Xu hướng liên kết kinh tế quốc tế của các nước Đông và Đông nam á

Ch­¬ng I : Nh÷ng néi dung c¬ b¶n cña liªn kÕt kinh tÕ quèc tÕ vµ xu h­íng vËn ®éng cña liªn kÕt kinh tÕ quèc tÕ I. Nh÷ng néi dung c¬ b¶n cña liªn kÕt kinh tÕ quèc tÕ 1. Kh¸i niÖm vµ b¶n chÊt B­íc ch©n vµo thÕ kû 21, c¸c quèc gia d©n téc ®ang s½n sµng cho mét kû nguyªn míi mµ mét trong nh÷ng ®Æc tr­ng c¬ b¶n cña nã lµ xu thÕ hîp t¸c, liªn kÕt gi÷a c¸c quèc gia ®Ó gi¶i quyÕt c¸c vÊn ®Ò kinh tÕ chÝnh trÞ, v¨n ho¸, x· héi vµ m«i tr­êng. Ngµy nay trong qu¸ tr×nh ph¸t triÓn cña m×nh, c¸c quèc gia trªn thÕ giíi ®ang tõng b­íc t¹o lËp nªn c¸c mèi quan hÖ song ph­¬ng vµ ®a ph­¬ng nh»m tõng b­íc tham gia vµo c¸c liªn kÕt kinh tÕ quèc tÕ víi nhiÒu møc ®é kh¸c nhau, ®em l¹i lîi Ých thiÕt thùc cho mçi bªn. ChÝnh c¸c liªn kÕt kinh tÕ quèc tÕ lµ biÓu hiÖn cña xu h­íng toµn cÇu ho¸, khu vùc ho¸ ®ang diÔn ra hÕt søc s«i ®éng vµ ®Æc biÖt quan träng trong nh÷ng n¨m gÇn ®©y. Kh¸i niÖm: Liªn kÕt kinh tÕ quèc tÕ hay cßn gäi lµ nhÊt thÓ ho¸ kinh tÕ quèc tÕ lµ mét h×nh thøc trong ®ã diÔn ra qu¸ tr×nh x· héi ho¸ cã tÝnh chÊt quèc tÕ ®èi víi qu¸ tr×nh t¸i s¶n xuÊt gi÷a c¸c chñ thÓ kinh tÕ quèc tÕ. §ã lµ sù thµnh lËp mét tæ hîp kinh tÕ quèc tÕ cña mét nhãm thµnh viªn nh»m t¨ng c­êng phèi hîp vµ ®iÒu chØnh lîi Ých gi÷a c¸c bªn tham gia, gi¶m bít sù kh¸c biÖt vÒ ®iÒu kiÖn ph¸t triÓn gi÷a c¸c bªn vµ thóc ®Èy quan hÖ kinh tÕ quèc tÕ ph¸t triÓn c¶ vÒ chiÒu réng vµ chiÒu s©u. Qu¸ tr×nh liªn kÕt kinh tÕ quèc tÕ ®­a tíi viÖc h×nh thµnh mét thùc thÓ kinh tÕ míi ë cÊp ®é cao h¬n víi c¸c mèi quan hÖ kinh tÕ quèc tÕ phøc t¹p vµ ®a d¹ng. C¸c bªn tham gia liªn kÕt kinh tÕ quèc tÕ cã thÓ lµ c¸c quèc gia hoÆc c¸c tæ chøc doanh nghiÖp thuéc c¸c n­íc kh¸c nhau. Nh­ vËy liªn kÕt kinh tÕ quèc tÕ lµ mét qu¸ tr×nh kh¸ch quan bëi nã lµ kÕt qu¶ cña qu¸ tr×nh vËn ®éng mang tÝnh quy luËt, xuÊt ph¸t tõ yªu cÇu ph¸t triÓn lùc l­îng s¶n xuÊt vµ quèc tÕ ho¸ ®êi sèng kinh tÕ do t¸c ®éng cña c¸ch m¹ng khoa häc kü thuËt. MÆt kh¸c, liªn kÕt kinh tÕ quèc tÕ còng lµ mét qu¸ tr×nh chñ quan bëi nã lµ kÕt qu¶ cña nh÷ng ho¹t ®éng cña c¸c quèc gia trong viÖc phèi hîp nÒn kinh tÕ cña c¸c quèc gia ®ã, lµm cho c¸c nÒn kinh tÕ thÝch øng víi nhau, dÇn dÇn h×nh thµnh mét chØnh thÓ kinh tÕ cã c¬ cÊu tèi ­u, cã n¨ng suÊt lao ®éng cao. VÒ b¶n chÊt, liªn kÕt kinh tÕ quèc tÕ lµ h×nh thøc ph¸t triÓn cao h¬n vÒ chÊt cña ph©n c«ng lao ®éng quèc tÕ víi nh÷ng ®Æc tr­ng c¬ b¶n sau: *Liªn kÕt kinh tÕ quèc tÕ ®­a tíi sù gia t¨ng vÒ sè l­îng vµ c­êng ®é c¸c mèi quan hÖ kinh tÕ quèc tÕ, gia t¨ng c¸c mèi liªn hÖ phô thuéc lÉn nhau gi÷a c¸c thµnh viªn vµ h×nh thµnh nªn c¬ cÊu kinh tÕ míi trong qu¸ tr×nh liªn kÕt. Víi h×nh thøc liªn kÕt kinh tÕ, c¸c mèi quan hÖ kinh tÕ quèc tÕ sÏ cã tÝnh chÊt th­êng xuyªn æn ®Þnh vµ ®­îc chó ý cñng cè ®Ó cho nã cã thÓ ph¸t triÓn l©u dµi. *Liªn kÕt kinh tÕ quèc tÕ bao trïm vµ liªn quan ®Õn tÊt c¶ c¸c lÜnh vùc cña nÒn kinh tÕ. *Liªn kÕt kinh tÕ quèc tÕ lµ sù phèi hîp mang tÝnh chÊt liªn quèc gia gi÷a nh÷ng nhµ n­íc ®éc lËp cã chñ quyÒn. Bëi vËy nã th­êng chÞu sù ®iÒu tiÕt cña c¸c chÝnh s¸ch kinh tÕ cña c¸c chÝnh phñ. Nãi chung nÒn kinh tÕ gi÷a c¸c quèc gia kh«ng cã sù ®ång nhÊt c¶ vÒ tr×nh ®é ph¸t triÓn còng nh­ vÒ thÓ chÕ vµ kÕt cÊu kinh tÕ x· héi. ChÝnh ®iÒu ®ã ®­a ®Õn chøc n¨ng ®iÒu chØnh vµ lµm xÝch l¹i gÇn nhau gi÷a c¸c nÒn kinh tÕ quèc gia cña liªn kÕt kinh tÕ quèc tÕ. Th«ng qua ®ã h×nh thµnh nªn liªn kÕt kinh tÕ quèc tÕ cã t¸c dông bæ sung vµ t¹o ®iÒu kiÖn cho c¸c quan hÖ kinh tÕ quèc tÕ ph¸t triÓn mét c¸ch thuËn lîi h¬n. *KÕt qu¶ cña qu¸ tr×nh liªn kÕt kinh tÕ quèc tÕ lín h¬n, râ rµng h¬n vµ h×nh thµnh nªn c¸c tæ chøc liªn minh kinh tÕ quèc tÕ g¾n kÕt c¸c n­íc mét c¸ch chÆt chÏ. *Trªn thÞ tr­êng thÕ giíi ®ang diÔn ra sù ®Êu tranh gay g¾t gi÷a xu h­íng tù do hãa th­¬ng m¹i vµ xu h­íng b¶o hé mËu dÞch. C¸c h×nh thøc cña chñ nghÜa mËu dÞch míi ra ®êi vµ cã nguy c¬ gia t¨ng. C¸c cuéc chiÕn tranh kinh tÕ gi÷a c¸c trung t©m kinh tÕ lín còng cã xu h­íng më réng. Trong ®iÒu kiÖn ®ã, liªn kÕt kinh tÕ quèc tÕ cã vai trß nh­ mét gi¶i ph¸p trung hßa ®Ó t¹o nªn c¸c khu vùc thÞ tr­êng tù do cho c¸c thµnh viªn. C¸c liªn kÕt kinh tÕ quèc tÕ tr­íc hÕt h­íng vµo viÖc t¹o lËp thÞ tr­êng quèc tÕ khu vùc, dì bá dÇn c¸c ng¨n trë vÒ hµng rµo thuÕ quan vµ phi thuÕ quan gi÷a c¸c thµnh viªn, t¹o nªn khu©n khæ kinh tÕ vµ ph¸p lý phï hîp cho mËu dÞch quèc tÕ gia t¨ng, cñng cè vµ më réng quan hÖ thÞ tr­êng. *Liªn kÕt kinh tÕ quèc tÕ lu«n lu«n lµ hµnh ®éng tù gi¸c cña c¸c thµnh viªn nh»m thùc hiÖn viÖc ®iÒu chØnh cã ý thøc vµ phèi hîp c¸c ch­¬ng tr×nh ph¸t triÓn kinh tÕ víi nh÷ng tho¶ thuËn cã ®i cã l¹i gi÷a c¸c thµnh viªn. Nã lµ b­íc qu¸ ®é trong qu¸ tr×nh vËn ®éng cña nÒn kinh tÕ thÕ giíi theo h­íng toµn cÇu hãa. Trong giai ®o¹n hiÖn nay, viÖc ph¸t triÓn c¸c liªn kÕt kinh tÕ khu vùc ( vÝ dô nh­ c¸c khèi EU, NAFTA, ASEAN, APEC...) thÓ hiÖn cÊp ®é khu vùc hãa nÒn kinh tÕ thÕ giíi ngµy cµng gia t¨ng. C¸c liªn kÕt kinh tÕ nµy cßn lµ khu«n khæ ®Ó c¹nh tranh gi÷a c¸c nhãm n­íc, b¶o vÖ vµ phôc vô cho lîi Ých quèc gia vµ d©n téc. 2. Môc ®Ých cña liªn kÕt kinh tÕ quèc tÕ NÒn kinh tÕ quèc gia ®ang gia t¨ng liªn kÕt ngµy cµng chÆt chÏ h¬n th«ng qua c¸c ho¹t ®éng th­¬ng m¹i xuyªn quèc gia, qua c¸c dßng tµi chÝnh vµ dßng ®Çu t­, cßn ng­êi tiªu dïng ngµy cµng mua nhiÒu h¬n hµng hãa n­íc ngoµi. Mét biÓu hiÖn ®¸ng chó ý cña ®éng th¸i nµy lµ sù gia t¨ng m¹nh mÏ ho¹t ®éng cña c¸c tæ chøc kinh tÕ quèc tÕ vµ khu vùc hiÖn cã còng nh­ ®ang h×nh thµnh víi nh÷ng cÊu tróc, quy m« mµ nh©n lo¹i ch­a tõng biÕt ®Õn. Xu thÕ toµn cÇu hãa vµ liªn kÕt kinh tÕ quèc tÕ kh«ng cho phÐp bÊt cø quèc gia nµo cã thÓ ®øng ®¬n lÎ mµ tån t¹i vµ ph¸t triÓn kinh tÕ ®­îc. §iÒu g× lµm cho c¸c quèc gia liªn kÕt víi nhau chÆt chÏ ®Õn nh­ vËy? §ã lµ do nh÷ng môc tiªu chñ yÕu cña liªn kÕt kinh tÕ quèc tÕ sau ®©y: Tr­íc hÕt, liªn kÕt kinh tÕ quèc tÕ lµm t¨ng n¨ng suÊt lao ®éng vµ t¨ng møc sèng cña c¸c quèc gia. Bëi vµ mét nÒn kinh tÕ ®­îc liªn kÕt trªn toµn cÇu cã thÓ dÉn tíi sù ph©n c«ng lao ®éng tèt nhÊt gi÷a c¸c quèc gia trªn thÕ giíi, cho phÐp c¸c n­íc cã møc thu nhËp thÊp, chuyªn m«n hãa c«ng viÖc sö dông lao ®éng nhiÒu, cßn nh÷ng n­íc cã thu nhËp cao sÏ sö dông lao ®éng cã hiÖu qu¶ h¬n. Nã cßn cho phÐp c¸c c«ng ty khai th¸c lîi thÕ quy m« nhiÒu h¬n n÷a. Nhê cã liªn kÕt kinh tÕ quèc tÕ mµ nguån vèn cã thÓ ®­îc chuyÓn tíi bÊt kú n­íc nµo cã c¬ héi ®Çu t­ mang l¹i hiÖu qu¶ cao h¬n chø kh«ng chØ bÞ m¾c kÑt vµo nh÷ng dù ¸n tµi chÝnh trong n­íc víi møc thu nhËp nghÌo nµn. Sù liªn kÕt gi÷a c¸c n­íc trong cïng mét tiÓu vïng hay trong khu«n khæ khu vùc t¹o ®iÒu kiÖn cho c¸c n­íc thµnh viªn ph¸t huy nh÷ng mÆt m¹nh cña riªng m×nh, ph¸t triÓn tèi ®a néi lùc bæ sung lÉn nhau ®Ó ph¸t triÓn vµ ®­a c¶ khu vùc ph¸t triÓn t­¬ng ®èi ®ång ®Òu, t¨ng c­êng kh¶ n¨ng c¹nh tranh vµ lîi thÕ kh«ng chØ cña mçi thµnh viªn mµ cña c¶ khu vùc trong cuéc ®ua kinh tÕ, ng¨n chÆn nh÷ng can thiÖp tõ bªn ngoµi vµ n©ng cao tù c­êng d©n téc. Thø hai, liªn kÕt kinh tÕ quèc tÕ gióp cho viÖc tiÕt kiÖm lao ®éng x· héi .Môc tiªu nµy ®­îc lµm râ th«ng qua viÖc tham gia vµo khèi liªn kÕt kinh tÕ khu vùc cña c¸c quèc gia. C¸c khèi liªn kÕt kinh tÕ t¹o ra mét m«i tr­êng th­¬ng m¹i ­u ®·i trong khu vùc dùa trªn c¬ së lo¹i trõ c¸c rµo ch¾n thuÕ quan vµ phi thuÕ quan, t¹o ®iÒu kiÖn thuËn lîi cho viÖc chu chuyÓn th­¬ng m¹i gi÷a c¸c n­íc thµnh viªn. G¾n liÒn víi biÖn ph¸p gi¶m tû suÊt thuÕ quan, c¸c quèc gia cßn cam kÕt dµnh cho nhau nh÷ng ­u ®·i trong bu«n b¸n nh­ ­u ®·i vÒ xuÊt xø, vÒ thñ tôc h¶i quan, thèng nhÊt vÒ hÖ thèng ®iÒu hßa thuÕ quan HS, thèng nhÊt vÒ biÓu mÉu kª khai h¶i quan, vÒ c«ng nhËn chÊt l­îng s¶n phÈm, xo¸ bá c¸c h¹n chÕ vÒ sè l­îng. C¸c biÖn ph¸p nµy gãp phÇn h¹ chi phÝ cho tõng thµnh viªn vµ sù lín m¹nh cña c¶ céng ®ång. Ngoµi ra, liªn kÕt kinh tÕ quèc tÕ cßn cho phÐp khai th¸c triÖt ®Ó lîi thÕ so s¸nh cña c¸c quèc gia, t¹o kh¶ n¨ng ®¹t ®­îc quy m« tèi ­u cho tõng ngµnh s¶n xuÊt vµ sö dông hîp lý h¬n c¸c nguån tµi nguyªn thiªn nhiªn. ViÖc thµnh lËp c¸c liªn minh kinh tÕ hay liªn minh thuÕ quan còng tiÕt kiÖm ®¸ng kÓ c¸c chi phÝ qu¶n lý do lo¹i bá c¸c biÖn ph¸p kiÓm tra hµnh chÝnh ë biªn giíi, c¸c thñ tôc h¶i quan... C¸c h×nh thøc liªn kÕt kinh tÕ quèc tÕ Liªn kÕt kinh tÕ ®­îc tæ chøc víi nhiÒu h×nh thøc kh¸c nhau 3.1. C¨n cø vµo chñ thÓ tham gia, liªn kÕt kinh tÕ quèc tÕ cã thÓ chia thµnh liªn kÕt nhá vµ liªn kÕt lín. Liªn kÕt lín (macro intergration): lµ h×nh thøc liªn kÕt mµ chñ thÓ tham gia lµ c¸c nhµ n­íc, c¸c quèc gia trong ®ã c¸c chÝnh phñ ký kÕt víi nhau c¸c hiÖp ®Þnh ®Ó t¹o nªn c¸c khu«n khæ chung cho sù phèi hîp vµ ®iÒu chØnh quan hÖ kinh tÕ quèc tÕ gi÷a c¸c nhµ n­íc. Tuú theo ph­¬ng thøc ®iÒu chØnh cña c¸c liªn kÕt quèc gia, ng­êi ta cã thÓ ph©n chia thµnh liªn kÕt gi÷a c¸c nhµ n­íc (Interstate) vµ liªn kÕt siªu nhµ n­íc (Superstar). + Liªn kÕt gi÷a c¸c nhµ n­íc lµ lo¹i h×nh liªn kÕt mµ c¬ quan l·nh ®¹o lµ ®¹i biÓu cña c¸c n­íc thµnh viªn tham gia víi nh÷ng quyÒn h¹n chÕ. C¸c quyÕt ®Þnh cña liªn kÕt chØ cã tÝnh chÊt tham kh¶o ®èi víi chÝnh phñ cña c¸c n­íc thµnh viªn, cßn quyÕt ®Þnh cuèi cïng lµ tïy thuéc vµo c¸c chÝnh phñ. + Liªn kÕt siªu nhµ n­íc lµ lo¹i h×nh liªn kÕt quèc tÕ mµ c¬ quan l·nh ®¹o chung lµ ®¹i biÓu cña c¸c n­íc thµnh viªn cã quyÒn réng lín h¬n. C¸c quyÕt ®Þnh cña liªn kÕt cã tÝnh chÊt b¾t buéc ®èi víi c¸c n­íc thµnh viªn. Trong liªn kÕt siªu nhµ n­íc, viÖc ra quyÕt ®Þnh chung cho c¶ khèi tu©n theo nguyªn t¾c ®a sè vµ ng­êi ta dïng c¸c biÖn ph¸p cã hiÖu lùc ®Ó buéc c¸c n­íc thµnh viªn ph¶i thi hµnh quyÕt ®Þnh chung. Tïy theo møc ®é liªn kÕt lín ng­êi ta cßn cã thÓ chia liªn kÕt lín thµnh ba cÊp ®é: * Liªn kÕt khu vùc: Sù liªn minh trong cïng mét khu vùc ®Þa lý VÝ dô: ASEAN, EU, NAFTA, MERCOSUR... * Liªn kÕt kinh tÕ liªn khu vùc: Sù liªn minh kinh tÕ ë nh÷ng khu vùc kh¸c nhau. VÝ dô : APEC, ASEM... * Liªn kÕt kinh tÕ toµn cÇu:WTO Liªn kÕt nhá(Micro intergration): Lµ lo¹i h×nh liªn kÕt mµ chñ thÓ tham gia lµ c¸c c«ng ty, tËp ®oµn... trªn c¬ së ký kÕt c¸c hîp ®ång hîp t¸c kinh doanh ®Ó h×nh thµnh nªn c¸c c«ng ty quèc tÕ. Liªn kÕt gi÷a c¸c c«ng ty ®­îc tiÕn hµnh ë c¸c kh©u kh¸c nhau, thÝ dô nh­ liªn kÕt trong qu¸ tr×nh nghiªn cøu, thiÕt kÕ, thö nghiÖm, chª t¹o s¶n phÈm, chi tiÕt s¶n phÈm, liªn kÕt trong tiªu thô s¶n phÈm, qu¶ng c¸o vµ thùc hiÖn c¸c dÞch vô kh¸c. C¸c h×nh thøc liªn kÕt nhá - C¨n cø vµo nguån ®Ó t¹o vèn ph¸p ®Þnh: + C«ng ty ®a quèc gia(Multinational Corporation - MNC): Lµ c«ng ty ®éc quyÒn mµ vèn së h÷u cña c«ng ty mÑ thuéc së h÷u cña hai hay nhiÒu n­íc kh¸c nhau, ho¹t ®éng ®­îc triÓn khai trªn nhiÒu n­íc trªn thÕ giíi. VÝ dô: c«ng ty Royal Dutch Shell (Anh- Hµ lan), c«ng ty Unilever + C«ng ty xuyªn quèc gia (Transnational Corporation-TNC): Lµ c«ng ty mµ vèn ph¸p ®Þnh cña c«ng ty mÑ thuéc cïng mét n­íc, cßn ®i vµo ho¹t ®éng kinh doanh ®­îc triÓn khai ë nhiÒu n­íc b»ng c¸ch phô thuéc c¸c c«ng ty xÝ nghiÖp vµo nã. VÝ dô: C«ng ty Ford. - C¨n cø vµo ph­¬ng thøc ho¹t ®éng: + C¸cten quèc tÕ: Lµ h×nh thøc liªn kÕt gi÷a c¸c c«ng ty xÝ nghiÖp trong cïng mét ngµnh trªn c¬ së ký kÕt mét hiÖp ®Þnh thèng nhÊt vÒ s¶n l­îng s¶n xuÊt, gi¸ c¶ vµ thÞ tr­êng tiªu thô, cßn viÖc tæ chøc s¶n xuÊt vÉn do c¸c thµnh viªn tù chñ. VÝ dô: Tæ chøc dÇu má OPEC. Thµnh c«ng cña c¸c C¸cten sÏ rÊt lín khi nã ®¶m b¶o kiÓm so¸t ®­îc phÇn lín s¶n l­îng s¶n xuÊt cña mét ngµnh nµo ®ã. Kh¸ch hµng Ýt cã kh¶ n¨ng tõ bá mÆt hµng do c¸cten s¶n xuÊt vµ s¶n phÈm thay thÕ khã cã kh¶ n¨ng ph¸t triÓn. + Xanh ®i ca quèc tÕ: Lµ h×nh thøc liªn minh trong ®ã c¸c xÝ nghiÖp trong cïng mét ngµnh ký kÕt mét hiÖp ®Þnh tho¶ thuËn viÖc tiªu thô s¶n phÈm do cïng mét ban qu¶n trÞ chung ®¶m nhËn. C¸c thµnh viªn vÉn ®éc lËp trong s¶n xuÊt. + Tê rít quèc tÕ: Lµ h×nh thøc c«ng ty quèc tÕ bao gåm nhiÒu h·ng, nhiÒu xÝ nghiÖp trong cïng mét ngµnh. Tê rít thèng nhÊt c¶ s¶n xuÊt vµ l­u th«ng vµo trong tay mét ban qu¶n trÞ cßn c¸c thµnh viªn th× vÉn trë thµnh cæ ®«ng. Tê rít néi ®Þa mua cæ phiÕu cña c«ng ty n­íc ngoµi, biÕn c«ng ty n­íc ngoµi trë thµnh c«ng ty cña m×nh vµ khèng chÕ c«ng ty n­íc ngoµi b»ng c¸ch n¾m ®éc quyÒn vÒ cung cÊp nguyªn liÖu. + Consortium: Lµ h×nh thøc liªn kÕt c«ng tr×nh xÝ nghiÖp lín gåm c¶ xanh®ica, têrít thuéc c¸c ngµnh kh¸c nhau, cã liªn quan ®Õn nhau vÒ kinh tÕ vµ kü thuËt. + C«ngl«mªrat: Lµ h×nh thøc liªn kÕt ®a ngµnh h×nh thµnh nªn c¸c tËp ®oµn khæng lå bao gåm nhiÒu c«ng ty, xÝ nghiÖp thuéc c¸c ngµnh kh¸c nhau, bao gåm c¶ vËn t¶i, th­¬ng nghiÖp, ng©n hµng, b¶o hiÓm... Môc ®Ých cña c¸c C«ngl«mªrat lµ tËp trung vèn, c«ng nghÖ, n©ng cao kh¶ n¨ng c¹nh tranh, tr¸nh bít rñi ro vµ c¸c ngµnh hç trî cho nhau n©ng cao hiÖu qu¶ s¶n xuÊt. 3.2. C¨n cø vµo ®èi t­îng vµ môc ®Ých cña liªn kÕt kinh tÕ quèc tÕ cã thÓ ph©n chia liªn kÕt thµnh c¸c d¹ng: Khu mËu dÞch tù do, liªn minh thuÕ quan, thÞ tr­êng chung, liªn minh kinh tÕ vµ liªn minh tiÒn tÖ. 3.2.1. Khu vùc mËu dÞch tù do(Free Trade Area- FTA) §©y lµ mét liªn minh quèc tÕ gi÷a hai hay nhiÒu n­íc nh»m môc ®Ých tù do ho¸ viÖc bu«n b¸n vÒ mét hoÆc mét sè nhãm mÆt hµng nµo ®ã (ng«n phÈm hoÆc c«ng nghÖ phÈm). BiÖn ph¸p sö dông lµ b·i miÔn thµnh viªn ®Ó h×nh thµnh mét thÞ tr­êng thèng nhÊt nh­ng mçi n­íc thµnh viªn vÉn thi hµnh chÝnh s¸ch ngo¹i th­¬ng ®éc lËp ®èi víi c¸c n­íc ngoµi liªn minh. ThÝ dô khu vùc mËu dÞch tù do Ch©u ¢u EFTA, khu vùc tù do B¾c Mü NAFTA, khu vùc tù do AFTA... Môc ®Ých cña khu vùc mËu dÞch tù do nh»m: *KhuyÕn khÝch ph¸t triÓn th­¬ng m¹i trong néi bé khèi, thóc ®Èy t¨ng tr­ëng kinh tÕ. *Thu hót vèn ®Çu t­ tõ c¸c n­íc bªn ngoµi khèi còng nh­ trong néi bé khèi. 3.2.2. Liªn minh thuÕ quan (Custom union) §©y lµ mét liªn minh quèc tÕ víi néi dung b·i miÔn thuÕ quan vµ nh÷ng h¹n chÕ vÒ mËu dÞch kh¸c gi÷a c¸c n­íc thµnh viªn. Tuy nhiªn liªn minh thuÕ quan cã ®Æc ®iÓm kh¸c víi khu vùc mËu dÞch tù do lµ ®èi víi liªn minh thuÕ quan ng­êi ta thiÕt lËp mét biÓu thuÕ quan chung cña c¸c n­íc thµnh viªn ®èi víi phÇn cßn l¹i cña thÕ giíi, tøc lµ thùc hiÖn chÝnh s¸ch c©n ®èi mËu dÞch víi nh÷ng n­íc kh«ng ph¶i lµ thµnh viªn ®· trë thµnh mét bé phËn trong chÝnh s¸ch mËu dÞch nãi chung víi c¸c n­íc bªn ngoµi liªn minh. 3.2.3. ThÞ tr­êng chung (Common market) §©y lµ mét liªn minh quèc tÕ ¸p dông c¸c biÖn ph¸p t­¬ng tù nh­ liªn minh thuÕ quan trong viÖc trao ®æi th­¬ng m¹i nh­ng nã ®i xa thªm mét b­íc lµ cho phÐp di chuyÓn c¶ t­ b¶n vµ lao ®éng tù do gi÷a c¸c n­íc thµnh viªn víi nhau vµ tõ ®ã t¹o ®iÒu kiÖn cho sù h×nh thµnh thÞ tr­êng thèng nhÊt theo nghÜa réng. ThÝ dô khèi Céng ®ång kinh tÕ Ch©u ¢u (EEC) tõ n¨m 1992 thuéc lo¹i h×nh nµy. 3.2.4. Liªn minh kinh tÕ (Economic union ) §©y lµ mét liªn minh quèc tÕ víi mét b­íc ph¸t triÓn cao h¬n vÒ sù di chuyÓn hµng hãa, dÞch vô, søc lao ®éng vµ t­ b¶n mét c¸ch tù do gi÷a c¸c n­íc thµnh viªn. Liªn minh kinh tÕ ®­îc thùc hiÖn thèng nhÊt vµ hµi hßa c¸c chÝnh s¸ch kinh tÕ - tµi chÝnh - tiÒn tÖ gi÷a c¸c n­íc thµnh viªn, bëi vËy nã lµ h×nh thøc ph¸t triÓn cao nhÊt cña liªn kÕt kinh tÕ quèc tÕ cho ®Õn giai ®o¹n hiÖn nay. ThÝ dô khèi ®ång minh Benelux lµ mét liªn minh kinh tÕ gi÷a ba n­íc BØ, Hµ lan, vµ Luycx¨mbua kÓ tõ n¨m 1960. Liªn minh Ch©u ¢u EU (European union) tõ n¨m 1994 còng ®­îc coi lµ mét liªn minh kinh tÕ. 3.2.5. Liªn minh tiÒn tÖ (Monetary union) §©y lµ h×nh thøc ph¸t triÓn cao cña liªn kÕt kinh tÕ quèc tÕ trong ®ã c¸c n­íc thµnh viªn ph¶i phèi hîp chÝnh s¸ch tiÒn tÖ víi nhau vµ cïng thùc hiÖn mét chÝnh s¸ch tiÒn tÖ thèng nhÊt trong toµn khèi. Trong liªn minh tiÒn tÖ ng­êi ta thùc hiÖn thèng nhÊt c¸c giao dÞch tiÒn tÖ gi÷a c¸c thµnh viªn, thèng nhÊt vÒ ®ång tiÒn dù tr÷ vµ ph¸t hµnh ®ång tiÒn tËp thÓ cho c¸c n­íc trong liªn minh. Trong thùc tÕ, liªn minh tiÒn tÖ lµ mét lo¹i h×nh gÆp nhiÒu khã kh¨n trong qu¸ tr×nh tæ chøc vµ ho¹t ®éng cña chóng. 4. Lîi Ých cña liªn kÕt kinh tÕ quèc tÕ Liªn kÕt kinh tÕ quèc tÕ ®­a l¹i nh÷ng lîi Ých kinh tÕ kh¸c nhau cho c¶ ng­êi s¶n xuÊt vµ ng­êi tiªu dïng Mét lµ: T¹o lËp quan hÖ mËu dÞch gi÷a c¸c n­íc, më réng kh¶ n¨ng xuÊt nhËp khÈu hµng hãa cña c¸c n­íc thµnh viªn trong liªn minh víi c¸c n­íc, c¸c khu vùc kh¸c trªn thÕ giíi. Còng trong ®iÒu kiÖn nµy mµ tiÒm n¨ng kinh tÕ cña c¸c n­íc thµnh viªn ®­îc khai th¸c mét c¸ch cã hiÖu qu¶. ChÝnh viÖc t¹o lËp mËu dÞch tù do héi nhËp khu vùc ®· lµm t¨ng thªm phóc lîi th«ng qua viÖc thay thÕ c¸c ngµnh tr­íc hÕt lµ c«ng nghiÖp cña n­íc chñ nhµ cã chi phÝ cao b»ng nh÷ng ngµnh cã chi phÝ thÊp h¬n cña nh÷ng quèc gia nhËn ®­îc sù ­u ®·i. Còng trong ®iÒu kiÖn nµy lîi Ých cña ng­êi tiªu dïng ®­îc t¨ng lªn nhê hµng hãa cña c¸c n­íc thµnh viªn ®­a vµo n­íc chñ nhµ lu«n nhËn ®­îc sù ­u ®·i. Gi¸ c¶ hµng hãa h¹ xuèng lµm ng­êi d©n ë n­íc chñ nhµ cã thÓ mua ®­îc khèi l­îng hµng hãa lín h¬n víi møc chi phÝ thÊp h¬n. Hai lµ: Liªn kÕt kinh tÕ quèc tÕ gãp phÇn vµo viÖc chuyÓn h­íng mËu dÞch. Sù chuyÓn h­íng nµy diÔn ra phæ biÕn khi h×nh thµnh liªn minh thuÕ quan v× khi ®ã c¸c ®iÒu kiÖn bu«n b¸n gi÷a c¸c n­íc thµnh viªn trong liªn minh sÏ trë nªn thuËn lîi h¬n, hÊp dÉn h¬n. Ngay c¶ trong tr­êng hîp mét n­íc nµo ®ã trong liªn minh tiÕn hµnh nhËp khÈu nh÷ng s¶n phÈm cña c¸c quèc gia ngoµi liªn minh víi gi¸ thÊp h¬n nh­ng nay ®­îc thay b»ng viÖc nhËp khÈu nh÷ng s¶n phÈm cïng lo¹i cña c¸c quèc gia trong liªn minh mµ gi¸ l¹i cao h¬n (do ®­îc h­ëng chÕ ®é ­u ®·i thuÕ quan). Nh­ vËy nh÷ng t¸c ®éng tÝch cùc do th­¬ng m¹i ®­a l¹i lµ sù kÕt hîp chÆt chÏ nh÷ng thay ®æi c¶ trong lÜnh vùc s¶n xuÊt vµ tiªu dïng. §ã lµ sù thay thÕ c¸c ngµnh s¶n xuÊt cña nh÷ng n­íc ®èi t¸c trong liªn minh (t¸c ®éng vÒ s¶n xuÊt) vµ sù thay thÕ tiªu dïng hµng néi ®Þa b»ng hµng cña n­íc ®èi t¸c (t¸c ®éng tíi tiªu dïng) Ba lµ: Liªn kÕt kinh tÕ quèc tÕ h­íng tíi viÖc tù do ho¸ th­¬ng m¹i, t¹o ®iÒu kiÖn cho mçi quèc gia thµnh viªn cã ®iÒu kiÖn thuËn lîi trong viÖc tiÕp thu vèn, c«ng nghÖ, tr×nh ®é qu¶n lý tiªn tiÕn tõ c¸c quèc gia kh¸c. Ngoµi ra liªn kÕt kinh tÕ quèc tÕ cßn ®¹t ®­îc mét sè hiÖu qu¶ phóc lîi kh¸c nh­: tiÕt kiÖm chi phÝ qu¶n lý do lo¹i bá ®­îc c¸c biÖn ph¸p kiÓm tra tµi chÝnh ë biªn giíi, c¸c thñ tôc h¶i quan... C¸c liªn kÕt kinh tÕ quèc tÕ sÏ ®¹t ®­îc nh÷ng thuËn lîi lín h¬n trong c¸c ®µm ph¸n th­¬ng m¹i quèc tÕ víi phÇn cßn l¹i cña thÕ giíi. Bªn c¹nh nh÷ng lîi Ých trªn còng cÇn ph¶i nh×n nhËn nh÷ng lîi Ých mµ mét liªn kÕt kinh tÕ ®em l¹i trong tr¹ng th¸i vËn ®éng cña nã. §ã lµ nh÷ng lîi Ých do viÖc thóc ®Èy c¹nh tranh trªn quy m« quèc tÕ, t¹o kh¶ n¨ng ®¹t ®­îc quy m« tèi ­u cho tõng ngµnh s¶n xuÊt, khuyÕn khÝch më réng ®Çu t­ n­íc ngoµi vµ cho phÐp sö dông triÖt ®Ó vµ hîp lý h¬n c¸c nguån tµi nguyªn thiªn nhiªn. 5. TÝnh tÊt yÕu kh¸ch quan cña liªn kÕt kinh tÕ quèc tÕ 5.1. Liªn kÕt kinh tÕ quèc tÕ lµ kÕt qu¶ tÊt yÕu cña ph©n c«ng lao ®éng quèc tÕ d­íi ¶nh h­ëng cña c¸ch m¹ng khoa häc kü thuËt Ph©n c«ng lao ®éng quèc tÕ trong thÕ giíi ngµy nay ®ang diÔn ra víi mét ph¹m vi ngµy cµng réng, víi mét tèc ®é ngµy cµng nhanh, nã x©m nhËp vµo hÇu hÕt mäi lÜnh vùc cña nÒn kinh tÕ mçi quèc gia vµ ngµy cµng ®i vµo chiÒu s©u do sù ph¸t triÓn m¹nh mÏ cña c¸ch m¹ng khoa häc vµ c«ng nghÖ. Sù ph©n c«ng lao ®éng quèc tÕ diÔn ra theo chiÒu s©u, cã nghÜa lµ ®· chuyÓn m¹nh tõ viÖc ph©n c«ng lao ®éng theo ngµnh vµ theo s¶n phÈm ®ang ph©n c«ng lao ®éng theo chi tiªu s¶n phÈm vµ theo quy tr×nh c«ng nghÖ. ®iÒu nµy cho thÊy sù kh¸c biÖt vÒ ®iÒu kiÖn tù nhiªn kh«ng cßn ®ãng vai trß quyÕt ®Þnh ®èi víi ph­¬ng h­íng tham gia vµo ph©n c«ng lao ®éng quèc tÕ, tr¸i l¹i chÝnh kh¶ n¨ng vÒ c«ng nghÖ míi cã vai trß quyÕt ®Þnh. Sù ph¸t triÓn cña ph©n c«ng lao ®éng quèc tÕ cïng víi nh÷ng thµnh tùu míi cña c¸ch m¹ng khoa häc vµ c«ng nghÖ ®­a tíi sù biÕn ®æi s©u s¾c vÒ c¬ cÊu kinh tÕ cña mçi quèc gia. NhiÒu ngµnh c«ng nghiÖp truyÒn thèng ®ang b­íc sang giai ®o¹n m·n chiÒu xÕ bãng (nh­ luyÖn kim ®en, chÕ t¹o c¬ khÝ th«ng th­êng, ®ãng tµu...) trong khi ®ã th× l¹i xuÊt hiÖn nhiÒu ngµnh c«ng nghiÖp míi nh­ c¸c ngµnh kü thuËt cao ®ßi hái ph¶i cã sù phèi hîp, liªn kÕt gi÷a nhiÒu quèc gia. Mét ®Æc ®iÓm n÷a cña ph©n c«ng lao ®éng quèc tÕ thóc ®Èy sù h×nh thµnh c¸c liªn kÕt kinh tÕ quèc tÕ lµ sù xuÊt hiÖn vµ ph¸t triÓn ngµy cµng nhanh c¸c h×nh thøc hîp t¸c vÒ kinh tÕ, khoa häc vµ c«ng nghÖ. NÕu nh­ tr­íc ®©y, c¸c quan hÖ kinh tÕ quèc tÕ vµ trao ®æi mËu dÞch quèc tÕ thÓ hiÖn tËp trung ë ho¹t ®éng ngo¹i th­¬ng th× ngµy nay c¸c quan hÖ kinh tÕ quèc tÕ ®· v­¬n sang c¸c lÜnh vùc nghiªn cøu, s¸ng chÕ, chuyÓn giao c«ng nghÖ, hîp t¸c ®Çu t­, hîp t¸c s¶n xuÊt... §iÒu ®ã cã nghÜa lµ c¸c quan hÖ kinh tÕ quèc tÕ ®­îc ph¸t triÓn c¶ vÒ chiÒu réng vµ chiÒu s©u, nã mang néi dung toµn diÖn h¬n vµ ®ßi hái sù hîp t¸c ë nh÷ng khu«n khæ réng h¬n, ë cÊp ®é cao h¬n. D­íi sù ph¸t triÓn cña c¸ch m¹ng khoa häc c«ng nghÖ, c¬ cÊu ngµnh vµ c¬ cÊu ®Þa lý trong ph©n c«ng lao ®éng quèc tÕ ®ang cã sù dÞch chuyÓn ®¸ng kÓ vµ ®­îc chia thµnh 4 nhãm ngµnh sau: - Nhãm ngµnh cã hµm l­îng khoa häc - c«ng nghÖ cao - Nhãm ngµnh cã hµm l­îng vèn cao - Nhãm ngµnh cã hµm l­îng lao ®éng sèng cao - Nhãm ngµnh cã hµm l­îng nguyªn vËt liÖu cao Tïy theo ®iÒu kiÖn kinh tÕ vµ tr×nh ®é ph¸t triÓn khoa häc c«ng nghÖ cña mçi n­íc mµ ng­êi ta tiÕn hµnh chuyªn m«n hãa nh÷ng ngµnh mµ hä cã ­u thÕ ®ßng thêi hîp t¸c vµ trao ®æi víi nhau ®Ó ®¹t tíi c¬ cÊu tèi ­u trong viÖc tiªu dïng vµ tÝch lòy. Nh÷ng n­íc ph¸t triÓn cao vµ giÇu cã th­êng tËp trung vµo viÖc ph¸t triÓn c¸c ngµnh cã hµm l­îng khoa häc c«ng nghÖ cao vµ hµm l­îng vèn cao. Nh÷ng n­íc cã tr×nh ®é ph¸t triÓn ch­a cao vµ giÇu tµi nguyªn kho¸ng s¶n th­êng tËp trung vµo viÖc ph¸t triÓn c¸c ngµnh cã hµm l­îng lao ®éng sèng cao vµ ngµnh cã hµm l­îng nguyªn vËt liÖu cao. Còng cã tr­êng hîp biÕt kÕt hîp khÐo lÐo gi÷a nguån lùc bªn trong vµ nguån lùc bªn ngoµi ®Ó ph¸t triÓn mét c¸nh tæng hîp vµ hµi hßa c¸c ngµnh kh¸c nhau nh»m ®¹t tíi tèc ®é t¨ng tr­ëng cao vµ rót ng¾n kho¶ng c¸ch víi c¸c n­íc tiªn tiÕn. MÆt kh¸c, sù ph¸t triÓn cña khoa häc c«ng nghÖ ®· lµm thay ®æi kÕt cÊu ®¹i lý trong ph©n c«ng lao ®éng quèc tÕ. Kh«ng ph¶i nh÷ng n­íc ®ang ph¸t triÓn lµ n¬i s¶n xuÊt ra nhiÒu n«ng s¶n phÈm víi chÊt l­îng cao. Tr¸i l¹i nh÷ng n­íc c«ng nghiÖp tiªn tiÕn l¹i lµ n¬i s¶n xuÊt n«ng s¶n phÈm víi chÊt l­îng cao vµ gi¸ thµnh h¹. V× thÕ sù c¹nh tranh cµng trë nªn gay g¾t vµ h×nh thµnh nªn nh÷ng hµng rµo mËu dÞch vµ phi mËu dÞch, tõ ®ã ®Æt ra yªu cÇu cho viÖc h×nh thµnh c¸c liªn kÕt vÒ thÞ tr­êng theo khu vùc ®Ó b¶o vÖ lîi Ých cho mçi bªn. Sù ph¸t triÓn cña c¸c c«ng ty ®a quèc gia vµ vai trß ngµy cµng lín cña nã trong ph©n c«ng lao ®éng quèc tÕ ®· t¸c ®éng m¹nh ®Õn viÖc h×nh thµnh vµ ph¸t triÓn cña liªn kÕt kinh tÕ quèc tÕ. C¸c c«ng ty ®a quèc gia kh«ng nh÷ng n¾m trong tay nh÷ng nguån vèn lín, c¸c c«ng nghÖ hiÖn ®¹i, cã tr×nh ®é qu¶n lý tiªn tiÕn mµ nã cßn mang tÝnh ®a së h÷u vµ g©y ¶nh h­ëng ®Õn c¸c ch­¬ng tr×nh ph¸t triÓn ®a quèc gia vµ liªn quèc gia. Ho¹t ®éng cña c¸c c«ng ty ®a quèc gia kh«ng nh÷ng t¹o tiÒn ®Ò vËt chÊt mµ cßn thóc ®Èy vÒ mÆt tæ chøc cho sù liªn kÕt gi÷a c¸c n­íc nh»m thóc ®Èy qu¸ tr×nh ph©n c«ng lao ®éng quèc tÕ. Cïng víi sù ph¸t triÓn nh­ vò b·o cña c¸ch m¹ng khoa häc kü thuËt, ph©n c«ng lao ®éng quèc tÕ ngµy cµng hoµn thiÖn vµ tÊt yÕu sÏ dÉn ®Õn viÖc h×nh thµnh c¸c liªn kÕt kinh tÕ quèc tÕ - mét h×nh thøc ph¸t triÓn chñ yÕu trong xu thÕ toµn cÇu hãa - khu vùc hãa kinh tÕ hiÖn nay. 5.2. Liªn kÕt kinh tÕ quèc tÕ lµ kÕt qu¶ cña qu¸ tr×nh quèc tÕ hãa ®êi sèng kinh tÕ. Trong qu¸ tr×nh ph¸t triÓn gÇn mét tr¨m n¨m qua, kinh tÕ thÕ giíi cã nh÷ng quy luËt ®Æc thï cña nã vµ dÇn dÇn xuÊt hiÖn mét xu thÕ cã tÝnh chÊt toµn thÓ. §ã chÝnh lµ xu thÕ quèc tÕ hãa ®êi sèng kinh tÕ. Quèc tÕ hãa ®êi sèng kinh tÕ chÝnh lµ sù dùa vµo nhau ®Ó cïng tån t¹i, sù x©m nhËp vµo nhau ngµy cµng s©u cña kinh tÕ c¸c n­íc trªn thÕ giíi. Trong thÕ kû 20, qu¸ tr×nh quèc tÕ hãa nÒn kinh tÕ thÕ giíi kh«ng ngõng ®­îc t¨ng lªn vµ ph¹m vi ngµy cµng më réng, néi dung ngµy cµng s©u s¾c. Qu¸ tr×nh quèc tÕ hãa ®êi sèng kinh tÕ khiÕn cho viÖc hîp t¸c vµ ®iÒu hßa kinh tÕ gi÷a c¸c quèc gia, dÉn ®Õn viÖc h×nh thµnh c¸c liªn kÕt kinh tÕ quèc tÕ lµ mét tÊt yÕu kh¸ch quan do c¸c nguyªn nh©n chñ yÕu sau: Thø nhÊt: Do sù ph¸t triÓn quèc tÕ hãa vÒ c¸c mÆt vèn, kü thuËt, thÞ tr­êng tiªu thô s¶n phÈm nªn gi÷a c¸c quèc gia ®· t¨ng thªm tÝnh dùa vµo nhau. N¨ng lùc ®¬n ®éc ®iÒu hßa khèng chÕ kinh tÕ cña c¸c n­íc ngµy cµng suy gi¶m. ViÖc gi¶i quyÕt c¸c vÊn ®Ò kinh tÕ vµ ®Æt ra chÝnh s¸ch kinh tÕ cña c¸c n­íc ngµy cµng dùa vµo sù hîp t¸c, liªn kÕt gi÷a c¸c quèc gia. Thø hai: Sù ph¸t triÓn vÒ s¶n xuÊt vµ vèn quèc tÕ hãa ®· liªn kÕt ho¹t ®éng kinh tÕ cña c¸c n­íc cã nhiÒu kiÓu s¶n xuÊt kh¸c nhau vµ tr×nh ®é ph¸t triÓn kh¸c nhau. Tõ ®ã h×nh thµnh thÓ kÕt hîp cïng dùa vµo nhau, cïng rµng buéc lÉn nhau vµ cïng x©m nhËp vµo nhau mét c¸ch ®an xen phøc t¹p. C¸c n­íc cã cïng lîi Ých kinh tÕ vµ tr×nh ®é ph¸t triÓn ngang nhau ®· hîp t¸c víi nhau vµ cao h¬n lµ liªn kÕt víi nhau h×nh thµnh nªn c¸c liªn minh kinh tÕ. ChÝnh c¸c liªn minh kinh tÕ ®· gióp cho c¸c n­íc nµy t×m thÊy tiÕng nãi chung trong qu¸ tr×nh ph¸t triÓn kinh tÕ vµ tõng b­íc ®­a nÒn kinh tÕ c¸c quèc gia thµnh viªn hßa nhËp víi nÒn kinh tÕ thÕ giíi. V× thÕ, cã thÓ nãi qu¸ tr×nh quèc tÕ hãa ®êi sèng kinh tÕ sÏ dÉn tíi viÖc thµnh lËp nªn c¸c liªn kÕt kinh tÕ quèc tÕ ®Î ®iÒu chØnh vµ khèng chÕ kinh tÕ cña tõng n­íc. Thø ba: theo víi ®µ t¨ng c­êng xu thÕ tËp ®oµn hãa khu vùc, sù liªn kÕt kinh tÕ gi÷a c¸c tËp ®oµn trë thµnh mét h×nh thøc míi cã hiÖu qu¶. C¸c tËp ®oµn kinh tÕ khu vùc ®­îc tæ chøc bëi c¸c n­íc quan hÖ cïng chung mét lîi Ých, th­êng th«ng qua sù hiÖp th­¬ng néi bé mµ ®¹t ®­îc sù nhÊt trÝ vÒ mét sè chÝnh s¸ch nh­ : thuÕ quan, tû suÊt hèi ®o¸i, vèn l­u ®éng... råi trªn c¬ së ®ã l¹i tiÕn hµnh liªn minh víi c¸c n­íc kh¸c hoÆc tËp ®oµn kh¸c. Nh­ vËy sù hîp t¸c gi÷a c¸c n­íc víi nhau vèn rÊt phøc t¹p th× ®· cã thÓ dÇn dÇn ®¬n gi¶n hãa thµnh sù hîp t¸c gi÷a mÊy tËp ®oµn kinh tÕ chñ yÕu, ®ång thêi t¹o ®iÒu kiÖn tèt cho sù hîp t¸c vÒ kinh tÕ vµ chÝnh s¸ch gi÷a c¸c n­íc trong ph¹m vi quèc tÕ. Thø t­: Qu¸ tr×nh quèc tÕ ho¸ ®êi sèng kinh tÕ cßn dÉn tíi mét yªu cÇu kh¸ch quan lµ cÇn ph¶i tiÕn hµnh chuyªn m«n ho¸ gi÷a c¸c quèc gia nh»m ®¹t tíi quy m« tèi ­u cho tõng ngµnh s¶n xuÊt. ChÝnh dung l­îng thÞ tr­êng thÕ giíi ®ßi hái mçi quèc gia ph¶i biÕt tËp trung vµo mét sè ngµnh vµ s¶n phÈm nhÊt ®Þnh mµ hä cã lîi thÕ ®Ó ®¹t quy m« s¶n xuÊt tèi ­u. C¸c quèc gia kh«ng chØ trao ®æi s¶n phÈm hoµn thiÖn mµ cßn trao ®æi tõng bé phËn s¶n phÈm víi nhau, t¹o nªn lo¹i hµng hãa mµ c¸c bé phËn ®­îc s¶n xuÊt tõ nhiÒu n­íc. TÝnh thèng nhÊt cña nÒn kinh tÕ thÕ giíi lµm cho toµn bé qu¸ tr×nh s¶n xuÊt nh­ mét ‘d©y chuyÒn quèc tÕ ” c¶ vÒ ph¹m vi vµ quy m«. V× thÕ c¸c liªn kÕt kinh tÕ quèc tÕ ra ®êi nh»m ®¸p øng nhu cµu liªn kÕt víi nhau ®Ó cïng ph¸t triÓn cña tÊt c¶ c¸c quèc gia trªn toµn thÕ giíi. Tõ nh÷ng ph©n tÝch trªn ®©y, chóng ta cã thÓ thÊy r»ng ngµy nay xu thÕ hoµ b×nh hîp t¸c liªn kÕt cïng ph¸t triÓn lµ xu thÕ chñ ®¹o, lµ ®ßi hái bøc xóc cña c¸c quèc gia d©n téc, trë thµnh mét yªu cÇu kh¸ch quan kh«ng thÓ thiÕu ®­îc cña mçi quèc gia. II. Xu h­íng vËn ®éng cña liªn kÕt kinh tÕ quèc tÕ Nh÷ng n¨m gÇn ®©y, chóng ta ®· ®­îc chøng kiÕn sù ph¸t triÓn nhanh chãng vµ m¹nh mÏ cña qu¸ tr×nh liªn kÕt khu vùc, liªn kÕt toµn cÇu vÒ kinh tÕ. C¸c mèi liªn kÕt kinh tÕ diÔn ra ë nhiÒu cÊp ®é, tõ tay ®«i, tay ba, ®Õn tam gi¸c, tø gi¸c ph¸t triÓn... nh­ sù h×nh thµnh ë khu vùc §«ng Nam ¸, §«ng ©u, Trung ¸... cho ®Õn c¸c tæ chøc hîp t¸c tiÓu khu vùc vµ tiÓu vïng nh­ khu vùc mËu dÞch tù do ASEAN (AFTA), khu vùc mËu dÞch tù do B¾c Mü (NAFTA), Liªn minh Ch©u ©u EU, HiÖp ­íc c¸c thÞ tr­êng chung Nam Mü MERCOSUR... Sù hîp t¸c gi÷a c¸c n­íc trong cïng mét tiÓu vïng hay trong khu«n khæ khu vùc t¹o ®iÒu kiÖn cho c¸c n­íc thµnh viªn ph¸t huy nh÷ng mÆt m¹nh cña m×nh, ph¸t triÓn tèi ®a néi lùc, bæ xung lÉn nhau ®Î ph¸t triÓn vµ ®­a c¶ khu vùc ph¸t triÓn t­¬ng ®èi ®ång ®Òu, t¨ng c­êng kh¶ n¨ng c¹nh tranh vµ lîi thÕ cña c¶ khu vùc. Tõ liªn kÕt ch©u lôc, c¸c n­íc nhanh chãng tiÕn lªn c¸c h×nh thøc hîp t¸c liªn ch©u lôc nh­ APEC (gi÷a Ch©u ¸ - Ch©u Mü - Nam Th¸i B×nh D­¬ng), Ch­¬ng tr×nh ph¸t triÓn xuyªn §¹i t©y d­¬ng( gi÷a Ch©u ¢u víi Ch©u Mü), Héi nghÞ th­îng ®Ønh ¸ - ¢u, Tæ chøc hîp t¸c ph¸t triÓn 14 n­íc ven ¢n §é D­¬ng...Cuèi cïng lµ tæ chøc th­¬ng m¹i thÕ giíi ®­îc xem nh­ mét liªn hîp quèc vÒ kinh tÕ víi 132 thµnh viªn, s¾p tíi sÏ lµ 150 thµnh viªn, chiÕm hÇu hÕt 100% tæng kim ng¹ch xuÊt nhËp khÈu thÕ giíi. Tõ thùc tiÔn ho¹t ®éng cña c¸c tæ chøc kinh tÕ, c¸c thÓ chÕ hîp t¸c ®a ph­¬ng, chóng ta cã thÓ thÊy xu h­íng vËn ®éng cña liªn kÕt kinh tÕ quèc tÕ sÏ chi phèi sù ph¸t triÓn ®êi sèng kinh tÕ thÕ giíi theo c¸c h­íng sau: Xu h­íng më réng liªn kÕt khu vùc, Xu h­íng t¨ng c­êng liªn kÕt liªn khu vùc, Xu h­íng toµn cÇu ho¸ vµ xu h­íng s¸p nhËp c¸c TNCs. 1. Xu h­íng më réng liªn kÕt khu vùc Xu h­íng më réng liªn kÕt khu vùc ®­îc thùc hiÖn theo hai h­íng: Më réng kh«ng gian liªn kÕt vµ më réng néi dung liªn kÕt. Më réng kh«ng gian liªn kÕt b»ng viÖc gia t¨ng sè l­îng thµnh viªn Do nhÞp ®é ph¸t triÓn nhanh chãng cña qu¸ tr×nh thÞ tr­êng toµn cÇu ho¸ lµ mét trong nh÷ng ph­¬ng diÖn c¬ b¶n, xu thÕ më réng sè l­îng thµnh viªn cña c¸c tæ chøc hîp t¸c kinh tÕ khu vùc kh«ng cßn ®ãng kÝn víi sè l­îng thµnh viªn ban ®Çu. Liªn minh Ch©u ©u - EU lµ mét vÝ dô tiªu biÓu cho xu h­íng më réng liªn kÕt khu vùc. EU kh«ng chØ dµnh riªng cho c¸c n­íc T©y ¢u. Céng ®ång kinh tÕ Ch©u ¢u - EEC b¾t ®Çu víi 6 thµnh viªn (Ph¸p, §øc, BØ, Hµ lan, Luycx¨mbua vµ Italia) ®· “më cöa “ lÇn thø nhÊt víi viÖc gia nhËp cña ba n­íc T©y B¾c ¢u(Anh, §an m¹ch, Ailen) ngµy 1/1/1973 vµ sau ®ã l¹i” më cöa “lÇn hai ®ãn thªm ba n­íc Nam ¢u: Hy L¹p, T©y Ban Nha, Bå §µo Nha, lÇn ba lµ PhÇn Lan, Thuþ ®iÓn”. EU b­íc vµo thêi kú gåm 15 thµnh viªn, lµ b­íc tiÕn quan träng trong tiÕn tr×nh hoµ nhËp Ch©u ¢u. ViÖc më réng EU sang phÝa §«ng ®ang cã nhiÒu høa hÑn nhê quyÕt ®Þnh chuyÓn tõ ý t­ëng muèn kÕt n¹p “c¶ gãi” sang viÖc xÐt tõng øng cö viªn mét. EU ®· ®µm ph¸n víi Ba lan, Sec, Hungary, Slovakia, Estonia, Sip, Latvia, Litva, Rumani, Bungary, Slovenia, vµ Manta vµo cuèi n¨m 2000. ë Ch©u Mü, khèi bu«n b¸n Nam Mü MERCOSUR còng ®ang tÝch cùc l­u t©m ®Õn viÖc kÕt n¹p c¸c n­íc kh¸c thuéc khu vùc Ch©u Mü ®Ó tiÕn tíi thiÕt lËp khu vùc bu«n b¸n tù do ch©u Mü khæng lå FTAA vµo n¨m 2005. Liªn kÕt kinh tÕ khu vùc còng ®ang ®­îc më réng ë c¸c phÇn cßn l¹i cña thÕ giíi. Xu h­íng khu vùc ho¸ ®ang në ré ë kh¾p n¬i, kh¾p c¸c ch©u lôc. Më réng néi dung liªn kÕt Liªn kÕt khu vùc trong nh÷ng n¨m gÇn ®©y kh«ng chØ ®¸nh dÊu bëi sù më réng vÒ sè l­îng c¸c thµnh viªn mµ cßn bëi sù hîp t¸c ngµy cµng toµn diÖn gi÷a c¸c n­íc thµnh viªn. Sù ra ®êi cña ®ång tiÒn chung ch©u ¢u-Euro vµo ngµy 1-1-1999 ®¸nh dÊu mét b­íc ph¸t triÓn míi v­ît bËc vÒ liªn kÕt kinh tÕ ë khu vùc nµy, b­íc chuyÓn tõ thÞ tr­êng chung sang liªn minh kinh tÕ tiÒn tÖ. ViÖc c¸c n­íc EU tõ bá chñ quyÒn tiÒn tÖ ®Ó tham gia EMU lµ mét qu¸ tr×nh phøc ._.t¹p vµ ch­a tõng cã tiÒn lÖ trong lÞch sö, lµ minh chøng râ rµng cña xu h­íng hîp t¸c liªn kÕt kinh tÕ më réng c¶ vÒ néi dung. Tù do ho¸ th­¬ng m¹i lµ néi dung chÝnh mµ c¸c liªn kÕt ®Ò cËp ®Õn. ë Ch©u Phi, Céng ®ång kinh tÕ c¸c n­íc T©y Phi(ECOWAS) n»m trong khu vùc nghÌo nhÊt thÕ giíi, gåm 16 n­íc thµnh viªn trong ®ã cã Nigeria, Ghana, Mali, Senegal...®· thiÕt lËp liªn minh h¶i quan vµo n¨m 2000 vµ liªn minh kinh tÕ toµn diÖn vµo n¨m 2005. Mét cuéc ®iÒu tra gÇn ®©y cña ECOWAS cho thÊy 45% khèi l­îng hµnh ho¸ c¸c n­íc nµy nhËp tõ ch©u ¢u vµ ch©u Mü...tõ tr­íc ®Õn nay cã thÓ ®­îc t¹o ra trong céng ®ång. M¹ng l­íi èng dÉn khÝ ®èt gi¸ rÎ nh­ng chÊt l­îng cao cña Nigeria hoµn thµnh n¨m 1998 sÏ ®i qua tÊt c¶ c¸c n­íc T©y Phi. Tæng thèng Ghana J.Rollingos, chñ tÞch hiÖn t¹i cña ECOWAS nãi: “§©y lµ thÝ dô tèt nhÊt cho thÊy chóng ta cã thÓ tiÕn xa trong qu¸ tr×nh hîp nhÊt. Chóng ta ®· thµnh c«ng trong lÜnh vùc n¨ng l­îng vËy t¹i sao chóng ta kh«ng hîp t¸c trong nhiÒu lÜnh vùc kh¸c?... ” Còng ë lôc ®Þa ®en, 12 n­íc thµnh viªn Céng ®ång ph¸t triÓn phÝa Nam ch©u Phi (SADC) ®· kÝ nghÞ ®Þnh th­ håi th¸ng 6 n¨m 1996 thµnh lËp khu vùc mËu dÞch tù do víi 130 triÖu d©n vµ kªu gäi c¾t gi¶m c¸c kho¶n thuÕ trong thêi h¹n tèi ®a 8 n¨m. ë Ch©u Mü, tæ chøc hiÖp ­íc ¡ng®anh, gåm 5 n­íc quanh d·y nói ¡ng®anh lµ B«livia, C«l«mbia, Ecua®o, Pªru, Venezuela, ®ang thóc ®Èy liªn minh h¶i quan 5 n­íc nh»m x¸c ®Þnh møc thuÕ thÝch hîp cho c¸c mÆt hµng cña c¸c n­íc thø ba. Trong ph¹m vi toµn Ch©u Mü, th¸ng 12/1994, 34 nhµ l·nh ®¹o c¸c quèc gia khu vùc nµy( trõ Cuba) ®· kÝ kÕt hiÖp ®Þnh thµnh lËp khu vùc mËu dÞch tù do Ch©u Mü (FTAA) vµ phÊn ®Êu h×nh thµnh vµo n¨m 2005. ë Ch©u ¸, trong nh÷ng n¨m võa qua xu h­íng hîp t¸c tiÓu khu vùc ph¸t triÓn m¹nh. ViÖc Trung Quèc, CHDCND TriÒu Tiªn, Hµn Quèc, M«ng Cæ, Nga kÝ kÕt hiÖp ®Þnh thµnh lËp khu vùc ph¸t triÓn kinh tÕ vïng s«ng Turmen ë §«ng b¾c ¸ håi th¸ng 12/1995 ®· mang ®Õn sinh khÝ míi cho hîp t¸c kinh tÕ ë khu vùc nµy. T¹i khu vùc Nam ¸, 7 n­íc trong tæ chøc SAARC - HiÖp héi c¸c quèc gia Nam ¸ v× sù hîp t¸c khu vùc trong ®ã cã Ên §é, Pakistan ®· ®ång ý huû bá hµng rµo bu«n b¸n cµng nhanh cµng tèt nh»m t¨ng c­êng bu«n b¸n vµ hîp t¸c khu vùc trong c¸c liªn doanh ®Çu t­ vµ kü thuËt víi hy väng thµnh lËp mét khu vùc bu«n b¸n gièng nh­ ASEAN. Râ rµng, më réng liªn kÕt khu vùc ®·, ®ang vµ sÏ lµ mét xu h­íng chñ ®¹o trong qu¸ tr×nh vËn ®éng cña liªn kÕt kinh tÕ quèc tÕ. 2. Xu h­íng t¨ng c­êng liªn kÕt gi÷a c¸c khu vùc Xu h­íng toµn cÇu ho¸ ph¸t triÓn s©u réng ë nhiÒu cÊp ®é kh¸c nhau, lµm t¨ng mèi liªn kÕt gi÷a c¸c thùc thÓ kh¸c nhau trªn thÕ giíi, bao gåm kh«ng nh÷ng mèi quan hÖ gi÷a c¸c c¸ nh©n, c«ng ty, quèc gia mµ cßn gi÷a c¸c khu vùc víi nhau. Trong bèi c¶nh ®ã, hîp t¸c liªn khu vùc ®ang trë thµnh mét xu thÕ lín trªn thÕ giíi. * APEC thùc chÊt lµ cÇu nèi gi÷a hai khu vùc §«ng ¸ vµ B¾c Mü. * Khu vùc tù do th­¬ng m¹i Ch©u Mü(AFTAA) mµ Mü ®Ò nghÞ lµ cÇu nèi gi÷a B¾c mü víi Trung vµ Nam Mü. * Khu vùc tù do th­¬ng m¹i xuyªn §¹i t©y d­¬ng (TAFTA) mµ Cana®a ®Ò nghÞ lµ cÇu nèi B¾c Mü víi Ch©u ¢u. *DiÔn ®µn hîp t¸c §«ng ¸ - Mü la tinh ®­îc thµnh lËp nh»m t¨ng c­êng ®èi tho¹i vµ hîp t¸c gi÷a hai khu vùc nµy. *ASEM ra ®êi n¨m 1996 ®Ó liªn kÕt §«ng ¸ víi Ch©u ©u. §©y lµ mét sù kiÖn quèc tÕ quan träng, më ra mét kû nguyªn hîp t¸c ph¸t triÓn míi gi÷a hai lôc ®Þa lín chiÕm gÇn 3/4 sè d©n toµn cÇu. Sù kiÖn nµy cã ý nghÜa khÐp kÝn c¹nh thø ba cña tam gi¸c liªn kÕt kinh tÕ liªn lôc ®Þa trªn thÕ giíi mµ hai c¹nh kh¸c ®· cã tõ tr­íc lµ DiÔn ®µn kinh tÕ Ch©u ¸ - Th¸i b×nh d­¬ng vµ khu vùc mËu dÞch tù do xuyªn §¹i t©y d­¬ng TAFTA. 3. Xu h­íng ®Èy m¹nh toµn cÇu ho¸ Toµn cÇu ho¸ kinh tÕ lµ qu¸ tr×nh liªn kÕt hîp nhÊt c¸c nÒn kinh tÕ quèc gia vµo nÒn kinh tÕ thÕ giíi trªn c¸c lÜnh vùc th­¬ng m¹i, tµi chÝnh, th«ng tin, vµ s¶n xuÊt c«ng nghiÖp, víi tr×nh ®é ph¸t triÓn cao ®Én ®Õn sù h×nh thµnh c¸c hÖ thèng s¶n xuÊt, ph©n phèi, hÖ thèng tµi chÝnh toµn cÇu, c¸c m¹ng l­íi th«ng tin liªn l¹c vµ hÖ thèng giao th«ng vËn t¶i toµn cÇu, trong ®ã c¸c liªn minh chiÕn l­îc cña c¸c c«ng ty xuyªn quèc gia, c¸c hÖ thèng t­ nh©n toµn cÇu vµ c¸c trung t©m kinh tÕ quèc tÕ ®ãng vai trß nßng cèt. Toµn cÇu ho¸ kinh tÕ lµ b­íc ph¸t triÓn cao cña qu¸ tr×nh quèc tÕ ho¸ ®êi sèng kinh tÕ - b­íc ph¸t triÓn tÊt yÕu kh¸ch quan ®­îc quyÕt ®Þnh bëi sù ph¸t triÓn kh«ng ngõng cña khoa häc kü thuËt vµ c«ng nghÖ trªn thÕ giíi. Cho ®Õn nay, toµn cÇu ho¸ ®·, ®ang vµ sÏ l«i kÐo tÊt c¶ c¸c n­íc, kÓ c¶ nh÷ng n­íc chËm ph¸t triÓn nhÊt, vµo quü ®¹o cña m×nh nh­ mét tÊt yÕu lÞch sö. Nã ®ang thiÕt lËp nh÷ng nguyªn t¾c míi cña cuéc ch¬i chung cho tÊt c¶ c¸c n­íc mµ kh«ng ph©n biÖt lín, nhá, ph¸t triÓn hay kÐm ph¸t triÓn. 4. Xu h­íng s¸p nhËp c¸c c«ng ty xuyªn quèc gia (TNCs) B¶ng 1 M­êi vô ®¹i s¸p nhËp C«ng ty s¸p nhËp Khu vùc Ngµy tuyªn bè Sèl­îng (Tû USD) World com-MCI com ViÔn th«ng 01-10-97 43,35 Travelers - Citicorp Ng©nhµng,b¶o hiÓm 06-04-98 72,56 Nationalbank-BankAmerica Ng©n hµng 13-04-98 61,63 DaimlerBenz-Chrysler Xe h¬i 07-05-98 40,47 Sbc Com-Ameritect ViÔn th«ng 11-05-98 72,36 Norwest-Welis Fargo Ng©n hµng 08-06-98 34,35 AT&T-Telecom ViÔn th«ng, c¸p 24-06-98 69,90 Bell Atlantic-GTE ViÔn th«ng 28-07-98 71,32 BP-Amoco DÇu ho¶ 11-08-98 55,04 Exxon-Mobil DÇu ho¶ 01-12-98 86,36 (Nguån: Securities Data, Finantial Times) Trong ®iÒu kiÖn quèc tÕ ho¸ ®êi sèng kinh tÕ , qu¸ tr×nh s¸p nhËp c¸c c«ng ty xuyªn quèc gia (TNCs) ®· diÔn ra mét c¸ch m¹nh mÏ trªn ph¹m vi toµn cÇu, trë thµnh xu thÕ tÊt yÕu trong nÒn kinh tÕ thÕ giíi. Trong n¨m 1998, toµn thÕ giíi cã 25,729 vô s¸p nhËp; møc giao dÞch cña c¸c xÝ nghiÖp s¸p nhËp lµ 1940 tû USD, t¨ng 32% so víi n¨m 1995. Lµn sãng s¸p nhËp hÇu nh­ ®ông ch¹m ®Õn tÊt c¶ c¸c ngµnh. Sau ®©y lµ b¶ng thèng kª 10 vô s¸p nhËp tiªu biÓu trong n¨m 1998. Chóng ta cã thÓ thÊy mét ®iÒu ch¾c ch¾n r»ng liªn kÕt kinh tÕ quèc tÕ vµ héi nhËp quèc tÕ sÏ lµ xu h­íng vËn ®éng chÝnh cña nÒn kinh tÕ thÕ giíi trong thÕ kû míi nµy. Tuy nhiªn,qu¸ tr×nh nµy l¹i cã nh÷ng ¶nh h­ëng kh«ng gièng nhau ®èi víi c¸c n­íc kh¸c nhau ®Æc biÖt lµ gi÷a c¸c n­íc ph¸t triÓn vµ c¸c n­íc ®ang ph¸t triÓn. Ch­¬ng sau ®©y sÏ nghiªn cøu xu h­íng liªn kÕt kinh tÕ quèc tÕ cña c¸c n­íc §«ng vµ §«ng Nam ¸. Ch­¬ng II: Liªn kÕt kinh tÕ quèc tÕ trong néi bé khèi c¸c n­íc §«ng vµ §«ng Nam ¸ vµ xu h­íng vËn ®éng cña liªn kÕt kinh tÕ quèc tÕ t¹i khu vùc nµy I. T¨ng c­êng liªn kÕt néi bé khèi c¸c n­íc §«ng vµ §«ng Nam ¸ 1. Xu h­íng liªn kÕt kinh tÕ quèc tÕ ë c¸c n­íc §«ng vµ §«ng Nam ¸ 1.1. HiÖp héi c¸c n­íc §«ng Nam ¸ Khèi liªn kÕt kinh tÕ nµy ®­îc thµnh lËp n¨m 1967 trªn c¬ së hiÖp ­íc Bali gåm 5 n­íc lµ In®«nªxia, Th¸i lan, Singapore, Malayxia,vµ Philippin. Sau ®ã Brun©y tham gia. Môc tiªu ho¹t ®éng cña hiÖp héi nµy lµ “thóc ®Èy sù ph¸t triÓn kinh tÕ, tiÕn bé x· héi vµ ph¸t triÓn v¨n ho¸ cña c¸c n­íc thµnh viªn, x©y dùng hoµ b×nh vµ æn ®Þnh ë vïng §«ng Nam ¸”. C¬ cÊu tæ chøc cña Asean gåm: Uû ban th­êng trùc ®iÒu hµnh c«ng viÖc hµng ngµy gi÷a c¸c kú héi nghÞ hµng n¨m cña c¸c n­íc thµnh viªn do c¸c bé tr­ëng ngo¹i giao hîp thµnh. Trô së chÝnh ®ãng ë Bangkok. Héi nghÞ hµng n¨m gi÷a c¸c bé tr­ëng ngo¹i giao cña c¸c n­íc thµnh viªn lµ c¬ quan cao nhÊt cña HiÖp héi. Ban th­ ký do tæng th­ ký chñ tr× lµ c¬ quan ho¹t ®éng hµng ngµy. Trô së chÝnh ®ãng t¹i Giacacta. ChÝn Uû ban chuyªn m«n vÒ c¸c lÜnh vùc l­¬ng thùc vµ n«ng nghiÖp, th­¬ng m¹i vµ c«ng nghiÖp, giao th«ng vËn t¶i, khoa häc v¨n ho¸ vµ c¸c vÊn ®Ò kh¸c. Cã hai c¬ quan lµ Uû ban th­êng trùc ë gi¬nev¬ vµ Brussel ®Ó më réng vµ c¶i thiÖn ®iÒu kiÖn th­¬ng m¹i víi c¸c n­íc th¸nh viªn cña tæ chøc GATT vµ víi EC. Ban ®Çu lµ hiÖp héi chÝnh trÞ nh­ng ASEAN ngµy cµng ho¹t ®éng theo h­íng h×nh thµnh mét thÞ tr­êng chung gi÷a c¸c n­íc thµnh viªn. NÒn kinh tÕ c¸c n­íc ASEAN ®¹t ®­îc tèc ®é t¨ng tr­ëng cao trong kho¶ng 20 n¨m gÇn ®©y vµ ngµy cµng chøng tá mét sù n¨ng ®éng diÖu kú trong viÖc tham gia vµo ph©n c«ng lao ®éng quèc tÕ vµ trao ®æi th­¬ng m¹i quèc tÕ. Ngµy nay ®Ó ®¸p øng víi nhu cÇu hoµ nhËp vµo tiÕn tr×nh ph¸t triÓn cña nÒn kinh tÕ thÕ giíi, néi dung cña liªn kÕt kinh tÕ quèc tÕ cña c¸c n­íc §«ng vµ §«ng Nam ¸ ®ang ®­îc më réng c¶ vÒ c¸c lÜnh vùc kh¸c vµ c¶ vÒ sè l­îng c¸c thµnh viªn. 1.2. Xu h­íng hîp t¸c kinh tÕ ASEAN: Mét trong nh÷ng môc ®Ých chÝnh cña hîp t¸c kinh tÕ trong mét khu vùc lµ t¹o ®iÒu kiÖn cho qu¸ tr×nh ph©n chia lao ®éng gi÷a c¸c n­íc thµnh viªn ®Ó ®¹t ®­îc nh÷ng thµnh tùu trong th­¬ng m¹i. ASEAN ®· tá râ c¸c nç lùc cña m×nh trong viÖc t¨ng c­êng liªn kÕt kinh tÕ quèc tÕ b»ng mét qu¸ tr×nh ho¹t ®éng ®Çy n¨ng ®éng. HiÖp ®Þnh th­¬ng m¹i ­u ®·i ASEAN (PTA) PTA ®­îc b¾t ®Çu tõ n¨m1997. C¸c møc ­u ®·i thuÕ quan ®­îc më réng trªn ph¹m vi tõng s¶n phÈm th«ng qua c¸c ®Ò nghÞ tù nguyÖn vµ th­¬ng thuyÕt. Tuy nhiªn, qu¸ tr×nh nµy diÔn ra kh¸ chËm vµ thiÕu hiÖu qu¶. N¨m 1980, ng­êi ta ®­a ra c¸ch tiÕp cËn toµn diÖn. Theo hiÖp ®Þnh, c¸c møc ­u ®·i sÏ ®­îc ¸p dông ®èi víi nh÷ng mÆt hµng d­íi mét møc trÇn gi¸ trÞ nhËp khÈu nhÊt ®Þnh. Møc ­u ®·i ngo¹i biªn( MOP ) còng ®­îc t¨ng tõ 10% ®Õn møc tèi thiÓu lµ 20-25% vµo n¨m 1981 vµ sau ®ã lªn ®Õn 40% vµ cao h¬n n÷a. Th¸ng 5/1984, tæng sè c¸c mÆt hµng h­ëng møc ­u ®·i thuÕ quan lªn tíi h¬n 18000 (1985). Tuy nhiªn, cã mét ®iÓm bÊt cËp trong c¸ch tiÕp cËn toµn diÖn nµy. TiÒm n¨ng cña nã bÞ phñ nhËn bëi nhiÒu lo¹i danh môc lo¹i trõ quèc gia më réng. N¨m 1982, mét cuéc thÈm tra vÒ c¸c dßng th­¬ng m¹i trong n¨m 1981 ®­îc h­ëng kho¶ng 9.000 ­u ®·i ®· cho thÊy r»ng chóng chØ chiÕm kho¶ng 2% trong nÒn th­¬ng m¹i gi÷a c¸c n­íc ASEAN(1985) Cã nhiÒu yÕu tè c¶n trë qu¸ tr×nh tù do ho¸ th­¬ng m¹i réng r·i vµ hiÖu qu¶ h¬n. Mét trong c¸c yÕu tè ®ã lµ c¸c quèc gia thµnh viªn cã c¬ cÊu c«ng nghiÖp gièng nhau, do vËy c¸c n­íc nµy s¶n xuÊt hay dù ®Þnh s¶n xuÊt ra c¸c mÆt hµng gièng nhau. Nãi c¸ch kh¸c, c¸c n­íc ASEAN cã mét lùc l­îng bæ xung kinh tÕ kh¸ h¹n chÕ. B¶n chÊt phi bæ xung nµy l¹i ®­îc cñng cè thªm nhê chÝnh s¸ch thay thÕ nhËp khÈu cña mét sè n­íc ASEAN. Tuy nhiªn, cÇn ph¶i chØ ra r»ng mét trong nh÷ng hiÖu øng tÝch cùc cña sù gièng nhau nµy trong c¬ cÊu kinh tÕ cña ASEAN lµ c¸c n­íc thµnh viªn cïng quan t©m tham gia vµo nh÷ng ph­¬ng thøc chung nh»m tiÕp cËn c¸c vÊn ®Ò kinh tÕ quèc tÕ. Bªn c¹nh ®ã, thay ®æi trong nhËn thøc vÒ c¸c thµnh tùu hîp t¸c khu vùc còng c¶n trë qu¸ tr×nh tù do ho¸ th­¬ng m¹i cña ASEAN.VÊn ®Ò nµy l¹i cµng trë nªn tÖ h¹i h¬n do nh÷ng kh¸c biÖt trong møc thuÕ quan cña c¸c n­íc thµnh viªn. So víi mét n­íc cã møc thuÕ quan thÊp, sù sôt gi¶m cïng mét tû phÇn thuÕ quan nhÊt ®Þnh ë mét n­íc cã møc thuÕ quan cao ®­îc coi lµ mét b­íc suy tho¸i trÇm träng h¬n. Khi c¸c møc ­u ®·i ®­îc ¸p dông theo PTA ®­îc ®a ph­¬ng ho¸ trªn c¬ së “ tèi huÖ quèc” ®èi víi c¸c n­íc thµnh viªn, nh÷ng n­íc cã møc thuÕ cao sÏ do dù khi h¹ bít møc thuÕ quan do sù nh©n nh­îng kh«ng tho¶ ®¸ng gi÷a c¸c n­íc cã møc thuÕ thÊp víi nhau. Trªn thùc tÕ, c¸c cuéc th­¬ng thuyÕt thùc thô còng gÆp nh÷ng khã kh¨n nghiªm träng do c¸c vÊn ®Ò chÝnh trÞ lu«n ®­îc ­u tiªn hµng ®Çu khi n­íc nµo còng ph¶i lo b¶o vÖ chñ quyÒn cña m×nh. Nh÷ng bÊt ®ång trong nhËn thøc vÒ thµnh qu¶ hîp t¸c khu vùc gi÷a c¸c n­íc thµnh viªn ASEAN còng n¶y sinh do c¸c mÆt hµng c¬ b¶n chiÕm mét tû träng lín trong tæng sè hµng ho¸ xuÊt khÈu cña c¸c n­íc ASEAN(trõ Singapore). Gi¶ sö r»ng c¸c n­íc nµy chØ cã lîi thÕ c¹nh tranh m¹nh mÏ ®èi víi c¸c mÆt hµng c¬ b¶n, mét n­íc thµnh viªn cã thÓ chØ b¸n cho c¸c n­íc thµnh viªn kh¸c nh÷ng mÆt hµng mµ n­íc ®ã s½n sµng b¸n cho c¸c n­íc ngoµi khu vùc. §ång thêi viÖc ph©n bè c«ng nghiÖp chÕ t¹o vµ c¸c ho¹t ®éng phô trî cã thÓ bÞ ®Þa ph­ng ho¸ trong ph¹m vi mét n­íc thµnh viªn, vµ tõ ®ã n¶y sinh hiÖn t­îng “ph©n cùc”. Mét n­íc thµnh viªn c«ng nghiÖp ho¸ Ýt h¬n cã thÓ cho r»ng, thay v× nhËp khÈu tõ bªn ngoµi, khi mua hµng cña mét n­íc c«ng nghiÖp ho¸ cao h¬n, n­íc nµy sÏ mÊt ®i kho¶n doanh thu b»ng víi møc thuÕ ®¸nh vµo hµng chÕ t¹o bªn ngoµi. KÕ ho¹ch vÒ c¸c dù ¸n c«ng nghiÖp ASEAN (AIP) Kh¸i niÖm vÒ dù ¸n c«ng nghiÖp ASEAN (AIP) lÇn ®Çu tiªn ®­îc ®Ò xuÊt vµon¨m 1973 trong mét nghiªn cøu cña Liªn hîp quèc (Liªn Hîp Quèc, 1974) vµ chÝnh thøc ®­îc chÊp nhËn vµo n¨m1976. Trong sè 5 thµnh viªn cña ASEAN, mçi n­íc ®­îc ph©n mét dù ¸n c«ng nghiÖp hµng ®Çu, bªn c¹nh mét sè dù ¸n h¹ng hai kh¸c. C¸c dù ¸n c«ng nghiÖp hµng ®Çu gåm Dù ¸n Urea ASEAN ë Indonesia vµ Malaisia, Dù ¸n Tro muèi- S«®a ®¸ ASEAN ë Th¸i lan, Dù ¸n Ph©n bãn Phosphate ASEAN ë Philippines vµ Dù ¸n ®éng c¬ Diesel ë Singapore. Trong tõng tr­êng hîp, n­íc chñ nhµ ®Òu ®¶m nhËn 60% cæ phÇn, phÇn cßn l¹i chia ®Òu cho c¶ bèn n­íc kia. C¸c dù ¸n AIP ®­îc h­ëng møc ­u ®·i tiÕp thÞ trªn toµn ASEAN, trong ®ã cã thÓ bao gåm c¶ viÖc mua hµng ®¶m b¶o theo tho¶ thuËn tõ tr­íc. TiÕn triÓn cña c¸c dù ¸n AIP còng chÞu ¶nh h­ëng bÊt lîi cña nh÷ng bÊt ®ång trong triÕt lý kinh tÕ. Mét vÊn ®Ò nan gi¶i lµ b¶n chÊt vµ ph¹m vi cña viÖc hç trî thi tr­êng dµnh cho c¸c dù ¸n AIP. Singapore lµ mét ®iÓn h×nh. Dùa vµo kinh nghiÖm cña m×nh vÒ thÞ tr­êng tù do vµ kinh tÕ më cöa, Singapore quan niÖm r»ng nh÷ng c¶n trë ®èi víi qu¸ tr×nh tham gia vµ h¹n chÕ c¹nh tranh chØ khiÕn c«ng viÖc cµng trë nªn kÐm hiÖu qu¶. Do vËy, n­íc nµy kh«ng hÒ mÆn mµ víi bÊt cø h×nh thøc mang tÝnh ®éc quyÒn nµo. Quan ®iÓm cña c¸c n­íc ASEAN vÒ sù c©n b»ng gi÷a b¶o hé vµ c¹nh tranh quèc tÕ còng kh¸c nhau. Mét lÜnh vùc n÷a còng g©y nhiÒu tranh c·i lµ liÖu cã nªn tÝnh chi phÝ x©y dùng c¬ së h¹ tÇng vµo chi phÝ dù ¸n hay kh«ng. VÊn ®Ò gi¸ c¶ s¶n phÈm trong t­¬ng lai còng thu hót sù chó ý cña c¸c nhµ ®µm ph¸n ASEAN. Gi¸ c¶ c¸c s¶n phÈm ASEAN còng cÇn ph¶i ®­îc thèng nhÊt bëi v× c¸c ®èi t¸c kh¸c buéc ph¶i t¹o ®iÒu kiÖn tiÕp cËn thÞ tr­êng bªn c¹nh viÖc t¹o ra h×nh thøc mua hµng ®¶m b¶o. KÕ ho¹ch bæ sung c«ng nghiÖp ASEAN (AIC) N¨m 1981, kÕ ho¹ch AIC ®­îc ph¸t ®éng trªn nguyªn t¾c gãp chung nguån lùc vµ chia sÎ thÞ tr­êng. Dù ¸n ®Çu tiªn cña kÕ ho¹ch lµ dù ¸n s¶n xuÊt “ « t« ASEAN ”. Lý do c¬ b¶n cña dù ¸n nµy lµ nh»m x©y dùng hiÖu qu¶ kinh tÕ nhê quy m« th«ng qua viÖc ph©n chia c¸c giai ®o¹n s¶n xuÊt kh¸c nhau cña c¸c ngµnh c«ng nghiÖp liªn kÕt theo chiÒu däc cña c¸c n­íc ASEAN. Nh­ng sau ®ã do thiÕt bÞ s¶n xuÊt ë tõng n­íc ASEAN l¹i kh«ng t­¬ng thÝch víi nhau(Rao, 1996), nªn kÕ ho¹ch AIP bÞ thay thÕ bëi kÕ ho¹ch Bæ sung tõ Nh·n hiÖu tíi Nh·n hiÖu(BBC). KÕ ho¹ch nµy khÝch lÖ mét sè c«ng ty ®a quèc gia thuéc c¸c ngµnh c«ng nghiÖp tù ®éng chuyÓn thiÕt bÞ s¶n xuÊt cña m×nh tíi c¸c trung t©m ASEAN cã møc chi phÝ thÊp h¬n vµ tËn dông yÕu tè t­¬ng hç cña kÕ ho¹ch. Nhê ®ã, c¸c n­íc cã thÓ trao ®æi bé phËn m¸y mãc víi nhau. KÕ ho¹ch BBc nhê ®ã thµnh c«ng h¬n trõ viÖc Indonesia kh«ng tham gia ®· lµm gi¶m møc thu tiÒm n¨ng tõ hiÖu qu¶ kinh tÕ nhê quy m«. KÕ ho¹ch liªn doanh c«ng nghiÖp ASEAN(AIJV) §­îc ®­a ra n¨m 1983, kÕ ho¹ch AIJV nh»m môc ®Ých khuyÕn khÝch ®Çu t­ néi bé ASEAN tõ phÝa c¸c nhµ ®Çu t­ t­ nh©n. KÕ ho¹ch nµy ®­îc thùc hiÖn ë bÊt cø quy m« nµo miÔn lµ cã Ýt nhÊt sù tham gia cña 2 n­íc thµnh viªn ASEAN. Liªn doanh víi ®èi t¸c n­íc ngoµi ®­îc khuyÕn khÝch. Sù ­u ®·i c¬ b¶n dµnh cho c¸c dù ¸n AIJV lµ møc thuÕ ®­îc h¹ thÊp xuèng. C¸c n­íc thµnh viªn tham gia kÕ ho¹ch chØ ph¶i ®ãng mét møc thuÕ quan b»ng 10% møc b×nh th­êng ®èi víi nh÷ng hµng ho¸ s¶n xuÊt theo c¸c dù ¸n AIJV. KÕ ho¹ch hîp t¸c c«ng nghiÖp ASEAN (AICO) Dùa trªn kÕ ho¹ch ThuÕ quan ­u ®·i cã hiÖu qu¶ chung(CEPT) ¸p dông cho Khu vùc Th­¬ng m¹i Tù do ASEAN, KÕ ho¹ch AICO nh»m ®Èy m¹nh ®Çu t­ cña c¸c ngµnh c«ng nghiÖp dùa vµo c«ng nghÖ. Khi ®­îc th«ng qua Tho¶ hiÖp AICO, c¸c c«ng ty sÏ ®­îc h­ëng møc thuÕ quan ­u ®·i tõ 0-5%. Khu vùc tù do th­¬ng m¹i ASEAN (AFTA) VÊn ®Ò AFTA ®­îc nªu ra t¹i Héi nghÞ th­îng ®Ønh ASEAN lÇn thø 4 tæ chøc n¨m 1992 ë Bangkok. Khu vùc th­¬ng m¹i tù do nµy bao trïm tÊt c¶ mäi s¶n phÈm chÕ t¹o vµ s¶n phÈm n«ng nghiÖp, dï cho thêi gian biÓu xo¸ bá h¹n chÕ ®Þnh l­îng còng nh­ c¸c rµo c¶n phi thuÕ quan kh¸c kh«ng hÒ gièng nhau. Cã bèn lo¹i s¶n phÈm, mçi lo¹i chÞu mét møc thuÕ quan kh¸c nhau. Danh môc toµn bé - S¶n phÈm cã tªn trong Danh môc toµn bé lµ nh÷ng s¶n phÈm ®· trùc tiÕp tr¶i qua qu¸ tr×nh tù do ho¸ nhê viÖc gi¶m bít thuÕ quan CEPT, xo¸ bá h¹n chÕ ®Þnh l­îng còng nh­ c¸c rµo c¶n th­¬ng m¹i kh¸c. Møc thuÕ quan ®èi víi c¸c s¶n phÈm nµy cÇn ®­îc h¹ xuèng møc tèi ®a lµ 0-5% vµo n¨m 2002. C¸c thµnh viªn míi cña ASEAN còng ph¶i hoµn thµnh chØ tiªu nµy vµo n¨m 2006( ®èi víi ViÖt nam), 2008(Lµo vµ Myanmar), 2010 ( Campuchia). Danh môc lo¹i trõ t¹m thêi (TEL) - S¶n phÈm cã tªn trong danh môc TEL sÏ t¹m thêi kh«ng ph¶i chÞu ¶nh h­ëng cña qu¸ tr×nh tù do ho¸ th­¬ng m¹i trong mét thêi gian. KÓ tõ 1/1/1996, c¸c kho¶n thanh to¸n th­êng niªn cña c¸c s¶n phÈm cã tªn trong TEL ®­îc chuyÓn sang danh môc toµn bé. §Õn th¸ng 2/2000, trong TEL chØ cßn l¹i 9.977 dßng thuÕ quan, chiÕm 15,5% tæng sè dßng thuÕ quan cña ASEAN. Danh môc nh¹y c¶m - Danh môc nµy bao gåm c¸c s¶n phÈm n«ng nghiÖp ch­a qua chÕ biÕn. Trong danh môc nµy, cam kÕt gi¶m thuÕ quan xuèng cßn 0 -55 vµ xo¸ bá h¹n chÕ ®Þnh l­îng còng nh­ c¸c rµo c¶n phi thuÕ quan kh¸c ®­îc níi réng tíi n¨m 2010. Thêi gian thùc hiÖn cam kÕt ®èi víi thµnh viªn míi cña ASEAN lµ 2013 (ViÖt nam), 2015 (Lµo vµ Myanmar), 2017(Campuchia). §Õn th¸ng 2/2000, trong danh môc nh¹y c¶m cã 410 dßng thuÕ quan, chiÕm 0,64% tæng dßng thuÕ quan cña ASEAN. Danh môc ngo¹i lÖ chung(GE) - C¸c s¶n phÈm cã tªn trong GE lo¹i trõ vÜnh viÔn khái khu vùc th­¬ng m¹i v× lý do b¶o vÖ an ninh quèc gia, ®¹o ®øc chung, ®êi sèng vµ søc khoÎ c©y cá, mu«ng thó, con ng­êi, còng nh­ c¸c ®iÒu kho¶n vÒ gi¸ trÞ kh¶o cæ, lÞch sö vµ nghÖ thuËt. §Õn th¸ng 2/2000, trong danh môc GE cã 909 dßng thuÕ quan, chiÕm tíi 1,4% tæng dßng thuÕ quan cña ASEAN . B¶ng 2. Tû lÖ thuÕ quan CEPT trung b×nh dù kiÕn theo tõng n­íc (%) Tªn n­íc 2000 2001 2002 2003 Bruney 1,26 1,17 0,96 0,96 C¨mpuchia 10,4 10,4 8,93 7,96 Indonesia 4,77 4,36 3,73 2,16 Lµo 7,07 6,58 6,15 5,66 Malaisia 2,85 2,59 2,45 2,07 Myanma 4,38 3,32 3,31 3,19 Philippins 4,97 4,17 4,07 3,77 Singapore 0,00 0,00 0,00 0,00 Th¸ilan 6,07 5,59 5,17 4,63 ViÖt nam 7,09 kh«ng cã kh«ng cã kh«ng cã ASEAN # 3,74 3,54 3,17 2,63 Nguån: ASEAN, B¸o c¸o th­êng niªn. 1999-2000 #: Møc thuÕ quan CEPT khu vùc ®­îc tÝnh b×nh qu©n dùa trªn c¬ së sè ®­êng thuÕ quan trong danh môc toµn bé cña n¨m 1999. ViÖc x©y dùng mét khu vùc th­¬ng m¹i tù do trong néi bé ASEAN ®· trë nªn dÔ dµng h¬n, mét phÇn nhê chiÕn l­îc ph¸t triÓn h­íng ngo¹i cña c¸c n­íc thµnh viªn thùc hiÖn vµo nh÷ng n¨m 1980 víi møc thuÕ quan thÊp h¬n nhiÒu so víi c¸c n­íc ®ang ph¸t triÓn kh¸c. §Æc biÖt, n­íc cã thÞ tr­êng lín nhÊt vµ khÐp kÝn nhÊt trong khu vùc lµ Indonesia ®· thùc hiÖn tù do ho¸ th­¬ng m¹i m¹nh mÏ. Qu¸ tr×nh c¾t gi¶m vµ cuèi cïng c¾t bá thuÕ quan cµng thùc hiÖn tèt th× tiÕn ®é t¹o lËp khu vùc th­¬ng m¹i tù do cµng thuËn lîi h¬n. Tuy nhiªn, chÝnh nh÷ng thay ®æi trªn tr­êng th­¬ng m¹i quèc tÕ míi lµ nh©n tè thóc ®Èy c¸c n­íc ASEAN tiÕn nhanh trªn con ®­êng tù do ho¸ m«i tr­êng th­¬ng m¹i vµ kinh tÕ cña m×nh. §Çu tiªn, viÖc thµnh lËp ThÞ tr­êng chung Ch©u ¢u vµ tiÕp theo lµ HiÖp ®Þnh th­¬ng m¹i tù do B¾c Mü (NAFTA) ®· lµm ASEAN lo ng¹i vÒ chñ nghÜa b¶o hé th­¬ng m¹i chèng l¹i hµng ho¸ xuÊt khÈu cña ASEAN sang c¸c khèi kinh tÕ khu vùc nµy. Thø hai, ng­êi ta cho r»ng Liªn X« tan r· vµ §«ng ©u sôp ®æ sÏ khiÕn cho ®Çu t­ trùc tiÕp n­íc ngoµi tõ T©y ¢u vµ B¾c Mü vµo §«ng ¸ chuyÓn sang c¸c n­íc x· héi chñ nghÜa nh»m x©y dùng l¹i nÒn kinh tÕ quan liªu thµnh thÞ tr­êng tù do. Thø ba, Trung Quèc quyÕt ®Þnh chän vµ x©y dùng mét sè thµnh phè duyªn h¶i thµnh c¸c ®Æc khu kinh tÕ, Ên §é nç lùc thËn träng mµ ch¾c ch¾n khi xo¸ bá chÕ ®Þnh vµ tù do ho¸ nÒn kinh tÕ, ViÖt nam kh«i phôc quan hÖ víi Mü lµ nh÷ng ®iÒu kiÖn thóc ®Èy viÖc kiÓm tra søc c¹nh tranh vµ søc hÊp dÉn cña toµn ASEAN trong kû nguyªn c¹nh tranh toµn cÇu ®Ó giµnh ®­îc tiÒn vèn tõ c¸c nhµ ®Çu t­. Nh×n chung, ASEAN ®· h­íng quan hÖ th­¬ng m¹i cña m×nh tíi c¸c n­íc bªn ngoµi nhiÒu h¬n lµ chØ trong néi bé khu vùc. Th­¬ng m¹i néi bé ASEAN - 6, chñ yÕu ®­îc thùc hiÖn gi÷a Singapore vµ Malaysia, t¨ng 6 lÇn tõ 24 tû ®« la Mü trong n¨m1985 lªn tíi 143 tû ®« la Mü trong n¨m 1997. MÆc dï chiÕm 18% tæng th­¬ng m¹i n¨m 1985 vµ 20% tæng th­¬ng m¹i n¨m1997, th­¬ng m¹i néi bé ASEAN - 6 vÊn thÊp so víi Liªn minh Ch©u ¢u. §Ó thùc hiÖn thµnh c«ng AFTA, sù phô thuéc lÉn nhau vµ qu¸ tr×nh hîp t¸c kinh tÕ cÇn ph¶i ®­îc ®Èy m¹nh h¬n n÷a. B¶ng3: Tæng hîp CEPT 1999 N­íc Danhmôc toµn bé Lo¹i trõ t¹m thêi Danh môc nh¹y c¶m Ngo¹i lÖ chung Tæng Brunei 6.276 0 14 202 6.492 Canpuchia 3.115 3.523 50 134 6.822 Indonesia 7.158 25 4 65 7.252 Lµo 1.247 2.142 88 74 3.551 Malaysia 2.386 3.016 51 49 5.502 Myanma 8.859 218 83 53 9.213 Philippins 5.571 35 62 27 5.695 Singapore 5.739 11 0 109 5.859 Th¸i lan 9.103 0 7 0 9.110 ViÖt nam 3.573 1.007 51 196 4.827 ASEAN 53.027 9.977 410 909 64.323 % 82.44 15,51 0,64 1,41 100,00 Nguån: ASEAN , B¸o c¸o th­êng niªn, 1999-2000 HiÖn nay, ®Æc ®iÓm c¬ b¶n cña sù phô thuéc lÉn nhau vÒ kinh tÕ cña ASEAN chÝnh lµ viÖc t¸i ph©n bè vµ hîp lý ho¸ ho¹t ®éng s¶n xuÊt theo gi¸ trÞ hµng ho¸ tõ c¸c n­íc ASEAN ph¸t triÓn sang c¸c n­íc ASEAN kÐm ph¸t triÓn h¬n. M« h×nh ph¸t triÓn kinh tÕ “ngçng bay” cña Kojima(1986) d­êng nh­ ®ang më ra mét bèi c¶nh §«ng ¸ réng lín h¬n, b¾t ®Çu tõ NhËt b¶n tíi c¸c nÒn kinh tÕ c«ng nghiÖp ho¸ míi(NIE) vµ xuèng c¸c n­íc ASEAN ( Kojima, 1981: 1-10). VÊn ®Ò then chèt cña m« h×nh “ngçng bay” lµ nÒn kinh tÕ cña c¸c quèc gia khi ngõng nhËn ®Çu t­ trùc tiÕp n­íc ngoµi, th­êng lµ d­íi h×nh thøc di chuyÓn c¸c nhµ m¸y chÕ t¹o, sÏ dÔ cÊt c¸nh vµ bay nhÑ nhµng h¬n víi h×nh ch÷ V nh­ ®µn ngçng di c­. Lóc ®ã sÏ n¶y sinh c©u hái t¹i sao mét sè n­íc nh­ B¾c TriÒu Tiªn vµ M«ng cæ ë §«ng B¾c ¸ hay Campuchia vµ Lµo ë §«ng Nam ¸ l¹i kh«ng bÞ ¶nh h­ëng bëi m« h×nh “ngçng bay”? hay nãi c¸ch kh¸c lµ c¸c n­íc ®ang ph¸t triÓn ph¶i chÊp nhËn nh÷ng chÝnh s¸ch néi sinh nµo ®Ó ®­îc gia nhËp c©u l¹c bé “ngçng bay”? TiÕp n÷a, t¹i sao mét vµi con ngçng cã kh¶ n¨ng bay nhanh trong khi c¸c con kh¸c l¹i kh«ng thÓ bay nhanh b»ng? Cuèi cïng ®Çu t­ n­íc ngoµi å ¹t ®æ vµo kh«ng ph¶i chØ tõ NhËt b¶n mµ cßn tõ Mü vµ T©y ©u vµ gÇn ®©y lµ tõ bèn nÒn kinh tÕ c«ng nghiÖp ho¸ míi ë Ch©u ¸. Mét trong nh÷ng lîi Ých phô tÝch cùc do AFTA mang l¹i lµ dßng ®Çu t­ trùc tiÕp n­íc ngoµi ®æ vµo khu vùc sÏ lín h¬n. Theo Menon (1995), lo¹i h×nh th­¬ng m¹i néi bé ASEAN hiÖn nay lµ lo¹i h×nh th­¬ng m¹i néi bé c«ng nghiÖp mµ trong ®ã, c¸c c«ng ty ®a quèc gia (MNC) theo ®uæi lo¹i h×nh ®Çu t­ trùc tiÕp n­íc ngoµi t×m kiÕm hiÖu qu¶ (hay cßn gäi lµ ®Çu t­ trùc tiÕp n­íc ngoµi dùa vµo c¸c yÕu tè). Lo¹i h×nh ®Çu t­ nµy bÞ ®¸nh b¹t ®i bëi gi¶ thiÕt cho r»ng c¸c yÕu tè s¶n xuÊt ë ASEAN cã nh÷ng phÈm chÊt v­ît tréi h¬n h¼n nh÷ng yÕu tè cña riªng mét n­íc chñ nhµ. Dßng lu©n chuyÓn hµng ho¸ tù do h¬n sÏ khuyÕn khÝch sù ph©n c«ng lao ®éng trong khu vùc, n¬i qu¸ tr×nh héi nhËp theo chiÒu däc cña qu¸ tr×nh s¶n xuÊt diÔn ra kh¾p ASEAN tuú theo lîi thÕ c¹nh tranh cña tõng n­íc thµnh viªn. Trong khÝa c¹nh nµy, mäi thø vÉn ®ang ph¸t triÓn tÝch cùc. Do vËy Singapore vµ Malaysia chuÈn bÞ s½n nh÷ng biÖn ph¸p kÝch thÝch tµi chÝnh ®Ó khuyÕn khÝch c¸c c«ng ty ®a quèc gia thiÕt lËp trô së ho¹t ®éng víi ASEAN ë Singapore vµ víi Ch©u ¸ - Th¸i B×nh D­¬ng ë Kuala Lumpur. N­íc cê chiÕn thuËt nµy ®­îc tung ra nh»m khai th¸c hiÖn t­îng trªn trong m«i tr­êng s¶n xuÊt th­¬ng m¹i quèc tÕ míi b»ng c¸ch nèi liÒn víi chuçi ho¹t ®éng s¶n xuÊt gi¸ trÞ gia t¨ng toµn cÇu cña c¸c c«ng ty ®a quèc gia. C¸c nhµ ®Çu t­ n­íc ngoµi cã thÓ tiÕp cËn tµi chÝnh vµ vËn t¶i chÊt l­îng cao h¬n, s½n cã ë c¸c n­íc ph¸t triÓn. §ång thêi, hä gi¶m thiÓu chi phÝ s¶n xuÊt cña m×nh b»ng c¸ch x©y dùng ph­¬ng tiÖn s¶n xuÊt ë nh÷ng n­íc d­ thõa lao ®éng vµ ®Êt ®ai. H¬n thÕ n÷a kinh tÕ c¸c n­íc ASEAN t¨ng tr­ëng m¹nh trong suèt hai thËp kû qua ®· lµm cho nhu cÇu vÒ hµng tiªu dïng vµ dÞch vô ë c¸c n­íc nµy t¨ng cao. C¸c nhµ ®Çu t­ ch¾c ch¾n sÏ muèn khai th¸c thÞ tr­êng míi mÎ mµ réng lín n¶y trong bèi c¶nh më cöa vµ gi¶m bít thuÕ quan nh­ hiÖn nay. Tuy nhiªn, ng­êi ta vÉn ch­a biÕt ch¾c r»ng th«ng qua AFTA, liÖu ASEAN cã kh¶ n¨ng thu hót ®Çu t­ nhê xo¸ bá thuÕ hay kh«ng ( Athukorala vµ Menon, 1996). Thø nhÊt lµ c¸c n­íc ASEAN ®· nhiÒu lÇn ®¬n ph­¬ng h¹ thÊp hµng rµo thuÕ quan.Thø hai, ng­êi ta sÏ quan t©m nhiÒu h¬n ®Õn sù tån t¹i cña c¸c hµng rµo phi thuÕ quan ë biªn giíi (bao gåm chÝnh s¸ch ®Çu t­, phèi hîp s¶n phÈm víi kü thuËt, hîp t¸c vµ t­ vÊn kinh tÕ vÜ m«) vèn ®ßi hái ph¶i ®­îc chó ý. BÊt chÊp thÞ tr­êng AFTA réng lín h¬n vµ hÊp dÉn, søc l«i cuèn cña mét dßng ®Çu t­ trùc tiÕp n­íc ngoµi nhiÒu h¬n sÏ khiÕn cho nhµ ®Çu t­ linh ®éng chuyÓn sang thùc hiÖn chuyªn m«n ho¸ theo ngµnh däc (th­¬ng m¹i dùa vµo ph©n c«ng lao ®éng). MÆc dï vËy, AFTA kh«ng ph¶i lµ kh«ng bÞ ¶nh h­ëng bëi có sèc cña sù ®iÒu chØnh. Do sù thèng trÞ cña c¬ quan nhµ n­íc ®éc quyÒn b¶o hé vµ c¸c doanh nghiÖp t­ nh©n liªn kÕt chÆt chÏ víi nhau trong nÒn kinh tÕ, mèi quan hÖ vÒ kh¶ n¨ng thÝch nghi cña Indonesia sÏ c¶n trë tæng thÓ qu¸ tr×nh tù do ho¸ th­¬ng m¹i. Mèi quan ng¹i nµy còng thÊy râ t¹i c¸c thµnh viªn míi cña ASEAN ®ang lµm quen víi kh¸i niÖm m«i tr­êng thÞ tr­êng tù do. §Ó tån t¹i trong m«i tr­êng c¸c doanh nghiÖp n­íc ngoµi còng nh­ c¸c doanh nghiÖp t­ nh©n trong n­íc c¹nh tranh khèc liÖt, doanh nghiÖp quèc doanh cña c¸c n­íc nµy cã thÓ sÏ ph¶i thu hÑp l¹i nÕu kh«ng s¸t nhËp thµnh mét tæng c«ng ty hay t­ nh©n ho¸. ASEAN cÇn chó ý tíi nh÷ng c¶m nhËn vÒ chªnh lÖch lîi nhuËn gi÷a c¸c n­íc thµnh viªn cña khu vùc th­¬ng m¹i tù do. NÕu ASEAN quyÕt ®Þnh kh«ng chÊp nhËn chñ nghÜa khu vùc më cöa, cho phÐp c¸c n­íc n»m ngoµi khu vùc cã c¬ héi trë thµnh thµnh viªn ASEAN, th× sù chªnh lÖch nµy sÏ bÊt lîi cho triÓn väng t¨ng tr­ëng kinh tÕ cña ASEAN trong t­¬ng lai. Mét khi ®· c©n ®èi ®­îc chÝnh s¸ch, vµ luËt lÖ, nÒn th­¬ng m¹i néi bé khu vùc lín m¹nh sÏ ®­îc coi lµ b­íc ®Öm ng¨n ngõa chñ nghÜa b¶o hé th­¬ng m¹i ®ang ngµy cµng t¨ng. Bªn c¹nh ®ã, thu nhËp còng cã kh¶ n¨ng t¨ng cao do AFTA ®Èy m¹nh thu hót c¸c nhµ ®Çu t­ n­íc ngoµi, nÕu kh«ng hä cã thÓ ®Çu t­ vµo c¸c khu vùc kh¸c trªn thÕ giíi. 2. Nh÷ng vÊn ®Ò cña c¸c n­íc §«ng vµ §«ng Nam ¸ trong qu¸ tr×nh liªn kÕt kinh tÕ quèc tÕ Vµo ®Çu nh÷ng n¨m 90, khi chiÕn tranh l¹nh kÕt thóc, nh÷ng thay ®æi trong m«i tr­êng chÝnh trÞ, kinh tÕ khu vùc vµ quèc tÕ ®· ®Æt kinh tÕ c¸c n­íc ASEAN ®øng tr­íc nh÷ng th¸ch thøc lín kh«ng dÔ v­ît qua. §ã lµ: Qu¸ tr×nh toµn cÇu ho¸ kinh tÕ thÕ giíi diÔn ra nhanh chãng vµ m¹nh mÏ, ®Æc biÖt trong lÜnh vùc th­¬ng m¹i, chñ nghÜa b¶o hé truyÒn thèng trong ASEAN ngµy cµng mÊt ®i sù ñng hé cña c¸c nhµ ho¹ch ®Þnh chÝnh s¸ch trong n­íc còng nh­ quèc tÕ. §ã lµ: sù h×nh thµnh vµ ph¸t triÓn c¸c tæ chøc hîp t¸c khu vùc míi, ®Æc biÖt nh­ EU, NAFTA sÏ trë thµnh c¸c khèi th­¬ng m¹i khÐp kÝn, g©y trë ng¹i cho hµng ho¸ ASEAN khi th©m nhËp thÞ tr­êng nµy. §ã lµ: Nh÷ng thay ®æi vÒ chÝnh s¸ch nh­ më cöa, khuyÕn khÝch vµ dµnh ­u ®·i réng r·i cho c¸c nhµ ®Çu t­ n­íc ngoµi, cïng víi nh÷ng lîi thÕ so s¸nh vÒ tµi nguyªn thiªn nhiªn vµ nguån nh©n lùc cña ViÖt nam vµ Trung Quèc, Nga vµ c¸c n­íc §«ng ¢u ®· trë thµnh nh÷ng thÞ tr­êng ®Çu t­ hÊp dÉn h¬n ASEAN, ®ßi hái ASEAN võa ph¶i më réng vÒ thµnh viªn, võa ph¶i n©ng cao h¬n n÷a tÇm hîp t¸c khu vùc. 2.1. Gia t¨ng sù chªnh lÖch vÒ tr×nh ®é ph¸t triÓn kinh tÕ Nh÷ng khã kh¨n phøc t¹p cña c¸c n­íc §«ng vµ §«ng Nam ¸ trong qu¸ tr×nh liªn kÕt kinh tÕ quèc tÕ chñ yÕu ®Òu b¾t nguån tõ kho¶ng c¸ch kh¸ xa vÒ tr×nh ®é ph¸t triÓn kinh tÕ cña c¸c n­íc nµy so víi c¸c n­íc ph¸t triÓn kh¸c. MÆc dï kinh tÕ cña c¸c n­íc khu vùc nµy trong nh÷ng n¨m qua ®· cã sù t¨ng tr­ëng víi tèc ®é kh¸ cao nh­ng ®¹i bé phËn c¸c quèc gia nµy vÉn cßn mét kho¶ng c¸ch kh¸ xa míi ®uæi kÞp c¸c n­íc ph¸t triÓn trong khu vùc vµ trªn thÕ giíi. Theo “ B¸o c¸o t×nh h×nh ph¸t triÓn cña thÕ giíi n¨m 1997 “ cña Ng©n hµng thÕ giíi th× c¸c n­íc ph¸t triÓn chØ chiÕm 12,95% d©n sè thÕ giíi nh­ng chiÕm tíi 77,08% tæng s¶n phÈm thÕ giíi. HiÖn nay, c¸c n­íc cã nÒn kinh tÕ ph¸t triÓn n¾m trong tay 3/4 søc s¶n xuÊt cña toµn thÕ giíi, 3/4 kim ng¹ch mËu dÞch quèc tÕ, lµ n¬i ®Çu t­ vµ thu hót chñ yÕu c¸c luång vèn FDI ( trong 827 tû USD tæng vèn FDI cña thÕ giíi, c¸c n­íc nµy chiÕm kho¶ng 609 tû USD. N¨m 1999, FDI vµo EU gÇn 300 tû USD, vµo Mü gÇn 200 tû USD). C¸c n­íc nµy së h÷u 49 c¸c TNCs lín nhÊt thÕ giíi trong ®ã ®øng ®Çu lµ General Motor (Mü) cã tæng sè vèn lµ 304 tû USD; n¾m gi÷ hÇu hÕt c¸c c«ng nghÖ hiÖn ®¹i nhÊt, c¸c ph¸t minh, s¸ng chÕ, bÝ quyÕt. C¸c thiÕt chÕ kinh tÕ quèc tÕ nh­ WTO, IMF, WB... ®Òu n»m d­íi sù chi phèi cña c¸c n­íc lín. Trong khi ®ã, c¸c n­íc ®ang ph¸t triÓn chiÕm trªn 80% d©n sè thÕ giíi nh­ng l¹i chØ chiÕm 20,1% tæng s¶n phÈm thÕ giíi. Tèc ®é t¨ng tr­ëng kinh tÕ ch­a cao (sÊp sØ 2% mçi n¨m), d©n sè ®«ng vµ t¨ng nhanh nªn thu nhËp b×nh qu©n / ®Çu ng­êi ë c¸c n­íc nµy thÊp h¬n nhiÒu so víi c¸c n­íc ph¸t triÓn. Kho¶ng c¸ch giÇu nghÌo ngµy cµng t¨ng lªn (n¨m 1970, ­íc tÝnh thu nhËp quèc d©n/ ®Çu ng­êi cña ViÖt nam b»ng 1/35 NhËt B¶n, th× nay ®· lµ 1/100.) Theo c¸c nhµ ph©n tÝch kinh tÕ th× trong nh÷ng thËp kû gÇn ®©y, mét sè n­íc §«ng Nam ¸ tuy ®· ®¹t ®­îc tèc ®é t¨ng tr­ëng t­¬ng ®èi cao (trªn d­íi 10%), nh­ng sù t¨ng tr­ëng ®ã ch­a thùc sù bÒn v÷ng. Do ®ã, chØ cÇn cã mét biÕn cè kinh tÕ x¶y ra lµ nÒn kinh tÕ l¹i r¬i vµo t×nh tr¹ng suy tho¸i. VÝ dô cuéc khñng ho¶ng tµi chÝnh tiÒn tÖ ë khu vùc Ch©u ¸ -Th¸i b×nh d­¬ng n¨m 1997 ®· lµm cho møc t¨ng tr­ëng cña nhiÒu n­íc trong khu vùc nµy bÞ gi¶m sót nghiªm träng. “ Lµn n­íc cña toµn cÇu ho¸ ®Èy tÊt c¶ thuyÒn lªn, ®­a mét sè thuyÒn lín lªn cao vµ bá l¹i hoÆc nhÊn ch×m nh÷ng thuyÒn nhá ”. §ã lµ h×nh ¶nh minh ho¹ cho th¸ch thøc mµ c¸c n­íc §«ng Nam ¸ gÆp ph¶i do sù chªnh lÖch vÒ tr×nh ®é ph¸t triÓn kinh tÕ trong qu¸ tr×nh toµn cÇu ho¸. 2.2 HÖ thèng ng©n hµng yÕu kÐm, th« s¬ vµ thiÕu linh ho¹t C¸c nhµ kinh tÕ häc cho r»ng nî khã ®ßi hay c¸c kho¶n cho vay tåi ë c¸c n­íc §«ng vµ §«ng Nam ¸ lu«n ë møc nguy hiÓm, nguyªn nh©n lµ do sù yÕu kÐm cña hÖ thèng kiÓm tra, gi¸m s¸t c¸c ho¹t ®éng ng©n hµng. Sù yÕu kÐm ®ã l¹i b¾t nguån tõ: thø nhÊt, sù kh«ng rµng trong c¸c quy chÕ qu¶n lý ng©n hµng; thø hai, sù._.h vµ quyÕt liÖt h¬n kÕt hîp víi ph¸ gi¸ võa ph¶i tû gi¸ danh nghÜa lµ gi¶i ph¸p phï hîp nhÊt. Tuy nhiªn, viÖc ph¸ gi¸ tiÒn tÖ lµ mét trong nh÷ng quyÕt ®Þnh hÕt søc khã kh¨n vµ nh¹y c¶m v× nã liªn quan ®Õn rÊt nhiÒu khÝa c¹nh cña ho¹t ®éng kinh tÕ, x· héi vµ ®êi sèng cña d©n chóng. Do ®ã, cÇn ph¶i nghiªn cøu thËn träng tr­íc khi quyÕt ®Þnh cã ph¸ gi¸ néi tÖ hay kh«ng. Trong n¨m 2001, tû gi¸ danh nghÜa cña ®ång tiÒn ViÖt nam ®· ®­îc cho xuèng gi¸ tõ tõ kho¶ng 4%. Trong hiÖn tr¹ng nÒn kinh tÕ ViÖt nam hiÖn nay cã thÓ thùc hiÖn ph¸ gi¸ thªm 15-20% v× ph¸ gi¸ trong bèi c¶nh hiÖn nay sÏ cho phÐp gi¶i quyÕt mét lo¹t c¸c vÊn ®Ò nan gi¶i trong nÒn kinh tÕ vµ x· héi: n©ng cao søc c¹nh tranh cña nÒn kinh tÕ, chuyÓn nÒn kinh tÕ sang ph¸t triÓn h­íng ngo¹i, c¶i thiÖn t×nh h×nh s¶n xuÊt kinh doanh cña khu vùc doanh nghiÖp, cñng cè hÖ thèng ng©n hµng, t¨ng thu nhËp cho n«ng d©n, t¹o ra thªm nhiÒu viÖc lµm, gi¶m tû lÖ ®« thÞ ho¸ vµ c¸c tÖ n¹n trong x· héi. Ngoµi ra, ph¸ gi¸ tiÒn tÖ trong bèi c¶nh thÆng d­ ngo¹i tÖ hiÖn nay ®i kÌm víi chÝnh s¸ch tµi chÝnh - tiÒn tÖ chÆt sÏ kh«ng kÐo theo t©m lý ®Çu c¬ ngo¹i tÖ, kh«ng lµm tû lÖ l¹m ph¸t t¨ng ngoµi tÇm chÊp nhËn ®­îc. Tuy vËy, ph¸ gi¸ néi tÖ sÏ cã nh÷ng ¶nh h­ëng tiªu cùc ®Õn c¸c kho¶n nî ChÝnh phñ b»ng ngo¹i tÖ, ®Õn thu nhËp cè ®Þnh cña ng­êi lao ®éng vµ sù æn ®Þnh x· héi. §©y lµ nh÷ng yÕu tè ViÖt nam cÇn xem xÐt khi quyÕt ®Þnh ph¸ gi¸ trong giai ®o¹n hiÖn nay. Nh×n mét c¸ch tæng thÓ, chóng ta sÏ ®­îc lîi nhiÒu h¬n khi ph¸ gi¸ thªm ®ång tiÒn ViÖt nam kÕt hîp víi toµn bé c¸c chÝnh s¸ch kÓ trªn. Trong ®iÒu kiÖn ViÖt nam tham gia AFTA, vÊn ®Ò chóng ta quan t©m nhÊt lµ ph¸ gi¸ tiÒn tÖ lµm n©ng cao n¨ng lùc c¹nh tranh cña nÒn kinh tÕ. Lý thuyÕt vµ kinh nghiÖm quèc tÕ ®Òu kh¼ng ®Þnh ph¸ gi¸ tiÒn tÖ chñ ®éng, ®ñ tÇm trong bèi c¶nh ch­a ph¸t sinh nh÷ng mÊt c©n b»ng kinh tÕ trÇm träng sÏ cã t¸c dông rÊt lín tíi t¨ng c­êng søc c¹nh tranh cña nÒn kinh tÕ, t¨ng xuÊt khÈu vµ h¹n chÕ nhËp khÈu v× ph¸ gi¸ tiÒn tÖ lµm cho chi phÝ s¶n xuÊt trong n­íc thÊp h¬n gi¸ c¶ quèc tÕ. Tr­íc hÕt, ph¸ gi¸ tiÒn tÖ lµ nh©n tè thóc ®Èy t¨ng tr­ëng xuÊt khÈu. Kinh nghiÖm ë ViÖt nam tõ khi ®æi míi còng cho thÊy ¶nh h­ëng tÝch cùc cña c¸c cuéc ph¸ gi¸ (n¨m 1987-1988, n¨m 1991 vµ tõ n¨m 1997 ®Õn nay) tíi t¨ng tr­ëng xuÊt khÈu. Tuy nhiªn, cÇn ph¶i nhÊn m¹nh r»ng mÆc dï ph¸ gi¸ tiÒn tÖ lµ gi¶i ph¸p quan träng trong giai ®o¹n hiÖn nay, nh­ng tiÕp tôc x©y dùng vµ thùc hiÖn nh÷ng gi¶i ph¸p kh¸c ®Ó ®éng viªn xuÊt khÈu vÉn lµ nhiÖm vô cÇn thiÕt vµ cÊp b¸ch v× nh­ ®· nãi ë trªn, ph¸ gi¸ tiÒn tÖ ph¶i ®i kÌm víi tù do ho¸ toµn diÖn th× míi ph¸t huy hÕt hiÖu qu¶ cña nã. Ph¸ gi¸ tiÒn tÖ lµm t¨ng søc c¹nh tranh cña nÒn kinh tÕ, cho phÐp gi¶m hµng rµo b¶o hé mËu dÞch vµ ®Çu t­, tiÕn tíi chñ ®éng héi nhËp kinh tÕ khu vùc vµ quèc tÕ. Søc c¹nh tranh cña mét nÒn kinh tÕ th­êng ®­îc ®o b»ng tû lÖ gi÷a chi phÝ s¶n xuÊt trong n­íc vµ gi¸ c¶ quèc tÕ. Khi ®ång tiÒn bÞ ®¸nh gi¸ cao vµ kÐo dµi, chi phÝ s¶n xuÊt trong n­íc sÏ cao h¬n gi¸ c¶ quèc tÕ, tøc lµ nÒn kinh tÕ mÊt søc c¹nh tranh. Trong nhiÒu n¨m, viÖc ®¸nh gi¸ cao néi tÖ ë ViÖt nam ®ßi hái ph¶i t¨ng thªm b¶o hé s¶n xuÊt néi ®Þa, trong khi ®ã, b¶o hé s¶n xuÊt néi ®Þa l¹i bãp mÐo vµ k×m h·m c¸c ho¹t ®éng xuÊt nhËp khÈu ®ång thêi sÏ khuyÕn khÝch ®¸nh gi¸ cao néi tÖ ë møc cao h¬n. §©y lµ vßng xo¸y rÊt nguy hiÓm cÇn ph¶i tho¸t ra. V× vËy, ®Ó t¨ng søc c¹nh tranh vµ ®¶o ng­îc xu h­íng b¶o hé mËu dÞch vµ ®Çu t­ hiÖn nay, ph¸ gi¸ tiÒn tÖ lµ con ®­êng c¬ b¶n nhÊt. Ph¸ gi¸ tiÒn tÖ lµm t¨ng nhanh søc c¹nh tranh cña nÒn kinh tÕ, gi¶m ®­îc c¸c søc Ðp ph¶i ­u ®·i vµ b¶o hé s¶n xuÊt néi ®Þa, tõ ®ã cho phÐp gi¶m dÇn c¸c hµng rµo b¶o hé vµ ®Çu t­, tiÕn tíi tho¶ m·n tõng b­íc nh÷ng ®iÒu kiÖn héi nhËp AFTA. 2. Nhãm gi¶i ph¸p n©ng cao n¨ng lùc c¹nh tranh 2.1. N©ng cao n¨ng lùc c¹nh tranh cña nÒn kinh tÕ 2.1.1 Hoµn thiÖn c¬ chÕ thÞ tr­êng vµ æn ®Þnh c¸c ®iÒu kiÖn kinh tÕ vÜ m« Nh­ ®· tr×nh bµy ë ch­¬ng tr­íc, viÖc tham gia CEPT/AFTA cña ViÖt nam ®· t¸c ®éng tÝch cùc ®Õn viÖc h×nh thµnh vµ hoµn thiÖn c¬ chÕ thÞ tr­êng ë ViÖt nam. Tuy vËy, ®Õn nay ViÖt nam c¬ chÕ thÞ tr­êng cña ViÖt nam vÉn cßn s¬ khai, nÒn kinh tÕ ch­a ®­îc vËn hµnh hoµn toµn theo c¬ chÕ thÞ tr­êng. L·i suÊt vµ tû gi¸ hèi ®o¸i ch­a hoµn toµn ®­îc h×nh thµnh theo c¬ chÕ thÞ tr­êng, vÉn cã sù kiÓm so¸t cña Nhµ n­íc. C¸c thñ tôc hµnh chÝnh vÉn cßn qu¸ r­êm rµ, c¬ chÕ “xin-cho” ®· ®­îc kh¾c phôc nh­ng vÉn cßn tån t¹i, tÖ tham nhòng, cöa quyÒn,... Nh×n chung, ViÖt nam vÉn cßn nhiÒu kh¸c biÖt vµ bÊt cËp so víi c¸c n­íc kh¸c vÒ c¬ chÕ, chÝnh s¸ch, hÖ thèng luËt ph¸p còng nh­ thùc tiÔn ho¹t ®éng kinh tÕ. Do vËy, yªu cÇu ®Æt ra ®èi víi ViÖt nam trong qu¸ tr×nh thùc hiÖn CEPT/AFTA lµ tiÕp tôc ®Èy m¹nh viÖc ®æi míi c¬ chÕ vµ hoµn thiÖn c¬ chÕ thÞ tr­êng mét c¸ch ®ång bé, hoµn chØnh, phï hîp víi th«ng lÖ quèc tÕ, phï hîp víi tr×nh ®é ph¸t triÓn kinh tÕ cña ViÖt nam. Chóng ta cÇn ph¶i xem xÐt l¹i mét c¸ch toµn diÖn thÓ chÕ kinh tÕ hiÖn hµnh ®Ó söa ®æi nh÷ng ®iÒu kh«ng phï hîp, bæ sung nh÷ng luËt lÖ, chÝnh s¸ch míi ®Ó ®¶m b¶o sù nhÊt qu¸n, hoµn chØnh cña chÝnh s¸ch kinh tÕ. Ngoµi ra, cÇn t¹o lËp ®ång bé c¸c yÕu tè thÞ tr­êng nh­ thÞ tr­êng vèn, thÞ tr­êng lao ®éng, thÞ tr­êng c«ng nghÖ, lo¹i bá c¬ chÕ “xin-cho” vµ nh÷ng ph­¬ng thøc ®iÒu hµnh kinh tÕ cña thêi kú bao cÊp ®Ó l¹i. Trong mét c¬ chÕ thÞ tr­êng nh­ trªn, æn ®Þnh kinh tÕ vÜ m« lµ ®iÒu kiÖn tiªn quyÕt cho sù ph¸t triÓn kinh tÕ. ChÝnh s¸ch tµi chÝnh-tiÒn tÖ ®­îc thùc hiÖn nh»m ®¶m b¶o qu¶n lý tèt th©m hôt ng©n s¸ch, duy tr× møc l¹m ph¸t thÊp, qu¶n lý ®­îc nî n­íc ngoµi vµ duy tr× tû gi¸ hèi ®o¸i c¹nh tranh. C¸c yÕu tè nh­: tèc ®é t¨ng tr­ëng, tèc ®é gia t¨ng xuÊt khÈu, møc l¹m ph¸t, c¸n c©n th­¬ng m¹i,... cÇn gi÷ æn ®Þnh ë mét con sè hîp lý nhÊt, tuú tõng chØ tiªu. NÕu ®¶m b¶o ®­îc møc th©m hôt ng©n s¸ch Nhµ n­íc ë møc 5% GDP vµ ë møc l¹m ph¸t hµng n¨m ë mét con sè cã thÓ coi nh­ ®¶m b¶o gi÷ v÷ng æn ®Þnh vÒ kinh tÕ. Cïng víi sù æn ®Þnh vÒ chÝnh trÞ vµ x· héi, æn ®Þnh kinh tÕ sÏ lµ mét trong nh÷ng lîi thÕ cña ViÖt nam trong viÖc n©ng cao n¨ng lùc c¹nh tranh cña nÒn kinh tÕ, thu hót nguån vèn ®Çu t­ trùc tiÕp vµo ViÖt nam trong qu¸ tr×nh thùc hiÖn AFTA. 2.1.2. §Èy m¹nh qu¸ tr×nh chuyÓn dÞch c¬ cÊu kinh tÕ Trong nh÷ng n¨m gÇn ®©y, mÆc dï c¬ cÊu kinh tÕ cña ViÖt nam ®· cã sù chuyÓn dÞch tÝch cùc mét phÇn do t¸c ®éng cña qu¸ tr×nh héi nhËp kinh tÕ khu vùc, tuy vËy, trong c¬ cÊu kinh tÕ nµy n«ng nghiÖp vÉn chiÕm mét tû lÖ cao so víi c¸c n­íc trong khu vùc. Víi mét c¬ cÊu kinh tÕ nh­ vËy, ViÖt nam sÏ gÆp nhiÒu bÊt lîi trong quan hÖ th­¬ng m¹i víi c¸c n­íc trong khu vùc. V× vËy, chóng ta cÇn ph¶i tËn dông nh÷ng t¸c ®éng tÝch cùc cña viÖc tham gia AFTA ®Ó ®Èy m¹nh qu¸ tr×nh chuyÓn dÞch kinh tÕ h¬n n÷a. Chóng ta ®ang h­íng tíi mét nÒn kinh tÕ víi c¬ cÊu hiÖn ®¹i trong ®ã c¸c ngµnh c«ng nghiÖp vµ dÞch vô chiÕm tû lÖ cao víi môc tiªu n¨m 2020 vÒ c¬ b¶n ®­a ViÖt nam trë thµnh mét n­íc c«ng nghiÖp. §Ó viÖc chuyÓn dÞch c¬ cÊu kinh tÕ cña ViÖt nam trong ®iÒu kiÖn tham gia AFTA nãi riªng vµ héi nhËp kinh tÕ thÕ giíi nãi chung ®¸p øng ®­îc yªu cÇu ph¸t triÓn l©u dµi cña ®Êt n­íc theo ®Þnh h­íng x· héi chñ nghÜa cÇn qu¸n triÖt nh÷ng nguyªn t¾c c¬ b¶n sau: - Mét lµ, chuyÓn dÞch c¬ cÊu trong ®iÒu kiÖn héi nhËp ph¶i theo h­íng khai th¸c triÖt ®Ó lîi thÕ tuyÖt ®èi vµ lîi thÕ so s¸nh cña nÒn kinh tÕ n­íc ra nh»m tham gia cã hiÖu qu¶ vµo trao ®æi mËu dÞch khu vùc. Lîi thÕ cña nÒn kinh tÕ n­íc ta ph¶i xem xÐt trªn quan ®iÓm ®éng ®Ó lùa chän ®­îc nh÷ng ngµnh, lÜnh vùc, s¶n phÈm cã tÝnh bÒn v÷ng t­¬ng ®èi vµ phï hîp víi sù n¨ng ®éng cña thÞ tr­êng khu vùc. - Hai lµ, viÖc chuyÓn dÞch c¬ cÊu kinh tÕ trong ®iÒu kiÖn héi nhËp ph¶i ®­îc tiÕn hµnh trªn c¬ së cña chiÕn l­îc héi nhËp AFTA víi sù tÝnh to¸n chu ®¸o vµ toµn diÖn c¸c môc tiªu chiÕn l­îc, víi b­íc ®i phï hîp trªn c¬ së ®¸nh gi¸ ®óng thùc tr¹ng vµ c¸c nguån lùc ph¸t triÓn cña nÒn kinh tÕ. - Ba lµ, chuyÓn dÞch c¬ cÊu kinh tÕ trong ®iÒu kiÖn héi nhËp AFTA ph¶i tÝnh ®Õn c¸c yªu cÇu ph¸t triÓn bÒn v÷ng, l©u dµi, yªu cÇu gi¶i quyÕt c¸c vÊn ®Ò x· héi vµ b¶o vÖ m«i tr­êng sinh th¸i cña ®Êt n­íc, b¶o vÖ an ninh vµ quèc phßng. - Bèn lµ, viÖc chuyÓn dÞch c¬ cÊu kinh tÕ trong ®iÒu kiÖn héi nhËp ph¶i nh»m n©ng cao hiÖu qu¶ kinh tÕ vµ x· héi cña c¸c ho¹t ®éng kinh tÕ ®èi néi vµ ®èi ngo¹i cña n­íc ta, phÊn ®Êu kh«ng ngõng n©ng cao ®êi sèng vËt chÊt vµ tinh thÇn cña nh©n d©n ta. Trong ®iÒu kiÖn hiÖn nay chóng ta cÇn tËn dông c¸c ­u thÕ vÒ lao ®éng vµ tµi nguyªn ®Ó ph¸t triÓn c¸c ngµnh hµng chñ lùc cña ViÖt nam. §ã lµ: - S¶n phÈm dÖt may - N«ng l©m thuû s¶n chÕ biÕn - ChÕ biÕn l­¬ng thùc - S¶n phÈm da giÇy, ®å gi¶ da - S¶n phÈm thñ c«ng mü nghÖ - DÇu khÝ vµ c¸c s¶n phÈm ho¸ dÇu H¬n n÷a, ph¶i ®Èy m¹nh s¶n xuÊt trong n­íc, ph¸t triÓn c«ng nghÖ chÕ biÕn ®Ó n©ng cao tû träng ngµnh hµng c«ng nghiÖp. Con ®­êng c¬ b¶n ®èi víi ViÖt nam lµ ph¶i tiÕp cËn c«ng nghÖ, hîp t¸c víi c¸c n­íc trong khu vùc vµ quèc tÕ ®Ó s¶n xuÊt nh÷ng s¶n phÈm mµ truíc m¾t ViÖt nam ch­a s¶n xuÊt ®­îc. Trong ®ã, cÇn ®Æc biÖt chó träng c¸c ngµnh: ®iÖn tö, ®iÖn l¹nh gia dông, c¬ khÝ nhá phôc vô n«ng nghiÖp, « t«, thiÕt bÞ ®iÖn, s¾t thÐp vµ vËt liÖu x©y dùng cao cÊp,... C¸c ngµnh dÞch vô nh­ dÞch vô phÇn mÒm, du lÞch, vËn t¶i, qu¸ c¶nh, b¶o hiÓm, tµi chÝnh, ng©n hµng còng cÇn ®­îc chó träng ph¸t triÓn. 2.1.3. C¶i thiÖn hÖ thèng kÕt cÊu h¹ tÇng ViÖc c¶i thiÖn vµ hoµn thiÖn hÖ thèng kÕt cÊu h¹ tÇng sÏ gióp ViÖt nam n©ng cao n¨ng lùc c¹nh tranh cña nÒn kinh tÕ v× kÕt cÊu h¹ tÇng lµ nÒn t¶ng cho c¸c ngµnh kinh tÕ ph¸t triÓn, t¹o ra søc hót ®èi víi ®èi víi c¸c nhµ ®Çu t­ n­íc ngoµi. Tuy vËy, viÖc ®Çu t­ vµo c¸c c«ng tr×nh kÕt cÊu h¹ tÇng ®ßi hái vèn lín, thêi gian hoµn vèn dµi, trong khi ®ã nguån vèn ng©n s¸ch Nhµ n­íc cã h¹n, c¸c doanh nghiÖp trong n­íc còng kh«ng cã kh¶ n¨ng ®Çu t­. V× vËy, Nhµ n­íc ph¶i cã chÝnh s¸ch thu hót vèn tõ nhiÒu nguån kh¸c nhau ®Ó ®Çu t­ vµo c¬ së h¹ tÇng: - TiÕp tôc tranh thñ sù gióp ®ì viÖn trî cña c¸c quèc gia (nguån vèn ODA) vµ c¸c tæ chøc tµi chÝnh vµ kinh tÕ quèc tÕ nh­ Ng©n hµng thÕ giíi (WB), Ng©n hµng ph¸t triÓn Ch©u ¸ (ADB), Quü tiÒn tÖ quèc tÕ (IMF),... - §Ò ra nh÷ng chÝnh s¸ch cô thÓ nh»m khuyÕn khÝch c¸c doanh nghiÖp vµ ng­êi d©n ®Çu t­ trùc tiÕp hoÆc gi¸n tiÕp vµo c¸c dù ¸n h¹ tÇng, th«ng qua c¸c h×nh thøc BOT, BT, BTO, hîp t¸c kinh doanh, liªn doanh hoÆc tr¸i phiÕu c«ng tr×nh. §Æc biÖt, cÇn khuyÕn khÝch sù ®ãng gãp cña nh©n d©n, c¶ vÒ vèn vµ c«ng søc trong viÖc c¶i thiÖn c¬ së h¹ tÇng n«ng th«n. ChÝnh phñ tiÕp tôc cã chÝnh s¸ch thu hót vèn tõ c¸c doanh nghiÖp b»ng c¸ch ®­a ra nh÷ng chÝnh s¸ch ­u ®·i h¬n n÷a vÒ thuÕ, gi¸ thuª ®Êt cho phÐp c¸c doanh nghiÖp vay tÝn dông ®Ó n©ng cÊp, c¶i t¹o ®­êng cò vµ thu phÝ giao th«ng ®Ó hoµn vèn, doanh nghiÖp øng tiÒn ra lµm ®­êng tr­íc ChÝnh phñ dïng ng©n s¸ch thanh to¸n sau. Trong khi nguån vèn ng©n s¸ch ®Ó ®Çu t­ cho c¬ së h¹ tÇng ë c¸c ®Þa ph­¬ng v« cïng h¹n hÑp th× c¬ chÕ ®æi ®Êt lÊy c¬ së h¹ tÇng më ra mét h­íng ®i míi: Võa huy ®éng ®­îc nguån néi lùc to lín, võa ph¸t triÓn ®­îc c¬ së h¹ tÇng theo nh÷ng qui ho¹ch tæng thÓ ®ång bé vµ hiÖn ®¹i. §©y lµ mét m« h×nh hay cÇn ®­îc ®Èy m¹nh triÓn khai ë c¸c ®Þa ph­¬ng. - §èi víi c¸c nhµ ®Çu t­ n­íc ngoµi, Nhµ n­íc ph¶i ®iÒu chØnh mét sè chÝnh s¸ch vÒ tµi chÝnh ®Ó c¸c nhµ ®Çu t­ n­íc ngoµi yªn t©m ®Çu t­ vµo ViÖt nam. ViÖc huy ®éng c¸c nguån vèn ®Çu t­ cho c¬ së h¹ tÇng ®· khã kh¨n nh­ng vÊn ®Ò quan träng h¬n viÖc ph©n bæ ®Çu t­ vµ qu¶n lý nguån vèn sao cho ®ång vèn ®­îc ®Çu t­ cã hiÖu qu¶ nhÊt. Muèn vËy, cÇn cã sù phèi hîp h¬n n÷a gi÷a c¸c Bé, ngµnh liªn quan trong viÖc x¸c ®Þnh môc tiªu vµ danh môc ®Çu t­, n©ng cao chÊt l­îng thÈm ®Þnh c¸c c«ng tr×nh. Trong qu¸ tr×nh x©y dùng c«ng tr×nh, c¸c c¬ quan chøc n¨ng ph¶i t¨ng c­êng gi¸m s¸t, ®¶m b¶o chÊt l­îng vµ kh«ng lµm ph¸t sinh thªm vèn. Bªn c¹nh viÖc c¶i thiÖn, n©ng cÊp hÖ thèng c¬ së h¹ tÇng bao gåm hÖ thèng giao th«ng, hÖ thèng cÊp tho¸t n­íc, ®iÖn, bÖnh viÖn, tr­êng häc,... trong qu¸ tr×nh héi nhËp hiÖn nay ViÖt nam cÇn x©y dùng c¬ së h¹ tÇng th«ng tin quèc gia. ViÖc t¹o lËp mét m¹ng l­íi th«ng tin quèc gia sÏ cung cÊp kÞp thêi, ®Çy ®ñ, chÝnh x¸c c¸c th«ng tin trªn nhiÒu lÜnh vùc kh¸c nhau gióp ChÝnh phñ vµ c¸c doanh nghiÖp ®­a ra ®­îc c¸c quyÕt ®Þnh nhanh vµ hiÖu qu¶. §Æc biÖt lµ nh÷ng th«ng tin vÒ kinh tÕ nh­: th«ng tin c«ng nghÖ, th«ng tin hµng ho¸, th«ng tin gi¸ c¶ hµng hãa trong vµ ngoµi n­íc, c¸c thÓ chÕ, chÝnh s¸ch cña c¸c n­íc thµnh viªn ASEAN còng nh­ lé tr×nh héi nhËp cña ViÖt nam vµ c¸c n­íc nh»m gióp c¸c doanh nghiÖp ViÖt nam chñ ®éng trong viÖc th©m nhËp thÞ tr­êng, n©ng cao søc c¹nh tranh. 3. Nhãm gi¶i ph¸p vÒ chÝnh s¸ch x· héi nh»m h¹n chÕ vµ gi¶i quyÕt nh÷ng vÊn ®Ò tiªu cùc cña héi nhËp 3.1. Ph¸t triÓn kinh tÕ - x· héi t¹o viÖc lµm ®Ó gi¶i quyÕt thÊt nghiÖp Ph¸t triÓn kinh tÕ x· héi t¹o më viÖc lµm lµ gi¶i ph¸p c¬ b¶n nhÊt, quan träng nhÊt, quyÕt ®Þnh viÖc t¨ng, gi¶m chç lµm viÖc. Do vËy, ph¶i thùc hiÖn c¸c ho¹t ®éng nh»m gi¶i quyÕt hîp lý mèi quan hÖ gi÷a t¨ng tr­ëng kinh tÕ vµ t¹o më viÖc lµm nh»m ®¹t môc tiªu æn ®Þnh viÖc lµm cho ng­êi ®· cã viÖc lµm vµ t¹o 5 - 5,5 triÖu chç lµm viÖc míi trong 5 n¨m. Nhµ n­íc cÇn tËp trung mét sè ch­¬ng tr×nh ph¸t triÓn kinh tÕ träng ®iÓm t¹o viÖc lµm, thu hót nhiÒu lao ®éng bao gåm: Thø nhÊt, c¸c ch­¬ng tr×nh ph¸t triÓn n«ng nghiÖp vµ n«ng th«n - TËp trung th©m canh h¬n 8 triÖu ha ®Êt n«ng nghiÖp, chuyÓn ®æi c¬ cÊu c©y trång vËt nu«i, ®Æc biÖt lµ nh÷ng vïng träng ®iÓm s¶n xuÊt n«ng nghiÖp hµng ho¸, chó träng ®Çu t­ ph¸t triÓn kinh tÕ trang tr¹i. - §Çu t­, khai th¸c tiÒm n¨ng cña c¸c tØnh ®ång b»ng ®Ó ph¸t triÓn nu«i trång thuû s¶n, khai th¸c tiÒm n¨ng biÓn, më réng nghÒ ®¸nh b¾t ngoµi kh¬i, t¹o viÖc lµm vµ t¨ng kim ng¹ch xuÊt khÈu. - §Çu t­ x©y dùng c¬ së h¹ tÇng n«ng th«n nh­ thuû lîi, kiªn cè ho¸ kªnh m­¬ng, giao th«ng n«ng th«n, c¸c c«ng tr×nh phóc lîi nh»m t¨ng thêi gian sö dông lao ®éng. Thø hai, c¸c ch­¬ng tr×nh ph¸t triÓn c«ng nghiÖp vµ dÞch vô Ph¸t triÓn c«ng nghiÖp vµ dÞch vô ®ãng vai trß quyÕt ®Þnh ®Õn chuyÓn dÞch c¬ cÊu kinh tÕ, c¬ cÊu lao ®éng, n©ng cao chÊt l­îng lao ®éng vµ n¨ng lùc c¹nh tranh cña nÒn kinh tÕ. Theo ®Þnh h­íng kÕ ho¹ch ph¸t triÓn kinh tÕ - x· héi n¨m 2001-2005, trong lÜnh vùc viÖc lµm cÇn chó träng c¸c ch­¬ng tr×nh: - Ch­¬ng tr×nh x©y dùng vµ ph¸t triÓn c¸c khu c«ng nghÖ cao, chñ yÕu ë c¸c vïng kinh tÕ ®éng lùc, c¸c ®« thÞ lín, thu hót lao ®éng cã tr×nh ®é cao ®Ó t¨ng søc c¹nh tranh. - Ch­¬ng tr×nh x©y dùng vµ ph¸t triÓn c¸c trung t©m v¨n ho¸, thÓ thao, c¸c khu du lÞch. - C¸c c«ng tr×nh kinh tÕ - x· héi träng ®iÓm cña Nhµ n­íc: ®­êng Hå ChÝ Minh, thuû ®iÖn S¬n La, ho¸ dÇu Dung QuÊt, s©n bay, bÕn c¶ng,... thu hót nhiÒu lao ®éng. Thø ba, c¸c ch­¬ng tr×nh më réng, ph¸t triÓn lµng nghÒ, x· nghÒ, phè nghÒ, c¸c doanh nghiÖp võa vµ nhá t¹o viÖc lµm míi vµ viÖc lµm thªm cho ng­êi lao ®éng, tõng b­íc rót dÇn lao ®éng n«ng th«n ra khái khu vùc n«ng nghiÖp. 3.2. §Èy m¹nh ho¹t ®éng xuÊt khÈu lao ®éng gi¶i quyÕt viÖc lµm Trong t×nh h×nh n­íc ta hiÖn nay, xuÊt khÈu lao ®éng lµ mét gi¶i ph¸p mang l¹i hiÖu qu¶ kinh tÕ - x· héi. Nh÷ng n¨m gÇn ®©y, mçi n¨m ViÖt nam xuÊt khÈu ®­îc h¬n 30.000 lao ®éng, gãp phÇn gi¶i quyÕt t×nh tr¹ng thÊt nghiÖp. §èi víi ng­êi lao ®éng, viÖc ®i xuÊt khÈu lao ®éng gióp hä cã nguån thu nhËp cao, tÝch luü vèn ®Ó c¶i thiÖn ®êi sèng vµ ®iÒu kiÖn lµm viÖc. §èi víi Nhµ n­íc, xuÊt khÈu lao ®éng trong thêi gian qua ®· gi¶m ®­îc kho¶n ®Çu t­ trong n­íc cho viÖc ®µo t¹o nghÒ vµ t¹o viÖc lµm, ®ång thêi nguån ngo¹i tÖ quèc gia còng ®­îc bæ sung h¬n 1 tû USD mçi n¨m do ng­êi lao ®éng chuyÓn vÒ n­íc. Tuy vËy, ho¹t ®éng xuÊt khÈu n­íc ta ®ang gÆp nhiÒu khã kh¨n. VÒ mÆt kh¸ch quan, sù c¹nh tranh gi÷a c¸c quèc gia t¹i c¸c thÞ tr­êng tiÕp nhËn lao ®éng ngµy cµng gay g¾t. VÒ mÆt chñ quan, ho¹t ®éng nµy cña ViÖt nam cßn nhiÒu h¹n chÕ vÒ chÊt l­îng lao ®éng, c¬ chÕ, chÝnh s¸ch, sù kiÓm tra, gi¸m s¸t cña c¸c c¬ quan chøc n¨ng ®èi víi c¸c doanh nghiÖp lµm c«ng t¸c xuÊt khÈu lao ®éng,...V× vËy, ®Ó ®Èy m¹nh ho¹t ®éng xuÊt khÈu trong thêi gian tíi, mét sè gi¶i ph¸p ®­a ra lµ: Thø nhÊt, hoµn thiÖn c¬ chÕ chÝnh s¸ch vÒ xuÊt khÈu lao ®éng Hoµn thiÖn hÖ thèng v¨n b¶n vÒ xuÊt khÈu lao ®éng, ban hµnh söa ®æi, bæ sung nh÷ng c¬ chÕ chÝnh s¸ch cho phï hîp víi sù vËn ®éng cña thÞ tr­êng, ®ã lµ chÝnh s¸ch ®Çu t­ ph¸t triÓn thÞ tr­êng cÇn cã c¸c quy ®Þnh vÒ t¸i ®Çu t­ cho c¸c doanh nghiÖp xuÊt khÈu lao ®éng tõ nguån thuÕ doanh nghiÖp ph¶i nép tõ ho¹t ®éng xuÊt khÈu lao ®éng trong 5 n¨m. Hç trî cho doanh nghiÖp tõ Quü ®Çu t­ ph¸t triÓn thÞ tr­êng cña Bé, ngµnh, ®Þa ph­¬ng. Thªm vµo ®ã, Nhµ n­íc cÇn tiÕp tôc bæ sung, hoµn thiÖn c¬ chÕ, chÝnh s¸ch nhÊt lµ c¬ chÕ vÒ tµi chÝnh ®Ó n©ng cao kh¶ n¨ng ho¹t ®éng vµ t¹o sù chñ ®éng cho doanh nghiÖp xuÊt khÈu, vÝ dô cho phÐp c¸c doanh nghiÖp ¸p dông phÝ m«i giíi theo th«ng lÖ quèc tÕ tuú t×nh h×nh thÞ tr­êng. Ngoµi ra chóng ta nªn: + Ban hµnh chÝnh s¸ch tÝn dông cho ng­êi lao ®éng ®i xuÊt khÈu lao ®éng + X©y dùng Quü hç trî xuÊt khÈu lao ®éng + Söa ®æi chÝnh s¸ch b¶o hiÓm x· héi theo h­íng nh÷ng ng­êi ®· tham gia th× tiÕp tôc ®ãng b¶o hiÓm x· héi, ®èi t­îng cßn l¹i tham gia b¶o hiÓm x· héi tù nguyÖn. + C¬ chÕ sö dông lao ®éng xuÊt khÈu khi hoµn thµnh hîp ®ång vÒ n­íc. Thø hai, s¾p xÕp, tæ chøc l¹i c¸c doanh nghiÖp xuÊt khÈu lao ®éng ViÖc s¾p xÕp vµ tæ chøc l¹i c¸c doanh nghiÖp xuÊt khÈu lao ®éng dùa trªn c¬ së ho¹t ®éng cña c¸c doanh nghiÖp (c¸c tiªu chÝ vÒ chÊt l­îng tuyÓn chän, ®µo t¹o, gi¸o dôc ®Þnh h­íng cho lao ®éng vµ c¸c bé qu¶n lý lao ®éng ë n­íc ngoµi, chÊp hµnh chÕ ®é tµi chÝnh, chÕ ®é ®¨ng ký hîp ®ång, chÕ ®é b¸o c¸o, quy m« lao ®éng ®i tõng thÞ tr­êng,..). TiÕn hµnh thanh tra kiÓm tra, kiÓm tra ®Þnh kú ho¹t ®éng cña c¸c doanh nghiÖp xuÊt khÈu lao ®éng. C¸c Bé, ngµnh, ®Þa ph­¬ng chñ qu¶n cÇn lùa chän s¾p xÕp l¹i doanh nghiÖp xuÊt khÈu lao ®éng ®¶m b¶o sè l­îng phï hîp nh­ng chÊt l­îng cao. Thø ba, t¨ng c­êng ho¹t ®éng qu¶n lý vµ gi¸m s¸t ®èi víi c¸c doanh nghiÖp xuÊt khÈu lao ®éng T¨ng c­êng tr¸ch nhiÖm cña c¸c Bé, ngµnh, ®Þa ph­¬ng trong x©y dùng, qu¶n lý, chØ ®¹o ho¹t ®éng cña c¸c doanh nghiÖp xuÊt khÈu lao ®éng. §Çu t­ vÒ c¬ së vËt chÊt vµ c¸n bé, ®¸p øng nhiÖm vô më cöa thÞ tr­êng vµ qu¶n lý ho¹t ®éng xuÊt khÈu lao ®éng. Qu¶n lý, kiÓm tra, kiÓm so¸t ho¹t ®éng cña c¸c doanh nghiÖp xuÊt khÈu lao ®éng. ChØ ®¹o, xö lý c¸c v­íng m¾c, vi ph¹m cña doanh nghiÖp, phßng ngõa, ng¨n chÆn vµ xö lý c¸c hiÖn t­îng tiªu cùc. Bé lao ®éng th­¬ng binh vµ x· héi nªn giao cho c¸c Së lao ®éng th­¬ng binh vµ x· héi ®Þa ph­¬ng ®­îc quyÒn xem xÐt, chän c¸c trung t©m, chi nh¸nh dÞch vô lao ®éng nµo ®­îc lµm vÖ tinh cho c¸c c«ng ty xuÊt khÈu lao ®éng. Khi tuyÓn lao ®éng, c¸c chi nh¸nh ph¶i b¸o c¸o víi Së, nÕu kh«ng b¸o c¸o coi nh­ tuyÓn dông bÊt hîp ph¸p ®Ó t¨ng c­êng sù kiÓm tra gi¸m s¸t ®èi víi ho¹t ®éng tuyÓn chän lao ®éng. ChÝnh quyÒn ®Þa ph­¬ng nªn quan t©m ®Õn ho¹t ®éng xuÊt khÈu lao ®éng, lµm cÇu nèi gi÷a c¸c doanh nghiÖp xuÊt khÈu lao ®éng víi ng­êi d©n, cung cÊp nh÷ng th«ng tin cÇn thiÕt ®i ®«i víi viÖc hç trî kinh phÝ cho ng­êi lao ®éng. Thø t­, n©ng cao chÊt l­îng lùc l­îng xuÊt khÈu lao ®éng C¸c doanh nghiÖp cÇn ph¶i c¨n cø vµo nhu cÇu thÞ tr­êng lao ®éng vµ kh¶ n¨ng ký kÕt hîp ®ång ®Ó lËp kÕ ho¹ch xuÊt khÈu lao ®éng hµng n¨m vµ dµi h¹n, phèi hîp víi c¸c ®Þa ph­¬ng ®Ó chuÈn bÞ nguån lao ®éng ®­a vµo ®µo t¹o chuyªn m«n, ngo¹i ng÷ phï hîp víi yªu cÇu cña thÞ tr­êng. C¸c doanh nghiÖp ph¶i thµnh lËp c¬ së ®µo t¹o víi kh¶ n¨ng ®µo t¹o tõ 100 lao ®éng trë lªn. Song song víi c«ng t¸c ®µo t¹o t¹i c¸c c¬ së ®µo t¹o riªng, c¸c doanh nghiÖp cÇn liªn kÕt víi c¸c tr­êng d¹y nghÒ ®Ó ®µo t¹o nguån lao ®éng theo c¬ chÕ thÞ tr­êng cung cÊp lao ®éng cã chÊt l­îng cho doanh nghiÖp vµ doanh nghiÖp t¹o ®Çu ra cho tr­êng. Bªn c¹nh viÖc ®µo tµo nghÒ vµ ngo¹i ng÷ cho ng­êi lao ®éng th× néi dung ®µo t¹o vÒ gi¸o dôc ®Þnh h­íng trong ®ã cã phÇn n©ng cao hiÓu biÕt vÒ phong tôc, tËp qu¸n, quan hÖ chñ thî, ®iÒu kiÖn lµm viÖc vµ ý thøc chÊp hµnh ph¸p luËt, kû luËt lao ®éng cho hä tr­íc khi ®i ra n­íc ngoµi còng rÊt quan träng. H¬n n÷a, néi dung ch­¬ng tr×nh ®µo t¹o vµ gi¸o dôc ®Þnh h­íng ph¶i ®­îc th­êng xuyªn ®iÒu chØnh vµ cËp nhËt sao cho néi dung ®µo t¹o ph¶i s¸t thùc vµ ®¸p øng yªu cÇu thùc tÕ h¬n. Sù nghiÖp ®µo t¹o lµ tr¸ch nhiÖm cña mçi doanh nghiÖp nh­ng Nhµ n­íc ph¶i cã chÝnh s¸ch hç trî vÒ ch­¬ng tr×nh ®µo t¹o, c¬ së vËt chÊt vµ trang thiÕt bÞ cÇn thiÕt cho viÖc häc tËp vµ thùc hµnh. §èi víi c¸c doanh nghiÖp lµm ¨n cã hiÖu qu¶ vµ uy tÝn, ng©n s¸ch Nhµ n­íc cÇn ®Çu t­ th«ng qua h×nh thøc cÊp ph¸t vèn, vay ­u ®·i, cho ®Ó l¹i c¸c kho¶n nép,... ®ång thêi ¸p dông chÕ ®é thu häc phÝ ®Ó t¹o nguån vèn ®µo t¹o nguån nh©n lùc cho c¸c doanh nghiÖp. Nhµ n­íc nªn cã chÕ ®é trî gióp hoÆc cho vay ­u ®·i nh÷ng ng­êi ®i xuÊt khÈu lao ®éng lµ con em gia ®×nh th­¬ng binh, liÖt sÜ, gia ®×nh cã c«ng víi c¸ch m¹ng, kinh tÕ khã kh¨n...®Ó hä cã ®ñ ®iÒu kiÖn ®i lµm viÖc ë n­íc ngoµi. 3.3. T¨ng c­êng c¸c ho¹t ®éng hç trî cho ng­êi thÊt nghiÖp vµ c¸c ®èi t­îng yÕu thÕ trong thÞ tr­êng lao ®éng Thø nhÊt, tæ chøc cho vay vèn theo c¸c dù ¸n nhá gi¶i quyÕt viÖc lµm th«ng qua Quü quèc gia hç trî viÖc lµm - Cung cÊp c¸c mãn vay ­u ®·i víi l·i suÊt thÊp cho ng­êi thÊt nghiÖp, ng­êi thiÕu viÖc lµm ®Ó tù t¹o viÖc lµm míi hoÆc t¹o thªm viÖc lµm cã hiÖu qu¶ h¬n, g¾n víi chuyÓn giao c«ng nghÖ, h­íng dÉn c¸ch lµm ¨n cho n«ng d©n vµ ph¸t triÓn ngµnh nghÒ. - Tæ chøc cho c¸c c¬ së sö dông lao ®éng vay vèn ®Ó bè trÝ viÖc lµm æn ®Þnh trªn 1 n¨m cho ng­êi thÊt nghiÖp, ng­êi ch­a cã viÖc lµm, g¾n víi ph¸t triÓn trang tr¹i, doanh nghiÖp võa vµ nhá, doanh nghiÖp chÕ biÕn hµng n«ng s¶n, hµng xuÊt khÈu vµ viÖc ¸p dông phï hîp c«ng nghÖ sö dông lao ®éng. - Tæ chøc cho c¸c doanh nghiÖp sö dông nhiÒu lao ®éng n÷ cã khã kh¨n vay vèn ®Ó ®¶m b¶o viÖc lµm cho lao ®éng n÷, tr¸nh nguy c¬ mÊt viÖc lµm. - Tæ chøc cho c¸c c¬ së s¶n xuÊt kinh doanh, c¬ së d¹y nghÒ dµnh riªng cho ng­êi tµn tËt vµo häc nghÒ, c¸c doanh nghiÖp nhËn sè lao ®éng lµ ng­êi tµn tËt vµo lµm viÖc cao h¬n tû lÖ Nhµ n­íc quy ®Þnh vay vèn ®Ó d¹y nghÒ vµ t¹o viÖc lµm viÖc lµm cho ng­êi tµn tËt. Thø hai. n©ng cao n¨ng lùc vµ hiÖn ®¹i ho¸ c¸c Trung t©m dÞch vô viÖc lµm - Kh¶o s¸t, ®¸nh gi¸ nhu cÇu x©y dùng vµ n©ng cÊp c¬ së vËt chÊt Trung t©m dÞch vô viÖc lµm cña c¸c tØnh ®Ó ®Çu t­ x©y dùng. - N©ng cao n¨ng lùc vµ hiÖn ®¹i ho¸ c¸c Trung t©m dÞch vô viÖc lµm. Quy ho¹ch ®æi míi vµ ¸p dông c¸c c«ng nghÖ tiªn tiÕn, ®Æc biÖt lµ c«ng nghÖ th«ng tin trong ho¹t ®éng cña c¸c Trung t©m. - Tæ chøc c¸c dÞch vô viÖc lµm theo h­íng sau: + Cung cÊp c¸c dÞch vô viÖc lµm miÔn phÝ ®èi víi ng­êi thÊt nghiÖp, ng­êi thiÕu viÖc lµm ®¨ng ký t×m viÖc lµm, bao gåm t­ vÊn lùa chän viÖc lµm, n¬i lµm viÖc, lôa chän häc nghÒ, h×nh thøc häc vµ n¬i häc, t­ vÊn lËp dù ¸n t¹o viÖc lµm hoÆc t¹o thªm viÖc lµm, ph¸p luËt liªn quan ®Õn viÖc lµm, giíi thiÖu viÖc lµm,... + Tæ chøc cung øng c¸c dÞch vô viÖc lµm cho ng­êi sö dông lao ®éng theo hîp ®ång bao gåm: cung øng lao ®éng, gióp tuyÓn lao ®éng, t­ vÊn ph¸p luËt vÒ lao ®éng viÖc lµm, cung cÊp th«ng tin vÒ thÞ tr­êng lao ®éng,... + Tæ chøc c¸c héi chî viÖc lµm ®Ó cho ng­êi lao ®éng vµ ng­êi sö dông lao ®éng, c¸c trung t©m dÞch vô viÖc lµm vµ c¬ së ®µo t¹o gÆp gì trùc tiÕp, n¾m b¾t th«ng tin, nhu cÇu vÒ lao ®éng, viÖc lµm, tuyÓn dông trùc tiÕp. - Tæ chøc d¹y nghÒ g¾n víi viÖc lµm: + Tæ chøc d¹y nghÒ theo hîp ®ång häc nghÒ g¾n liÒn víi viÖc lµm cho ng­êi thÊt nghiÖp ®· ®¨ng ký t×m viÖc t¹i c¸c c¬ së d¹y nghÒ cña Trung t©m dÞch vô viÖc lµm hoÆc c¸c c¬ së d¹y nghÒ kh¸c do Trung t©m giíi thiÖu. + §Çu t­ n©ng cÊp trang thiÕt bÞ, ph­¬ng tiÖn d¹y nghÒ cho c¸c c¬ së d¹y nghÒ thuéc Trung t©m dÞch vô viÖc lµm vµ c¸c c¬ së d¹y nghÒ dµnh riªng cho ng­êi tµn tËt. Thø ba, ®iÒu tra, thèng kª thÞ tr­êng lao ®éng vµ x©y dùng hÖ thèng th«ng tin vÒ thÞ tr­êng lao ®éng X©y dùng vµ tõng b­íc hoµn thiÖn, hiÖn ®¹i ho¸ hÖ thèng th«ng tin thÞ tr­êng lao ®éng, ®¶m b¶o cung cÊp th«ng tin ®Çy ®ñ, chÝnh x¸c, kÞp thêi th«ng qua nh÷ng diÔn biÕn cña thÞ tr­êng lao ®éng, lµm c¬ së cho viÖc ho¹ch ®Þnh vµ ®iÒu chØnh kÕ ho¹ch, chÝnh s¸ch viÖc lµm vµ thÞ tr­êng lao ®éng. Thø t­, ®µo t¹o vµ båi d­ìng c¸n bé qu¶n lý viÖc lµm N©ng cao kiÕn thøc vµ kü n¨ng x©y dùng, qu¶n lý ®iÒu hµnh vµ triÓn khai ch­¬ng tr×nh viÖc lµm cho c¸n bé qu¶n lý viÖc lµm thuéc c¸c Bé, ngµnh, Tæng côc, c¸c Khu c«ng nghiÖp, Khu chÕ xuÊt, c¸c ®oµn thÓ quÇn chóng vµ c¸c Trung t©m dÞch vô viÖc lµm, b»ng c¸ch tæ chøc c¸c kho¸ huÊn luyÖn vµ tæ chøc c¸c ®oµn tham quan häc hái kinh nghiÖm cña c¸c n­íc trong lÜnh vùc gi¶i quyÕt viÖc lµm vµ dÞch vô viÖc lµm. Thø n¨m, xóc tiÕn viÖc thµnh lËp quü b¶o hiÓm thÊt nghiÖp cho ng­êi lao ®éng Bé lao ®éng th­¬ng binh vµ x· héi ®ang x©y dùng kÕ ho¹ch h×nh thµnh Quü b¶o hiÓm thÊt nghiÖp. ChÝnh phñ nªn xóc tiÕn viÖc h×nh thµnh Quü nµy v× ®©y lµ mét gi¶i ph¸p h÷u Ých vµ l©u dµi nh»m gi¶i quyÕt c¸c vÊn ®Ò x· héi do thÊt nghiÖp. ChÝnh s¸ch b¶o hiÓm thÊt nghiÖp nh»m b¶o ®¶m cho ng­êi lao ®éng ë c¸c thµnh phÇn kinh tÕ ®­îc tham gia b¶o hiÓm thÊt nghiÖp ®Ó khi mÊt viÖc lµm ®­îc h­ëng trî cÊp thÊt nghiÖp, gióp hä cã ®iÒu kiÖn æn ®Þnh ®êi sèng vËt chÊt cho b¶n th©n vµ gia ®×nh khi ch­a t×m ®­îc viÖc lµm. Nhµ n­íc më réng chÕ ®é b¶o hiÓm thÊt nghiÖp cho ng­êi lao ®éng thuéc mäi thµnh phÇn kinh tÕ, Nhµ n­íc sÏ ban hµnh chÝnh s¸ch, chÕ ®é vµ quy ®Þnh tæ chøc qu¶n lý sù nghiÖp b¶o hiÓm thÊt nghiÖp cho toµn x· héi. Tuy nhiªn, Nhµ n­íc kh«ng bao cÊp, kh«ng lÊy ng©n s¸ch ®Ó chi tr¶ cho chÝnh s¸ch nµy, mµ ng­êi lao ®éng vµ ng­êi sö dông lao ®éng cã tr¸ch nhiÖm tham gia b¶o hiÓm thÊt nghiÖp, xem ®©y lµ mét néi dung trong hîp ®ång lao ®éng mµ hai bªn ký kÕt, ®¶m b¶o quyÒn lîi cho ng­êi lao ®éng nh­ chÝnh s¸ch b¶o hiÓm x· héi vµ c¸c chÝnh s¸ch kh¸c. Tuy nhiªn, b¶o hiÓm thÊt nghiÖp lµ mét bé phËn cña chÝnh s¸ch b¶o hiÓm x· héi, nh­ng lo¹i h×nh nµy cã mét sè ®Æc thï riªng, rÊt khã qu¶n lý v× vËy trong qu¸ tr×nh h×nh thµnh Quü nµy, ChÝnh phñ vµ Bé lao ®éng th­¬ng binh x· héi cÇn ph¶i c©n nh¾c ®Ó cã gi¶i ph¸p xö lý nh÷ng vÊn ®Ò sau: Thø nhÊt, ®èi t­îng cña b¶o hiÓm thÊt nghiÖp kh«ng thÓ tÝnh to¸n ®­îc, còng kh«ng thÓ dù to¸n chÝnh x¸c ®­îc nh­ c¸c lo¹i b¶o hiÓm x· héi kh¸c (v× mét ng­êi lao ®éng cã thÓ h«m nay cã viÖc lµm, nh­ng ngµy mai bÞ thÊt nghiÖp do thay ®æi c¬ cÊu s¶n xuÊt, thay ®æi c«ng nghÖ) Thø hai, lao ®éng lµm viÖc trong c¸c thµnh phÇn kinh tÕ kh¸c nhau, viÖc qu¶n lý quyÒn lîi cña ng­êi tham gia b¶o hiÓm thÊt nghiÖp rÊt khã kh¨n, v× thùc tÕ sÏ cã nhiÒu ng­êi lao ®éng t×m ®­îc viÖc lµm, cã thu nhËp, nh­ng vÉn ®­îc nhËn trî cÊp thÊt nghiÖp. Thø ba, b¶o hiÓm thÊt nghiÖp cã liªn quan chÆt chÏ víi c¬ quan xóc tiÕn viÖc lµm, trong lóc c¬ quan nµy l¹i ho¹t ®éng ch­a thùc sù cã hiÖu qu¶. ViÖc thµnh lËp Quü b¶o hiÓm thÊt nghiÖp lµ cÇn thiÕt vµ ®· ®­îc ¸p dông hiÖu qu¶ ë nhiÒu n­íc trªn thÕ giíi. ChÝnh phñ cÇn khÈn tr­¬ng xem xÐt vµ xö lý c¸c vÊn ®Ò cßn tån t¹i ®Ó chÝnh s¸ch nµy ®Õn víi ng­êi lao ®éng./. KÕt luËn Liªn kÕt kinh tÕ quèc tÕ ®· trë thµnh xu h­íng mang tÝnh toµn cÇu næi lªn trong mÊy thËp niªn gÇn ®©y. Liªn kÕt kinh tÕ quèc tÕ chÝnh lµ qu¸ tr×nh kh¸ch quan, lµ kÕt qu¶ cña ph©n c«ng lao ®éng quèc tÕ d­íi ¶nh h­ëng cña c¸ch m¹ng khoa häc kü thuËt. Tham gia vµo liªn kÕt kinh tÕ quèc tÕ t¹o ®éng lùc ph¸t triÓn cho quèc gia tuy nhiªn còng ®Ó l¹i nh÷ng th¸ch thøc kh«ng nhá. §Æc biÖt ®èi víi c¸c quèc gia §«ng vµ §«ng Nam ¸, n¬i mµ nÒn kinh tÕ cßn nhiÒu khã kh¨n, nay ph¶i ®èi mÆt víi nh÷ng c¹nh tranh khèc liÖt cña xu h­íng liªn kÕt kinh tÕ quèc tÕ vµ toµn cÇu ho¸ th­¬ng m¹i ®ang diÔn ra nh­ vò b·o, l¹i lµ nh÷ng th¸ch thøc mang tÝnh chÊt sèng cßn. §iÒu ®ã ®ßi hái mçi mét quèc gia thµnh viªn trong khu vùc ph¶i cã c¸c ®èi s¸ch thÝch hîp, ®ång thêi n©ng cao tinh thÇn hîp t¸c, ®oµn kÕt khu vùc t¹o thµnh mét søc m¹nh tæng hîp ®Ó cã thÓ hoµ nhËp, s¸nh vai cïng c¸c khu vùc kinh tÕ kh¸c trªn thÕ giíi vµ thóc ®Èy nhanh h¬n n÷a qu¸ tr×nh toµn cÇu ho¸ th­¬ng m¹i trong t­¬ng lai. Nghiªn cøu vÒ xu h­íng liªn kÕt kinh tÕ quèc tÕ cña c¸c quèc gia §«ng vµ §«ng Nam ¸, thÊy ®­îc nh÷ng nç lùc còng nh­ tinh thÇn hîp t¸c gióp ®ì lÉn nhau cïng v­ît qua c¸c th¸ch thøc, chøng kiÕn c¸c thµnh tùu mµ c¸c quèc gia nµy ®¹t ®­îc, chóng ta cã thÓ thÊy l¹c quan, tin t­ëng h¬n vÒ mét t­¬ng lai s¸ng l¹ng cña nÒn kinh tÕ sÏ cßn b­íc nh÷ng b­íc dµi vÒ phÝa tr­íc. danh môc tµi liÖu tham kh¶o Tµi liÖu tiÕng viÖt - Tù do hãa th­¬ng m¹i quèc tÕ: Nh÷ng xu h­íng vµ chÝnh s¸ch, ViÖn kinh tÕ thÕ giíi. - C¸c c«ng ty xuyªn quèc gia tr­íc ng­ìng cöa thÕ kû 21, nhµ xuÊt b¶n thèng kª. - Toµn cÇu ho¸ vµ khu vùc ho¸ - c¬ héi vµ th¸ch thøc ®èi víi c¸c quèc gia ®ang ph¸t triÓn, ViÖn th«ng tin khoa häc x· héi 2000. - Toµn cÇu ho¸ vµ héi nhËp kinh tÕ cña ViÖt nam, ViÖn th«ng tin khoa häc x· héi 1999. - Vai trß vµ ¶nh h­ëng cña c¸c c«ng ty xuyªn quèc gia trong c¸c b­íc chuyÓn dÞch toµn cÇu ë cuèi thÕ kû 20 - Tµi liÖu phôc vô nghiªn cøu sè 22-30. - ChuyÓn dÞch c¬ cÊu kinh tÕ trong ®iÒu kiÖn héi nhËp víi khu vùc vµ thÕ giíi, Tr­êng ®¹i häc kinh tÕ quèc d©n1999 ViÖt nam vµ c¸c tæ chøc kinh tÕ quèc tÕ - Uû ban quèc gia vÒ hîp t¸c kinh tÕ quèc tÕ, Nhµ xuÊt b¶n chÝnh trÞ quèc gia, 2002. - §¸nh thøc con rång ngñ quªn, kinh tÕ ViÖt nam ®i vµo thÕ kû 21, Trung t©m kinh tÕ Ch©u ¸ - Th¸i b×nh D­¬ng, Thêi b¸o kinh tÕ Sµi Gßn, 2002. - Quan hÖ th­¬ng m¹i ViÖt nam- ASEAN vµ chÝnh s¸ch xuÊt nhËp khÈu cña ViÖt nam, Nhµ xuÊt b¶n chÝnh trÞ quèc gia, 1999. - Trung Quèc gia nhËp WTO vµ t¸c ®éng ®èi víi §«ng Nam ¸, Nhµ xuÊt b¶n khoa häc x· héi, 2002. - Hîp t¸c kinh tÕ NhËt B¶n - ASEAN h­íng tíi t­¬ng lai, PGS., TS Lª V¨n Sang- Phã tæng gi¸m ®èc Trung t©m kinh tÕ Ch©u ¸ - Th¸i B×nh D­¬ng (VAPEC). - §«ng Nam ¸ - ChÆng ®­êng dµi phÝa tr­íc, Lim Chong Yah, Gi¸o s­ kinh tÕ häc, §¹i häc c«ng nghÖ Nanyang, Singapore, Nhµ xuÊt b¶n ThÕ giíi, 2002. - Kinh tÕ cÊc n­íc §«ng Nam ¸ , thùc tr¹nh vµ triÓn väng, ViÖn nghiªn cøu §«ng Nam ¸, 2002. - C¸c v¨n b¶n ph¸p luËt cã liªn quan. - T¹p chÝ nghiªn cøu Ch©u ¸ - Th¸i B×nh D­¬ng 1999, 2000, 2001, 2002. - B¸o c¸o cña Chñ tÞch héi nghÞ c¸c quan chøc cao cÊp kinh tÕ ASEAN lªn héi nghÞ Héi §ång AFTA ngµy 11/9/2002 t¹i Brunei. - T¹p chÝ Kinh tÕ - KÕ ho¹ch, 2002. Tµi liÖu b»ng tiÕng Anh - World Economic Outlook, IMF, May 2000. - Far Eastern Economic Review, 1999. - Economic Review, 2000. ._.