Xây dựng, phát triển kết hợp với bảo hộ ngành công nghiệp Hoá dầu Việt Nam trong tiến trình hội nhập

Tr­êng ®¹i häc ngo¹i th­¬ng Khoa kinh tÕ ngo¹i th­¬ng Kho¸ luËn tèt nghiÖp Ngµnh c«ng nghiÖp Ho¸ dÇu non trÎ cña ViÖt Nam trong tiÕn tr×nh héi nhËp Gi¸o viªn h­íng dÉn: Th.S §µo Ngäc TiÕn Sinh viªn : T¹ B¨ng Thanh Líp : Anh 2 Kho¸ 38 A Hµ Néi - 2003 Lêi c¶m ¬n §Ó cã thÓ hoµn thµnh tèt kho¸ luËn tèt nghiÖp nµy, tr­íc hÕt, em xin göi lêi c¶m ¬n ch©n thµnh nhÊt tíi Gi¶ng viªn, Th¹c sÜ §µo Ngäc TiÕn cña Khoa Kinh tÕ Ngo¹i th­¬ng, ng­êi ®· rÊt tËn t×nh h­íng dÉn vµ ®ãng gãp nhiÒu ý kiÕn ®¸ng quý cho em trong suèt thêi gian qua. Em còng xin bµy tá lßng biÕt ¬n cña m×nh tíi tÊt c¶ c¸c thÇy c« gi¸o tr­êng §¹i Häc Ngo¹i Th­¬ng ®· trang bÞ cho em rÊt nhiÒu kiÕn thøc quý b¸u trong h¬n 4 n¨m em häc tËp vµ tr­ëng thµnh d­íi m¸i tr­êng th©n th­¬ng nµy. C¶m ¬n sù gióp ®ì nhiÖt t×nh cña c«ng ty ho¸ dÇu LG VINA Chemical. Cuèi cïng, em xin c¶m ¬n gia ®×nh vµ b¹n bÌ ®· quan t©m ch¨m sãc vµ t¹o ®iÒu kiÖn thuËn lîi nhÊt gióp em cã thÓ chuyªn t©m nghiªn cøu vµ hoµn thµnh kho¸ luËn. Danh môc nh÷ng tõ viÕt t¾t Trong bµi viÕt ®· sö dông nh÷ng tõ viÕt t¾t sau: Danh môc c¸c tªn khoa häc ABR Acrylonitrile Butadiene Rubber ABS Acrylonitrile Butadiene Styrene AN Acrylonitrile BR Butadiene Rubber BTX Benzene Toluene Xylene CPL Caprolactam DOP Di-octhyl Phthalate EG Ethylene Glycol EPS Expendable Polystyrene HDPE High Density Polyethylene LAB Linear Alkyl Benzene LDPE Low Density Polyethylene LLDPE Linear Low Density Polyethylene LPG Liquefied Petroleum Gas MMA Methyl Methacrylate NCC Naphtha Cracking Center PA Phthalic Anhydride PE Polyethylene PET Polyethylene Terephthalate PP Polypropylene PS Polystyrene PTA Pure Terephthalic Acid PVC Poly-vinyl Chloride QTA Qualified Terephthalic Acid SM Styrene Monomer TPA Terephthalic Acid VCM Vinyl Chloride Monomer Danh môc c¸c tõ viÕt t¾t kh¸c AD Anti-Dumping Chèng b¸n ph¸ gi¸ AFTA Asean Free Trade Area Khu vùc mËu dÞch tù do ASEAN ASEAN Association of Southeast Asian Nations HiÖp héi c¸c quèc gia §«ng Nam ¸ BPE Bangkok Polyethylene Co. Ltd. CEPTS Common Effective Preferential tariff Scheme Ch­¬ng tr×nh thuÕ quan ­u ®·i cã hiÖu lùc chung CIF Cost, Insurance and Freight Chi phÝ, b¶o hiÓm vµ c­íc phÝ CNOOC China National Offshore Oil Corporation Doanh nghiÖp dÇu ngoµi kh¬i quèc gia Trung Quèc CNPC China National Petroleum Corporation Doanh nghiÖp dÇu khÝ quèc gia Trung Quèc CP-Group Charoen Pokhand Group TËp ®oµn Charoen Pokhand DNNN Doanh nghiÖp Nhµ n­íc DOC Derpartment of Commerce (USA) Bé Th­¬ng m¹i Hoa kú ESDC Eastern Seaboard Development Committee Uû ban ph¸t triÓn Bê biÓn §«ng ESDP Eastern Seaboard Development Plan KÕ ho¹ch ph¸t triÓn Bê biÓn §«ng FDI Foreign Direct Investment §Çu t­ trùc tiÕp n­íc ngoµi FTI Federation of Thai Industries HiÖp héi c¸c ngµnh c«ng nghiÖp Th¸i Lan GDP Gross Domestic Product Tæng s¶n phÈm quèc néi IMF International Monetary Fund Quü tiÒn tÖ quèc tÕ ITC International Trade Commission Uû ban th­¬ng m¹i quèc tÕ MCI Mitsubishi Chemicals Industry Ngµnh ho¸ chÊt Mitsubishi NAIC Newly Agroindustrialised Country N­íc n«ng- c«ng nghiÖp míi NIC Newly Industrialising Country N­íc c«ng nghiÖp míi NPC National Petrochemical Public Co. Ltd. C«ng ty TNHH Cæ phÇn ho¸ dÇu quèc gia NPC_1 (_2 &_3) National Petrochemical Complex 1, 2, 3 Khu liªn hîp ho¸ dÇu quèc gia 1, 2, 3 ODA Official Development Assistance Hç trî ph¸t triÓn chÝnh thøc PETRONAS Petroliam Nasional Berhad PTIT Petroleum Institute of Thailand ViÖn dÇu khÝ Th¸i Lan PTT Petroleum Authority of Thailand C«ng ty dÇu khÝ Th¸i Lan PVGC Petrovietnam Gas C«ng ty khÝ tù nhiªn cña Petrovietnam R&D Research and Development Nghiªn cøu vµ ph¸t triÓn SCC Siam Cement Company C«ng ty xi-m¨ng Siam SCG Siam Cement Group TËp ®oµn xi-m¨ng Siam SINOPEC China Petro-Chemical Corporation Doanh nghiÖp dÇu- ho¸ chÊt Trung Quèc SPCL Siam Polyethylene Company C«ng ty polyethylene Siam TAC Thai Aromatics Co. Ltd. C«ng ty TNHH Th¸i Aromatics TOC Thai Olefins Co. Ltd. C«ng ty TNHH Th¸i Olefins TPC Thai Plastic and Chemical Public Co. Ltd. C«ng ty TNHH Cæ phÇn nhùa vµ ho¸ chÊt Th¸i TPE Thai Polyethylene Co. Ltd. C«ng ty TNHH Th¸i Polyethylene TPI Thai Petrochemical Industry Public Co. Ltd C«ng ty TNHH Cæ phÇn ngµnh Ho¸ dÇu Th¸i TPIA Thai Petrochemical Industry Association HiÖp héi ngµnh Ho¸ dÇu Th¸i Lan TPP Thai Polypropylene Co. Ltd C«ng ty TNHH Th¸i Polypropylene TPPC Thai Polycarbonate Co. C«ng ty Th¸i Polycarbonate TPPI Trans- Pacific Petrochemical Indotama Co. C«ng ty Trans- Pacific Petrochemical Indotama TRAMASUCO Import – Export Technical Raw Material Trading and Suppling Co. C«ng ty mua b¸n vµ cung øng vËt liÖu kü thuËt xuÊt nhËp khÈu VINATEX Vietnam Textile and Garment Corporation Tæng c«ng ty dÖt may ViÖt Nam WB World Bank Ng©n hµng ThÕ giíi WTO World Trade Organisation Tæ chøc th­¬ng m¹i thÕ giíi Môc lôc Lêi më ®Çu KÕt luËn Tµi liÖu tham kh¶o Phô lôc Danh môc b¶ng, biÓu B¶ng 1: S¶n l­îng khai th¸c dÇu 14 BiÓu 1: S¶n l­îng dÇu vµ khÝ cña ViÖt Nam tõ n¨m 1989 ®Õn n¨m 2001 16 B¶ng 2: S¶n l­îng khÝ, etan tõ c¸c bÓ dÇu khÝ (dù kiÕn khai th¸c tõ 2005 ®Õn 2025) 16 B¶ng 3: ChØ sè chÊt dÎo b×nh qu©n ®Çu ng­êi 18 B¶ng 4: CÇu vÒ s¶n phÈm “h¹ nguån” cña khu vùc ASEAN 25 B¶ng 5: Nhu cÇu nhùa PVC qua c¸c n¨m 25 B¶ng 6: T×nh h×nh cung cÊp PVC cña c¸c doanh nghiÖp 26 B¶ng 7: T×nh h×nh nhËp khÈu x¬ vµ sîi Polyester n¨m 1998~2000 28 B¶ng 8: T×nh h×nh nhËp khÈu ph©n Ure vµ chÊt dÎo 28 B¶ng 9: Cung vµ cÇu vÒ s¶n phÈm ho¸ dÇu cña Trung Quèc n¨m 2000 53 B¶ng 10: Ph©n phèi s¶n xuÊt ®èi víi c¸c s¶n phÈm ho¸ dÇu chÝnh ë Trung Quèc n¨m 2000 56 B¶ng 10.1: Ph©n phèi s¶n xuÊt ®èi víi nhùa tæng hîp vµ cao su tæng hîp 56 B¶ng 10.2: Ph©n phèi s¶n xuÊt ®èi víi nguyªn liÖu sîi tæng hîp 56 B¶ng 10.3: Ph©n phèi s¶n xuÊt ®èi víi sîi tæng hîp 56 B¶ng 11: ThuÕ suÊt nhËp khÈu s¶n phÈm ho¸ dÇu ë Trung Quèc ¸p dông ®èi víi Hoa Kú tr­íc vµ sau khi gia nhËp WTO 63 B¶ng 12: Møc thuÕ chèng b¸n ph¸ gi¸ do Bé Th­¬ng m¹i Trung Quèc ®­a ra vµo ngµy 12/05/2003 65 B¶ng 13: T×nh h×nh s¶n xuÊt vµ nhu cÇu vÒ ethylene cña Hµn Quèc 68 B¶ng 14: T×nh h×nh s¶n xuÊt Polyolefin cña Hµn Quèc 69 B¶ng 15: Xu h­íng ph¸t triÓn cña ngµnh ho¸ dÇu Hµn Quèc 69 B¶ng 16: §Çu t­ cho c¸c trang thiÕt bÞ trong ngµnh Ho¸ dÇu Hµn Quèc 70 B¶ng 17: C¸c tr­êng hîp t¸i c¬ cÊu ®iÓn h×nh trong ngµnh Ho¸ dÇu Hµn Quèc 71 B¶ng 18: Dù kiÕn s¶n xuÊt vµ tiªu thô PVC giai ®o¹n 2002~2010 82 B¶ng 19: Dù b¸o s¶n xuÊt vµ tiªu thô sîi Polyester giai ®o¹n 2005~2010 83 Lêi Më ®Çu Tù chñ vÒ nguyªn liÖu ®Ó n©ng cao hµm l­îng gi¸ trÞ néi ®Þa ho¸ cña s¶n phÈm, gi¶m bít sù phô thuéc vµo bªn ngoµi vµ tõng b­íc thùc hiÖn chiÕn l­îc thay thÕ nhËp khÈu cã hiÖu qu¶, tËn dông tèi ®a c¸c nguån tµi nguyªn thiªn nhiªn lµ nh÷ng môc tiªu mµ nhiÒu quèc gia ®ang ph¸t triÓn, trong ®ã cã ViÖt Nam, ®ang h­íng tíi. Ch¾c h¼n nhiÒu ng­êi sÏ nghÜ ®Õn viÖc x©y dùng c¸c ngµnh c«ng nghiÖp quen thuéc nh­ s¶n xuÊt xi m¨ng, s¾t thÐp nh÷ng sÏ Ýt ng­êi nghÜ ®Õn ngµnh c«ng nghiÖp c¬ b¶n “quen” mµ “l¹” ®èi víi mçi ng­êi ViÖt Nam chóng ta. §ã lµ ngµnh c«ng nghiÖp Ho¸ dÇu. Nãi r»ng “l¹” lµ v× kh¸i niÖm “ngµnh c«ng nghiÖp Ho¸ dÇu” rÊt Ýt khi xuÊt hiÖn trªn c¸c ph­¬ng tiÖn th«ng tin ®¹i chóng hay trong c¸c kÕ ho¹ch ph¸t triÓn kinh tÕ quèc gia. Tuy nhiªn, trªn thùc tÕ, ngµnh c«ng nghiÖp Ho¸ dÇu ®ang ©m thÇm cèng hiÕn ®Ó ®em l¹i cho mäi ng­êi mét cuéc sèng tiÖn nghi h¬n, hiÖn ®¹i h¬n. C¸c s¶n phÈm cña ngµnh Ho¸ dÇu ®ang dÇn “bao phñ” cuéc sèng hµng ngµy cña chóng ta. ThËt vËy, nÕu ngµnh Ho¸ dÇu biÕn mÊt th× chóng ta sÏ kh«ng cßn thÊy sù tån t¹i cña v« sè c¸c vËt dông quen thuéc hµng ngµy lµm tõ nhùa tæng hîp, cao su tæng hîp vµ sîi tæng hîp n÷a v× ®©y ®Òu lµ nh÷ng s¶n phÈm cña ngµnh Ho¸ dÇu. V× thÕ, x©y dùng ngµnh Ho¸ dÇu lµ mét môc tiªu rÊt quan träng ®Ó ph¸t triÓn kinh tÕ cña nhiÒu quèc gia trªn thÕ giíi chø kh«ng chØ riªng ViÖt Nam. X©y dùng mét ngµnh c«ng nghiÖp c¬ b¶n ch­a bao giê lµ dÔ dµng nh­ng x©y dùng mét ngµnh c«ng nghiÖp c¬ b¶n trong ®iÒu kiÖn thêi ®iÓm héi nhËp kinh tÕ khu vùc vµ quèc tÕ ®ang ®Õn gÇn l¹i cµng khã kh¨n gÊp béi. Cã rÊt nhiÒu viÖc cÇn ph¶i lµm trong mét thêi gian rÊt ng¾n nh­ huy ®éng vèn, x©y dùng, ph¸t triÓn ®i ®«i víi b¶o hé s¶n xuÊt trong n­íc tr­íc khi thùc sù më toang cöa vµ hoµ m×nh vµo dßng ch¶y m·nh liÖt cña nÒn kinh tÕ thÕ giíi. Kho¸ luËn nµy sÏ ®­a ra c©u tr¶ lêi cho c¸c vÊn ®Ò sau: Ngµnh c«ng nghiÖp Ho¸ dÇu thùc chÊt lµ g×? LiÖu ViÖt Nam cã kh¶ n¨ng x©y dùng thµnh c«ng ngµnh c«ng nghiÖp Ho¸ dÇu hay kh«ng? Nh÷ng khã kh¨n nµo ®ang c¶n b­íc cña ViÖt Nam? C¸c quèc gia ®i tr­íc ®· lµm thÕ nµo ®Ó cã ®­îc nh÷ng thµnh c«ng nh­ ngµy h«m nay? Tõ bµi häc cña c¸c quèc gia ®ã, ViÖt Nam cã thÓ vµ nªn lµm g× ®Ó tiÕp tôc x©y dùng, ph¸t triÓn vµ b¶o vÖ ngµnh Ho¸ dÇu cßn ®ang non trÎ cña m×nh trong tiÕn tr×nh héi nhËp? Kho¸ luËn ®­îc chia lµm 3 phÇn: Ch­¬ng I: Thùc tr¹ng ngµnh c«ng nghiÖp Ho¸ dÇu cña ViÖt Nam Ch­¬ng I sÏ ®em ®Õn mét c¸i nh×n tæng quan vÒ ngµnh Ho¸ dÇu, vÒ tÇm quan träng cña nã ®èi víi nÒn kinh tÕ ViÖt Nam nãi riªng vµ ®èi víi X· héi ViÖt Nam nãi chung, vÒ thùc tr¹ng cña ngµnh Ho¸ dÇu ViÖt Nam bao gåm nh÷ng thuËn lîi, khã kh¨n trong qu¸ tr×nh ph¸t triÓn vµ t×nh h×nh cung cÇu trong n­íc. Ch­¬ng II: Kinh nghiÖm ph¸t triÓn ngµnh Ho¸ dÇu ë mét sè n­íc trong khu vùc Ch©u ¸ Ch­¬ng II lµ nh÷ng kinh nghiÖm ph¸t triÓn ngµnh Ho¸ dÇu cña 3 quèc gia Ch©u ¸ bao gåm Th¸i Lan, Trung Quèc vµ Hµn Quèc. Th¸i Lan lµ mét quèc gia còng thuéc khèi ASEAN nh­ ViÖt Nam nh­ng ph¶i hoµn tÊt lé tr×nh héi nhËp AFTA sím h¬n ViÖt Nam. Trung Quèc gÇn ®©y ®· ®¹t ®­îc môc tiªu mµ ViÖt Nam hiÖn vÉn ®ang cè g¾ng v­¬n tíi, ®ã lµ gia nhËp WTO. Hµn Quèc næi lªn nh­ mét quèc gia c«ng nghiÖp míi rÊt thµnh c«ng. Do ®ã, kinh nghiÖm cña c¸c quèc gia nµy sÏ ®em l¹i nh÷ng bµi häc rÊt bæ Ých cho ViÖt Nam, ®Æc biÖt lµ bµi häc vÒ b¶o hé s¶n xuÊt trong n­íc ®èi víi ngµnh Ho¸ dÇu. Ch­¬ng III: Mét sè kiÕn nghÞ trong viÖc x©y dùng, ph¸t triÓn kÕt hîp víi b¶o hé ngµnh c«ng nghiÖp Ho¸ dÇu trong tiÕn tr×nh héi nhËp Ch­¬ng III bao gåm nh÷ng nÐt c¬ b¶n trong ®Þnh h­íng ph¸t triÓn ngµnh Ho¸ dÇu cña ViÖt Nam ®Õn n¨m 2020 vµ nh÷ng kiÕn nghÞ cña c¸ nh©n t¸c gi¶ vÒ x©y dùng, ph¸t triÓn vµ b¶o hé ngµnh Ho¸ dÇu cßn non trÎ trong tiÕn tr×nh héi nhËp. Bµi viÕt nµy sÏ tËp trung vµo nh÷ng néi dung mang tÝnh kinh tÕ chø kh«ng ®i s©u ph©n tÝch ®Æc tr­ng kü thuËt cña ngµnh Ho¸ dÇu. Ngoµi ra, do ph¹m vi c¸c s¶n phÈm cña ngµnh Ho¸ dÇu rÊt réng, sè liÖu thèng kª ch­a ®Çy ®ñ nªn kho¸ luËn sÏ chØ tËp trung vµo nh÷ng s¶n phÈm c¬ b¶n cã øng dông réng r·i ë ViÖt Nam nh­ PVC, sîi tæng hîp. C¸c ph­¬ng ph¸p nghiªn cøu ®­îc sö dông trong qu¸ tr×nh viÕt bµi bao gåm ph­¬ng ph¸p ph©n tÝch, tæng hîp, ph­¬ng ph¸p logic theo tr×nh tù thêi gian, ph­¬ng ph¸p thèng kª… Do ®©y lµ mét ®Ò tµi míi vµ do nh÷ng sè liÖu thèng kª cña ViÖt Nam vÒ thÞ tr­êng ho¸ dÇu trong n­íc cßn lÎ tÎ, thiÕu tÝnh tæng qu¸t nªn bµi viÕt kh«ng thÓ tr¸nh khái sai sãt. T¸c gi¶ rÊt mong nhËn ®­îc nh÷ng ý kiÕn ®ãng gãp ch©n thµnh cña thÇy c«, b¹n bÌ vµ nh÷ng ng­êi quan t©m ®Õn ®Ò tµi nµy ®Ó cã thÓ hoµn thiÖn vµ tiÕp tôc ®i s©u nghiªn cøu h¬n n÷a. Hµ Néi, ngµy 15 th¸ng 11 n¨m 2003 Ch­¬ng I: Thùc tr¹ng Ngµnh c«ng nghiÖp Ho¸ dÇu cña ViÖt Nam I. Tæng quan vÒ Ngµnh c«ng nghiÖp Ho¸ dÇu Giíi thiÖu chung vÒ Ngµnh c«ng nghiÖp Ho¸ dÇu Ngµnh Ho¸ dÇu lµ mét ngµnh c«ng nghiÖp nÆng ®ãng vai trß quan träng trong qu¸ tr×nh ph¸t triÓn cña nhiÒu quèc gia trªn thÕ giíi. Sù ra ®êi cña ngµnh ho¸ dÇu ®em l¹i hµng lo¹t ®ét ph¸ míi trong c«ng nghÖ vËt liÖu vµ gãp phÇn vµo sù ph¸t triÓn ngµy cµng hoµn thiÖn h¬n cña x· héi loµi ng­êi. Trong qu¸ tr×nh c«ng nghiÖp ho¸, giai ®o¹n hai vµ ba cña viÖc më réng c«ng nghiÖp ho¸ th­êng bao gåm néi dung x©y dùng c¸c ngµnh c«ng nghiÖp nÆng- trong ®ã cã c«ng nghiÖp ho¸ chÊt- mµ chóng ta cßn cã thÓ gäi theo c¸ch kh¸c lµ c¸c ngµnh c«ng nghiÖp c¬ b¶n. §ã chÝnh lµ do yªu cÇu t¨ng hµm l­îng gi¸ trÞ néi ®Þa trong s¶n xuÊt th«ng qua viÖc liªn kÕt c¸c nguån lùc trong n­íc víi nhau. Ngµnh Ho¸ dÇu cung cÊp nguån nguyªn liÖu th« v« cïng dåi dµo cho nhiÒu ngµnh c«ng nghiÖp kh¸c nh­ ngµnh nhùa, ngµnh may mÆc …. V× vËy, ngµnh Ho¸ dÇu gãp phÇn tho¶ m·n nh÷ng nhu cÇu thiÕt yÕu nhÊt cña con ng­êi lµ ¨n, mÆc vµ ë. Hoa Kú vµ c¸c quèc gia Ch©u ¢u ®· ph¸t triÓn ngµnh c«ng nghiÖp Ho¸ dÇu tõ rÊt sím , tõ nh÷ng n¨m 30 cña thÕ kû 20. NhËt B¶n b¾t ®Çu chËm h¬n Hoa Kú 20 n¨m vµ sím h¬n Hµn Quèc 10 n¨m. Nguyªn liÖu ®Çu vµo cho ngµnh ho¸ dÇu lµ c¸c s¶n phÈm cña ngµnh dÇu khÝ, cô thÓ lµ s¶n phÈm cña c¸c nhµ m¸y läc dÇu vµ c¸c nhµ m¸y chÕ biÕn, xö lý khÝ thiªn nhiªn bao gåm khÝ ho¸ láng (LPG), khÝ tù nhiªn, naphtha, s¶n phÈm ch­ng cÊt ë thÓ láng, s¶n phÈm ch­ng cÊt ®­îc tõ nh÷ng qu¸ tr×nh cracking ®Æc biÖt vµ c¸c hîp chÊt th¬m. C¸c s¶n phÈm nµy ®­îc xö lý theo c¸c quy tr×nh c«ng nghÖ ho¸ dÇu ®Ó t¹o ra c¸c hîp chÊt ®¬n ph©n tö hay cßn gäi lµ c¸c monomer nh­ ethylene, propylen. §Õn l­ît m×nh, c¸c monomer nµy sÏ ®­îc tæng hîp víi nhau hoÆc ®­îc trïng hîp ®Ó t¹o thµnh bét nhùa (plastic pellet), h¹t nhùa nguyªn sinh (plastic resin) hoÆc hîp chÊt nhùa (plastic compound). C¸c s¶n phÈm nµy l¹i chÝnh lµ ®Çu vµo kh«ng thÓ thiÕu cña nhiÒu ngµnh c«ng nghiÖp kh¸c. XÐt mét c¸ch tæng qu¸t, chóng ta cã thÓ chia ngµnh Ho¸ dÇu còng nh­ c¸c s¶n phÈm ho¸ dÇu thµnh 3 nh¸nh c¬ b¶n: Thø nhÊt lµ c¸c nhµ m¸y “th­îng nguån” víi ®Çu ra lµ c¸c s¶n phÈm “th­îng nguån” vÝ dô nh­ c¸c Olefin (ethylene, propylene, C4 hçn hîp… ) vµ c¸c chÊt th¬m (benzen, toluene, xylene hçn hîp…). Thø hai lµ c¸c nhµ m¸y “trung gian” víi ®Çu ra lµ c¸c s¶n phÈm “trung gian” nh­ Vinylchloride monomer (VCM), Styrene, Pure Terephthalic Acid (PTA), Phthalic Anhydride (PA), Ethylene Glycol (EG)… Thø ba lµ c¸c nhµ m¸y “h¹ nguån” víi ®Çu ra lµ c¸c s¶n phÈm “h¹ nguån” bao gåm hµng lo¹t c¸c nguyªn liÖu th« cho ngµnh may mÆc còng nh­ ngµnh nhùa nh­ Polyvinylchloride (PVC), Polyethylene (PE), Polypropylene (PP), Acrylonitrile-Butadiene Styrene (ABS) vµ Polyester. C¸c s¶n phÈm chÝnh cña Ngµnh ho¸ dÇu vµ tÇm quan träng cña chóng Polyethylene _ PE www.plasticsindustry.org/industry/defs.htm Kh¸i niÖm: Polyethylene- (C2H4)n- lµ mét hîp chÊt cao ph©n tö tån t¹i d­íi d¹ng nhùa nhiÖt dÎo (tøc lµ ë nhiÖt ®é cao dÔ ho¸ dÎo vµ dÔ uèn, cßn khi ë nhiÖt ®é thÊp th× ho¸ r¾n) thu ®­îc tõ qu¸ tr×nh trïng hîp khÝ ethylene (C2H4). Ph©n lo¹i: Phæ biÕn hiÖn nay trªn thÞ tr­êng cã 3 lo¹i PE lµ LDPE (PE mËt ®é thÊp), HDPE (PE mËt ®é cao) vµ LLDPE (PE mËt ®é thÊp m¹ch th¼ng). øng dông: Polyethylene trë nªn phæ biÕn tõ ThÕ chiÕn thø hai. Ban ®Çu nã ®­îc sö dông ®Ó bäc c¸c ®­êng c¸p ngÇm d­íi n­íc. Sau ®ã, PE lµ vËt liÖu c¸ch ®iÖn c¬ b¶n phôc vô cho nhiÒu môc ®Ých qu©n sù quan träng nh­ c¸p ra®a. Còng trong thêi gian nµy, PE trë thµnh mét vËt liÖu ®­îc qu¶ng b¸ réng r·i ®Õn ng­êi tiªu dïng. Cµng ngµy PE cµng trë nªn phæ biÕn h¬n ®èi víi c¶ ng­êi tiªu dïng lÉn c¸c ngµnh c«ng nghiÖp. Nã ®· ®¹t ®­îc mét kú tÝch mµ ch­a lo¹i nhùa nµo cã thÓ víi tíi tr­íc ®ã, ®ã lµ trë thµnh lo¹i nhùa ®Çu tiªn ®¹t doanh sè 1 tû B¶ng Anh mét n¨m ë Hoa Kú1. Ngµy nay, nã vÉn lµ lo¹i nhùa cã doanh sè b¸n cao nhÊt t¹i Hoa Kú nãi riªng vµ trªn toµn thÕ giíi nãi chung. C¸c øng dông hiÖn t¹i cña PE gåm cã : mµng bao b×, tói ®ùng r¸c, quÇn ¸o, hoa qu¶ vµ tói ®ùng c¸c hµng ho¸ kh¸c, ®å dïng gia ®×nh, ®å ch¬i, bao b×, èng n­íc, thïng ®ùng dÇu vµ s¬n, líp bao phñ, d©y thõng, pallet, vá m¸y tÝnh, mò b¶o hiÓm, vá b¨ng cassette, vá b×nh ¾c quy, c¸nh qu¹t, giÇy dÐp, èng kim tiªm, chØ, ®Ìn xe m¸y vµ nhiÒu øng dông kh¸c n÷a. Polypropylene _ PP www.plasticsindustry.org/industry/defs.htm Kh¸i niÖm: Polypropylene- (C3H6)n- còng thuéc hä Olefin nh­ Polyethylene nªn còng gièng nh­ PE, PP lµ mét hîp chÊt cao ph©n tö tån t¹i d­íi d¹ng nhùa dÎo nãng thu ®­îc tõ qu¸ tr×nh trïng hîp Propylene (CH3CHCH2). Tuy nhiªn, PP cã nh÷ng ®Æc tÝnh kh¸c so víi PE. PP cã mËt ®é ph©n tö thÊp, cøng vµ nãng ch¶y ë nhiÖt ®é 150 ®Õn 200oF, chÞu ®­îc c¸c lo¹i ho¸ chÊt vµ cã c¸c ®Æc tÝnh vÒ ®iÖn. Ph©n lo¹i: C¬ b¶n cã thÓ chia PP lµm 3 lo¹i lµ Isotactic PP, Syndiotactic PP vµ Atactic PP. PP ®­îc mua b¸n réng r·i trªn thÞ tr­êng bao gåm 90-97% isotactic PP vµ phÇn cßn l¹i lµ atactic PP. øng dông: PP lµ mét s¶n phÈm chñ chèt cña ngµnh Ho¸ dÇu. Nã lµ mét trong nh÷ng lo¹i nhùa dÎo nãng cã doanh sè b¸n cao nhÊt. Nhê kh¶ n¨ng chÞu nhiÖt nªn PP cã thÓ ®­îc sö dông lµm bao b× ®ùng c¸c vËt dông nãng, lµm ®Üa ®ùng thøc ¨n chÞu nhiÖt. Bªn c¹nh ®ã, nã cßn cã c¸c øng dông quan träng kh¸c nh­ lµm ®å gia dông, ®­êng èng n­íc, ph­¬ng tiÖn vËn t¶i vµ c¸c lo¹i th¶m trong vµ ngoµi nhµ (nh­ ë c¸c bÓ b¬i hay c¸c s©n golf mini) víi nhiÒu mµu s¾c kh¸c nhau. Polystyrene _ PS www.plasticsindustry.org/industry/defs.htm Kh¸i niÖm: Polystyrene lµ mét lo¹i nhùa dÎo nãng thu ®­îc tõ ph¶n øng trïng hîp styrene (CH2CHC6H5). Ph¶n øng trïng hîp sÏ ®¹t hiÖu qu¶ cao h¬n nÕu diÔn ra ë nhiÖt ®é cao víi sù cã mÆt cña chÊt kh¬i mµo ph¶n øng lµ Benzoyl peroxide [(C6H5CO2)O2]. øng dông: PS ®­îc ph¸t minh ra vµo n¨m 1845 nh­ng ph¶i 80 n¨m sau, tøc lµ khi ®­îc §øc vµ Hoa Kú s¶n xuÊt hµng lo¹t th× PS míi ®­îc nhiÒu ng­êi quan t©m tíi. Vµ ph¶i ®Õn sau ThÕ chiÕn thø hai, khi mµ PS kh«ng chØ ®­îc sö dông ®Ó lµm cao su tæng hîp phôc vô môc ®Ých qu©n sù th× nã míi trë thµnh mét lo¹i nhùa quan träng. Ngµy nay, PS lµ mét trong nh÷ng lo¹i nhùa dÎo nãng ®ùoc sö dông nhiÒu nhÊt. Chóng ta cã thÓ dÔ dµng b¾t gÆp c¸c s¶n phÈm ®­îc lµm tõ PS trong cuéc sèng hµng ngµy. Nã cã thÓ lµ chiÕc cèc v¹i ®Ó uèng bia, cã thÓ lµ nh÷ng chiÕc ®Üa sö dông mét lÇn, lµ nh÷ng chiÕc khay mu«n h×nh mu«n vÎ, lµ tói ®ùng hµng ho¸. Kh«ng nh÷ng vËy, PS cßn ®­îc sö dông lµm c¸c bé phËn trong « t«, ®å ch¬i, ®å gia dông, tÊm d¸n t­êng, vá Tivi hay vá ®µi, ®å néi thÊt, phao cøu hé, vali vµ nhiÒu øng dông kh¸c n÷a. Polyvinyl Chloride _ PVC K.SAEKI, K.FANATSU & K.TANABE: “Discrimination of Poly(vinyl chloride) Samples with Different Plasticizers and Prediction of Plasticizer Contents in Poly(vinyl chloride) Using Near-infrared Spectroscopy and Neural-network Analysis”_ The Japan Scosiety for Analytical Chemistry_ 02/2003. Kh¸i niÖm: Polyvinyl Chloride lµ mét lo¹i nhùa dÎo nãng thu ®­îc tõ ph¶n øng trïng hîp khÝ Vinyl chloride (CH2CHCl) PVC nguyªn chÊt cã tÝnh chÊt cøng, gißn vµ khã chÕ biÕn nh­ng khi ®­îc trén thªm víi c¸c chÊt ho¸ dÎo th× nã trë nªn mÒm vµ dÎo h¬n nhiÒu. Víi mçi chÊt ho¸ dÎo ®­îc trén thªm theo mét tû lÖ nhÊt ®Þnh ta thu ®­îc nh÷ng lo¹i PVC cã tÝnh chÊt kh¸c nhau. PVC cã kh¶ n¨ng chÞu löa vµ chÞu nhiÖt tèt. Mét ®Æc tÝnh quan träng kh¸c cña PVC lµ nã cã kh¶ n¨ng t¸i chÕ nhiÒu lÇn. øng dông: PVC ®­îc ng­êi §øc ph¸t minh vµo thËp niªn ®Çu tiªn cña thÕ kû 20 nh­ng ph¶i ®Õn cuèi thËp niªn 20 nã míi cã nh÷ng øng dông h÷u Ých t¹i Hoa Kú. Khi ThÕ chiÕn thø hai b¾t ®Çu, ng­êi ta thÊy r»ng cÇn ph¶i ho¸ dÎo PVC ®Ó cã thÓ chÕ biÕn nã mét c¸ch dÔ dµng. T¹i thêi ®iÓm ®ã, v× thiÕu hôt cao su thiªn nhiªn nªn c¸c c«ng ty ®· chuyÓn h­íng nghiªn cøu vµ ph¸t triÓn PVC vµ hä thÊy r»ng PVC lµ lo¹i nhùa cã rÊt nhiÒu ­u ®iÓm. PVC cã rÊt nhiÒu øng dông quen thuéc ®èi víi ng­êi tiªu dïng nh­ lµm tÊm lãt sµn, tÊm èp trÇn, tÊm èp t­êng, v¸ch ng¨n, cöa sæ, cöa ra vµo, mµng,tÊm phñ, èng n­íc vµ phô tïng nèi èng, líp v¸n bªn ngoµi giµn gi¸o, quÇn ¸o vµ phô kiÖn, v¶i gi¶ da, ñng, g¨ng tay, d©y c¸p ®iÖn… Acrylonitrile Butadiene Styrene/ Styrene Acrylonitrile _ ABS/SAN Kh¸i niÖm: Acrylonitrile Butadiene Styrene lµ mét lo¹i nhùa dÎo nãng t¹o ra tõ 3 monomer kh¸c nhau lµ acrylonitrile(CH2CHCN), butadiene(CH2CHCHCH2) víi tØ lÖ thay ®æi vµ styrene (C6H5CHCH2) víi tØ lÖ h¬n 50% nªn nã cã tÊt c¶ nhøng ®Æc tÝnh næi tréi nhÊt cña c¸c monomer nãi trªn. www.plasticsindustry.org/industry/defs.htm Styrene Acrylonitrile lµ s¶n phÈm cña ph¶n øng ®ång trïng hîp styrene vµ acrylonitrile. www.faqs.org/faqs/sci/chem-faq/part6/section-1.html Trong cïng mét qu¸ tr×nh s¶n xuÊt, tuú vµo tû lÖ lùa chän mµ ta thu ®­îc ABS hay SAN. øng dông: ABS ®­îc ®­a ra thÞ tr­êng n¨m 1948 nhê nh÷ng ho¹t ®éng nghiªn cøu vµ ph¸t triÓn cao su nh©n t¹o trong thêi kú chiÕn tranh. Nã cã kh¶ n¨ng chÞu va ch¹m vµ kh¶ n¨ng c¬ häc cao nªn ®­îc sö dông lµm c¸c s¶n phÈm c«ng nghiÖp hoÆc c¸c ®å tiªu dïng cøng nh­: ®å gia dông, bé phËn « t«, èng n­íc, m¸y mãc vµ linh kiÖn ®iÖn tho¹i… SAN ®­îc sö dông lµm c¸c vËt dông trong bÕp, bé phËn bªn trong tñ l¹nh, vËt ®ùng thøc ¨n… Styrene Butadiene Latex _ SB Latex Kh¸i niÖm: Styrene Butadiene Latex ®­îc t¹o ra tõ ph¶n øng ®ång trïng hîp Styrene vµ Butadiene víi tØ lÖ styrene/butadiene n»m trong kho¶ng tõ 54/46 ®Õn 80/20. øng dông: SB Latex lµ mét lo¹i cao su c«ng nghiÖp, nã ®­îc dïng lµm th¶m, líp phñ bÒ mÆt cña giÊy… Dioctyl Phthalate _ DOP Kh¸i niÖm: Dioctyl Phathalate lµ mét chÊt ho¸ dÎo cã c«ng thøc ho¸ häc lµ C6H4(COOC8H17)2 ®­îc t¹o ra tõ ph¶n øng nhÞ trïng ho¸ butyraldehyde_ mét chÊt ®­îc t¹o ra tõ propylene. LGChem_ “LG Plasticizers”_ LG Chem_ 2002 DOP cã kh¶ n¨ng chÞu nhiÖt cao v× ®iÓm s«i cña nã lªn tíi 386oC, ®ång thêi nã chØ bÞ ®«ng cøng ë nhiÖt ®é rÊt thÊp lµ -55oF. øng dông: Nh­ ®· nãi ë trªn, DOP lµ mét chÊt ho¸ dÎo, tøc lµ khi ®­îc kÕt hîp víi c¸c lo¹i nhùa kh¸c, nã sÏ lµm cho chóng trë nªn mÒm vµ dÎo h¬n, do ®ã dÔ dµng chÕ biÕn vµ sö dông h¬n. ë Ch©u ¢u hiÖn nay, DOP chiÕm ®Õn 30% thÞ phÇn thÞ tr­êng c¸c chÊt ho¸ dÎo v× nã cã rÊt nhiÒu tÝnh n¨ng ­u viÖt. Khi DOP ®­îc kÕt hîp víi PVC, nã t¹o ra mét lo¹i PVC mÒm sö dông réng r·i trong nhiÒu ngµnh quan träng cã thÓ kÓ ®Õn ë ®©y nh­: ngµnh y tÕ víi c¸c thiÕt bÞ y tÕ sö dông mét lÇn võa cã ®é an toµn cao, võa tiÕt kiÖm chi phÝ mét c¸ch ®¸ng kÓ; ngµnh x©y dùng víi c¸c lo¹i s¬n ngo¹i thÊt, tÊm lãt sµn, d©y c¸p, èng n­íc mÒm…; ngµnh may mÆc vµ da giÇy víi c¸c lo¹i v¶i gi¶ da, giÇy dÐp; ngµnh s¶n xuÊt bao b×… Terephthalic Acid _ TPA www.plasticsindustry.org/industry/defs.htm Kh¸i niÖm: Terephthalic Acid lµ mét lo¹i bét nhùa cã mµu tr¾ng tinh thu ®­îc tõ qu¸ tr×nh oxy ho¸, läc, t¸ch vµ sÊy kh« Para Xylene_ mét s¶n phÈm cña nhµ m¸y läc dÇu. Ph©n lo¹i: Dùa trªn qu¸ tr×nh tæng hîp TPA mµ ta cã thÓ chia lµm 2 lo¹i lµ Pure Terephthalic Acid, gäi t¾t lµ PTA vµ Qualified Terephthalic Acid, gäi t¾t lµ QTA øng dông: TPA ®­îc sö dông lµm nguyªn liÖu chÝnh cho viÖc s¶n xuÊt sîi polyester, chai ®ùng PET, phim, s¬n vµ nhùa kü thuËt. V× nã cã kh¶ n¨ng chÞu nhiÖt, chÞu mµi mßn vµ c¸ch ®iÖn tèt nªn nhiÒu c«ng nghÖ s¶n xuÊt míi ®· ®­îc ph¸t triÓn ®Ó më réng øng dông cña TPA nh­ lµm ®å ®iÖn tö, m¸y mãc, vËt liÖu x©y dùng, vËt liÖu c«ng nghiÖp. EPOXY Kh¸i niÖm: Khi ch­a qua xö lý, epoxy lµ c¸c hîp chÊt thuéc nhãm nhùa ph¶n øng nhiÖt chøa mét hoÆc nhiÒu nhãm epoxide ho¹t ®éng. C¸c nhãm epoxide nµy cã t¸c dông nh­ nh÷ng ®iÓm liªn kÕt trong qu¸ tr×nh xö lý epoxy. Lo¹i epoxy kh«ng biÕn ®æi phæ biÕn nhÊt ®­îc t¹o ra tõ epichlorohydrin vµ bisphenol A. Ngoµi ra cßn cã c¸c lo¹i epoxy kh¸c nh­ nhùa phenoxy, nhùa novolac, nhùa cycloaliphatic. I Boustead_ “Ecoprofiles of plastics and related intermediates”_ NXB AMPE, BØ_ 1999 øng dông: Trong ngµnh nhùa, epoxy ®­îc sö dông theo mét sè c¸ch kh¸c nhau. Nã cã thÓ ®­îc kÕt hîp víi sîi thñy tinh ®Ó t¹o ra c¸c composite chÞu lùc hoÆc c¸c lo¹i nhùa ®­îc gia cè cã kh¶ n¨ng chÞu lùc, chÞu nhiÖt vµ cã c¸c ®Æc tÝnh ®iÖn ho¸. C«ng dông chÝnh cña nhùa gia cè thuû tinh-epoxy lµ ®­îc chÕ t¹o thµnh c¸c bé phËn cña m¸y bay, èng n­íc, thïng ®ùng dÇu, chÊt cè ®Þnh vµ khu«n ®óc. Epoxy cßn ®­îc sö dông lµm chÊt kÕt dÝnh, vá b¶o vÖ cña ®å gia dông, cña thiÕt bÞ c«ng nghiÖp vµ sµn phßng tËp thÓ dôc, lµm chÊt v¸ lç hæng. II. Vai trß cña ngµnh c«ng nghiÖp Ho¸ dÇu : Kh«ng ph¶i ngÉu nhiªn khi nhiÒu quèc gia ph¸t triÓn còng nh­ nhiÒu n­íc NIC ®Òu cã mét ngµnh Ho¸ dÇu ph¸t triÓn m¹nh. NhËt B¶n vµ Hµn Quèc lµ nh÷ng quèc gia khan hiÕm tµi nguyªn thiªn nhiªn nh­ng còng s½n sµng nhËp khÈu dÇu th« ®Ó x©y dùng ngµnh Ho¸ dÇu. Trung Quèc trong nç lùc trë thµnh c­êng quèc kinh tÕ thÕ giíi còng ý thøc ®­îc tÇm quan träng cña ngµnh Ho¸ dÇu vµ kh«ng ngõng ®Çu t­ ph¸t triÓn ngµnh nµy. Vµ nhiÒu quèc gia ASEAN còng cho r»ng c«ng nghiÖp Ho¸ dÇu lµ mét m¶nh ®Êt mµu mì cÇn ®­îc ®Çu t­ vµ khai th¸c. §èi víi ViÖt Nam, ®Ó thÊy ®­îc t¸c ®éng cña ngµnh Ho¸ dÇu tíi t×nh h×nh Kinh tÕ-X· héi, chóng ta h·y cïng xem xÐt 5 vai trß quan träng nhÊt cña ngµnh c«ng nghiÖp nµy. T¹o ®iÒu kiÖn thuËn lîi cho sù ph¸t triÓn cña nhiÒu ngµnh kinh tÕ kh¸c C¸c s¶n phÈm ho¸ dÇu ®ãng vai trß lµ nh©n tè ®Çu vµo cho nhiÒu ngµnh kinh tÕ kh¸c vµ v× vËy, x©y dùng thµnh c«ng ngµnh Ho¸ dÇu sÏ cã ¶nh h­ëng tÝch cùc tíi c¸c bé phËn cña nÒn kinh tÕ mét c¸ch trùc tiÕp hay gi¸n tiÕp. Ngµnh nhùa lµ ngµnh phô thuéc nhiÒu nhÊt vµo c¸c s¶n phÈm ho¸ dÇu. Nh­ ®· tr×nh bµy ë phÇn I, phÇn lín nguyªn liÖu cho ngµnh nhùa nh­ PP, PE, PVC… ®Òu lµ s¶n phÈm cña ngµnh Ho¸ dÇu. V× thÕ, cã thÓ nãi kh«ng cã ngµnh Ho¸ dÇu th× ngµnh nhùa kh«ng thÓ tån t¹i. HiÖn nay, ë ViÖt Nam hÇu hÕt nguyªn liÖu cña ngµnh nhùa ®Òu ph¶i nhËp khÈu. HiÖn tr¹ng nµy dÉn ®Õn sù phô thuéc cña thÞ tr­êng nguyªn liÖu trong n­íc vµo nh÷ng biÕn ®éng cña thÞ tr­êng quèc tÕ, lµm t¨ng rñi ro trong s¶n xuÊt kinh doanh vµ hËu qu¶ lµ lµm gi¶m tÝnh c¹nh tranh cña s¶n phÈm. NÕu chóng ta ®¶m b¶o ®­îc phÇn nµo vÒ ®Çu vµo cho ngµnh nhùa th× thÞ tr­êng sÏ æn ®Þnh h¬n, c¸c doanh nghiÖp s¶n xuÊt cã thÓ yªn t©m ph¸t triÓn theo chiÒu s©u, tøc lµ ®Çu t­ n©ng cao chÊt l­îng, mÉu m· ®Ó t¹o ®­îc thÕ c¹nh tranh trong cuéc chiÕn víi c¸c s¶n phÈm nhËp ngo¹i. Ngµnh dÖt may còng lµ mét kh¸ch hµng lín cña ngµnh Ho¸ dÇu. Tr­íc ®©y, khi c¸c s¶n phÈm dÖt may chØ ®­îc lµm tõ v¶i sîi b«ng thiªn nhiªn th× khã cã thÓ t×m thÊy bãng d¸ng c¸c s¶n phÈm ho¸ dÇu trong ngµnh nµy. Nh­ng cïng víi cuéc c¸ch m¹ng khoa häc c«ng nghÖ, hµng lo¹t chÊt liÖu míi ®· ®­îc nghiªn cøu vµ ph¸t triÓn. ChØ sau mét thêi gian ng¾n, v¶i sîi nh©n t¹o ®· lªn ng«i vµ gãp phÇn lµm cho chÊt l­îng còng nh­ mÉu m·, kiÓu d¸ng vµ mµu s¾c cña c¸c s¶n phÈm dÖt may ®a d¹ng h¬n, ­u viÖt h¬n. Mét trong nh÷ng ngµnh kinh tÕ mòi nhän cña ViÖt Nam hiÖn nay lµ ngµnh dÖt may nh­ng chñ yÕu chØ lµ d­íi h×nh thøc gia c«ng, phÇn lín nguyªn liÖu vÉn do c¸c doanh nghiÖp ®Æt hµng ®¶m tr¸ch. Nh­ ®· nªu ë phÇn I, mét s¶n phÈm quan träng cña ngµnh Ho¸ dÇu lµ polyester. §Õn l­ît m×nh, polyester l¹i lµ ®Çu vµo kh«ng thÓ thiÕu cña ngµnh dÖt may. Hµng n¨m, chóng ta ph¶i nhËp khÈu h¬n 150 ngµn tÊn x¬ vµ sîi polyester ®Ó ®¶m b¶o cho ho¹t ®éng cña ngµnh dÖt may. Petrovietnam vµ Vinatex_ “Dù ¸n Polyester- Nghiªn cøu tiÒn kh¶ thi”_ 2001 V× vËy, nhu cÇu bøc thiÕt hiÖn nay cña c¸c doanh nghiÖp dÖt may trong n­íc lµ ph¶i x©y dùng vµ ph¸t triÓn ®­îc c¸c c¬ së, nhµ m¸y s¶n xuÊt polyester ®Ó n©ng cao gi¸ trÞ s¶n phÈm xuÊt khÈu. Cã nh­ vËy, ngµnh dÖt may míi cã thÓ tù ®øng trªn ®«i ch©n cña m×nh chø kh«ng chØ lµ ng­êi lµm thuª cho c¸c doanh nghiÖp n­íc ngoµi. D©n sè t¨ng lªn tøc lµ nhu cÇu vÒ giÇy dÐp còng ngµy mét cao vµ nÕu chØ sö dông nguyªn liÖu thiªn nhiªn nh­ v¶i sîi b«ng hay c¸c lo¹i da ®éng vËt th× kh«ng thÓ tho¶ m·n ®­îc ng­êi tiªu dïng. Ngµnh Ho¸ dÇu víi c¸c s¶n phÈm phôc vô s¶n xuÊt v¶i gi¶ da lµ mét gi¶i ph¸p tèi ­u hiÖn nay. Thªm vµo ®ã, bé phËn ®Õ giÇy, c¸c phô kiÖn ®i kÌm, c¸c lo¹i keo d¸n ®Òu Ýt nhiÒu cã liªn quan ®Õn ngµnh Ho¸ dÇu. §ã lµ lý do v× sao ngµnh da giÇy ViÖt Nam cÇn cã sù hËu thuÉn cña ngµnh Ho¸ dÇu. ë nhiÒu quèc gia trªn thÕ giíi, s¶n phÈm ho¸ dÇu ®· vµ ®ang t¸c ®éng ®Õn ngµnh x©y dùng v× nã lµm t¨ng chÊt l­îng c¸c c«ng tr×nh. VËt liÖu x©y dùng ho¸ häc ®øng hµng thø t­ cña vËt liÖu x©y dùng sau thÐp, gç vµ xi m¨ng. Cèp-pha b»ng nhùa tæng hîp bÒn, kinh tÕ vµ an toµn h¬n nhiÒu so víi cèp-pha gç mµ ViÖt Nam vÉn quen sö dông. C¸c phô gia lµm t¨ng kh¶ n¨ng thÝch øng cña s¬n ®èi víi nhiÒu ®iÒu kiÖn m«i tr­êng kh¸c nhau. C¸c lo¹i cöa ra vµo vµ cöa sæ b»ng èng nhùa vµ profile cã mÉu m· ®a d¹ng vµ phï hîp víi tói tiÒn cña ng­êi tiªu dïng. C¸c chÊt phô gia lµm gç c«ng nghiÖp bÒn vµ ®Ñp h¬n. V¸n lãt sµn vµ tÊm èp trÇn b»ng nhùa tæng hîp còng kh«ng cßn xa l¹ víi ng­êi tiªu dïng. X©y dùng ngµnh Ho¸ dÇu sÏ më ra mét t­¬ng lai míi cho ngµnh x©y dùng. Ngµnh Ho¸ dÇu còng cã t¸c ®éng tíi sù ph¸t triÓn cña ngµnh chÕ t¹o ph­¬ng tiÖn vËn t¶i. Ph­¬ng tiÖn vËn t¶i hiÖn nay an toµn h¬n lµ nhê cã hÖ thèng d©y c¸p ®iÖn an toµn s¶n xuÊt tõ PVC vµ DOP. L­îng lèp xe chÕ t¹o b»ng cao su nh©n t¹o ®ang ngµy mét t¨ng. Vµ cßn nhiÒu bé phËn cña mét chiÕc xe còng ®­îc lµm tõ c¸c s¶n phÈm kh¸c cña ngµnh Ho¸ dÇu nh­ LDPE, HDPE, PP… Ngµnh n«ng nghiÖp võa chÞu ¶nh h­ëng trùc tiÕp võa chÞu ¶nh h­ëng gi¸n tiÕp cña ngµnh Ho¸ dÇu. V× s¶n xuÊt ho¸ dÇu tõ khÝ ga tù nhiªn lu«n ®i kÌm víi viÖc s¶n xuÊt ph©n urª nªn nã g©y t¸c ®éng trùc tiÕp ®Õn s¶n xuÊt n«ng nghiÖp. MÆt kh¸c, ngµnh Ho¸ dÇu t¹o ®iÒu kiÖn cho ngµnh nhùa n«ng nghiÖp ph¸t triÓn víi c¸c s¶n phÈm chñ ®¹o lµ mµng gieo h¹t, mµng thùc phÈm, mµng ®a chøc n¨ng, mµng kh«ng nhá giät, mµng che n¾ng, mµng bao vÕt th­¬ng, l­íi vµ dông cô cho ®¸nh b¾t c¸, m¸y mãc dông cô trong n«ng nghiÖp … nªn cã thÓ nãi ngµnh Ho¸ dÇu t¸c ®éng gi¸n tiÕp tíi qu¸ tr×nh c«ng nghiÖp ho¸ n«ng nghiÖp n«ng th«n. Tãm l¹i, x©y dùng ngµnh c«ng nghiÖp Ho¸ dÇu sÏ lµ ®éng lùc thóc ®Èy nhiÒu ngµnh kinh tÕ quan träng ph¸t triÓn theo ®óng ®­êng lèi c«ng nghiÖp ho¸, hiÖn ®¹i ho¸ mµ §¶ng vµ Nhµ n­íc ®· ®Ò ra. TiÕt kiÖm ngo¹i tÖ X©y dùng ngµnh Ho¸ dÇu ®ång nghÜa víi viÖc gi¶m bít nhËp khÈu nguyªn liÖu cña ngµnh da giÇy, ngµnh nhùa, ngµnh dÖt may, ngµnh x©y dùng … Sè ngµnh cã liªn quan cho thÊy r»ng hµng n¨m, chóng ta ®ang ph¶i tiªu tèn mét l­îng ngo¹i tÖ kh«ng nhá cho môc ®Ých nhËp khÈu. VÝ dô, theo niªn gi¸m thèng kª kinh tÕ cña ViÖt Nam n¨m 2002 th× trong n¨m 2001, ngµnh nhùa ®· ph¶i tiªu tèn 495,6 triÖu USD cho nhËp khÈu chÊt dÎo. Còng trong n¨m nµy, ngµnh dÖt may ph¶i nhËp khÈu 210,7 ngh×n tÊn x¬ vµ sîi tæng hîp, ngµnh n«ng nghiÖp nhËp khÈu 1605,3 ngh×n tÊn ph©n Urª. Thay thÕ nhËp khÈu cho phÐp tiÕt kiÖm mét phÇn l­îng ngo¹i tÖ ®ã. T¨ng hµm l­îng gi¸ trÞ néi ®Þa cña s¶n phÈm Khi tham gia vµo th­¬ng m¹i quèc tÕ nãi chung vµ héi nhËp kinh tÕ khu vùc nãi riªng, hµm l­îng gi¸ trÞ néi ®Þa sÏ ¶nh h­ëng tíi thuÕ suÊt cña hµng ho¸. §Ó ®­îc h­ëng møc thuÕ suÊt thÊp, ®em l¹i tÝnh c¹nh tranh cho s¶n phÈm xuÊt khÈu th× gi¸ trÞ néi ®Þa cña s¶n phÈm ph¶i cã hµm l­îng cµng cao cµng tèt, hay nãi c¸ch kh¸c lµ s¶n phÈm xuÊt khÈu cµng sö dông nhiÒu nguyªn liÖu trong n­íc cµng tèt. Ch¼ng h¹n theo quy ®Þnh vÒ xuÊt xø cña CEPT th× hµng ho¸ muèn ®­îc h­ëng thuÕ suÊt ­u ®·i cña CEPT ph¶i “®­îc s¶n xuÊt sao cho tæng gi¸ trÞ nguyªn vËt liÖu, linh kiÖn vµ s¶n vËt ®· sö dông kh«ng cã xuÊt xø tõ c¸c quèc gia ASEAN hoÆc cã xuÊt xø kh«ng x¸c ®Þnh ®­îc kh«ng v­ît qu¸ 60% gi¸ FOB cña s¶n phÈm cuèi cïng”. NÕu theo quy ®Þnh nµy th× hiÖn nay, nh÷ng s¶n phÈm s¶n xuÊt tõ Polyester cña ViÖt._. Nam khã cã thÓ ®¸p øng yªu cÇu nµy v× sîi Polyester hÇu hÕt ®Òu ®­îc nhËp khÈu vµ m¸y mãc thiÕt bÞ cña c¸c c¬ së may mÆc hÇu hÕt ®Òu lµ do bªn giao gia c«ng cung cÊp. Ngµnh Ho¸ dÇu sÏ gãp phÇn lµm t¨ng l­îng x¬ vµ sîi Polyester s¶n xuÊt trong n­íc vµ cßn cã thÓ cung cÊp nguyªn liÖu chÕ t¹o c¸c phô kiÖn ®i kÌm cña hµng may mÆc, tõ ®ã t¨ng hµm l­îng gi¸ trÞ néi ®Þa cña s¶n phÈm. T¹o thªm c«ng ¨n viÖc lµm Cã thÓ nãi ®©y lµ mét t¸c ®éng gi¸n tiÕp cña ngµnh Ho¸ dÇu ®èi víi t×nh h×nh Kinh tÕ- X· héi bëi c¸c khu liªn hîp ho¸ dÇu thùc tÕ kh«ng t¹o thªm nhiÒu c«ng ¨n viÖc lµm v× nã sö dông nhiÒu c«ng nghÖ tù ®éng ho¸ vµ nã ®ßi hái mét ®éi ngò lao ®éng cã tiªu chuÈn kh¸ cao, sö dông Ýt lao ®éng phæ th«ng. Tuy nhiªn, víi vai trß lµ nh©n tè kÝch thÝch sù ph¸t triÓn cña c¸c ngµnh kinh tÕ kh¸c, mµ hÇu hÕt l¹i lµ nh÷ng ngµnh cã nhu cÇu sö dông lao ®éng cao nªn ngµnh Ho¸ dÇu còng høa hÑn nh÷ng triÓn väng míi cho thÞ tr­êng lao ®éng. TiÕt kiÖm vµ n©ng cao hiÖu qu¶ sö dông tµi nguyªn thiªn nhiªn Mçi n¨m, diÖn tÝch ®Êt rõng cña n­íc ta mét thu hÑp l¹i v× nhu cÇu lÊy gç x©y nhµ, lµm ®å néi thÊt. C¸c má kim lo¹i ®ang ngµy mét c¹n kiÖt v× c¸c s¶n phÈm kim lo¹i khã cã kh¶ n¨ng t¸i chÕ nhiÒu lÇn. §éng vËt hoang d· bÞ s¨n b¾t nhiÒu h¬n do nhu cÇu lÊy da. S¶n l­îng sîi b«ng tù nhiªn kh«ng ®ñ ®¸p øng nhu cÇu vÒ mÆc. Yªu cÇu ®Æt ra lµ ph¶i ph¸t triÓn ®­îc nh÷ng lo¹i nguyªn vËt liÖu cã kh¶ n¨ng t¸i chÕ nhiÒu lÇn vµ gãp phÇn tËn dông tèi ®a nh÷ng tµi nguyªn ®· khai th¸c. Gi¶i ph¸p n»m ë ngµnh Ho¸ dÇu. Ngµnh Ho¸ dÇu còng xuÊt ph¸t tõ viÖc khai th¸c nguån tµi nguyªn thiªn nhiªn lµ dÇu th«, khÝ ®ång hµnh, muèi vµ khÝ tù nhiªn. Tuy nhiªn, tÝnh ­u viÖt cña c¸c s¶n phÈm ho¸ dÇu n»m trong kh¶ n¨ng t¸i sö dông cña chóng. Tõ 27 vá chai n­íc lµm tõ PVC cã thÓ t¹o ra mét chiÕc ¸o len “Chemicals at the heart of life”_ ATOFINA’s Public Affairs_ Th¸ng 2 n¨m 2002 . C¸c s¶n phÈm nhùa trong cã thÓ t¸i chÕ thµnh ®Õ giÇy, ®Õ dÐp vµ dÐp. Ngoµi ra, c¸c s¶n phÈm kh¸c cã t¸c dông nh­ nh÷ng chÊt phô gia lµm t¨ng chÊt l­îng cña gç c«ng nghiÖp nªn gi¶m ®­îc l­îng gç bÞ khai th¸c, lµm t¨ng tÝnh n¨ng cña kim lo¹i nªn lµm gi¶m l­îng kim lo¹i cÇn sö dông theo ph­¬ng ph¸p tr­íc ®©y. Nh×n chung, ngµnh Ho¸ dÇu ®em l¹i kh¶ n¨ng tËn dông tèi ®a vµ cã hiÖu qu¶ cao, tr¸nh l·ng phÝ c¸c nguån tµi nguyªn thiªn nhiªn. III. Thùc tr¹ng ngµnh c«ng nghiÖp Ho¸ dÇu ViÖt Nam Ngµy nay, ng­êi d©n ViÖt Nam ®· qu¸ quen víi viÖc sö dông c¸c s¶n phÈm tiªu dïng b»ng nhùa nh­ m¸i hiªn di ®éng, ©u ®ùng thøc ¨n, gi¸ ®Ó giÇy dÐp, vËt liÖu èp trÇn, lãt sµn. Chóng ta còng ®· qu¸ quen víi c¸c s¶n phÈm thêi trang mµ trªn nh·n m¸c cã ghi 60% hay 70% polyester. Ng­êi n«ng d©n ViÖt Nam còng th­êng xuyªn sö dông c¸c lo¹i mµng b¶o vÖ c©y gièng, con gièng hay èng t­íi tiªu b»ng nhùa tæng hîp. Nh­ng d­êng nh­ kh¸i niÖm vÒ ngµnh c«ng nghiÖp Ho¸ dÇu vÉn cßn qu¸ xa l¹, kh«ng gîi lªn mét sù liªn hÖ nµo víi nh÷ng s¶n phÈm ®ang bao quanh ®êi sèng hµng ngµy cña chóng ta. §©y lµ mét thùc tÕ dÔ hiÓu bëi chØ míi vµi n¨m trë l¹i ®©y, ngµnh Ho¸ dÇu ViÖt Nam míi chËp ch÷ng nh÷ng b­íc ®i ®Çu tiªn. Nh÷ng g× chóng ta hiÖn cã chØ lµ mét vµi nhµ m¸y liªn doanh s¶n xuÊt mét sè s¶n phÈm “h¹ nguån” nh­ PVC vµ DOP. C¸c nhµ m¸y “th­îng nguån” vµ “trung gian” vÉn chØ lµ nh÷ng b¶n kÕ ho¹ch cßn n»m trªn bµn giÊy cña nh÷ng nhµ ho¹ch ®Þnh chÝnh s¸ch ph¸t triÓn. Chóng ta h·y cïng xem xÐt nh÷ng thuËn lîi vµ khã kh¨n cña ViÖt Nam trong ph¸t triÓn ngµnh c«ng nghiÖp Ho¸ dÇu tr­íc khi ph©n tÝch thùc tr¹ng cung, cÇu c¸c s¶n phÈm ho¸ dÇu. ThuËn lîi: T×nh h×nh Kinh tÕ- ChÝnh trÞ- X· héi æn ®Þnh Tæng hîp tõ Bµi pháng vÊn Bé tr­ëng Bé KÕ ho¹ch ®Çu t­ Vâ Hång Phóc ®­îc thùc hiÖn bëi Christopher W. Runckel, mét cùu quan chøc cÊp cao cña Bé Ngo¹i giao Hoa Kú Sù æn ®Þnh vÒ Kinh tÕ- ChÝnh trÞ- X· héi lµ mét ®Æc ®iÓm cña m«i tr­êng ®Çu t­ ViÖt Nam ®­îc c¸c nhµ ®Çu t­ ®¸nh gi¸ rÊt cao khi c©n nh¾c vµ ra quyÕt ®Þnh cã ®Çu t­ vµo thÞ tr­êng ViÖt Nam hay kh«ng. ViÖt Nam lµ mét trong sè Ýt c¸c n­íc trªn thÕ giíi cã tèc ®é t¨ng tr­ëng kinh tÕ cao vµ æn ®Þnh trong mét thêi gian dµi. Tõ n¨m 1991 ®Õn n¨m 1997, tèc ®é t¨ng tr­ëng GDP cña ViÖt Nam ®¹t b×nh qu©n 8,4%/n¨m. Tõ n¨m 1998 ®Õn n¨m 2002, tèc ®é t¨ng tr­ëng GDP b×nh qu©n vÉn ®¹t møc 6%, chØ ®øng thø hai sau Trung Quèc, bÊt chÊp sù t¸c ®éng cña cuéc khñng ho¶ng kinh tÕ tµi chÝnh khu vùc §«ng ¸. Trong 10 n¨m 1990-2000, thu nhËp b×nh qu©n ®Çu ng­êi t¨ng gÊp ®«i; tØ lÖ tiÕt kiÖm t¨ng tõ 8,5% GDP lªn 27% GDP; ®Çu t­ tr­íc chØ chiÕm 16% GDP ®· t¨ng lªn 27,8%. N¨m 2001 so víi n¨m 1990, ®Çu t­ ®· t¨ng gÊp 3, ®¹t 30% GDP (®· cã ®iÒu chØnh vÒ gi¸ tiÒn tÖ). §Çu t­ n­íc ngoµi chiÕm mét phÇn t­ tæng ®Çu t­ cña toµn x· héi. Sau mét thêi gian dµi chÞu t×nh tr¹ng siªu l¹m ph¸t, t×nh h×nh kinh tÕ vÜ m« ®· æn ®Þnh h¬n trong nhiÒu n¨m. TØ lÖ l¹m ph¸t gi¶m nhanh tõ 776% n¨m 1986 xuèng cßn mét con sè tõ ®Çu thËp niªn 90 vµ tõ ®ã ®Õn nay vÉn ®­îc duy tr× d­íi 6%. Th©m hôt ng©n s¸ch lu«n nhá h¬n 5% GDP. Doanh thu xuÊt khÈu t¨ng nhanh víi tèc ®é b×nh qu©n trªn 25%/n¨m, nhanh h¬n rÊt nhiÒu so víi c¸c quèc gia ®ang ph¸t triÓn kh¸c. Møc ®é më cöa th­¬ng m¹i kh¸ cao: doanh thu xuÊt nhËp khÈu ®¹t 120% GDP. Sè doanh nghiÖp kinh doanh xuÊt khÈu t¨ng tõ 3.500 vµo n¨m 1990 lªn 20.000 vµo n¨m 2002. S¶n phÈm c«ng nghiÖp xuÊt khÈu t¨ng ®¸ng kÓ, hiÖn nay chiÕm tíi 70% tæng doanh thu xuÊt nhËp khÈu. C¬ cÊu kinh tÕ thay ®æi râ rÖt. Trong thêi gian tõ 1991 ®Õn 2002, s¶n xuÊt c«ng nghiÖp t¨ng m¹nh nhÊt, tõ 24% lªn 39%, s¶n xuÊt n«ng nghiÖp gi¶m nhanh tõ 40% xuèng cßn 23% trong khi lÜnh vùc dÞch vô Ýt thay ®æi. C«ng nghiÖp s¶n xuÊt t¨ng b×nh qu©n 10%/n¨m tõ n¨m 1998 ®Õn n¨m 2002, s¶n l­îng c¶ ngµnh c«ng nghiÖp t¨ng 14% trong cïng kú. XuÊt hiÖn nhiÒu ngµnh c«ng nghiÖp vµ nhiÒu s¶n phÈm míi. Bªn c¹nh nh÷ng tiÕn bé ®¸ng ghi nhËn vÒ kinh tÕ, ViÖt Nam cßn cã thÓ tù hµo vÒ sù æn ®Þnh chÝnh trÞ vµ x· héi. Trªn b¸o chÝ còng nh­ trong nhiÒu ch­¬ng tr×nh thêi sù trong n­íc vµ quèc tÕ thêi gian gÇn ®©y liªn tôc cã nh÷ng th«ng tinh vÒ khñng bè, b¾t cãc ë Indonesia, Phillippines vµ ngay c¶ ë Mü- quèc gia ®· cã nh÷ng kho¶n ®Çu t­ khæng lå cho lÜnh vùc qu©n sù, råi nh÷ng th«ng tin vÒ chiÕn sù ë Iraq, Palestin, Israel, Ên §é. Nh÷ng nhµ ®Çu t­ ®· ph¶i nhiÒu lÇn thãt tim lo l¾ng cho ®ång vèn kinh doanh cña m×nh vµ hä b¾t ®Çu t×m kiÕm nh÷ng ®Þa ®iÓm an toµn h¬n ®Ó ®Çu t­. Trong khi t×nh h×nh chÝnh trÞ x· héi cña nhiÒu quèc gia kh¸c cã nh÷ng diÔn biÕn phøc t¹p th× ViÖt Nam ®· ®­îc ®¸nh gi¸ lµ quèc gia an toµn nhÊt thÕ giíi, ®Æc biÖt víi sù kiÖn Hµ Néi h©n h¹nh nhËn danh hiÖu thµnh phè v× hoµ b×nh. Mét bµi b¸o cña óc ®· coi ViÖt Nam lµ “mét thiªn ®­êng cho nh÷ng con tµu gÆp b·o”. Cßn «ng SK.Nair chñ tÞch tËp ®oµn kinh doanh Singapore ®Æt t¹i thµnh phè Hå ChÝ Minh th× ph¸t biÓu: “T«i xin m¹o muéi nãi r»ng kh¶ n¨ng b¹n “®­îc” ¸m s¸t ë New York, London hay Paris cao h¬n rÊt nhiÒu so víi ë thµnh phè Hå ChÝ Minh.”. Qua ®ã, chóng ta thÊy ®­îc r»ng c¸c nhµ ®Çu t­ lu«n coi ViÖt Nam lµ mét ®iÓm ®Õn an toµn cho b¶n th©n, gia ®×nh vµ mét phÇn lµ cho vèn ®Çu t­ cña m×nh. Sù æn ®Þnh vÒ kinh tÕ, chÝnh trÞ, x· héi lµ mét lùc hót quan träng ®èi víi ho¹t ®éng ®Çu t­ nãi chung. Riªng víi ngµnh Ho¸ dÇu, mét ngµnh ch¾c ch¾n cÇn ph¶i kªu gäi ®Çu t­ n­íc ngoµi v× vèn ®Çu t­ ban ®Çu lªn tíi hµng tØ §«la th× yªu cÇu vÒ an toµn vµ æn ®Þnh l¹i cµng ®­îc coi träng. VÊn ®Ò cña ViÖt Nam hiÖn nay lµ lµm thÕ nµo ®Ó qu¶ng b¸ lîi thÕ nµy mét c¸ch réng r·i vµ hiÖu qu¶ h¬n ®Õn c¸c nhµ ®Çu t­ tiÒm n¨ng. Tµi nguyªn thiªn nhiªn s½n cã N¨m 1986, Vietsovpetro b¾t ®Çu khai th¸c nh÷ng giät dÇu ®Çu tiªn t¹i má B¹ch Hæ. Má B¹ch Hæ tiÕp tôc gi÷ vÞ trÝ lµ má dÇu duy nhÊt cña ViÖt Nam cho ®Õn n¨m 1994, khi má §¹i Hïng vµ má Rång ®­îc ®­a vµo khai th¸c. HiÖn nay, s¶n l­îng dÇu th« b×nh qu©n khai th¸c ®­îc t¹i 6 má dÇu trong c¶ n­íc lµ 349.000 thïng mét ngµy. B¶ng 1: S¶n l­îng khai th¸c dÇu Tªn má L­u vùc §¬n vÞ khai th¸c S¶n l­îng b×nh qu©n (®v: thïng/ngµy) B¹ch Hæ Cöu Long Vietsovpetro 256.000 Rång Cöu Long Vietsopetro 12.000 §¹i Hïng Nam C«n S¬n Vietsovpetro 3.000 R¹ng §«ng Cöu Long JVPC 43.000 Ruby Cöu Long Petronas 21.000 Bunga Kekwa M· lai-Thæ Chu Talisman 14.000 Tæng céng 349.000 Nguån: www.petrovietnam.vn Riªng víi má Bunga Kekwa, tØ lÖ ph©n chia tæng s¶n l­îng lµ 50% dµnh cho phÝa ViÖt Nam. Víi viÖc ph¸t hiÖn thªm má S­ Tö Vµng- S­ Tö §en – mét má dÇu lín thuéc khèi 15-1 cña l­u vùc s«ng Cöu Long, s¶n l­îng dÇu b×nh qu©n cña c¶ n­íc ­íc ®¹t 450.000 thïng mét ngµy n¨m 2004. Bªn c¹nh dÇu th«, ViÖt Nam cßn cã tiÒm n¨ng lín vÒ khÝ tù nhiªn. Ngµnh khai th¸c khÝ tù nhiªn cña ViÖt Nam vÉn cßn trong thêi kú ®Çu cña giai ®o¹n ph¸t triÓn. Ngo¹i trõ l­îng khÝ thu ®­îc phôc vô cho nhu cÇu ®Þa ph­¬ng tõ má TiÒn H¶i C ë l­u vùc s«ng Hång th× nguån cung cÊp chÝnh vÒ khÝ thiªn nhiªn ®Ó tho¶ m·n nhu cÇu quèc gia hiÖn nay lµ l­îng khÝ ®ång hµnh khai th¸c tõ má B¹ch Hæ vµ R¹ng §«ng ë l­u vùc s«ng Cöu Long ®i qua mét ®­êng èng dÉn khÝ dµi 107 km, réng 16 feet ®Ó vµo ®Êt liÒn. Vµo thêi ®iÓm hiÖn t¹i, s¶n l­îng khÝ ®ång hµnh b×nh qu©n lµ 165 triÖu feet khèi mét ngµy vµ cã thÓ më réng lªn tíi 200 triÖu feet khèi mét ngµy. V× cÇu vÒ n¨ng l­îng vÉn tiÕp tôc gia t¨ng, khÝ sÏ ®ãng mét vai trß ngµy cµng quan träng. Trong t­¬ng lai kh«ng xa, má Nam C«n S¬n vµ M· Lai-Thæ Chu sÏ lµ hai trung t©m chÝnh cung cÊp khÝ. HÖ thèng dÉn khÝ Nam C«n S¬n víi n¨ng suÊt thiÕt kÕ lµ 250 tØ feet khèi mét n¨m ®· b¾t ®Çu vËn chuyÓn khÝ tõ má Lan T©y- Lan §á ë khèi 06-1 vµo ®Êt liÒn tõ cuèi n¨m 2002 vµ nã cßn cã thÓ liªn kÕt víi c¸c má khÝ kh¸c nh­ Rång §«i- Rång §«i T©y vµ H¶i Th¹ch- Méc Tinh. HÖ thèng èng dÉn khÝ T©y Nam bao gåm hai ®­êng èng dÉn khÝ tõ khèi PM3-CAA vµ khèi Unocal víi n¨ng suÊt 220 tØ feet khèi mét n¨m theo kÕ ho¹ch sÏ lÇn l­ît ®­îc hoµn tÊt vµo n¨m 2005 vµ 2007. L­îng khÝ nµy dù tÝnh sÏ ®­îc cung cÊp cho hµng lo¹t nhµ m¸y ®iÖn vµ ho¸ dÇu ë c¸c tØnh §ång b»ng s«ng Cöu Long. S¶n l­îng khÝ kh«ng ®ång hµnh theo kÕ ho¹ch lµ 250 triÖu feet khèi mét ngµy n¨m 2003, 500 triÖu feet khèi mét ngµy n¨m 2005 vµ h¬n 1000 triÖu feet khèi mét ngµy tõ n¨m 2010. BiÓu 1: S¶n l­îng dÇu vµ khÝ cña ViÖt Nam tõ n¨m 1989 ®Õn n¨m 2001 Nguån: www.petrovietnam.com.vn B¶ng 2: S¶n l­îng khÝ, etan tõ c¸c bÓ dÇu khÝ (dù kiÕn khai th¸c tõ 2005-2025) N¨m 2005 2010 2015 2020 2025 BÓ Cöu Long KhÝ (tû m3) 2,64 2,17 0,89 0,03 0 Etan (triÖu tÊn) 0,37 0,29 0,12 0 0 BÓ Nam C«n S¬n KhÝ (tû m3) 3,73 8,41 8,51 6,32 2,38 Etan (triÖu tÊn) 0,23 0,53 0,53 0,41 0,16 BÓ M· Lai – Thæ Chu Etan (triÖu tÊn) 0,11 0,16 0,24 0,21 0 Tæng khÝ (tû m3) 7,77 13,00 13,31 9,76 2,38 Tæng Etan (triÖu tÊn) 0,71 0,97 0,88 0,63 0,16 Nguån: PVEP, Tæng c«ng ty dÇu khÝ ViÖt Nam, 4-2002 Víi s¶n l­îng lín vµ kh«ng ngõng t¨ng lªn nh­ trªn, chóng ta cã thÓ tù tin nhËn ®Þnh r»ng ViÖt Nam hoµn toµn cã kh¶ n¨ng tù chñ vÒ nguyªn liÖu ®Çu vµo ®Ó ph¸t triÓn ngµnh Ho¸ dÇu tõ “h¹ nguån” ®Õn “th­îng nguån”. Chi phÝ lao ®éng thÊp Chi phÝ lao ®éng thÊp lµ mét lîi thÕ mµ ViÖt Nam vÉn ®ang tiÕp tôc khai th¸c vµ nhÊn m¹nh trªn c¸c diÔn ®µn kªu gäi ®Çu t­ bëi nh©n tè nµy gãp phÇn kh«ng nhá trong tæng chi phÝ s¶n xuÊt. GÇn ®©y, theo nhËn ®Þnh cña nhiÒu nhµ kinh tÕ trong vµ ngoµi n­íc, ViÖt Nam ®ang dÇn mÊt ®i lîi thÕ nµy v× nÒn kinh tÕ ViÖt Nam cã tèc ®é ph¸t triÓn nhanh, thu nhËp b×nh qu©n ®Çu ng­êi ®· t¨ng gÊp ®«i lªn 400 §«la/ mét ng­êi mét n¨m so víi n¨m 1990. Riªng ®èi víi ngµnh Ho¸ dÇu th× lîi thÕ nµy sÏ vÉn phÇn nµo duy tr× ®­îc chç ®øng cña m×nh trong m¾t c¸c nhµ ®Çu t­. Ngµnh Ho¸ dÇu nh­ ®· tõng ®Ò cËp lµ mét ngµnh ®ßi hái cao vÒ chÊt l­îng cña ng­êi lao ®éng. V× thÕ, lao ®éng phæ th«ng chØ chiÕm mét phÇn nhá trong ®éi ngò lao ®éng mµ chñ yÕu sÏ lµ lao ®éng trÝ ãc. So víi nhiÒu quèc gia trong khu vùc, møc l­¬ng hiÖn nay mµ c¸c doanh nghiÖp Nhµ n­íc vµ doanh nghiÖp n­íc ngoµi tr¶ cho ng­êi lao ®éng chÊt l­îng cao cña ViÖt Nam vÉn thÊp h¬n nhiÒu. Møc l­¬ng b×nh qu©n cña mét kü s­ ViÖt Nam chØ b»ng 60 ®Õn 70% cña Th¸i Lan hay Trung Quèc, b»ng 18% cña Singapore vµ b»ng 3-5% cña NhËt B¶n. Mét nhµ qu¶n lý cÊp thÊp ng­êi ViÖt Nam chØ nhËn ®­îc kho¶ng 500 §«la mét th¸ng. Mét nhµ qu¶n lý cÊp cao ng­êi ViÖt còng rÊt b»ng lßng víi møc l­¬ng 2000 §«la mét th¸ng. Con sè nµy ë c¸c n­íc t­¬ng øng lµ 1000 vµ 5000 §«la lµ tèi thiÓu. §ã lµ chóng ta cßn ch­a ®Ò cËp ®Õn møc l­¬ng cña c¸c kü s­ vµ gi¸m ®èc cña doanh nghiÖp Nhµ n­íc B¸o c¸o chi tiÕt vÒ néi dung cña cuéc héi nghÞ “§Çu t­ vµ Th­¬ng m¹i ViÖt Nam 2002” . T×nh h×nh nµy sÏ vÉn tån t¹i trong thêi gian tíi ®©y bëi møc sèng chung cña ng­êi ViÖt Nam vÉn thÊp h¬n so víi c¸c n­íc ASEAN nãi riªng vµ so víi c¸c n­íc trong khu vùc Ch©u ¸ nãi chung. ThÞ tr­êng tiªu thô ®Çy tiÒm n¨ng XÐt trªn gãc ®é d©n sè, ViÖt Nam ®­îc ®¸nh gi¸ lµ thÞ tr­êng tiÒm n¨ng ®øng thø 12 trªn toµn thÕ giíi víi h¬n 81 triÖu d©n. Tèc ®é t¨ng tr­ëng kinh tÕ cao còng cã nghÜa lµ ®êi sèng cña ng­êi d©n ngµy cµng ®­îc c¶i thiÖn, kÐo theo søc mua ngµy mét t¨ng m¹nh. NhiÒu nhµ ®Çu t­ n­íc ngoµi thuéc nhiÒu lÜnh vùc s¶n xuÊt kinh doanh kh¸c nhau ®· nhËn thÊy søc hót nµy vµ tá ra quan t©m nhiÒu h¬n ®Õn c¸c c¬ héi ®Çu t­ vµo ViÖt Nam. §èi víi ngµnh Ho¸ dÇu nãi riªng, thÞ tr­êng ViÖt Nam l¹i cµng trë nªn hÊp dÉn h¬n trong m¾t c¸c nhµ ®Çu t­ v× ViÖt Nam kh«ng chØ lµ thÞ tr­êng ®«ng d©n mµ cßn lµ thÞ tr­êng ho¸ dÇu cã tèc ®é ph¸t triÓn kh«ng ngõng t¨ng lªn trong qu¸ khø vµ c¶ trong thêi gian dµi s¾p tíi. ChØ víi mét s¶n phÈm ho¸ dÇu lµ ethylene, b×nh qu©n l­îng ethylene sö dông trªn mét ®Çu ng­êi cña toµn thÕ giíi lµ 13 kg, t¹i T©y ¢u lµ 78,3 kg, Hoa Kú víi 76,8 kg, NhËt B¶n víi 47,5 kg, §µi Loan víi 118 kg, Hµn Quèc víi 71,6 kg vµ Th¸i Lan lµ 16,6 kg. Jia Mulan_ “Petrochmical Industry to fluctuate this year”_ 21/04/2003 ViÖt Nam hiÖn nay cã møc sö dông c¸c s¶n phÈm ho¸ dÇu cßn rÊt khiªm tèn, b×nh qu©n mçi ng­êi d©n chØ dïng cã 11,57 kg chÊt dÎo (bao gåm tÊt c¶ c¸c s¶n phÈm ho¸ dÇu, trong ®ã cã ethylene). Mét quèc gia cµng ph¸t triÓn th× nhu cÇu vÒ ¨n, mÆc, ë ngµy cµng cao nªn l­îng chÊt dÎo b×nh qu©n ®Çu ng­êi sÏ cµng t¨ng lªn. ChØ trong vßng 4 n¨m 1995-1999, chØ sè chÊt dÎo b×nh qu©n ®Çu ng­êi cña ViÖt Nam ®· t¨ng lªn 249% vµ sÏ cßn tiÕp tôc t¨ng nhanh trong thêi gian tíi v× so víi c¸c n­íc kh¸c, chØ sè nµy cña ViÖt Nam vÉn rÊt thÊp. B¶ng 3: ChØ sè chÊt dÎo b×nh qu©n ®Çu ng­êi Quèc gia 1995 1999 ViÖt Nam 3,79 9,43 Indonesia 16 20 Th¸i Lan 23 32 Malaysia 31 48,5 Singapore 100 105 NhËt B¶n 85 110 Mü 108,5 120 Nguån: Niªn gi¸m Nhùa n¨m 2000 Víi mét thÞ tr­êng ®Çy tiÒm n¨ng, mét nguån tµi nguyªn dåi dµo, mét m«i tr­êng kinh tÕ, chÝnh trÞ, x· héi æn ®Þnh, mét nguån lao ®éng dåi dµo cã chi phÝ thÊp, cã vÎ nh­ ngµnh c«ng nghiÖp Ho¸ dÇu cña ViÖt Nam ®· s½n sµng cÊt c¸nh. Tuy vËy, vÉn cßn rÊt nhiÒu trë ng¹i lµm tr× ho·n qu¸ tr×nh x©y dùng ngµnh Ho¸ dÇu. Khã kh¨n C¬ së h¹ tÇng ph¸t triÓn ch­a ®ång bé Sau hai cuéc chiÕn tranh, ®Êt n­íc ViÖt Nam ph¶i g¸nh chÞu nhiÒu tæn thÊt nÆng nÒ vÒ nh©n lùc vµ vËt lùc. Thªm vµo ®ã lµ chÝnh s¸ch cÊm vËn mµ Hoa Kú ¸p ®Æt ®èi víi ViÖt Nam khiÕn c¬ së h¹ tÇng trong n­íc kh«ng cã ®iÒu kiÖn ®Ó ph¸t triÓn. Nh÷ng n¨m gÇn ®©y, tuy ViÖt Nam ®· nç lùc rÊt nhiÒu trong viÖc n©ng cao chÊt l­îng vµ sè l­îng cña c¬ së h¹ tÇng nh­ng theo ®¸nh gi¸ chung trong c¸c diÔn ®µn ®Çu t­ th× sù ph¸t triÓn ®ã vÉn ch­a ®ång bé. VÒ ®­êng bé. ViÖt Nam hiÖn cã 105.000 km ®­êng bé nh­ng phÇn lín lµ ®­êng hÑp vµ chÊt l­îng cßn kÐm. Vèn ®Çu t­ chñ yÕu lµ vèn ODA nªn cã sù t¸ch biÖt gi÷a chñ sì h÷u vèn vµ ng­êi sö dông vèn dÉn ®Õn tiÕn ®é thùc hiÖn dù ¸n chËm, chÊt l­îng ch­a cao. MÆt kh¸c, møc ®é tËp trung ®Çu t­ x©y dùng kh«ng ®ång ®Òu, hÇu hÕt dån cho viÖc ph¸t triÓn c¸c thµnh phè lín. Tuy ®­îc ®Çu t­ nhiÒu h¬n nh­ng do viÖc ®Çu t­ thiÕu sù liªn kÕt gi÷a c¸c ®¬n vÞ cã liªn quan: gi¶i to¶ d©n c­ chËm, lµm ®­êng vµ lµm hÖ thèng tho¸t n­íc hay d©y c¸p ngÇm ®«i khi lµ nh÷ng kh©u t¸ch biÖt dÉn ®Õn t×nh tr¹ng ng­êi lµm, ng­êi ph¸, chÊt l­îng ®­êng phè xuèng cÊp nhanh. VÒ ®­êng s¾t. §­êng s¾t ViÖt Nam tuy cã nhiÒu tiÕn bé râ rÖt nh­ng nÕu xÐt trong mèi t­¬ng quan víi c¸c n­íc trong khu vùc th× cßn l¹c hËu. §­êng ray cña ®­êng s¾t ViÖt Nam nhá h¬n ®­êng ray tiªu chuÈn quèc tÕ hiÖn nay g©y h¹n chÕ cho viÖc ph¸t triÓn c¸c tuyÕn ®­êng vËn chuyÓn liªn vËn. VÝ dô nh­ khi ®Õn biªn giíi Trung Quèc, do kh¸c kÝch cì ®­êng ray nªn hµng ho¸ sÏ ph¶i chuyÓn t¶i tõ tµu ViÖt Nam sang tµu Trung Quèc ®Ó tiÕp tôc lé tr×nh. VÒ ®­êng hµng kh«ng. ViÖt Nam hiÖn míi chØ cã 3 s©n bay quèc tÕ vµ mét sè s©n bay néi ®Þa nhá. Sè l­îng chuyÕn bay c¶ trong n­íc vµ quèc tÕ kh«ng nh÷ng Ýt mµ chÊt l­îng phôc vô l¹i kÐm g©y bÊt b×nh cho kh¸ch, tr× ho·n trong l­u th«ng. NÕu kinh tÕ ViÖt Nam ph¸t triÓn h¬n, l­u l­îng hµnh kh¸ch vµ hµng ho¸ sÏ t¨ng lªn. LiÖu ngµnh hµng kh«ng cã ®¸p øng ®­îc nhu cÇu ngµy cµng t¨ng ®ã hay kh«ng? VÒ ®­êng biÓn. §­êng biÓn lµ con ®­êng l­u th«ng quan träng nhÊt cña th­¬ng m¹i quèc tÕ. ViÖt Nam cã ®­êng bê biÓn tr¶i däc theo chiÒu dµi ®Êt n­íc víi 8 c¶ng biÓn chÝnh. §¸ng tiÕc lµ nh÷ng h¹n chÕ sau ®· lµm ngµnh hµng h¶i cña ViÖt Nam thiÕu tÝnh c¹nh tranh: §éi tµu cña ViÖt Nam cßn Ýt, träng t¶i tµu nhá, quan hÖ víi c¸c ®èi t¸c cßn Ýt nªn chØ cã hµng trong lé tr×nh ®i hoÆc vÒ, tµu th­êng xuyªn ch¹y kh«ng t¶i. ViÖt Nam cã Ýt c¶ng n­íc s©u nªn kh«ng ®ãn ®­îc nh÷ng tµu cã träng t¶i lín. Ph­¬ng tiÖn m¸y mãc phôc vô viÖc xÕp dì cßn thiÕu, l¹c hËu. HÖ thèng kho b·i chøa hµng diÖn tÝch nhá, chÊt l­îng kÐm, gi¸ t­¬ng ®èi cao. VÒ ®­êng èng. VËn chuyÓn ®­êng èng cña ViÖt Nam vÉn cßn trong giai ®o¹n ph¸t triÓn ban ®Çu. C¸c dÞch vô viÔn th«ng nh­ ®iÖn tho¹i, internet ph¸t triÓn nhanh, chÊt l­îng cã c¶i thiÖn nh­ng ch­a thÓ theo kÞp Th¸i Lan, Singapore hay Trung Quèc. Trong khi ë c¸c quèc gia kh¸c, hÖ thèng c¸p quang víi nh÷ng ­u viÖt cña nã ®· trë nªn qu¸ quen thuéc víi ®êi sèng cña ng­êi d©n th× ë ViÖt Nam, chóng ta míi ®ang ë giai ®o¹n cè g¾ng gióp ng­êi d©n tiÕp cËn víi nh÷ng tiÖn Ých nµy. §iÖn tho¹i di ®éng trë thµnh ph­¬ng tiÖn truyÒn th«ng ngµy cµng phæ biÕn nh­ng chÊt l­îng th× cßn lµ vÊn ®Ò ®¸ng ph¶i quan t©m khi mµ hiÖn t­îng mÊt sãng th­êng xuyªn diÔn ra, c¸c dÞch vô kÌm theo nh­ truy cËp internet, nh¾n tin b»ng hép th­ tho¹i… rÊt Ýt ng­êi sö dông do c­íc phÝ qu¸ cao so víi thu nhËp c¸ nh©n. C¬ së h¹ tÇng lµ bé mÆt cña quèc gia. Víi c¬ së h¹ tÇng nh­ hiÖn nay, ViÖt Nam cßn nhiÒu viÖc cÇn ph¶i lµm ®Ó thu hót ®Çu t­ n­íc ngoµi h¬n n÷a. Tr×nh ®é khoa häc kü thuËt thÊp Tr×nh ®é khoa häc kü thuËt cña ng­êi lao ®éng còng nh­ c«ng nghÖ, m¸y mãc cña ViÖt Nam hiÖn nay rÊt ®¸ng thÊt väng. Trong dßng xo¸y cña cuéc c¸ch m¹ng khoa häc c«ng nghÖ nh­ hiÖn nay, d­êng nh­ lùc l­îng lao ®éng ViÖt Nam ®ang tù ®­a m×nh ra ngoµi dßng. Tµi liÖu gi¶ng d¹y ë c¸c tr­êng ®¹i häc tù nhiªn sau bao n¨m kh«ng cã g× míi mÎ h¬n. C¸c kü s­ t­¬ng lai quen víi th¸i ®é häc tËp thô ®éng, kh«ng chÞu mµy mß, t×m hiÓu thªm. HÖ thèng gi¸o cô cò kÜ còng gãp phÇn lµm triÖt tiªu kh¶ n¨ng s¸ng t¹o. Do ®ã, kho¶ng c¸ch gi÷a “häc” vµ “hµnh” ch­a thÓ thu hÑp ®­îc. Cßn cã mét nguyªn nh©n kh¸ch quan khiÕn cho tr×nh ®é cña ng­êi lao ®éng ViÖt Nam khã c¶i thiÖn ®­îc: sù thiÕu tÝch cùc cña nhµ ®Çu t­ n­íc ngoµi. Nhµ ®Çu t­ sÏ ph¶i tr¶ chi phÝ cao cho viÖc sö dông lao ®éng ViÖt Nam (sÏ ph©n tÝch râ h¬n ë môc 2.3) nªn hä chän c¸ch thuª chuyªn gia n­íc ngoµi ®Ó gi¶m chi phÝ. Ng­êi lao ®éng v× thÕ bÞ mÊt ®i c¬ héi tiÕp xóc, häc hái víi c«ng nghÖ cao. ViÖt Nam ®Æt hy väng vµo qu¸ tr×nh chuyÓn giao c«ng nghÖ cña c¸c doanh nghiÖp liªn doanh nh­ng thùc tÕ kh«ng nh­ mong ®îi. C¸c doanh nghiÖp cã vèn ®Çu t­ n­íc ngoµi nh×n chung kh«ng së h÷u c¸c c«ng nghÖ tiªn tiÕn nhÊt v× hai nguyªn nh©n chÝnh sau ®©y: Thø nhÊt, khi ®Çu t­ vµo ViÖt Nam, c¸c nhµ ®Çu t­ n­íc ngoµi ®«i khi ph¶i miÔn c­ìng liªn doanh víi mét doanh nghiÖp ViÖt Nam nªn mèi quan hÖ gi÷a hai bªn mang tÝnh khiªn c­ìng, nghi kÞ lÉn nhau, bªn ViÖt Nam th­êng tá ra thiÕu hîp t¸c trong viÖc khuyÕn khÝch sù ph¸t triÓn cña doanh nghiÖp nªn kÕt qu¶ lµ bªn n­íc ngoµi kh«ng ®­a sang ViÖt Nam c«ng nghÖ tiÕn tiÕn nhÊt cña hä nh­ mét c¸ch gi÷ bÝ mËt. Thø hai, víi ®Þnh h­íng ph¸t triÓn kinh tÕ thay thÕ nhËp khÈu, nhiÒu doanh nghiÖp n­íc ngoµi cho r»ng m×nh bÞ h¹n chÕ khi muèn h­íng tíi xuÊt khÈu nªn môc tiªu cña hä lµ nh»m vµo thÞ tr­êng trong n­íc. NÕu viÖc v­¬n tíi thÞ tr­êng n­íc ngoµi ®ßi hái c«ng nghÖ ph¶i tiªn tiÕn ®Ó n©ng cao n¨ng lùc c¹nh tranh th× thÞ tr­êng trong n­íc l¹i thiÕu tÝnh c¹nh tranh nªn kh«ng nhÊt thiÕt c«ng nghÖ ph¶i cao. Ngµnh Ho¸ dÇu lµ ngµnh ®ßi hái c«ng nghÖ s¶n xuÊt hiÖn ®¹i nªn tr×nh ®é khoa häc kü thuËt trong n­íc nÕu kh«ng c¶i thiÖn sÏ g©y ¶nh h­ëng kh«ng nhá ®Õn t©m lý ®Çu t­. Chi phÝ s¶n xuÊt cao Tr­íc ®©y, nhiÒu nhµ ®Çu t­ ®· dù ®o¸n r»ng ViÖt Nam sÏ lµ ®iÓm ®Çu t­ cã chi phÝ thÊp. NiÒm tin ®ã hiÖn ®ang bÞ xãi mßn dÇn v× nh÷ng lý do sau: Thø nhÊt, c¸c vÊn ®Ò liªn quan ®Õn viÖc xin cÊp giÊy phÐp sö dông ®Êt vµ viÖc sö dông ®Êt ®ang lµm t¨ng chi phÝ cña nhµ ®Çu t­: §Ó cã ®­îc m¶nh ®Êt phï hîp yªu cÇu s¶n xuÊt, kinh doanh, c¸c nhµ ®Çu t­ ph¶i qua nhiÒu thñ tôc phøc t¹p, hao phÝ thêi gian vµ tiÒn cña. Cã qu¸ nhiÒu c¬ quan vµ quan chøc c¶ trung ­¬ng vµ ®Þa ph­¬ng liªn quan ®Õn qu¸ tr×nh nµy. KÕt qu¶ ®­îc phª duyÖt kh«ng ch¾c ch¾n nªn rñi ro vµ chi phÝ th­êng cao h¬n dù kiÕn. C¸c doanh nghiÖp n­íc ngoµi ph¶i tr¶ tiÒn thuª ®Êt cao h¬n nhiÒu so víi c¸c doanh nghiÖp ViÖt Nam. H¬n n÷a, gi¸ c¶ l¹i ®­îc ®Þnh ®o¹t theo tõng tr­êng hîp cô thÓ nªn c¸c nhµ ®Çu t­ lu«n lo sî ®èi thñ c¹nh tranh thuª ®­îc ®Êt víi gi¸ rÎ h¬n. Nh×n chung, do ViÖt Nam ch­a cã c¬ chÕ ®Þnh gi¸ theo thÞ tr­êng nªn c¸c nhµ ®Çu t­ kh«ng c¶m thÊy hä ®­îc ®èi xö c«ng b»ng. Mét khi ®­îc cÊp phÐp sö dông ®Êt, viÖc sö dông trªn thùc tÕ cßn bÞ h¹n chÕ, thiÕu tÝnh linh ho¹t. Sù phª duyÖt vÒ mÆt b»ng lµ ®iÒu kiÖn cÇn thiÕt ®­îc duyÖt dù ¸n ®Çu t­ khiÕn nhµ ®Çu t­ bÞ rµng buéc vµo ®Þa ®iÓm ®· chän. §iÒu nµy lµm gi¶m kh¶ n¨ng ®µm ph¸n cña nhµ ®Çu t­ vµ do ®ã lµm t¨ng chi phÝ, g©y bÊt cËp v× ®Ó chuyÓn ®Þa ®iÓm hoÆc më réng ®Þa bµn th× nhµ ®Çu t­ ph¶i b¾t ®Çu l¹i tõ ®Çu. MÆt kh¸c, hä kh«ng ®­îc dïng ®Êt ®ai lµm tµi s¶n thÕ chÊp cho bªn thø ba khi ch­a d­îc phÐp nªn khã kªu gäi thªm vèn khi cÇn thiÕt. Thø hai, c¬ chÕ hai gi¸ còng khiÕn chi phÝ s¶n xuÊt t¨ng. T¹i ViÖt Nam, ng­êi n­íc ngoµi ph¶i tr¶ nhiÒu h¬n cho viÖc sö dông ®iÖn, n­íc, c¸c dÞch vô b­u chÝnh, hµng kh«ng hay khi thuª ®Êt. Theo c¸c doanh nghiÖp n­íc ngoµi, chÝnh phñ ViÖt Nam ®¸nh gi¸ hä kh«ng ph¶i ë mèi quan hÖ cã lîi cho c¶ hai bªn do hä ®em l¹i mµ ë tói tiÒn cña hä. Thø ba, nh­ ®· nªu ë trªn, do c¬ së h¹ tÇng ch­a ph¸t triÓn ®ång bé nªn chi phÝ mµ nhµ ®Çu t­ ph¶i bá ra cho s¶n xuÊt, ph©n phèi, giao dÞch cao h¬n so víi nhiÒu n­íc trong khu vùc. Chi phÝ vËn chuyÓn mét container 20’ tõ Singapore vÒ c¶ng H¶i Phßng lµ 250USD, b»ng 2/3 chi phÝ vËn chuyÓn tõ thµnh phè Hå ChÝ Minh vÒ H¶i Phßng “C­íc, phÝ qu¸ cao, hµng ViÖt Nam kÐm søc c¹nh tranh”_ B¸o Ng­êi lao ®éng sè 2835 ra ngµy thø 5, 28/10/2003 . Chi phÝ vËn chuyÓn néi ®Þa cao h¬n chi phÝ vËn chuyÓn quèc tÕ lµ mét tÝn hiÖu ®¸ng b¸o ®éng. Ngµnh Ho¸ dÇu l¹i liªn quan nhiÒu ®Õn vËn t¶i b»ng ®­êng biÓn vµ th­êng ph¶i sö dông tµu träng t¶i lín nªn chi phÝ xÕp dì còng kh¸ cao. C¸c lo¹i h×nh vËn t¶i kh¸c liªn quan ®Õn viÖc vËn chuyÓn s¶n phÈm ®i tiªu thô trong n­íc nªn chi phÝ ph©n phèi s¶n phÈm còng sÏ kh«ng nhá. Chi phÝ giao dÞch hiÖn vÉn cao do chÊt l­îng vµ gi¸ c¶ cña dÞch vô viÔn th«ng. Thø t­, thuÕ thu nhËp c¸ nh©n ë n­íc ta cao h¬n tiªu chuÈn cña c¸c n­íc trong khu vùc vµ cña quèc tÕ. Víi møc thuÕ suÊt luü tiÕn, mét chuyªn gia hay lao ®éng tay nghÒ cao ng­êi ViÖt Nam lµm viÖc cho doanh nghiÖp n­íc ngoµi th­êng thuéc nhãm ph¶i chÞu thuÕ suÊt cao nhÊt. Mét ng­êi lao ®éng ViÖt Nam cã thu nhËp 10.000 USD mét n¨m sÏ ph¶i chÞu møc thuÕ suÊt 40%. Kh«ng quèc gia nµo thµnh c«ng trong viÖc thu hót FDI cã c¬ chÕ tÝnh thuÕ cao nh­ vËy. ë c¸c n­íc ASEAN kh¸c, møc thuÕ suÊt thu nhËp c¸ nh©n cao nhÊt chØ h¬n 30%. H¬n n÷a, c¸ nh©n ph¶i chÞu møc thuÕ suÊt ®ã cã thu nhËp cao h¬n c¸ nh©n ViÖt Nam nhiÒu. VÝ dô nh­ ë Singapore, thuÕ suÊt tèi ®a lµ 28% víi nh÷ng ng­êi cã thu nhËp trªn 280.000USD mét n¨m. ë ViÖt Nam, thuÕ thu nhËp cao do doanh nghiÖp n­íc ngoµi g¸nh chÞu. §Ó ng­êi lao ®éng cã ®­îc 2000USD mét th¸ng ®Ó “mang vÒ nhµ” th× c«ng ty ph¶i chi gÇn 3400USD mét th¸ng hay 40.800 USD mét n¨m. V× vËy, nhµ ®Çu t­ sÏ nghÜ ®Õn ph­¬ng ¸n thuª lao ®éng n­íc ngoµi ®Ó gi¶m chi phÝ vÒ thuÕ hoÆc hä sÏ t×m c¸ch trèn thuÕ. Cuèi cïng lµ viÖc ®Þnh gi¸ l­¬ng vµ c¸c chi phÝ kh¸c theo §«la nh­ng tØ gi¸ ®Ó quy ®æi møc l­¬ng nµy vÒ ®ång ViÖt Nam l¹i thay ®æi. Cã doanh nghiÖp sö dông tØ gi¸ hiÖn hµnh, cã doanh nghiÖp sö dông tØ gi¸ khi ban hµnh qui ®Þnh nµy (tøc lµ tØ gi¸ n¨m 1999). TØ gi¸ cò thÊp h¬n lµm l­¬ng ng­êi lao ®éng bÞ ¶nh h­ëng g©y gi¶m n¨ng suÊt lao ®éng. Nãi chung, tæng chi phÝ ë ViÖt Nam vÉn cao h¬n nhiÒu n­íc trong khu vùc vµ trªn thÕ giíi. Ngµnh Ho¸ dÇu lµ ngµnh ho¹t ®éng víi quy m« s¶n xuÊt rÊt lín nªn chi phÝ s¶n xuÊt cao sÏ lµ mét trë ng¹i lín ®èi víi ®Çu t­. M«i tr­êng ®Çu t­ ch­a thùc sù hÊp dÉn §©y lµ hËu qu¶ cña c¸c nh©n tè g©y ¶nh h­ëng tiªu cùc ®· ph©n tÝch ë trªn. Thªm vµo ®ã lµ c¸c chÝnh s¸ch, v¨n b¶n ph¸p luËt cßn nhiÒu thiÕu sãt nh­ thiÕu tÝnh khuyÕn khÝch, hay thay ®æi bÊt ngê lµm ¶nh h­ëng ®Õn c¸c chiÕn l­îc dµi h¹n ®· ho¹ch ®Þnh cña doanh nghiÖp, ch­a cã luËt chèng b¸n ph¸ gi¸. Ngµnh Ho¸ dÇu lµ ngµnh cã vèn ®Çu t­ lín, thêi gian hoµn vèn Ýt nhÊt lµ 8 n¨m (theo kinh nghiÖm cña Th¸i Lan vµ Hµn Quèc) nÕu ho¹t ®éng cã hiÖu qu¶ vµ trong thêi gian nµy, cÇn ph¶i cã nh÷ng ­u ®·i vµ biÖn ph¸p b¶o hé nhÊt ®Þnh th× ngµnh ho¸ dÇu míi cã c¬ héi ph¸t triÓn. ViÖt Nam ®ang nç lùc héi nhËp vµ muèn nhanh chãng dì bá c¸c rµo c¶n th­¬ng m¹i nh­ng nÕu sai lÇm ®­a s¶n phÈm ho¸ dÇu vµo danh s¸ch hµng ho¸ c¾t gi¶m nhanh th× ch¾c ch¾n c¸c doanh nghiÖp hiÖn ®ang tån t¹i sÏ trë tay kh«ng kÞp cßn c¸c nhµ ®Çu t­ míi sÏ kh«ng d¸m m¹o hiÓm ®Ó ®Çu t­, hä thµ tiÕp tôc ph¸t triÓn ë c¸c n­íc l©n cËn cã ngµnh Ho¸ dÇu ph¸t triÓn l©u n¨m h¬n nh­ NhËt B¶n, Hµn Quèc, Singapore hay Th¸i Lan råi sau ®ã xuÊt khÈu sang ViÖt Nam ®Ó ®­îc an toµn. C¸c c¬ quan chøc n¨ng cã thÈm quyÒn cÇn ph¶i c©n nh¾c thËt kü khi võa ho¹ch ®Þnh ph¸t triÓn ngµnh Ho¸ dÇu, võa tham gia héi nhËp. TÖ quan liªu tõ tr­íc ®Õn nay lu«n lµ vÊn n¹n quèc gia, g©y ra c¸c ph¶n øng tiªu cùc tõ phÝa nhµ ®Çu t­. Dï ®· cè g¾ng c¶i thiÖn, ph¸t huy c¬ chÕ mét cöa nh­ng trªn thùc tÕ, sù r¾c rèi vÒ thñ tôc ch­a mÊy thuyªn gi¶m. Cã nh÷ng dù ¸n ®­îc phª duyÖt víi tèc ®é “kû lôc”. L¹i cã nh÷ng dù ¸n bÞ tr× ho·n v× nh÷ng lý do kh«ng râ rµng. T©m lý do dù ®Çu t­ cßn v× chi phÝ nhËp khÈu cao vµ c¸c vÊn ®Ò t¹i cöa khÈu. Kh«ng chØ vËy, ViÖt Nam hiÖn cßn thiÕu nh÷ng ngµnh c«ng nghiÖp bæ trî nªn nhµ ®Çu t­ ph¶i nhËp khÈu linh kiÖn vµ c¸c chi tiÕt m¸y. ThuÕ quan ch­a cã khung x¸c ®Þnh râ rµng. Hµng ho¸ cã thÓ chÞu thuÕ suÊt 0% hay 40-50% thuú thuéc vµo m« t¶ cña nh©n viªn h¶i quan. Trªn ®©y lµ nh÷ng khã kh¨n, thuËn lîi ®èi víi kÕ ho¹ch ph¸t triÓn ngµnh Ho¸ dÇu cña ViÖt Nam. VÒ l©u dµi, ch¾c ch¾n cÇn ph¶i kh¾c phôc ®­îc nh÷ng khã kh¨n nµy. VËy hiÖn nay, t×nh h×nh s¶n xuÊt, tiªu thô vµ nhu cÇu cña ngµnh Ho¸ dÇu ra sao? Cung vµ cÇu néi ®Þa trªn thùc tÕ Ngµnh Ho¸ dÇu lµ mét ngµnh c«ng nghiÖp cßn rÊt non trÎ, ch­a cã ®­îc sù ph¸t triÓn mét c¸ch cã hÖ thèng. Gi¶i ph¸p hiÖn nay cña Petrovietnam lµ nhËp khÈu monomer ®Ó s¶n xuÊt c¸c polymer cÇn thiÕt. C¸c sè liÖu thèng kª vÒ cung vµ cÇu cña ngµnh cßn lÎ tÎ, chñ yÕu dùa trªn c¬ së xem xÐt ®Çu vµo cña c¸c ngµnh kh¸c cã liªn quan vµ ®Çu ra cña mét sè nhµ m¸y ho¸ dÇu ®ang vËn hµnh. CÇu trong n­íc Kinh tÕ ngµy cµng ph¸t triÓn, cÇu vÒ c¸c s¶n phÈm “h¹ nguån” sö dông trong ngµnh nhùa kh«ng ngõng t¨ng lªn qua c¸c n¨m. XÐt vÒ sè tuyÖt ®èi, cÇu cña ViÖt Nam vÒ c¸c s¶n phÈm ho¸ dÇu vÉn thÊp h¬n nhiÒu so víi c¸c n­íc kh¸c (chØ cao h¬n Singapore v× d©n sè ViÖt Nam cao h¬n Singapore nhiÒu lÇn) nh­ng xÐt vÒ t­¬ng ®èi, tèc ®é t¨ng tr­ëng b×nh qu©n vÒ cÇu cña ViÖt Nam thuéc diÖn cao nhÊt trong khu vùc ASEAN: B¶ng 4: CÇu vÒ s¶n phÈm “h¹ nguån” cña khu vùc ASEAN ®¬n vÞ: triÖu tÊn Tªn n­íc 1999 2000 2001 2002 2003* Tèc ®é t¨ng tr­ëng b×nh qu©n/ n¨m Indonesia 1,59 1,79 1,80 1,91 2,02 6,8% Malaysia 1,16 1,22 1,28 1,35 1,42 5,6% Phillippines 0,75 0,79 0,85 0,90 0,96 7% Thailand 1,93 2,12 2,26 2,42 2,57 8,2% ViÖt Nam 0,40 0,44 0,47 0,51 0,55 9,4% Singapore 0,32 0,32 0,32 0,33 0,34 1,6% * dù kiÕn Nguån: Niªn gi¸m nhùa 2000-2002 PVC lµ s¶n phÈm cã tèc ®é t¨ng tr­ëng b×nh qu©n cña cÇu rÊt cao, ®¹t 15-20%/n¨m. B¶ng 5: Nhu cÇu nhùa PVC ViÖt Nam qua c¸c n¨m N¨m 1991 1992 1993 1994 1995 1996 Møc tiªu thô (tÊn) 20 28 38 43 52 62 D©n sè 70 70 71 72 73 75 Tû lÖ PVC/ng­êi (kg) 0,29 0,4 0,54 0,6 0,71 0,83 Tû lÖ t¨ng tr­ëng (%) 60 40 36 13 21 20 (tiÕp) N¨m 1997 1998 1999 2000 2001 2002 2003* Møc tiªu thô ( ngh×n tÊn) 80 90 100 120 140 165 190 D©n sè (ng­êi) 76 78 79 81 82 82 83 Tû lÖ PVC/ng­êi (kg) 1,05 1,15 1,26 1,48 1,7 1,98 2,26 Tû lÖ t¨ng tr­ëng (%) 29 12,5 11 20 17 18 15 Ghi chó: * Dù kiÕn Nguån: Lª C«ng Thanh, NguyÔn Hoµng §øc_ “S¶n xuÊt vµ kinh doanh bét nhùa PVC: C¬ héi vµ th¸ch thøc”_ 2003. Theo “Dù ¸n nghiªn cøu tiÒn kh¶ thi” cña Petrovietnam vµ Vinatex, cÇu vÒ Polyester cña ngµnh dÖt may chiÕm mét phÇn ®¸ng kÓ trong tæng cÇu vÒ s¶n phÈm ho¸ dÇu. X¬ polyester ®­îc nhËp khÈu hoµn toµn víi s¶n l­îng kho¶ng 40 ngµn tÊn mét n¨m, trong ®ã, c¸c c¬ së cña Tæng c«ng ty DÖt may tiªu thô h¬n 90% s¶n l­îng. L­îng sîi nhËp khÈu lµ 143 ngµn tÊn mét n¨m, trong ®ã chñ yÕu lµ sîi polyester dón DTY, 109 ngµn tÊn mét n¨m, chiÕm 72%. Do c¸c lo¹i sîi dÖt DTY cã nhiÒu c«ng dông, dÔ dµng s¶n xuÊt, s¶n phÈm cã nhu cÇu th­¬ng m¹i cao nªn ®· chiÕm thÞ phÇn 52% trong c¸c lo¹i sîi nhËp khÈu n¨m 2000. Nhu cÇu sîi DTY lµ 61 ngµn tÊn n¨m 1998 ®· t¨ng lªn 102 ngµn tÊn n¨m 2000. Tèc ®é ph¸t triÓn b×nh qu©n giai ®o¹n 1998-2000 lµ 15% vµ giai ®o¹n 2000-2005 dù ®o¸n lµ 22%. Cung trong n­íc Nhu cÇu sö dông c¸c s¶n phÈm ho¸ dÇu cao nh­ng n¨ng lùc s¶n xuÊt trong n­íc ch­a thÓ ®¸p øng ®­îc. S¶n phÈm mµ c¸c doanh nghiÖp ViÖt Nam (hÇu hÕt lµ doanh nghiÖp liªn doanh víi c¸c tËp ®oµn lín cña n­íc ngoµi) cung cÊp ra thÞ tr­êng hiÖn chØ cã VCM, Ethylene Dichloride, Chloral Alkali, PVC, DOP._. sÏ lµ mét trong nh÷ng ngµnh chñ chèt gióp thùc hiÖn chÝnh s¸ch thay thÕ nhËp khÈu mét c¸ch hiÖu qu¶, n©ng søc c¹nh tranh cña hµng s¶n xuÊt trong n­íc khi tham gia vµo thÞ tr­êng quèc tÕ. CÇn ph¶i t¹o ®iÒu kiÖn ®Ó c¸c doanh nghiÖp Nhµ n­íc (DNNN) ph¸t huy néi lùc Thø nhÊt, c¸c DNNN s¶n xuÊt vµ kinh doanh s¶n phÈm ho¸ dÇu ph¶i cã ®­îc mét lùc l­îng lao ®éng nßng cèt gåm c¸c chuyªn gia kinh tÕ, kü thuËt, qu¶n lý giái vµ nh÷ng c«ng nh©n, kü s­ cã kh¶ n¨ng thÝch øng víi c¸c qui tr×nh s¶n xuÊt ¸p dông c«ng nghÖ cao ®Ó t¹o nªn søc m¹nh trÝ tuÖ cÇn thiÕt vÒ mäi mÆt trong ®iÒu kiÖn s¶n xuÊt kinh doanh míi. §éi ngò c¸n bé nµy cÇn ®­îc t¹o ®iÒu kiÖn ph¸t triÓn tèt c¶ vÒ vËt chÊt, tinh thÇn lÉn ®iÒu kiÖn lµm viÖc. Nh­ chóng ta ®· thÊy, Th¸i Lan lµ n­íc rÊt coi träng vai trß cña ®éi ngò lao ®éng trong ngµnh Ho¸ dÇu. Hä biÕt r»ng ®Ó ®¹t hiÖu qu¶ cao khi x©y dùng mét ngµnh c«ng nghiÖp míi l¹ th× ngay tõ nh÷ng kh©u ban ®Çu nh­ lËp kÕ ho¹ch ph¸t triÓn, lùa chän ®Þa ®iÓm ®Çu t­ … cÇn ph¶i cã sù t­ vÊn, gãp ý tõ c¸c chuyªn gia ®Çu ngµnh cña thÕ giíi, thËm chÝ ph¶i nhê ®Õn c¸c quèc gia c¹nh tranh. C¸c DNNN cña Th¸i Lan nh­ NPC hay PTT ®Òu chiªu mé c¸c chuyªn gia trong vµ ngoµi n­íc b»ng nhiÒu chÝnh s¸ch ­u ®·i. DNNN cña ViÖt Nam cÇn ph¶i häc tËp kinh nghiÖm nµy cña c¸c doanh nghiÖp n­íc b¹n. Thø hai, DNNN cÇn cã ®iÒu kiÖn cÇn vµ ®ñ ®Ó tù quyÕt ®Þnh vµ tù chÞu tr¸ch nhiÖm vÒ sù ph¸t triÓn còng nh­ kÕt qu¶ ho¹t ®éng s¶n xuÊt kinh doanh cña m×nh, ®ång thêi thô h­ëng lîi Ých chÝnh ®¸ng tõ nh÷ng kÕt qu¶ ®ã. §©y sÏ lµ ®éng lùc thóc ®Èy ho¹t ®éng s¶n xuÊt kinh doanh cña doanh nghiÖp v× thµnh c«ng hay thÊt b¹i ®Òu liªn quan trùc tiÕp ®Õn quyÒn lîi cña doanh nghiÖp. C¸c DNNN ë c¸c quèc gia kh¸c nh­ Trung Quèc hay Th¸i Lan ®Òu ¸p dông biÖn ph¸p nµy vµ cho ®Õn nay, ®ã vÉn lµ nh÷ng doanh nghiÖp vµ tËp ®oµn hµng ®Çu cña hä. Thø ba, DNNN cÇn ®­îc cung cÊp nh÷ng th«ng tin nh÷ng th«ng tin vÒ thÞ tr­êng, nh÷ng th«ng tin mang tÝnh vÜ m« mét c¸ch nhanh chãng, ®Çy ®ñ vµ chÝnh x¸c. ThiÕu th«ng tin lµ mét ®iÓm yÕu cè h÷u cña doanh nghiÖp ViÖt Nam nãi chung vµ ®· kh«ng Ýt lÇn g©y ¶nh h­ëng ®Õn c¶ mét ngµnh kinh tÕ chø kh«ng chØ riªng mét vµi doanh nghiÖp. §iÓm yÕu nµy lµ do t¸c ®éng cña c¶ nguyªn nh©n kh¸ch quan lÉn chñ quan. Nguyªn nh©n kh¸ch quan lµ do c¸c cÊp qu¶n lý cã liªn quan nh­ c¸c c¬ quan thèng kª, c¸c th­¬ng vô, c¸c c¬ quan th­¬ng m¹i… kh«ng nh¹y bÐn trong n¾m b¾t vµ tæng hîp th«ng tin dÉn ®Õn t×nh tr¹ng doanh nghiÖp chØ ho¹t ®éng theo c¶m tÝnh mµ thiÕu ®Þnh h­íng chØ ®¹o. Nguyªn nh©n chñ quan lµ b¶n th©n doanh nghiÖp kh«ng chñ ®éng t×m kiÕm th«ng tin tõ c¸c nguån kh¸c nhau, qu¸ û l¹i vµo sù h­íng dÉn cña c¸c c¬ quan chñ qu¶n. Kh¾c phôc ®­îc ®iÓm yÕu nµy, DNNN sÏ cã thÓ huy ®éng tèt c¸c nguån lùc mét c¸ch ®óng ®¾n phôc vô môc tiªu ph¸t triÓn l©u dµi, an toµn vµ bÒn v÷ng. C¸c DNNN tham gia ngµnh Ho¸ dÇu th­êng lµ c¸c Tæng c«ng ty Nhµ n­íc. V× vËy, yªu cÇu th­ t­ lµ cÇn ph¶i kiÖn toµn tæ chøc vµ c¬ chÕ ho¹t ®éng cña c¸c Tæng c«ng ty nµy sao cho võa ®¶m b¶o ph¸t huy ®­îc kh¶ n¨ng s¸ng t¹o, tÝnh chñ ®éng vµ néi lùc cña tõng doanh nghiÖp thµnh viªn, võa ®¶m b¶o sù tån t¹i v÷ng m¹nh cña c¸c Tæng c«ng ty víi t­ c¸ch lµ mét tËp ®oµn kinh tÕ m¹nh. C¸c doanh nghiÖp thµnh viªn cÇn ®­îc t¹o ®iÒu kiÖn ®Ó võa ®éc lËp, l¹i võa liªn kÕt chÆt chÏ vÒ tµi chÝnh, thÞ tr­êng, c«ng nghÖ vµ lîi Ých kinh tÕ. Mét mÆt, c¸c lÜnh vùc kinh doanh lµm ¨n cã hiÖu qu¶ cÇn ®­îc ­u tiªn ®Çu t­ c¸c nguån lùc cÇn thiÕt ®Ó cã thÓ ph¸t triÓn m¹nh. MÆt kh¸c, c¸c lÜnh vùc kinh doanh kÐm hiÖu qu¶ ph¶i cã c¬ chÕ gi¶i quyÕt døt ®iÓm tr¸nh t×nh tr¹ng d©y d­a g©y l·ng phÝ c¸c nguån lùc. M« h×nh ®éc lËp trong mét khèi thèng nhÊt ®· ®­îc tËp ®oµn LG cña Hµn Quèc thùc hiÖn thµnh c«ng, ®­a tËp ®oµn nµy ph¸t triÓn v÷ng m¹nh, v­ît qua giai ®o¹n khñng ho¶ng ®Çy khã kh¨n. Thùc vËy, c¸c c«ng ty con cã tÝnh ®éc lËp cao nªn ho¹t ®éng cña c«ng ty nµy kh«ng lµm ¶nh h­ëng ®Õn ho¹t ®éng cña c«ng ty kh¸c, do ®ã, sù thÊt b¹i cña mét c«ng ty sÏ kh«ng t¹o ra t¸c ®éng d©y chuyÒn tíi toµn bé tËp ®oµn. Nhê vËy, LG ®· kh«ng gÆp ph¶i thÊt b¹i ®au ®ín nh­ Daewoo. Hay nh­ trong tr­êng hîp cña c¸c tËp ®oµn Th¸i Lan khi thùc hiÖn t¸i c¬ cÊu doanh nghiÖp do khñng ho¶ng, c¸c lÜnh vùc kinh doanh kÐm hiÖu qu¶ cã c¬ chÕ râ rµng ®Ó gi¶i quyÕt lµ hoÆc b¸n ®i cho tËp ®oµn kh¸c, hoÆc ®ãng cöa, gi¶i thÓ. Th­ n¨m, DNNN còng nªn thùc hiÖn cæ phÇn ho¸ vµ chuyÓn ®æi së h÷u. Nhµ n­íc lóc nµy chØ nªn n¾m cæ phÇn chØ huy chø kh«ng nhÊt thiÕt ph¶i n¾m 100% vèn. Lµm nh­ vËy võa ®¶m b¶o vai trß cña Nhµ n­íc võa ph¸t huy tÝnh lµm chñ cña ng­êi lao ®éng, võa huy ®éng ®­îc nguån lùc tõ nh©n d©n. Cuèi cïng, DNNN cÇn ®­îc ho¹t ®éng trong m«i tr­êng khuyÕn khÝch ph¸t triÓn xÐt trªn khÝa c¹nh ph¸p lý vµ kinh tÕ, tr¸nh h×nh sù ho¸ c¸c mèi quan hÖ kinh tÕ, quan hÖ tÝn dông (nh­ ®· diÔn ra ë ViÖt Nam trong giai ®o¹n võa qua). §Æc biÖt, Nhµ n­íc cÇn x©y dùng c¸c chÝnh s¸ch mét c¸ch kÞp thêi trªn c¬ së nh÷ng vÊn ®Ò thùc tÕ n¶y sinh trong cuéc sèng (nh­ chÝnh s¸ch thuÕ, l·i suÊt, tØ gi¸, chÕ ®é tiÒn l­¬ng …). Trong ®ã, vÊn ®Ò cùc ký quan träng vµ cÊp b¸ch hiÖn nay lµ c¬ chÕ, chÝnh s¸ch t¹o vèn cho ®Çu t­ ph¸t triÓn v× ngµnh Ho¸ dÇu ®ßi hái vèn rÊt lín. Bªn c¹nh ®ã cÇn thùc hiÖn chÝnh s¸ch b¶o hé hîp lý s¶n xuÊt trong n­íc ®Ó vèn ®Çu t­ ®­îc an toµn. B¶o hé ph¶i cã chän läc, cã ®iÒu kiÖn, cã thêi h¹n, võa nu«i d­ìng, võa b¾t buéc c¸c doanh nghiÖp ph¶i ®æi míi kh«ng ngõng. Ph¸t huy søc m¹nh tæng hîp cña c¸c thµnh phÇn kinh tÕ trong ph¸t triÓn ngµnh Ho¸ dÇu Nh­ ®· kh¼ng ®Þnh, thµnh phÇn kinh tÕ Nhµ n­íc lu«n ®ãng mét vai trß quan träng trong nÒn kinh tÕ. §Æc biÖt, ngµnh c«ng nghiÖp Ho¸ dÇu l¹i lµ mét ngµnh c«ng nghiÖp c¬ b¶n nªn thµnh phÇn kinh tÕ Nhµ n­íc sÏ lµ mét bé phËn kh«ng thÓ t¸ch rêi vµ mang tÝnh quyÕt ®Þnh. Tuy nhiªn, thµnh phÇn kinh tÕ Nhµ n­íc cÇn ph¶i cã sù thay ®æi m¹nh mÏ ®Ó cã thÓ thÝch nghi vµ ph¸t triÓn trong c¬ cÊu thÞ tr­êng hiÖn nay. C¸c Tæng c«ng ty 90, 91 nªn ®­îc c¬ cÊu l¹i cho hîp lý vµ ph¸t triÓn theo m« h×nh tËp ®oµn c«ng nghiÖp s¶n xuÊt kinh doanh ®a ngµnh, nh­ vËy sÏ ®em l¹i sù ph¸t triÓn toµn diÖn cho lÜnh vùc ho¸ dÇu. H¬n n÷a, ngµnh Ho¸ dÇu lµ ngµnh ®ßi hái vèn lín nªn giai ®o¹n ban ®Çu cÇn ph¶i cã sù ®ãng gãp cña Nhµ n­íc. Tuy nhiªn, Nhµ n­íc kh«ng chØ ®ãng gãp b»ng tiÒn ®Çu t­ mµ cßn b»ng uy tÝn, c¬ chÕ, chÝnh s¸ch cña m×nh ®Ó thu hót ®Çu t­ tõ khu vùc t­ nh©n vµ tõ c¸c ®èi t¸c n­íc ngoµi. C¸c c«ng ty ho¸ dÇu cã thÓ lµ c¸c c«ng ty cæ phÇn trong ®ã cæ phÇn chØ huy vÉn thuéc së h÷u cña c¸c DNNN cßn c¸c thµnh phÇn kinh tÕ kh¸c cã thÓ tham gia ®ãng gãp phÇn vèn cßn l¹i. Lµm nh­ vËy võa gi¶m bít g¸nh nÆng vÒ vèn cho DNNN võa huy ®éng ®­îc sù ®ãng gãp cña c¸c thµnh phÇn kinh tÕ kh¸c. Ngµnh Ho¸ dÇu cã kh¶ n¨ng ®em l¹i lîi nhuËn cao nªn nÕu cã chÝnh s¸ch ­u ®·i hîp lÝ ch¾c ch¾n sÏ thu hót ®­îc sù quan t©m cña toµn x· héi. Tuy nhiªn, ®Ó gi÷ v÷ng vai trß chñ ®¹o cña kinh tÕ Nhµ n­íc, ®iÒu kiÖn tiªn quyÕt lµ gi÷ v÷ng vai trß l·nh ®¹o cña §¶ng, cñng cè cÊp uû, n©ng cao tÝnh tiªn phong cña §¶ng viªn trong doanh nghiÖp, kiªn quyÕt xö lý nghiªm minh c¸c tr­êng hîp quan liªu, tham nhòng, tha ho¸ vµ biÕn chÊt. Mét bé m¸y qu¶n lý trong s¹ch lµm t¨ng uy tÝn cña toµn doanh nghiÖp. T¨ng c­êng c¸c biÖn ph¸p khuyÕn khÝch ®Çu t­ tõ c¸c thµnh phÇn kinh tÕ kh¸c, ®Æc biÖt lµ tõ c¸c doanh nghiÖp n­íc ngoµi v× c¸c doanh nghiÖp nµy võa cã nguån vèn lín, l¹i võa dµy dÆn kinh nghiÖm. Doanh nghiÖp n­íc ngoµi ch¾c ch¾n sÏ lµ ®èi t¸c quan träng cña ViÖt Nam v× thùc tÕ lµ c¸c doanh nghiÖp ViÖt Nam cßn qu¸ xa l¹ víi kh¸i niÖm “ngµnh Ho¸ dÇu” trong khi c¸c doanh nghiÖp Ch©u Mü, Ch©u ¢u vµ nhiÒu doanh nghiÖp Ch©u ¸ ®· cã bÒ dµy hµng chôc n¨m trong ngµnh Ho¸ dÇu. Hä h¬n chóng ta c¶ vÒ vèn, vÒ c«ng nghÖ, vÒ kiÕn thøc chuyªn m«n vµ vÒ kh¶ n¨ng qu¶n lý kinh doanh. Sù cã mÆt cña c¸c doanh nghiÖp lín trªn thÕ giíi sÏ t¹o ®iÒu kiÖn cho ViÖt Nam héi nhËp kinh tÕ quèc tÕ hiÖu qu¶ h¬n. Gi¶ dô nÕu chóng ta thu hót ®­îc ®Çu t­ tõ tËp ®oµn ho¸ dÇu hµng ®Çu cña Hoa Kú, c¸c tËp ®oµn nµy sÏ ®øng vÒ phÝa ViÖt Nam trong viÖc t¹o ¸p lùc víi c¸c quèc gia kh¸c nh»m kÐo dµi thêi h¹n ¸p dông c¸c quy ®Þnh vÒ b¶o hé cho riªng ngµnh Ho¸ dÇu trong khi vÉn ®¶m b¶o thùc hiÖn ®óng quy ®Þnh víi c¸c mÆt hµng kh¸c. §iÒu nµy lµ v« cïng quan träng nÕu ViÖt Nam thùc sù muèn x©y dùng ngµnh Ho¸ dÇu cña riªng m×nh. Ngµnh Ho¸ dÇu ®ßi hái thêi gian hoµn vèn Ýt nhÊt lµ 8 n¨m, nÕu b¾t ®Çu tõ ngay b©y giê th× ®Õn 2006, chóng ta ch­a thÓ hoµn vèn cho c¸c dù ¸n ®Çu t­ trong khi ®· ph¶i dì bá c¸c hµng rµo b¶o hé, liÖu c¸c doanh nghiÖp trong n­íc cã ®øng v÷ng ®­îc tr­íc sù c¹nh tranh tõ c¸c doanh nghiÖp n­íc ngoµi ®· hÕt thêi h¹n khÊu hao? V× thÕ cÇn ph¶i coi träng ®Çu t­ n­íc ngoµi. C¶i thiÖn m«i tr­êng ®Çu t­ §Ó thu hót ®Çu t­ tõ nhiÒu thµnh phÇn kinh tÕ kh¸c nhau, ViÖt Nam ph¶i tÝch cùc c¶i thiÖn h¬n n÷a m«i tr­êng ®Çu t­ hiÖn nay. Thø nhÊt, ViÖt Nam ph¶i biÕt tù qu¶ng c¸o cho m×nh. Néi dung qu¶ng c¸o chÝnh lµ c¸c thÕ m¹nh, tiÒm n¨ng cho ngµnh Ho¸ dÇu mµ ViÖt Nam cã ®­îc. Ph­¬ng tiÖn qu¶ng c¸o chÝnh lµ c¸c c¬ quan th­¬ng vô t¹i n­íc ngoµi, lµ c¸c cuéc héi th¶o kªu gäi ®Çu t­ n­íc ngoµi, lµ c¸c diÔn ®µn doanh nghiÖp… Tù qu¶ng c¸o cho m×nh còng lµ mét c¸ch ®Ó kh¼ng ®Þnh víi nhµ ®Çu t­ r»ng ®©y sÏ lµ vÊn ®Ò mµ c¶ hai bªn cïng quan t©m vµ c¸c nhµ ®Çu t­ sÏ cã ®­îc sù hîp t¸c hÕt m×nh tõ phÝa ViÖt Nam. Thø hai, ViÖt Nam cÇn nç lùc gi¶m c¸c chi phÝ s¶n xuÊt hiÖn ®ang ë møc cao so víi c¸c n­íc kh¸c xuèng ngang b»ng hoÆc cè g¾ng thÊp h¬n. N©ng cÊp c¬ së h¹ tÇng hiÖn t¹i sÏ lµm l­u th«ng hµng ho¸ nhanh chãng h¬n, gi¶m chi phÝ vËn chuyÓn. Cô thÓ lµ: cÇn x©y dùng nh÷ng c¶ng n­íc s©u ®Ó ®ãn tµu cã träng t¶i lín t¨ng c­êng c¸c trang thiÕt bÞ bèc dì hµng ®Ó gi¶m chi phÝ, thêi gian bèc dì hiÖn t¹i x©y c¸c tuyÕn ®­êng cao tèc cã chÊt l­îng cao vµ hîp lÝ ho¸ viÖc ph©n luång, ph©n tuyÕn vµ giê xe ch¹y ®Ó hµng cã thÓ ®­îc tËp kÕt ë ®Ých ®Õn mét c¸ch nhanh nhÊt x©y dùng c¸c ®­êng èng dÉn dÇu, khÝ tõ ngoµi kh¬i vµo ®Êt liÒn ®Ó cung cÊp trùc tiÕp cho c¸c nhµ m¸y läc ho¸ dÇu vµ läc t¸ch khÝ Thñ tôc cÊp ®Êt cho dù ¸n ®Çu t­ cÇn ®­îc ®¬n gi¶n ho¸ ®Ó c¸c doanh nghiÖp nhanh chãng thùc thi c¸c dù ¸n vµ gi¶m chi phÝ ®µm ph¸n “chÝnh thøc” vµ “kh«ng chÝnh thøc”. Khung gi¸ thuª ®Êt cÇn râ rµng, c«ng b»ng cho c¸c nhµ ®Çu t­. C¬ chÕ hai gi¸ nªn dÇn ®­îc lo¹i bá. Gi¸ ®iÖn hiÖn nay cao h¬n hoÆc b»ng cña Mü vµ c¸c quèc gia Ch©u ¢u còng lµm chi phÝ s¶n xuÊt t¨ng cao nªn còng cÇn xem xÐt l¹i. Gi¸ c­íc b­u chÝnh viÔn th«ng cÇn ph¶i ®iÒu chØnh thªm n÷a vµ c«ng nghÖ ¸p dông còng cÇn ®­îc c¶i tiÕn ®Ó b¾t kÞp víi c¸c quèc gia trong khu vùc, t¹o sù tiÖn lîi cho nhµ ®Çu t­. Thø ba, cÇn ph¶i cã nh÷ng chÝnh s¸ch ­u ®·i ®Æc biÖt ®èi víi c¸c nhµ ®Çu t­ ®Çu t­ vµo ngµnh Ho¸ dÇu vÝ dô nh­: miÔn thuÕ nhËp khÈu trang thiÕt bÞ, m¸y mãc c«ng nghÖ cao phôc vô cho môc ®Ých s¶n xuÊt c¸c s¶n phÈm ho¸ dÇu miÔn thuÕ thu nhËp doanh nghiÖp trong thêi gian dµi h¬n so víi quy ®Þnh chung cho phÐp doanh nghiÖp trÝch khÊu hao lín h¬n quy ®Þnh hiÖn hµnh ®Ó rót ng¾n thêi gian khÊu hao tµi s¶n cè ®Þnh, doanh nghiÖp cã thÓ kÞp thêi tham gia héi nhËp mµ vÉn ®¶m b¶o kh¶ n¨ng c¹nh tranh cao cña hµng ho¸, ®ång thêi, khÊu hao cao sÏ gi¶m thuÕ ®¸nh vµo doanh nghiÖp vµ coi nh­ ®©y lµ mét kho¶n trî gi¸ gi¸n tiÕp mµ ChÝnh phñ dµnh cho doanh nghiÖp ®µm ph¸n víi c¸c tæ chøc quèc tÕ ®Ó c¸c doanh nghiÖp s¶n xuÊt ho¸ dÇu cã ®­îc thêi h¹n chuÈn bÞ dµi nhÊt cã thÓ tr­íc khi thùc sù ¸p dông c¸c quy ®Þnh vÒ th­¬ng m¹i tù do, kinh nghiÖm cña Th¸i Lan cho thÊy ChÝnh phñ Th¸i Lan ®· ph¶i thay ®æi kÕ ho¹ch rÊt nhiÒu lÇn ®Ó b¶o vÖ c¸c doanh nghiÖp ho¸ dÇu dï c¸c doanh nghiÖp cña n­íc nµy ®· cã thêi gian ph¸t triÓn t­¬ng ®èi l©u dµi, nhiÒu doanh nghiÖp thËm chÝ ®· qua thêi gian khÊu hao t¹o mèi quan hÖ liªn kÕt l©u dµi gi÷a nhµ s¶n xuÊt vµ ng­êi tiªu thô, cô thÓ lµ gi÷a nhµ s¶n xuÊt “th­îng nguån” víi c¸c nhµ s¶n xuÊt “trung gian” vµ “h¹ nguån”, gi÷a c¸c nhµ s¶n xuÊt “h¹ nguån” víi c¸c nhµ s¶n xuÊt thuéc c¸c ngµnh cã liªn quan nh­ ngµnh nhùa, dÖt may, x©y dùng b»ng viÖc ký kÕt c¸c hîp ®ång dµi h¹n ®Ó ®¶m b¶o sù l­u th«ng dÇu ra vµ ®Çu vµo ®­îc liªn tôc c¸c hîp ®ång dµi h¹n ®­îc ký kÕt cÇn cã c«ng thøc tÝnh gi¸ æn ®Þnh mµ vÉn ®¶m b¶o sù linh ho¹t khi cÇn thiÕt ®Ó c¸c doanh nghiÖp võa kinh doanh cã l·i l¹i võa æn ®Þnh, nÕu thÞ tr­êng diÔn biÕn xÊu th× cã thÓ c¶ hai phÝa cïng nªn g¸nh v¸c mét phÇn khã kh¨n, ®©y sÏ lµ mét biÖn ph¸p xan xÎ rñi ro trong kinh doanh, lµm gi¶m bít ¶nh h­ëng cua rñi ro ®èi víi mçi ngµnh. Thø t­, ViÖt Nam cÇn hoµn thiÖn hÖ thèng luËt ph¸p hiÖn hµnh. LuËt ph¸p ViÖt Nam hiÖn nay nhiÒu ®iÒu luËt cßn ch­a mang tÝnh dù ®o¸n, gi¶i quyÕt ®­îc c¸c vÊn ®Ò khã kh¨n ch­a x¸c ®Þnh ®­îc trong t­¬ng lai mµ chØ ch¹y theo sù thay ®æi cña thÞ tr­êng, gi¶i quyÕt nh÷ng g× ®· diÔn ra trªn thùc tÕ. §¹o luËt cÇn thiÕt ph¶i x©y dùng hiÖn nay lµ luËt chèng b¸n ph¸ gi¸ v× ®©y sÏ lµ vò khÝ h÷u hiÖu nhÊt cña ViÖt Nam khi chÝnh thøc trë thµnh thµnh viªn cña WTO. NhiÒu nhµ kinh doanh ®· cho r»ng WTO lµ s©n ch¬i cña Mü, Mü n¾m quyÒn ®iÒu khiÓn c¸c quèc gia thµnh viªn nªn cÇn ph¶i t×m hiªu kü vÒ ®¹o luËt chèng b¸n ph¸ gi¸ ®ang rÊt ph¸t huy hiÖu qu¶ cña Mü ®Ó tõ ®ã x©y dùng ®¹o luËt cña riªng ViÖt Nam. Cã nh­ vËy Mü sÏ khã cã thÓ chØ chÝch ®¹o luËt cña chóng ta nh­ c¸ch Mü ®ang nãi vÒ ®¹o luËt chèng b¸n ph¸ gi¸ cña Trung Quèc. (PhÇn phô lôc sÏ giíi thiÖu vµi “bÝ quyÕt” ®Ó sèng cßn víi bé m¸y chèng b¸n ph¸ gi¸ cña Mü). Thø n¨m, c¸c v¨n b¶n ph¸p luËt, c¸c chÝnh s¸ch mµ ChÝnh phñ vµ c¸c Bé, Ngµnh liªn quan ®­a ra ph¶i mang tÝnh nhÊt qu¸n vµ ph¶i ®­îc th«ng b¸o tíi doanh nghiÖp tr­íc khi ban hµnh ®Ó c¸c doanh nghiÖp cã thêi gian chuÈn bÞ, cÇn tr¸nh hiÖn t­îng thay ®æi bÊt chît lµm ¶nh h­ëng trùc tiÕp ®Õn ho¹t ®éng vµ chiÕn l­îc dµi h¹n cña doanh nghiÖp. C¸c doanh nghiÖp còng cÇn ®­îc coi träng, ®­îc ph¸t biÓu ý kiÕn vÒ nh÷ng thay ®æi trong chÝnh s¸ch, luËt ph¸p v× ý kiÕn cña doanh nghiÖp lµ nh÷ng ®ãng gãp mang tÝnh thiÕt thùc nhÊt Thø s¸u, cÇn n©ng cao hiÖu qu¶ cña thÞ tr­êng vèn trong n­íc mµ cô thÓ lµ thÞ tr­êng chøng kho¸n. Vèn ®Çu t­ ph¸t triÓn c«ng nghiÖp nãi chung cña ViÖt Nam ®Õn n¨m 2010 cÇn b×nh qu©n mçi n¨m 5 tû USD, con sè nµy lµ qu¸ lín nÕu chØ tr«ng chê vµo vèn ng©n s¸ch. V× thÕ, thÞ tr­êng chøng kho¸n sÏ lµ kªnh huy ®éng vèn trùc tiÕp vµ dµi h¹n cho c¸c ngµnh c«ng nghiÖp nãi chung vµ cho ngµnh Ho¸ dÇu nãi riªng. Chóng ta cã thÓ thÊy Trung Quèc ®· rÊt thµnh c«ng khi chuyÓn c¸c doanh nghiÖp ho¸ dÇu lín cña Nhµ n­íc lµ CNPC, Sinopec vµ Cnooc thµnh doanh nghiÖp cæ phÇn. C¸c doanh nghiÖp nµy th«ng qua niªm yÕt trªn thÞ tr­êng chøng kho¸n trong vµ ngoµi n­íc ®· huy ®éng ®­îc hµng tØ USD vèn ®Çu t­ dµi h¹n. Thø b¶y, Nhµ n­íc nªn níi láng c¸c quy ®Þnh vÒ b¶o l·nh (­u tiªn b¶o l·nh) cho c¸c c¬ së s¶n xuÊt vay vèn n­íc ngoµi ®Ó ®Çu t­ ®æi míi c«ng nghÖ, n©ng cao chÊt l­îng s¶n phÈm, c¶i t¹o m«i tr­êng. Thø t¸m, cÇn ph¶i ®¶m b¶o sù c«ng b»ng khi tiÕp cËn c¸c nguån tÝn dông cho c¸c doanh nghiÖp thuéc c¸c thµnh phÇn kinh tÕ ngoµi quèc doanh, tr¸nh t×nh tr¹ng ­u tiªn doanh nghiÖp Nhµ n­íc vµ g©y khã dÔ cho c¸c doanh nghiÖp t­ nh©n vµ doanh nghiÖp n­íc ngoµi. Cuèi cïng, ®Ó t¹o ®iÒu kiÖn cho c¸c doanh nghiÖp, nhÊt lµ c¸c doanh nghiÖp ngoµi thµnh phÇn kinh tÕ quèc doanh ®­îc tiÐp cËn nguån tÝn dông ng©n hµng, cÇn ®Èy nhanh qu¸ tr×nh cÊp giÊy chøng nhËn quyÒn sö dông ®Êt v× ®©y lµ tµi s¶n thÕ chÊp lín nhÊt mµ c¸c doanh nghiÖp nµy cã ®­îc. B¶o hé tÝch cùc s¶n xuÊt trong n­íc ChÝnh s¸ch b¶o hé ®­îc coi lµ mét c«ng cô h÷u hiÖu nhÊt ®Ó b¶o vÖ nÒn kinh tÕ, nÒn c«ng nghiÖp néi ®Þa do cã sù chªnh lÖch gi÷a n­íc nµy víi n­íc kh¸c vÒ tr×nh ®é s¶n xuÊt hay vÒ mét sè s¶n phÈm nhÊt ®Þnh. ChÝnh s¸ch b¶o hé vµ møc ®é b¶o hé còng kh«ng ph¶i gièng nhau, ®ång ®Òu cho tÊt c¶ c¸c n­íc mµ víi mçi lo¹i s¶n phÈm, mçi n­íc cã hµng nhËp khÈu vµo n­íc m×nh còng ph¶i cã c¸c chÝnh s¸ch kh¸c nhau: thÝ dô n­íc nµy chØ h¹n chÕ hoÆc cÊm vËn mét sè hµng ho¸ cña mét sè n­íc nhÊt ®Þnh nh­ng l¹i vÉn më cöa víi c¸c n­íc kh¸c. VÝ dô nh­ viÖc Trung Quèc ¸p dông c¸c møc thuÕ chèng b¸n ph¸ gi¸ kh¸c nhau cho c¸c doanh nghiÖp kh¸c nhau cña c¸c quèc gia kh¸c nhau. Ngay c¶ ë mét sè n­íc ph¸t triÓn, chÝnh s¸ch b¶o hé vÉn ®­îc sö dông nh­ mét c«ng cô m¹nh vµ ®¾c lùc trong qu¶n lý kinh tÕ vÜ m«. Tuy nhiªn, b¶o hé qu¸ møc vµ qu¸ l©u còng g©y t¸c h¹i tiªu cùc ®Õn sù ph¸t triÓn cña nÒn kinh tÕ néi ®Þa. Ngµnh Ho¸ dÇu sÏ lµ mét trong nh÷ng ngµnh rÊt cÇn ®­îc b¶o hé v× vèn ®Çu t­ lín, kinh nghiÖm ph¸t triÓn cßn Ýt, thêi gian ph¸t triÓn qu¸ ng¾n, thêi gian khÊu hao dµi. TÝch cùc b¶o hé ngµnh Ho¸ dÇu tr­íc khi më toang cöa vµo n¨m 2006 lµ viÖc cÊp b¸ch, thiÕt thùc ®Ó x©y dùng vµ b¶o vÖ ngµnh c«ng nghiÖp non trÎ nµy. NÕu kh«ng, viÖc thua trªn s©n nhµ lµ khã tr¸nh khái vµ ngµnh Ho¸ dÇu non trÎ sÏ sím thui chét ngay tõ khi míi ®­îc nhen nhãm. Tr­íc m¾t, môc tiªu cña chÝnh s¸ch b¶o hé ngµnh Ho¸ dÇu lµ: b¶o hé cho hµng s¶n xuÊt trong n­íc c¹nh tranh ®­îc trªn thÕ m¹nh so víi hµng n­íc ngoµi trªn thÞ tr­êng trong n­íc v× nhiÒu n­íc ®· vµ ®ang cã ngµnh Ho¸ dÇu d­ vÒ cung so víi cÇu trong n­íc nªn ®ang ®Èy m¹nh xuÊt khÈu sang n­íc kh¸c ®¸nh thuÕ cao vµo c¸c s¶n phÈm nhËp khÈu mµ trong n­íc còng ®ang s¶n xuÊt ®­îc vµ møc thuÕ nµy sÏ thay ®æi linh ho¹t tuú thuéc vµo cung cÇu thùc tÕ cña thÞ tr­êng (c¸c dù ®o¸n mang tÝnh vÜ m« ph¶i chÝnh x¸c, nh¹y bÐn vµ ®­îc mét héi ®ång gåm nhiÒu chuyªn gia ®­a ra hµng n¨m) C¸c biÖn ph¸p b¶o hé mµ ViÖt Nam cã thÓ ¸p dông trong thêi gian ng¾n lµ hµng rµo thuÕ quan, quyÒn mËu dÞch, giÊy phÐp nhËp khÈu, h¹n ng¹ch nhËp khÈu, trî gi¸ nh­ ®· nªu ë phÇn IV cña ch­¬ng II. Tuy nhiªn, nh÷ng biÖn ph¸p nh­ thuÕ quan, quyÒn mËu dÞch, giÊy phÐp vµ h¹n ng¹ch nhËp khÈu sÏ kh«ng cßn hiÖu lùc kÓ tõ n¨m 2006 vµ thÞ tr­êng ViÖt Nam sÏ më cöa hoµn toµn ®èi víi c¸c quèc gia thuéc khu vùc §«ng Nam ¸. Hµng ho¸ dÇu cña Th¸i Lan, Indonesia vµ Malaysia sÏ cã ®iÒu kiÖn ®Ó th©m nhËp thÞ tr­êng ViÖt Nam dÔ dµng h¬n nhiÒu so víi hiÖn nay. Trong khi ®ã, Singapore víi vai trß lµ mét n­íc xuÊt khÈu trung gian cña NhËt vµ §µi Loan b»ng viÖc ®ãng gãi l¹i vµ gia c«ng còng sÏ lµ mèi ®e do¹ cho s¶n xuÊt trong n­íc. V× vËy, lóc ®ã ViÖt Nam sÏ kh«ng chØ lµ thÞ tr­êng më cho c¸c n­íc trong ASEAN mµ cßn lµ thÞ tr­êng më cña nhiÒu quèc gia kh¸c trªn thÕ giíi cã c¬ së s¶n xuÊt ë c¸c n­íc nµy. Mét lÇn n÷a, chóng ta cÇn ph¶i kh¼ng ®Þnh r»ng ViÖt Nam cÇn ph¶i cã nh÷ng biÖn ph¸p b¶o hé hiÖu qu¶ vµ hîp lÖ kh¸c ®Ó b¶o vÖ s¶n xuÊt trong n­íc. C¸c h×nh thøc trî gi¸ nªn khÐo lÐo vµ kÝn ®¸o h¬n, ch¼ng h¹n d­íi d¹ng c«ng cô khuyÕn khÝch ®Çu t­ . §ång thêi, thuÕ chèng b¸n ph¸ gi¸ cÇn nhanh chãng ®­îc x©y dùng vµ ®­a vµo thùc tiÔn. Mét biÖn ph¸p kh«ng mÊy hîp lÖ nh­ng nhiÒu n­íc vÉn ¸p dông ®ã lµ ®µm ph¸n th­¬ng m¹i gi÷a c¸c quèc gia, trªn c¬ së trao ®æi nh÷ng lîi Ých kinh tÕ mµ c¶ hai bªn cïng cã lîi. NÕu ®­îc Mü t¸c ®éng gióp ®ì, cã thÓ ViÖt Nam sÏ ®­îc phÐp duy tr× hµng rµo b¶o hé víi c¸c s¶n phÈm ho¸ dÇu trong thêi gian dµi h¬n. Ho¹ch ®Þnh c¸c chÝnh s¸ch c«ng nghÖ, R&D vµ ®µo t¹o cã lîi cho ngµnh Ho¸ dÇu Muèn ®Èy m¹nh c«ng nghiÖp ho¸, hiÖn ®¹i ho¸ ®Ó kh¾c phôc nguy c¬ tôt hËu xa h¬n vµ ®Ó ®uæi kÞp c¸c quèc gia kh¸c trong khu vùc vµ trªn thÕ giíi, chóng ta ph¶i chiÕn th¾ng thêi gian. Muèn vËy, ph¶i ®i th¼ng vµo c«ng nghÖ tiªn tiÕn, hiÖn ®¹i cña thÕ giíi. Thùc tÕ cho thÊy còng ®· cã nhiÒu c¸n bé kü thuËt vµ c«ng nh©n ViÖt Nam n¾m b¾t ®­îc nhanh chãng c¸ch vËn hµnh c¸c c«ng nghÖ ho¸ dÇu hiÖn ®¹i. C«ng nghÖ cao ®em l¹i n¨ng suÊt lao ®éng cao, chÊt l­îng hµng ho¸ tèt, ngang b»ng víi c¸c quèc gia kh¸c. S¶n phÈm ho¸ dÇu lµ nh÷ng s¶n phÈm rÊt cÇn ph¶i cã chÊt l­îng tèt v× cã nh­ vËy th× s¶n phÈm cña c¸c ngµnh øng dông s¶n phÈm ho¸ dÇu lµm nh©n tè ®Çu vµo míi ®­îc ®¶m b¶o vÒ kh¶ n¨ng c¹nh tranh. H¬n n÷a, nÕu c«ng nghÖ trong ngµnh Ho¸ dÇu thÊp sÏ dÉn ®Õn nguy c¬ « nhiÔm m«i tr­êng cao, kh«ng ®¶m b¶o an toµn cho ng­êi lao ®éng. Ph¶i tr¸nh vÕt xe ®æ cña nhiÒu ngµnh c«ng nghiÖp kh¸c trong thêi gian võa qua khi å ¹t nhËp c¸c thiÕt bÞ ®· qua sö dông vµ l¹c hËu cña n­íc ngoµi g©y l·ng phÝ c¸c nguån lùc cña ®Êt n­íc. NhiÒu ng­êi quan niÖm r»ng m¸y mãc c«ng nghÖ hiÖn ®¹i sÏ g©y ra hiÖn t­îng d·n thî, gi¶m c«ng ¨n viÖc lµm nh­ng cÇn ph¶i kh¼ng ®Þnh r»ng ®©y lµ mét quan niÖm sai lÇm. Nh÷ng hËu qu¶ trªn chØ mang tÝnh côc bé vµ nhÊt thêi. VÒ l©u dµi vµ xÐt mét c¸ch toµn diÖn, c«ng nghÖ hiÖn ®¹i tr­íc hÕt sÏ ®em l¹i hiÖu qu¶ s¶n xuÊt cho doanh nghiÖp ¸p dông, doanh nghiÖp ®ã cã kh¶ n¨ng ph¸t triÓn më réng quy m« th× sÏ ®em l¹i nhiÒu c«ng ¨n viÖc lµm míi. H¬n n÷a, ngµnh Ho¸ dÇu ph¸t triÓn víi chÊt l­îng s¶n phÈm tèt sÏ lµ ®éng lùc thóc ®Èy c¸c ngµnh cã liªn quan vµ c¸c dÞch vô phôc vô cho ngµnh cã ®iÒu kiÖn n©ng cao n¨ng lùc c¹nh tranh, s¶n xuÊt cã hiÖu qu¶ h¬n, tiÒm n¨ng më r«ng quy m« lín h¬n. Trong khi ®ã, c¸c ngµnh liªn quan ®Õn ngµnh Ho¸ dÇu ®Òu lµ ngµnh sö dông nhiÒu lao ®éng vµ lµ ngµnh kinh tÕ mòi nhän hiÖn nay cña ViÖt Nam. Nhµ n­íc cÇn cho phÐp doanh nghiÖp trÝch mét phÇn doanh sè b¸n cho ho¹t ®éng nghiªn cøu vµ ph¸t triÓn (R&D), ®ång thêi ph©n phèi ­u tiªn c¸c nguån vèn viÖn trî n­íc ngoµi cho viÖc ®µo t¹o, chuyÓn giao c«ng nghÖ cho c¸c ngµnh c«ng nghiÖp nãi chung vµ cho ngµnh Ho¸ dÇu nãi riªng. Muèn thu hót nh©n tµi ®Çu qu©n cho ngµnh Ho¸ dÇu, Nhµ n­íc cÇn ph¶i thay ®æi c¸c chÝnh s¸ch vÒ thuÕ nhËp khÈu c«ng nghÖ, vèn vay, t¹o ®iÒu kiÖn thuËn lîi cho ngµnh Ho¸ dÇu s¶n xuÊt cã hiÖu qu¶ nh»m n©ng cao thu nhËp cña ng­êi lao ®éng trong ngµnh, chÝ Ýt ph¶i cao h¬n cña nhiÒu ngµnh c«ng nghiÖp vµ dÞch vô kh¸c. §ång thêi, thuÕ thu nhËp c¸ nh©n còng cÇn cã nh÷ng söa ®æi ®Ó doanh nghiÖp n­íc ngoµi kh«ng do dù khi thuª lao ®éng ViÖt Nam. §Ó chuÈn bÞ mét ®éi ngò lao ®éng cã tr×nh ®é cao cho ngµnh Ho¸ dÇu, nh÷ng sinh viªn häc sinh theo häc ngµnh nµy cÇn cã c¸c ­u ®·i sau: N©ng sè suÊt häc bæng cho ®µo t¹o kü s­, c«ng nh©n ho¸ dÇu. Nguån ®Çu t­ cho c¸c kho¸ häc nµy cã thÓ huy ®éng tõ Nhµ n­íc vµ c¶ c¸c doanh nghiÖp trong ngµnh. Cö sinh viªn hay nghiªn cøu sinh ®Õn nh÷ng n­íc cã ngµnh Ho¸ dÇu ph¸t triÓn ®Ó häc hái, tiÕp thu kinh nghiÖm. §Çu t­ c¬ së vËt chÊt cho c¸c tr­êng cã ®µo t¹o c«ng nh©n, kü s­ ho¸ dÇu ®ång thêi c¶i c¸ch, n©ng cÊp gi¸o tr×nh ®µo t¹o lªn ngang tÇm víi c¸c quèc gia cã ngµnh Ho¸ dÇu ph¸t triÓn. CÇn thµnh lËp c¸c hiÖp héi ho¸ dÇu khi ®iÒu kiÖn chÝn muåi vµ c¸c hiÖp héi nµy sÏ cã vµi trß: lµ c¬ quan ng«n luËn cña c¸c doanh nghiÖp trong ngµnh lµ trung t©m trao ®æi th«ng tin vÒ thÞ tr­êng, c«ng nghÖ lµ c¬ së ®µo t¹o, n©ng cao kiÕn thøc cña c¸c kü s­ trong ngµnh lµ trung t©m t­ vÊn cho doanh nghiÖp vÒ ph­¬ng ph¸p, kü thuËt s¶n xuÊt vµ c¸c dÞch vô thiÕt bÞ c«ng nghÖ trong n­íc vµ trªn thÕ giíi. C¸c viÖn nghiªn cøu vµ c¸c doanh nghiÖp nªn liªn kÕt chÆt chÏ víi nhau. ViÖn nghiªn cøu sÏ lµ ch×a kho¸ ®Ó chóng ta lµm chñ c«ng nghÖ hiÖn ®¹i v× c¸c chuyªn gia cña viÖn nÕu ®­îc hç trî hîp lý sÏ cã kh¶ n¨ng nghiªn cøu, hÊp thô c«ng nghÖ hiÖn ®¹i cña n­íc ngoµi råi trªn c¬ së ®ã ph¸t triÓn c«ng nghÖ cho riªng ViÖt Nam víi chi phÝ rÎ h¬n, tÝnh hiÖu qu¶ cao h¬n. B»ng c¸ch nµy mµ tr­íc ®©y, Trung Quèc ®· tù ph¸t triÓn ®­îc c«ng nghÖ läc dÇu cña riªng m×nh vµ sau nµy cßn cã thÓ chuyÓn giao c«ng nghÖ tù nghiªn cøu cho c¸c n­íc kh¸c. Tuy nhiªn, nhiÒu quèc gia muèn gi÷ bÝ mËt c«ng nghÖ cña n­íc m×nh vµ ®­a ra c¸c chÝnh s¸ch qu¶n lý c«ng nghÖ nghiªm ngÆt. Ngay c¶ NhËt B¶n vµ Hµn Quèc tr­íc ®©y còng chØ cã thÓ dùa vµo c¸c giÊy phÐp c«ng nghÖ cña n­íc ngoµi ®Ó ph¸t triÓn c«ng nghÖ trong n­íc h¬n lµ dùa vµo hy väng chuyÓn giao c«ng nghÖ khi thùc hiÖn liªn doanh víi n­íc ngoµi cho nªn ViÖt Nam cã thÓ häc tËp kinh nghiÖm nµy. Tù ph¸t triÓn b­íc ®Çu vÒ c«ng nghÖ cã thÓ lµm thay ®æi c¸ch nh×n cña c¸c nhµ ®Çu t­ n­íc ngoµi vµ do ®ã, lµm hä bít do dù khi ®em c«ng nghÖ hiÖn ®¹i cña m×nh vµo ViÖt Nam. KÕt luËn Víi mét nÒn kinh tÕ ®ang trªn ®µ ph¸t triÓn nh­ nÒn kinh tÕ ViÖt Nam hiÖn nay, nhu cÇu vÒ ¨n, mÆc ë cña ng­êi d©n ViÖt Nam ®ang kh«ng ngõng t¨ng lªn vÒ c¶ sè l­îng vµ chÊt l­îng. Do ®ã, ngµnh Ho¸ dÇu ngµy cµng trë nªn quan träng h¬n trong ®êi sèng cña mçi chóng ta v× nã gãp phÇn kh«ng nhá trong viÖc tho¶ m·n nh÷ng nhu cÇu thiÕt yÕu ®ã. Tuy nhiªn, vÉn cßn qu¸ sím ®Ó kh¼ng ®Þnh r»ng ViÖt Nam sÏ cã ®­îc mét ngµnh c«ng nghiÖp Ho¸ dÇu theo ®óng nghÜa cña nã trong t­¬ng lai gÇn. Mét mÆt, ViÖt Nam ®ang cã trong tay nh÷ng ®iÒu kiÖn thuËn lîi lµm nÒn t¶ng cho sù ph¸t triÓn ngµnh Ho¸ dÇu quèc gia nh­ nguån tµi nguyªn dÇu vµ khÝ dåi dµo hay mét thÞ tr­êng tiªu thô tiÒm n¨ng. Nh­ng mÆt kh¸c, nh÷ng h¹n chÕ vÒ c¬ së h¹ tÇng, chi phÝ s¶n xuÊt hay m«i tr­êng ®Çu t­ ®Òu lµ nh÷ng trë ng¹i mµ chóng ta khã cã thÓ v­ît qua trong mét sím mét chiÒu. H¬n n÷a, x©y dùng ngµnh Ho¸ dÇu trong bèi c¶nh nÒn kinh tÕ ViÖt Nam ®ang dÇn héi nhËp vµo nÒn kinh tÕ khu vùc vµ thÕ giíi sÏ lµ mét bµi to¸n kh¸ phøc t¹p ®Æt ra cho c¸c nhµ ho¹ch ®Þnh chÝnh s¸ch bëi c¸c biÖn ph¸p b¶o hé truyÒn thèng sÏ sím trë nªn v« hiÖu. V× vËy, sù ®¸nh gi¸ c«ng b»ng h¬n vµ sù tËp trung ph¸t huy néi lùc cña toµn x· héi, mét m« h×nh ph¸t triÓn ®óng ®¾n, nh÷ng chÝnh s¸ch ph¸t triÓn vµ b¶o hé hîp lý, sù phèi hîp ®ång bé gi÷a c¸c cÊp, c¸c ngµnh cã liªn quan cïng víi sù gióp ®ì cña c¸c quèc gia cã ngµnh Ho¸ dÇu ph¸t triÓn h¬n sÏ lµ nh÷ng ®éng lùc m¹nh mÏ thóc ®Èy ngµnh Ho¸ dÇu ViÖt Nam tiÕn xa h¬n n÷a. Vµ ®Õn l­ît m×nh, ngµnh Ho¸ dÇu sÏ ®em l¹i c¬ héi n©ng cao n¨ng lùc c¹nh tranh cho nhiÒu ngµnh kinh tÕ kh¸c nh­ ngµnh DÖt may, ngµnh Nhùa, ngµnh X©y dùng… Tµi liÖu tham kh¶o GS. TS. NGND. Bïi Xu©n L­u, TS. NguyÔn H÷u Kh¶i, Gi¶ng viªn T« Träng NghiÖp, THS. NguyÔn Xu©n N÷_ “Gi¸o tr×nh Kinh tÕ Ngo¹i th­¬ng”_ NXB Gi¸o dôc_ 1997 GS. PTS. NGND. Bïi Xu©n L­u, TS. NguyÔn H÷u Kh¶i, THS. NguyÔn Xu©n N÷_ “Gi¸o tr×nh ThuÕ vµ HÖ thèng thuÕ ë ViÖt Nam”_ Tr­êng §¹i hoc Ngo¹i Th­¬ng_ 1998 Kazumitsu SAEKI, Kimito FANATSU vµ Kazutoshi TANABE_ Analytical Sciences February 2003, Vol. 19: “Discrimination of Poly(vinyl chloride) Samples with Different Plasticizers and Prediction of Plasticizer Contents in Poly(vinyl chloride) Using Near-infrared Spectroscopy and Neural-network Analysis”_ The Japan Scosiety for Analytical Chemistry_ Th¸ng 2 n¨m 2003 www.plasticsindustry.org/industry/defs.htm I Boustead_ “Ecoprofiles of plastics and related intermediates”_ NXB AMPE, BØ_ 1999 LGChem_ “LG Plasticizers”_ LG Chem_ 2002 “Chemicals at the heart of life”_ ATOFINA’s Public Affairs_ Th¸ng 2 n¨m 2002 “PVEP”_ Tæng C«ng ty DÇu khÝ ViÖt Nam_ Th¸ng 4 n¨m 2002 www.faqs.org/faqs/sci/chem-faq/part6/section-1.html www.lgchem.com.kr www.petrovietnam.com.vn/internet/Promotion.nsf/EXP2002/PROEXPVII.htm#Cur Vâ ThÞ Thanh Léc_ Tµi liÖu trao ®æi sè 35 cña CAS: “Nh÷ng ¶nh h­ëng cña AFTA tíi nÒn kinh tÕ ViÖt nam”_ CAS (Centre for ASEAN Studies) vµ CIMDA (Centre for International Management and Development Antwerp) ph¸t hµnh_ Th¸ng 10/ 2003 “C­íc, phÝ qu¸ cao, hµng ViÖt Nam kÐm søc c¹nh tranh”_ B¸o Ng­êi lao ®éng sè 2835 ra ngµy thø 5, 28/10/2003 “§Þnh h­íng chiÕn l­îc ph¸t triÓn c«ng nghiÖp c¸c tØnh phÝa Nam ®Õn n¨m 2010”_ Bé C«ng nghiÖp_ Th¸ng 1 n¨m 1999 www.business-in-asia.com/vn_interview.html Bµi pháng vÊn Bé tr­ëng Bé KÕ ho¹ch ®Çu t­ Vâ Hång Phóc ®­îc thùc hiÖn bëi Christopher W. Runckel, mét cùu quan chøc cÊp cao cña Bé Ngo¹i giao Hoa Kú www.us-asean.org/Vietnam/VN_report_02.doc B¸o c¸o chi tiÕt vÒ néi dung cña cuéc héi nghÞ “§Çu t­ vµ Th­¬ng m¹i ViÖt Nam 2002” do Trung t©m xóc tiÕn ®Çu t­ vµ th­¬ng m¹i phèi hîp víi US ASEAN Business Council ®ång tæ chøc ngµy 25 vµ 26 th¸ng 4 n¨m 2002 t¹i kh¸ch s¹n New World TP Hå ChÝ Minh www.undp.org.vn/projects/vie97016/reports/obj6/final/doc DÞch vô t­ vÊn ®Çu t­ n­íc ngoµi cña International Finance Corporation vµ World Bank_ “Vietnam: Attracting more and better Foreign Direct Investment”_ Th¸ng 4 n¨m 1999 Niªn gi¸m nhùa ViÖt Nam 2000 Niªn gi¸m nhùa ViÖt Nam 2002 Niªn gi¸m thèng kª Kinh tÕ ViÖt Nam 2002_ NXB Thèng kª_ 2003 Lª C«ng Thanh, NguyÔn Hoµng §øc_ “S¶n xuÊt vµ kinh doanh bét nhùa PVC: c¬ héi vµ th¸ch thøc”_ TuyÓn tËp b¸o c¸o Héi nghÞ KHCN “ViÖn DÇu KhÝ: 25 n¨m x©y dùng vµ tr­ëng thµnh”_ 2003 Tr­¬ng §×nh Hîi_ “Kh¶ n¨ng s¶n xuÊt ethylene vµ nhùa Polyethylene tõ c¸c nguån nguyªn liÖu dÇu khÝ cña ViÖt Nam”_ TuyÓn tËp b¸o c¸o Héi nghÞ “ViÖn DÇu KhÝ: 25 n¨m x©y dùng vµ tr­ëng thµnh”_ 2003 Petrovietnam vµ Vinatex_ “Dù ¸n Polyester- Nghiªn cøu tiÒn kh¶ thi”_ 2001 Vinatex_ “ChiÕn l­îc ph¸t triÓn vµ mét sè c¬ chÕ chÝnh s¸ch hç trî thùc hiÖn chiÕn l­îc ph¸t triÓn ngµnh DÖt May ViÖt Nam ®Õn n¨m 2010”_ 2000 Laurids S. Lauridsen_ “Policies and Institutions of industrial deepening and upgrading in Thailand I”- The basic industry strategy in petrochemical Vol. 9 (working paper No. 14)_ CAS vµ CIMDA_ 1999 Ajarin vµ Pattanapanchai_ “Where is the Thai petrochemical industry heading?”_ Ên phÈm ®Æc biÖt hµng n¨m cña PTIT_ 1993 An Bossier, Ludo Cuyvers, Orose Leelakulthanit vµ Danny Van Den Bulcke_ “Vinylthai: A case study on the Competitive Strategy at Entry and the Impact of Changes in the Economic Environment”_ ASEAN Business Case Studies No. 16_ CAS vµ CIMDA ph¸t hµnh_ Th¸ng 5 n¨m 1999 www.Oxychem.com/html B¸o c¸o th­êng niªn 1992-1997 cña TPC vµ b¸o c¸o th­êng niªn cña Vinythai 1994-1997 www.3-eee.net 3E Information Development and Consultant_ “Chinese Petrochemical Quarterly”_ Quý 3 n¨m 2001 www.chinaonline.com §¹i diÖn th­¬ng m¹i Hoa Kú_ “2001 National Trade Estimate Report on Foreign Trade Barriers”_ 2001 www.chinabig.com “Investment Opportunity in Petrochemical Industry”_ 2002 www.tdctrade.com/report/indprof_030404.htm Jia Mulan_ “Petrochmical Industry to fluctuate this year”_ 21/04/2003 www.vitrade.com/china/chinanews_brieing_oil_industry.htm “China’s Petroleum Industry”_ 2002 www.chinabig.com/en/report/energy03-4.htm Interfax_ “China’s Petrochemical Industry after entry into WTO”_ 2003 www.pwc.com/extweb/newcolth.wf/docid/DAEAC284C0445C7985256A850074D778 Allan Zhang_ PhÇn II cña B¸o c¸o China’s Energy Industry: “The Energy Industry after WTO Accession”_ 2000 www.lgchem.com.kr lgchem_ “Background of Anti-dumping Issue”_ Th¸ng 6 n¨m 2003 Oh Young Seok_ “The Petrochemical Industry in Northeast Asia and Methods for Intra-country Cooperation”_ KIET Industry Economic Review Vol.9 No.5_ Th¸ng 9 vµ 10 n¨m 2001 “The Petrochemical Industry in Korea”_ Hydrocarbon Asia_ Th¸ng 10 n¨m 2002 Sang Sun Woo_ “Outlook for the Industry in Korea”_ Cheil Industry Inc._ 05/03/2003 ._.