Xây dựng một số biện pháp phi thuế bảo hộ sản xuất của Việt Nam

Môc lôc Trang Lêi nãi ®Çu 3 Ch­¬ng I: LÝ luËn chung vÒ b¶o hé vµ kinh nghiÖm ¸p dông c¸c biÖn ph¸p phi thuÕ quan cña mét sè n­íc trªn thÕ giíi” I/ Xu h­íng toµn cÇu hãa 5 II/ Sù cÇn thiÕt cña c¸c biÖn ph¸p b¶o hé s¶n xuÊt trong n­íc 7 III/ Kinh nghiÖm ¸p dông c¸c biÖn ph¸p phi thuÕ quan cña mét sè n­íc trªn thÕ giíi 24 Ch­¬ng II: §¸nh gi¸ c¸c biÖn ph¸p phi thuÕ quan cña ViÖt Nam trong thêi gian qua (1996 – 2000) I/ Thùc tr¹ng th­¬ng m¹i vµ kh¶ n¨ng c¹nh tranh cña ViÖt Nam thêi kú 1996 – 2000 38 II/ C¸c biÖn ph¸p phi thuÕ quan liªn quan ®Õn nhËp khÈu ViÖt Nam ®· sö dông 50 III/ §¸nh gi¸ t¸c ®éng cña c¸c biÖn ph¸p phi thuÕ quan ViÖt Nam ®· sö dông 63 Ch­¬ng III: §Ò xuÊt c¸c biÖn ph¸p phi thuÕ quan ViÖt Nam cã thÓ ¸p dông trong thêi gian tíi I/ C¬ së khoa häc ®Ó duy tr× c¸c biÖn ph¸p phi thuÕ quan trong viÖc b¶o hé s¶n xuÊt. 69 II/ Mét sè ®Ò xuÊt vÒ c¸c NTM ViÖt Nam sÏ sö dông ®Ó b¶o hé 71 KÕt luËn 91 Tµi liÖu tham kh¶o 92 Lêi nãi ®Çu Xu h­íng toµn cÇu ho¸ hiÖn ®ang ®­îc c¸c quèc gia trªn thÕ giíi coi lµ gi¶i ph¸p tÊt yÕu ®Ó ®Èy m¹nh vµ th¸o gì nh÷ng khã kh¨n cña vÊn ®Ò t¨ng tr­ëng kinh tÕ. Còng nh­ c¸c n­íc kh¸c trªn thÕ giíi, viÖc ViÖt Nam kh«ng ngõng t¨ng c­êng héi nhËp khu vùc vµ quèc tÕ kh«ng n»m ngoµi môc tiªu khai th¸c nh÷ng ­u thÕ s½n cã trong n­íc còng nh­ tËn dông nh÷ng yÕu tè bªn ngoµi vÒ thÞ tr­êng, vèn, c«ng nghÖ, ph­¬ng ph¸p qu¶n lÝ tiªn tiÕn. Tuy nhiªn tr­íc bèi c¶nh kinh tÕ thÕ giíi víi nhiÒu biÕn ®éng phøc t¹p vµ nÒn kinh tÕ ViÖt Nam lµ mét nÒn kinh tÕ l¹c hËu, cã xuÊt ph¸t ®iÓm thÊp so víi c¸c quèc gia kh¸c trong khu vùc vµ trªn thÕ giíi nh­ hiÖn nay th× viÖc ph¶i ®èi mÆt víi nh÷ng bÊt lîi vµ t¸c ®éng tiªu cùc trong qu¸ tr×nh héi nhËp lµ ®iÒu kh«ng thÓ tr¸nh khái. §Ó h¹n chÕ nh÷ng bÊt lîi vµ t¸c ®éng tiªu cùc ®ã ®ßi hái chóng ta ph¶i cã nh÷ng biÖn ph¸p nhÊt ®Þnh vµ mét trong sè ®ã lµ viÖc b¶o hé tÝch cùc nÒn kinh tÕ. Bªn c¹nh thuÕ quan lµ c«ng cô b¶o hé ®· ®­îc c¸c ®Þnh chÕ th­¬ng m¹i quèc tÕ thõa nhËn th× c¸c biÖn ph¸p phi thuÕ quan còng ®­îc rÊt nhiÒu quèc gia sö dông trong thêi gian qua bëi nh÷ng ­u ®iÓm nh­ kh¶ n¨ng t¸c ®éng nhanh, m¹nh, phong phó vµ cã thÓ ®¸p øng nhiÒu môc tiªu trong cïng mét thêi ®iÓm. Tuy nhiªn mÆt tr¸i cña c¸c biÖn ph¸p phi thuÕ quan vèn g©y ra nhiÒu tranh c·i lµ chóng bao gåm nhiÒu biÖn ph¸p ch­a ®­îc thõa nhËn bëi c¸c tæ chøc th­¬ng m¹i quèc tÕ vµ cã thÓ ¶nh h­ëng tiªu cùc ®Õn nÒn kinh tÕ cña mét quèc gia, mét khu vùc còng nh­ toµn bé nÒn kinh tÕ thÕ giíi. V× vËy, cã thÓ kh¼ng ®Þnh viÖc nghiªn cøu c¸c biÖn ph¸p phi thuÕ quan lµ ®iÒu hÕt søc cÇn thiÕt víi bÊt cø quèc gia nµo trªn thÕ giíi. §èi víi mét nÒn kinh tÕ ®ang trong giai ®o¹n chuyÓn ®æi nh­ ViÖt Nam, c«ng t¸c nghiªn c­ó vÒ c¸c biÖn ph¸p phi thuÕ con cã vai trß quan träng h¬n rÊt nhiÒu bëi nã gióp cho chóng ta hiÓu thªm vÒ m«i tr­êng ph¸p lÝ cña c¸c quèc gia kh¸c tõ ®ã cã thÓ t×m ra h­íng tiÕp cËn tèi ­u thÞ tr­êng khu vùc vµ quèc tÕ. Ngoµi ra kinh nghiÖm rót ra trong qu¸ tr×nh nghiªn cøu còng cã gi¸ trÞ kh«ng nhá ®èi víi qu¸ tr×nh x©y dùng vµ hoµn thiÖn hÖ thèng c¸c c«ng cô b¶o hé phi thuÕ ®Ó chóng thùc sù h÷u Ých vµ phï hîp víi c¸c th«ng lÖ quèc tÕ. Víi ®Ò tµi nµy ngoµi viÖc thèng kª, ph©n lo¹i nh÷ng biÖn ph¸p phi quan thuÕ ®· ®­îc sö dông trªn thÕ giíi, kinh nghiÖm ¸p dông cña mét sè n­íc nh­ MÜ, Th¸i Lan vµ thùc tiÔn ¸p dông cña ViÖt Nam t«i còng xin ®­a ra mét vµi ý kiÕn c¸ nh©n mang tÝnh chÊt tham kh¶o ®èi víi vÊn ®Ò x¸c ®Þnh c¸c biÖn ph¸p phi thuÕ quan cña ViÖt Nam trong thêi gian tíi. Do lÇn ®Çu tiªn thùc hiÖn mét c«ng viÖc nghiªn cøu quy m«, ®Ò tµi nµy kh«ng thÓ tr¸nh khái nh÷ng h¹n chÕ. KÝnh mong c¸c thÇy c« vµ c¸c b¹n gãp ý ®Ó cho ®Ò tµi ®­îc toµn vÑn h¬n. Xin ch©n thµnh c¶m ¬n! Ch­¬ng I: LÝ luËn chung vÒ b¶o hé vµ kinh nghiÖm ¸P dông c¸c biÖn ph¸p phi thuÕ quan cña mét sè n­íc trªn thÕ giíi I/ Xu h­íng toµn cÇu hãa: Toµn cÇu ho¸ lµ mét xu h­íng vËn ®éng næi bËt hiÖn nay trong nÒn kinh tÕ thÕ giíi. Nã l«i cuèn tÊt c¶ c¸c quèc gia vµ vïng l·nh thæ vµo mét nÒn kinh tÕ toµn cÇu thèng nhÊt vµ duy nhÊt. TÊt c¶ nh÷ng quèc gia vµ vïng l·nh thæ nµo kh«ng héi nhËp vµo qu¸ tr×nh nµy tÊt yÕu sÏ r¬i vµo t×nh tr¹ng tôt hËu trong ph¸t triÓn. Toµn cÇu hãa kinh tÕ ®­îc thÓ hiÖn râ nÐt th«ng qua hai qu¸ t×nh chñ yÕu lµ toµn cÇu hãa thÞ tr­êng vµ toµn cÇu s¶n xuÊt. Toµn cÇu hãa thÞ tr­êng ®­îc thÓ hiÖn ë sù lo¹i bá dÇn c¸c qu¸ tr×nh vµ rµo c¶n chia c¾t thÞ tr­êng ®Ó h×nh thµnh mét thÞ tr­êng cã tÝnh toµn cÇu. C¸c yÕu tè c¬ b¶n nh­ cung cÇu, gi¸ c¶ ®­îc h×nh thµnh vµ vËn ®éng thèng nhÊt trªn toµn cÇu. Toµn cÇu hãa s¶n xuÊt ®­îc thÓ hiÖn th«ng qua viÖc h×nh thµnh m¹ng l­íi s¶n xuÊt mang tÝnh toµn cÇu, c«ng nghÖ cao ®­îc sö dông phæ biÕn vµ c¸c s¶n phÈm ®­îc tiªu chuÈn hãa… Ngoµi ra, toµn cÇu ho¸ cßn ®­îc thÓ hiÖn th«ng qua c¸c khÝa c¹nh vÒ x· héi, v¨n hãa, chÝnh trÞ … Toµn cÇu hãa ®­îc thóc ®Èy bëi c¸c lùc l­îng nhÊt ®Þnh. Tr­íc hÕt, ®ã lµ qu¸ tr×nh c¾t gi¶m thuÕ quan gi÷a c¸c quèc gia ®Ó cã nÒn th­¬ng m¹i tù do hãa h¬n, gi¶m dÇn c¸c rµo c¶n b¶o hé h÷u h×nh hoÆc v« h×nh. Hµng hãa vµ dÞch vô ®­îc l­u chuyÓn dÔ dµng gi÷a c¸c n­íc vµ vïng l·nh thæ víi khèi l­îng vµ c­êng ®é ngµy cµng t¨ng. TiÕp theo lµ qu¸ tr×nh tù do hãa vÒ ®Çu t­ víi viÖc më réng cña ®Çu t­ quèc tÕ trªn ph¹m vi vµ quy m« lín, c¸c hiÖp ®Þnh thóc ®Èy tù do hãa ®Çu t­ ®­îc ký kÕt. Sù ph¸t triÓn m¹nh mÏ cña c«ng nghÖ vµ t¸c ®éng cña c¸c tËp ®oµn, c«ng ty ®a quèc gia ®ang thóc ®Èy theo chiÒu s©u qu¸ tr×nh toµn cÇu hãa. C¸c quèc gia, vïng l·nh thæ còng ®ang t¨ng c­êng nh÷ng nç lùc ®Ó héi nhËp quèc tÕ, më cöa thÞ tr­êng, chuyÓn ®æi c¬ cÊu vµ c¬ chÕ kinh tÕ, ®µo t¹o nguån nh©n lùc ®Ó tham gia vµo qu¸ tr×nh toµn cÇu hãa. Toµn cÇu hãa ®ßi hái c¸c quèc gia vµ vïng l·nh thæ ph¶i hµnh ®éng dùa trªn nh÷ng nguyªn t¾c vµ chuÈn mùc quèc tÕ nhÊt ®Þnh trong th­¬ng m¹i vµ ®Çu t­, dÞch vô nh­ “nguyªn t¾c cã ®i cã l¹i, nguyªn t¾c ®·i ngé quèc gia …”. VÊn ®Ò nµy kh«ng ph¶i quèc gia nµo còng cã thÓ dÔ dµng thùc hiÖn ®­îc. Thùc tÕ cho thÊy, qu¸ tr×nh toµn cÇu hãa ®ang lµm cho nÒn kinh tÕ cña c¸c quèc gia tõng buíc vËn ®éng theo xu h­íng míi, chuyÓn ®æi nÒn kinh tÕ, ®­a nÒn kinh tÕ sang giai ®o¹n ph¸t triÓn míi víi cÊp ®é cao h¬n vµ ph¹m vi lín h¬n. Kh«ng thÓ nãi chØ cã c¸c nÒn kinh tÕ cña c¸c n­íc XHCN cò chuyÓn ®æi tõ nÒn kinh tÕ kÕ ho¹ch hãa tËp trung sang nÒn kinh tÕ thÞ tr­êng lµ ë trong giai ®o¹n chuyÓn ®æi mµ kÓ c¶ c¸c nÒn kinh tÕ cã tr×nh ®é ph¸t triÓn cao nh­ nÒn kinh tÕ MÜ, NhËt B¶n, Liªn minh ch©u ¢u … còng ë trong qu¸ tr×nh chuyÓn ®æi tõ nÒn kinh tÕ c«ng nghiÖp sang nÒn kinh tÕ th«ng tin vµ kinh tÕ tri thøc. Sù chuyÓn ®æi nµy trë thµnh mét hiÖn t­îng phæ biÕn hiÖn nay. Qu¸ tr×nh chuyÓn ®æi nÒn kinh tÕ cña c¸c quèc gia ®ang ®Æt ra hµng lo¹t c¸c vÊn ®Ò cÇn ph¶i xö lý, ®Æc biÖt lµ chuyÓn ®æi c¬ cÊu kinh tÕ, chuyÓn sang c¬ cÊu kinh tÕ cã c¸c ngµnh sö dông c«ng nghÖ cao, c¸c ngµnh ph¸t huy ®­îc lîi thÕ so s¸nh vµ c¸c ngµnh cã kh¶ n¨ng c¹nh tranh l©u dµi trªn thÞ tr­êng, vÊn ®Ò ®µo t¹o nguån nh©n lùc chÊt l­îng cao vµ nh÷ng c¶i c¸ch vÒ hÖ thèng qu¶n lý kinh tÕ phï hîp víi xu h­íng toµn cÇu hãa còng ®­îc ®Ò cao. Nãi tãm l¹i, toµn cÇu hãa diÔn ra cã tÝnh gia tèc. §©y lµ mét qu¸ tr×nh kh¸ch quan vµ lµ mét xu h­íng vËn ®éng chñ yÕu cña nÒn kinh tÕ thÕ giíi hiÖn nay. ViÖt Nam ®ang chñ ®éng, tÝch cùc tham gia vµo qu¸ tr×nh toµn cÇu hãa ®Ó thùc hiÖn môc tiªu hiÖn ®¹i hãa, c«ng nghiÖp hãa ®Êt n­íc. §Ó ®¹t ®­îc môc tiªu nµy, ViÖt Nam còng ®ang tiÕn hµnh x©y dùng lé tr×nh phï hîp, héi nhËp s©u h¬n vµo nÒn kinh tÕ khu vùc vµ tiÕp ®Õn lµ kinh tÕ toµn cÇu. II/ Sù cÇn thiÕt cña c¸c biÖn ph¸p b¶o hé s¶n xuÊt trong n­íc: 1.Sù cÇn thiÕt cña c¸c biÖn ph¸p b¶o hé s¶n xuÊt trong n­íc: 1.1. TÝnh thiÕt yÕu chung cña b¶o hé ®èi víi c¸c quèc gia trªn thÕ giíi: B¶o hé lµ c«ng cô phæ biÕn ®­îc chÝnh phñ c¸c n­íc sö dông ®Ó n©ng ®ì c¸c doanh nghiÖp gÆp khã kh¨n, ®Æc biÖt lµ c¸c doanh nghiÖp cã ¶nh h­ëng ®Õn nÒn kinh tÕ quèc d©n hoÆc c¸c doanh nghiÖp tËp trung nguån nh©n lùc vµ tµi chÝnh lín. Minh ho¹ thùc tÕ râ rµng nhÊt cã thÓ nhËn thÊy ë c¸c n­íc ®ang ph¸t triÓn nh­ c¸c n­íc ch©u MÜ latinh, Asean n¬i tån t¹i sè l­îng lín c¸c doanh nghiÖp nhµ n­íc. HÇu hÕt c¸c doanh nghiÖp nhµ n­íc ë c¸c quèc gia nµy ®Òu lµ c¸c doanh nghiÖp gÆp khã kh¨n trong vÊn ®Ò c¹nh tranh trªn thÞ tr­êng néi ®Þa còng nh­ quèc tÕ mµ nguyªn nh©n s©u xa cã thÓ lµ thiÕu vèn, h¹n chÕ trong vÊn ®Ò ®µo t¹o nh©n lùc hoÆc thËm chÝ lµ yÕu kÐm trong kh©u qu¶n lÝ... MÆc dï vËy viÖc gi¶i thÓ c¸c doanh nghiÖp nµy lµ vÊn ®Ò nan gi¶i bëi hÇu hÕt c¸c doanh nghiÖp nµy thu hót mét lùc l­îng lao ®éng lín hoÆc ®­îc ®Çu t­ nh÷ng nguån tµi chÝnh kh«ng nhá. HËu qu¶ cña viÖc gi¶i thÓ cã thÓ lµ nh÷ng có sèc lín c¶ vÒ kinh tÕ vµ chÝnh trÞ. H¬n n÷a nguyªn nh©n chÝnh phñ kh«ng gi¶i thÓ c¸c doanh nghiÖp nµy cßn cã thÓ lµ do hä vÉn cßn ®Æt niÒm tin vµo kh¶ n¨ng biÕn chuyÓn t×nh thÕ cña ®éi ngò l·nh ®¹o hoÆc ®©y lµ nh÷ng doanh nghiÖp ho¹t ®éng trong nh÷ng lÜnh vùc ®­îc ­u tiªn ph¸t triÓn theo chiÕn l­îc dµi h¹n. Mét lÝ do kh«ng thÓ kh«ng ®Ò cËp ®Õn khi duy tr× c¸c biÖn ph¸p b¶o hé lµ mong muèn c¶i thiÖn c¸c ngµnh s¶n xuÊt néi ®Þa. BÊt cø mét quèc gia nµo trªn thÕ giíi ®Òu cã nh÷ng chiÕn l­îc ph¸t triÓn kinh tÕ nhÊt ®Þnh vµ trong ®ã lu«n x¸c ®Þnh nh÷ng lÜnh vùc ­u tiªn ®Æc biÖt. Nh­ng ®Ó c¸c doanh nghiÖp ho¹t ®éng trong nh÷ng lÜnh vùc nµy ®¹t ®­îc hiÖu qu¶ tèi ­u vµ n©ng cao kh¶ n¨ng c¹nh tranh trong n­íc vµ quèc tÕ nhµ n­íc lu«n ph¶i cã nh÷ng ­u ®·i ®Æc biÖt. VÝ dô ®iÓn h×nh lµ MÜ mét n­íc ®­îc coi lµ cã nÒn kinh tÕ ph¸t triÓn nhÊt thÕ giíi trong thêi gian qua vÉn duy tr× kh¸ nhiÒu ph­¬ng thøc b¶o hé ®èi víi lÜnh vùc n«ng nghiÖp, trong ®ã cã c¶ nh÷ng ph­¬ng thøc ®i ng­îc l¹i lîi Ých th­¬ng m¹i quèc tÕ vµ bÞ nhiÒu ph¶n kh¸ng cña c¸c quèc gia kh¸c trªn thÕ giíi. Mét lÝ do riªng ®èi víi c¸c n­íc ®ang vµ chËm ph¸t triÓn lµ hä ph¶i th­êng xuyªn xem xÐt vÊn ®Ò duy tr× mét c¸n c©n thanh to¸n cã lîi vµ c¶i thiÖn nguån ng©n s¸ch. Cã thÓ dÔ dµng nhËn thÊy c¸c quèc gia ®ang vµ chËm ph¸t triÓn hÇu hÕt ®Òu cã mét c¸n c©n thanh to¸n bÞ th©m hôt vµ mét nguån ng©n s¸ch h¹n hÑp vèn ®­îc tµi trî chñ yÕu th«ng qua thu thuÕ vµ vay nî n­íc ngoµi. §Ó tr¸nh t×nh tr¹ng ®ã c¸c quèc gia cã thÓ ¸p dông nhiÒu h×nh thøc b¶o hé kh¸c nhau nh»m ph¸t triÓn nh÷ng ngµnh hµng thay thÕ nhËp khÈu hoÆc h­íng xuÊt khÈu, h¹n chÕ nhËp khÈu nh÷ng mÆt hµng kh«ng cÇn thiÕt hay xa xØ tõ ®ã h¹n chÕ chi tiªu ngo¹i tÖ vµ thu vÒ nhiÒu h¬n th«ng qua xuÊt khÈu. XuÊt ph¸t tõ nguyªn nh©n thø nhÊt b¶o hé cßn gióp c¸c quèc gia trªn thÕ giíi duy tr× viÖc lµm cho nh÷ng tæ chøc hoÆc nhãm ng­êi nhÊt ®Þnh vµ gi¶m bít nh÷ng søc Ðp vÒ chÝnh trÞ tõ c¸c tæ chøc ®oµn thÓ. Nguyªn nh©n nµy lµ mét trong nh÷ng nguyªn nh©n chñ yÕu ®Ó chÝnh phñ c¸c n­íc cã nÒn kinh tÕ ®ang chuyÓn ®æi duy tr× c¸c biÖn ph¸p b¶o hé ®èi víi mét sè ngµnh nhÊt ®Þnh. §iÒu nµy còng t­¬ng tù ®èi víi vÊn ®Ò b¶o hé mét sè ngµnh ë c¸c quèc gia cã nÒn kinh tÕ kh¸ ph¸t triÓn nh­ MÜ vµ c¸c n­íc thuéc liªn minh ch©u ¢u. §Ó b¶o hé ngµnh c«ng nghiÖp dÖt may vèn lµ ngµnh kinh tÕ thu hót kh¸ nhiÒu lao ®éng EU ®· ®­a ra nh÷ng tho¶ thuËn vÒ h¹n chÕ xuÊt khÈu tù nguyÖn víi c¸c n­íc kh¸c ®Æc biÖt lµ c¸c n­íc cã nguån nguyªn liÖu phong phó vµ lùc l­îng nh©n c«ng rÎ m¹t. §èi víi c¸c quèc gia cã tiÒm lùc c¶ vÒ kinh tÕ vµ chÝnh trÞ c¸c biÖn ph¸p b¶o hé cßn cã thÓ ®­îc duy tr× nh­ mét c«ng cô chÝnh trÞ ®Ó ®¬n ph­¬ng g©y søc Ðp víi c¸c quèc gia kh¸c. MÆc dï ®©y lµ môc ®Ých hÕt søc c¸ biÖt trong mét thÕ giíi ngµy cµng ph¸t triÓn theo h­íng ®a cùc song trªn thÕ giíi hiÖn t­îng nµy ®· vµ ®ang tiÕp tôc x¶y ra. MÜ lµ quèc gia l¹m dông c«ng cô b¶o hé nhiÒu nhÊt vµo môc ®Ých nµy. Trong luËt ph¸p Hoa K× cã nh÷ng ®iÒu kho¶n ®Æc biÖt cho phÐp quèc héi ®­a ra nh÷ng biÖn ph¸p th­¬ng m¹i ®¬n ph­¬ng ®èi víi bÊt cø quèc gia nµo ®­îc coi lµ cã thÓ ®e do¹ ®Õn vÊn ®Ò an ninh cña n­íc MÜ. 1.2. Sù cÇn thiÕt ph¶i b¶o hé ®èi víi ViÖt Nam: Nh÷ng lÝ do chñ yÕu ®èi víi vÊn ®Ò b¶o hé nÒn kinh tÕ ViÖt Nam xuÊt ph¸t tõ hai yÕu tè chñ quan vµ kh¸ch quan trong ®ã yÕu tè chñ quan lµ thùc tr¹ng nÒn kinh tÕ ViÖt Nam vµ yÕu tè kh¸ch quan lµ bèi c¶nh chung cña nÒn kinh tÕ thÕ giíi trong giai ®o¹n hiÖn nay. Theo ®¸nh gi¸ chung th× nÒn kinh tÕ ViÖt Nam lµ mét nÒn kinh tÕ l¹c hËu, ®ang chuyÓn ho¸ tõ kinh tÕ kÕ ho¹ch tËp trung sang kinh tÕ thÞ tr­êng, c¸c yÕu tè cña kinh tÕ thÞ tr­êng ch­a ®­îc t¹o lËp mét c¸ch ®ång bé vµ cßn nhiÒu khiÕm khuyÕt. HÖ thèng c¸c qui ph¹m ph¸p luËt c«ng cô quan träng ®Ó qu¶n lÝ nhµ n­íc cña ViÖt Nam hiÖn nay còng bÞ ®¸nh gi¸ lµ thiÕu nhÊt qu¸n vµ qu¸ chång chÐo, ch­a t¹o ra ®­îc m«i tr­êng ph¸p lÝ b×nh ®¼ng cho c¸c doanh nghiÖp thuéc mäi thµnh phÇn kinh tÕ. C¸c chÝnh s¸ch tµi chÝnh tiÒn tÖ, xuÊt nhËp khÈu còng trong t×nh tr¹ng t­¬ng tù. V× vËy, trong qu¸ tr×nh x©y dùng mét m«i tr­êng kinh tÕ giµu tÝnh c¹nh tranh vµ lµnh m¹nh h¬n nhµ n­íc còng cÇn cã sù n©ng ®ì hîp lÝ ®èi víi c¸c mét sè lÜnh vùc nhÊt ®Þnh ®Ó t¹o thÕ ®ßn bÈy cho toµn bé nÒn kinh tÕ. Bªn c¹nh ®ã kh«ng thÓ phñ nhËn mét thùc tr¹ng lµ c¸c doanh nghiÖp ViÖt Nam cßn yÕu kÐm vÒ n¨ng lùc qu¶n lÝ, nguån nh©n lùc, kh¶ n¨ng thÝch nghi vµ mang nÆng t­ t­ëng dùa dÉm cña mét thêi k× dµi bao cÊp. ViÖc ngay lËp tøc thóc Ðp c¸c doanh nghiÖp nµy tù t¹o lËp mét thÕ ®øng v÷ng ch¾c trªn thÞ tr­êng trong n­íc ®· lµ mét nhiÖm vô qu¸ khã kh¨n chø ch­a ®Ò cËp ®Õn thÞ tr­êng khu vùc vµ quèc tÕ. H¬n n÷a ngay c¶ khi c¸c doanh nghiÖp ViÖt Nam ®· cã mét tiÒm lùc nhÊt ®Þnh còng kh«ng thÓ cho r»ng hä kh«ng cßn cÇn tíi sù b¶o trî cña nhµ n­íc n÷a. Nh÷ng doanh nghiÖp ho¹t ®éng trong c¸c lÜnh vùc c«ng nghÖ cao ngoµi mong muèn nhËn ®­îc sù hç trî vÒ vèn th× sù hç trî trong vÊn ®Ò nghiªn cøu vµ øng dông c¸c thµnh tùu míi còng hÕt søc quan träng ®«Ý víi hä. Còng nh­ hÇu hÕt c¸c quèc gia kh¸c trªn thÕ giíi, ViÖt Nam ®ang x©y dùng cho m×nh mét chiÕn l­îc ph¸t triÓn kinh tÕ trong ®ã ­u tiªn ph¸t triÓn mét sè ngµnh. C¸c ngµnh nµy lµ nh÷ng ngµnh c«ng nghiÖp cã tiÒm n¨ng song cßn gÆp nhiÒu khã kh¨n trong c¹nh tranh cÇn ®­îc sù hç trî tÝch cùc cña nhµ n­íc vµ c¶ nh÷ng ngµnh nhÊt thiÕt ph¶i ­u tiªn ph¸t triÓn do c¸c lÝ do kh¸c nh­ chÝnh trÞ vµ x· héi. §©y lµ lÝ do c¬ b¶n nhÊt ®Ó ViÖt Nam duy tr× c¸c h×nh thøc b¶o hé nh­ng víi ®Æc thï mang nhiÒu mµu s¾c chÝnh trÞ h¬n lµ kinh tÕ c¸c h×nh thøc b¶o hé cña ViÖt Nam trong thêi gian qua ch­a h¼n ®· ph¸t huy ®­îc tÝnh chÊt tÝch cùc ®èi víi nÒn kinh tÕ. §øng tr­íc xu thÕ kh¸ch quan cña tù do ho¸ th­¬ng m¹i vµ qu¸ tr×nh héi nhËp kinh tÕ quèc tÕ, ViÖt Nam còng cÇn duy tr× c¸c ph­¬ng thøc b¶o hé v× nh÷ng nguyªn nh©n nhÊt ®Þnh. Thø nhÊt trong qu¸ tr×nh tù do ho¸ th­¬ng m¹i nÒn kinh tÕ ViÖt Nam kh«ng thÓ tr¸nh ®­îc nh÷ng t¸c ®éng xÊu nh­ sù x©m nhËp cña hµng ho¸, sù lòng ®o¹n cña c¸c doanh nghiÖp cã vèn ®Çu t­ n­íc ngoµi... NÕu kh«ng cã chiÕn l­îc b¶o hé s¶n xuÊt phï hîp nÒn kinh tÕ cña chóng ta sÏ ph¸t triÓn bÊt c©n xøng vµ phô thuéc nÆng nÒ vµo c¸c yÕu tè bªn ngoµi. Thø hai ®Ó hoµ nhËp vµo mét nÒn kinh tÕ chung vèn ®· ph¸t triÓn h¬n chóng ta rÊt nhiÒu ViÖt Nam cÇn c¶i thiÖn kh¶ n¨ng c¹nh tranh trªn ph­¬ng diÖn quèc gia còng nh­ trªn ph­¬ng diÖn doanh nghiÖp/ngµnh. C¸c biÖn ph¸p hç trî mang tÝnh cÊp thiÕt sÏ gióp cho c¸c doanh nghiÖp ViÖt Nam t¹o ®­îc nh÷ng lîi thÕ nhÊt ®Þnh trong qu¸ tr×nh b¾t kÞp nhÞp ®é ph¸t triÓn chung vµ t¹o ®iÒu kiÖn cho chóng ta tranh thñ hoµn thiÖn c¸c yÕu tè cßn l¹i . Cuèi cïng còng kh«ng thÓ kh«ng ®Ò cËp ®Õn mét lÝ do Ýt ®­îc ®Ò cËp ®Õn ®ã lµ ®Ó t¹o lËp mét thÕ v÷ng ch¾c trªn tr­êng quèc tÕ b¶o hé còng lµ mét c«ng cô ®Ó chóng ta cã thÓ mang ra “mÆc c¶” ®Ó ®æi lÊy nh÷ng ­u ®·i chÝnh trÞ nhÊt ®Þnh. 2.C¸c ph­¬ng thøc b¶o hé s¶n xuÊt trong n­íc: 2.1.ThuÕ vµ thuÕ quan: Ngoµi môc ®Ých chÝnh lµ thu ng©n s¸ch thuÕ cßn lµ mét biÖn ph¸p h­íng dÉn tiªu dïng vµ trong mét chõng mùc nµo ®ã lµ mét biÖn ph¸p h¹n chÕ nhËp khÈu h÷u hiÖu.ViÖc ®¸nh thuÕ néi ®Þa hay thuÕ quan cao vµo mét mÆt hµng nhËp khÈu sÏ cã t¸c ®éng kh«ng nhá tíi viÖc thu hÑp cÇu trong n­íc tõ ®ã dÉn ®Õn h¹n chÕ nhËp khÈu nh÷ng mÆt hµng nµy. Bªn c¹nh thuÕ vµ thuÕ quan th× c¸c biÖn ph¸p phi thuÕ còng lµ mét trong nh÷ng c«ng cô h÷u hiÖu ®Ó b¶o hé s¶n xuÊt trong n­íc. §©y còng chÝnh lµ néi dung mµ ®Ò tµi muèn ®Ò cËp tíi. 2.2. C¸c biÖn ph¸p phi thuÕ:(NTM- non-tarrif measure) C¸c biÖn ph¸p phi thuÕ ®­îc ®Þnh nghÜa nh­ tÊt c¶ c¸c biÖn ph¸p kh¸c ngoµi c¸c biÖn ph¸p thuÕ quan ®­îc qui ®Þnh vÒ mÆt ph¸p lÝ hay ®¬n thuÇn tån t¹i trªn thùc tÕ cã ¶nh h­ëng ®Õn møc ®é hoÆc ph­¬ng h­íng nhËp khÈu. C¸c biÖn ph¸p phi thuÕ quan cã thÓ mang mét hay nhiÒu thuéc tÝnh kh¸c nhau nh­ ¸p dông ë biªn giíi hay néi ®Þa, ®­îc duy tr× mét c¸ch chñ ®éng hay bÞ ®éng, nh»m môc ®Ých b¶o hé hay kh«ng b¶o hé, phï hîp hay kh«ng phï hîp víi th«ng lÖ quèc tÕ... 2.2.1.¦u ®iÓm: a.Phong phó vÒ h×nh thøc : nhiÒu biÖn ph¸p phi thuÕ kh¸c nhau cã thÓ ®¸p øng cïng mét môc tiªu, ¸p dông cho cïng mét mÆt hµng C¸c NTM trong thùc tÕ rÊt phong phó vÒ h×nh thøc nªn t¸c ®éng, kh¶ n¨ng vµ møc ®é ®¸p øng môc tiªu cña chóng còng rÊt ®a d¹ng. Do ®ã, nÕu sö dông NTM ®Ó phôc vô mét môc tiªu ®Ò ra th× cã thÓ cã nhiÒu sù lùa chän, kÕt hîp h¬n mµ kh«ng bÞ gß bã chËt hÑp trong khu«n khæ mét c«ng cô duy nhÊt nh­ thuÕ quan. VÝ dô: ®Ó nh»m h¹n chÕ nhËp khÈu mét mÆt hµng bÊt k×, cã thÓ ®ång thêi ¸p dông c¸c biÖn ph¸p h¹n ng¹ch nhËp khÈu, cÊp giÊy phÐp nhËp khÈu kh«ng tù ®éng, ®Çu mèi nhËp khÈu, phô thu nhËp khÈu. b.§¸p øng nhiÒu môc tiªu: mét NTM cã thÓ ®ång thêi ®¸p øng nhiÒu môc tiªu víi hiÖu qu¶ cao Mçi quèc gia th­êng theo ®uæi nhiÒu môc tiªu trong chÝnh s¸ch kinh tÕ, th­¬ng m¹i cña m×nh. C¸c môc tiªu ®ã cã thÓ lµ: (i) b¶o hé s¶n xuÊt trong n­íc, khuyÕn khÝch ph¸t triÓn mét sè ngµnh nghÒ; (ii) b¶o vÖ an toµn søc kháe con ng­êi, ®éng thùc vËt, m«i tr­êng; (iii) h¹n chÕ tiªu dïng; (iv) ®¶m b¶o c©n b»ng c¸n c©n thanh to¸n; (v) b¶o ®¶m an ninh quèc gia, trËt tù an toµn x· héi, v.v... C¸c NTM cã thÓ ®ång thêi phôc vô hiÖu qu¶ nhiÒu môc tiªu kh¸c nhau khi viÖc sö dông c«ng cô thuÕ quan kh«ng kh¶ thi hoÆc kh«ng h÷u hiÖu b»ng. VÝ dô: quy ®Þnh vÒ vÖ sinh kiÓm dÞch ®èi víi n«ng s¶n nhËp khÈu võa ®¶m b¶o an toµn søc kháe con ng­êi, ®éng thùc vËt l¹i võa gi¸n tiÕp b¶o hé s¶n xuÊt n«ng nghiÖp trong n­íc mét c¸ch hîp ph¸p. Hay cÊp phÐp kh«ng tù ®éng ®èi víi d­îc phÈm nhËp khÈu võa gióp b¶o hé ngµnh d­îc néi ®Þa, dµnh ®Æc quyÒn cho mét sè ®Çu mèi nhËp khÈu nhÊt ®Þnh, qu¶n lý chuyªn ngµnh mét mÆt hµng quan träng ®èi víi søc kháe con ng­êi, cßn cã t¸c dông ph©n biÖt ®èi xö víi mét sè n­íc cung cÊp nhÊt ®Þnh. c.NhiÒu NTM ch­a bÞ cam kÕt rµng buéc c¾t gi¶m hay lo¹i bá Do NTM th­êng mang tÝnh mËp mê, møc ®é ¶nh h­ëng kh«ng râ rµng nh­ nh÷ng thay ®æi ®Þnh l­îng cña thuÕ quan, nªn t¸c ®éng cña chóng cã thÓ lín nh­ng l¹i lµ t¸c ®éng ngÇm, cã thÓ che ®Ëy hoÆc biÖn hé b»ng c¸ch nµy hay c¸ch kh¸c. HiÖn nay c¸c hiÖp ®Þnh cña WTO chØ míi ®iÒu chØnh viÖc sö dông mét sè NTM nhÊt ®Þnh. Trong ®ã, tÊt c¶ c¸c NTM h¹n chÕ ®Þnh l­îng ®Òu kh«ng ®­îc phÐp ¸p dông, trõ tr­êng hîp ngo¹i lÖ. Mét sè NTM kh¸c tuy cã thÓ nh»m môc tiªu h¹n chÕ nhËp khÈu, b¶o hé s¶n xuÊt trong n­íc nh­ng vÉn ®­îc WTO cho phÐp ¸p dông víi ®iÒu kiÖn tu©n thñ nh÷ng quy ®Þnh cô thÓ, râ rµng, kh¸ch quan. Ch¼ng h¹n nh­ tiªu chuÈn kü thuËt, biÖn ph¸p kiÓm dÞch ®éng thùc vËt, tù vÖ, thuÕ chèng b¸n ph¸ gi¸, c¸c biÖn ph¸p chèng trî cÊp, thuÕ ®èi kh¸ng, hç trî n«ng nghiÖp d¹ng hép xanh. Ngoµi ra, vÉn cã thÓ tiÕp tôc ¸p dông mµ ch­a bÞ yªu cÇu c¾t gi¶m hay lo¹i bá nh÷ng NTM ch­a x¸c ®Þnh ®­îc sù phï hîp hay kh«ng phï hîp víi c¸c quy ®Þnh cña WTO. Nh÷ng NTM nµy cã thÓ do WTO ch­a cã quy ®Þnh ®iÒu chØnh hoÆc cã quy ®Þnh nh­ng rÊt chung chung vµ trªn thùc tÕ rÊt khã cã thÓ x¸c ®Þnh ®­îc tÝnh phï hîp hay kh«ng phï hîp víi quy ®Þnh ®ã, hoÆc chóng vÉn lµ mét thùc tÕ ®­îc thõa nhËn chung. Ch¼ng h¹n nh­ yªu cÇu ®Æt cäc, tr¶ thuÕ nhËp khÈu tr­íc, v.v... 2.2.2.Nh­îc ®iÓm: a.Kh«ng râ rµng vµ khã dù ®o¸n C¸c NTM trªn thùc tÕ th­êng ®­îc vËn dông dùa trªn c¬ së dù ®o¸n chñ quan, thËm chÝ tuú tiÖn, cña nhµ chøc tr¸ch vÒ s¶n xuÊt vµ nhu cÇu tiªu thô trong n­íc. Ch¼ng h¹n ®Ó x¸c ®Þnh h¹n ng¹ch nhËp khÈu ph©n bãn trong n¨m tíi, ChÝnh phñ ph¶i dù kiÕn ®­îc c«ng suÊt s¶n xuÊt trong n­íc cã kh¶ n¨ng ®¸p øng ®­îc bao nhiªu phÇn tr¨m tæng nhu cÇu vÒ ph©n bãn cña toµn ngµnh n«ng nghiÖp. Trong bèi c¶nh nÒn kinh tÕ ngµy nay rÊt phøc t¹p vµ th­êng xuyªn biÕn ®éng, viÖc ®­a ra mét dù ®o¸n t­¬ng ®èi chÝnh x¸c lµ rÊt khã kh¨n. NÕu dù ®o¸n kh«ng chÝnh x¸c sÏ cã ¶nh h­ëng xÊu ®Õn s¶n xuÊt trong n­íc. VÝ dô nh­ g©y ra thiÕu hôt trÇm träng nguån cung cÊp ph©n bãn khi s¶n xuÊt trong n­íc vµo thêi vô, ®Èy gi¸ t¨ng vät (sèt nãng) hoÆc tr¸i l¹i, dÉn ®Õn t×nh tr¹ng cung v­ît cÇu qu¸ lín trªn thÞ tr­êng lµm gi¸ sôt gi¶m (sèt l¹nh). §iÒu nµy ®ång nghÜa víi viÖc c¸c quyÕt ®Þnh s¶n xuÊt vµ kinh doanh sÏ chÞu rñi ro cao h¬n. Sö dông NTM còng th­êng lµm nhiÔu tÝn hiÖu chØ dÉn quyÕt ®Þnh cña ng­êi s¶n xuÊt vµ ng­êi tiªu dïng trong n­íc, tÝn hiÖu chØ dÉn viÖc ph©n bæ nguån lùc trong néi bé nÒn kinh tÕ (chÝnh lµ gi¸ thÞ tr­êng), ph¶n ¸nh kh«ng trung thùc lîi thÕ c¹nh tranh thùc sù. Do ®ã, kh¶ n¨ng x©y dùng kÕ ho¹ch ®Çu t­ s¶n xuÊt kinh doanh hiÖu qu¶ trong trung vµ dµi h¹n cña ng­êi s¶n xuÊt bÞ h¹n chÕ. T¸c ®éng cña c¸c NTM th­êng khã cã thÓ l­îng hãa ®­îc râ rµng nh­ t¸c ®éng cña thuÕ quan. NÕu møc b¶o hé th«ng qua thuÕ quan ®èi víi mét s¶n phÈm cã thÓ dÔ dµng ®­îc x¸c ®Þnh b»ng chÝnh thuÕ suÊt ®¸nh lªn s¶n phÈm ®ã th× møc ®é b¶o hé th«ng qua NTM lµ tæng møc b¶o hé cña c¸c NTM riªng rÏ ¸p dông cho cïng mét s¶n phÈm. B¶n th©n møc ®é b¶o hé cña mçi NTM còng chØ cã thÓ ®­îc ­íc l­îng mét c¸ch t­¬ng ®èi. Còng v× møc ®é b¶o hé cña c¸c NTM kh«ng dÔ x¸c ®Þnh nªn rÊt khã x©y dùng mét lé tr×nh tù do hãa th­¬ng m¹i râ rµng nh­ víi b¶o hé chØ b»ng thuÕ quan. b.Khã kh¨n, tèn kÐm trong qu¶n lý V× khã dù ®o¸n nªn c¸c NTM th­êng ®ßi hái chi phÝ qu¶n lý cao vµ tiªu tèn nh©n lùc cña nhµ n­íc ®Ó duy tr× hÖ thèng ®iÒu hµnh, kiÓm so¸t b»ng NTMs. Mét sè NTM thuéc thÈm quyÒn vµ ph¹m vi qu¶n lý cña nhiÒu c¬ quan víi nh÷ng môc tiªu kh¸c nhau, ®«i khi cßn m©u thuÉn nhau, nªn cã thÓ g©y khã kh¨n cho b¶n th©n c¸c nhµ ho¹ch ®Þnh chÝnh s¸ch, qu¶n lý, vµ c¸c chñ thÓ tham gia ho¹t ®éng kinh tÕ trong viÖc x©y dùng, sö dông, tiÕp cËn th«ng tin còng nh­ ®¸nh gi¸ t¸c ®éng cña c¸c NTM nµy. C¸c doanh nghiÖp s¶n xuÊt ch­a chó träng ®Õn tiÕp cËn th«ng tin vµ ch­a cã ý thøc x©y dùng, ®Ò xuÊt c¸c NTM ®Ó b¶o hé s¶n xuÊt, cßn tr«ng chê vµo nhµ n­íc tù quy ®Þnh. Do ®ã, thùc tÕ lµ c¸c doanh nghiÖp th­êng ph¶i tèn kÐm chi phÝ vËn ®éng hµnh lang ®Ó c¬ quan chøc n¨ng ra quyÕt ®Þnh ¸p dông NTM nhÊt ®Þnh cã lîi cho m×nh. Ngoµi ra, cã nh÷ng NTM bÞ ®éng lµ nh÷ng NTM tån t¹i trªn thùc tÕ ngoµi ý muèn cña c¸c nhµ ho¹ch ®Þnh chÝnh s¸ch nh­ bé m¸y qu¶n lý th­¬ng m¹i quan liªu, n¨ng lùc thÊp cña c¸c nh©n viªn h¶i quan, c¸c v¨n b¶n ph¸p lý kh«ng ®­îc c«ng bè c«ng khai,... c.Kh«ng t¨ng thu ng©n s¸ch, g©y bÊt b×nh ®¼ng gi÷a c¸c doanh nghiÖp: ViÖc sö dông c¸c NTM phôc vô môc tiªu h¹n chÕ nhËp khÈu, b¶o hé s¶n xuÊt trong n­íc hÇu nh­ kh«ng ®em l¹i nguån thu tµi chÝnh trùc tiÕp nµo cho nhµ n­íc mµ th­êng chØ lµm lîi cho mét sè doanh nghiÖp hoÆc ngµnh nhÊt ®Þnh ®­îc b¶o hé hoÆc ®­îc h­ëng ­u ®·i, ®Æc quyÒn, nh­ ®­îc ph©n bæ h¹n ng¹ch, ®­îc chØ ®Þnh lµm ®Çu mèi nhËp khÈu. §iÒu nµy cßn dÉn ®Õn sù bÊt b×nh ®¼ng gi÷a c¸c doanh nghiÖp trong néi bé nÒn kinh tÕ. 2.3. Sù kÕt hîp gi÷a hai biÖn ph¸p ®Ó b¶o hé s¶n xuÊt trong n­íc. C¸c biÖn ph¸p thuÕ quan vµ NTM lµ hai c«ng cô b¶o hé s¶n xuÊt quan träng ®èi víi mäi quèc gia. Do mçi c«ng cô ®Òu cã ®iÓm m¹nh, yÕu ®Æc thï nªn chóng th­êng ®­îc sö dông bæ sung lÉn nhau nh»m b¶o hé s¶n xuÊt trong n­íc. MÆc dï vÒ lý thuyÕt, WTO vµ c¸c ®Þnh chÕ th­¬ng m¹i khu vùc th­êng chØ thõa nhËn thuÕ quan lµ c«ng cô b¶o hé hîp ph¸p duy nhÊt nh­ng thùc tÕ ®· chøng minh r»ng c¸c n­íc kh«ng ngõng sö dông c¸c NTM míi, võa ®¸p øng môc ®Ých b¶o hé, võa kh«ng tr¸i víi th«ng lÖ quèc tÕ. Møc ®é hiÖu qu¶ cña b¶o hé cã t¨ng lªn nhiÒu hay kh«ng cßn phô thuéc vµo tÝnh linh ho¹t cã chän läc, cã ®Þnh h­íng cña chÝnh phñ c¸c n­íc trong viÖc ¸p dông c¸c NTM bæ trî cho biÖn ph¸p thuÕ quan. NÕu biÕt kÕt hîp hµi hßa vµ tinh tÕ hai c«ng cô nµy, s¶n xuÊt trong n­íc sÏ ®­îc b¶o hé, hç trî cã thêi h¹n ®Ó n©ng cao søc c¹nh tranh nh»m tõng b­íc thÝch nghi víi c¸c ®Þnh chÕ vµ nguyªn t¾c chung cña m«i tr­êng th­¬ng m¹i quèc tÕ. 3. C¸c NTMs ®­îc sö dông ®Ó b¶o hé: 3.1. Nh÷ng c¨n cø ph©n lo¹i 3.1.1. B¶o hé s¶n xuÊt trong n­íc: §©y lµ thuéc tÝnh quan träng nhÊt cña mét NTM mµ c¸c nhµ ho¹ch ®Þnh chÝnh s¸ch cÇn c©n nh¾c khi ®­a ra quyÕt ®Þnh cã ¸p dông chóng hay kh«ng. §iÒu nµy phô thuéc chñ yÕu vµo vÊn ®Ò ph©n tÝch vµ ®¸nh gi¸ thùc tr¹ng kinh tÕ trong n­íc tõ ®ã lùa chän ngµnh b¶o hé, thêi gian vµ møc ®é b¶o hé. 3.1.2.Phï hîp víi qui ®Þnh cña c¸c tæ chøc kinh tÕ quèc tÕ: Khi x©y dùng chÝnh s¸ch th­¬ng m¹i nh»m héi nhËp vµo c¸c tæ chøc th­¬ng m¹i quèc tÕ cÇn quan t©m ®Õn nh÷ng qui ®Þnh cña nh÷ng tæ chøc nµy ®Æc biÖt lµ nh÷ng biÖn ph¸p ®· cã cam kÕt c¾t gi¶m. HiÖn t¹i ViÖt Nam ®· trë thµnh thµnh viªn chÝnh thøc cña ASEAN vµ APEC do ®ã viÖc c¾t gi¶m nh÷ng biÖn ph¸p phi thuÕ cho phï hîp víi nh÷ng tæ chøc nµy lµ vÊn ®Ò b¾t buéc. Ngoµi ra muèn trë thµnh thµnh viªn chÝnh thøc cña WTO-mét tæ chøc th­¬ng m¹i cã quy m« toµn cÇu trong mét t­¬ng lai gÇn, ViÖt Nam cÇn ph¶i c¶i c¸ch m¹nh mÏ h¬n n÷a nh÷ng biÖn ph¸p thuÕ quan còng nh­ phi thuÕ.. C¸c nguyªn t¾c vµ qui ®Þnh cña WTO th«ng th­êng còng lµ nh÷ng chuÈn mùc cho mèi quan hÖ gi÷a c¸c quèc gia víi c¸c thÓ chÕ tµi chÝnh tiÒn tÖ hay cho c¸c tæ chøc th­¬ng m¹i kh¸c. Do ®ã cã thÓ kh¼ng ®Þnh ch¾c ch¾n r»ng viÖc thùc hiÖn triÖt ®Ó b­íc ®Çu c¸c cam kÕt më ®­êng cho ViÖt Nam tham gia WTO còng ®ång thêi gióp ViÖt Nam phÇn nµo ®¸p øng ®­îc nh÷ng cam kÕt trong ASEAN vµ APEC. 3.2. Ph©n lo¹i c¸c NTM: Trªn c¬ së c¸c thuéc tÝnh nãi trªn cña c¸c NTM cã thÓ ph©n lo¹i c¸c NTM nµy thµnh bèn nhãm lín víi c¸c thuéc tÝnh sau: - PH: phï hîp víi nh÷ng nguyªn t¾c vµ qui ®Þnh cña c¸c tæ chøc th­¬ng m¹i quèc tÕ. - KPH: kh«ng phï hîp víi nh÷ng qui ®Þnh cña c¸c tæ chøc th­¬ng m¹i quèc tÕ. - BH: cã môc tiªu b¶o hé s¶n xuÊt trong n­íc. - KBH : kh«ng cã môc tiªu b¶o hé s¶n xuÊt trong n­íc 3.2.1.Nhãm 1:KPH C¸c NTM thuéc nhãm nµy hoÆc lµ vi ph¹m râ rµng qui ®Þnh cña WTO ( vÝ dô ¸p dông gi¸ nhËp khÈu tèi thiÓu ®Ó x¸c ®Þnh trÞ gi¸ tÝnh thuÕ h¶i quan), hoÆc chØ phï hîp trong nh÷ng tr­êng hîp ®Æc biÖt (vÝ dô cÊm nhËp khÈu hµng ho¸ cã h¹i cho m«i tr­êng). Do ®ã tÊt c¶ c¸c biÖn ph¸p h¹n chÕ nhËp khÈu sau ®©y ®Òu thuéc nhãm nµy: a.C¸c biÖn ph¸p qu¶n lý ®Þnh l­îng H¹n ng¹ch: lµ qui ®Þnh cña nhµ n­íc vÒ sè l­îng hoÆc gi¸ trÞ mét mÆt hµng nµo ®ã ®­îc nhËp khÈu nãi chung hoÆc tõ mét thÞ tr­êng nµo ®ã, trong mét thêi gian nhÊt ®Þnh. Bao gåm: H¹n ng¹ch toµn cÇu (6210) C¸c ch÷ sè trong ngoÆc ®¬n lµ m· sè theo thèng kª cña UNCTAD. Kh«ng x¸c ®Þnh (6211) X¸c ®Þnh ®èi víi c¸c thµnh phÇn xuÊt khÈu (6212) H¹n ng¹ch song ph­¬ng (6220) H¹n ng¹ch theo mïa (6230) H¹n ng¹ch liªn quan ®Õn thùc hiÖn xuÊt khÈu (6250) H¹n ng¹ch liªn quan ®Õn b¸n hµng ho¸ néi ®Þa (6250) H¹n ng¹ch cña c¸c h¹ng môc s¶n phÈm nh¹y c¶m (6270) Ng¨n cÊm (6300). Bao gåm: CÊm hoµn toµn (6310):trõ tr­êng hîp ®èi víi lÝ do m«i tr­êng, søc khoÎ, thuÇn phong mÜ tôc,an ninh quèc phßng. Ngõng cÊp giÊy phÐp (6320) CÊm theo mïa (6330) CÊm t¹m thêi (6340) §a d¹ng nhËp khÈu (6350) CÊm trªn c¬ së nguån gèc (cÊm vËn) (6360) CÊm ®èi víi c¸c h¹ng môc s¶n phÈm nh¹y c¶m (6370) C¸c tho¶ thuËn h¹n chÕ xuÊt khÈu (6600): c¸c h¹n chÕ ®­îc ®Æt ra bëi n­íc nhËp khÈu nh­ng ®­îc n­íc xuÊt khÈu qu¶n lÝ. C¸c tho¶ thuËn h¹n chÕ xuÊt khÈu tù nguyÖn (6610) C¸c tho¶ thuËn tiÕp thÞ cã trËt tù (6620) Tho¶ thuËn ®a d¹ng (6630) Tho¶ thuËn h¹n ng¹ch (6631) Tho¶ thuËn t­ vÊn (6632) Tho¶ thuËn hîp t¸c hµnh chÝnh (6633) Tho¶ thuËn h¹n chÕ xuÊt khÈu hµng dÖt may ngoµi MFA(6640) CÊp phÐp kh«ng tù ®éng (6100) ®­îc x¸c ®Þnh nh­ lµ c¸c thñ tôc hµnh chÝnh ®­îc sö dông ®Ó thùc hiÖn chÕ ®é cÊp phÐp nhËp khÈu, ®ßi hái ®Ö tr×nh ®¬n hay c¸c tµi liÖu kh¸c (kh«ng liªn quan tíi môc ®Ých h¶i quan) tíi c¸c c¬ quan hµnh chÝnh thÝch hîp lµ ®iÒu kiÖn tiªn quyÕt ®Ó ®­îc phÐp nhËp khÈu. GiÊy phÐp kh«ng cã tiªu chuÈn thanh to¸n cô thÓ (6110) GiÊy phÐp ®èi víi ng­êi mua chän läc (6120) GiÊy phÐp ®èi víi viÖc sö dông cô thÓ (6130) Liªn quan tíi th­¬ng m¹i xuÊt khÈu (6131) §èi víi môc ®Ých ngoµi xuÊt khÈu( 6132 GiÊy phÐp liªn quan ®Õn s¶n phÈm ®Þa ph­¬ng (6140): B¸n hµng ho¸ ®Þa ph­¬ng (6141) Yªu cÇu néi dung ®Þa ph­¬ng (6142) Th­¬ng m¹i trao ®æi hoÆc tÝnh to¸n (6143) GiÊy phÐp liªn quan ®Õn ngo¹i hèi kh«ng chÝnh thøc (6150) ChuyÓn ®æi ngo¹i tÖ bªn ngoµi (6151) ChuyÓn ®æi ngo¹i tÖ cña chÝnh c¸c nhµ nhËp khÈu (6152) b.C¸c biÖn ph¸p t­¬ng ®­¬ng thuÕ quan §­îc ®Þnh nghÜa nh­ nh÷ng biÖn ph¸p lµm t¨ng chi phÝ theo c¸ch t­¬ng tù ®èi víi c¸c biÖn ph¸p thuÕ quan. Bao gåm: Phô phÝ h¶i quan (2100): cßn ®­îc gäi lµ phÝ thu thªm hoÆc thuÕ bæ sung lµ mét ph­¬ng tiÖn chÝnh s¸ch th­¬ng m¹i ®éc lËp ®Ó t¨ng thu nhËp tµi chÝnh hoÆc b¶o hé c«ng nghiÖp trong n­íc. ThuÕ vµ chi phÝ bæ sung (2200): Chi phÝ bæ sung bao gåm thuÕ vµ lÖ phÝ kh¸c nhau ®Æt ra ®èi víi hµng hµng ho¸ nhËp khÈu cïng víi thuÕ vµ phô phÝ h¶i quan . ThuÕ ®èi víi c¸c giao dÞch chuyÓn ®æi ngo¹i tÖ (2210) ThuÕ gi¸n tem (2220) LÖ phÝ giÊy phÐp nh©p khÈu (2230) LÖ phÝ ho¸ ®¬n l·nh sù (2240) ThuÕ thèng kª (2250) ThuÕ ®èi víi c¸c ph­¬ng tiÖn giao th«ng (2260) ThuÕ vµ phô phÝ ®èi víi c¸c h¹ng môc s¶n phÈm nh¹y c¶m (2270), vµ nh÷ng lo¹i thuÕ kh¸c (2280) ThuÕ vµ chi phÝ néi ®Þa ®¸nh vµo nhËp khÈu (2300) ThuÕ hµng ho¸ chung (2310) ThuÕ hµng ho¸ (2320) ThuÕ vµ phÝ tæn ®èi víi hµng ho¸ thuéc h¹ng môc s¶n phÈm nh¹y c¶m (2370) §¸nh gi¸ h¶i quan theo qui ®Þnh (2400) ThuÕ h¶i quan vµ c¸c chi phÝ kh¸c ®èi víi nhËp khÈu chän läc cã ®­îc ¸p dông trªn c¬ së ®¸nh gi¸ theo qui ®Þnh vÒ hµng ho¸. BiÖn ph¸p nµy ®­îc ®­a ra nh­ mét ph­¬ng tiÖn ®Ó tr¸nh gian lËn hoÆc b¶o vÖ c«ng nghiÖp trong n­íc. §¸nh gi¸ h¶i quan theo qui ®Þnh lµm biÕn ®æi thuÕ theo gÝa hµng thµnh mét d¹ng thuÕ ®Æc biÖt. C¸c biÖn ph¸p t­îng ®­¬ng thuÕ quan kh¸c (2900). c.C¸c biÖn ph¸p tµi chÝnh (4000) C¸c biÖn ph¸p qui ®Þnh sù tham gia vµ chi phÝ cña viÖc chuyÓn ®æi ngo¹i tÖ ®èi víi viÖc nhËp khÈu vµ x¸c ®Þnh c¸c ®iÒu kiÖn thanh to¸n. C¸c yªu cÇu thanh to¸n tr­íc (4100) Thanh to¸n tr­íc c¸c gi¸ trÞ giao dÞch nhËp khÈu trong mét thêi gian cho phÐp tr­íc khi nhËp khÈu vµ\ hoÆc thuÕ nhËp khÈu liªn quan ®­îc yªu cÇu t¹i thêi ®iÓm giao dÞch hoÆc cÊp giÊy phÐp nhËp khÈu. Yªu cÇu giíi h¹n tiÒn mÆt (4120) NghÜa vô göi toµn bé sè tiÒn liªn quan ®Õn gi¸ trÞ giao dÞch hoÆc mét phÇn ®­îc x¸c ®Þnh cña sè tiÒn ®ã trong ng©n hµng ngo¹i th­¬ng tr­íc khi më th­ tÝn dông; viÖc thanh to¸n cã thÓ ®­îc yªu cÇu b»ng ngo¹i tÖ. TiÒn göi cã thÓ tr¶ l¹i ®èi víi c¸c h¹ng môc s¶n phÈm nh¹y c¶m (4170): ViÖc göi l¹i tiÒn göi lµ chi phÝ ®­îc tr¶ l¹i khi c¸c thïng h._.µng hoÆc c¸c s¶n phÈm ®· sö dông ®­îc tr¶ l¹i hÖ thèng giao nhËn. Tû gi¸ hèi ®o¸i ®a d¹ng (4200) X¸c ®Þnh tØ gi¸ hèi ®o¸i chÝnh thøc h¹n chÕ (4300) Uû quyÒn ng©n hµng (4320) Yªu cÇu giao l¹i chuyÓn ®æi ngo¹i tÖ (4400) C¸c qui ®Þnh liªn quan ®Õn c¸c ®iÒu kiÖn chi tr¶ ®èi víi nhËp khÈu (4500) C¸c qui ®Þnh cô thÓ liªn quan ®Õn c¸c ®iÒu kiÖn thanh to¸n cña qu¸ tr×nh nhËp khÈu vµ viÖc ®¹t ®­îc vµ sö dông tÝn dông (n­íc ngoµi vµ trong n­íc) ®èi víi vÊn ®Ò nhËp khÈu tµi chÝnh. Tr× ho·n chuyÓn giao xÕp hµng (4600) d. C¸c biÖn ph¸p liªn quan ®Õn doanh nghiÖp: C¸c h¹n chÕ ®èi víi c«ng ty cô thÓ (®Çu mèi xuÊt nhËp khÈu) (6700): Phª chuÈn chän läc c¸c nhµ nhËp khÈu (6710) H¹n ng¹ch ®èi víi c«ng ty cô thÓ (6720) C¸c biÖn ph¸p ®éc quyÒn (7000) C¸c biÖn ph¸p t¹o nªn mét t×nh huèng ®éc quyÒn,b»ng c¸ch ®­a ra c¸c quyÒn riªng biÖt cho mét hoÆc mét nhãm h¹n chÕ c¸c nhµ kinh doanh v× nh÷ng lÝ do x· héi tµi chÝnh hoÆc kinh tÕ. Bao gåm: Mét kªnh ®èi víi nhËp khÈu (7100) : tÊt c¶ viÖc nhËp khÈu hoÆc viÖc nhËp khÈu mét lo¹i hµng ho¸ chän läc ph¶i th«ng qua c¸c c¬ quan nhµ n­íc hoÆc c¸c doanh nghiÖp do nhµ n­íc qu¶n lÝ. §«i khi c¸c khu vùc t­ nh©n còng d­îc ­u ®·i nh÷ng quyÒn nhËp khÈu riªng biÖt. Bao gåm: Qu¶n lÝ th­¬ng m¹i nhµ n­íc (7110) C¬ quan nhËp khÈu duy nhÊt (7120) C¸c dÞch vô quèc gia b¾t buéc (7200): c¸c quyÒn riªng biÖt ®­îc chÝnh phñ thõa nhËn vÒ b¶o hiÓm quèc gia vµ c¸c c«ng ty vËn t¶i biÓn ®èi víi toµn bé hoÆc mét phÇn cô thÓ cña viÖc nhËp khÈu. B¶o hiÓm quèc gia b¾t buéc (7210) VËn t¶i quèc gia b¾t buéc (7220) e.C¸c biÖn ph¸p liªn quan ®Õn ®Çu t­ (9100) C¸c biÖn ph¸p nµy bao gåm c¸c chÝnh s¸ch phi thuÕ trong n­íc ph©n biÖt ®èi xö hoÆc t¹o ra nh÷ng khã kh¨n trong s¶n xuÊt hoÆc ®Çu t­ cña c¸c nhãm c«ng ty tõ ®ã ¶nh h­ëng gi¸n tiÕp ®Õn møc ®é vµ thµnh phÇn xuÊt nhËp khÈu. 3.2.2. Nhãm 2 : PH vµ KBH C¸c NTM thuéc nhãm nµy lµ c¸c biÖn ph¸p h¹n chÕ nhËp khÈu dùa trªn nh÷ng tiªu chuÈn râ rµng ®­îc thõa nhËn chung kh«ng mang tÝnh chÊt b¶o hé. C¸c biÖn ph¸p kÜ thuËt (8000) Lµ c¸c biÖn ph¸p ®Ò cËp ®Õn s¶n phÈm cã ®Æc tr­ng liªn quan ®Õn vÊn ®Ò kÜ thuËt nh­ chÊt l­îng, an toµn, kÝch cì, trong ®ã bao gåm c¸c ®iÒu kho¶n hµnh chÝnh cã thÓ ®­îc yªu cÇu ¸p dông cho mét s¶n phÈm nh­ thuËt ng÷, kÝ hiÖu, thö nghiÖm, ®ãng gãi, ®ãng dÊu vµ c¸c yªu cÇu d¸n nh·n. C¸c qui ®Þnh kÜ thuËt (8100) C¸c qui ®Þnh ®­a ra c¸c yªu cÇu kÜ thuËt, trùc tiÕp hoÆc b»ng viÖc ®Ò cËp ®Õn hoÆc kÕt hîp néi dung cña viÖc ®Þnh râ kÜ thuËt, tiªu chuÈn hoÆc m· sè thùc hiÖn ®Ó b¶o vÖ søc khoÎ con ng­êi (qui ®Þnh vÖ sinh); b¶o vÖ søc khoÎ thùc vËt (qui ®Þnh vÒ vÖ sinh thùc vËt); b¶o vÖ m«i tr­êng vµ b¶o vÖ cuéc sèng hoang d·; b¶o ®¶m an toµn con ng­êi; b¶o ®¶m an ninh quèc gia, ng¨n ngõa c¸c ho¹t ®éng gian lËn . C¸c yªu cÇu ®Ëc tr­ng cña s¶n phÈm (8110) Yªu cÇu ®¸nh dÊu (8120): c¸c biÖn ph¸p x¸c ®Þnh th«ng tin qui ®Þnh viÖc ®ãng gãi hµng ho¸ ph¶i ®­îc thùc hiÖn cho viÖc vËn chuyÓn; h¶i quan (n­íc xuÊt xø, c©n nÆng, kÝ hiÖu ®èi víi néi dung nguy hiÓm,...) Yªu cÇu nh·n m¸c (8130): C¸c biÖn ph¸p qui ®Þnh lo¹i h×nh kÝch cì cña viÖc in gãi hµng hoÆc/ vµ x¸c ®Þnh th«ng tin nªn ®­îc cung cÊp cho kh¸ch hµng. Yªu cÇu ®ãng gãi (8140).: C¸c biÖn ph¸p qui ®Þnh c¸ch thøc vÒ hµng ho¸ phï hîp víi n­íc nhËp khÈu vÒ viÖc ®iÒu khiÓn thiÕt bÞ hoÆc v× c¸c lÝ do kh¸c vµ x¸c ®Þnh nguyªn liÖu ®ãng gãi ®­îc sö dông. Thö nghiÖm, kiÓm tra vµ yªu cÇu kiÓm dÞch (8150) : Thö nghiÖm b¾t buéc c¸c mÉu s¶n phÈm bëi mét phßng thÝ nghiÖm ®­îc uû quyÒn trong n­íc nhËp khÈu, kiÓm tra hµng ho¸ bëi c¸c c¬ quan thÈm quyÒn vÒ søc khoÎ tr­íc khi ra khái h¶i quan hoÆc yªu cÇu kiÓm dÞch ®èi víi ®éng thùc vËt sèng. ThÈm tra tr­íc khi bèc hµng lªn tµu (8200): Qu¶n lÝ chÊt l­îng, sè l­îng vµ gi¸ c¶ b¾t buéc cña hµng ho¸ tr­íc khi di chuyÓn hµng tõ n­íc xuÊt khÈu,cã hiÖu lùc bëi mét c¬ quan cã thÈm quyÒn cña n­íc nhËp khÈu uû th¸c. Qu¶n lÝ gi¸ nh»m môc ®Ých tr¸nh d­íi møc vµ trªn møc ho¸ ®¬n do ®ã thuÕ h¶i quan kh«ng bÞ trèn tr¸nh hoÆc chuyÓn ®æi ngo¹i tÖ kh«ng bÞ thÊt tho¸t. 3.2.3. Nhãm 3 : PH & BH C¸c NTM thuéc nhãm nµy lµ c¸c biÖn ph¸p cã môc tiªu b¶o hé s¶n xuÊt trong n­íc nh­ng ®­îc c¸c tæ chøc th­¬ng m¹i quèc tÕ thõa nhËn.C¸c biÖn ph¸p thuéc nhãm nµy ®­îc gäi lµ c¸c biÖn ph¸p b¶o vÖ th­¬ng m¹i t¹m thêi bao gåm: C¸c biÖn ph¸p chèng b¸n ph¸ gi¸ (3400) C¸c biÖn ph¸p chèng b¸n ph¸ gi¸ lµ c¸c qui ®Þnh vÒ møc thuÕ nhËp khÈu ®Æc biÖt khi gi¸ hµng ho¸ cña c¸c n­íc xuÊt khÈu b¸n ph¸ gi¸ vµo n­íc nhËp khÈu. §iÒu tra chèng b¸n ph¸ gi¸ (3410) ThuÕ chèng b¸n ph¸ gi¸ (3420) Cam kÕt gi¸ c¶ (3430) C¸c biÖn ph¸p chèng trî cÊp (3500): §¸nh thuÕ nhËp khÈu ®Æc biÖt ®Ó chèng trî cÊp cña chÝnh phñ n­íc ngoµi ®èi víi mÆt hµng nµy. Bao gåm: §iÒu tra chèng trî cÊp (3510) ThuÕ chèng trî cÊp (3520) Cam kÕt gi¸ c¶ (3530) Hç trî n«ng nghiÖp d¹ng hép xanh 3.2.4. C¸c NTM ch­a cã qui ®Þnh cô thÓ cña c¸c tæ chøc th­¬ng m¹i quèc tÕ : C¸c NTMs thuéc nhãm nµy lµ nh÷ng biÖn ph¸p rÊt khã x¸c ®Þnh ®­îc chóng cã phï hîp hay kh«ng phï hîp víi c¸c qui ®Þnh cña c¸c tæ chøc th­¬ng m¹i quèc tÕ. MÆt kh¸c chóng cã thÓ ®· ®­îc qui ®Þnh song cßn kh¸ chung chung. Cã thÓ chia c¸c NTMs nµy thµnh hai nhãm nhá sau: a. C¸c biÖn ph¸p nh»m môc tiªu b¶o hé râ rµng cã t¸c dông nhÊt ®Þnh trong tõng hoµn c¶nh cô thÓ, ®©y lµ c¸c biÖn ph¸p tµi chÝnh ch­a bÞ rµng buéc bëi bÊt cø tæ chøc nµo: TiÒn göi nhËp khÈu tr­íc (4110): NghÜa vô göi tr­íc phÇn tr¨m gi¸ trÞ cña c¸c giao dÞch nhËp khÈu trong mét thêi gian cho phÐp tr­íc khi nhËp khÈu, c¸c kho¶n tiÒn göi nµy kh«ng ®­îc tÝnh l·i xuÊt. Tr¶ tr­íc thuÕ h¶i quan (4130): Thanh to¸n tr­íc toµn bé hoÆc mét phÇn kh«ng cho phÐp sinh l·i xuÊt. b. C¸c biÖn ph¸p dÉn ®Õn h¹n chÕ nhËp khÈu nh­ng ph¸t sinh mét c¸ch ngÉu nhiªn chø kh«ng do c¸c nhµ ho¹ch ®Þnh chÝnh s¸ch chñ ®éng v¹ch ra. C¸c biÖn ph¸p nµy cã t¸c ®éng xÊu ®Õn th­¬ng m¹i nh­ng ch­a bÞ c¸c tæ chøc th­¬ng m¹i yªu cÇu lo¹i bá. C¸c thñ tôc ®Æc biÖt (8310): C¸c thñ tôc kh«ng râ rµng liªn quan ®Õn viÖc qu¶n lÝ hµnh chÝnh cña bÊt cø biÖn ph¸p nµo ®­îc n­íc nhËp khÈu ¸p dông nh­ nghÜa vô nép th«ng tin s¶n phÈm chi tiÕt h¬n yªu cÇu th«ng th­êng trªn c¬ së yªu cÇu khai h¶i quan, yªu cÇu sö dông c¸c ®Þa ®iÓm nhËp c¶nh cô thÓ,... N¨ng lùc yÕu kÐm cña h¶i quan (8320): thÓ hiÖn qua kh¶ n¨ng vÒ chuyªn m«n trong qu¸ tr×nh kiÓm tra hµng ho¸, lµm thñ tôc th«ng quan. Tham nhòng (8350): lµ mét trong nh÷ng yÕu tè ph¸t sinh ngoµi tÇm kiÓm so¸t cña c¸c nhµ ho¹ch ®Þnh chÝnh s¸ch, ¶nh h­ëng rÊt lín ®Õn ho¹t ®éng th­¬ng m¹i cÇn ph¶i lo¹i bá. BiÓu thuÕ hay thay ®æi vµ th«ng tin vÒ biÓu thuÕ khã tiÕp cËn C¸c v¨n b¶n liªn quan ®Õn th­¬ng m¹i kh«ng ®­îc c«ng bè kÞp thêi, c«ng khai III.Kinh nghiÖm ¸p dông c¸c NTM cña mét sè n­íc: 1. Thùc tiÔn ¸p dông c¸c NTM cña Hoa Kú. Hoa Kú lµ mét c­êng quèc kinh tÕ lín nhÊt thÕ giíi vµ lµ mét trong nh÷ng thµnh viªn s¸ng lËp cña GATT (WTO ngµy nay). MÆc dï cã tiÒm n¨ng to lín trong hÇu hÕt mäi lÜnh vùc s¶n xuÊt, nh­ng theo qui luËt vÒ lîi thÕ c¹nh tranh t­¬ng ®èi, trong nh÷ng n¨m qua, Hoa Kú ®ang ph¶i ®èi mÆt víi nh÷ng th¸ch thøc rÊt lín nh»m b¶o hé cho nh÷ng ngµnh s¶n xuÊt ®· suy gi¶m søc c¹nh tranh trªn thÞ tr­êng thÕ giíi. 1.1. C¸c biÖn ph¸p h¹n chÕ ®Þnh l­îng: 1.1.1. CÊm: Hoa Kú cã qui ®Þnh cÊm nhËp khÈu c¸ ngõ víi lÝ do tr¸nh b¾t ph¶i c¸ heo mét c¸ch kh«ng cè ý khi ®¸nh b¾t c¸ ngõ. LuËt b¶o vÖ ®éng vËt cã vó ë biÓn ban hµnh vµo n¨m 1972 cña Hoa Kú cÊm nhËp khÈu c¸ ngõ vµ c¸c s¶n phÈm chÕ biÕn liªn quan tõ Mªhic« vµ c¸c n­íc kh¸c nÕu ph­¬ng ph¸p ®¸nh b¾t c¸ ngõ dÉn ®Õn b¾t c¶ c¸ heo. §Ó ng¨n ngõa c¸c n­íc kh¸c tr¸nh bÞ ®iÒu chØnh bëi luËt ®ã, Hoa Kú cßn yªu cÇu c¸c n­íc ®ang nhËp khÈu c¸ ngõ cÇn cã biÖn ph¸p h¹n chÕ t­¬ng tù nhËp khÈu c¸ ngõ vµ c¸c s¶n phÈm liªn quan tõ c¸c n­íc trªn. H¬n n÷a, Hoa Kú cßn cÊm c¶ nhËp khÈu nh÷ng s¶n phÈm nµy tõ nh÷ng n­íc kh«ng tu©n thñ yªu cÇu cña m×nh. Hoa Kú lËp luËn lµ c¸c biÖn ph¸p trªn ®­îc ®­a ra ®Ó b¶o vÖ c¸ heo vµ lµ c¸c biÖn ph¸p "cÇn thiÕt ®Ó b¶o vÖ con ng­êi, ®éng vËt vµ thùc vËt" (§iÒu XX(b), GATT 1994) vµ "liªn quan tíi b¶o tån c¸c tµi nguyªn thiªn nhiªn khan hiÕm" (§iÒu XX(g), GATT 1994). Do ®ã c¸c biÖn ph¸p nµy tu©n thñ nh÷ng qui ®Þnh ngo¹i lÖ cña GATT vÒ viÖc cÊm h¹n chÕ sè l­îng nhËp khÈu. Tuy nhiªn c¸c Ban xÐt xö ®· chØ ra r»ng c¸c biÖn ph¸p nµy vi ph¹m nh÷ng qui ®Þnh cña GATT 1994 do chóng kh«ng ®­a ra ®­îc mèi quan hÖ trùc tiÕp gi÷a môc tiªu hîp ph¸p cña nã vµ c¸c biÖn ph¸p h¹n chÕ sè l­îng còng nh­ kh«ng minh chøng ®­îc sù cÇn thiÕt vµ tÝnh thÝch hîp cña c¸c biÖn ph¸p nµy nh»m ®¹t ®­îc môc tiªu ®ã. 1.1.2. H¹n ng¹ch: Hoa K× h¹n chÕ nhËp khÈu t«m vµ s¶n phÈm tõ t«m. ChÝnh phñ nµy ®Æt ra yªu cÇu c¸c nhµ ®¸nh b¾t t«m ph¶i ®Ö tr×nh chøng nhËn r»ng chÝnh phñ cña hä cã c¸c qui ®Þnh gièng nh­ m×nh ®èi víi l­íi ®¸nh t«m ®Ó b¶o vÖ rïa biÓn. NÕu thiÕu chøng nhËn ®ã, Hoa Kú sÏ kh«ng nhËp khÈu t«m tõ nh÷ng n­íc chÊp nhËn nh÷ng ph­¬ng ph¸p ®¸nh b¾t t«m g©y nguy h¹i cho rïa biÓn. Ban ®Çu luËt nµy chØ ¸p dông víi c¸c n­íc vïng Caribª vµ vÞnh Mªhic«. Nh­ng tõ gi÷a n¨m 1996 luËt nµy ®­îc ¸p dông víi tÊt c¶ c¸c n­íc trªn thÕ giíi. Tr­êng hîp ngo¹i lÖ ®­îc ¸p dông víi t«m nhËp khÈu ®­îc nu«i t¹i c¸c trang tr¹i, ®­îc ®¸nh b¾t b»ng ph­¬ng ph¸p thñ c«ng, hay t«m tõ vïng n­íc l¹nh n¬i mµ rïa biÓn kh«ng sèng ®­îc. NhiÒu thµnh viªn cho r»ng biÖn ph¸p nµy cña Hoa Kú ®· vi ph¹m §iÒu XI, GATT 1994 vÒ h¹n chÕ sè l­îng vµ kh«ng biÖn minh ®­îc theo bÊt cø qui ®Þnh nµo cña §iÒu XX, GATT 1994 vÒ c¸c tr­êng hîp ngo¹i lÖ. 1.1.3. H¹n ng¹ch thuÕ quan: MÆc dï lµ nhµ s¶n xuÊt n«ng nghiÖp lín nhÊt trªn thÕ giíi nh­ng Hoa Kú duy tr× danh môc rÊt lín c¸c n«ng s¶n chÞu h¹n ng¹ch thuÕ quan. §¸ng chó ý lµ møc h¹n ng¹ch mµ Hoa Kú cam kÕt cao h¬n møc nhËp khÈu thùc tÕ rÊt nhiÒu. §iÒu nµy chøng tá Hoa Kú ®· rÊt thµnh c«ng trong qu¸ tr×nh ®µm ph¸n vÒ n«ng nghiÖp. Nh÷ng n«ng s¶n chÝnh chÞu h¹n ng¹ch thuÕ quan lµ thÞt bß, mét sè lo¹i s÷a, b¬, pho m¸t, ®­êng, s«c«la, nguyªn liÖu s¶n xuÊt thuèc l¸, b«ng... 1.2. C¸c qui ®Þnh vÒ kÜ thuËt: LuËt Hoa K× ®ßi hái tÊt c¶ xe « t« con vµ xe t¶i nhÑ ph¶i mang nh·n chØ ra phÇn tr¨m hµm l­îng néi ®Þa cña Hoa Kú vµ Canada. Cô thÓ lµ nh·n ph¶i chØ ra: - PhÇn tr¨m hµm l­îng cña c¸c chi tiÕt Hoa Kú vµ Canada (trªn c¬ së model-by-model); - N­íc, bang vµ thµnh phè l¾p r¸p cuèi cïng; - NÕu c¸c n­íc kh«ng ph¶i lµ Hoa Kú vµ Canada cung cÊp tõ 15% chi tiÕt trong xe trë lªn, nh·n ph¶i chØ ra hai n­íc cung cÊp nhiÒu chi tiÕt nhÊt còng nh­ phÇn tr¨m chi tiÕt do mçi n­íc cung cÊp; - N­íc xuÊt xø cña ®éng c¬ vµ n­íc gia c«ng (n­íc thªm 50% gi¸ trÞ trë lªn hoÆc gia t¨ng gi¸ trÞ nhiÒu nhÊt). LuËt nµy cã gi¸ trÞ tõ th¸ng 10/1994. Ng­êi vi ph¹m bÞ ph¹t 1000 USD cho mçi xe. Lêi gi¶i thÝch cho hÖ thèng nµy lµ nã cung cÊp cho ng­êi tiªu dïng th«ng tin cÇn thiÕt ®Ó quyÕt ®Þnh viÖc mua s¾m vÒ phÇn tr¨m gi¸ xe ®­îc s¶n xuÊt t¹i Hoa Kú vµ Canada. Nh­ng trªn thùc tÕ hÖ thèng lµ mét ®iÒu kho¶n "mua hµng MÜ " nh»m ®éng viªn ng­êi tiªu dïng mua hµng néi ®Þa. HÖ thèng nµy cã nhiÒu ®iÓm t¹o ra sù ph©n biÖt ®èi xö víi c¸c nhµ s¶n xuÊt n­íc ngoµi. H¬n n÷a nã lµm t¨ng chi phÝ cho c¸c nhµ s¶n xuÊt còng nh­ b¸n xe « t« ®Ó tÝnh to¸n hµm l­îng theo yªu cÇu, do ®ã t¹o ra trë ng¹i kh«ng cÇn thiÕt ®èi víi th­¬ng m¹i vµ cã thÓ vi ph¹m §iÒu II:1 vµ 2 cña HiÖp ®Þnh TBT. 1.3. C¸c biÖn ph¸p b¶o vÖ th­¬ng m¹i t¹m thêi: 1.3.1. Chèng b¸n ph¸ gi¸: LuËt vÒ chèng b¸n ph¸ gi¸ cã lÏ lµ nguån lín nhÊt che giÊu chñ nghÜa b¶o hé cña Hoa Kú vµ nhiÒu n­íc kh¸c ®· than phiÒn vÒ vÊn ®Ò nµy. Hoa Kú ®· cã nhiÒu söa ®æi ®Ó luËt vÒ chèng ph¸ gi¸ cña nã phï hîp víi HiÖp ®Þnh vÒ chèng ph¸ gi¸. Tuy nhiªn cßn hai ®iÓm ®¸ng l­u ý: Thø nhÊt, trong mét sè lÜnh vùc, luËt vÒ thùc thi cña Hoa Kú cã thÓ ®­îc gi¶i thÝch hay ®­îc ¸p dông theo c¸ch thøc kh«ng phï hîp víi HiÖp ®Þnh chèng ph¸ gi¸. Thø hai, thËm chÝ trong nh÷ng lÜnh vùc mµ luËt thùc thi d­êng nh­ ®· râ rµng, vÉn cã mèi lo ng¹i vÒ triÓn khai thùc sù theo c¸c qui ®Þnh cña nã vÉn vi ph¹m HiÖp ®Þnh chèng ph¸ gi¸. 1.3.2. ThuÕ ®èi kh¸ng Th¸ng 1/1993, Hoa Kú ®· ®Æt thuÕ ®èi kh¸ng lªn mét sè lo¹i thÐp nhËp khÈu tõ Ph¸p, §øc vµ Anh. Bªn c¹nh ®ã Hoa K× còng Ðp c¸c n­íc kh¸c nh­ NhËt vµ Nga ph¶i h¹n chÕ xuÊt khÈu tù nguyÖn mÆt hµng nµy sang thÞ tr­êng cña m×nh. 1.3.3. Trî cÊp: EU ®· chØ ra r»ng trong viÖc tÝnh trî cÊp, Hoa Kú ®· sö dông ph­¬ng ph¸p tuú tiÖn kh«ng phï hîp víi §iÒu 4.2 cña HiÖp ®Þnh Trî cÊp (tr­íc Vßng Uruguay) víi qui ®Þnh "thuÕ ®èi kh¸ng kh«ng ®­îc cao qu¸ møc trî cÊp". Mét Ban xÐt xö ®· ®­îc thµnh lËp vµ ®· c«ng bè b¸o c¸o vµo th¸ng 11/1994 nh­ng b¸o c¸o nµy vÉn ch­a ®­îc th«ng qua. Còng theo liªn minh ch©u ¢u th× c¸c biÖn ph¸p trî cÊp cña MÜ vi ph¹m "tÝnh cô thÓ" trong qui ®Þnh cña WTO víi 4 tiªu chÝ sau: (a) trî cÊp chØ ®­îc sö dông bëi mét sè c«ng ty; (b) hÇu hÕt trî cÊp chØ ®­îc sö dông bëi mét sè c«ng ty; (c) phÇn lín trî cÊp ®­îc ban cho mét sè c«ng ty hay ngµnh; (c) c¸c c¬ quan chøc n¨ng ph¸n xö tuú tiÖn vÒ møc trî cÊp. Ngµy 18/11/1997, liªn minh ch©u ¢u cho biÕt ®· ®Ò nghÞ tham vÊn song ph­¬ng víi Hoa Kú t¹i WTO v× nh÷ng thiÖt h¹i cña c¸c c«ng ty EU do hÖ thèng miÔn thuÕ xuÊt khÈu cña Hoa Kú. Theo EU, hÖ thèng nµy gi¶m thuÕ thu nhËp ®èi víi nh÷ng hµng ho¸ ®­îc xuÊt khÈu bëi "c¸c c«ng ty b¸n hµng n­íc ngoµi" (foreign sales corporations - FSCs). HÇu hÕt c¸c c«ng ty ®ã lµ nh÷ng chi nh¸nh cña c¸c c«ng ty Hoa Kú. ViÖc miÔn gi¶m dùa trªn ®iÒu kiÖn lµ hÇu hÕt hµng xuÊt khÈu ®­îc s¶n xuÊt t¹i Hoa Kú. EU lËp luËn r»ng ®iÒu nµy t¹o ra trî cÊp xuÊt khÈu vµ trî cÊp nµy ­u tiªn hµng néi h¬n lµ hµng nhËp khÈu. C¶ hai lo¹i trî cÊp nµy ®Òu vi ph¹m HiÖp ®Þnh Trî cÊp. 1.4. Qui t¾c xuÊt xø Hoa Kú ¸p dông nguyªn t¾c "biÕn ®æi c¬ b¶n" nh­ lµ nguyªn t¾c c¬ së trong viÖc x¸c ®Þnh xuÊt xø cña s¶n phÈm. Nguyªn t¾c nµy ®­îc gi¶i nghÜa kh¸c nhau trong c¸c hiÖp ®Þnh vµ c¸c ch­¬ng tr×nh th­¬ng m¹i cña Hoa Kú. Qui t¾c xuÊt xø cña Mü ®­îc ph¸t triÓn th«ng qua sù gi¶i thÝch cña H¶i quan vµ c¸c vô kiÖn. Nãi chung, h¶i quan x¸c ®Þnh xuÊt xø cña mét s¶n phÈm ®­îc s¶n xuÊt gia c«ng t¹i hai n­íc trë lªn trªn c¬ së s¶n phÈm "®­îc biÕn ®æi c¬ b¶n" thµnh mét mÆt hµng míi vµ kh¸c biÖt ë ®©u. Do h¶i quan vµ toµ ¸n quyÕt ®Þnh mét s¶n phÈm ®· tr¶i qua "biÕn ®æi c¬ b¶n" trªn c¬ së tõng tr­êng hîp nªn viÖc x¸c ®Þnh xuÊt xø lµ cùc kú khã dù ®o¸n. §iÒu nµy lµ kh«ng phï hîp víi §iÒu X:3 cña GATT vµ §iÒu 2(e) cña HiÖp ®Þnh Qui t¾c xuÊt xø r»ng c¸c qui ®Þnh th­¬ng m¹i ph¶i ®­îc ¸p dông theo mét c¸ch thøc hîp lý vµ thèng nhÊt. ChÝnh Hoa Kú còng thõa nhËn lµ c¸ch tiÕp cËn theo tõng tr­êng hîp lµ thiÕu tÝnh dù ®o¸n. Víi mong muèn c¶i thiÖn t×nh h×nh, lµm cho qui t¾c xuÊt xø râ rµng vµ kh¸ch quan h¬n, n¨m 1993 ChÝnh phñ Hoa Kú ®· ®Ò xuÊt söa ®æi qui t¾c xuÊt xø ¸p dông víi nhËp khÈu cña nã. Qui t¾c söa ®æi sÏ x¸c ®Þnh xuÊt xø theo sù thay ®æi ph©n lo¹i dßng thuÕ. Tuy nhiªn mét sè vÊn ®Ò vÉn cßn tån t¹i: Tiªu chuÈn ®Ó x¸c ®Þnh xuÊt xø c¸c linh kiÖn ®­îc sö dông cho ®ång hå vµ m¸y in ®­îc c©n nh¾c cho c¶ qu¸ tr×nh l¾p r¸p vµ gi¸m ®Þnh còng nh­ viÖc gia c«ng c¸c bé phËn chÝnh. - Chän lùa mét trong ba tiªu chuÈn vÒ l¾p r¸p vµ gi¸m ®Þnh khi x¸c ®Þnh xuÊt xø cña c¸c s¶n phÈm b¸n dÉn ng¨n c¶n tÝnh kh¸ch quan, nhÊt qu¸n cña viÖc x¸c ®Þnh xuÊt xø. Riªng ®èi víi mÆt hµng dÖt may th¸ng 10 n¨m 1995 Hoa Kú ®· söa ®æi qui t¾c xuÊt xø ®èi víi mÆt hµng nµy (§iÒu 334 cña LuËt vÒ viÖc thùc hiÖn HiÖp ®Þnh WTO). Nh÷ng söa ®æi chÝnh lµ: - Víi hµng dÖt, tr­íc kia n­íc xuÊt xø lµ n­íc tiÕn hµnh c¾t, nay lµ n­íc tiÕn hµnh may; - Víi hµng dÖt kim (®an), tr­íc kia xuÊt xø lµ n­íc tiÕn hµnh nhuém, in vµ hai c«ng ®o¹n kh¸c (qui t¾c "2+2"), nay lµ n­íc tiÕn hµnh dÖt bÊt chÊp c¸c c«ng ®o¹n kh¸c. Môc tiªu cña sù söa ®æi lµ thÝch øng víi h¹n ng¹ch nhËp khÈu hµng dÖt víi Trung quèc vµ Hµn quèc khi mµ c«ng ®o¹n c¾t tiÕn hµnh chñ yÕu ë Hongkong vµ may ë Trung quèc, vµ hµng dÖt kim ë Hµn quèc ®­îc gia c«ng theo d¹ng "2+2" t¹i NhËt b¶n. Th¸ng 6 n¨m 1997, EU ®· ®Ò nghÞ tham vÊn song ph­¬ng víi Hoa Kú vÒ söa ®æi nµy. EU nhËp dÖt kim lôa tõ Trung quèc vµ dÖt kim b«ng tõ Thæ NhÜ Kú vµ Ai cËp, gia c«ng chóng thµnh kh¨n quµng vµ c¸c mÆt hµng kh¸c sau ®ã xuÊt khÈu sang Hoa Kú nh­ lµ s¶n phÈm cña EU. Theo qui ®Þnh míi th× nh÷ng s¶n phÈm nµy kh«ng ®­îc mang nh·n hiÖu "S¶n xuÊt t¹i EU" n÷a, vµ sÏ r¬i vµo h¹n ng¹ch cña Hoa Kú cho c¸c n­íc dÖt chóng. Mét sè n­íc kh¸c trong ®ã cã NhËt b¶n, Th¸i lan, Thuþ sü, Hongkong ®· tham gia tham vÊn. Tuy nhiªn nh÷ng tham vÊn tiÕp theo ®· bÞ ho·n l¹i do Hoa Kú vµ EU cã mét tho¶ thuËn t¹m thêi. §Õn nay WTO vÉn ch­a ®­îc th«ng b¸o vÒ tho¶ thuËn nµy, ®Æc biÖt lµ nã cã ®­îc ¸p dông trªn c¬ së MFN hay kh«ng. 1.5. C¸c biÖn ph¸p ®¬n ph­¬ng: Mét ®Æc ®iÓm næi bËt trong c¸c biÖn ph¸p phi thuÕ cña Hoa Kú lµ c¸c biÖn ph¸p ®¬n ph­¬ng ®­îc quèc gia nµy tù ®­a ra cã t¸c dông h¹n chÕ th­¬ng m¹i rÊt lín. Cã thÓ kÓ ra mét sè biÖn ph¸p ®¸ng chó ý nhÊt nh­ sau: 1.5.1 BiÖn ph¸p ®¶m b¶o an ninh quèc gia: víi lý do b¶o ®¶m an ninh quèc gia, Hoa Kú ®· h¹n chÕ nhËp khÈu tõ c¸c n­íc bÞ coi lµ cã thÓ ®e do¹ ®Õn an ninh cña Hoa Kú, ch¼ng h¹n nh­ Cu ba, Angola, Ruanda... 1.5.2. C¸c hµnh ®éng th­¬ng m¹i ®¬n ph­¬ng: §iÒu 301 cña LuËt Th­¬ng m¹i Hoa Kú (1974), Super 301, Special 301 cho phÐp Hoa Kú cã thÓ ¸p dông c¸c biÖn ph¸p ®¬n ph­¬ng h¹n chÕ th­¬ng m¹i víi c¸c n­íc mµ Hoa Kú cho lµ cã ph­¬ng h¹i tíi lîi Ých cña m×nh. LuËt Helm-Burton h¹n chÕ kh«ng chØ c¸c c«ng ty Hoa Kú mµ thËm chÝ c¶ c¸c c«ng ty vµ thÓ nh©n cña c¸c n­íc kh¸c tiÕn hµnh ®Çu t­ bu«n b¸n víi Cu ba. Hoa Kú còng ban hµnh vµ thùc thi biÖn ph¸p h¹n chÕ th­¬ng m¹i víi Iran. 2. Thùc tiÔn ¸p dông c¸c NTM cña Th¸i Lan. 2.1.C¸c biÖn ph¸p qu¶n lÝ ®Þnh l­îng: 2.1.1. CÊm: Th¸i Lan cÊm nhËp khÈu mét sè mÆt hµng chñ yÕu ®Ó b¶o vÖ an ninh, m«i tr­êng hay ®¹o ®øc x· héi phï hîp víi c¸c qui ®Þnh cña WTO. Tuy nhiªn, Th¸i Lan còng cÊm nhËp khÈu mét sè mÆt hµng v× lÝ do b¶o vÖ s¶n xuÊt trong n­íc khã cã thÓ biÖn minh ®­îc theo mäi tiªu chuÈn cña WTO. VÝ dô nh­ mét sè lo¹i ®¸ x©y dùng, m« t« ®· qua sö dông, hay c¸c trß ch¬i ®­îc ®iÒu khiÓn b»ng c¬ häc hay ®iÖn tö. Mét sè s¶n phÈm kh¸c bÞ cÊm nhËp khÈu cã ®iÒu kiÖn, ch¼ng h¹n nh­ kerosene, m« t«, mét sè lo¹i xe buýt.. 2.1.2. H¹n ng¹ch nhËp khÈu. Th¸i Lan ®Æt c¸c h¹n chÕ sè l­îng nhËp khÈu theo §iÒu 5 vµ c¸c qui ®Þnh kh¸c cña LuËt xuÊt khÈu vµ nhËp kh©ñ n¨m 1979. C¸c h¹n chÕ sè l­îng kh«ng chØ ®Ó b¶o vÖ an ninh quèc gia, trËt tù vµ ®¹o ®øc x· héi, mµ cßn c¶ v× môc ®Ých kinh tÕ nh­ b¶o vÖ c«ng nghiÖp trong n­íc. Nh÷ng mÆt hµng cô thÓ ®­îc liÖt kª trong c¸c nghÞ ®Þnh hoµng gia hay th«ng t­ cña Bé th­¬ng m¹i. HiÖn nay Th¸i Lan chØ ¸p dông h¹n ng¹ch nhËp khÈu ¸p ®èi víi sè Ýt c¸c mÆt hµng nh­ m¸y mãc, giÊy, hãa chÊt, m¸y n«ng nghiÖp, b×nh chøa gas ®Ó nÊu n­íng, m¸y c­a ®Üa cßn l¹i chuyÓn sang qu¶n lÝ chñ yÕu b»ng biÖn ph¸p cÊp phÐp nhËp khÈu. b. CÊp phÐp nhËp khÈu. Th¸i Lan duy tr× ba kiÓu cÊp phÐp: cÊp phÐp tù ®éng, cÊp phÐp kh«ng tù ®éng vµ "c¸c biÖn ph¸p ®Æc biÖt". CÊp phÐp kh«ng tù ®éng ¸p dông cho hÇu hÕt c¸c s¶n phÈm, ®Æc biÖt lµ n«ng s¶n. "BiÖn ph¸p ®Æc biÖt" chØ ¸p dông víi c¸ ngõ (gi÷ g×n m«i tr­êng) vµ gç tõ MiÕn ®iÖn (do duy tr× quan hÖ chÝnh trÞ tèt). Ngoµi lÝ do b¶o vÖ søc khoÎ vµ ®¹o ®øc x· héi, cÊp phÐp nhËp khÈu ®­îc duy tr× chñ yÕu ®Ó b¶o vÖ s¶n xuÊt trong n­íc. Th¸i Lan ®· gi¶m sè nhãm hµng nhËp khÈu cÇn cã giÊy phÐp tõ 42 (n¨m 1995-96) xuèng cßn 23 (n¨m 1997). C¸c mÆt hµng ph¶i cã giÊy phÐp míi ®­îc nhËp khÈu bao gåm nguyªn vËt liÖu, d­îc phÈm, x¨ng dÇu, hµng c«ng nghiÖp, hµng dÖt, n«ng s¶n vµ tÊt c¶ c¸c lo¹i l­¬ng thùc thùc phÈm phôc vô tiªu dïng cña con ng­êi. GiÊy phÐp nhËp khÈu kh«ng tù ®éng còng ®­îc ¸p dông ®èi víi ®éng c¬, bé phËn, phô tïng ®· qua sö dông cña xe m¸y cã dung tÝch kh«ng qu¸ 50cc, vµ b¸nh xe cã b¸n kÝnh kh«ng qu¸ 10 inches. GÇn ®©y Th¸i Lan ®· chuyÓn biÖn ph¸p cÊp phÐp ®èi víi 23 nhãm n«ng s¶n sang h¹n ng¹ch thuÕ quan vµ thuÕ hãa c¸c NTM ®èi víi c¸c n«ng s¶n nµy. HÇu hÕt chóng lµ n«ng s¶n nguyªn liÖu th« (n«ng s¶n ch­a chÕ biÕn) bao gåm s÷a ch­a c« ®Æc, khoai t©y, hµnh, tái, cµ phª, chÌ, h¹t tiªu, ng«, g¹o, ®Ëu t­¬ng, l¸ thuèc l¸. ThuÕ suÊt trong h¹n ng¹ch ban ®Çu ®èi víi c¸c n«ng s¶n nµy thay ®æi tõ 20% ®Õn 60%. ThuÕ suÊt ngoµi h¹n ng¹ch thay ®æi tõ 40% ®Õn 242%. Bªn c¹nh yªu cÇu vÒ cÊp phÐp nhËp khÈu thuéc thÈm quyÒn cña Bé Th­¬ng m¹i, nhËp khÈu c¸c s¶n phÈm l­¬ng thùc thùc phÈm, thuèc men, mü phÈm, chÊt ®éc h¹i, chÊt g©y nghiÖn, chÊt kÝch thÝch, c¸c dông cô vµ trang thiÕt bÞ y tÕ cßn ph¶i ®­îc sù chÊp thuËn cña C¬ quan qu¶n lý Thuèc vµ Thùc phÈm cña Th¸i Lan. Nh×n chung, c¸c quy ®Þnh nhËp khÈu l­¬ng thùc, thùc phÈm, thuèc men cña Th¸i Lan lµ mét rµo c¶n ®èi víi nhËp khÈu do thêi gian chËm trÔ kÐo dµi tr­íc khi ®­îc chÊp thuËn ®­a vµo thÞ tr­êng vµ hÖ thèng giÊy phÐp nhËp khÈu ®éc quyÒn. 2.2.C¸c biÖn ph¸p t­¬ng ®­¬ng thuÕ quan: 2.2.1.X¸c ®Þnh TrÞ gi¸ tÝnh thuÕ h¶i quan Gi¸ trÞ h¶i quan ë Th¸i Lan nãi chung dùa trªn gi¸ trÞ giao dÞch cña hµng ho¸ nhËp khÈu. Nh­ng cã kho¶ng 10% tr­êng hîp khi mµ gi¸ trÞ giao dÞch khai b¸o bÞ coi lµ kh«ng x¸c ®¸ng ph¶i sö dông hÖ thèng "gi¸ kiÓm tra". Theo hÖ thèng nµy, cã sù so s¸nh gi÷a gi¸ trÞ giao dÞch ®­îc khai b¸o víi gi¸ trong b¶ng gi¸ do H¶i quan x©y dùng. HÖ thèng gi¸ kiÓm tra ®­îc sö dông chñ yÕu cho mét sè s¶n phÈm nhÊt ®Þnh (vµ ®«i khi cho nhËp khÈu tõ mét sè n­íc nhÊt ®Þnh). Nh÷ng tiªu chuÈn ®Ó sö dông hÖ thèng nµy ®­îc dùa trªn nh÷ng chØ dÉn tõ Côc tr­ëng H¶i quan. Khi gi¸ trÞ khai b¸o thÊp h¬n gi¸ kiÓm tra th× gi¸ kiÓm tra sÏ ®­îc ¸p dông. Trong giai ®o¹n 1996-1999, Côc H¶i quan Th¸i Lan th­êng sö dông gi¸ hãa ®¬n cao nhÊt cña s¶n phÈm cïng lo¹i nhËp khÈu tõ bÊt kú n­íc nµo trong thêi gian tr­íc ®ã ®Ó x¸c ®Þnh trÞ gi¸ tÝnh thuÕ. C¸c nh©n viªn h¶i quan Th¸i Lan sö dông c«ng thøc gi¸ CIF ®Ó tÝnh gi¸ trÞ chÞu thuÕ, hoÆc c«ng thøc gi¸ FOB + 10% c­íc vËn t¶i + 5% phÝ b¶o hiÓm. Nh­ vËy cã thÓ nhËn thÊy r»ng thñ tôc vµ ph­¬ng ph¸p x¸c ®Þnh trÞ gi¸ tÝnh thuÕ h¶i quan cña Th¸i Lan kh¸ tuú tiÖn, phô thuéc vµo c¸ch ¸p dông cña c¸c nh©n viªn h¶i quan. Tuy nhiªn tõ th¸ng 5/2000, Th¸i Lan ®· sö dông ph­¬ng ph¸p x¸c ®Þnh trÞ gi¸ tÝnh thuÕ nhËp khÈu theo trÞ gi¸ giao dÞch nh­ quy ®Þnh trong HiÖp ®Þnh vÒ x¸c ®Þnh trÞ gi¸ thuÕ quan cña WTO. 2.2.2. Phô thu: Th¸i Lan vÉn duy tr× phô thu vµ c¸c thuÕ nhËp khÈu ®Æc biÖt ®èi víi c¸ (fish meal), bét mú vµ meslin, ng« cho ch¨n nu«i, thÐp tÊm vµ thÐp l¸. Môc tiªu cña phô thu nhËp khÈu lµ duy tr× møc gi¸ thÝch hîp cho c¸c nhµ s¶n xuÊt trong n­íc. C¬ së ph¸p lý ®èi víi phô thu lµ LuËt xuÊt khÈu vµ nhËp khÈu n¨m 1979. NhËp khÈu kh«ng theo qui chÕ MFN cßn ph¶i chÞu phô thu bæ sung. N¨m 1992 Th¸i Lan ®· bá phô thu nhËp khÈu (tõ 20% ®Õn 50%) ®èi víi xe cã ®éng c¬ nh­ lµ mét phÇn cña c¸c biÖn ph¸p tù do ho¸ liªn quan tíi ngµnh c«ng nghiÖp nµy. Ban §Çu t­ (BOI) cã quyÒn ®Æt phô thu nhËp khÈu theo §iÒu 49 cña LuËt KhuyÕn khÝch §Çu t­ (1977) ®Ó b¶o vÖ c¸c ngµnh c«ng nghiÖp ®ang nhËn ®­îc khuyÕn khÝch ®Çu t­ ®Ó chèng l¹i viÖc ph¸ gi¸ hay cÊu tróc thuÕ kh«ng thÝch hîp (tøc lµ thuÕ ®èi víi nguyªn liÖu cao h¬n víi thµnh phÈm). Phô thu kh«ng ®­îc v­ît qu¸ 50% gi¸ nhËp khÈu cña hµng liªn quan vµ giai ®o¹n ¸p dông ban ®Çu chØ giíi h¹n lµ mét n¨m, sau ®ã cã thÓ ®­îc gia h¹n. BOI ¸p dông kh¸ nhiÒu phô thu trong nh÷ng n¨m 1970 vµ 1980, nh­ng sau ®ã gi¶m nhanh chãng. Phô thu cuèi cïng ®­îc ¸p dông cho thiÕc n¨m 1991 vµ bÞ b·i bá vµo n¨m 1994. 2.3. C¸c biÖn ph¸p liªn quan ®Õn doanh nghiÖp: HÇu hÕt 22 doanh nghiÖp th­¬ng m¹i nhµ n­íc (DNTMNN) cña Th¸i Lan ®­îc thµnh lËp tõ nh÷ng thËp kû 50 vµ 60. Mét sè doanh nghiÖp nµy lµ nh÷ng nhµ nhËp khÈu ®éc quyÒn, vÝ dô Public Warehouse Organization ®èi víi khoai t©y vµ chÌ. Kh«ng cã ®Çy ®ñ sè liÖu thèng kª vÒ møc xuÊt khÈu vµ nhËp khÈu cña c¸c doanh nghiÖp nµy. Tuy nhiªn ¶nh h­ëng cña c¸c doanh nghiÖp nµy lªn kinh tÕ Th¸i lan ®ang ngµy cµng gi¶m dÇn. Mét sè DNTMNN cã nh÷ng ®Æc quyÒn nhÊt ®Þnh liªn quan tíi s¶n xuÊt trong n­íc, vÝ dô nh­ Liquor Distillery Organazation hay Thailand Tobacco Monopoly. Hai doanh nghiÖp cã ¶nh h­ëng nhÊt lµ Public Warehouse Organization cña Bé Th­¬ng m¹i vµ Marketing Organization for Farmers cña Bé N«ng nghiÖp. C¶ hai doanh nghiÖp nµy ®Òu liªn quan tíi mua b¸n n«ng s¶n. Mét sè doanh nghiÖp cã ®Æc quyÒn ®­îc ­u tiªn 10% vÒ gi¸ khi b¸n hµng cho chÝnh phñ. §Ó thùc hiÖn viÖc qu¶n lý thuÕ ho¸ vµ h¹n ng¹ch thuÕ quan cho 23 nhãm n«ng s¶n, ph©n bæ h¹n ng¹ch nhËp khÈu chØ cÊp cho c¸c DNTMNN. VÝ dô h¹n ng¹ch nhËp khÈu thuèc l¸ nguyªn liÖu vµ thµnh phÈm chØ cÊp cho Tobacco Monopoly, h¹n ng¹ch nhËp khÈu khoai t©y chØ cÊp cho Public Warehouse Organization, vµ hµnh (onion seeds) cho Onion Growers' Cooperative. 2.4. C¸c biÖn ph¸p b¶o vÖ th­¬ng m¹i t¹m thêi: 2.4.1. Chèng b¸n ph¸ gi¸ vµ thuÕ ®èi kh¸ng: Mét tiÓu ban thuéc Bé th­¬ng m¹i gi¸m s¸t viÖc thùc hiÖn c¸c qui ®Þnh vÒ thuÕ chèng b¸n ph¸ gi¸ vµ thuÕ ®èi kh¸ng (1991). C¸c biÖn ph¸p ®­îc thùc thi trªn c¬ së ®¬n khiÕu n¹i cña c¸c nhµ s¶n xuÊt chÝnh ë trong n­íc cã liªn quan. ThuÕ chèng ph¸ gi¸ chØ ®­îc ®Æt ra trong thêi gian 5 n¨m kh«ng ®­îc phÐp kÐo dµi h¬n vµ kh«ng cã thñ tôc rµ so¸t tù ®éng.ThuÕ chèng ph¸ gi¸ míi chØ ®­îc ®Æt ra víi nhËp khÈu hydrogen peroxide tõ Ên §é n¨m 1994, møc thuÕ t¹m thêi vµ cuèi cïng lµ 30% kÐo dµi tõ 6/1994 ®Õn 11/1994. 2.4.2.Trî cÊp Ng©n hµng Trung ­¬ng Th¸i Lan ®­îc giao nhiÖm vô hç trî tµi chÝnh ®èi víi c¸c dù ¸n ­u tiªn th«ng qua ch­¬ng tr×nh t¸i tµi trî tÝn dông c«ng nghiÖp. Mçi c«ng ty, víi tæng tµi s¶n cè ®Þnh kh«ng v­ît qu¸ 200 triÖu baht ®Òu ®­îc ph©n bæ ®Þnh møc tÝn dông ®Ó ph¸t hµnh lÖnh phiÕu. Tæng gi¸ trÞ t¸i tµi trî lµ 50% mÖnh gi¸ lÖnh phiÕu. Uû ban quèc gia vÒ Xóc tiÕn ®Çu t­ vµ xuÊt khÈu chÞu tr¸ch nhiÖm qu¶n lý ch­¬ng tr×nh nµy. Ch­¬ng tr×nh nµy h­íng môc tiªu vµo hç trî tµi chÝnh cho c¸c ngµnh c«ng nghiÖp phôc vô ph¸t triÓn n«ng th«n. 2.5. C¸c biÖn ph¸p liªn quan ®Õn ®Çu t­: 2.5.1.Yªu cÇu vÒ tû lÖ néi ®Þa: Th¸i lan ®· cã yªu cÇu vÒ hµm l­îng néi ®Þa ®èi víi s¶n xuÊt « t« con (54% hµm l­îng néi ®Þa), xe t¶i nhÑ (65-80%), xe t¶i vµ xe buýt (40-50%), xe m¸y (70%) vµ s¶n phÈm s÷a (ph¶i mua tèi thiÓu 50 tÊn s÷a nguyªn liÖu ®Þa ph­¬ng mét ngµy trong n¨m ho¹t ®éng ®Çu tiªn). S÷a ®· chÕ biÕn vµ s¶n phÈm s÷a, ®éng c¬ cña « t« xe m¸y, ®éng c¬ diesel cho n«ng nghiÖp vµ c¸c ®éng c¬ ®a n¨ng kh¸c còng ph¶i tu©n theo ®åi hái hµm l­îng néi ®Þa. Xe « t« con vµ xe t¶i nhÑ tho¶ m·n yªu cÇu hµm l­îng néi ®Þa sÏ ®­îc miÔn thuÕ tiªu thô ®Æc biÖt. Tuy nhiªn, Th¸i Lan ®· cam kÕt lo¹i bá toµn bé c¸c yªu cÇu vÒ néi ®Þa hãa vµo cuèi n¨m 1999 theo quy ®Þnh cña HiÖp ®Þnh TRIMs cña WTO. Th¸i Lan ®· tiÕn hµnh söa ®æi c¸c v¨n b¶n ph¸p luËt trong n­íc ®Ó lo¹i bá dÇn yªu cÇu vÒ hµm l­îng néi ®Þa ho¸ trong n¨m 1999, phï hîp víi thêi h¹n qu¸ ®é cho phÐp trong HiÖp ®Þnh TRIMs. 2.5.2.KhuyÕn khÝch ®Çu t­. Uû ban ®Çu t­ (Board of Investment-BOI) cña Th¸i Lan ®­a ra nh÷ng ­u ®·i vµ khuyÕn khÝch ®Çu t­ ®èi víi c¸c c«ng ty n­íc ngoµi ®¹t nh÷ng môc tiªu cô thÓ vÒ tû lÖ xuÊt khÈu hoÆc chÊp nhËn c¸c yªu cÇu vÒ c©n b»ng th­¬ng m¹i. H×nh thøc khuyÕn khÝch cã thÓ lµ miÔn, gi¶m thuÕ, phÝ, thuÕ nhËp khÈu, quü khuyÕn khÝch xuÊt khÈu vµ c¸c h×nh thøc ­u ®·i thuÕ kh¸c. Nh»m khuyÕn khÝch ®Çu t­ n­íc ngoµi, kh¾c phôc hËu qu¶ khñng ho¶ng kinh tÕ khu vùc võa qua, BOI ®· t¹m thêi níi láng nhiÒu ®iÒu kiÖn vÒ miÔn thuÕ vµ phÝ. Ch­¬ng tr×nh khuyÕn khÝch xuÊt khÈu ®­a ra c¸c h×nh thøc ­u ®·i chñ yÕu sau: miÔn thuÕ nhËp khÈu ®èi víi c¸c nguyªn vËt liÖu nhËp khÈu ®Ó s¶n xuÊt hµng xuÊt khÈu, khÊu trõ 5% phÇn thu nhËp t¨ng lªn cña n¨m tr­íc do xuÊt khÈu khái phÇn thu nhËp chÞu thuÕ, v.v... Tuy nhiªn, LuËt khuyÕn khÝch ®Çu t­ kh«ng quy ®Þnh tiªu chuÈn cô thÓ ®Ó ®­îc h­ëng nh÷ng ­u ®·i, khuyÕn khÝch nµy. 2.5.3.Yªu cÇu xuÊt khÈu: Yªu cÇu vÒ xuÊt khÈu s¶n phÈm vÉn cßn lµ mét ®iÒu kiÖn ®èi víi c¸c nhµ ®Çu t­ n­íc ngoµi ®Ó gi÷ trªn 49% vèn ®¨ng ký trong mét doanh nghiÖp còng nh­ ®­îc h­ëng c¸c khuyÕn khÝch trªn c¬ së ®Çu t­ t¹i mét sè vïng nhÊt ®Þnh. Tõ 1993 BOI kh«ng cßn ®Æt ra yªu cÇu xuÊt khÈu ®èi víi c¸c ngµnh cô thÓ nh­ lµ mét ®iÒu kiÖn ®Ó nhËn ®­îc c¸c ­u ®·i, trõ èng h×nh cho ti vi mÇu 12 ®Õn 27 inch, nh­ng tõ 1995 yªu cÇu xuÊt khÈu còng bÞ huû bá víi c¸c dù ¸n míi cho s¶n phÈm nµy. Theo HiÖp ®Þnh TRIMs, BOI sÏ dÇn dÇn lo¹i bá yªu cÇu xuÊt khÈu. 2.6. Qui t¾c xuÊt xø: NhËp khÈu vµo Th¸i Lan nãi chung kh«ng cÇn ph¶i cã chøng nhËn vÒ xuÊt xø, trõ nhËp khÈu h­ëng ­u ®·i trong ASEAN vµ c¸c mÆt hµng trong c¸c tho¶ thuËn hµng ho¸ quèc tÕ. C¸c thµnh viªn ASEAN ®· tho¶ thuËn lµ "biÕn ®æi c¬ b¶n" cã thÓ ®­îc sö dông nh­ nh÷ng tiªu chuÈn bæ sung trong viÖc x¸c ®Þnh xuÊt xø ASEAN ®èi víi c¸c s¶n phÈm dÖt may. C¸c qui t¾c tr­íc ®ã qui ®Þnh s¶n phÈm ®­îc coi lµ xuÊt xø ASEAN nÕu Ýt nhÊt 40% gi¸ trÞ s¶n phÈm ®­îc t¹o ra tõ c¸c thµnh viªn ASEAN. §Ó ®¶m b¶o c¸c qui t¾c xuÊt sø cña Th¸i lan phï hîp víi WTO, Th¸i Lan ®· thµnh lËp Nhãm lµm viÖc vÒ qui t¾c xuÊt xø n¨m 1995 thuéc Bé Tµi chÝnh. 2.7. C¸c thñ tôc h¶i quan: Thêi gian th«ng quan nãi chung kh«ng dµi h¬n mét ngµy vµ cã thÓ ng¾n ®i sau khi thùc hiÖn hÖ thèng ASYCUDA (UNCTAD) nh»m m¸y tÝnh ho¸ c¸c thñ tôc h¶i quan. Côc H¶i quan còng nç lùc ®Ó x©y dùng nh÷ng ®iÓm th«ng quan míi. DÞch vô h¶i quan "mét cöa" ®· tån t¹i ë hÇu hÕt c¸c ®iÓm th«ng quan. Tõ th¸ng 12 n¨m 1994 ChÝnh phñ ®· b¾t ®Çu ¸p dông mét hÖ thèng cho c¸c hµng ho¸ ®­îc nhËp khÈu t¹m thêi trªn c¬ së miÔn thuÕ (A.T.A Carnet System) Ch­¬ng II: §¸nh gi¸ c¸c biÖn ph¸p phi thuÕ cña ViÖt Nam trong thêi gian qua (1996-2000) I.Thùc tr¹ng th­¬ng m¹i vµ kh¶ n¨ng c¹nh tranh cña ViÖt Nam thêi k× 1996-2000. 1.Thùc tr¹ng th­¬ng m¹i: Tr¸i víi t×nh h×nh suy tho¸i cña nÒn kinh tÕ nãi chung trong giai ®o¹n 1996 - 2000 ngo¹i th­¬ng ViÖt Nam ®· ®¹t ®­îc sù ph¸t triÓn rÊt ®¸ng khÝch lÖ c¶ vÒ quy m«, tèc ®é t¨ng tr­ëng vµ diÖn mÆt hµng, ®ãng gãp tÝch cùc vµo GDP, thóc ®Èy sù ph¸t triÓn kinh tÕ trong n­íc, phôc vô tèt cho c¸c ngµnh s¶n xuÊt trong n­íc, vµ gãp phÇn t¹o thªm nhiÒu viÖc lµm cho ng­êi lao ®éng. 1.1.XuÊt khÈu XuÊt khÈu trong thêi kú 1996 - 2000 ®· ®¹t ®­îc tèc ®é t¨ng tr­ëng t­¬ng ®èi cao, b×nh qu©n 20,8% mét n¨m (trong ®ã n¨m 2000 t¨ng 24%). Tæng kim ng¹ch xuÊt khÈu cña c¶ giai ®o¹n ®· ®¹t 51,34 tû USD (trong ®ã n¨m 2000 ®¹t 14,308 tû USD), ®­a møc xuÊt khÈu b×nh qu©n ®Çu ng­êi t¨ng lªn 151,2 USD/ng­êi vµo n¨m 1999 vµ kho¶ng180 USD/ng­êi vµo n¨m 2000. Sù ph¸t triÓn nhanh chãng cña xuÊt khÈu ®¹t ®­îc lµ do sù më réng kh«ng ngõng diÖn mÆt hµng xuÊt khÈu, sù t¨ng tr­ëng còng nh­ sù ph¸t triÓn vÒ._. ®­îc c¸c NTBs víi mét sè Ýt n«ng s¶n). Do ®ã cã thÓ c¶i c¸ch biÖn ph¸p h¹n ng¹ch theo h­íng sau: C«ng bè c«ng khai møc h¹n ng¹ch vµ møc t¨ng tr­ëng lµ mét tÝn hiÖu râ rµng ®Ó c¸c doanh nghiÖp cã thÓ chñ ®éng h¬n trong viÖc ®­a ra c¸c quyÕt ®Þnh ®Çu t­ còng nh­ t¹o ra ¸p lùc c¹nh tranh t¨ng dÇn víi hä. §ång thêi, trong khi vÉn duy tr× mét sè h¹n ng¹ch cÇn më réng viÖc ®Êu thÇu h¹n ng¹ch, cho phÐp c¸c doanh nghiÖp thuéc mäi thµnh phÇn kinh tÕ ®­îc tham gia ®Êu thÇu khi tho¶ m·n nh÷ng tiªu chuÈn chung mang tÝnh kh¸ch quan. ViÖc ®Êu thÇu h¹n ng¹ch sÏ lµm t¨ng tÝnh c¹nh tranh, t¨ng thu ng©n s¸ch còng nh­ lµm gi¶m gi¶m tham nhòng hoÆc lîi dông quota cña mét sè doanh nghiÖp . 2.1.2.C¸c biÖn ph¸p qu¶n lý gi¸ Trong nÒn kinh tÕ thÞ tr­êng, gi¸ c¶ lµ nh©n tè ®­îc coi lµ quan träng nhÊt quyÕt ®Þnh ®Õn øng xö cña c¸c doanh nghiÖp. C¸c biÖn ph¸p qu¶n lý hµnh chÝnh ®èi víi gi¸ ®· lµm lÖch l¹c tÝn hiÖu gi¸ vµ do ®ã lµm bãp mÐo c¹nh tranh. V× vËy, ngoµi qu¶n lý gi¸ ®èi víi c¸c mÆt hµng ®éc quyÒn tù nhiªn nh­ ®iÖn, n­íc v.v... cÇn lo¹i bá tÊt c¶ c¸c biÖn ph¸p qu¶n lý gi¸ mang tÝnh hµnh chÝnh kh¸c. C¸c biÖn ph¸p phô thu ®· ®­îc ¸p dông ®èi víi nhiÒu mÆt hµng xuÊt, nhËp khÈu ë nh÷ng giai ®o¹n kh¸c nhau chñ yÕu ®Ó æn ®Þnh gi¸, nh­ng ®«i khi còng ®Ó b¶o hé s¶n xuÊt trong n­íc hay t¨ng thu ng©n s¸ch. C¸c phô thu nµy còng hay thay ®æi vµ do ®ã kh«ng thÓ dù ®o¸n tr­íc ®­îc vµ g©y kh«ng Ýt khã kh¨n cho c¸c doanh nghiÖp. C¸c biÖn ph¸p phô thu nh×n chung còng n»m trong diÖn cÇn lo¹i bá theo c¸c nghÜa vô ViÖt nam ®· cam kÕt ®èi víi AFTA vµ sÏ ph¶i thùc hiÖn trong khu«n khæ WTO. ChÝnh v× vËy cÇn rµ so¸t l¹i hÖ thèng phô thu hiÖn ®ang ®­îc ¸p dông theo h­íng: X©y dùng vµ c«ng bè c«ng khai lÞch tr×nh c¾t gi¶m phô thu víi môc ®Ých ng©n s¸ch hay b¶o hé. Trong tr­êng hîp thÝch hîp, cã thÓ thay thÕ mét sè phô thu b»ng thuÕ trong n­íc (vÝ dô ®¸nh thuÕ tiªu thô ®Æc biÖt víi x¨ng dÇu). Trong nh÷ng tr­êng hîp mÊt c©n b»ng c¸n c©n th­¬ng m¹i: cã thÓ ¸p dông phô thu víi tÊt c¶ mÆt hµng trong mét giai ®o¹n nhÊt ®Þnh (®©y lµ biÖn ph¸p b¶o vÖ c¸n c©n thanh to¸n phï hîp víi c¸c qui ®Þnh cña c¸c ®Þnh chÕ quèc tÕ vµ ®· tõng ®­îc nhiÒu n­íc nh­ Hungary, Bulgaria ¸p dông thµnh c«ng). 2.1.3. Rµ so¸t l¹i c¸c doanh nghiÖp th­¬ng m¹i nhµ n­íc Ho¹t ®éng cña c¸c doanh nghiÖp th­¬ng m¹i nhµ n­íc mang tÝnh ®éc quyÒn cã ¶nh h­ëng kh«ng nhá ®Õn c¹nh tranh b×nh ®¼ng gi÷a c¸c doanh nghiÖp. H¬n n÷a, ho¹t ®éng cña mét sè doanh nghiÖp th­¬ng m¹i nhµ n­íc còng cã t¸c ®éng h¹n chÕ nhËp khÈu. Trong tiÕn tr×nh ®æi míi qu¶n lý doanh nghiÖp vµ c¶i tæ chÝnh s¸ch th­¬ng m¹i th× rµ so¸t vµ ®æi míi ho¹t ®éng cña c¸c doanh nghiÖp th­¬ng m¹i nhµ n­íc lµ mét bé phËn kh«ng thÓ thiÕu, trong ®ã cÇn tËp trung ®æi míi theo h­íng: Bá bít c¸c ®Æc quyÒn vÒ nhËp khÈu; Më réng quyÒn kinh doanh dÞch vô ph©n phèi. 2.1.4.ChÝnh s¸ch néi ®Þa ho¸ MÆc dï ViÖt nam th­êng nh¾c ®Õn ®Þnh h­íng xuÊt khÈu nh­ lµ mét ph­¬ng h­íng chÝnh cña nÒn kinh tÕ, tuy nhiªn thùc tÕ chÝnh s¸ch trong thêi gian qua kh«ng thùc sù diÔn biÕn nh­ vËy. Xu h­íng nhÊn m¹nh ®Õn chiÕn l­îc “néi ®Þa ho¸” ®· xuÊt hiÖn ë nhiÒu ngµnh nh­ « t«, xe m¸y, ®iÖn tö, ®éng c¬, v.v... Ngoµi viÖc xu h­íng trªn ®i ng­îc l¹i ®Þnh h­íng “h­íng vÒ xuÊt khÈu”, cßn cã mét nguy c¬ tiÒm Èn n÷a lµ c¸c chÝnh s¸ch trªn trong nhiÒu tr­êng hîp ®· vi ph¹m mét sè ®Þnh chÕ quèc tÕ, mµ ®iÓn h×nh lµ HiÖp ®Þnh c¸c biÖn ph¸p §Çu t­ liªn quan ®Õn Th­¬ng m¹i (TRIMs) cña WTO. ViÖc lo¹i bá c¸c biÖn ph¸p TRIMs lµ mét nghÜa vô kh«ng thÓ tr¸nh khái trong ®µm ph¸n th­¬ng m¹i quèc tÕ víi WTO còng nh­ mét sè cuéc ®µm ph¸n song ph­¬ng. ChÝnh v× vËy, ViÖt Nam cÇn: X¸c ®Þnh râ vµ c«ng bè c¸c biÖn ph¸p ®Çu t­ kh«ng phï hîp víi HiÖp ®Þnh TRIMs; X©y dùng ch­¬ng tr×nh lo¹i bá c¸c biÖn ph¸p trªn vµ c«ng bè c«ng khai ch­¬ng tr×nh nµy. Kh«ng ph¶i mäi biÖn ph¸p TRIMs kh«ng phï hîp víi WTO ®Òu cã ¶nh h­ëng xÊu ®èi víi nÒn kinh tÕ (vÝ dô mét sè biÖn ph¸p TRIMs ®­îc ¸p dông ®Ó khuyÕn khÝch xuÊt khÈu). Mét sè n­íc nh­ Malaysia ®· ¸p dông c¸c biÖn ph¸p nµy mét c¸ch khÐo lÐo vµ do vËy ®· ®Þnh h­íng ®­îc luång ®Çu t­ n­íc n­íc ngoµi vµo nh÷ng ngµnh mµ hä thùc sù cÇn thiÕt. ChÝnh v× vËy, lÞch tr×nh lo¹i bá TRIMs cÇn hÕt søc thËn träng, tr¸nh ¶nh h­ëng ®ét ngét ®Õn c¸c doanh nghiÖp ®ang ho¹t ®éng. Song song víi viÖc lo¹i bá TRIMs còng cã thÓ nghiªn cøu ¸p dông mét sè biÖn ph¸p kh¸c cã t¸c ®éng t­¬ng tù nh­ng kh«ng tr¸i víi c¸c qui ®Þnh hiÖn hµnh cña c¸c tæ chøc quèc tÕ. 2.1.5. ChÝnh s¸ch vÒ ngo¹i hèi Mét trong nh÷ng quan ng¹i th­êng trùc ®èi víi c¸c nhµ ho¹ch ®Þnh chÝnh s¸ch th­¬ng m¹i cña ViÖt nam lµ c¸n c©n thanh to¸n vµ nhu cÇu vÒ ngo¹i tÖ cña ®Êt n­íc. Qu¶ thùc trong thêi gian qua hÇu nh­ ch­a bao giê c¸n c©n th­¬ng m¹i cña ViÖt nam c©n b»ng hoÆc nghiªng vÒ xuÊt khÈu. ChÝnh v× vËy, mét sè biÖn ph¸p h¹n chÕ nhËp khÈu ®· ®­îc ¸p dông nh»m môc tiªu trªn chø kh«ng ph¶i lµ nh»m môc ®Ých b¶o hé (vÝ dô ®iÓn h×nh lµ viÖc buéc c¸c doanh nghiÖp ph¶i tù c©n ®èi ngo¹i tÖ trong mét kho¶ng thêi gian tr­íc ®©y hoÆc h¹n chÕ nhËp khÈu hµng tiªu dïng kh«ng v­ît qu¸ 20% kim ng¹ch xuÊt khÈu). §Æc ®iÓm cña c¸c biÖn ph¸p vÒ ngo¹i hèi lµ chóng th­êng thiÕu râ rµng, khã dù ®o¸n tr­íc vµ trong nhiÒu tr­êng hîp rÊt khã qu¶n lý. ChÝnh v× vËy, cÇn ®­a ra ®­îc mét sè c¬ chÕ kh¸c còng nh»m môc tiªu t­¬ng tù nh­ng mang tÝnh minh b¹ch cao h¬n, Ýt g©y ¶nh h­ëng ®ét ngét ®èi víi c¸c doanh nghiÖp h¬n. C¸c biÖn ph¸p tù vÖ ®Ó b¶o vÖ c¸n c©n thanh to¸n ®­îc qui ®Þnh trong HiÖp ®Þnh GATT (§iÒu XII) cña WTO lµ vÝ dô cã thÓ tham kh¶o. 2.1.6.C¶i tiÕn thñ tôc hµnh chÝnh HÖ thèng qu¶n lý chuyªn ngµnh hiÖn nay ®· béc lé nhiÒu khiÕm khuyÕt cÇn sím kh¾c phôc. Nh÷ng nh­îc ®iÓm ®ã lµ: cã qu¸ nhiÒu c¬ quan qu¶n lý, thñ tôc trong nhiÒu tr­êng hîp cßn qu¸ phøc t¹p vµ ®«i khi mang tÝnh tuú tiÖn, hiÖu qu¶ kiÓm so¸t c¸n c©n th­¬ng m¹i nãi chung thÊp v.v...ChÝnh v× vËy trong thêi gian tíi cÇn kh¾c phôc b»ng c¸ch: Gi¶m bít c¸c mÆt hµng thuéc diÖn qu¶n lý chuyªn ngµnh; N©ng cao h¬n n÷a tÝnh râ rµng trong cÊp phÐp; Th«ng b¸o c«ng khai theo c¸c qui ®Þnh cña HiÖp ®Þnh vÒ thñ tôc cÊp phÐp nhËp khÈu cña WTO (tiÕn tíi tu©n thñ hoµn toµn HiÖp ®Þnh nµy). 2.2.§Ò xuÊt mét sè NTM míi: 2.2.1.H¹n ng¹ch thuÕ quan: Néi dung: H¹n ng¹ch thuÕ quan thùc ra lµ mét biÕn t­íng cña biÖn ph¸p h¹n chÕ ®Þnh l­îng theo ®ã cho phÐp duy tr× møc thuÕ suÊt thÊp ®èi víi hµng nhËp khÈu n»m trong ph¹m vi h¹n ng¹ch vµ møc thuÕ suÊt cao h¬n ®èi víi hµng nhËp khÈu n»m ngoµi h¹n ng¹ch. Cã thÓ nãi h¹n ng¹ch thuÕ quan lµ mét ®Æc tr­ng cña th­¬ng m¹i n«ng s¶n. H¹n ng¹ch thuÕ quan liªn quan trùc tiÕp ®Õn tiÕp cËn hiÖn t¹i vµ tiÕp cËn tèi thiÓu. §èi víi c¸c s¶n phÈm ®· ®­îc thuÕ ho¸ c¸c n­íc thµnh viªn WTO cam kÕt ®­a ra møc tiÕp cËn thÞ tr­êng hiÖn t¹i. NghÜa lµ møc tiÕp cËn thÞ tr­êng Ýt nhÊt ph¶i t­¬ng ®­¬ng víi l­îng nhËp khÈu trung b×nh cña giai ®o¹n 86-89 t¹i møc thuÕ tr­íc khi thuÕ ho¸. §èi víi c¸c n­íc gia nhËp sau th× giai ®o¹n c¬ së cã thÓ lµ 3 n¨m gÇn nhÊt. ®èi víi c¸c s¶n phÈm ®· ®­îc thuÕ ho¸ nh­ng tr­íc ®ã v× mét lÝ do nµo ®ã ch­a cã nhËp khÈu th× ¸p dông tiÕp cËn tèi thiÓu. NghÜa lµ møc tiÕp cËn cho hµng nhËp khÈu Ýt nhÊt lµ 3% l­îng tiªu dïng néi ®Þa vµ møc tiÕp cËn nµy ®­îc më réng lªn 5% trong mét thêi gian nhÊt ®Þnh (5 n¨m). ý nghÜa: H¹n ng¹ch thuÕ quan cã thÓ coi lµ mét biÖn ph¸p phi thuÕ kh¸ hiÖn ®¹i bëi nh÷ng lÝ do sau: - phï hîp víi nh÷ng qui ®Þnh cña c¸c tæ chøc th­¬ng m¹i quèc tÕ - b¶o hé tÝch cùc nÒn kinh tÕ bëi th«ng qua h¹n ng¹ch thuÕ quan cã thÓ h¹n chÕ sè l­îng hµng ho¸ nhËp khÈu song vÉn ®¶m b¶o cung cÇu cña thÞ tr­êng trong n­íc. §©y cã thÓ coi lµ mét biÖn ph¸p h¹n chÕ nhËp khÈu kh¸ ®èi víi ViÖt Nam, cÇn cã thªm nhiÒu nghiªn cøu vÒ nh÷ng kinh nghiÖm ¸p dông cña c¸c n­íc kh¸c ®Ó trong thêi gian tíi chóng ta cã thÓ ®­a vµo sö dông mét c¸ch hiÖu qu¶. 2.2.2.ThuÕ thêi vô: Néi dung: ThuÕ thêi vô lµ h×nh thøc qui ®Þnh møc thuÕ kh¸c nhau cho cïng mét lo¹i s¶n phÈm tuú thuéc vµo thêi ®iÓm chÞu thuÕ cña s¶n phÈm. VÝ dô t¹i thêi ®iÓm vô mïa cña mét lo¹i s¶n phÈm, khi s¶n phÈm nµy trë lªn b·o hoµ ë thÞ tr­êng néi ®Þa, ®Ó khuyÕn khÝch tiªu dïng mÆt hµng nµy trong n­íc, chóng ta cã thÓ ®¸nh mét møc thuÕ cao ®èi víi hµng nhËp khÈu do ®ã ng¨n chÆn s¶n phÈm ®ång lo¹i ë n­íc ngoµi trµn vµo. Ngoµi thêi ®iÓm nµy nhu cÇu tiªu thô mÆt hµng ë trong n­íc vÉn lín trong khi cung trong n­íc kh«ng ®¸p øng ®ñ cÇu chóng ta cã thÓ qui ®Þnh møc thuÕ suÊt thÊp thËm chÝ tíi 0% ®Ó kÝch cung. ý nghÜa: ThuÕ thêi vô còng nh­ c¸c biÖn ph¸p b¶o vÖ th­¬ng m¹i t¹m thêi kh¸c ®­îc sù thõa nhËn réng r·i cña c¸c tæ chøc th­¬ng m¹i quèc tÕ. ThuÕ thêi vô cã ­u ®iÓm rÊt lín lµ tÝnh chÊt linh ho¹t. Cã thÓ ¸p dông thuÕ thêi vô trong bÊt cø thêi ®iÓm nµo khi cã sù biÕn ®éng mÊt c©n ®èi gi÷a cung vµ cÇuvµ kh¾c phôc ®­îc nh­îc ®iÓm bãp mÐo thÞ tr­êng cña c¸c biÖn ph¸p kh¸c. 2.2.3 Tù vÖ vµ tù vÖ ®Æc biÖt: Néi dung: Theo ®iÒu II HiÖp ®Þnh tù vÖ cña WTO c¸c thµnh viªn cã thÓ ¸p dông biÖn ph¸p tù vÖ ®èi víi mét s¶n phÈm kh«ng ph©n biÖt xuÊt xø khi thµnh viªn nµy ®· x¸c ®Þnh theo nh÷ng qui ®Þnh chÆt chÏ r»ng sè l­îng nhËp khÈu ®ang t¨ng lªn mét c¸ch tuyÖt ®èi hoÆc t­¬ng ®èi cña s¶n phÈm nµy ®ang g©y ra hoÆc ®e do¹ g©y ra thiÖt h¹i nghiªm träng cho ngµnh s¶n xuÊt trong n­íc s¶n xuÊt c¸c s¶n phÈm t­¬ng tù hoÆc c¹nh tranh trùc tiÕp víi s¶n phÈm nhËp khÈu ®ã. N­íc cã qui ®Þnh vÒ biÖn ph¸p tù vÖ ®­îc quyÒn ¸p dông c¸c biÖn ph¸p khÈn thiÕt trong tr­êng hîp hµng ho¸ nhËp khÈu ®e do¹ ®Õn nÒn kinh tÕ cña quèc gia nµy. T­¬ng tù nh­ vËy ®iÒu kho¶n tù vÖ ®Æc biÖt ®­îc qui ®Þnh trong ®iÒu V HiÖp ®Þnh n«ng nghiÖp cña WTO nh­ sau: nÕu s¶n phÈm n«ng nghiÖp cña mét quèc gia thµnh viªn ®· ®­îc thuÕ ho¸ vµ b¶o l­u ®iÒu kho¶n tù vÖ ®Æc biÖt trong biÓu cam kÕt quèc gia th× ®­îc quèc gia nµy ®­îc phÐp ¸p dông c¸c biÖn ph¸p t­¬ng tù nh­ biÖn ph¸p tù vÖ khi l­îng nhËp khÈu v­ît qu¸ sè l­îng giíi h¹n nhËp khÈu hoÆc khi gi¸ nhËp khÈu xuèng thÊp h¬n møc gi¸ giíi h¹n. BiÖn ph¸p nµy ®­îc phÐp ¸p dông mµ kh«ng cÇn bÊt cø mét sù chøng minh nµo vÒ viÖc c¸c lÜnh vùc cã liªn quan trong n­íc bÞ tæn th­¬ng hay bÞ ®e do¹ tæn th­¬ng. ý nghÜa: BiÖn ph¸p nµy cã tÇm quan träng rÊt lín bëi kh¶ n¨ng ph¸t huy t¸c ®éng nhanh chãng vµ m¹nh mÏ cña nã. Tuy nhiªn mét nh­îc ®iÓm kh«ng thÓ phñ nhËn cña biÖn ph¸p nµy lµ nã kh«ng thÓ ®­îc duy tr× trong mét thêi gian dµi vµ dÔ g©y ra c¸c hµnh ®éng tr¶ ®òa. Trong thêi gian qua ViÖt Nam ®· ¸p dông c¸c biÖn ph¸p nµy ®Ó b¶o vÖ mét sè ngµnh s¶n xuÊt trong n­íc ®Æc biÖt lµ c¸c mÆt hµng n«ng s¶n. Tuy vËy cho tíi nay ViÖt Nam vÉn ch­a cã c¸c v¨n b¶n luËt qui ®Þnh cô thÓ ®Ó lµm c¬ së cho viÖc ¸p dông biÖn ph¸p nµy. §©y cã thÓ coi lµ mét khiÕm khuyÕt lín cña c¸c nhµ ho¹ch ®Þnh chÝnh s¸ch bëi biÖn ph¸p nµy kh«ng nh÷ng phï hîp víi th«ng lÖ quèc tÕ mµ cßn cã t¸c ®éng b¶o hé rÊt nhanh chãng vµ kÞp thêi. 2.2.4. Trî cÊp: Néi dung: Trî cÊp lµ viÖc mét lîi Ých ®­îc chuyÓn giao nhê cã sù hç trî cña chÝnh phñ vÒ gi¸ hay thu nhËp, hay cã sù ®ãng gãp tµi chÝnh cña chÝnh phñ hay c¸c tæ chøc nhµ n­íc, ch¼ng h¹n nh­ chuyÓn giao trùc tiÕp c¸c kho¶n tiÒn hay b¶o l·nh tÝn dông; hoÆc bá qua c¸c kho¶n tiÒn lÏ ra ph¶i thu cho ng©n s¸ch nhµ n­íc, ch¼ng h¹n nh­ c¸c ­u ®·i vÒ thuÕ (trõ thuÕ gi¸n thu); hoÆc chÝnh phñ cung cÊp c¸c hµng ho¸ vµ dÞch vô kh«ng thuéc nhãm c¬ së h¹ tÇng, hay th«ng qua viÖc mua hµng ho¸. ý nghÜa: Trî cÊp mét biÖn ph¸p rÊt cã lîi cho ViÖt Nam vµo thêi ®iÓm nµy víi nh÷ng lÝ do chÝnh sau ®©y: Trî cÊp lµ phæ biÕn vµ tÊt yÕu. Trî cÊp lµ mét c«ng cô chÝnh s¸ch ®­îc sö dông réng r·i vµ phæ biÕn ë tÊt c¶ c¸c n­íc. Trong bèi c¶nh thÞ tr­êng kh«ng hoµn h¶o, chÝnh phñ c¸c n­íc ®Òu muèn ng¨n c¶n c¸c c«ng ty n­íc kh¸c tham gia c¹nh tranh ®Ó giµnh thÞ tr­êng bÐo bë cho c«ng ty n­íc m×nh. Do ®ã, chÝnh phñ ph¶i chñ ®éng tiÕn hµnh trî cÊp cho c«ng ty, s¶n phÈm trong n­íc. XuÊt ph¸t tõ lý thuyÕt chiÕn l­îc nµy, mäi quèc gia ®Òu nhËn thÊy trî cÊp lµ cÇn thiÕt vµ ®Òu tiÕn hµnh trî cÊp d­íi h×nh thøc nµy hay h×nh thøc kh¸c. Trî cÊp ®­îc WTO cho phÐp. §iÒu XVI:1 cña GATT 1994 vµ HiÖp ®Þnh vÒ Trî cÊp vµ c¸c biÖn ph¸p ®èi kh¸ng cña WTO cho phÐp c¸c n­íc duy tr× c¸c h×nh thøc trî cÊp kh«ng g©y bãp mÐo th­¬ng m¹i hoÆc g©y tæn h¹i tíi lîi Ých cña c¸c n­íc thµnh viªn kh¸c. §iÒu 27 cña HiÖp ®Þnh vÒ Trî cÊp vµ c¸c biÖn ph¸p ®èi kh¸ng thõa nhËn trî cÊp lµ mét c«ng cô ph¸t triÓn hîp ph¸p vµ quan träng cña c¸c thµnh viªn ®ang ph¸t triÓn vµ quy ®Þnh dµnh ®·i ngé ®Æc biÖt vµ kh¸c biÖt liªn quan ®Õn trî cÊp cho c¸c thµnh viªn nµy. Trî cÊp gãp phÇn ph¸t triÓn kinh tÕ - x· héi tæng thÓ. a.Trî cÊp gãp phÇn ph¸t triÓn c«ng nghiÖp néi ®Þa: Mäi quèc gia ®Òu mong muèn x©y dùng vµ ph¸t triÓn mét sè ngµnh kinh tÕ mòi nhän hoÆc ngµnh cã tÇm quan träng chiÕn l­îc ®èi víi lîi Ých quèc gia, an ninh quèc phßng, v.v... §Ó ®¹t môc tiªu nµy, chÝnh phñ c¸c n­íc cã thÓ trî cÊp trùc tiÕp hoÆc gi¸n tiÕp cho ngµnh ®ã. Nhê vËy, lîi thÕ c¹nh tranh cña nh÷ng ngµnh ®­îc trî cÊp sÏ t¨ng lªn, do ®ã më réng tiÒm n¨ng xuÊt khÈu vµ tham gia m¹nh mÏ h¬n vµo thÞ tr­êng thÕ giíi. Trî cÊp cho c¸c ngµnh s¶n xuÊt trong n­íc cã t¸c dông h¹n chÕ nhËp khÈu s¶n phÈm c¹nh tranh vµo trong n­íc, ®ång thêi cã thÓ lµm gi¶m t¸c dông cña cam kÕt rµng buéc hoÆc c¾t gi¶m thuÕ quan trong khu«n khæ WTO. Trî cÊp xuÊt khÈu cã thÓ lµm v« hiÖu hãa thuÕ nhËp khÈu mµ n­íc kh¸c ®¸nh lªn s¶n phÈm xuÊt khÈu cña n­íc trî cÊp, lµm t¨ng lîi thÕ c¹nh tranh cña hµng xuÊt khÈu cña n­íc trî cÊp so víi hµng xuÊt khÈu cña c¸c n­íc kh¸c vµo thÞ tr­êng thø ba. §èi víi nh÷ng ngµnh c«ng nghiÖp non trÎ, b­íc ®Çu cßn nhá bÐ vÒ quy m«, yÕu kÐm vÒ n¨ng lùc c¹nh tranh th× trî cÊp tõng b­íc n©ng cao kh¶ n¨ng c¹nh tranh, më réng quy m«, gãp phÇn khëi ®éng vµ ®Èy nhanh sù ph¸t triÓn cña ngµnh. §èi víi nh÷ng c«ng ty míi gia nhËp thÞ tr­êng, thiÕu vèn ®Ó trang tr¶i chi phÝ rÊt cao trong thêi gian ®Çu, khã c¹nh tranh næi víi nh÷ng c«ng ty lín ®· trô v÷ng trªn thÞ tr­êng th× hç trî cña chÝnh phñ cã thÓ bï ®¾p cho nh÷ng kho¶n thua lç ph¸t sinh trong nh÷ng n¨m ®Çu, ®­a c«ng ty vµo quü ®¹o ph¸t triÓn æn ®Þnh. b.Trî cÊp gãp phÇn ph¸t triÓn vïng . ChÝnh s¸ch hç trî vïng khã kh¨n gióp thu hÑp kho¶ng c¸ch giµu nghÌo, chªnh lÖch thu nhËp còng nh­ tr×nh ®é vµ quy m« ph¸t triÓn gi÷a c¸c vïng trong cïng mét n­íc. Nhê trî cÊp cña chÝnh phñ, c¸c nhµ ®Çu t­ ®­îc bï ®¾p phÇn nµo chi phÝ ®Çu t­ cao h¬n møc b×nh th­êng khi quyÕt ®Þnh lËp c¬ së s¶n xuÊt kinh doanh t¹i mét ®Þa bµn khã kh¨n hoÆc ®ang cÇn ®­îc ph¸t triÓn. c.Trî cÊp gãp phÇn ®iÒu chØnh c¬ cÊu. Trî cÊp gãp phÇn duy tr× æn ®Þnh c«ng ¨n viÖc lµm, h¹n chÕ thÊt nghiÖp, b¶o ®¶m trËt tù vµ æn ®Þnh x· héi, ®Æc biÖt lµ nh÷ng kho¶n trî cÊp dµnh cho c¸c doanh nghiÖp lµm ¨n thua lç, ®øng tr­íc nguy c¬ bÞ ®ãng cöa, ph¸ s¶n. Sù hç trî cña chÝnh phñ cã thÓ gióp c¸c doanh nghiÖp nµy khái bÞ sôp ®æ nhanh chãng, thóc ®Èy c¸c doanh nghiÖp c¬ cÊu l¹i s¶n xuÊt, tù ®iÒu chØnh kh¶ n¨ng thÝch nghi vµ c¹nh tranh trong thêi kú qu¸ ®é do nh÷ng khã kh¨n mµ m«i tr­êng th­¬ng m¹i quèc tÕ t¹o ra. Trî cÊp còng cã thÓ ®­îc sö dông nh»m khuyÕn khÝch nh÷ng ngµnh s¶n xuÊt kÐm søc c¹nh tranh gi¶m c«ng suÊt d­ thõa hoÆc rót khái nh÷ng lÜnh vùc ho¹t ®éng kh«ng hiÖu qu¶ hoÆc kh«ng sinh lîi. Nhê ®ã, qu¸ tr×nh ®iÒu chØnh c¬ cÊu kinh tÕ vµ chuyÓn dÞch c¬ cÊu lao ®éng ®­îc diÔn ra su«n sÎ h¬n, gãp phÇn thóc ®Èy ph©n bæ nguån lùc thÝch hîp, hiÖu qu¶ vµ khuyÕn khÝch nhËp khÈu s¶n phÈm c¹nh tranh tõ bªn ngoµi thay v× tù cè g¾ng s¶n xuÊt vµ cung cÊp nh÷ng s¶n phÈm kÐm c¹nh tranh víi chi phÝ ®Çu t­ tèn kÐm. d.Trî cÊp ®em l¹i lîi Ých cho ng­êi tiªu dïng. Trî cÊp gióp nhµ s¶n xuÊt trong n­íc cung cÊp nhiÒu hµng hãa h¬n trong ®iÒu kiÖn chi phÝ s¶n xuÊt kh«ng thay ®æi. Do ®ã ng­êi tiªu dïng sÏ ®­îc lîi do mua ®­îc nhiÒu hµng hãa víi gi¸ rÎ h¬n. MÆc dï mang tÝnh chÊt b¶o hé s¶n xuÊt trong n­íc nh­ng trong tr­êng hîp nµy trî cÊp l¹i ®em l¹i lîi Ých cho ng­êi tiªu dïng v× gi¸ s¶n phÈm liªn quan ®­îc gi¶m xuèng. e.Trî cÊp kÝch thÝch sù lan truyÒn cña hiÖu øng tÝch cùc vµ kh¾c phôc hiÖu øng tiªu cùc. Theo nguyªn lý sù lan truyÒn cña hiÖu øng tÝch cùc (external benefit), trî cÊp cßn cã kh¶ n¨ng t¹o ra hiÖu øng tÝch cùc theo d©y chuyÒn. VÝ dô, viÖc chÝnh phñ hç trî ngµnh viÔn th«ng sÏ gãp phÇn ph¸t triÓn c¬ së h¹ tÇng th«ng tin cña nÒn kinh tÕ, t¹o ®iÒu kiÖn cho c¸c ngµnh kh¸c h¹ gi¸ thµnh s¶n xuÊt vµ n©ng cao n¨ng lùc c¹nh tranh. Nh­ vËy, lîi Ých cña trî cÊp cã thÓ lan réng sang c¸c ngµnh kh¸c ngoµi chÝnh b¶n th©n ngµnh ®­îc trî cÊp trùc tiÕp. Bªn c¹nh t¸c dông kÝch thÝch sù lan truyÒn cña hiÖu øng tÝch cùc, trî cÊp cßn cã thÓ kh¾c phôc c¸c thÊt b¹i cña thÞ tr­êng mét c¸ch cã hiÖu qu¶. VÝ dô, mét c«ng ty bá c«ng søc ®µo t¹o nh©n c«ng, ®Çu t­ vµo nghiªn cøu c«ng nghÖ míi nh­ng råi c«ng nghÖ míi bÞ sao chÐp hoÆc nh©n c«ng ®· ®­îc ®µo t¹o l¹i bÞ l«i kÐo vµ sö dông bëi ®èi thñ c¹nh tranh kh«ng ph¶i tèn c«ng søc vµ chi phÝ ban ®Çu ®Ó ®Çu t­ cho ®µo t¹o hoÆc nghiªn cøu. Chi phÝ ®èi thñ ph¶i bá ra rÊt nhá (tr¶ l­¬ng cao h¬n mét chót cho ng­êi lao ®éng ®· ®­îc ®µo t¹o so víi møc l­¬ng cò cña hä, ...) trong khi lîi Ých thu vÒ l¹i rÊt lín. Cßn c«ng ty ban ®Çu khã duy tr× ®­îc kh¶ n¨ng c¹nh tranh nh­ tr­íc trªn th­¬ng tr­êng v× chi phÝ s¶n phÈm bao hµm c¶ chi phÝ ®µo t¹o kiÕn thøc cho c«ng nh©n, v.v... Do t¸c ®éng ngo¹i øng nµy, nÕu kh«ng cã sù hç trî tõ phÝa chÝnh phñ, kh«ng c«ng ty nµo muèn ®Çu t­ vµo ®µo t¹o nghÒ nghiÖp chuyªn m«n cho nh©n viªn hoÆc ®Çu t­ cho c«ng t¸c nghiªn cøu vµ ph¸t triÓn, c¶i tiÕn c«ng nghÖ trong khi nh÷ng ho¹t ®éng nµy l¹i rÊt cÇn thiÕt cho sù ph¸t triÓn ngµnh vµ x· héi trªn tæng thÓ. 4.Trî cÊp cã thÓ ®­îc sö dông nh­ mét c«ng cô ®Ó mÆc c¶. NÕu mét n­íc kh«ng duy tr× trî cÊp th× vÞ thÕ mÆc c¶ cña n­íc ®ã trong ®µm ph¸n th­¬ng m¹i cã thÓ kÐm h¬n mét n­íc duy tr× trî cÊp. Ch¼ng h¹n, n­íc duy tr× trî cÊp cã thÓ chÊp nhËn lo¹i bá mét sè biÖn ph¸p trî cÊp hoÆc c¾t gi¶m møc trî cÊp nhÊt ®Þnh ®Ó ®¸nh ®æi lÊy nh©n nh­îng gi¶m thuÕ cña n­íc kh¸c. 2.2.5. C¸c biÖn ph¸p chèng b¸n ph¸ gi¸. Néi dung: ViÖc b¸n ph¸ gi¸ mét s¶n phÈm lµ viÖc s¶n phÈm nµy ®­îc ®­a vµo ho¹t ®éng th­¬ng m¹i cña mét n­íc kh¸c víi møc gi¸ trÞ thÊp h¬n th«ng th­êng. B¸n ph¸ gi¸ x¶y ra nÕu gi¸ xuÊt khÈu cña s¶n phÈm ®­îc xuÊt khÈu tõ mét n­íc ®Õn mét n­íc kh¸c thÊp h¬n gi¸ so s¸nh cña c¸c s¶n phÈm t­¬ng tù dïng ®Ó tiªu thô t¹i n­íc xuÊt khÈu trong nh÷ng ®iÒu kiÖn th­¬ng m¹i th«ng th­êng. BiÖn ph¸p chèng b¸n ph¸ gi¸ lµ biÖn ph¸p ®Æt ra møc thuÕ suÊt cao ®èi víi hµng b¸n ph¸ gi¸ ®Ó ng¨n ch¨n kh«ng cho c¸c mÆt hµng nµy th©m nhËp thÞ tr­êng trong n­íc. ý nghÜa: 1.§èi phã víi hµnh vi th­¬ng m¹i kh«ng lµnh m¹nh cña n­íc kh¸c. Khi mét n­íc trî cÊp cho ngµnh c«ng nghiÖp néi ®Þa hoÆc ngµnh s¶n xuÊt xuÊt khÈu, lîi thÕ c¹nh tranh tù nhiªn cña c¸c ®èi t­îng tham gia thÞ tr­êng sÏ bÞ bãp mÐo. Hµng xuÊt khÈu cña c¸c n­íc kh«ng trî cÊp khã x©m nhËp vµo thÞ tr­êng n­íc trî cÊp cho dï cã lîi thÕ c¹nh tranh cao h¬n trong thÞ tr­êng c¹nh tranh tù do. Hµng nhËp khÈu ®­îc trî cÊp trµn vµo g©y thiÖt h¹i cho s¶n xuÊt néi ®Þa cña c¸c n­íc nhËp khÈu. §Ó ®èi phã víi hµnh vi c¹nh tranh kh«ng lµnh m¹nh ®ã, c¸c n­íc bÞ ¶nh h­ëng cã thÓ sö dông thuÕ ®èi kh¸ng ®¸nh vµo hµng nhËp khÈu ®­îc trî cÊp nh»m triÖt tiªu t¸c ®éng tiªu cùc cña trî cÊp hoÆc nh»m kh¾c phôc, bï ®¾p nh÷ng tæn thÊt bÞ mÊt do hµnh ®éng trî cÊp cña n­íc kh¸c g©y ra. Trong tr­êng hîp ngo¹i lÖ ®Æc biÖt, ®iÒu VI.6 GATT 1994 cßn cho phÐp n­íc nhËp khÈu ®­îc phÐp ®¸nh thuÕ ®èi kh¸ng lªn hµng nhËp khÈu ®­îc trî cÊp cña mét n­íc xuÊt khÈu khi trî cÊp cña n­íc xuÊt khÈu nµy g©y tæn h¹i hoÆc ®e däa g©y tæn h¹i cho ngµnh s¶n xuÊt cña n­íc kh¸c cïng c¹nh tranh xuÊt khÈu sang thÞ tr­êng n­íc nhËp khÈu. 2.C¸c biÖn ph¸p chèng ph¸ gi¸ cã thÓ ®em l¹i nguån thu cho ng©n s¸ch Thay v× ¸p dông c¸c biÖn ph¸p cã thÓ g©y tèn kÐm nguån lùc x· héi ®Ó h¹n chÕ nhËp khÈu hµng hãa ®­îc trî cÊp nh­ trÞ gi¸ tÝnh thuÕ tèi thiÓu, h¹n ng¹ch..., n­íc bÞ ¶nh h­ëng cã thÓ sö dông biÖn ph¸p thuÕ ®èi kh¸ng. ThuÕ ®èi kh¸ng lµ mét kho¶n thuÕ cã gi¸ trÞ t­¬ng ®­¬ng víi gi¸ trÞ trî cÊp,trong tr­êng hîp nhÊt ®Þnh do tÝnh chÊt kh«ng râ rµng cña nã n­íc nhËp khÈu cã thÓ ®Æt ra møc thuÕ cao h¬n møc trî cÊp cña n­íc xuÊt khÈu tõ ®ã lµm t¨ng thu ng©n s¸ch. 3.T¸c dông mang tÝnh chÊt c¶n trë th­¬ng m¹i cña thuÕ ®èi kh¸ng. NhiÒu khi t¸c ®éng vÒ mÆt tµi chÝnh cña b¶n th©n thuÕ ®èi kh¸ng ®èi víi nhµ xuÊt khÈu cña n­íc tiÕn hµnh trî cÊp lµ kh«ng ®¸ng kÓ, nh­ng sù kh«ng ch¾c ch¾n, bÊt æn ®Þnh, chi phÝ vÒ ph¸p luËt vµ c¸c chËm trÔ liªn quan ®Õn qu¸ tr×nh thñ tôc ®iÒu tra vÒ trî cÊp l¹i cã t¸c ®éng tiªu cùc rÊt lín g©y c¶n trë ®¸ng kÓ ®Õn ho¹t ®éng xuÊt nhËp khÈu vµ cã thÓ ®­îc sö dông mét c¸ch tinh vi lµm mét rµo c¶n th­¬ng m¹i ®­îc ngôy trang khÐo lÐo. Trong thêi gian qua ViÖt Nam ch­a ¸p dông biÖn ph¸p nµy dï sè l­îng c¸c mÆt hµng nhËp khÈu b¸n ph¸ gi¸ trªn thÞ tr­êng cña ta kh«ng nhá ®Æc biÖt lµ hµng ho¸ tõ Trung Quèc BiÖn ph¸p nµy rÊt cÇn thiÕt ®èi víi ViÖt Nam trong qu¸ tr×nh më cöa thÞ tr­êng vµ trong t­¬ng lai gÇn mét v¨n b¶n chÝnh thøc ra ®êi qui ®Þnh chi tiÕt vÒ vÊn ®Ò nµy lµ ®iÒu ®· ®­îc tiªn liÖu tr­íc. Tuy vËy do tÝnh chÊt nh¹y c¶m cña biÖn ph¸p (nh÷ng qui ®Þnh chÆt chÏ cña WTO vµ nh÷ng t¸c ®éng tiªu cùc tíi quan c¸c quan hÖ kinh tÕ quèc tÕ) ViÖt Nam cÇn cã sù nghiªn cøu kÜ l­ìng tr­íc khi ¸p dông vµo thùc tÕ. 2.2.6.C¸c biÖn ph¸p kÜ thuËt, kiÓm dÞch ®éng thùc vËt vµ c¸c biÖn ph¸p liªn quan ®Õn m«i tr­êng kh¸c. Néi dung: - Quy ®Þnh kü thuËt vµ tiªu chuÈn: Theo Phô lôc 1 cña HiÖp ®Þnh vÒ c¸c hµng rµo kü thuËt ®èi víi th­¬ng m¹i, c¸c yªu cÇu nµy cã thÓ liªn quan tíi kÝch th­íc, h×nh d¸ng, thiÕt kÕ, ®é dµi vµ c¸c chøc n¨ng cña s¶n phÈm. C¸c yªu cÇu nµy còng cã thÓ quy ®Þnh vÒ nh·n m¸c, ®ãng gãi, ký hiÖu s¶n phÈm vµ më réng tíi c¸c quy tr×nh vµ ph­¬ng ph¸p s¶n xuÊt liªn quan tíi s¶n phÈm. Tuy nhiªn, ®iÓm kh¸c biÖt c¬ b¶n gi÷a tiªu chuÈn vµ quy ®Þnh kü thuËt lµ ë chç sù tu©n thñ c¸c tiªu chuÈn lµ mang tÝnh tù nguyÖn trong khi sù tu©n thñ víi c¸c quy ®Þnh kü thuËt lµ b¾t buéc. Trªn thùc tÕ, nÕu mét s¶n phÈm nhËp khÈu kh«ng ®¸p øng c¸c yªu cÇu cña quy ®Þnh kü thuËt th× nã sÏ kh«ng ®­îc phÐp b¸n ra thÞ tr­êng. Cßn ®èi víi tiªu chuÈn, nÕu hµng nhËp khÈu kh«ng tu©n thñ c¸c yªu cÇu cña tiªu chuÈn ®Æt ra th× vÉn ®­îc phÐp b¸n ra thÞ tr­êng, mÆc dï cã thÓ bÞ ng­êi tiªu dïng tÈy chay. Môc ®Ých cña c¸c quy ®Þnh kü thuËt vµ tiªu chuÈn lµ b¶o vÖ an toµn, søc khoÎ cña con ng­êi, b¶o vÖ søc khoÎ, ®êi sèng ®éng thùc vËt, b¶o vÖ m«i tr­êng, ng¨n chÆn c¸c hµnh vi lõa dèi. - C¸c thñ tôc ®¸nh gi¸ sù phï hîp: C¸c thñ tôc ®¸nh gi¸ sù phï hîp bao gåm xÐt nghiÖm, thÈm tra x¸c thùc, kiÓm ®Þnh, chøng nhËn ®­îc sö dông ®Ó ®¶m b¶o r»ng c¸c s¶n phÈm ®¸p øng c¸c yªu cÇu kü thuËt do c¸c quy ®Þnh kü thuËt vµ tiªu chuÈn ®Æt ra. - BiÖn ph¸p kiÓm dÞch ®éng vËt vµ thùc vËt: bao gåm tÊt c¶ c¸c luËt, nghÞ ®Þnh, qui ®Þnh, yªu cÇu vµ thñ tôc liªn quan nh­ c¸c tiªu chuÈn ®èi víi s¶n phÈm cuèi cïng; c¸c ph­¬ng ph¸p s¶n xuÊt vµ chÕ biÕn; c¸c thñ tôc xÐt nghiÖm, gi¸m ®Þnh, chøng nhËn vµ chÊp thuËn; nh÷ng xö lý c¸ch ly bao gåm c¸c yªu cÇu liªn quan g¾n víi vËn chuyÓn c©y trång vµ vËt nu«i, hay c¸c chÊt nu«i d­ìng chóng trong qu¸ tr×nh vËn chuyÓn; nh÷ng qui ®Þnh vÒ c¸c ph­¬ng ph¸p thèng kª, thñ tôc chän mÉu vµ c¸c ph­¬ng ph¸p ®¸nh gi¸ rñi ro liªn quan; c¸c yªu cÇu vÒ ®ãng gãi vµ nh·n m¸c liªn quan trùc tiÕp tíi an toµn thùc phÈm. ý nghÜa: C¸c biÖn ph¸p qui ®Þnh chÊt l­îng, kiÓm tra sù phï hîp, kiÓm dÞch ®éng thùc vËt gióp h¹n chÕ nh÷ng mÆt hµng kÐm chÊt l­îng ®¸p øng nhu cÇu ngµy cµng cao cña nh©n d©n. Ng¨n chÆn sù th©m nhËp th¸i qu¸ cña hµng ho¸ n­íc ngoµi, c©n b»ng cung cÇu trong n­íc. C¸c biÖn ph¸p nµy còng cã t¸c dông n©ng cao tr×nh ®é kÜ thuËt c«ng nghÖ cña c¸c ngµnh ®Æc biÖt lµ c¸c ngµnh c«ng nghiÖp hiÖn ®¹i. Trong giai ®o¹n hiÖn nay nhu cÇu tiªu thô n«ng s¶n cña c¸c quèc gia trªn thÕ giíi trong ®ã cã ViÖt Nam kh«ng cßn chÞu chi phèi nhiÒu bëi yÕu tè gi¸ c¶ nh­ tr­íc kia mµ bëi nhiÒu yÕu tè kh¸c nh­ m«i tr­êng, søc khoÎ con ng­êi. T­¬ng tù nh­ vËy c¸c mÆt hµng cã chÊt l­îng kÜ thuËt cao, ®Æc biÖt lµ c¸c mÆt hµng m¸y mãc thiÕt bÞ hiÖn ®¹i phôc vô môc tiªu c«ng nghiÖp ho¸, hiÖn ®¹i ho¸ còng ®­îc quan t©m nhiÒu h¬n vÒ vÊn ®Ò chÊt l­îng. Thêi gian qua ViÖt nam ®· cã qui ®Þnh vÒ vÊn ®Ò kiÓm dÞch ®éng thùc vËt c¸c biÖn ph¸p kÜ thuËt còng ®· ®­îc ban hµnh tuy nhiªn c«ng t¸c qu¶n lÝ cßn nhiÒu h¹n chÕ. Trong khi ®ã HiÖp ®Þnh vÒ c¸c hµng rµo kÜ thuËt ®èi víi th­¬ng m¹i (hiÖp ®Þnh TBT), HiÖp ®Þnh vÒ vÖ sinh kiÓm dÞch ®éng thùc vËt (hiÖp ®Þnh SPS) cña WTO ®· cho phÐp c¸c n­íc thµnh viªn ®­îc sö dông c¸c biÖn ph¸p kÜ thuËt c¸c biÖn ph¸p vÖ sinh kiÓm dÞch ®­îc coi lµ thÝch hîp hoÆc cÇn thiÕt ®Ó b¶o vÖ søc khoÎ con ng­êi, ®êi sèng con ng­êi, ®éng thùc vËt, b¶o vÖ m«i tr­êng vµ quyÒn lîi cña ng­êi tiªu dïng, víi ®iÒu kiÖn lµ c¸c biÖn ph¸p ®ã kh«ng t¹o ra sù ph©n biÖt ®èi sö tuú tiÖn hay h¹n chÕ v« lÝ ®«Ý víi th­¬ng m¹i quèc tÕ. NÕu biÕt khÐo lÐo vËn dông trªn c¬ së tÝnh "thÝch hîp" vµ "cÇn thiÕt" th× ViÖt Nam kh«ng nh÷ng lùa chän ®­îc cho m×nh c¸c mÆt hµng cã chÊt l­îng cao ®¸p øng nhu cÇu tiªu thô trong n­íc mµ cßn cã thÓ lîi dông biÖn ph¸p nµy ®Ó c¶n trë hµng ho¸ n­íc ngoµi mµ vÉn biÖn minh ®­îc lµ kh«ng tr¸i víi qui ®Þnh cña WTO. §Ó hîp thøc ho¸ hai biÖn ph¸p nµy Tæng côc ®o l­êng vµ chÊt l­îng ViÖt Nam cÇn nhanh chãng hoµn thiÖn danh môc c¸c mÆt hµng cã yªu cÇu qui ®Þnh chÊt l­îng tiªu chuÈn ViÖt Nam, x©y dùng danh môc c¸c mÆt hµng ph¶i kiÓm tra SPS b¾t buéc. Ngoµi c¸c biÖn ph¸p qui ®Þnh vÒ vÊn ®Ò kiÓm dÞch ®éng thùc vËt vµ tiªu chuÈn kÜ thuËt cßn cã rÊt nhiÒu qui ®Þnh mµ ViÖt Nam cã thÓ viªn dÉn ®Õn vÊn ®Ò b¶o vÖ m«i tr­êng, b¶o vÖ c¸c sinh vËt quÝ hiÕm mµ môc ®Ých lµ ng¨n chÆn c¸c mÆt hµng nhËp khÈu cña n­íc ngoµi. T¹i thêi ®iÓm hiÖn t¹i chóng ta khã cã thÓ ®­a ra mét khung ph¸p lÝ cho c¸c biªn ph¸p nµy song viÖc nghiªn cøu c¸c biÖn ph¸p liªn quan ®Õn m«i tr­êng Ýt nhÊt còng gióp cho chóng ta cã c¨n cø x¸c ®¸ng ®Ó buéc c¸c ®èi t¸c lo¹i bá nh÷ng biÖn ph¸p c¶n trë hµng ho¸ ViÖt Nam víi lÝ do b¶o vÖ m«i tr­êng. 2.2.7.H¹n chÕ xuÊt khÈu tù nguyÖn: Néi dung: Tr­íc 1995 do GATT cÊm sö dông h¹n ng¹ch nhËp khÈu, nªn mét sè n­íc ®· sö dông biÖn ph¸p h¹n chÕ xuÊt khÈu "t×nh nguyÖn". H¹n chÕ xuÊt khÈu t×nh nguyÖn lµ mét tho¶ thuËn song ph­¬ng gi÷a hai chÝnh phñ. Khi ngµnh c«ng nghiÖp cña n­íc nhËp khÈu ®ang ph¶i c¹nh tranh gay g¾t víi hµng nhËp khÈu t­¬ng tù n­íc nµy sÏ g©y ¸p lùc víi n­íc xuÊt khÈu ®Ó ®µm ph¸n vÒ sè l­îng xuÊt khÈu. Th«ng th­êng kÕt qu¶ cña sù ®µm ph¸n lµ n­íc xuÊt khÈu sÏ giíi h¹n xuÊt khÈu mét sè s¶n phÈm nhÊt ®Þnh tíi n­íc nhËp khÈu tõ ®ã gi¶m bít ¸p lùc c¹nh tranh cho c¸c ngµnh hµng t­¬ng tù cña n­íc nhËp khÈu. C¸c nhµ xuÊt khÈu bÞ "b¾t buéc" chÊp nhËn sè l­îng ®ã vµ bÞ ®e do¹ nhËn ®­îc c¸c hµnh ®éng kh¾c nghiÖt h¬n nÕu kh«ng chÊp nhËn tho¶ thuËn tù nguyÖn h¹n chÕ sè l­îng xuÊt khÈu. ChÝnh phñ xuÊt khÈu hoÆc chÝnh c¸c nhµ xuÊt khÈu qu¶n lý tho¶ thuËn nµy. H¹n chÕ xuÊt khÈu t×nh nguyÖn tõng lµ mét c«ng cô quan träng h¹n chÕ th­¬ng m¹i vµ ®· ®­îc sö dông kh¸ réng r·i. ý nghÜa: Trong khi h¹n ng¹ch ®­îc ¸p dông chung th× h¹n chÕ xuÊt khÈu t×nh nguyÖn chØ ¸p dông víi mét sè n­íc xuÊt khÈu chñ yÕu, do ®ã nÕu ¸p dông biÖn ph¸p nµy kÝn ®¸o th× kh«ng ¶nh h­ëng ®Õn nh÷ng cam kÕt trong qu¸ tr×nh gia nhËp c¸c ®Þnh chÕ th­¬ng m¹i H¹n chÕ xuÊt khÈu t×nh nguyÖn mang tÝnh chÊt linh ho¹t h¬n bëi n­íc nhËp khÈu cã kh¶ n¨ng lùa chän c¸c thµnh viªn kÝ kÕt tho¶ thuËn. Cã mét sè n­íc trªn thÕ giíi ®· sö dông biÖn ph¸p nµy trong ®ã n­íc sö dông nhiÒu nhÊt biÖn ph¸p nµy ph¶i kÓ ®Õn MÜ. §Ó b¶o hé ngµnh c«ng nghiÖp thÐp MÜ ®· Ðp NhËt vµ Liªn X« ph¶i h¹n chÕ xuÊt khÈu mÆt hµng nµy vµo thÞ tr­êng cña m×nh th«ng qua nh÷ng nh©n nh­îng mang tÝnh chÊt chÝnh trÞ. VÒ lÝ thuyÕt còng nh­ thùc tiÔn cã thÓ nãi biÖn ph¸p nµy chØ mang tÝnh chÊt tham kh¶o ®èi víi ViÖt Nam bëi chóng ta kh«ng thÓ g©y søc Ðp ®èi víi c¸c n­íc kh¸c. víi mét ®Þa vÞ kinh tÕ vµ chÝnh trÞ nh­ hiÖn t¹i. KÕt luËn Kho¸ luËn ®· tr×nh bµy kh¸i qu¸t vÒ c¸c biÖn ph¸p phi thuÕ ®­îc sö dông trªn thÕ giíi trong thêi gian qua, c¸c qui ®Þnh cña WTO - tæ chøc th­¬ng m¹i mµ ViÖt Nam ®ang xóc tiÕn ®µm ph¸n ®Ó ®­îc kÕt n¹p. Kho¸ luËn còng ®· ®i s©u vµo ph©n tÝch c¸c biÖn ph¸p phi thuÕ ViÖt Nam ®· ¸p dông trong thêi gian tõ 1996 tíi 2000, ¶nh h­ëng cña c¸c biÖn ph¸p phi thuÕ, vµ kh¶ n¨ng c¾t gi¶m c¸c biÖn ph¸p nµy trong mét sè ngµnh. Nh­ng trªn hÕt th«ng qua kho¸ luËn nµy ng­êi tr×nh bµy ®· ®­a ra nh÷ng ý kiÕn riªng dùa trªn qu¸ tr×nh nghiªn cøu kh¸ kÜ l­ìng d­íi h×nh thøc ®Ò xuÊt mét sè biÖn ph¸p phi thuÕ ViÖt Nam cã thÓ ¸p dông trong thêi gian tíi. Cã thÓ nãi c¸c biÖn ph¸p phi thuÕ ®· lµ nh÷ng biÖn ph¸p kh¸ quen thuéc víi c¸c nhµ ho¹ch ®Þnh chÝnh s¸ch trong thêi gian qua. MÆc dï vËy nh­ ®· kh¼ng ®Þnh ®©y lµ nh÷ng c«ng cô qu¶n lÝ th­¬ng m¹i hÕt søc nh¹y c¶m, khã ®Þnh l­îng vµ vÉn cÇn ®Çu t­ nhiÒu thêi gian ®Ó ®i s©u vµo nghiªn cøu. H¬n n÷a c¸c biÖn ph¸p phi thuÕ mµ chóng ta ®· ¸p dông trong thêi gian qua ch­a h¼n lµ nh÷ng biÖn ph¸p thÝch hîp vµ tèi ­u ®èi víi nÒn kinh tÕ ViÖt Nam còng nh­ phï hîp víi c¸c th«ng lÖ quèc tÕ.. ChÝnh v× vËy, t«i hi väng luËn v¨n nµy dï ch­a hoµn chØnh, sÏ ®ãng gãp phÇn nµo vµo qu¸ tr×nh nghiªn cøu c¸c biÖn ph¸p phi thuÕ vµ nh÷ng ®Ò xuÊt ®­a ra lµ thiÕt thùc vµ h÷u Ých. Hi väng r»ng c¸c biÖn ph¸p phi thuÕ sÏ lµ mét trong nh÷ng c«ng cô h÷u Ých ®Ó nÒn kinh tÕ ViÖt Nam gÆt h¸i ®­îc nhiÒu thµnh qu¶ h¬n trong qu¸ tr×nh héi nhËp khu vùc vµ quèc tÕ. Tµi liÖu tham kh¶o: 1. CIE 1998, Vietnam's Trade Policies 1998. 2. CIE 1999, Non-tariff barriers in Vietnam, September 1999. 3. ChiÕn l­îc ph¸t triÓn ngµnh c«ng nghiÖp ViÖt Nam, Bé C«ng nghiÖp 1998 4. §Ò tµi " Nghiªn cøu tæng quan c¸c biÖn ph¸p phi thuÕ cña ViÖt Nam", Vô chÝnh s¸ch ®a biªn, bé Th­¬ng m¹i 1999 5. Gi¸o tr×nh Kinh tÕ Ngo¹i th­¬ng - Nhµ xuÊt b¶n gi¸o dôc 1997 6. Héi nhËp ViÖt Nam víi ASEAN: Nghiªn cøu c¸c biÖn ph¸p phi thuÕ quan ¶nh h­ëng ®Õn th­¬ng m¹i- Nhµ xuÊt b¶n c«ng an nh©n d©n Hµ Néi-1999 7. HiÖp ®Þnh th­¬ng m¹i ViÖt Nam-Hoa K× 8. Kinh tÕ ViÖt Nam 1999-200, 2000-2001- Thêi b¸o kinh tÕ ViÖt Nam 9. Tho¶ thuËn Trung Quèc- Hoa K× vÒ viÖc Trung Quèc gia nhËp WTO, 1999 10. Tæng quan vÒ c¹nh tranh c«ng nghiÖp ViÖt Nam, UNIDO vµ viÖn chiÕn l­îc ph¸t triÓn, 1998 11. V¨n kiÖn ®¹i héi §¶ng Céng s¶n ViÖt Nam kho¸ IX- Nhµ xuÊt b¶n chÝnh trÞ quèc gia- Hµ Néi 2001 12. WTO Secretariat 1999, US Trade Policies Review. 13. WTO Secretariat 1997, Thailand Trade Review ._.