïng vaø phöùc taïp. Ñeå laøm saùng toû khaùi nieäm ngheà thì caàn phaân tích moät soá khaùi nieäm coù lieân quan: chuyeân moân, vieäc laøm, ngheà nghieäp vaø ngaønh. - Chuyeân moân laø “Moät lónh vöïc lao ñoäng saûn xuaát heïp, trong ñoù con ngöôøi baèng söùc maïnh theå chaát vaø söùc maïnh tinh thaàn cuûa mình laøm ra nhöõng giaù trò vaät chaát hoaëc giaù trò tinh thaàn nhö laø phöông tieän caàn cho söï toàn taïi vaø phaùt trieån cuûa xaõ hoäi”. Theo nhaän ñònh cuûa Vieän só X.G.Xtrumilin, chuyeân moân laø ngheà heïp, nhöng noù hoaøn toaøn qui ñònh hình thöùc cuûa moät daïng hoaït ñoäng lao ñoäng vaø mang teân goïi ñaëc tröng cho ngheà ñoù. - Trong khi ñoù, khaùi nieäm ngheà ñöôïc hieåu coù phaàn khaùc hôn. Theo töø ñieån tieáng Vieät, ngheà ñöôïc ñònh nghóa laø “coâng vieäc chuyeân laøm theo söï phaân coâng lao ñoäng trong xaõ hoäi. Ngheà nghieäp laø ñeå sinh soáng vaø ñeå phuïc vuï xaõ hoäi”. Theo taùc giaû E.A.Klimov: “Ngheà laø moät lónh vöïc söû duïng söùc lao ñoäng vaät chaát vaø tinh thaàn cuûa con ngöôøi moät caùch coù giôùi haïn, caàn thieát cho xaõ hoäi (do söï phaân coâng lao ñoäng maø coù), noù taïo khaû naêng cho con ngöôøi söû duïng lao ñoäng cuûa mình ñeå thu laáy nhöõng phöông tieän caàn thieát cho vieäc toàn taïi vaø phaùt trieån”. Theo taùc giaû Nguyeãn Tieán Ñaït, trong tieáng Vieät, töø ngheà gheùp vôùi töø nghieäp thaønh töø ngheà nghieäp. Ngheà nghieäp neân hieåu laø "caùc ngheà phöùc taïp thieân veà trí tueä, coù trình ñoä cao hôn, bao giôø cuõng ñoøi hoûi phaûi ñöôïc ñaøo taïo, nhieàu khi laâu daøi, luoân gaén vôùi caùc cô hoäi thaêng tieán trong ngheà cuûa con ngöôøi, vì trong thaønh phaàn töø gheùp naøy coù chöõ nghieäp, hieåu theo nghóa söï nghieäp, keá nghieäp" [22]. Nhö vaäy, coù theå hieåu moái töông quan giöõa chuyeân moân vaø ngheà nhö sau: Chuyeân moân laø khaùi nieäm heïp hôn so vôùi khaùi nieäm ngheà, nhöng noù coù ñuû caùc 21 qui ñònh veà maët hình thöùc cuûa moät daïng hoaït ñoäng lao ñoäng, noù phaân bieät söï khaùc nhau veà töøng chuyeân moân trong ngheà. Ngheà laø thuaät ngöõ ñeå chæ moät hình thöùc lao ñoäng trong xaõ hoäi coù ñöôïc do söï phaân coâng lao ñoäng, ôû ñoù, con ngöôøi söû duïng söùc lao ñoäng cuûa mình ñeå taïo ra saûn phaåm vaät chaát vaø tinh thaàn cho xaõ hoäi. Ngheà laø söï toå hôïp nhöõng chuyeân moân coù quan heä cuøng loaïi. Noùi caùch khaùc, moät ngheà bao goàm nhieàu chuyeân moân. Ví duï: ngheà daïy hoïc coù giaùo vieân daïy Vaên hoïc, giaùo vieân daïy Lòch söû, giaùo vieân daïy Ñòa lyù… chuùng lieân keát vôùi nhau moät caùch coù yù nghóa trong moät nhoùm goïi laø “ngheà daïy hoïc”. ÔÛ baát kyø quoác gia naøo cuõng toàn taïi hai loaïi ngheà: ngheà ñaøo taïo vaø ngheà khoâng ñöôïc ñaøo taïo. + Ngheà khoâng ñöôïc ñaøo taïo laø ngheà ñöôïc hình thaønh töï phaùt do nhu caàu cuûa xaõ hoäi, do tích luyõ kinh nghieäm hoaëc do söï truyeàn ngheà töø ngöôøi naøy sang ngöôøi khaùc, töø ñôøi naøy sang ñôøi khaùc. + Ngheà ñaøo taïo laø ngheà ñöôïc ghi trong danh muïc ngaønh ngheà cuûa Nhaø nöôùc, ñöôïc qui ñònh roõ veà noäi dung, chöông trình, thôøi gian, trình ñoä ñaøo taïo, ñöôïc caáp chöùng chæ vaên baèng töông öùng. Ngheà ñaøo taïo laø trình ñoä tri thöùc, kyõ naêng, kyõ xaûo maø con ngöôøi caàn ñaït ñöôïc nhôø quaù trình ñaøo taïo daøi haïn hoaëc ngaén haïn nhaèm taïo ra saûn phaåm vaät chaát vaø tinh thaàn cho xaõ hoäi, ñoøi hoûi ngöôøi hoïc phaûi coù trình ñoä hoïc vaán nhaát ñònh, coù söùc khoeû vaø nhöõng yeâu caàu veà taâm lyù phuø hôïp vôùi ngheà. Vì vaäy, so vôùi caùc ngheà khoâng ñöôïc ñaøo taïo thì ngheà ñaøo taïo phöùc taïp hôn, coù trình ñoä cao hôn; ñoái vôùi caùc ngheà thuoäc veà kyõ thuaät thöïc haønh ít nhaát phaûi coù trình ñoä baùn laønh ngheà neáu ñöôïc ñaøo taïo ngaén haïn, hoaëc coù trình ñoä laønh ngheà hoaëc laønh ngheà baäc cao neáu ñöôïc ñaøo taïo daøi haïn [22]. - Giaûi thích khaùi nieäm vieäc laøm, giaùo sö Leâ Thi cho raèng: “Ñoù laø coâng vieäc ñem laïi lôïi ích cho ngöôøi lao ñoäng, taïo thu nhaäp ñeå nuoâi soáng gia ñình vaø baûn thaân, baát kyø ôû ngaønh ngheà gì vaø khu vöïc kinh teá naøo (quoác doanh, taäp theå, tö nhaân) vaø khoâng bò phaùp luaät ngaên caám”. Vieäc laøm cuõng coù theå hieåu laø haønh ñoäng cuï theå, laø coâng vieäc ñöôïc cho laøm vaø ñöôïc traû coâng ñeå sinh soáng. 22 Nhö vaäy, coù theå coi ngheà nghieäp laø vieäc laøm nhöng khoâng phaûi vieäc laøm naøo cuõng laø ngheà nghieäp. Nhöõng vieäc laøm nhaát thôøi, khoâng oån ñònh chæ do con ngöôøi boû söùc lao ñoäng ra vaø ñöôïc traû coâng ñeå sinh soáng thì chöa phaûi laø ngheà nghieäp. Ngheà nghieäp vaø vieäc laøm coù ñieåm chung laø: con ngöôøi phaûi boû söùc lao ñoäng ñeå taïo ra saûn phaåm, ñeå toàn taïi vaø phaùt trieån. Chuùng khaùc nhau ôû choã: ngheà nghieäp laø söï gaén boù laâu daøi vôùi coâng vieäc chuyeân moân, laø trình ñoä, kyõ naêng vaø kyõ xaûo ñoái vôùi vieäc laøm ñoù nhôø vaøo quaù trình ñaøo taïo daøi haïn hoaëc ngaén haïn. Coøn vieäc laøm chæ gaén moät phaàn, moät soá kyõ naêng lao ñoäng naøo ñoù thuoäc moät hay vaøi ngheà mieãn laø qua hoaït ñoäng cuï theå, ngöôøi lao ñoäng coù theå hoaøn thaønh nhieäm vuï vaø kieám ñöôïc tieàn sinh soáng. - Ngaønh coù noäi haøm roäng hôn ngheà. Trong moãi ngaønh coù chöùa nhieàu ngheà khaùc nhau. Ví duï: ngaønh Kinh teá coù raát nhieàu ngheà: keá toaùn, kinh doanh, chöùng khoaùn, quaûn trò, kieåm toaùn, tieáp thò…; ngaønh Truyeàn thoâng cuõng raát phong phuù ngheà: böu chính, vieãn thoâng, baùo chí, truyeàn thanh, truyeàn hình, in aán, xuaát baûn… Khi nghieân cöùu veà ñaëc ñieåm hoaït ñoäng cuûa ngheà trong xaõ hoäi, ngöôøi ta thöôøng ñeà caäp ñeán nhöõng ñaëc ñieåm nhö: ñoái töôïng lao ñoäng, muïc ñích lao ñoäng, coâng cuï lao ñoäng, ñieàu kieän lao ñoäng. Ngoaøi ra, coøn moät soá ñaëc ñieåm khaùc cuõng khoâng keùm phaàn quan troïng nhö: quaù trình coâng ngheä, toå chöùc quaù trình lao ñoäng, nhöõng yeâu caàu ñaëc tröng veà taâm-sinh lyù cuûa ngöôøi haønh ngheà… 1.2.2. Phaân loaïi ngheà Theá giôùi ngheà nghieäp raát phong phuù vaø ña daïng. Hieän coù tôùi 70.000 ngheà vaø chuyeân moân. ÔÛ nöôùc ta, danh muïc ngheà ñaøo taïo coâng nhaân do Vieän Khoa hoïc Daïy ngheà xaây döïng coù khoaûng 400 ngheà, coøn ngheà xaõ hoäi coù haøng chuïc nghìn nhöng chöa ñöôïc nghieân cöùu ñaày ñuû. Ñeå tieán haønh giaùo duïc höôùng nghieäp vaø tö vaán ngheà cho hoïc sinh, ngöôøi ta ñaõ ñöa ra nhieàu caùch phaân loaïi caên cöù treân nhöõng tieâu chí khaùc nhau. Sau ñaây laø moät soá caùch phaân loaïi ngheà ñöôïc nhieàu taøi lieäu ñeà caäp: 23 Theo John Holland vaø caùc nhaø taâm lyù hoïc ngheà nghieäp hieän ñaïi, ngheà ñöôïc chia thaønh 6 kieåu töông öùng vôùi 6 kieåu ngöôøi: Kieåu thöïc teá cuï theå – thao taùc kyõ thuaät (thôï, kyõ thuaät vieân…); Kieåu thaän troïng neà neáp – nghieäp vuï quy cuû (nhaân vieân vaên phoøng, taøi vuï, böu ñieän, tieáp taân…); Kieåu kieân trì khoa hoïc – ñieàu tra nghieân cöùu (vieän só, chuyeân vieân nghieân cöùu…); Kieåu linh hoaït quaûng giao – phuïc vuï xaõ hoäi (caùn söï xaõ hoäi, giaùo vieân, baùc só, luaät sö…); Kieåu chuû ñoäng uy quyeàn – döïng nghieäp quaûn lyù (giaùm ñoác, ñoäi tröôûng, ngöôøi ñi laäp nghieäp…); Kieåu ngöôøi saùng taïo töï do – vaên hoïc ngheä thuaät (nhaø vaên, bieân kòch, ngheä só…). Theo A.E.Glomstok, caên cöù vaøo xu höôùng cuûa hoïc sinh veà caùc lónh vöïc tri thöùc vaø hoaït ñoäng khaùc nhau, ngheà ñöôïc phaân thaønh 13 nhoùm: Ngheà hoaït ñoäng trong lónh vöïc toaùn-lyù; Ngheà hoaït ñoäng trong lónh vöïc hoaù hoïc; Ngheà hoaït ñoäng trong lónh vöïc kyõ thuaät ñieän töû; Ngheà hoaït ñoäng trong lónh vöïc kyõ thuaät; Ngheà hoaït ñoäng trong lónh vöïc ñòa lyù - ñòa chaát; Ngheà hoaït ñoäng trong lónh vöïc sinh hoïc vaø noâng nghieäp; Ngheà hoaït ñoäng trong lónh vöïc ngoân ngöõ vaø baùo chí; Ngheà hoaït ñoäng trong lónh vöïc söû hoïc vaø hoaït ñoäng xaõ hoäi; Ngheà sö phaïm; Ngheà y; Ngheà noäi trôï; Ngheà hoaït ñoäng trong lónh vöïc ngheä thuaät; Ngheà binh nghieäp. Theo E.A.Klimov, neáu laáy ñoái töôïng lao ñoäng laøm daáu hieäu ñeå phaân loaïi thì ngheà ñöôïc chia thaønh naêm nhoùm chính: Nhoùm ngheà Ñoái töôïng lao ñoäng chuû yeáu Ví duï veà caùc ngheà vaø chuyeân moân Ngöôøi – Thieân nhieân Caùc toå chöùc höõu cô, caùc quaù trình sinh vaät vaø vi sinh vaät Troàng luùa, chaên nuoâi, baùc só thuù y, laâm nghieäp… Ngöôøi – Kyõ thuaät Heä thoáng caùc thieát bò kyõ thuaät, ñoái töôïng vaät chaát… Thôï maùy, thôï reøn, thôï nguoäi, thôï xaây, laùi xe… Ngöôøi – Ngöôøi Con ngöôøi, nhoùm taäp theå… Baùc só, y taù, giaùo vieân, baùn haøng… Ngöôøi – Heä thoáng kí hieäu Nhöõng daáu hieäu, con soá, maõ soá, coâng thöùc, ngoân ngöõ… Nhaân vieân keá toaùn, thuû quyõ, ñaùnh maùy, thôï xeáp chöõ in… Ngöôøi – Ngheä thuaät Caùc hình aûnh ngheä thuaät, caùc boä phaän vaø thuoäc tính cuûa noù. Sôn maøi, ñieâu khaéc, hoaï só, nhaïc só, thi só… 24 Ngoaøi ra, coøn nhieàu caùch phaân loaïi khaùc veà ngheà nhö: phaân loaïi ngheà theo kieåu nhoùm roäng vaø theo ñaëc ñieåm cuûa hoaït ñoäng ngheà; theo daáu hieäu möùc ñoä phöùc taïp veà kyõ thuaät; theo dieän chuyeân moân ngheà vaø hoaït ñoäng cuûa ngheà… Nhìn chung, moãi caùch phaân loaïi neâu treân ñeàu döïa vaøo daáu hieäu naøo ñoù veà ngheà, theo muïc ñích khaùc nhau ñeå phaân loaïi ngheà. Vì vaäy, khoù coù theå ñöa ra keát luaän caùch phaân loaïi naøo laø ñuùng ñaén, phuø hôïp nhaát. Tuy nhieân, theo “Taøi lieäu boài döôõng giaùo vieân veà hoaït ñoäng giaùo duïc höôùng nghieäp”, trong nhieàu caùch phaân loaïi ngheà, caùch phaân loaïi ngheà theo ñoái töôïng lao ñoäng cuûa E.A.Klimov laø phuø hôïp vôùi coâng taùc höôùng nghieäp hôn caû, bôûi leõ, choïn ngheà tröôùc heát laø choïn ñoái töôïng lao ñoäng. Ñoái töôïng lao ñoäng cuûa ngheà ñöôïc hieåu laø “heä thoáng nhöõng thuoäc tính, nhöõng moái quan heä qua laïi cuûa caùc hieän töôïng, caùc quaù trình maø ôû cöông vò lao ñoäng nhaát ñònh con ngöôøi phaûi vaän duïng chuùng” [38, tr.27]. Hoaëc coù theå hieåu moät caùch ñôn giaûn, ñoái töôïng lao ñoäng “laø caùi maø söùc lao ñoäng cuûa con ngöôøi taùc ñoäng leân noù thoâng qua coâng cuï lao ñoäng vaø traû lôøi caâu hoûi: laøm vieäc vôùi ai? Hoaëc vôùi caùi gì?” [8, tr.131]. Hôn nöõa, hieän nay, coù nhieàu quan ñieåm cho raèng: höôùng nghieäp laø höôùng ñeán theá giôùi vieäc laøm, khoâng chæ höôùng ñeán moät ngheà maø caàn höôùng ñeán nhoùm ngheà vaø roäng hôn. Do ñoù, trong ñeà taøi nghieân cöùu cuûa mình, taùc giaû cuõng söû duïng caùch phaân loaïi ngheà cuûa E.A.Klimov ñeå tìm hieåu höùng thuù cuûa hoïc sinh ñoái vôùi töøng nhoùm ngheà cuõng nhö quy caùc ngheà maø hoïc sinh döï ñònh choïn veà töøng nhoùm ngheà cuï theå. Duø vaäy, vieäc quy caùc ngheà veà töøng nhoùm ngheà chæ mang tính chaát töông ñoái vì moät loaïi ngheà naøo ñoù coù theå xeáp vaøo kieåu naøy nhöng cuõng coù theå xeáp vaøo kieåu khaùc. Chaúng haïn, nhaân vieân taøi chính ngaân haøng vôùi ñaëc tröng cô baûn laø tieáp xuùc vôùi caùc con soá, coâng thöùc neân ñöôïc xeáp vaøo nhoùm ngheà Ngöôøi – Heä thoáng kyù hieäu. Nhöng cuõng coù theå xeáp nhaân vieân taøi chính ngaân haøng vaøo nhoùm Ngöôøi – Ngöôøi vì trong quaù trình lao ñoäng, hoï thöôøng tieáp xuùc vôùi raát nhieàu khaùch haøng khaùc nhau. 25 1.3. XU HÖÔÙNG NGHEÀ CUÛA HOÏC SINH THPT 1.3.1. Moät soá ñaëc ñieåm taâm lyù chuû yeáu cuûa hoïc sinh THPT * Ñaëc ñieåm nhaän thöùc vaø tình caûm: - Veà nhaän thöùc, caûm giaùc, tri giaùc cuûa hoïc sinh THPT ñaït tôùi möùc khaù cao, caùc em coù caûm giaùc tinh teá, quan saùt nhaïy beùn. Hoaït ñoäng ghi nhôù coù yù nghóa vaø coù chuû ñònh chieám öu theá. Trí töôûng töôïng phong phuù, maïnh meõ, phuø hôïp vôùi hieän thöïc hôn. Khaû naêng tö duy, nhaát laø tö duy tröøu töôïng ôû möùc cao… Nhìn chung, tuoåi hoïc sinh THPT coù trí tueä linh hoaït, nhaïy beùn, coù khaû naêng laäp luaän logic, ngoân ngöõ khaù maïch laïc, ñuû söùc dieãn ñaït chính xaùc tö töôûng cuûa mình. - Veà tình caûm, caùc em coù ñôøi soáng tình caûm raát phong phuù. Tình caûm aáy naûy sinh treân cô sôû nhaän thöùc töông ñoái saâu saéc, gaén lieàn vôùi theá giôùi quan, lyù töôûng, xu höôùng ñöôøng ñôøi vaø xu höôùng ngheà nghieäp. Trong ñoù, tình baïn saâu saéc vaø beàn chaët, ñöôïc xaây döïng treân cô sôû cuûa söï hieåu bieát laãn nhau, cuøng phaán ñaáu cho muïc ñích chung, treân cô sôû nhöõng yeâu caàu höùng thuù, sôû thích, lyù töôûng. * Theá giôùi quan vaø lyù töôûng: - Ñoä tuoåi hoïc sinh THPT laø giai ñoaïn hình thaønh theá giôùi quan. Caùc em coù khaû naêng ñuùc keát nhöõng suy nghó cuûa mình trong vieäc nhìn nhaän theá giôùi. Tuy nhieân, theá giôùi quan cuûa caùc em chöa ñaït ñeán möùc saâu saéc, beàn vöõng. Trong ñoù, caùc em quan taâm nhieàu ñeán nhöõng vaán ñeà quan heä giöõa caù nhaân vaø xaõ hoäi, giöõa coáng hieán vaø höôûng thuï, tình caûm vaø nghóa vuï, quyeàn lôïi vaø traùch nhieäm… - Hoïc sinh THPT ñaõ bieát keát hôïp nhöõng phaåm chaát cao ñeïp cuûa nhöõng con ngöôøi öu tuù trong lòch söû, trong hieän thöïc ñeå taïo neân maãu ngöôøi lyù töôûng cuûa mình. Caùc em coøn coù khaû naêng tìm thaáy hình aûnh con ngöôøi lyù töôûng trong cuoäc soáng bình thöôøng, töø nhöõng ngöôøi lao ñoäng bình thöôøng. Maãu ngöôøi lyù töôûng coù taùc duïng thuùc ñaåy caùc em vöôn leân trong hoïc taäp vaø cuoäc soáng. * Ñöôøng ñôøi vaø xu höôùng ngheà nghieäp: Hoïc sinh THPT coù söï baên khoaên suy nghó ñeå ñònh ñoaït phöông höôùng cuoäc ñôøi cuûa mình. Caùc em thöôøng töï hoûi: “Mình seõ laøm gì?”, “Mình seõ laø ngöôøi nhö 26 theá naøo?”… YÙ thöùc ngheà nghieäp vaø söï löïa choïn keá hoaïch soáng töông lai cuûa hoïc sinh THPT khoâng coá ñònh, baát bieán maø ngöôïc laïi, raát naêng ñoäng vaø phong phuù. Vieäc choïn ngheà cuûa caùc em coù nhieàu ñoäng cô thuùc ñaåy. Coù söï keát hôïp chaët cheõ xu höôùng xaõ hoäi vaø ñoäng cô caù nhaân, coù söï tham gia cuûa höùng thuù, naêng löïc, söï taùc ñoäng cuûa xaõ hoäi, cuûa kinh nghieäm. Noù coøn phuï thuoäc vaøo saûn xuaát, giôùi tính, xu höôùng cuûa neàn kinh teá xaõ hoäi cuûa töøng thôøi kyø vaø söï phaùt trieån cuûa ñaát nöôùc cuõng nhö nhieàu yeáu toá khaùc. Ñoái vôùi nhöõng em maø theá giôùi quan coøn haïn cheá, vieäc choïn ngheà phuï thuoäc khaù nhieàu nhöõng ñoäng cô caù nhaân hoaëc nhöõng ñoäng cô chöa phuø hôïp. Bôûi vaäy, moät vaán ñeà quan troïng caàn quan taâm ñeán laø giaùo duïc höôùng nghieäp moät caùch ñaày ñuû vaø ñuùng ñaén. Ñoäng cô hoaït ñoäng cuûa hoïc sinh THPT phöùc taïp vaø mang naëng tính xaõ hoäi. Nhöõng ñoäng cô coù tính khaùi quaùt vaø laâu daøi laø chuû yeáu. Höùng thuù cuûa caùc em trôû neân roõ reät, gaén lieàn vôùi xu höôùng ngheà vaø coù taùc duïng thuùc ñaåy hoaït ñoäng. Ngoaøi ra, hoïc sinh THPT coøn coù moät soá ñaëc ñieåm caàn löu yù nhö: tính ñoäc laäp, nhu caàu töï tu döôõng, coù loøng töï troïng, yù thöùc vinh döï cao, coù khaû naêng töï ngaên chaën nhöõng ham muoán leäch laïc, bieát phaân tích, ñaùnh giaù tình hình, bieát tin ôû söùc mình. Caùc em cuõng coù khaû naêng chòu ñöïng khoù khaên, thieáu thoán, ñaõ bieát haønh ñoäng theo quan ñieåm rieâng cuûa mình. Tuy nhieân, caùc em cuõng deã chuû quan, noâng noåi, kieâu ngaïo, ít chòu hoïc hoûi ñeán nôi ñeán choán. 1.3.2. Khaùi nieäm xu höôùng ngheà 1.3.2.1. Xu höôùng Hoaït ñoäng cuûa caù nhaân trong coäng ñoàng bao giôø cuõng höôùng veà moät muïc tieâu naøo ñoù. Söï höôùng tôùi naøy ñöôïc phaûn aùnh trong taâm lyù moãi ngöôøi nhö laø xu höôùng cuûa nhaân caùch. Theo Ñaïi töø ñieån tieáng Vieät thoâng duïng, xu höôùng laø höôùng ñi tôùi, theå hieän khaù roõ thöïc chaát cuûa noù: xu höôùng chính trò, xu höôùng tieán boä [50]. 27 Döôùi goùc ñoä taâm lyù hoïc, coù nhieàu quan nieäm khaùc nhau veà xu höôùng nhaân caùch. Chaúng haïn, xu höôùng laø tính tích cöïc cuûa söï löïa choïn cuûa nhaân caùch veà laäp tröôøng vaø hoaït ñoäng (A.G.Kovalev); xu höôùng laø ñaëc ñieåm taâm lyù xaùc ñònh khuynh höôùng toaøn boä hoaït ñoäng cuûa con ngöôøi trong hoaøn caûnh cuï theå (V.S.Merlin); xu höôùng nhaân caùch laø laäp tröôøng löïa choïn rung caûm rieâng cuûa con ngöôøi._. phöông tieän truyeàn thoâng…) Caâu 5: Trong vieäc löïa choïn ngheà nghieäp töông lai, em thöôøng gaëp phaûi nhöõng khoù khaên naøo? Caâu 6: Trong vieäc giuùp hoïc sinh ñònh höôùng ngheà vaø löïa choïn ngheà phuø hôïp, em nhaän thaáy coâng taùc tö vaán höôùng nghieäp cuûa tröôøng ñaõ thöïc hieän nhö theá naøo? Caâu 7: Theo yù kieán cuûa em, nhaø tröôøng caàn laøm gì ñeå giuùp HS ñònh höôùng ngheà vaø löïa choïn ngheà phuø hôïp? - Veà phía laõnh ñaïo tröôøng: ……………………………………………... - Veà phía GV chuû nhieäm: ………………………………………………. - Veà phía GV boä moân: ………………………………………………… - GV phuï traùch coâng taùc HN cuûa tröôøng: …………………………… PHUÏ LUÏC 2: CHÖÔNG TRÌNH HOAÏT ÑOÄNG GIAÙO DUÏC HÖÔÙNG NGHIEÄP LÔÙP 10, 11, 12 LÔÙP 10 – GIAÙO DUÏC HÖÔÙNG NGHIEÄP (27 Tieát) Thaùng Teân chuû ñeà 9 Em thích laøm ngheà gì 10 Naêng löïc ngheà nghieäp vaø truyeàn thoáng ngheà nghieäp gia ñình 11 Tìm hieåu ngheà daïy hoïc 12 Vaán ñeà giôùi trong choïn ngheà 1 Tìm hieåu moät soá ngheà thuoäc lónh vöïc noâng – laâm – ngö nghieäp 2 Tìm hieåu moät soá ngheà thuoäc ngaønh Y vaø Döôïc 3 Tìm hieåu thöïc teá moät cô sôû saûn xuaát coâng nghieäp hoaëc noâng nghieäp 4 Tìm hieåu moät soá ngheà thuoäc ngaønh Xaây döïng 5 Ngheà töông lai cuûa toâi LÔÙP 11 – GIAÙO DUÏC HÖÔÙNG NGHIEÄP (27 Tieát) Thaùng Teân chuû ñeà 9 Tìm hieåu moät soá ngheà thuoäc ngaønh Giao thoâng vaän taûi vaø Ñòa chaát 10 Tìm hieåu moät soá ngheà thuoäc lónh vöïc kinh doanh, dòch vuï 11 Tìm hieåu moät soá ngheà thuoäc ngaønh Naêng löôïng, Böu chính – Vieãn thoâng, Coâng ngheä thoâng tin 12 Tìm hieåu moät soá ngheà thuoäc lónh vöïc an ninh, quoác phoøng 1 Giao löu vôùi göông vöôït khoù, ñieån hình veà saûn xuaát, kinh doanh gioûi. 2 Ngheà nghieäp vôùi nhu caàu thò tröôøng lao ñoäng 3 Toâi muoán ñaït ñöôïc öôùc mô 4 – 5 Tìm hieåu thöïc teá moät tröôøng ñaïi hoïc (hoaëc CÑ, TCCN, daïy ngheà) taïi ñòa phöông LÔÙP 12 – GIAÙO DUÏC HÖÔÙNG NGHIEÄP (27 Tieát) Thaùng Teân chuû ñeà 9 Ñònh höôùng phaùt trieån kinh teá - xaõ hoäi cuûa ñòa phöông vaø ñaát nöôùc 10 Nhöõng ñieàu kieän ñeå thaønh ñaït trong ngheà 11 Tìm hieåu heä thoáng ñaøo taïo TCCN vaø daïy ngheà cuûa Trung öông vaø ñòa phöông 12 Tìm hieåu heä thoáng ñaøo taïo vaø cao ñaúng 1 Tö vaán choïn ngheà 2 Höôùng daãn hoïc sinh choïn ngheà vaø laøm hoà sô tuyeån sinh 3 Thanh nieân laäp thaân laäp nghieäp 4 – 5 Toå chöùc tham quan hoaëc hoaït ñoäng giao löu theo chuû ñeà höôùng nghieäp PHUÏ LUÏC 3: Caùc ngheà ñöôïc hoïc sinh döï ñònh choïn vôùi öu tieân cao nhaát STT Ngheà Taàn soá Tyû leä (%) 1 Quaûn trò kinh doanh 28 12.6 2 Giaùo vieân 23 10.3 3 Nhaân vieân keá toaùn 21 9.4 4 Nhaân vieân taøi chính ngaân haøng 19 8.5 5 Quaûn lyù nhaø haøng – khaùch saïn 11 4.9 6 Höôùng daãn vieân du lòch 9 4.0 7 Kieán truùc sö 9 4.0 8 Coâng an 8 3.6 9 Kyõ sö coâng ngheä thoâng tin 7 3.1 10 Kyõ sö xaây döïng 7 3.1 11 Nhaân vieân marketing 7 3.1 12 Dieãn vieân 5 2.2 13 Baùc só thuù y 5 2.2 14 Luaät sö 5 2.2 15 Quaûn lyù dòch vuï du lòch 5 2.2 16 Y taù 4 1.8 17 Kyõ sö ñieän töû 4 1.8 18 Kyõ sö cô khí 4 1.8 19 Baùc só 3 1.3 20 Nhaø thieát keá thôøi trang 3 1.3 21 Phoùng vieân 3 1.3 22 Ca só 3 1.3 23 Caùc ngheà khaùc 9 9.4 24 Chöa xaùc ñònh 9 4.0 25 TOÅNG 223 100.0 PHUÏ LUÏC 4: Ñaùnh giaù cuûa hoïc sinh veà möùc ñoä thöïc hieän caùc bieän phaùp höôùng nghieäp theo tröôøng vaø giôùi tính Tröôøng Giôùi tính STT Caùc bieän phaùp VTT TC TL Nam Nöõ ÑTB 2.3 2.1 2.0 2.1 2.2 1 GV giaûng daïy keát hôïp HN Thöù baäc 4 4 5 4 4 ÑTB 2.7 2.3 2.6 2.5 2.5 2 HN qua hoaït ñoäng GDHN Thöù baäc 2 2 2 2 2 ÑTB 2.4 2.3 2.3 2.3 2.3 3 HN tích hôïp vaøo moân Coâng ngheä vaø HÑGDNGLL Thöù baäc 3 2 3 3 3 ÑTB 2.0 1.4 2.1 1.9 1.7 4 Ñi tham quan Thöù baäc 6 6 4 5 7 ÑTB 2.1 1.8 1.8 1.9 1.9 5 Hình aûnh, baøi vieát veà ngheà nghieäp Thöù baäc 5 5 6 5 5 ÑTB 1.8 1.7 1.7 1.7 1.8 6 Môøi chuyeân gia TVHN Thöù baäc 8 7 8 8 6 ÑTB 1.8 1.7 1.7 1.8 1.7 7 Toå chöùc sinh hoaït caâu laïc boä veà ngheà nghieäp töông lai Thöù baäc 8 7 8 7 7 ÑTB 1.9 1.6 1.8 1.7 1.7 8 Keát hôïp vôùi tröôøng ÑH, CÑ, TCCN Thöù baäc 7 9 6 8 7 ÑTB 1.5 1.4 1.5 1.5 1.4 9 Keát hôïp vôùi doanh nghieäp Thöù baäc 10 10 10 10 10 ÑTB 3.4 3.2 2.9 3.2 3.1 10 Daïy ngheà phoå thoâng Thöù baäc 1 1 1 1 1 PHUÏ LUÏC 5: TRAÉC NGHIEÄM KHUNG HÌNH TIEÁP DIEÃN RAVEN PHUÏ LUÏC 6: TRAÉC NGHIEÄM TÌM HIEÅU XU HÖÔÙNG NGHEÀ HÖÔÙNG DAÃN TRAÛ LÔØI: Caùc caâu hoûi sau ñaây neâu leân noäi dung coâng vieäc cuûa caùc loaïi ngaønh ngheà trong xaõ hoäi. Em haõy traû lôøi caùc caâu hoûi ñoù theo quy öôùc nhö sau: 1. Ghi 3+ neáu em RAÁT THÍCH coâng vieäc ñoù, hoaëc 2. Ghi 2+ neáu em THÍCH coâng vieäc ñoù, hoaëc 3. Ghi 1+ neáu em coøn baên khoaên nhöng caûm thaáy THÍCH nhieàu hôn KHOÂNG THÍCH coâng vieäc ñoù, hoaëc 4. Ghi 1- neáu em coøn baên khoaên nhöng caûm thaáy KHOÂNG THÍCH nhieàu hôn THÍCH coâng vieäc ñoù, hoaëc 5. Ghi 2- neáu em KHOÂNG THÍCH coâng vieäc ñoù, hoaëc 6. Ghi 3- neáu em RAÁT KHOÂNG THÍCH coâng vieäc ñoù Noäi dung caùc coâng vieäc nhö sau: TT NOÄI DUNG COÂNG VIEÄC TT NOÄI DUNG COÂNG VIEÄC 1a Chaêm soùc ñoäng vaät. 1b Ñieàu khieån maùy moùc, coâng cuï (theo doõi, ñieàu haønh). 2a Giuùp ñôõ ngöôøi beänh taät, chöõa beänh cho hoï. 2b Laäp baûng bieåu, sô ñoà, laäp trình maùy tính. 3a Theo doõi chaát löôïng trình baøy saùch, bieån quaûng caùo, böu aûnh ngheä thuaät, aûnh bìa ñóa haùt… 3b Theo doõi traïng thaùi vaø söï phaùt trieån cuûa thöïc vaät. 4a Xöû lyù vaät lieäu (goã, vaûi, theùp, nhöïa…) 4b Ñöa haøng ñeán ngöôøi tieâu duøng (quaûng caùo, baùn haøng). 5a Thaûo luaän caùc saùch, baùo, taïp chí veà khoa hoïc thöôøng thöùc. 5b Thaûo luaän saùch, baùo, taïp chí ngheä thuaät hoaëc caùc vôû kòch, caùc buoåi ca nhaïc, hoøa nhaïc… 6a Nuoâi troàng caùc sinh vaät non (ñoäng vaät hay thöïc vaät). 6b Luyeän taäp cho ngöôøi khaùc thöïc hieän caùc haønh ñoäng naøo ñoù (lao ñoäng, hoïc taäp, theå thao…). 7a Veõ laïi böùc tranh hoaëc mieâu taû laïi böùc tranh ñoù (hoaëc leân daây caùc nhaïc cuï). 7b Ñieàu khieån phöông tieän vaän chuyeån (maùy naâng, maùy keùo, taøu, saø lan…). 8a Thoâng baùo, giaûi thích cho moïi ngöôøi nhöõng tin töùc hoï caàn (ôû traïm chæ daãn, nôi tham quan du lòch…) 8b Baøi trí trieån laõm ngheä thuaät, caùc gian haøng hoäi chôï (hoaëc tham gia döïng vôû kòch, tham gia toå chöùc buoåi hoøa nhaïc…) 9a Söûa chöõa ñoà vaät, saûn phaåm (aùo, quaàn, nhaø cöûa, caùc duïng cuï kyõ thuaät…). 9b Raø soaùt vaø söûa loãi baøi khoùa, baûng bieåu vaø caùc böùc veõ… 10a Chöõa beänh cho ñoäng vaät. 10b Thöïc hieän caùc pheùp tính, tính toaùn. 11a Gaây caùc gioáng môùi (taïo ra gioáng caây troàng, vaät nuoâi môùi). 11b Thieát keá caùc saûn phaåm coâng nghieäp (maùy moùc, quaàn aùo, nhaø cöûa…) 12a Thuyeát phuïc, giaûi thích, hoøa giaûi caùc cuoäc tranh luaän, caõi coï giöõa moïi ngöôøi. 12b Kieåm tra, ñính chính, chænh söûa caùc sô ñoà, baûng bieåu, baûn veõ thieát keá. 13a Tham gia coâng vieäc cuûa caùc nhoùm ngheä thuaät nghieäp dö. 13b Quan saùt nghieân cöùu vi sinh vaät. 14a Chænh lyù, söû duïng caùc thieát bò, maùy moùc y hoïc. 14b Töôøng thuaät dieãn bieán caùc söï kieän ñaõ ñöôïc quan saùt hay ñöôïc nghe keå laïi (dieãn bieán moät vôû kòch, moät caâu chuyeän vaên hoïc, moät söï kieän cuï theå naøo ñoù…) 15a Laäp bieåu baûng thoáng keâ caùc soá lieäu nghieân cöùu ñöôïc hoaëc vieát baùo caùo moâ taû chính xaùc dieãn bieán tình hình coâng vieäc ñöôïc giao. 15b Tham gia caùc hoaït ñoäng bieåu dieãn treân saân khaáu (kòch, ca nhaïc…) 16a Laøm vaø phaân tích caùc thí nghieäm, xeùt nghieäm trong beänh vieän. 16b Khaùm beänh, trao ñoåi vôùi beänh nhaân ñeå chöõa beänh cho hoï. 17a Toâ, veõ myõ thuaät (tranh, caùc ñoà vaät, phong caûnh…). 17b Thöïc hieän laép ñaët nhaø cöûa, maùy moùc, coâng cuï. 18a Toå chöùc cho moïi ngöôøi döï caùc sinh hoaït löûa traïi, tham quan, du lòch… 18b Thieát keá nhaø cöûa, maùy moùc. 19a Taïo caùc chi tieát saûn phaåm theo thieát keá (xaây döïng nhaø cöûa, saûn xuaát maùy moùc, quaàn aùo…). 19b Hoïc keû, veõ, sao cheùp baûn ñoà, ghi cheùp baùo caùo… 20a Ñaáu tranh choáng keû phaù hoaïi röøng, vöôøn töôïc vaø phoøng choáng beänh cho thöïc vaät. 20b Laøm vieäc treân nhöõng maùy coù phím (maùy chöõ, maùy ñieän tín, maùy saép chöõ, maùy vi tính…) PHUÏ LUÏC 7: TRAÉC NGHIEÄM KIEÅU NHAÂN CAÙCH Baïn haõy traû lôøi moät caùch trung thöïc vôùi chính baûn thaân ôû nhöõng caâu hoûi sau. Neáu coù (nghóa laø ñoàng yù) thì ñaùnh daáu (+), neáu khoâng ñoàng yù thì ñaùnh daáu (-): 1. Baïn coù thöôøng xuyeân bò loâi cuoán vaøo nhöõng caûm nghó, aán töôïng môùi meû, hoaëc ñi tìm nguoàn caûm xuùc maïnh ñeå giaûi buoàn vaø laøm cho mình phaán chaán leân khoâng? 2. Baïn coù thöôøng xuyeân caûm thaáy caàn nhöõng ngöôøi taâm ñaàu yù hôïp ñeå ñoäng vieân vaø chia seû vôùi mình khoâng? 3. Baïn laø ngöôøi voâ tö khoâng baän taâm ñeán ñieàu gì phaûi khoâng? 4. Baïn coù caûm thaáy khoù khaên khi phaûi töø boû nhöõng yù ñònh cuûa mình hoaëc noùi “khoâng” vôùi ngöôøi khaùc khoâng? 5. Baïn coù caân nhaéc, suy nghó tröôùc khi haønh ñoäng khoâng? 6. Khi ñaõ höùa laøm moät ñieàu gì, baïn coù luoân luoân giöõ lôøi höùa khoâng? (baát keå lôøi höùa ñoù coù thuaän lôïi vôùi mình hay khoâng?) 7. Baïn coù thöôøng thay ñoåi taâm traïng luùc vui, luùc buoàn khoâng? 8. Baïn coù hay noùi naêng, haønh ñoäng boät phaùt, voäi vaøng khoâng suy nghó khoâng? 9. Coù khi naøo baïn thaáy mình laø ngöôøi baát haïnh maø khoâng coù nguyeân nhaân roõ raøng khoâng? 10. Baïn coù kieân quyeát baûo veä yù kieán cuûa mình ñeán cuøng trong caùc buoåi tranh luaän khoâng? 11. Baïn coù caûm thaáy ruït reø, ngöôïng nguøng khi muoán noùi chuyeän vôùi moät baïn khaùc giôùi deã meán chöa quen bieát hay khoâng? 12. Ñoâi luùc baïn khoâng töï kieàm cheá ñöôïc baûn thaân vaø ñaõ noåi noùng? 13. Baïn thöôøng haønh ñoâng moät caùch boàng boät? 14. Baïn thöôøng hoái haän vôùi nhöõng lôøi noùi, vieäc laøm maø leõ ra khoâng neân noùi, khoâng neân laøm? 15. Baïn thöôøng thích ñoïc saùch hôn laø gaëp gôõ vôùi moïi ngöôøi? 16. Baïn coù deã phaät yù (giaän doãi) khoâng? 17. Baïn thích coù nhöõng buoåi gaëp maët baïn beø thaân thích khoâng? 18. Thænh thoaûng baïn coù nhöõng yù nghó maø baïn muoán daáu khoâng cho ngöôøi khaùc bieát phaûi khoâng? 19. Ñoâi khi baïn thaáy mình ñaày nghò löïc, nhieät tình ñeå laøm moïi chuyeän, nhöng cuõng coù luùc baïn laïi thaáy hoaøn toaøn ueå oaûi? 20. Baïn coù thích thaø ít baïn nhöng laø baïn thaân? 21. Baïn coù hay öôùc mô khoâng? 22. Baïn phaûn öùng laïi ngay khi ngöôøi ta quaùt thaùo vôùi baïn? 23. Baïn thöôøng day döùt khi thaáy mình phaïm sai laàm? 24. Coù phaûi taát caû caùc thoùi quen cuûa baïn ñeàu toát vaø caàn thieát khoâng? 25. Baïn coù khaû naêng truyeàn caûm vaø vui veû thoaûi maùi trong caùc cuoäc gaëp maët baïn beø khoâng? 26. Baïn laø ngöôøi nhaïy caûm vaø deã phaûn öùng? 27. Baïn laø ngöôøi hoaït baùt, vui veû? 28. Sau khi laøm moät vieäc quan troïng, baïn thöôøng coù caûm giaùc raèng leõ ra baïn coù theå laøm vieäc ñoù toát hôn? 29. Baïn thöôøng hay im laëng ôû nhöõng nôi ñoâng ngöôøi? 30. Baïn cuõng coù luùc taùn chuyeän taøo lao? 31. Coù nhöõng luùc baïn maát nguû vì nhöõng yù nghó khaùc nhau trong ñaàu? 32. Neáu muoán bieát moät ñieàu gì ñoù, baïn thöôøng thích töï tìm hieåu hôn laø hoûi ngöôøi khaùc? 33. Coù bao giôø baïn hoài hoäp khoâng? 34. Baïn coù thích nhöõng coâng vieäc ñoøi hoûi söï chuù yù thöôøng xuyeân khoâng? 35. Baïn coù hay run sôï khoâng? 36. Neáu khoâng bò kieåm tra, baïn coù chòu mua veù taøu, xe khoâng? 37. Baïn coù thaáy khoù chòu khi soáng trong moät taäp theå maø moïi ngöôøi hay dieãu côït nhau khoâng? 38. Baïn coù deã noåi noùng khoâng? 39. Baïn coù thích nhöõng coâng vieäc ñoøi hoûi phaûi haønh ñoäng nhanh choùng khoâng? 40. Baïn coù thaáy hoài hoäp tröôùc moät söï vieäc maø chöa bieát noù coù xaûy ra hay khoâng? 41. Baïn ñi ñöùng thong thaû, ung dung phaûi khoâng? 42. Coù khi naøo baïn ñeán choã heïn, ñi laøm, ñi hoïc muoän khoâng? 43. Baïn coù hay thaáy nhöõng côn aùc moäng khoâng? 44. Baïn laø ngöôøi thích troø chuyeän ñeán möùc khoâng bao giôø boû lôõ cô hoäi noùi chuyeän vôùi nhöõng ngöôøi khoâng quen bieát phaûi khoâng? 45. Coù noãi ñau naøo ñoù laøm baïn lo laéng khoâng? 46. Baïn coù caûm thaáy mình baát haïnh neáu trong moät thôøi gian daøi khoâng ñöôïc tieáp xuùc roäng raõi vôùi moïi ngöôøi khoâng? 47. Baïn laø ngöôøi deã xuùc ñoäng phaûi khoâng? 48. Trong soá nhöõng ngöôøi quen, coù ngöôøi naøo maø baïn khoâng öa thích moät caùch coâng khai khoâng? 49. Baïn coù cho mình laø ngöôøi hoaøn toaøn töï tin khoâng? 50. Baïn coù deã phaät yù khi moïi ngöôøi chæ ra nhöõng khuyeát ñieåm cuûa baïn khoâng? 51. Baïn nghó khoù coù theå coù nieàm vui thaät söï trong buoåi lieân hoan phaûi khoâng? 52. Caûm giaùc thaáp keùm hôn ngöôøi khaùc coù laøm cho baïn khoù chòu khoâng? 53. Baïn coù deã daøng laøm cho nhoùm baïn cuûa mình ñang buoàn chaùn trôû neân soâi noåi, vui veû ñöôïc khoâng? 54. Baïn coù thöôøng hay noùi veà nhöõng ñieàu maø baïn chöa hieåu kyõ khoâng? 55. Baïn coù lo laéng veà söùc khoûe cuûa mình khoâng? 56. Baïn coù thích treân choïc ngöôøi khaùc khoâng? 57. Baïn coù hay bò maát nguû khoâng? PHUÏ LUÏC 8: KEÁT QUAÛ TRAÉC NGHIEÄM CUÛA LÔÙP THÖÛ NGHIEÄM 1. Keát quaû traéc nghieäm Raven: Keát quaû traéc nghieäm Raven cuûa caû lôùp Nam Nöõ Toång Keát quaû SL Tyû leä SL Tyû leä SL Tyû leä CAO 4 23.5% 3 11.5% 7 16.3% TB 10 58.8% 17 65.4% 27 62.8% THAÁP 3 17.6% 6 23.1% 9 20.9% Keát quaû traéc nghieäm Raven xeùt theo giôùi Nam Nöõ Toång Keát quaû N Tyû leä N Tyû leä N Tyû leä CAO 4 23.5% 3 11.5% 7 16.3% TB 10 58.8% 17 65.4% 27 62.8% THAÁP 3 17.6% 6 23.1% 9 20.9% 2. Keát quaû traéc nghieäm Xu höôùng ngheà: Keát quaû traéc nghieäm Xu höôùng ngheà cuûa caû lôùp Möùc ñoä Nhoùm ngheà Phuø hôïp Khoâng phuø hôïp Thöù baäc SL 20 23 Ngöôøi – Thieân nhieân % 46.5 53.5 4 SL 17 26 Ngöôøi – Kyõ thuaät % 39.5 60.5 5 SL 30 13 Ngöôøi – Ngöôøi % 69.8 30.2 1 SL 21 22 Ngöôøi – Daáu hieäu % 48.8 51.2 3 SL 30 13 Ngöôøi – Ngheä thuaät % 69.8 30.2 1 Keát quaû traéc nghieäm Xu höôùng ngheà xeùt theo giôùi Möùc ñoä (Phuø hôïp) Nhoùm ngheà Giôùi tính N % Thöù baäc Nam 8 47.1 5 Ngöôøi – Thieân nhieân Nöõ 12 46.2 3 Nam 9 52.9 3 Ngöôøi – Kyõ thuaät Nöõ 8 30.8 5 Nam 13 76.5 1 Ngöôøi – Ngöôøi Nöõ 17 65.4 2 Nam 9 52.9 3 Ngöôøi – Daáu hieäu Nöõ 12 46.2 3 Nam 10 58.8 2 Ngöôøi – Ngheä thuaät Nöõ 20 76.9 1 3. Keát quaû traéc nghieäm Kieååu nhaân caùch: Keát quaû traéc nghieäm Kieååu nhaân caùch Kieåu nhaân caùch Taàn soá Tyû leä Thöù baäc Höôùng ngoaïi phaûn öùng (K1) 13 30.2% 2 Höôùng ngoaïi xuùc caûm (K2) 3 7% 5 Höôùng noäi phaûn öùng (K3) 17 39.5% 1 Höôùng noäi xuùc caûm (K4) 4 9.3% 4 Trung tính (K5) 6 14% 3 Keát quaû traéc nghieäm Kieåu nhaân caùch xeùt theo giôùi Kieåu nhaân caùch Giôùi tính Taàn soá Tyû leä Thöù baäc Nam 6 35.5% 1 Höôùng ngoaïi phaûn öùng Nöõ 7 26.9% 2 Nam 1 5.9% 5 Höôùng ngoaïi xuùc caûm Nöõ 2 7.7% 4 Nam 4 23.5% 2 Höôùng noäi phaûn öùng Nöõ 13 50% 1 Nam 3 17.6% 3 Höôùng noäi xuùc caûm Nöõ 1 3.8% 5 Nam 3 17.6% 3 Trung tính Nöõ 3 11.5% 3 PHUÏ LUÏC 9: Moät soá caâu hoûi cuûa hoïc sinh trong quaù trình tö vaán thöû nghieäm 1. Leâ Ñình Queá: Ñeå thi vaøo laøm dieãn vieân tröôøng Cao ñaúng Saân khaáu Ñieän aûnh TPHCM phaûi chuaån bò nhö theá naøo? 2. Traàn Thò Ngoïc Thu: Hieän giôø em ñang quan taâm ñeán ngaønh Sö phaïm Maàm non cuûa tröôøng ñaïi hoïc Sö phaïm TPHCM nhöng em vaãn chöa roõ laém veà phaàn thi naêng khieáu cuûa tröôøng naøy. Neáu em rôùt tröôøng ñaïi hoïc Sö phaïm thì muoán vaøo moät tröôøng cao ñaúng khaùc maø tröôøng ñoù cuõng coù ngaønh Maàm non thì em neân vaøo tröôøng naøo? Vieäc thi tieáp ñeå vaøo cao ñaúng seõ nhö theá naøo? Hai moân toaùn, vaên laø ñeà thi chung cuûa Boä phaûi khoâng? 3. Mai Thò Ngoïc Thieän: Caùc chuyeân ngaønh khoa Baùo chí? Ngaønh Thö kí Vaên phoøng hoïc chuyeân saâu veà gì? Sau naøy coù theå laøm coâng vieäc naøo? Caùc tröôøng ñaøo taïo ñaïi hoïc veà Baùo chí vaø Thö kí Vaên phoøng? 4. Trònh Thò Thu Höôøng: Em quan taâm tôùi ngaønh Quaûn trò Beänh vieän cuûa tröôøng Ñaïi hoïc Huøng Vöông nhöng theo em tìm hieåu thì chæ coù duy nhaát tröôøng Huøng Vöông ñaøo taïo ngaønh naøy maø thoâng tin veà tröôøng em cuõng coøn mô hoà laém. Em thích hoïc vaø laøm vieäc ôû nhöõng beänh vieän nhöng maø söùc hoïc cuûa em khoâng theå thi khoái B vaø naêng löïc hoïc cuõng khoâng cao laém. Em thaáy tröoøng Ñaïi hoïc Huøng Vöông coù ngaønh Quaûn trò Beänh vieän thi khoái B1, em raát höùng thuù nhöng cuõng baên khoaên veà ngaønh naøy. Hoïc phí cuûa tröôøng naøy nhö theá naøo? 5. Phaïm Thò Kim Dieäu: Em muoán hoïc ñeå sau naøy laøm ñaàu beáp. Em muoán bieát veà ngheà naøy hoïc maáy naêm? Tröôøng naøo coù chi phí phuø hôïp? 6. Traàn Hoà Thieân Phuïng: Em raát muoán thi vaøo Hoïc vieän Haøng khoâng nhöng hoïc löïc em raát thaáp, em muoán ñöôïc tö vaán veà ngheà, veà tröôøng em choïn. Tieáp vieân haøng khoâng thì caàn ñieåm, tieâu chuaån nhö theá naøo?... PHUÏ LUÏC 10: Baøi caûm nhaän cuûa moät hoïc sinh veà keát quaû tö vaán thöû nghieäm PHIEÁU KHAÛO SAÙT (Daønh cho hoïc sinh) Nhaèm giuùp chuùng toâi coù ñöôïc nhöõng thoâng tin ñaùng tin caäy veà xu höôùng ngheà nghieäp cuûa hoïc sinh vaø coâng taùc tö vaán höôùng nghieäp cuûa tröôøng, caùc em vui loøng daønh chuùt thôøi gian traû lôøi nhöõng caâu hoûi sau. Raát mong nhaän ñöôïc nhöõng caâu traû lôøi chaân thaønh xuaát phaùt töø suy nghó cuûa caùc em. Chaân thaønh caûm ôn caùc em! A. MOÄT VAØI THOÂNG TIN VEÀ NGÖÔØI TRAÛ LÔØI: 1. Giôùi tính:  Nam  Nöõ 2. Lôùp: ……………. 3. Xeáp loaïi hoïc löïc hoïc kyø 1: ……………………………… 4. Ñieàu kieän kinh teá gia ñình hieän nay:  Khoù khaên  Bình thöôøng  Khaù giaû B. NOÄI DUNG CAÙC CAÂU HOÛI: Caâu 1: Döï ñònh noåi baät nhaát cuûa em sau khi toát nghieäp trung hoïc phoå thoâng laø: (Chæ choïn moät trong caùc khaû naêng traû lôøi baèng caùch ñaùnh daáu X vaøo oâ )  Ñi du hoïc  Thi vaøo tröôøng Ñaïi hoïc, Cao ñaúng  Hoïc ôû tröôøng Trung caáp chuyeân nghieäp  Hoïc ngheà ôû caùc cô sôû daïy ngheà  Ñi laøm ngay  Lao ñoäng taïi nhaø  Ñi boä ñoäi  Chöa coù yù ñònh gì YÙ ñònh khaùc: ……………………………………………………… Caâu 2: Baûng döôùi ñaây theå hieän 5 nhoùm ngheà cô baûn. Em haõy cho bieát möùc ñoä höùng thuù cuûa em ñoái vôùi 5 nhoùm ngheà naøy baèng caùch xeáp thöù haïng töø 1 ñeán 5 (1: höùng thuù nhieàu nhaát; 5: höùng thuù ít nhaát). Nhoùm ngheà Ví duï veà caùc ngheà thuoäc nhoùm Möùc ñoä höùng thuù Ngöôøi – Thieân nhieân Baùc só thuù y, nhaø thöïc vaät hoïc, nhaø haûi döông hoïc, kyõ sö noâng hoïc, caùn boä kyõ thuaät chaên nuoâi… Ngöôøi – Kyõ thuaät Kyõ sö xaây döïng, kyõ sö cô khí, kyõ sö ñieän töû, thôï maùy, thôï reøn, thôï nguoäi, thôï xaây, laùi xe, laùi taøu, phi coâng… Ngöôøi – Ngöôøi Baùc só, y taù, giaùo vieân, nhaø kinh doanh, luaät sö, nhaân vieân phuïc vuï, quaûn lyù nhaø haøng – khaùch saïn… Ngöôøi – Heä thoáng kiù hieäu Nhaân vieân keá toaùn, thuû quyõ, laäp trình vieân maùy tính, thö kyù ñaùnh maùy, thôï xeáp chöõ in… Ngöôøi – Ngheä thuaät Hoaï só, nhaïc só, thi só, thôï ñieâu khaéc, ca só, vuõ coâng, thôï sôn maøi… Caâu 3: Em haõy ghi teân tröôøng vaø teân ngheà maø em döï ñònh choïn vôùi öu tieân cao nhaát sau khi toát nghieäp trung hoïc phoå thoâng? (Tröôøng vaø ngheà maø em coù khaû naêng choïn nhieàu nhaát) - Tröôøng öu tieân 1: ……………………………………………………… - Ngheà öu tieân 1: ………………………………………………………… Caâu 4: Lyù do naøo thuùc ñaåy em choïn tröôøng hoaëc ngheà ñoù? (Xeáp thöù haïng öu tieân 1, 2, 3... Neáu coù lyù do naøo hoaøn toaøn khoâng lieân quan gì ñeán em thì haõy ñeå troáng).  Vì gaàn nhaø  Vì phuø hôïp vôùi ñieàu kieän kinh teá gia ñình.  Vì phuø hôïp vôùi nhu caàu cuûa xaõ hoäi (VD: ngheà xaõ hoäi caàn…)  Vì phuø hôïp vôùi khaû naêng hoïc taäp  Vì phuø hôïp vôùi sôû tröôøng  Vì phuø hôïp vôùi sôû thích.  Vì phuø hôïp vôùi söùc khoûe  Vì phuø hôïp vôùi tính caùch  Vì phuø hôïp vôùi nguyeän voïng cuûa cha, meï.  Vì phuø hôïp vôùi xu höôùng choïn ngheà hieän nay Lyù do khaùc: ………………………………………………………………… Caâu 5: Khi löïa choïn ngheà nghieäp töông lai, em quan taâm ñeán nhöõng giaù trò naøo cuûa ngheà? (Xeáp thöù haïng öu tieân 1, 2, 3... Neáu coù giaù trò naøo em hoaøn toaøn khoâng quan taâm thì haõy ñeå troáng)  Ngheà ñöôïc xaõ hoäi coi troïng.  Ngheà giuùp ích cho nhieàu ngöôøi  Ngheà coù khaû naêng phaùt trieån toát trong töông lai.  Ngheà nhaøn haï.  Ngheà deã tìm ñöôïc vieäc laøm sau khi ra tröôøng.  Ngheà coù thu nhaäp cao.  Ngheà coù ñieàu kieän laøm vieäc thuaän lôïi (saïch seõ, an toaøn).  Ngheà ñoøi hoûi söï naêng ñoäng, saùng taïo.  Ngheà coù ñieàu kieän phaùt huy taøi naêng cuûa baûn thaân.  Ngheà sang troïng. Giaù trò khaùc: ………………………………………………………………… Caâu 6: Trong vieäc giuùp hoïc sinh ñònh höôùng ngheà nghieäp vaø löïa choïn ngheà phuø hôïp, theo em, coâng taùc tö vaán höôùng nghieäp ñaõ ñöôïc nhaø tröôøng thöïc hieän ôû möùc ñoä naøo? (Chæ ñaùnh daáu X vaøo moät möùc ñoä maø em thaáy phuø hôïp nhaát)  Raát hieäu quaû  Hieäu quaû  Ít hieäu quaû  Khoâng hieäu quaû Caâu 7: Theo em, coâng taùc tö vaán höôùng nghieäp ôû tröôøng ñaõ thöïc hieän toát caùc noäi dung naøo? (Ñaùnh daáu X vaøo caùc noäi dung maø em thaáy tröôøng ñaõ thöïc hieän toát. Neáu khoâng, haõy ñeå troáng)  Giôùi thieäu heä thoáng ngaønh, ngheà trong xaõ hoäi.  Giôùi thieäu nhöõng ngaønh, ngheà maø xaõ hoäi, ñòa phöông ñang coù nhu caàu.  Giôùi thieäu heä thoáng caùc tröôøng ñaøo taïo ngheà hieän nay.  Giuùp hoïc sinh hieåu roõ veà ngheà maø caùc em ñònh choïn baèng caùch chæ ra nhöõng yeâu caàu veà phaåm chaát, naêng löïc, ñieàu kieän söùc khoeû… cuûa ngöôøi haønh ngheà.  Giuùp hoïc sinh hieåu roõ veà baûn thaân baèng caùch cho hoïc sinh laøm caùc traéc nghieäm veà höùng thuù ngheà nghieäp, tính caùch, naêng löïc trí tueä…  Giuùp hoïc sinh hieåu roõ ñoäng cô choïn ngheà (xuaát phaùt töø chính baûn thaân em hay töø phía beân ngoaøi) ñeå caùc em hieåu vaø coù thaùi ñoä tích cöïc trong vieäc choïn ngheà.  Cho hoïc sinh lôøi khuyeân choïn ngheà phuø hôïp. Noäi dung khaùc: …………………………………………………………………… Caâu 8: Vieäc thöïc hieän caùc bieän phaùp höôùng nghieäp döôùi ñaây ôû tröôøng em dieãn ra ôû möùc ñoä naøo? (ÔÛ moãi bieän phaùp, ñaùnh daáu X vaøo moät oâ ñieåm töông öùng vôùi möùc ñoä phuø hôïp nhaát vôùi suy nghó cuûa em) Caùc chöõ vieát taét: RTX: Raát thöôøng xuyeân ; TX: Thöôøng xuyeân TT: Thænh thoaûng; KTH: Khoâng thöïc hieän MÖÙC ÑOÄ TT CAÙC BIEÄN PHAÙP RTX TX TT KTH 1 Giaùo vieân giaûng daïy moân hoïc keát hôïp vôùi ñònh höôùng ngheà nghieäp. 2 Höôùng nghieäp qua hoaït ñoäng giaùo duïc höôùng nghieäp. 3 Höôùng nghieäp tích hôïp vaøo moân Coâng ngheä vaø Hoaït ñoäng ngoaøi giôø leân lôùp. 4 Cho hoïc sinh ñi tham quan caùc nhaø maùy, cô sôû saûn xuaát, dòch vuï thöïc teá… 5 Giôùi thieäu veà theá giôùi ngheà nghieäp qua tranh aûnh, caùc baøi vieát ñöôïc trang trí treân baûn tin cuûa tröôøng. 6 Môøi caùc chuyeân gia tö vaán höôùng nghieäp veà tröôøng ñeå baùo caùo vaø traû lôøi thaéc maéc cuûa hoïc sinh veà vieäc choïn ngheà. 7 Toå chöùc sinh hoaït caâu laïc boä veà ngheà nghieäp töông lai 8 Keát hôïp vôùi caùc tröôøng Ñaïi hoïc, Cao ñaúng hoaëc Trung caáp chuyeân nghieäp toå chöùc hoäi thaûo tìm hieåu veà ngheà. 9 Keát hôïp vôùi caùc doanh nghieäp ñeå tö vaán ngheà cho hoïc sinh. 10 Toå chöùc cho hoïc sinh hoïc ngheà phoå thoâng. 11 Bieän phaùp khaùc Caâu 9: Nhöõng nguoàn thoâng tin ñeán töø ñaâu chieám vai troø quan troïng trong vieäc giuùp em hieåu bieát vaø ñònh höôùng ngheà? (Xeáp thöù haïng öu tieân 1, 2, 3.. Neáu nguoàn thoâng tin naøo hoaøn toaøn khoâng giuùp em coù ñöôïc söï hieåu bieát veà ngheà thì ñeå troáng).  Töø giaùo vieân chuû nhieäm  Töø giaùo vieân boä moân  Töø giaùo vieân phuï traùch coâng taùc höôùng nghieäp cuûa tröôøng  Töø chuyeân vieân tö vaán höôùng nghieäp ôû caùc trung taâm tö vaán  Töø cha, meï hoaëc ngöôøi thaân trong gia ñình  Töø baïn beø.  Töø saùch, baùo  Töø Internet  Töø truyeàn hình  Töø ñaøi phaùt thanh Nguoàn khaùc: ………………………………………………… Caâu 10: Nhöõng khoù khaên gaây caûn trôû ñeán vieäc choïn ngheà töông lai cuûa em thöôøng laø: (Ñaùnh daáu X vaøo oâ  neáu ñoù laø khoù khaên maø em gaëp phaûi. Neáu khoâng, haõy ñeå troáng)  Thieáu thoâng tin veà caùc ngaønh, ngheà trong xaõ hoäi.  Khoâng bieát nhöõng ngheà naøo xaõ hoäi, ñòa phöông ñang caàn.  Thieáu thoâng tin veà heä thoáng caùc tröôøng ñaøo taïo ngheà trong xaõ hoäi.  Khoâng bieát nhöõng yeâu caàu cuûa ngheà veà phaåm chaát, naêng löïc, ñieàu kieän söùc khoûe…  Khoâng hieåu roõ baûn thaân phuø hôïp vôùi ngheà naøo trong xaõ hoäi.  Khoâng coù ngöôøi am hieåu veà ngheà ñeå tö vaán cho em. Khoù khaên khaùc:…………………………………………………………………… Caâu 11: Theo em, vieäc coù giaùo vieân tö vaán höôùng nghieäp ôû tröôøng trung hoïc phoå thoâng ñeå phuï traùch moân giaùo duïc höôùng nghieäp vaø tö vaán ngheà cho hoïc sinh laø: (Ñaùnh daáu X vaøo moät möùc ñoä phuø hôïp nhaát)  Raát caàn thieát  Caàn thieát  Ít caàn thieát  Khoâng caàn thieát PHIEÁU TRÖNG CAÀU YÙ KIEÁN ( Daønh cho Giaùo vieân) Ñeå giuùp chuùng toâi thu thaäp moät soá thoâng tin veà xu höôùng ngheà cuûa hoïc sinh vaø coâng taùc tö vaán höôùng nghieäp (TVHN) cuûa tröôøng, xin quí Thaày, Coâ vui loøng daønh chuùt thôøi gian traû lôøi moät soá caâu hoûi sau. Xin chaân thaønh caûm ôn söï hôïp taùc cuûa quí Thaày, Coâ! Caâu 1: Theo Thaày/Coâ, nhöõng nguoàn thoâng tin ñeán töø ñaâu chieám vai troø quan troïng trong vieäc giuùp hoïc sinh hieåu bieát vaø ñònh höôùng ngheà? (Xeáp thöù haïng öu tieân 1, 2, 3.. Neáu nguoàn thoâng tin naøo Thaày/Coâ nghó hoaøn toaøn khoâng giuùp hoïc sinh coù ñöôïc söï hieåu bieát veà ngheà thì ñeå troáng).  Töø giaùo vieân chuû nhieäm  Töø giaùo vieân boä moân  Töø giaùo vieân phuï traùch coâng taùc höôùng nghieäp cuûa tröôøng  Töø chuyeân vieân tö vaán höôùng nghieäp ôû caùc trung taâm tö vaán  Töø cha, meï hoaëc ngöôøi thaân trong gia ñình  Töø baïn beø.  Töø saùch, baùo  Töø Internet  Töø truyeàn hình  Töø ñaøi phaùt thanh Nguoàn khaùc: ………………………………………………… Caâu 2: Theo Thaày/Coâ, trong vieäc giuùp hoïc sinh ñònh höôùng ngheà nghieäp vaø löïa choïn ngheà phuø hôïp, coâng taùc tö vaán höôùng nghieäp ñaõ ñöôïc nhaø tröôøng thöïc hieän ôû möùc ñoä naøo?  Raát hieäu quaû  Hieäu quaû  Ít hieäu quaû  Khoâng hieäu quaû Caâu 3: Theo yù kieán cuûa Thaày/Coâ, coâng taùc tö vaán höôùng nghieäp ôû tröôøng ñaõ thöïc hieän toát caùc noäi dung naøo (Xin ñaùnh daáu X vaøo caùc noäi dung maø Thaày/Coâ thaáy tröôøng ñaõ thöïc hieän toát. Neáu khoâng, haõy ñeå troáng)  Giôùi thieäu heä thoáng ngaønh, ngheà trong xaõ hoäi.  Giôùi thieäu nhöõng ngaønh, ngheà maø xaõ hoäi, ñòa phöông ñang coù nhu caàu.  Giôùi thieäu heä thoáng caùc tröôøng ñaøo taïo ngheà hieän nay.  Giuùp hoïc sinh hieåu roõ veà ngheà maø caùc em ñònh choïn baèng caùch chæ ra nhöõng yeâu caàu veà phaåm chaát, naêng löïc, ñieàu kieän söùc khoeû… cuûa ngöôøi haønh ngheà.  Giuùp hoïc sinh hieåu roõ veà baûn thaân baèng caùch cho hoïc sinh laøm caùc traéc nghieäm veà höùng thuù ngheà nghieäp, tính caùch, naêng löïc trí tueä…  Giuùp hoïc sinh hieåu roõ ñoäng cô cuûa vieäc choïn ngheà (xuaát phaùt töø chính baûn thaân em hay töø phía beân ngoaøi) ñeå caùc em hieåu vaø coù thaùi ñoä tích cöïc trong vieäc choïn ngheà.  Cho hoïc sinh lôøi khuyeân choïn ngheà phuø hôïp. Noäi dung khaùc: …………………………………………………………………… Caâu 4: Vieäc thöïc hieän caùc bieän phaùp höôùng nghieäp döôùi ñaây ôû tröôøng Thaày/Coâ dieãn ra ôû möùc ñoä naøo? Caùc chöõ vieát taét: RTX: Raát thöôøng xuyeân; TX: Thöôøng xuyeân TT: Thænh thoaûng; KTH: Khoâng thöïc hieän MÖÙC ÑOÄ TT CAÙC BIEÄN PHAÙP RTX TX TT KTH 1 Giaùo vieân giaûng daïy moân hoïc keát hôïp vôùi ñònh höôùng ngheà nghieäp. 2 Höôùng nghieäp qua hoaït ñoäng giaùo duïc höôùng nghieäp. 3 Höôùng nghieäp tích hôïp vaøo moân Coâng ngheä vaø Hoaït ñoäng ngoaøi giôø leân lôùp. 4 Cho hoïc sinh ñi tham quan caùc nhaø maùy, cô sôû saûn xuaát, dòch vuï thöïc teá… 5 Giôùi thieäu veà theá giôùi ngheà nghieäp qua tranh aûnh, caùc baøi vieát ñöôïc trang trí treân baûn tin cuûa tröôøng. 6 Môøi caùc chuyeân gia tö vaán höôùng nghieäp veà tröôøng ñeå baùo caùo vaø traû lôøi thaéc maéc cuûa hoïc sinh veà vieäc choïn ngheà. 7 Toå chöùc sinh hoaït caâu laïc boä veà ngheà nghieäp töông lai. 8 Keát hôïp vôùi caùc tröôøng Ñaïi hoïc, Cao ñaúng hoaëc Trung caáp chuyeân nghieäp toå chöùc hoäi thaûo tìm hieåu veà ngheà. 9 Keát hôïp vôùi caùc doanh nghieäp ñeå tö vaán ngheà cho hoïc sinh. 10 Toå chöùc cho hoïc sinh hoïc ngheà phoå thoâng. Caâu 5: Theo Thaày/Coâ, vieäc coù giaùo vieân TVHN ôû tröôøng trung hoïc phoå thoâng ñeå phuï traùch moân giaùo duïc höôùng nghieäp vaø tö vaán ngheà cho hoïc sinh laø:  Raát caàn thieát  Caàn thieát  Ít caàn thieát  Khoâng caàn thieát Caâu 6: Theo yù kieán Thaày/Coâ, nhaø tröôøng caàn laøm gì ñeå giuùp HS ñònh höôùng ngheà vaø löïa choïn ngheà phuø hôïp? - Veà phía laõnh ñaïo tröôøng: …………………………………………………… - Veà phía GV chuû nhieäm:…………………………………………………… - Veà phía GV boä moân: ……………………………………………………… - GV phuï traùch coâng taùc HN cuûa tröôøng: ………………………………… ._.