Xây dựng chương trình quản lý chất thải nguy hại phát sinh từ cac trường đại học TPHCM - Nghiên cứu điển hình ở trường Đại học Kỹ Thuật Công Nghệ TPHCM

Ñaët vaán ñeà Trong nhöõng naêm gaàn ñaây, toác ñoä ñoâ thò hoùa, coâng nghieäp hoùa taïi thaønh phoá Hoà Chí Minh gia taêng maïnh meõ. Ñaëc bieät, cuøng vôùi söï kieän Vieät Nam gia nhaäp toå chöùc thöông maïi theá giôùi WTO vaøo ngaøy 21/10/2006 ñaõ vaø ñang laøm cho xu theá phaùt trieån cuûa thaønh phoá ngaøy caøng gia taêng. Tröôùc nhöõng thuaän lôïi vaø thaønh quaû töø vieäc hoäi nhaäp neàn kinh teá theá giôùi mang laïi thì thaønh phoá cuõng ñang phaûi ñoái maët vôùi nhieàu aùp löïc ñoái vôùi moâi tröôøng. Beân caïnh caùc khoù khaên, toàn taïi lieân quan ñeán chaát löôïng moâi tröôøng nöôùc, khoâng khí, thì vaán ñeà chaát thaûi raén taïi thaønh phoá Hoà Chí Minh trong thôøi ñieåm hieän nay thaät söï laø moät thaùch thöùc lôùn . Trong ñoù, vaán naïn veà chaát thaûi nguy haïi laø moái ñe doïa ñoái vôùi moâi tröôøng vaø söùc khoûe coäng ñoàng. Theo thoáng keâ cuoái naêm 2006, daân soáâ thaønh phoá xaáp xæ 6.424.519 trieäu ngöôøi, toác ñoä phaùt trieån kinh teá taêng töø 9 – 11 % naêm, ñi ñoâi vôùi söï phaùt trieån kinh teá laø söï phaùt trieån cuûa coâng nghieäp, cô sôû haï taàng vaø giaùo duïc... Theo thoáng keâ töø Sôû Taøi Nguyeân vaø Moâi Tröôøng thaønh phoá, Tp.HCM coù 12 khu coâng nghieäp, 2 khu cheá xuaát, 1 khu coâng ngheä cao, khoaûng 700 xí nghieäp coâng nghieäp coù qui moâ lôùn, khoaûng 12.000 cô sôû saûn xuaát vöøa vaø nhoû, tieåu thu coâng nghieäp…. Theo öôùc tính sô boä, löôïng chaát thaûi raén coâng nghieäp-nguy haïi cuûa thaønh phoá khoaûng 1.500 - 1.800 taán/ngaøy. Haøng ngaøy, Tp.Hoà Chí Minh ñang phaûi ñoái dieän vôùi vieäc giaûi quyeát moät khoái löôïng lôùn chaát thaûi coâng nghieäp – nguy haïi, trong ñoù chaát thaûi nguy haïi laø moät phaàn gaây taùc haïi lôùn ñeán moâi tröôøng. Beân caïnh nguoàn chaát thaûi nguy haïi coâng nghieäp ñang ñöôïc gaáp ruùt kieåm soaùt thì moät löôïng chaát thaûi nguy haïi töø caùc nguoàn khaùc trong ñoâ thò vaãn chöa ñöôïc quan taâm hay kieåm soaùt nhaát laø chaát thaûi töø daân cö vaø moät löôïng chaát thaûi töø caùc phoøng thí nghieäm hieän nay chöa ñöôïc quan taâm ñeán. Cuøng vôùi söï phaùt trieån veà kinh teá, xaõ hoäi, thì söï phaùt trieån giaùo duïc cuõng ñang laø moät tieâu chí chung cuûa thaønh phoá. Beân caïnh caùc hoaït ñoäng giaùo duïc thì coâng taùc nghieân cöùu khoa hoïc vaø giaûng daïy taïi caùc phoøng thí nghieäm ñaõ vaø ñang söû duïng moät löôïng hoùa chaát vaø thaûi vaøo moâi tröôøng maø chöa coù söï kieåm soaùt gaây neân moái nguy hieåm ñe doïa ñeán söùc khoûe vaø moâi tröôøng. Nhìn veà khía caïnh moâi tröôøng, nhöõng taùc haïi maø chaát thaûi nguy haïi gaây ra ñoái vôùi moâi tröôøng laø moät trong nhöõng ñieàu ñaùng quan taâm tröôùc tình hình moâi tröôøng thaønh phoá hieän nay. Nhöng neáu xeùt veà khía caïnh söùc khoûe coäng ñoàng thì chaát thaûi nguy haïi thaät söï laø moät ñieàu thuùc ñaåy chuùng ta quan taâm hôn. Treân toaøn thaønh phoá hieän nay coù gaàn 400 phoøng thí nghieäm thuoäc caùc lónh vöïc khaùc nhau veà vaät lyù, hoùa hoïc, sinh hoïc ,…. Neáu chæ xeùt ñeán caùc phoøng thí nghieäm hoùa hoïc vaø sinh hoïc thuoäc caùc tröôøng ñaïi hoïc trong thaønh phoá hieän nay thì con soá khoaûng hôn 100 phoøng thí nghieäm treân toång soá hôn 200 phoøng thí nghieäm ñoù laø chöa keå ñeán caùc phoøng thí nghieäm thuoäc caùc trung taâm nghieân cöùu khoa hoïc. Vôùi nhu caàu giaûng daïy vaø nghieân cöùu hoïc taäp, haèng ngaøy, caùc phoøng thí nghieäm söû duïng vaø thaûi ra moät löôïng hoùa chaát neáu khoâng noùi laø nhieàu thì cuõng aûnh höôûng ñeán söùc khoûe sinh vieân vaø caùn boä giaûng daïy nghieân cöùu. Qua thöïc teá ñoù, vieäc xaây döïng moät chöông trình quaûn lyù chaát thaûi nguy haïi phoøng thí nghieäm trong khuoân vieân tröôøng ñaïi hoïc laø moät vieäc raát caàn thieát hieän nay. Chöông trình khoâng nhöõng goùp phaàn giaûm thieåu chaát thaûi nguy haïi phaùt sinh vaø thaûi vaøo moâi tröôøng hôn nöõa seõ goùp phaàn hoã trôï coâng taùc quaûn lyù chaát thaûi nguy haïi khoâng nhöõng ngay taïi khuoân vieân tröôøng ñaïi hoïc rieâng vaø hoã trôï coâng taùc quaûn lyù chung cuûa thaønh phoá hieän nay. Tính caáp thieát cuûa ñeà taøi Hieän nay, taïi caùc phoøng thí nghieäm hoùa hoïc trong khuoân vieân caùc tröôøng ñaïi hoïc taïi thaønh phoá Hoà Chí Minh caùc nhaân vieân vaø sinh vieân haèng ngaøy tieáp xuùc vaø laøm vieäc vôùi hoùa chaát. Beân caïnh vieäc tieáp xuùc ñeán caùc hoùa chaát thì nhöõng nhaân vieân vaø sinh vieân treân coøn phaûi ñoái dieän vôùi caùc moái nguy haïi khaùc maø chöa ñöôïc quan taâm ñeán, ñaëc bieät laø chaát thaûi nguy haïi phoøng thí nghieäm. Haàu heát trong caùc tröôøng ñaïi hoïc hieän nay, caùc phoøng thí nghieäm thaûi ra moät löôïng hoùa chaát ñoäc haïi, caùc taùc nhaân sinh hoïc nguy haïi tieàm taøng töø quaù trình thöïc nghieäm vaø nghieân cöùu trong caùc loaïi hình phoøng thí nghieäm nhö sinh hoïc, hoùa hoïc…Coù raát nhieàu loaïi hoùa chaát ñöôïc söû duïng trong caùc phoøng thí nghieäm hieän nay vaø vieäc thaûi boû khoâng an toaøn laø moät vaán ñeà caàn ñöôïc quan taâm. Trong soá haøng loaït caùc loaïi chaát thaûi ñöôïc thaûi ra thì haàu nhö chöa ñöôïc phaân loaïi vaø thu gom xöû lyù maø tröïc tieáp thaûi vaøo moâi tröôøng. Neáu chæ xeùt ñeán vaán ñeà nöôùc thaûi töø caùc phoøng thí nghieäm hieän nay thì haàu nhö chöa ñöôïc xöû lyù maø tröïc tieáp thaûi boû vaøo heä thoáng coáng. Ngoaøi ra löôïng chaát thaûi chöùa trong nöôùc thaûi thì moät löôïng ñaùng keå chaát thaûi raén nguy haïi vaãn coøn chöa ñöôïc thu gom rieâng maø ñöôïc thu gom chung vaøo raùc sinh hoaït trong khuoân vieân tröôøng. Tuy nhieân, theo thöïc teá cho thaáy moät soá tröôøng tuy coù phaân loaïi nhöng chaát thaûi sau khi ra khoûi phoøng thí nghieäm vaãn chöa ñöôïc xöû lyù. Ñeå giaûi quyeát caùc baát caäp treân caàn thieát xaây döïng neân chöông trình quaûn lyù chaát thaûi nguy haïi noùi chung vaø vaán ñeà veà an toaøn cho söùc khoeû coäng ñoàng noùi rieâng trong vieäc xöû lyù vaø quaûn lyù caùc chaát ñoäc haïi taïi caùc phoøng thí nghieäm trong khuoân vieân ñaïi hoïc vaø cuõng nhaèm muïc tieâu chung cuûa thaønh phoá hieän nay laø phaùt trieån ñi ñoâi vôùi baûo veä moâi tröôøng. Muïc tieâu nghieân cöùu Ñaùnh giaù hieän traïng phaùt sinh chaát thaûi nguy haïi phoøng thí nghieäm. Töø quaù trình khaûo saùt, xaây döïng neân chöông trình quaûn lyù chaát thaûi nguy haïi phoøng thí nghieäm trong khuoân vieân tröôøng ñaïi hoïc hoã trôï coâng taùc quaûn lyù chaát thaûi nguy haïi. Noäi dung nghieân cöùu Tìm hieåu veà chaát thaûi nguy haïi vaø nhöõng taùc haïi maø chaát thaûi nguy haïi gaây ra ñoái vôùi söùc khoûe coäng ñoàng vaø moâi tröôøng. Tìm hieåu veà hieän traïng phaùt sinh chaát thaûi cuûa thaønh phoá Hoà Chí Minh. Khaûo saùt hieän traïng phoøng thí nghieäm taïi moät soá tröôøng ñaïi hoïc taïi thaønh phoá Hoà Chí Minh – tröôøng Ñaïi hoïc Kyõ Thuaät Coâng Ngheä Tp. Hoà Chí Minh. Xaây döïng chöông trình quaûn lyù chaát thaûi nguy haïi phoøng thí nghieäm trong khuoân vieân tröôøng ñaïi hoïc. Ñoái töôïng nghieân cöùu Phoøng thí nghieäm hoùa hoïc vaø sinh hoïc trong khuoân vieân tröôøng ñaïi hoïc taïi thaønh phoá Hoà Chí Minh, Ñaïi hoïc Kyõ Thuaät Coâng Ngheä Tp. Hoà Chí Minh. Sinh vieân vaø caùn boä quaûn lyù phoøng thí nghieäm trong khuoân vieân tröôøng ñaïi hoïc. Phöông phaùp luaän nghieân cöùu Phöông phaùp luaän Ñeå coù theå xaây döïng neân chöông trình quaûn lyù chaát thaûi nguy haïi phaùt sinh trong khuoân vieân tröôøng ñaïi hoïc taïi thaønh phoá Hoà Chí Minh – tröôøng Ñaïi hoïc Kyõ Thuaät Coâng Ngheä Tp. Hoà Chí Minh thì ñieàu caàn thieát laø phaûi naém baét vaø hieåu roõ tình hình hoaït ñoäng cuûa phoøng thí nghieäm, quaù trình phaùt sinh vaø thaûi boû chaát thaûi ñeå xaùc ñònh caùc nguoàn phaùt sinh vaø loaïi chaát thaûi hình thaønh trong suoát quaù trình thöïc nghieäm vaø nghieân cöùu trong caùc phoøng thí nghieäm. Ñeå thöïc hieän ñeà taøi, caàn aùp duïng phöông phaùp phaân tích vaø ñaùnh giaù caùc vaán ñeà lieân quan, treân cô sôû phaân tích caùc vaán ñeà ñöa ra höôùng thöïc hieän chöông trình nhaèm coù theå aùp duïng trong khuoân vieân tröôøng ñaïi hoïc. Phöông phaùp cuï theå Tìm hieåu veà chaát thaûi nguy haïi – chaát thaûi nguy haïi phoøng thí nghieäm qua caùc taøi lieäu, caùc saùch ñaõ ñöôïc xuaát baûn cuõng nhö tham khaûo caùc taøi lieäu veà phoøng thí nghieäm nöôùc ngoaøi thoâng qua internet. Tham khaûo caùc taøi lieäu veà phoøng thí nghieäm lieân quan ñeán caùc phoøng thí nghieäm noùi chung vaø phoøng thí nghieäm trong khuoân vieân tröôøng Kyõ Thuaät Coâng Ngheä noùi rieâng. Khaûo saùt vaø thu thaäp kieán thöùc thöïc teá taïi phoøng thí nghieäm taïi moät soá tröôøng ñaïi hoïc taïi thaønh phoá Hoà Chí Minh, phoøng thí nghieäm tröôøng ñaïi hoïc Kyõ Thuaät Coâng Ngheä. Tham vaán yù kieán cuûa moät soá caùn boä quaûn lyù phoøng thí nghieäm. Choïn loïc höôùng xaây döïng chöông trình thoâng qua quaù trình khaûo saùt. Sô ñoà nghieân cöùu Tìm hieåu veà chaát thaûi nguy haïi – chaát thaûi nguy haïi phoøng thí nghieäm Tìm hieåu – ñaùnh giaù veà tình hình hoaït ñoäng –nguy haïi taïi phoøng thí nghieäm Nghieân cöùu moät soá bieän phaùp xöû lyù vaø quaûn lyù chaát thaûi nguy haïi Xaùc ñònh muïc ñích cuûa chöông trình Noäi dung cuûa chöông trình Caùc böôùc thöïc hieän chöông trình Keát luaän vaø kieán nghò HÌNH 1 : Sô ñoà nghieân cöùu Giôùi haïn cuûa ñeà taøi Do thôøi gian thöïc hieän ñeà taøi haïn cheá trong moät khoaûng thôøi gian ngaén neân vieäc ñaùnh giaù coøn gaëp nhieàu sô suaát vaø thieáu soùt, chæ khaûo saùt taïi moät soá phoøng thí nghieäm hoùa hoïc trong khuoân vieân moät soá tröôøng ñaïi hoïc ñieån hình. Chöông trình ñöôïc ñöa ra treân cô sôû lyù thuyeát maø chöa theå aùp duïng thöïc teá neân chöa theå ñaùnh giaù ñöôïc tính hieäu quaû cuûa ñeà taøi. YÙù nghóa cuûa ñeà taøi : Chaát thaûi nguy haïi noùi chung laø chaát thaûi mang caùc ñaëc tính nguy haïi aûnh höôûng ñeán söùc khoûe vaø moâi tröôøng, trong ñoù chaát thaûi nguy haïi phoøng thí nghieäm mang caùc ñaëc ñieåm nguy haïi maø coù theå aûnh höôûng ñeán söùc khoûe cho sinh vieân laø ngöôøi tröïc tieáp tieáp xuùc. Nhöõng loaïi chaát thaûi naøy ngoaøi caùc aûnh höôûng nhö chaùy, noå, aên moøn khi tieáp xuùc maø coøn laø caùc taùc nhaân gaây neân moät soá beänh nguy hieåm ñoái vôùi söùc khoûe ñaëc bieät laø ung thö. Do ñoù, vieäc xaây döïng neân chöông trình quaûn lyù chaát thaûi nguy haïi phoøng thí nghieäm trong khuoân vieân tröôøng ñaïi hoïc nhaèm quaûn lyù chaët cheõ töø khaâu phaùt sinh ñeán thu gom, thaûi boû vaø ñaëc bieät laø ñeà ra caùc bieän phaùp xöû lyù tieàn xöû lyù vaø giaûm thieåu tröôùc khi thaûi boû an toaøn . Ñaëc tính cuûa chaát thaûi nguy haïi Ñònh nghóa Theo luaät baûo veä moâi tröôøng naêm 2005, ñieàu 3 – giaûi thích töø ngöõ, ñònh nghóa chaát thaûi nguy haïi nhö sau :”chaát thaûi nguy haïi laø chaát thaûi chöùa yeáu toá ñoäc haïi, phoùng xaï, deã chaùy noå, deã aên moøn, deã laây nhieãm, gaây ngoä ñoäc hoaëc coù ñaëc tính nguy haïi khaùc”. Phaân loaïi Coù nhieàu caùch phaân loaïi chaát thaûi nguy haïi, nhöng nhìn chung coù 2 caùch phaân loaïi nhö sau : Phaân loaïi theo ñaëc tính. Phaân loaïi theo danh muïc lieät keâ theo luaät leä ban haønh. Phaân loaïi theo ñaëc tính Theo quyeát ñònh 23/2006/QĐ-BTNMT ban haønh ngaøy 26 thaùng 12 naêm 2006 thì chaát thaûi nguy haïi bao goàm caùc ñaëc tính sau : Deã noå ( N – H1 ) : Moät chaát thaûi ñöôïc xem laø deã noå neáu maãu ñaïi dieän coù chöùa moät trong caùc ñaëc tính sau : Caùc chaát thaûi ôû theå raén hoaëc loûng maø baûn thaân chuùng coù theå noå do keát quaû phaûn öùng hoùa hoïc cuûa chaát thaûi ( khi tieáp xuùc vôùi ngoïn löûa, va ñaäp hoaëc bò ma saùt ). Taïo ra caùc loaïi khí ôû nhieät ñoä, aùp suaát vaø toác ñoä gaây thieät haïi cho moâi tröôøng xung quanh. Maõ H : theo phuï luïc III Coâng öôùc Basel N : kyù hieäu cuûa chaát deã noå Deã chaùy ( C ) : Chaát thaûi deã chaùy ñöôïc chia laø 4 nhoùm nhö sau : Chaát thaûi loûng deã chaùy ( H3 ) : laø chaát thaûi ôû daïng loûng, hoãn hôïp hoaëc chaát loûng chöùa chaát raén hoøa tan hoaëc lô löûng, coù nhieät ñoä baét chaùy thaáp theo caùc tieâu chuaån hieän haønh ( ñieåm chôùp chaùy nhoû hôn 60o C hay 140o F ). Chaát thaûi raén deã chaùy ( H4.1) : laø chaát thaûi raén coù khaû naêng töï boác chaùy hoaëc phaùt löûa do ma saùt trong caùc ñieàu kieän vaän chuyeån. Chaát thaûi coù khaû naêng töï boác chaùy ( H4.2 ) : laø chaát thaûi raén hoaëc loûng coù theå töï noùng leân trong ñieàu kieän vaän chuyeån bình thöôøng, hoaëc töï noùng leân do tieáp xuùc vôùi khoâng khí vaø coù khaû naêng boác chaùy. Chaát thaûi taïo ra khí deã chaùy ( H4.3 ) : laø chaát thaûi khi tieáp xuùc vôùi nöôùc coù khaû naêng töï boác chaùy hoaëc taïo ra löôïng khí deã chaùy nguy hieåm. Chaát oxy hoùa ( OH – H5.1 ) : Chaát thaûi oxy hoaù laø caùc chaát thaûi coù khaû naêng nhanh choùng thöïc hieän phaûn öùng oxy hoùa toûa nhieät maïnh khi tieáp xuùc vôùi caùc chaát khaùc, coù theå gaây ra hoaëc goùp phaàn ñoát chaùy caùc chaát ñoù. Chaát aên moøn ( AM – H8 ) : Chaát thaûi ñöôïc coi laø chaát thaûi nguy haïi coù tính aên moøn khi maãu ñaïi dieän theå hieän moät trong caùc tính chaát sau : Laø chaát thaûi, thoâng qua caùc phaûn öùng hoùa hoïc seõ gaây toån thöông nghieâm troïng caùc moâ soáng khi tieáp xuùc, Trong tröôøng hôïp caùc chaát thaûi nguy haïi coù tính aên moøn roø ræ noù seõ phaù huûy caùc vaät lieäu, haøng hoùa vaø phöông tieän vaän chuyeån. Thoâng thöôøng ñoù laø caùc chaát hoaëc hoãn hôïp caùc chaát coù tính acid maïnh ( pH nhoû hôn hoaëc baèng 2 ), hoaëc kieàm maïnh ( pH lôùn hôn hay baèng 12,5 ) Chaát thaûi coù tính ñoäc ( Ñ ) : Ñoäc caáp tính ( H6.1 ) : laø caùc chaát thaûi coù theå gaây töû vong, toån thöông nghieâm troïng hoaëc coù haïi cho söùc khoûe qua ñöôøng aên uoáng, hoâ haáp hoaëc qua da. Ñoäc töø töø hoaëc maõn tính ( H11 ) : chaát thaûi coù theå gaây ra caùc aûnh höôûng töø töø hoaëc maõn tính, keå caû gaây ung thö do aên phaûi, hít thôû phaûi hoaëc ngaám qua da. Sinh khí ñoäc ( H10 ) : laø caùc chaát thaûi coù chöùa caùc thaønh phaàn maøkhi tieáp xuùc vôùi khoâng khí hoaëc vôùi nöôùc seõ phaûi phoùng ra khí ñoäc, gaây nguy hieåm ñoái vôùi ngöôøi vaø sinh vaät. Chaát thaûi coù tính ñoäc sinh thaùi ( ÑS – H12 ) : Chaát thaûi ñöôïc xem laø chaát thaûi nguy haïi coù tính ñoäc sinh thaùi khi coù theå gaây ra caùc taùc haïi nhanh choùng hoaëc töø töø ñoái vôùi moâi tröôøng thoâng qua tích luyõ sinh hoïc hoaëc gaây taùc haïi ñeán caùc sinh vaät. Chaát thaûi deã laây nhieãm ( LN – H6.2 ) : Chaát thaûi ñöôïc coi laø nguy haïi vaø coù ñaëc tính laây nhieãm khi chaát thaûi coù chöùa vi sinh vaät hoaëc ñoäc toá gaây beänh cho ngöôøi vaø ñoäng vaät. Ngoaøi ra coù theå tham khaûo baûng phaân loaïi ñaëc tính cuûa EPA ( cuïc baûo veä moâi tröôøng Myõ ) Phaân loaïi theo luaät ñònh Ñeå xaùc ñònh chaát thaûi coù phaûi laø chaát thaûi nguy haïi hay khoâng, coù theå tham khaûo danh muïc chaát thaûi nguy haïi ñöôïc ban haønh trong quyeát ñònh soá 23/2006/QĐ-BTNMT ban haønh ngaøy 26 thaùng 12 naêm 2006. Danh muïc chaát thaûi ñöôïc ñeà ra theo nhoùm ngaønh vaø loaïi chaát thaûi phaùt sinh ( quyeát ñònh soá 23/2006/QĐ-BTNMT ban haønh ngaøy 26 thaùng 12 naêm 2006 ). Ngoaøi caùch phaân loaïi theo ñaëc tính vaø theo luaät ñònh, chaát thaûi nguy haïi coøn ñöôïc phaân loaïi theo nhoùm khaùc nhau theo cuïc baûo veä moâi tröôøng Myõ ( EPA ). Thu gom – daùn nhaõn – vaän chuyeån Thu gom, daùn nhaõn coù aûnh höôûng raát lôùn ñeán coâng ngheä xöû lyù cuõng nhö an toaøn trong vaän chuyeån vaø löu giöõ. Vieäc thu gom thích hôïp seõ laøm giaûm caùc nguy cô ( chaùy, noå, gaây ñoäc haïi ) cho caùc quaù trình tieáp theo cuõng nhö nhaän dieän caùc loaïi chaát thaûi ñeå töø ñoù coù theå ñöa ra caùc bieän phaùp öùng cöùu khi gaëp söï coá. Thu gom Vieäc thu gom ñöôïc tieán haønh sau khi thaûi boû caùc chaát thaûi nguy haïi ñöôïc thaûi ra nhaèm ñaûm baûo an toaøn veà maët söùc khoûe cuõng nhö veà maët moâi tröôøng. Vieäc thu gom ñoùng goùi chaát thaûi nguy haïi caàn thoûa maõn caùc yeâu caàu sau : Chaát thaûi nguy haïi phaûi ñöôïc ñoùng goùi baèng bao bì coù chaát löôïng toát, khoâng coù daáu hieäu khaû nghi, bao bì phaûi ñöôïc ñoùng kín vaø ngaên ngöøa roø ræ khi vaän chuyeån. Khoâng ñeå chaát thaûi nguy haïi dính beân ngoaøi bao bì . Bao bì, vaät chöùa chaát thaûi nguy haïi phaûi thoõa maõn caùc yeâu caàu thöû nghieäm veà tính naêng ( tính aên moøn, chòu ma saùt, …) vaø veà caùc chi tieát kyõ thuaät ( aùp suaát, nhieät ñoä,…) cuûa bao bì ñöôïc pheùp söû duïng. Bao bì chöùa chaát thaûi nguy haïi phaûi beàn, khoâng töông taùc hoaù hoïc hay taùc ñoäng khaùc cuûa chaát ñoù. Bao bì khoâng chöùa caùc thaønh phaàn coù theå phaûn öùng vôùi caùc chaát beân trong taïo ra caùc saûn phaåm phuï nguy hieåm hay khoâng mong muoán laøm giaûm ñoä beàn cuûa bao bì. Caùc bao bì coù theå thaám nöôùc, meàm, bò nöùt gaõy do thay ñoåi nhieät ñoä khoâng ñöôïc söû duïng. Phaàn thaân vaø bao quanh bao bì phaûi coù caáu truùc thích hôïp ñeå coù theå chòu ñöôïc söï rung ñoäng. Naép chai hay caùc boä phaän ñoùng kín daïng ma saùt phaûi ñöôïc giöõ chaët, an toaøn vaø hieäu quaû baèng caùc phöông tieän chaéc chaén. Naép vaø caùc boä phaän ñoùng kín khoâng ñoùng kín hoaøn toaøn, deã daøng kieåm tra ñoä kín. Ñoä daøy vaø baûn chaát cuûa bao bì phaûi thích hôïp sao cho ma saùt trong khi vaän chuyeån khoâng gaây ra nhieät laøm thay ñoåi tính oån ñònh hoùa hoïc cuûa chaát chöùa beân trong. Daùn nhaõn Vieäc daùn nhaõn treân caùc thieát bò chöùa chaát thaûi nguy haïi coù yù nghóa raát lôùn trong quaù trình vaän chuyeån chaát thaûi nguy haïi. Thöïc hieän toát thao taùc daùn nhaõn coù theå seõ giuùp traùnh ñöôïc caùc söï coá trong quaù trình boác dôõ, phaân boá chaát thaûi trong quaù trình löu giöõ, vaän chuyeån vaø giuùp cho vieäc löïa choïn bieän phaùp öùng cöùu thích hôïp khi xaûy ra. Taïi Vieät Nam, daáu hieäu caûnh baùo, phoøng ngöøa vaø maõ soá chaát thaûi tham khaûo theo TCVN 6760-2000, 6707-2000. Nhìn chung khi daùn nhaõn hay treo bieån baùo caûnh baùo chaát thaûi nguy haïi caàn tuaân thuû caùc quy ñònh sau : Moïi chaát thaûi nguy haïi ñeàu phaûi ñöôïc daùn nhaõn. Vaät lieäu laøm nhaõn vaø möïc in treân nhaõn phaûi beàn trong ñieàu kieän vaän chuyeån thoâng thöôøng vaø ñaûm baûo roõ raøng, deã nhaän bieát. Thoâng thöôøng nhaõn ñöôïc chia laøm hai loaïi : Nhaõn baùo nguy hieåm : coù daïng hình vuoâng ñaët nghieâng moät goùc 45o, ñöôïc daùn cho haàu heát caùc chaát thaûi nguy haïi trong caùc nhoùm. Nhaõn neâu loaïi chaát thaûi nguy haïi bieåu dieãn baèng hình aûnh vaø chöõ vieát. Nhaõn chæ daãn baûo quaûn : coù nhieàu hình daïng khaùc nhau, ñöôïc ñaët moät hình hoaëc keøm theo nhaõn nguy hieåm ñoái vôùi vaøi loaïi chaát thaûi nguy haïi khaùc. Nhaõn chæ daãn baûo quaûn neâu caùc tính chaát caàn chuù yù cuûa chaát thaûi ( deã vôõ, caïnh saéc, hoaït tính…), ñieàu kieän baûo quaûn khi vaän chuyeån, löu giöõ. Taát caû caùc nhaõn treân thuøng haøng chöùa chaát thaûi nguy haïi phaûi coù hình daïng, maøu saéc, kyù hieäu vaø chöõ vieát ñuùng quy ñònh. Kích côõ toái thieåu cuûa caùc nhaõn laø 10 x 10 cm töông öùng vôùi khoaûng caùch nhìn thaáy laø 1 m. Chaát thaûi coù nhieàu daïng nguy haïi phaûi coù nhaõn nguy haïi phuï keøm, vaø thöôøng ñöôïc daùn beân caïnh nhaõn chính. Moïi nhaõn daùn ñeàu phaûi ñöôïc in hay daùn chaéc chaén treân bao bì deã nhaän bieát roõ raøng vaø khoâng bò che khuaát bôûi baát kyø phaàn naøo treân bao bì hay vaät chöùa. Caùc bao bì hay vaät chöùa coù kích thöôùc nhoû sao cho nhaõn daùn khoâng phuû leân chính noù. Löu giöõ Nôi löu giöõ chaát thaûi nguy haïi phaûi ñaûm baûo an toaøn vaø aùp duïng caùc bieän phaùp phoøng ngöøa phoøng khi söï coá xaûy ra. Trong quaù trình löu giöõ, caùc vaán ñeà caàn quan taâm laø phaân khu löu giöõ, caùc ñieàu kieän thích hôïp lieân quan. Vieäc phaân khu löu giöõ nhaát thieát phaûi quan taâm ñeán yeáu toá tính töông thích cuûa chaát thaûi nguy haïi. Ñoái vôùi kho löu giöõ vaán ñeà caàn quan taâm laø phaûi coù ñieàu kieän thích hôïp veà vò trí, keát caáu nhaèm ñaûm baûo an toaøn cho coäng ñoàng vaø moâi tröôøng xung quanh. Kho löu giöõ chaát thaûi nguy haïi phaûi ñöôïc thieát keá sao cho ñaûm baûo caùc nguyeân taéc veà : Phoøng choáng chaùy noå : tính chòu löûa, thoaùt hieåm, heä thoáng baùo chaùy, heä thoáng chöõa chaùy, ngaên chöõa chaùy, phoøng tröïc chöõa chaùy … Vaät lieäu xaây döïng : khoâng deã baét löûa, ñöôïc gia coá chaéc chaén… Caùc thieát bò vaø phöông tieän an toaøn löu giöõ : söû duïng caùc thieát bò chòu löûa, chuaån bò caùc duïng cuï chöõa chaùy ñaày ñuû (caùt khoâ, ñaát khoâ, bình chöõa chaùy …) Vaän chuyeån Vieäc vaän chuyeån chaát thaûi nguy haïi ñöôïc toå chöùc chaët cheõ vôùi söï giaùm saùt cuûa caùc cô quan baûo veä moâi tröôøng vaø söï ñaûm baûo cuûa cô quan vaän chuyeån nhaèm haïn cheá aûnh höôûng chaát thaûi nguy haïi aûnh höoûng ñeán moâi tröôøng trong tieán trình vaän chuyeån. Loä trình vaän chuyeån chaát thaûi nguy haïi ñöôïc hoaïch ñònh sao cho traùnh toái ña caùc söï coá giao thoâng vaø oâ nhieãm moâi tröôøng. Tuyeán vaän chuyeån sao cho ngaén nhaát, ñaûm baûo khoaûng caùch vaän chuyeån an toaøn ñoái vôùi khu daân cö, khu vöïc coù nguoàn nöôùc duøng cho sinh hoaït, khoâng ñi qua caùc giao loä lôùn, nhieàu xe vaø ñoâng ngöôøi. Thôøi gian vaän chuyeån khoâng neân truøng vôùi caùc giôø cao ñieåm vaø ruùt ngaén thôøi gian toái ña vaän chuyeån. Vaän chuyeån trong phaïm vi phaùt thaûi : Khi vaän chuyeån chaát thaûi nguy haïi phaûi thöôøng xuyeân kieåm tra caùc thieát bò chöùa chaát thaûi, kieåm tra naép ñoùng, van, bao goùi traùnh söï nöùt vôõ hay roø ræ. Caùc baêng taûi hay thieát bò naâng caàn ñöôïc kieåm tra kyõ. Vieäc vaän chuyeån thuû coâng caàn ít nhaát hai ngöôøi. Vaän chuyeån ngoaøi phaïm vi phaùt thaûi : Vaän chuyeån baèng ñöôøng boä : Chaát thaûi nguy haïi ñöôïc vaän chuyeån trong thuøng chöùa an toaøn vaø chaéc chaén treân tuyeán ñöôøng vaän chuyeån, ñöôïc saép xeáp goïn gaøng traùnh söï di chuyeån töï do cuûa chaát thaûi. Xe vaän chuyeån chaát thaûi caàn thoõa maõn moät soá yeâu caàu sau : Voû boàn phaûi laø vaät lieäu thích öùng vôùi moâi tröôøng chuyeân chôû. Thuøng chöùa phaûi coù caáu truùc thoõa maõn caùc tieâu chuaån kyõ thuaät TCVN hoaëc cuûa theá giôùi. Keát caáu vaø thieát keá cuûa boàn chöùa caàn phaûi chuù yù ñeán khaû naêng chòu nhieät, aùp löïc, taûi troïng. Caùc thieát bò hoã trôï an toaøn phaûi ñöôïc saép xeáp hôïp lyù choáng laïi nhöõng ruûi ro gaây nguy hieåm khi vaän chuyeån. Phaûi phaân khu ñeå thuaän tieän cho vieäc kieåm tra. Taát caû caùc thuøng chöùa coù lieân heä neân ñöôïc laøm daáu noåi baät vaø daây buoäc chuùng neân laø vaät lieäu phuø hôïp vaø neân ñöôïc chaát theo phöông phaùp laøm giaûm nheï aùp löïc phuø hôïp. Voû thuøng chöùa phaûi ñöôïc kieåm ñònh hai laàn tröôùc khi ñöa vaøo söû duïng. Vaän chuyeån baèng ñöôøng haøng khoâng : Khi vaän chuyeån baèng ñöôøng haøng khoâng, ngoaøi caùc vaán ñeà caàn xem xeùt nhö trong khi vaän chuyeån baèng ñöôøng boä caàn phaûi quan taâm ñeán caùc ñieàu kieän khaùc gaây taùc ñoäng ñeán ñoâ an toaøn cuûa vaän chuyeån ñaëc bieät laø söï thay ñoåi aùp suaùt. Nhìn chung, phaûi tuaân thuû caùc nguyeân taéc an toaøn ñoái vôùi chaát thaûi nguy haïi cuûa Toå chöùc vaän chuyeån haøng khoâng daân duïng quoác teá IATA. Vaän chuyeån baèng ñöôøng bieån Ngoaøi vaän chuyeån baèng ñöôøng haøng khoâng, ñöôøng boä, vieäc vaän chuyeån baèng ñöôøng bieån cuõng taêng ñaùng keå. Khi vaän chuyeån baèng ñöôøng bieån, ngoaøi caùc tieâu chuaån veà maët moâi tröôøng caàn phaûi tuaân thuû caùc quy ñònh cuûa toå chöùc haøng haûi quoác teá IMO. Khi vaän chuyeån baèng ñöôøng bieån caàn phaûi coù traùch nhieäm quaûn lyù, baûo ñaûm an toaøn. Chaát thaûi phaûi ñöôïc saùp xeáp goïn gaøng vaø hôïp lyù. Nhöõng chaát thaû deã bay hôi phaûi ñöôïc daép xeáp trong caùc khoan coù heä thoáng thoâng gioù. Nhöõng chaát coù khaû naêng phaùt nhieät hay chaùy noå phaûi coù caùc bieän phaùp ngaên ngöøa thích hôïp. Moät soá daïng chaát thaûi nguy haïi ñieån hình Moät trong nhöõng daïng chaát thaûi nguy haïi ñöôïc xem laø aûnh höôûng lôùn ñeán söùc khoûe cuûa con ngöôøi vaø moâi tröôøng laø caùc hôïp chaát höõu cô beàn ( POPs – Persistant Organic Pollutants ). Nhöõng hôïp chaát höõu cô naøy voâ cuøng beàn vöõng, toàn taïi laâu trong moâi tröôøng, coù khaû naêng tích luõy sinh hoïc trong noâng saûn, thöïc phaåm vaø trong nguoàn nöôùc, moâ môõ cuûa ñoäng vaät gaây ra haøng loaït caùc beänh nguy hieåm ñoái vôùi con ngöôøi, phoå bieán nhaát laø beänh ung thö. Hieän nay coù nhieàu caùch phaân loaïi POPs, caên cöù vaøo con ñöôøng ñi vaøo moâi tröôøng, coù theå phaân POPs vaøo 3 nhoùm phoå bieán sau : Caùc hoùa chaát baûo veä thöïc vaät Hoùa chaát baûo veä thöïc vaät laø nhöõng hoùa chaát duøng ñeå dieät tröø nhöõng loaøi coù haïi hoaëc caùc vaät mang maàm beänh virut hoaëc vi khuaån. ÔÛ traïng thaùi tinh khieát, thuoác baûøo veä thöïc vaät ( TBVTV ) laø daïng boät traéng, khoâng maøu, khoâng muøi, ñoâi luùc coù maøu traéng ngaø, hoaëc maøu xaùm nhaït, khoâng tan trong nöôùc, tan nhieàu trong caùc dung moâi höõu cô. Döôùi daïng boät khí hoaëc dung moâi, caùc hôïp chaát naøy coù theå haáp thuï qua ñöôøng mieäng vaø hoâ haáp. ÔÛ daïng dung dòch caùc loaïi hoùa chaát naøy coù theå haáp thuï qua da. Theo coâng öôùc Stockhom thì nhoùm naøy bao goàm 9 hoùa chaát nhö sau : BAÛNG 1 : Hoaù chaát baûo veä thöïc vaät theo coâng öôùc stockhom STT Teân goïi Coâng thöùc hoaù hoïc Ñoäc tính 1 Dichlodiphenyltrichloetan DDT ( C14H9Cl15 ) LD50 = 113 mg/kg ( chuoät ). Tích luyõ trong caùc moâ söõa, môõ gaây caùc beänh hieåm ngheøo cho ñoäng vaät vaø con ngöôøi 2 Dieldrin LD50 = 25 – 30 mg/kg ( chuoät ). Thuoác coù taùc duïng tieáp xuùc vaø vò ñoäc. 3 Heptachlor LD50 = 90 mg/kg ( chuoät ). 4 Aldrin ( C12H8Cl6 ) LD50 = 40 – 70 mg/kg ( chuoät ). Coù khaû naêng tích luyõ trong cô theå ñoäng vaät, raát ñoäc vôùi caù. 5 Hexachlobenzen HCB ( C6H8Cl6 ) LD50 = 125 mg/kg ( chuoät ). 6 Toxaphene Coù vò ñoäc vaø tieáp xuùc. Phaùt huy taùc duïng khi nhieät ñoä moâi tröôøng lôùn hôn 20oC 7 Chlodan Gaây ñoäc khi tieáp xuùc. 8 Mirex LD50 = 365 - 3000 mg/kg ( chuoät ). 9 Endrin LD50 = 7 – 35 mg/kg ( chuoät ). Ñoäc tính khaù cao. BAÛNG 2 : Phaân loaïi ñoäc tính thuoác baûo veä thöïc vaät theo WHO Xếp loại của WHO LD50 qua miệng LD50 qua da Rắn Lỏng Rắn Lỏng Ia. Cực kỳ nguy hiểm ≤5 ≤20 ≤10 ≤40 Ib. Nguy hiểm cao 5-50 20-200 10-100 40-400 II. Nguy hiểm vừa 50-500 200-2000 100-1000 400-4000 III. Ít nguy hiểm >500 >2000 >1000 >4000 Ñôn vò tính : soá mg/1 kg caân naëng cô theå caàn coù ñeå coù theå gieát cheát 50% chuoät thí nghieäm Nguoàn : WHO Chú thích: Thuật ngữ "rắn" và "lỏng" chỉ tình trạng vật chất của các thành phần hoạt động được phân loại. Nhö vaäy, caùc vaán ñeà lieân quan ñeán hoùa chaát baûo veä thöïc vaät laø quaù trình tieáp xuùc vaø tích luyõ thoâng qua caùc con ñöông nhö hoâ haáp, tieâu hoùa, da, vaø beàn vöõng vôùi moâi tröôøng. Caùc hoaù chaát söû duïng trong coâng nghieäp Ñoái vôùi caùc hoùa chaát söû duïng trong coâng nghieäp, hôïp chaát POPs laø caùc hoùa chaát trong daàu nhôùt vaø caùc loaïi hoùa chaát söû duïng trong quaù trình saûn xuaát coâng nghieäp hoaëc caùc saûn phaåm cuûa caùc hoaït ñoäng saûn xuaát coâng nghieäp, ñieån hình laø PCBs, HCB. PCBs chaát ñöôïc öùng duïng nhieàu trong caùc ngaønh coâng nghieäp ñieän ( maùy bieán theá, acquy, boùng ñeøn quyønh quang, daàu chòu nhieät, daàu bieán theá ), chaát laøm maùt trong truyeàn nhieät, trong caùc dung moâi cheá taïo möïc in, ngaønh coâng nghieäp saûn xuaát sôn…Ngoaøi ra HCB cuõng laø moät hoùa chaát ñöôïc söû duïng trong saûn xuaát coâng nghieäp. Do coâng thöùc phaân töû cuûa PCBs coù theå thay theá 1 ñeán 10 nguyeân töû hydro baèng nguyeân töû chlor trong caáu truùc voøng thôm cuûa biphenyl ôû beân traùi vaø chính söï thay theá laøm cho PCBs coù ñeán 209 ñoàng phaân ñeàu khoâng tan trong nöôùc. BAÛNG 3 : Phaân loaïi caùc thieát bò nhieãm PCBs Ñònh nghóa Ví duï Noàng ñoä PCBs - Caùc thieát bò khoâng chöùa PCBs, khoâng caàn kieåm soaùt löôïng PCBs. Caùc maùy bieán aùp khoâng nhieãm PCBs < 50 ppm - Nhieãm PCBs Caùc maùy bieán aùp nhieãm PCBs > 50 ppm, < 500 ppm - Chöùa PCBs Caùc maùy bieán theá chöùa PCBs > 500 ppm PCBs laø hôïp chaát beàn vôùi nhieät ñoä, aùnh saùng vaø caùc quaù trình phaân huyû sinh hoïc, hoùa hoïc, deã bay hôi vaø phaùn taùn xa. Chuùng coù theå phaù vôõ caùc tuyeán nội tieát trong cô theå sinh vaät, aûnh höôûng ñeán khaû naêng sinh saûn vaø heä mieãn dòch, gaây roái loaïn heä thaàn kinh vaø laø taùc nhaân gaây ung thö. Caùc hôïp chaát cuûa PCBs laø nguoàn oâ nhieãm quan troïng trong heä sinh thaùi vì chuùng oån ñònh, tích tuï trong chuoãi dinh döôõng, trong moâi tröôøng, ñaëc bieät laø caùc loaøi ñoäng vaät coù xöông soáng treân caïn. Caùc saûn phaåm khoâng mong muoán trong caùc quaù trình Caùc saûn phaåm phuï trong quaù trình saûn xuaát laø caùc saûn phaåm chaùy sinh ra trong quaù trình ñoát caùc loaïi chaát thaûi nguy haïi vaø moät phaàn khaùc laø caùc loaïi hoùa chaát ñoäc haïi ñöôïc saûn xuaát do nhieàu nguyeân nhaân khaùc nhau. POPs thuoäc nhoùm caùc saûn phaåm naøy coù chöùa chlor, chaát thaûi coù chöùa chlor, quaù trình taåy traéng boät giaáy, quy trình saûn xuaát thuoác dieät coû, nhöïa PVC hoaëc töø nhieàu hydrocarbua coù chöùa chlor. Trong ñoù, ñieån hình laø caùc hôïp chaát nhö PAHs ( polycyclic arcomatic hydrocarbons ), HCB, dioxins vaø furans. Nhöõng hoãn hôïp naøy coù theå ñöôïc hình thaønh do quaù trình töï nhieân nhöng theo thôøi gian chuùng seõ maát daàn ñi tính beàn vöõng trong moâi tröôøng. Tuy nhieân, söï nguy hieåm cuûa nhöõng hôïp chaát treân laø sau khi chuùng ñaõ giaûi phoùng vaøo trong moâi tröôøng, chuùng tích tuï vaø khueách ñaïi trong chuoãi thöùc aên, trong moâ môõ. Moät trong nhöõng chaát treân thì Dioxin maëc duø khoâng laøm phaù vôõ caáu truùc DNA nhöng chuùng seõ hoaït hoùa DNA ñaõ bò suy thoaùi bôûi nhöõng chaát khaùc gaây neân nhieàu beänh hieåm ngheøo, ñieån hình laø beänh ung thö, hoûng chöùc naêng heä thaàn kinh phoâi thai vaø gaây neân quaùi thai. BAÛNG 4 : Ñoàng phaân cuûa Dioxin vaø Furans. STT PCDD PCDFs Ñoàng phaân cuûa Dioxin Soá hôïp chaát Ñoàng phaân cuûa Furan Soá hôïp chaát 01 Monochlorin – Cl1 – PCDD 2 Monochlorin – Cl1 – PCDF 4 02 Diclorin – Cl2 – PCDD 10 Diclorin – Cl2 – PCDF 16 03 Triclorin – Cl3 – PCDD 14 Triclorin – Cl3 – PCDF 28 04 Tetraclorin – Cl4 – PCDD 22 Tetraclorin – Cl4 – PCDF 38 05 Pentaclorin – Cl5 – PCDD 14 Pentaclorin – Cl5 – PCDF 28 06 Hecxaclorin – Cl6 – PCDD 10 Hecxaclorin – Cl6 – PCDF 16 07 Heptaclorin ._.– Cl7 – PCDD 2 Heptaclorin – Cl7 – PCDF 4 08 Octaclorin – Cl8 – PCDD 1 Octaclorin – Cl8 – PCDF 1 Caùc phöông phaùp xöû lyù chaát thaûi nguy haïi ñieån hình Hieän nay coù nhieàu phöông phaùp xöû lyù CTNH vôùi muïc ñích nhaèm giaûm thieåu ñoäc tính, thay ñoåi ñoäc tính, phaân huûy chaát thaûi hay loaïi chaát thaûi ra khoûi nöôùc thaûi, chaát thaûi raén hay khí thaûi hoaëc coâ laäp chaát thaûi. Nhìn chung coù moät soá phöông phaùp xöû lyù sau : Phöông phaùp hoaù hoïc – vaät lyù Bao goàm caùc kyõ thuaät : haáp thu khí, chöng caát, trích ly, bay hôi, oxy hoùa hoùa hoïc, doøng tôùi haïn, maøng. Haáp thu khí : Laø kyõ thuaät xöû lyù nöôùc ngaàm bò oâ nhieãm bôûi chaát höõu cô bay hôi noàng ñoä thaáp (<200 mg/l), thöôøng söû duïng caùc thieát bò ñi keøm nhö : thaùp ñeäm, thaùp maâm, heä thoáng phun, khueách taùn khí hay thoâng khí cô hoïc. Khi thieát keá thaùp haáp thuï caàn xem xeùt caùc yeáu toá : tính bay hôi cuûa chaát höõu cô, tyû leä löu löôïng khí vaø löu löôïng nöôùc xöû lyù, toån thaát coät aùp, khaû naêng xuaát hieän doøng, keânh chaûy trong thaùp do söï phaân phoái khí khoâng ñoàng ñeàu, löôïng khí bay ra caàn ñöôïc xöû lyù hay khoâng. Haáp thuï hôi : Kyõ thuaät duøng ñeå loaïi chaát höõu cô bay hôi vaø baùn bay hôi trong nöôùc thaûi vaø nöôùc ngaàm, aùp duïng khi noàng ñoä chaát oâ nhieãm trong nöôùc thaûi hay nöôùc ngaàm cao vaø coù khaû naêng giaûm noàng ñoä xuoáng raát thaáp. Caùc thieát bò thöôøng söû duïng : thaùp maâm choùp thaùp maâm xuyeân loã, thaùp ñeäm. Quaù trình naøy döïa treân cô sôû söï truyeàn khoái giöõa hai pha, tuy nhieân coù söï khaùc bieät sau : Haáp thuï khí Haáp thuï hôi Dung moâi haáp thuï laø khí Dung moâi haáp thu ít hoøa tan trong nöôùc Vaän haønh ôû nhieät ñoä thaáp ( nhieät ñoä moâi tröôøng ) Chaát höõu cô theo pha khí. Dung moâi haáp thuï laø hôi Dung moâi haáp thu hoøa tan nhieàu trong nöôùc Vaän haønh ôû nhieät ñoä cao Chaát höõu cô ñöôïc taùch thaønh pha loûng rieâng. Haáp phuï : Laø phöông phaùp söû duïng trong vieäc taùch chaát oâ nhieãm trong khí, nöôùc baèng chaát haáp phuï. Chaát ñöôïc söû duïng ñeå haáp phuï thöôøng laø than hoaït tính ñeå loaïi boû caùc thaønh phaàn höõu cô ñoäc haïi trong nöôùc ngaàm vaø nöôùc thaûi coâng nghieäp. Trung hoøa : Phöông phaùp naøy ñöôïc aùp duïng ñeå thay ñoåi ñaëc tính aên moøn cuûa CTNH ñoái vôùi hoùa chaát söû duïng coù theå laø kieàm ( Ca(OH)2, NaOH…) hay acid ( HCl, H2SO4, …). Trong ñoù, caùc ion H+ ( hay OH- ) gaây neân ñaëc tính aên moøn ( khi pH nhoû hôn 2 vaø lôùn hôn 12.5 ) seõ ñöôïc keát hôïp vôùi ion H+ ( hay OH- ) ñeå ñaït pH trung hoøa. H+ + OH- H2O Loïc : Laø quaù trình loaïi caùc caën lô löûng trong nöôùc thaûi baèng caùch söû duïng caùc vaät lieäu xoáp. Ñaây laø quaù trình thöôøng ñöôïc aùp duïng ñeå loaïi boû haøm löôïng caën trong doøng nöôùc thaûi nguy haïi sau xöû lyù baèng phöông phaùp keát tuûa – laéng hay tuyeån noåi. Beân caïnh ñoù cuõng ñöôïc öùng duïng ñeå taùch bôùt nöôùc töø buøn sinh ra trong quaù trình xöû lyù nöôùc thaûi khi ñem buøn ñi ñoát. Keát tuûa : Laø quaù trình aùp duïng nhaèm loaïi boû thaønh phaàn kim loaïi naëng ( Pb, Cd, Zn, Ni, …) coù trong nöôùc thaûi coù tính chaát nguy haïi baèng caùch chuyeån caùc ion naøy töø daïng hoøa tan thaønh daïng khoâng hoøa tan sau ñoù loaïi keát tuûa baèng quaù trình laéng hay loïc. Tuøy theo hoùa chaát söû duïng ñeå keát tuûa kim loaïi maø caùc quaù trình naøy coù nhöõng teân goïi khaùc nhau nhö : keát tuûa hydroxit, keát tuûa sulfide hay keát tuûa carbonate. Me2+ + 2OH- Me(OH)2 Me2+ + S2- MeS Me2+ + CO32- MeCO3 Oxy hoùa khöû : Oxy hoùa khöû laø quaù trình söû duïng roäng raõi trong quaù trình xöû lyù nöôùc thaûi coâng nghieäp, sinh hoaït cuõng nhö trong quaù trình xöû lyù nöôùc thaûi nguy haïi. Phöông phaùp naøy ñöôïc duøng ñeå oxy hoùa khöû caùc thaønh phaàn höõu cô coù ñoäc tính trong nöôùc thaûi nhö : phenol, dung moâi höõu cô chöùa chlo, hôïp chaát ña voøng, benzen, toluen…hay caùc thaønh phaàn voâ cô nhö sulfide, amoniac, xyanua, ion kim loaïi naëng,… Caùc hoùa chaát ñöôïc söû duïng trong quaù trình coù theå laø chlo [ Cl2, NaOCl, Ca(OCl)2 ], H2O2, KMnO4, O3… Ngaøy nay, ngöôøi ta coù xu höôùng söû duïng H2O2 vaø O3 nhieàu vì khi söû duïng chlo, neáu trong nöôùc thaûi coù caùc taïp chaát voøng thôm thì quaù trình oxy hoùa khöû coù theå hình thaønh caùc saûn phaåm phuï coù caùc voøng thôm chöùa chöùa chlor coù tính ñoäc raát cao ñoái vôùi con ngöôøi vaø moâi tröôøng. Beân caïnh ñoù vieäc söû duïng O3 vaø H2O2 keát hôïp vôùi caùc yeáu toá xuùc taùc khaùc nhaèm laøm taêng hieäu quaû cuûa quaù trình xöû lyù. Chaúng haïn vieäc keát hôïp söû duïng vôùi O3/H2O2, UV/H2O2, O3/UV, O3/H2O2/UV… Bay hôi : Bay hôi laø quaù trình ñöôïc söû duïng ñeå loaïi boû caùc thaønh phaàn höõu cô trong nöôùc thaûi, coâ ñaëc nöôùc thaûi hay buøn töø caùc quaù trình xi maï. Quaù trình bay hôi coù theå thöïc hieän trong caùc thieát bò trao ñoåi nhieät thoâng thöôøng hoaëc laø keát hôïp kyõ thuaät maøng. Phöông phaùp sinh hoïc Chaát thaûi nguy haïi cuõng coù theå xöû lyù baèng phöông phaùp sinh hoïc ôû ñieàu kieän hieáu khí vaø yeám khí nhö chaát thaûi thoâng thöôøng. Tuy nhieân, boå sung chuûng loaïi vi sinh ôû ñieàu kieän thích hôïp vaø ñieàu kieän tieán haønh ñöôïc kieåm soaùt chaët cheõ hôn. Quy trình hieáu khí : laø quaù trình hoaït ñoäng cuûa vi sinh vaät chuyeån chaát höõu cô thaønh caùc hôïp chaát voâ cô ( quaù trình khoaùng hoùa ) trong ñieàu kieän coù oxy. Saûn phaåm cuûa quaù trình laø CO2, H2O. Quaù trình yeám khí laø quaù trình khoaùng hoùa nhôø vi sinh vaät ôû ñieàu kieän khoâng coù oxy. Coâng ngheä xöû lyù sinh hoïc yeám khí taïo thaønh saûn phaåm laø CH4 chieám phaàn lôùn, CO2 vaø H2, N2, H2S, NH3. Phöông phaùp nhieät Phöông phaùp naøy laø kyõ thuaät xöû lyù CTNH coù nhieàu öu ñieåm ñöôïc söû duïng ñeå xöû lyù CTNH khoâng theå choân laáùp maø coù khaû naêng chaùy. Trong phöông phaùp naøy, nhôø söï oxy hoùa vaø phaân huyû nhieät maø caùc chaát höõu cô seõ ñöôïc khöû ñoäc tính vaø phaù vôõ caáu truùc. Beân caïnh öu ñieåm laø CTNH gaàn nhö bò phaân huûy hoaøn toaøn ( 99,99% ), tieát kieäm thôøi gian, nhoû goïn, tuy nhieân coù laø quaù trình ñoát coù theå hình thaønh khí ñoäc ( dioxin vaø furan ) khi ñoát chaùy chaát höõu cô coù chöùa chlo trong ñieàu kieän loø ñoát khoâng ñaûm baûo caùc yeáu toá kyõ thuaät hay cheá ñoä vaän haønh khoâng ñöôïc kieåm soaùt chaët cheõ. Phöông phaùp naøy söû duïng caùc loaïi loø ñoát nhö : Loø ñoát chaát loûng Loø ñoát thuøng quay Loø ñoát taàng soâi Loø ñoát chaát loûng ( liquid incinerator ) : Loø ñoát naøy ñöôïc söû duïng ñeå ñoát caùc CTNH höõu cô coù theå bôm ñöôïc, coù theå keát hôïp ñoát chaát thaûi nguy haïi daïng khí. Chaát loûng seõ ñöôïc phun vaøo loø ñoát döôùi daïng söông buïi vôùi kích thöôùc nhoû gioït khoaûng 1µ. Thieát bò coù daïng hình truï naèm ngang, tuy nhieân khi haøm löôïng chaát höõu cô cao coù daïng thaúng ñöùng. Öu ñieåm : Ñoát ñöôïc nhieàu loaïi chaát thaûi loûng nguy haïi. Khoâng yeâu caàu laáy tro thöôøng xuyeân. Thay ñoåi nhieät ñoä nhanh choùng theo toác ñoä nhaäp lieäu. Chi phí baûo trì thaáp. Nhöôïc ñieåm : Chæ aùp duïng ñoái vôùi chaát thaûi coù theå nguyeân töû hoùa. Caàn cung caáp ñeå quaù trình chaùy ñöôïc hoaøn taát traùnh ngoïn löûa taùc ñoäng leân gaïch chòu löûa. Deã bò ngheït beùc khi bôm chaát thaûi loûng coù caën. Loø ñoát thuøng quay : Loø ñoát daïng naøy ñöôïc söû duïng ñeå ñoát chaát thaûi raén, buøn, khí vaø chaát loûng. Thieát bò thöôøng coù daïng hình truï. Thuøng thöôøng quay vôùi vaän toác 0,5 – 1 voøng/phuùt, thôøi gian löu chaát thaûi trong loø töø 0,5 – 1,5 giôø vôùi löôïng chaát thaûi chieám 20% theå tích loø. Öu ñieåm : AÙp duïng cho caû chaát thaûi raén vaø loûng. Coù theå ñoát keát hôïp chaát raén vaø loûng hay ñoát rieâng. Khoâng bò ngheït gi do coù quù trình naáu chaûy. Coù theå naïp chaát thaûi ôû daïng thuøng hoaëc khoái. Quaù trình coù theå laáy tro lieân tuïc maø khoâng aûnh höôûng ñeán quaù trình chaùy. Kieåm soaùt ñöôïc thôøi gian löu cuûa chaát thaûi trong thieát bò. Coù theå naïp chaát thaûi tröïc tieáp maø khoâng caàn phaûi xöû lyù sô boä. Nhöôïc ñieåm : Chi phí ñaàu tö cao. Vaän haønh phöùc taïp. Yeâu caàu löôïng khí dö lôùn do thaát thoaùt qua caùc khôùp noái. Thaønh phaàn tro trong khí thaûi cao. Loø ñoát taàng soâi : Ñöôïc söû duïng ñeå xöû lyù chaát thaûi daïng loûng, khí, trong ñoù chaát thaûi ñöôïc ñöa vaøo lôùp vaät lieäu laø caùt, haït nhoâm, carbonate calci. Nhieät ñoä vaän haønh cuûa thieát bò naøy laø 670 – 870 oC vaø löôïng khí dö caáp cho loø laø 25 – 150% löôïng khí lyù thuyeát. Öu ñieåm : Coù theå aùp duïng cho caû chaát thaûi raén vaø loûng, khí. Thieát keá ñôn giaûn, hieäu quaû cao. Nhieät ñoä khí thaûi thaáp, löôïng khí dö yeâu caàu thaáp Löôïng nhaäp lieäu caàn coá ñònh. Nhöôïc ñieåm : Khoù taùch phaàn khoâng chaùy ñöôïc. Lôùp dòch chuyeån phaûi ñöôïc tu söõa vaø baûo trì. Coù khaû naêng phaù vôõ lôùp ñeäm. Nhieät ñoä ñoát chaùy bò khoáng cheá bôûi vì neáu cao hôn 815 oC coù khaû naêng phaù vôõ lôùp ñeäm. Chöa ñöôïc söû duïng nhieàu trong xöû lyù chaát thaûi nguy haïi. Loø ñoát ST ( coâng ngheä ñoát khoâng khoùi ) Hieän nay trong nöôùc ñaõ thieát keá neân moät soá loaïi loø ñoát coù tính naêng khaû thi nhö loø ñoát ST cuûa Coâng ty Khoa hoïc vaø coâng ngheä veà Baûo veä moâi tröôøng (STEPRO) ñaõ thieát keá. Loø ñoát raùc ñöôïc ST ñöôïc thieát keá tính toaùn khoa hoïc veà cheá ñoä nhieät, cheá ñoä ñoái löu cuûa doøng khí, giuùp tieát kieäm nhieân lieäu, ñoát chaùy hoaøn toaøn chaát thaûi vaø khoâng nhìn thaáy khoùi thoaùt ra. Coâng ngheä khoâng khoùi naøy laø moät öu ñieåm noåi baät. Loø coù 2 buoàng sô caáp vaø thöù caáp, nhieät ñoä buoàng sô caáp duy trì ôû 600 – 850 oC, nhieät ñoä buoàng thöù caáp duy trì ôû 1.050 – 1.200oC, buoàng löu nhieät daøi 3m, neân thôøi gian löu chaùy lôùn hôn 2 giaây, coù khaû naêng ñoát chaùy trieät ñeå caùc CTNH keå caû dioxin. Vôùi söï trôï giuùp cuûa heä thoáng xöû lyù khí 2 caáp, khí thaûi ñaït tieâu chuaån moâi tröôøng theo TCVN 6560-1999. Do buoàng ñoát chaát thaûi nguy haïi ST laøm baèng beâ toâng chòu nhieät neân raát beàn vaø khoâng bò maát nhieät. Chæ sau 15 – 20 phuùt khôûi ñoäng laø ñaït nhieät ñoä coù theå naïp CTNH vaøo loø ñoát. Caùc voøi ñoát töï ñoäng ñoùng ngaét neân tieâu giaûm tieâu hao nhieân lieäu, tính trung bình tyû suaát tieâu hao nhieân lieäu cho 1 kg raùc laø 0,5 – 0,6 kg daàu DO. Heä thoáng xöû lyù söû duïng xiclon aùp löïc vaø phun söông, coù khaû naêng loaïi boû trieät ñeå buïi vaø khí axit. Loø ñöôïc thieát keá tính toaùn khoa hoïc veà cheá ñoä nhieät, cheá ñoä ñoái löu cuûa doøng khoâng khí, giuùp tieát kieäm nhieân lieäu, ñoát chaùy hoaøn toaøn chaát thaûi, khí thaûi ñaït tieâu chuaån moâi tröôøng TCVN 6560-1999 vaø khoâng nhìn thaáy khoùi thoaùt ra. “Coâng ngheä khoâng khoùi” laø moät öu ñieåm noåi baät maø khoâng coù baát kyø loø ñoát raùc naøo ñang löu haønh ôû nöôùc ta ( keå caû nhaäp cuûa nöôùc ngoaøi) hieän nay coù ñöôïc. Ngoaøi ra, vieäc ñöa voøi ñoát Rillo (cuûa Italy) 2 caáp vaøo söû duïng, ñoát baèng daàu DO giuùp cho nhaø ñaàu tö tieát kieäm ñöôïc nhieân lieäu, giaûm giaù thaønh vaän haønh, baûo veä toát söùc khoûe cuûa coâng nhaân vaän haønh. BAÛNG 5 : Nhöõng ñaëc tính kyõ thuaät cuûa loø ñoát chaát thaûi nguy haïi ST Model ST-15 ST-30 ST-50 ST-80 ST-120 ST-200 ST-500 Coâng suaát, kg/h 15 30 50 80 120 200 500 Theå tích buoàng sô caáp, m3 0,40 0,64 1,25 1,82 2,94 5,12 12,10 Theå tích buoàng thöù caáp, m3 0,20 0,36 0,46 0,62 0,86 1,76 3,70 Chieàu buoàng löu nhieät, m 3 Nhieät ñoä buoàng sô caáp, oC 600 – 850 Nhieät ñoä buoàng thöù caáp, oC 1050 – 1200 Thôøi gian löu chaùy, giaây 2 Voøi ñoát sô caáp Rillo 2 caáp (Italy), ñieàu chænh khí töï ñoäng, töï ñoäng chuyeån ñoåi cheá ñoä ñoát khí, nhieät ñoä ñaït tôùi giôùi haïn ñaët, giuùp tieát kieäm chi phí, ñöôïc boá trí ñaëc bieät neân ñaït hieäu suaát ñoát chaát thaûi raát cao. Voøi ñoát buoàng thöù caáp Rillo (Italy), ñieàu chænh khí töï ñoäng. Model ST-15 ST-30 ST-50 ST-80 ST-120 ST-200 ST-500 Chieàu cao ñænh oáng khoùi, m 8 8 10 12 15 20 30 Ñöôøng kính oáng khoùi, m 0,3 0,4 0,5 0,8 1,2 Chieàu daøy thaønh loø, mm 220 220 220 300 300 300 300 Vaät lieäu buoàng ñoát Vaät lieäu chòu nhieät 1600oC Vaät lieäu buoàng haï nhieät Vaät lieäu chòu nhieät 1600oC Nhieân lieäu Daàu DO hoaëc gas(tuøy choïn) Tieâu hao nhieân lieäu 0,5-0,6 lít/kg raùc thaûi, tuøy thuoäc vaøo ñoä aåm vaø nhieät trò cuûa raùc Tieâu hao ñieän, W 600 800 2000 3000 4000 5000 6000 Khoái löôïng, Taán 5 8 10 16 22 34 45 Naïp raùc töï ñoäng (töï choïn) Heä thoáng xi lanh thuûy löïc ñöôïc ñieàu khieån töï ñoäng baèng PLC hoaït ñoäng theo chöông trình. Tieâu chuaån chaát löôïng Ñaït tieâu chuaån moâi tröôøng TCVN 5938, TCVN 6560-2005 vaø tieâu chuaån chaát löôïng TCVN 7380-2004. Khi ñoát khoâng nhìn thaáy khoùi thoaùt ra- “Coâng ngheä khoâng khoùi” Phöông phaùp oån ñònh hoaù raén OÅn ñònh vaø hoùa raén laø quaù trình laøm taêng caùc tính chaát vaät lyù cuûa chaát thaûi, giaûm khaû naêng phaùt taùn vaøo moâi tröôøng hay laøm giaûm tính ñoäc haïi cuûa chaát oâ nhieãm. Quaù trình laøm oån ñònh laø quaù trình maø chaát theâm vaøo ñöôïc troän vôùi chaát thaûi ñeå giaûm tôùi möùc toái thieåu khaû naêng phaùn taùn cuûa CTNH ra khoûi khoái chaát thaûi vaø laøm giaûm tính ñoäc ñeán môùi toái thieåu. Quaù trình ñoùng raén laø quaù trình söû duïng caùc chaát phuï gia laøm thay ñoåi baûn chaát vaät lyù cuûa chaát thaûi ( thay ñoåi tính keùo, neùn hay ñoä thaám ). Phöông phaùp oån ñònh - hoùa raén ñöôïc söû duïng roäng raõi trong xöû lyù CTNH voâ cô. Khi thöïc hieän quaù trình, buøn thaûi caàn ñöôïc taùch nöôùc, ñieàu chænh sao cho pH ñaït yeâu caàu vaø chuyeån kim loaïi sang daïng khoâng hoøa tan ñeå giaûm khaû naêng dòch chuyeån cuûa chaát thaûi vaøo moâi tröôøng. Hieän traïng phaùt sinh Nguoàn goác phaùt sinh Theo soá lieäu thoáng keâ cuûa  Sôû Taøi nguyeân vaø Moâi tröôøng TP Hoà Chí Minh, hieän nay, treân ñòa baøn thaønh phoá coøn coù 13 khu coâng nghieäp, 02 khu cheá xuaát, 700 nhaø maùy coâng nghieäp coù qui moâ lôùn vaø gaàn 12.000 cô sôû saûn xuaát vöøa vaø nhoû thaûi ra khoaûng töø 1500 ñeán 1800 taán chaát thaûi raén coâng nghieäp moãi ngaøy, moãi ngaøy TP.HCM tieáp nhaän khoaûng 150 - 200 taán chaát thaûi nguy haïi ( chieám khoaûng 20% toång soá). Ngoaøi ra chöa keå chaát thaûi töø caùc tænh laân caän nhö Ñoàng Nai, Bình Döông, Baø Ròa-Vuõng Taøu, Long an… ñöa veà thaønh phoá ñeå xöû lyù. Theo thoáng keâ cuûa döï aùn “ Quy hoïach toång theå veà CTRCN-CTNH”, soá löôïng CTNH theo öôùc tính rieâng taïi TP HCM ñeán naêm 2012 thaûi ra moät naêm leân ñeán 321.000 taán. Song song ñoù, maëc duø TP.HCM ñaõ coù nhöõng baõi choân laáp CTR sinh hoaït nhö Goø Caùt, Phöôùc Hieäp, nhöng vaãn chöa coù baõi choân laáp rieâng cho CTNH. Ñieàu naøy goùp phaàn taïo neân nhöõng khoù khaên trong coâng taùc quaûn lyù CTNH treân ñòa baøn thaønh phoá cuõng nhö taïo ra nguy cô tieàm taøng ñeán söùc khoûe con ngöôøi vaø moâi tröôøng xung quanh. Vôùi söï phaùt trieån nhö hieän nay, theo ñaùnh giaù cuûa caùc chuyeân gia, caùc nhaø khoa hoïc neáu tieáp tuïc quaûn lyù theo tình traïng hieän nay thì chaát thaûi nguy haïi seõ trôû thaønh moät moái nguy haïi thöïc söï cho thaønh phoá. Möùc ñoä nguy haïi ñöôïc phaân loaïi theo Caùc ngaønh ngheà coâng nghieäp: Thuoác baûo veä thöïc vaät, hoùa chaát cô baûn, xi maï, thuoäc da, pin, aéc qui, ñieän- ñieän töû, möïc in, döôïc phaåm, cao su, myõ phaåm, giaøy da, cô khí, nhuoäm, daàu, nhöïa, goã, giaáy, thuûy tinh, vaät lieäu xaây döïng , thöïc phaåm, may maëc vaø caùc ngaønh khaùc. BAÛNG 6 : Toång taûi löôïng chaát thaûi raén coâng nghieäp – nguy haïi taïi thaønh phoá Hoà Chí Minh STT Nguoàn Chaát Thaûi Toång löôïng CTRCN-CTNH (taán/naêm) Taûi löôïng CTNH trong CTRCN (taán/naêm) 1 KCN-KCX 155.080,285 31.016,3 2 Nhaø maùy lôùn naèm ngoaøi KCN-KCX 58.844,8 11.768,96 3 Cô sôû vöøa vaø nhoû naèm ngoaøi KCN-KCX 356.155,9 71.231,18 6 Daàu nhôùt thaûi 9.898 9.898 Toång Coäng 579977,1 123913,4 Nguoàn: Sôû Taøi Nguyeân vaø Moâi Tröôøng naêm 2005 BAÛNG 7 : Löôïng chaát thaûi nguy haïi qua caùc naêm Loaïi raùc 2005 2010 2020 Ñoâ thò - 21 42 Coâng nghieäp 0.58 2.76 9.66 Y teá - 0.019 0.022 Toång coäng - 23.779 51.682 Ñôn vò : trieäu taán / naêm Nguoàn : World Bank, MONRE, CIDA. Ngoaøi ra, löôïng CTNH coøn phaùt sinh töø caùc nguoàn khaùc nhö caùc hoaït ñoäng sinh hoaït haèng ngaøy, hoaït ñoäng thöông maïi dòch vuï, du lòch, nghieân cöùu ñaøo taïo vaø caùc hoaït ñoäng giao dòch khaùc chöa coù con soá cuï theå. Neáu xeùt rieâng veà hoaït ñoäng nghieân cöùu khoa hoïc vaø giaùo duïc thì löôïng chaát thaûi nguy haïi phaùt sinh töø caùc nguoàn treân cuõng laø moät vaán ñeà caàn quan taâm. Trong quaù trình nghieân cöùu vaø phuïc vuï coâng taùc giaûng daïy taïi caùc phoøng thí nghieäm thuoäc caùc tröôøng ñaïi hoïc, löôïng hoùa chaát ñöôïc söû duïng vaø thaûi boû hieän nay chöa ñöôïc quaûn lyù chaët cheõ vaø chöa ñöôïc quan taâm thích ñaùng, coù theå daãn ñeán söï an toaøn cho söùc khoeû cuûa sinh vieân cuõng nhö nhöõng ngöôøi tröïc tieáp tham gia. Töø nhöõng soá lieäu thoáng keâ cho thaáy , neáu khoâng quaûn lyù chaët cheõ, löôïng chaát thaûi nguy haïi treân seõ laø nguy cô tieàn taøng gaây oâ nhieãm moâi tröôøng nghieâm troïng. Nhöng cho ñeán thôøi ñieåm naøy thaønh phoá vaãn chöa coù moät heä nhaø maùy ñaùp öùng ñöôïc yeâu xöû lyù chaát thaûi coâng nghieäp, chaát thaûi nguy haïi ñang ñoå xuoáng töøng ngaøy, töøng giôø. Moät soá loaïi hình phaùt sinh tieâu bieåu Hieän nay, coù 3 nguoàn phaùt sinh chaát thaûi nguy haïi :saûn xuaát coâng nghieäp, caùc hoaït ñoäng sinh hoaït, phoøng thí nghieäm. Theo thoáng keâ hieän nay, caùc nguoàn phaùt sinh CTNH hieän nay chuû yeáu laø töø coâng nghieäp. Nhìn chung treân ñòa baøn Tp Hoà Chí Minh hieän nay coù 929 KCN-KCX bao goàm 645 cô sôû saûn xuaát qui moâ lôùn, 284 cô sôû saûn xuaát qui moâ vöøa vaø nhoû. Beân ngoaøi KCN-KCX treân ñòa baøn quaän huyeän quaûn lyù coù 7163 trong ñoù coù 1011 cô sôû saûn xuaát qui moâ lôùn vaø 6152 cô sôû saûn xuaát qui moâ vöøa vaø nhoû. Trong ñoù bao goàm caùc ngaønh sau : STT NGAØNH COÂNG NGHIEÄP Chaát thaûi töø ngaønh thaêm doø, khai thaùc, cheá bieán khoaùng saûn, daàu khí vaø than Chaát thaûi töø ngaønh saûn xuaát hoaù chaát voâ cô Chaát thaûi töø ngaønh saûn xuaát hoaù chaát höõu cô Chaát thaûi töø ngaønh nhieät ñieän vaø caùc quaù trình nhieät khaùc Chaát thaûi töø ngaønh luyeän kim Chaát thaûi töø ngaønh saûn xuaát vaät lieäu xaây döïng vaø thuyû tinh Chaát thaûi töø quaù trình xöû lyù, che phuû beà maët, taïo hình kim loaïi vaø caùc vaät lieäu khaùc Chaát thaûi töø quaù trình saûn xuaát, ñieàu cheá, cung öùng, söû duïng caùc saûn phaåm che phuû (sôn, veùc ni, men thuyû tinh), chaát keát ) Chaát thaûi töø ngaønh cheá bieán goã, saûn xuaát caùc saûn phaåm goã, giaáy vaø boät giaáy Chaát thaûi töø ngaønh cheá bieán da, loâng vaø deät nhuoäm Chaát thaûi xaây döïng vaø phaù dôõ (keå caû ñaát ñaøo töø caùc khu vöïc bò oâ nhieãm) Chaát thaûi töø caùc cô sôû taùi cheá, xöû lyù, tieâu huyû chaát thaûi, xöû lyù nöôùc caáp sinh hoaït vaø coâng nghieäp Chaát thaûi töø ngaønh y teá vaø thuù y (tröø chaát thaûi sinh hoaït töø ngaønh naøy) Chaát thaûi töø ngaønh noâng nghieäp, laâm nghieäp vaø thuyû saûn Thieát bò, phöông tieän giao thoâng vaän taûi ñaõ heát haïn söû duïng vaø chaát thaûi töø hoaït ñoäng phaù dôõ, baûo döôõng thieát bò, phöông tieän giao thoâng vaän taûi Chaát thaûi hoä gia ñình vaø chaát thaûi sinh hoaït töø caùc nguoàn khaùc Daàu thaûi, chaát thaûi töø nhieân lieäu loûng, chaát thaûi dung moâi höõu cô, moâi chaát laïnh vaø chaát ñaåy (propellant) Caùc loaïi chaát thaûi bao bì, chaát haáp thuï, gieû lau, vaät lieäu loïc vaø vaûi baûo veä Caùc loaïi chaát thaûi khaùc Tuy nhieân, ngoaøi caùc nguoàn thaûi töø hoaït ñoäng saûn xuaát coâng nghieäp, thì moät löôïng lôùn CTNH phaùt sinh töø hoä gia ñình, caùc phoøng thí nghieäm vaø caùc trung taâm nghieân cöùu tröïc thuoäc caùc tröôøng ñaïi hoïc hay ngoaøi caùc tröôøng ñaïi hoïc ñeàu chöa ñöôïc kieåm soaùt vaø thoáng keâ. Hieän traïng heä thoáng quaûn lyù Naêng löïc quaûn lyù Hieän nay, Sôû Taøi nguyeân vaø Moâi tröôøng TP.HCM laø cô quan chuyeân moân thuoäc UÛy ban nhaân daân thaønh phoá, tham möu vaø giuùp UÛy Ban Nhaân Daân thaønh phoá thöïc hieän chöùc naêng quaûn lyù Nhaø nöôùc veà taøi nguyeân ñaát, taøi nguyeân nöôùc, taøi nguyeân khoaùng saûn, moâi tröôøng, chaát thaûi raén, khí töôïng thuûy vaên, ño ñaïc vaø baûn ñoà treân ñòa baøn Thaønh phoá Hoà Chí Minh. Coâng cuï phaùp lyù hieän haønh Caùc vaên baûn phaùp lyù coù lieân quan : Tp. Hoà Chí Minh ñaõ xaây döïng ñöôïc moät khung phaùp lyù phuø hôïp ñoái vôùi caùc hoaït ñoäng baûo veä moâi tröôøng noùi chung vaø quaûn lyù chaát thaûi raén – chaát thaûi nguy haïi noùi rieâng nhö : - Luaät Baûo veä Moâi tröôøng ñöôïc Quoác hoäi thoâng qua ngaøy 29 thaùng 11 naêm 2005 vaø coù hieäu löïc töø ngaøy 01 thaùng 07 naêm 2006. - Nghò ñònh soá 80/2006/ NÑ-CP ngaøy 09/08/2006 cuûa Chính phuû höôùng daãn thi haønh Luaät Baûo veä Moâi tröôøng. - Nghò quyeát 41-NQ/TW ngay 15/11/2004 cuûa Boä Chính trò veà baûo veä moâi tröôøng trong thôøi kyø coâng nghieäp hoaù, hieän ñaïi hoaù ñaát nöôùc. - Quyeát ñònh soá 34/QÑ-TTg ngaøy 22 thaùng 02 naêm 2005 cuûa Thuû töôùng Chính phuû veà vieäc ban haønh keá hoaïch haønh ñoäng thöïc hieän Nghò quyeát soá 41-NQ/TW cuûa Boä Chính trò veà baûo veä moâi tröôøng trong thôøi kyø coâng nghieäp hoaù, hieän ñaïi hoaù ñaát nöôùc. - Chieán löôïc baûo veä moâi tröôøng quoác gia ñeán naêm 2010 vaø ñònh höôùng ñeán naêm 2020 vôùi nhöõng muïc tieâu cuï theå laø tyû leä thu gom chaát thaûi raén sinh hoaït ñaït 90%, xöû lyù vaø tieâu huyû 60% chaát thaûi nguy haïi vaø 100% chaát thaûi y teá. Cô quan chuû trì vaø trieån khai thöïc hieän laø Boä Taøi nguyeân vaø Moâi tröôøng. Beân caïnh ñoù coù caùc höôùng daãn veà quaûn lyù vaø xöû lyù chaát thaûi raén coøn coù caùc coâng cuï höõu hieäu trong quaûn lyù chaát thaûi raén, caùc vaên baûn quy phaïm phaùp luaät veà chaát thaûi raén vaø chaát thaûi nguy haïi nhö: - Chæ thò soá 199/TTg ngaøy 3 thaùng 4 naêm 1997 cuûa Thuû töôùng Chính phuû veà nhöõng bieän phaùp caáp baùch trong coâng taùc quaûn lyù CTR ôû caùc ñoâ thò vaø KCN; - Quyeát ñònh soá 152/1999/QÑ-TTg ngaøy 10 thaùng 7 naêm 1999 cuûa Thuû töôùng Chính phuû pheâ duyeät Chieán löôïc quaûn lyù chaát thaûi raén taïi caùc ñoâ thò vaø khu coâng nghieäp Vieät Nam ñeán naêm 2020; - Thoâng tö 12/2006/TT-BTNMT ñöôïc ban haønh ngaøy 26/12/2006 - Quyeát ñònh soá 23/2006/QÑ-BTNMT ban haønh ngaøy 26/12/2006 - Quyeát ñònh soá 22//2006/QÑ-BTNMT ban haønh ngaøy 26/12/2006 Caùc tieâu chuaån Vieät Nam veà chaát thaûi nguy haïi Ngoaøi ra coù caùc vaên baûn höôùng daãn khaùc cuøng vôùi heä thoáng vaên baûn phaùp lyù taïo thaønh haønh lang phaùp lyù thuaän lôïi cho coâng taùc quaûn lyù chaát thaûi raén ôû Vieät Nam nhö heä thoáng caùc tieâu chuaån Chaát thaûi raén (CTR) ôû nöôùc ta môùi ñöôïc tieán haønh trong khoaûng naêm naêm gaàn ñaây vaø ban haønh ñöôïc 2 tieâu chuaån Vieät Nam bao goàm: TVCN 6706 : 2000 : Chaát thaûi nguy haïi - phaân loaïi. TCVN 6707 : 2000 : Chaát thaûi nguy haïi - daáu hieäu caûnh baùo, phoøng ngöøa. Thöïc traïng quaûn lyù Hieän nay, tính ñeán cuoái naêm 2006 treân toaøn thaønh phoá coù 310 chuû ñang kyù nguoàn thaûi chaát thaûi nguy haïi, hôn 23 ñôn vò thu gom vaän chuyeån, xöû lyù chaát thaûi nguy haïi. ( PHUÏ LUÏC DANH SAÙCH ) BAÛNG 8 : Soá hoà sô ñaêng kyù chuû nguoàn thaûi vaø caáp pheùp thu gom, vaän chuyeån, xöû lyù chaát thaûi nguy haïi STT Ñôn vò Soá löôïng Caáp môùi Gia haïn Heát haïn 1 Soå chuû nguoàn thaûi 100 4 2 Giaáy pheùp thu gom, vaän chuyeån, löu giöõ 8 6 2 3 Giaáy pheùp thu gom, vaän chuyeån, löu giöõ, xöû lyù 1 5 1 BAÛNG 9 :Toång hôïp khoái löôïng xöû lyù chaát thaûi nguy haïi cuûa caùc coâng ty hoaït ñoäng thu gom, vaän chuyeån, xöû lyù naêm 2006 STT Teân ñôn vò 6 thaùng ñaàu naêm 6 thaùng cuoái naêm Naêm 2006 Coâng ty Moâi Tröôøng Xanh 660 1.321 1.981 Coâng ty Vieät UÙc 1.448 1.885 3.253 Coâng ty Taân Ñöùc Thaûo 137 235 372 Coâng ty Moâi Tröôøng Ñoâ Thò 7.5 10.3 17.8 Coâng ty TNHH Thaønh Laäp 187.1 88.8 275.9 Coâng ty TNHH Quoác Vieät - 0 0 Coâng ty xaêng daàu Minh Taán 262.5 (m3) 292 (m3) 554.5 (m3) Cô sôû taùi cheá daàu nhôùt Toaøn Thaéng 75.750 (lit) 16.456 (lit) 92.230 (lit) Ñôn vò : taán Nguoàn : Sôû Taøi Nguyeân vaø Moâi Tröôøng TPHCM 2006 Hieän nay treân ñòa baøn TPHCM, coù khoaûng 21 ñôn vò löu tröõ , vaän chuyeån xöû lyù tieâu huûy chaát thaûi coâng nghieäp- nguy haïi . Trong ñoù coù 7 ñôn vò trieån coù chöùc naêng taùi cheá, xöû lyù, tieâu huûy taát caû caùc CTNH : Coâng ty Moâi Tröôøng Ñoâ Thò TP HCM Coâng ty TNHH TM-DV-SX Moâi Tröôøng Xanh Coâng ty coå phaàn Moâi Tröôøng Vieät UÙc Coâng ty TNHH xöû lyù Moâi Tröôøng Thaønh Laäp Coâng ty TNHH TM & VT Xaêng daàu Minh Taán Coâng ty TNHH Taân Ñöùc Thaûo Cô sôû taùi cheá daàu caën Toaøn Thaéng Hoaït ñoäng cuûa caùc ñôn vò naøy khoâng chæ trieån khai treân ñòa baøn TPHCM, maø coøn môû roäng ra caùc tænh thaønh trong Vuøng Kinh teá troïng ñieåm phía Nam vaø moät soá tænh thaønh phía Baéc. Hieän nay, hoaït ñoäng vaän chuyeån CTRCN-CTNH treân ñòa baøn TPHCM vaãn chöa ñöôïc quy hoïach cuï theå. Heä thoáng phoøng thí nghieäm trong khuoân vieân caùc tröôøng ñaïi hoïc taïi thaønh phoá Hoà Chí Minh Quy moâ vaø soá löôïng tröôøng ñaïi hoïc taïi Tp. Hoà Chí Minh Tính ñeán thaùng 4/2004, treân ñòa baøn thaønh phoá coù 29 tröôøng ÑH ( trong ñoù coù 9 tröôøng daân laäp – baùn coâng vaø 1 tröôøng coù 100% voán nöôùc ngoaøi ), haàu heát ñeàu do trung öông quaûn lyù. Neáu tính luoân caùc tröôøng ñaïi hoïc coù phaân hieäu taïi thaønh phoá thì soá tröôøng ñaïi hoïc laø 39 tröôøng. Nhöng tính ñeán thôøi ñieåm hieän nay ( 2007 ), toång soá tröôøng ÑH taïi TPHCM hieän nay ñaõ leân ñeán 41 tröôøng. Nhö vaäy, soá löôïng tröôøng ñaïi hoïc taäp trung taïi TPHCM chieám tyû leä khaù lôùn treân toång soá 139 tröôøng treân phaïm vi caû nöôùc ( neáu khoâng keå caùc tröôøng thuoäc khoái an ninh – quaân söï – quoác phoøng, thaønh phoá Hoà Chí Minh chieám hôn 1/3 soá tröôøng ñaïi hoïc vaø 1/7 soá löôïng caùc tröôøng cao ñaúng ). BAÛNG 10 : Soá löôïng caùc tröôøng ñaïi hoïc – cao ñaúng cuûa thaønh phoá HCM vaø caùc khu vöïc khaùc . STT Khu vöïc Naêm Döï baùo 1999 2000 2005 2010 1 Haø Noäi 52 54 54 54 2 Ñoàng baèng Soâng Hoàng 30 37 38 40 3 Taây Nguyeân 4 4 4 4 4 Duyeân haûi Nam Trung Boä 16 16 19 20 5 Thaønh phoá Hoà Chí Minh 38 39 41 45 Nguoàn : Thoáng keâ giaùo duïc Cao ñaúng vaø Ñaïi hoïc – Boä Giaùo Duïc vaø Ñaøo Taïo Ñieàu naøy cho thaáy thaønh phoá Hoà Chí Minh phaûi gaùnh vaùc moät phaàn traùch nhieäm trong ñaøo taïo nguoàn nhaân löïc cho caû khu vöïc phía Nam noùi chung vaø cho khi vöïc ñoàng baèng soâng Cöûu Long noùi rieâng. Neáu chæ tính ñeán thôøi ñieåm naêm hoïc 2005 – 2006, soá sinh vieân theo hoïc ÑH ôû moïi loaïi hình ñaøo taïo ( chính quy, cao ñaúng, taïi chöùc ) taïi thaønh phoá Hoà Chí Minh laø 248434. Nhöõng tröôøng coù soá löôïng sinh vieân lôùn nhö tröôøng Ñaïi hoïc Kinh teá Tp. HCM, Ñaïi hoïc Baùch khoa, Ñaïi hoïc Noâng Laâm, ….Nhìn chung, tyû leä sinh vieân heä chính quy ôû caùc tröôøng coâng laäp cheám 55%, coøn laïi laø caùc tröôøng baùn coâng vaø daân laäp. Cô sôû vaät chaát phoøng thí nghieäm Cô sôû vaät chaát ñoùng moät vai troø quan troïng, aûnh höôûng ñeán chaát löôïng cuûa ñaøo taïo. Tuy nhieân do ñieàu kieän kinh teá chung, ñaàu tö cuûa nhaø nöôùc vaøo khoái caùc tröôøng khoa hoïc kyõ thuaät chöa cao, ñaàu tö cho maûng giaùo duïc caû nöôùc chæ coù 17,2 % GNP caû nöôùc. Ngoaïi tröø Ñaïi hoïc quoác gia Tp.HCM coù dieän tích maët baèng duøng cho giaûng daïy trình ñoä ñaïi hoïc ñaït chuaån khu vöïc, thì haàu heát caùc tröôøng ñaïi hoïc trong thaønh phoá ñeàu coù dieän tích chaät heïp khoâng xöùng vôùi nhu caàu gia taêng veà quy moâ cuõng nhö chaát löôïng ñaøo taïo. Nhìn chung, phöông tieän giaûng daïy, thí nghieäm, thöïc taäp, nghieân cöùu ôû caùc tröôøng ñeàu thieáu thoán . Chæ tính rieâng caùc phoøng thí nghieäm hieän nay thuoäc khuoân vieân tröôøng ñaïi hoïc khoaûng hôn 200 phoøng. Tuy nhieân, chaát löôïng caùc phoøng thí nghieäm hieän nay chöa ñaûm baûo veà nhu caàu hoïc taäp nghieân cöùu vaø caùc yeáu toá veà an toaøn cho sinh vieân tham gia hoïc taäp. Vieäc xaây döïng caùc phoøng thí nghieäm troïng ñieåm coù taàm côõ quoác gia chöa ñöôïc trieån khai taïi thaønh phoá Hoà Chí Minh. Neáu xeùt rieâng caùc phoøng thí nghieäm hoùa hoïc vaø sinh hoïc, soá löôïng PTN hieän nay ñaõ hôn 100 PTN trong khuoân vieân tröôøng ñaïi hoïc treân toång soá gaàn 200 phoøng thí nghieäm veà hoùa hoïc vaø sinh hoïc treân ñòa baøn thaønh phoá. BAÛNG 11 : Soá löôïng phoøng thí nghieäm taïi moät soá tröôøng STT Teân tröôøng Soá löôïng Toång soá PTN trong tröôøng Hoùa hoïc Sinh hoïc Kyõ Thuaät Coâng Ngheä 2 1 22 Ñaïi hoïc khoa hoïc töï nhieân 12 10 110 Ñaïi hoïc Baùch khoa 25 8 96 Ñaïi hoc Toân Ñöùc Thaéng 4 1 11 Ñaïi hoïc Vaên Lang 2 1 9 Ñaïi hoïc Sö Phaïm Kyõ Thuaät 8 4 30 Ñaïi hoïc Noâng Laâm 15 10 112 Ñaïi hoïc Y Döôïc Tp.HCM 22 11 33 Ñaïi hoïc Coâng Ngheä Saøi Goøn - - 6 Nguoàn : Boä Giaùo Duïc vaø Ñaøo Taïo Chöùc naêng cuûa caùc phoøng thí nghieäm ngoaøi muïc tieâu phuïc vuï coâng taùc giaûng daïy vaø ñaùp öùng nhu caàu nghieân cöùu khoa hoïc thì coøn thöïc hieän caùc chæ tieâu phuïc vuï phaân tích töø beân ngoaøi, ñaùp öùng nhu caàu cho caùc ñeà taøi trong thaønh phoá vaø caùc tænh laân caän. Heä thoáng caùc phoøng thí nghieäm trong khuoân vieân tröôøng ñaïi hoïc Kyõ Thuaät Coâng Ngheä Tp.HCM Tính ñeán thôøi ñieåm hieän nay, Tröôøng Ñaïi hoïc Kyõ Thuaät Coâng Ngheä Tp. HCM vôùi chín khoa ñaøo taïo hôn 15 chuyeân ngaønh nhö quaûn trò kinh doanh, quaûn lyù vaø kyõ thuaät moâi tröôøng, coâng ngheä s._. saùt trong thôøi gian qua cho thaáy, caùc vaán ñeà lieân quan ñeán chaát thaûi nguy haïi nhö sau : Chaát thaûi raén : chöa ñöôïc phaân loaïi, thu gom, chöa coù thieát bò thu gom rieâng. Ñaùng quan taâm nhaát laø hoùa chaát thaûi chöa ñöôïc thu gom xöû lyù, caùc chaát thaûi coù chöùa caùc thaønh phaàn sinh hoïc laây nhieãm chöa ñöôïc khöû truøng – dieät khuaån. Caùc hoùa chaát hö hoûng, caùc loï ñöïng hoùa chaát thaûi coøn vaát lung tung, laãn loän vôùi chaát thaûi sinh hoaït. Moät soá loaïi thuoác thöû khoâng ñöôïc xöû lyù tröôùc khi thaûi boû maø ñöôïc xaû thaûi vaøo heä thoáng coáng. Caùc duïng cuï thaûi chöa ñöôïc thu gom trong caùc thuøng an toaøn ñaûm baûo khoâng gaây traày xöôùc cho sinh vieân. Nöôùc thaûi : caùc dung dòch sau khi thöû nghieäm khoâng ñöôïc thu gom trong caùc thuøng chöùa maø chæ ñöôïc pha loaõng sô tröôùc khi ñoå vaøo heä thoáng coáng. Trong dung dòch thaûi coù chöùa caùc thaønh phaàn im loaïi naëng nhö Cr, Ni, Cd, As; caùc ion NO3-, NO2-, Cl-; caùc acid nhö HNO3, H2SO4; caùc thuoác thöû höõu cô; caùc dung dòch höõu cô coù ñoäc tính gaây ung thö nhö benzen, vynil chlorua, toluene, dichloro methane, … Khí thaûi : khí thaûi chuû yeáu laø hôi caùc dung moâi, hôi acid, vaø caùc khí sinh ra töø caùc phaûn öùng. Chuû yeáu laø hôi cuûa caùc acid ñaäm ñaëc nhö acid sulfuric, acid nitrit; hôi caùc dung moâi nhö toluene, benzen, methanol, ether,…Caùc khí sinh ra töø caùc phaûn öùng chöa ñöôïc kieåm soaùt. Rieâng caùc tröôøng thuoäc khoái Y nhö Trung Taâm Ñaøo Taïo Caùn Boä Y Teá, qua khaûo saùt cho thaáy caùc chaát thaûi coù thaønh phaàn sinh hoïc nguy haïi ñöôïc thu gom vaø ñöôïc xem nhö laø chaát thaûi y teá sau khi thaûi boû. Caùc chaát thaûi naøy ñöôïc thu gom vaø xöû lyù rieâng.Tuy nhieân, caùc hoùa chaát thaûi vaãn chöa ñöôïc thu gom vaø xöû lyù. Ngoaøi ra, moät soá PTN trong caùc tröôøng moät soá chaát ñöôïc thu hoài vaø söû duïng laïi phuï vuï cho vieäc phaân tích trong PTN. Toùm laïi, qua thôøi gian khaûo saùt taïi caùc tröôøng ñaïi hoïc cho thaáy vieäc phaùt sinh vaø quaûn lyù chaát thaûi nguy haïi taïi caùc tröôøng vaãn coøn nhieàu baát caäp, caùc hoùa chaát nguy haïi ngaøy ngaøy vaãn ñöôïc thaûi ra maø chöa coù bieän phaùp xöû lyù tröôùc khi xaû thaûi. Caùc moái nguy haïi tieàm taøng vaãn coøn toàn ñoïng maø chöa coù caùc bieän phaùp an toaøn. Do ñoù, caàn phaûi coù chöông trình quaûn lyù chaát thaûi nguy haïi PTN noùi rieâng vaø CTNH trong khuoân vieân tröôøng ñaïi hoïc noùi chung ñeå quaûn lyù moät caùch chaët cheõ hôn veà CTNH, ñaûm baûo an toaøn vaø baûo veä moâi tröôøng. Hieän traïng phaùt sinh chaát thaûi nguy haïi PTN taïi tröôøng ñaïi hoïc Kyõ Thuaät Tp.HCM Theo nhöõng con soá thoáng keâ töø löôïng hoùa chaát söû duïng haèng naêm, toång löôïng hoùa chaát söû duïng taïi 3 PTN laø 220 kg hoùa chaát vaø 200 lít dung dòch nguyeân hoùa chaát, haàu heát caùc chaát naøy ñöôïc thaûi tröïc tieáp vaøo trong moâi tröôøng maø khoâng coù söï kieåm soaùt hay xöû lyù sô boä tröôùc khi thaûi. Trong ñoù, löôïng hoùa chaát ñoäc haïi coù tính chaát gaây ung thö hay bieán ñoåi gen töông ñoái thaáp, chuû yeáu laø caùc acid, bazô, moät soá muoái kim loaïi naëng, moät soá loaïi thuoác thöû höõu cô,…. BẢNG 19 : Löôïng hoùa chaát söû duïng qua caùc naêm STT Naêm Khoái löôïng hoùa chaát nguyeân chaát ( kg ) Theå tích dung dòch ( lít ) 2001 30 29 2002 29 16 2003 70 22.6 2004 20 15.6 2006 15.5 16 2007 12.65 23.2 Tuy löôïng thaûi laø khoâng ñaùng keå so vôùi caùc nguoàn coâng nghieäp, tuy nhieân thaønh phaàn chaát thaûi chöùa caùc chaát ñoäc haïi coù theå aûnh höôûng ñeán söùc khoeû vaø moâi tröôøng. Qua vieäc khaûo saùt taïi PTN cho thaáy coøn nhieàu baát caäp trong khaâu thaûi boû chaát thaûi taïi PTN. Chaát thaûi chöa ñöôïc phaân loaïi, thu gom daùn nhaõn, caùc yeáu toá veà an toaøn chöa ñöôïc quan taâm ñuùng möùc. Hôn nöõa, caùc hoùa chaát söû duïng trong thöïc nghieäm gaây ra caùc moái nguy haïi chæ coù theå phaùt hieän trong nhieàu naêm sau ñoù. Chaát thaûi PTN bao goàm hoùa chaát thaûi, duïng cuï thaûi, nöôùc thaûi, chaát thaûi raén, khí thaûi. BAÛNG 20 : Thaønh phaàn caùc loaïi chaát thaûi nguy haïi trong PTN STT Loaïi chaát thaûi Thaønh phaàn Chaát thaûi raén Hoäp nhöïa, bao bì ñöïng hoùa chaát, chai loï ñöïng hoùa chaát Gaêng tay, khaåu trang,.. Giaáy loïc, giaáy veä sinh thieát bò, gieû lau,.. Duïng cuï thuûy tinh : pipet, puret, ñóa petri, bình ñònh möùc, chai COD,… Hoùa chaát hö hoûng Moâi tröôøng coù caùc caáy thaønh phaàn vi sinh Pin, nhieät keá thuûy ngaân,.. Khí thaûi Hôi acid nhö HNO3, H2SO4,… Khí sinh ra töø caùc phaûn öùng : SO2, NH3,.. Hôi ether,.. Nöôùc thaûi Caùc ion kim loaïi nhö Cu, Cd, Pb, Ag, Hg,.. Caùc dung dòch acid, bazô Caùc dung dòch coù chöùa caùc thaønh phaàn thuoác thöû huõu cô nhö Phenolphtalein, murexide, methyl cam,.. BAÛNG 21: Hoùa chaát thaûi ñoäc tính trong PTN Teân Tính ñoäc KCN Gaây ñoäc caáp tính Methyl xanh (C16H18N3CIS) Ñoäc khi tieáp xuùc Cadimi Gaây ung thö Phenolphtalein Gaây ung thư Thuûy ngaân vaø muoái thuûy ngaân Noàng ñoä gaây ñoäc 0,005 mg/l Pb Noàng ñoä gaây ñoäc 0.18 mg/l Theo nhöõng keát quaû khaûo saùt cho thaáy hieän traïng phaùt sinh PTN nhö sau : Nöôùc thaûi Caùc dung dòch, maãu thöû sau quaù trình thí nghieäm chöa ñöôïc thu gom, tieán haønh pha loaõng theo ñuùng nguyeân taéc maø chæ pha loaõng qua quaù trình suùc röûa duïng cuï roài thaûi thaúng vaøo heä thoáng coáng. Moät soá dung dòch thí nghieäm trong chæ tieâu phaân tích khí thaûi coù chöùa thuyû ngaân ñöôïc thu gom rieâng trong xoâ nhöng khoâng ñöôïc an toaøn. Nöôùc thaûi chöùa caùc thaønh phaàn sinh hoïc sau caùc baøi thí nghieäm vi sinh ñöôïc thaûi thaúng tröïc tieáp vaøo heä thoáng coáng maø chöa qua khaâu khöû truøng dieät khuaån. Khí thaûi Khí thaûi hieän nay trong PTN chuû yeáu laø hôi acid trong tuû huùt hoùa chaát, tuy nhieân PTN ñaõ trang bò tuû huùt môùi coù thieát bò thoâng thoaùng ñaûm baûo an toaøn khi tieán haønh caùc thao taùc trong tuû huùt. Moät soá khí sinh ra töø caùc phaûn öùng hoaù hoïc nhö NH3, SO2,.. Chaát thaûi raén Thaønh phaàn chaát thaûi raén trong PTN ña daïng bao goàm caùc loaïi Hoaù chaát thaûi : Caùc hoùa chaát hö hoûng ñöôïc pha cheá töø naêm 2005 ñeán nay vaãn coøn löu giöõ khoâng xöû lyù nhö phenolphtalein, methyl da cam, EBT,…caùc hoùa chaát thaûi vaát lung tung khoâng coù nôi löu giöõ coá ñònh. Caùc khaên lau chuøi dính hoùa chaát ñöôïc vaát chung vôùi raùc sinh hoaït. Duïng cuï thaûi Duïng cuï thuyû tinh bò beå khoâng ñöôïc thu gom rieâng vaø phaân loaïi maø ñeå chung vaøo soït raùc sinh hoaït. Caùc duïng cuï thaûi coù chöùa caùc thaønh phaàn sinh hoïc sau khi thaûi khoâng ñöôïc khöû truøng. Hoäp ñöïng hoùa chaát vuùt chung vaøo soït raùc sinh hoaït. Caùc moâi tröôøng agar coù caáy caùc vi sinh thí nghieäm sau khi thöïc nghieäm tuy coù ñöôïc thu gom nhöng thuøng thu gom khoâng an toaøn vaø chöa tieán haønh khöû truøng tröôùc khi thaûi boû Ngoaøi caùc loaïi chaát thaûi treân thì moät soá chaát thaûi khaùc nhö boùng ñeøn quyønh quang, pin sau khi söû duïng cuõng vöùt lung tung. Nhìn chung, caùc chaát thaûi raén nguy haïi sau khi thaûi boû chöa ñöôïc thu gom ñuùng caùch vaø chöa coù nôi löu giöõ taïm thôøi ñaûm baûo caùc yeáu toá an toaøn cho nhöõng ngöôøi tröïc tieáp tieáp xuùc. Nhaän xeùt : Chaát thaûi nguy haïi phaùt sinh töø PTN chöa ñöôïc phaân loaïi vaø thu gom Chaát thaûi raén nguy haïi ñöôïc thu gom chung vôùi raùc sinh hoaït Nöôùc thaûi chöa ñöôïc xöû lyù tröôùc khi thaûi boû vaøo heä thoáng coáng Chöa coù thieát bò, thuøng thu gom chaát thaûi sau khi thöïc nghieäm Chöa coù daùn nhaõn caûnh baùo chaát thaûi nguy haïi Vaán ñeà veà an toaøn PTN chöa ñöôïc trang bò nhö voøi sen Ñaëc bieät laø caùc hoùa chaát hö hoûng löu giöõ quaù laâu trong PTN deã hình thaønh caùc saûn phaåm phuï khoâng mong muoán Khoâng coù caùc quy trình höôùng daãn thaûi boû an toaøn tröôùc khi thaûi boû vaøo trong moâi tröôøng Chöa coù hoaït ñoäng thu hoài taùi söû dụng Giôùi thieäu chöông trình Qua keát quaû khaûo saùt thöïc teá taïi moät soá tröôøng ñaïi hoïc taïi thaønh phoá Hoà Chí Minh cho thaáy vaán ñeà quaûn lyù chaát thaûi nguy haïi phoøng thí nghieäm coøn gaëp phaûi nhieàu baát caäp. Chaát thaûi nguy haïi phaùt sinh töø caùc phoøng thí nghieäm hoùa hoïc vaø sinh hoïc chöa ñöôïc thu gom, phaân loaïi. Ñoái vôùi moät soá phoøng thí nghieäm tuy vieäc phaân loaïi ñöôïc aùp duïng caên baûn tuy nhieân khi ñöôïc thaûi ra khoûi phoøng thí nghieäm vaãn ñöôïc troän laãn vaøo trong raùc sinh hoaït trong khuoân vieân cuûa tröôøng. Moät soá phoøng thí nghieäm coù phaùt sinh chaát thaûi y teá thuoäc khoái caùc tröôøng y döôïc coù phaân loaïi vaø thu gom rieâng tuy nhieân, vaán ñeà veà hoùa chaát thaûi vaãn chöa ñöôïc quan taâm thích ñaùng. Kieán thöùc veà chaát thaûi nguy haïi cuûa sinh vieân taïi moät soá tröôøng vaãn coøn keùm vaø haàu nhö chöa nhaän roõ taùc haïi nguy cô tieàm taøng leân söùc khoûe vaø moâi tröôøng. Do ñoù, xaây döïng chöông trình quaûn lyù chaát thaûi nguy haïi phoøng thí nghieäm muïc ñích laø giaûm thieåu cuõng nhö tìm höôùng xöû lyù cho löôïng chaát thaûi nguy haïi phaùt sinh töø nguoàn treân, giaûm caùc nguy cô taùc ñoäng leân söùc khoûe cuõng nhö leân moâi tröôøng. Thoâng qua chöông trình phoå bieán kieán thöùc cuõng nhö giaùo duïc yù thöùc veà caùc nguy cô maø chaát thaûi nguy haïi aûnh höôûng. Chöông trình quaûn lyù chaát thaûi nguy haïi phoøng thí nghieäm caàn ñöôïc thöïc hieän vôùi söï giuùp ñôõ cuûa ban giaùm hieäu nhaø tröôøng cuõng nhö söï ñoùng goùp cuûa taäp theå caùn boä vaø sinh vieân nhaèm höôùng ñeán muïc tieâu chung laø xaây döïng chöông trình quaûn lyù chaát thaûi nguy haïi trong khuoân vieân tröôøng Ñaïi hoïc. Teân chöông trình : “ CHÖÔNG TRÌNH QUAÛN LYÙ CHAÁT THAÛI NGUY HAÏI PHOØNG THÍ NGHIEÄM TRÖÔØNG ÑAÏI HOÏC KYÕ THUAÄT COÂNG NGHEÄ THAØNH PHOÁ HOÀ CHÍ MINH “ Muïc tieâu cuûa chöông trình Chöông trình ñöôïc xaây döïng höôùng ñeán caùc muïc tieâu sau : Xaùc ñònh loaïi chaát thaûi nguy haïi phaùt sinh Phaân loaïi, thu gom, daùn nhaõn Thieát keá bieåu maãu quaûn lyù, nhaõn daùn caûnh baùo Quy ñònh traùch nhieäm quaûn lyù Huaán luyeän vaø ñaøo taïo Phöông thöùc kieåm soaùt phaùt sinh Ñeà xuaát caùc bieän phaùp giaûm thieåu Ñeà xuaát moät soá bieän phaùp xöû lyù tröôùc khi thaûi boû an toaøn vaøo moâi tröôøng Giaùo duïc yù thöùc vaø kieán thöùc veà chaát thaûi nguy haïi cho sinh vieân Xaây döïng soå tay höôùng daãn quaûn lyù chaát thaûi nguy haïi cho phoøng thí nghieäm Keát quaû chöông trình mong coù theå ñaït ñöôïc Phaân loaïi vaø thu gom chaát thaûi nguy haïi phoøng thí nghieäm Giaûm thieåu löôïng cuõng nhö loaïi chaát thaûi nguy haïi phaùt sinh Hình thaønh neân döõ lieäu quaûn lyù chaát thaûi nguy haïi Phoå bieán kieán thöùc veà chaát thaûi nguy haïi trong khuoân vieân tröôøng Sô ñoà trong chöông trình Ban giaùm hieäu Traùch nhieäm : Chæ ñònh caùc thaønh vieân lieân quan trong tröôøng Banh haønh chính saùch veà CTNH, ñaêng kyù chuû nguoàn thaûi vaø kyù hôïp ñoàng vôùi ccoâng ty xöû kyù vaø vaän chuyeån CTNH. Caùc khoa khaùc Traùch nhieäm : Phuï traùch trieån khai vaø duy trì chöông trình, chæ ñaïo caùc thaønh vieân tham gia thöïc hieän . Phoái hôïp trieån khai vaø duy trì chöông trình Chuû nhieäm khoa Moâi Tröôøng vaø Coâng Ngheä Sinh Hoïc – Khoa Coâng Ngheä Thöïc Phaåm Traùch nhieäm : Phuï traùch trieån khai vaø duy trì chöông trình, chæ ñaïo caùc thaønh vieân tham gia thöïc hieän . Caùn boä giaûng vieân Traùch nhieäm : Huaán luyeän nhaân vieân PTN vaø sinh vieân thu gom chaát thaûi nguy haïi Sinh vieân Traùch nhieäm : Tham gia lôùp hoïc cung caáp caùc kieán thöùc phoå bieánveà chaát thaûi PTN , tham gia thu gom trong quaù trình thöïc nhgieäm Caùn boä quaûn lyù PTN Traùch nhieäm : Tham gia lôùp huaán luyeän veà chaát thaûi nguy haïi töông öùng vôùi chöông trình trieån khai, phoái hôïp vôùi giaûng vieân vaø sinh vieân thöïc hieän chöông trình HÌNH 2 : SÔ ÑOÀ MOÁI QUAN HEÄ TRAÙCH NHIEÄM TRONG CHÖÔNG TRÌNH Xaùc ñònh nôi löu giöõ taïm thôøi Thieát keá nhaõn daùn chaát thaûi nguy haïi Ñaùnh giaù hieän traïng phaùt sinh – an toaøn PTN Xaây döïng bieåu maãu quaûn lyù Ghi nhaän keát quaû Bieän phaùp ngaên ngöøa – giaûm thieåu oâ nhieãm Ñaùnh giaù - Duy trì chöông trình HÌNH 3 : SÔ ÑOÀ THÖÏC HIEÄN CHÖÔNG TRÌNH Toå chöùc taäp huaán veà chaát thaûi nguy haïi PTN Khung chöông trình STT Hình thöùc chöông trình Noäi dung Phöông phaùp trieån khai Xaùc ñònh traùch nhieäm Traùch nhieäm ñoái vôùi ban giaùm hieäu : ñaêng kyù chuû nguoàn thaûi Quy ñònh traùch nhieäm ñoái vôùi caùc khoa – phoøng thí nghieäm phaùt sinh chaát thaûi Xin yù kieán vaø söï uûng hoä cuûa ban giaùm hieäu ñeå trieån khai chöông trình Toå chöùc vaø chæ ñònh vai troø traùch nhieäm caù nhaân lieân quan ñeán quaûn lyù chöông trình Phaân coâng traùch nhieäm, chæ dònh caùc caù nhaân chòu traùch nhieäm trieån khai chöông trình Ñaùnh gía nguoàn phaùt sinh vaø phaân loaïi chaát thaûi nguy haïi trong PTN Kieåm tra danh muïc hoùa chaát, thieát bò, caùc quy trình pha hoùa chaát, caùc chiû tieâu phaân tích trong PTN Xaùc ñònh vaø phaân loaïi chaát thaûi raén nguy haïi Xem xeùt vaø ñaùnh giaù vaán ñeà chaát thaûi raén, nöôùc thaûi, khí thaûi coù chöùa caùc thaønh phaàn nguy haïi Xaùc ñònh traùch nhieäm thu gom vaø daùn nhaõn Tieán haønh daùn nhaõn - Laäp danh saùch kieåm tra PTN Laäp danh muïc chaát thaûi : chaát thaûi raén, nöôùc thaûi, khí thaûi. Ñaùnh giaù nhanh caùc hoaït ñoäng trong PTN Höôùng daãn ghi nhaõn Daùn nhaõn Xaây döïng döõ lieäu quaûn lyù Thieát keá caùc bieåu maãu quaûn lyù : danh muïc hoùa chaát thaûi, bieåu maãu kieåm tra vaø baùo caùo chaát thaûi ñònh kyø theo thaùng Thieát keá töøng loaïi nhaõn töông öùng vôùi töøng loaïi chaát thaûi Ví duï : nhaõn chaát thaûi duøng cho hoùa chaát thaûi, nhaõn duøng cho chaát thaûi sinh hoïc, chaát thaûi coù caïnh saéc nhoïn - Laäp caùc bieåu maãu vaø nhaõn daùn theo doõi vieäc phaùt sinh vaø quaûn lyù chaát thaûi nguy haïi Thieát laäp vaø xaùc ñònh vò trí löu giöõ chaát thaûi (trong khu vöïc PTN neáu khuoân vieân nhoû) Xaùc ñònh vò trí thuaän lôïi vaø an toaøn ñeå löu giöõ Xaùc ñònh nôi löu giöõ ñoái vôùi caùc chaát thaûi khoâng töông thích - Hình thaønh khu vöïc löu giöõ taïm thôøi tröôùc khi vaän chuyeån xöû lyù Toå chöùc thu gom chaát thaûi Chuaån bò töøng loaïi thuøng thu gom töông öùng vôùi loaïi chaát thaûi phaùt sinh Huaán luyeän vaø höôùng daãn phaân loaïi thu gom cho caùc ñoái töôïng trong PTN Kieåm tra caùc ñieàu kieän an toaøn PTN khi xaûy ra caùc söï coá ñoå traøn hoùa chaát Kieåm tra caùc thieát bò an toaøn PTN Thieát laäp caùc quy trình an toaøn khi söï coá xaûy ra Laäp danh muïc caùc thieát bò boå sung Ñaùnh giaù nhanh an toaøn PTN Laäp danh muïc caùc thieát bò an toaøn PTN Toå chöùc taäp huaán kieán thöùc veà chaát thaûi nguy vaø caùn boä quaûn lyù PTN vaø sinh vieân Phoå bieán kieán thöùc veà chaát thaûi nguy haïi Taäp huaán thu gom chaát thaûi sau caùc baøi thöïc nghieäm Huaán luyeän vaø taäp huaán taïi PTN trong ñieàu kieän thöïc teá Kieåm tra cuoái khoùa huaán luyeän ñaùnh giaù kyõ naêng vaø kieán thöùc Ñeà xuaát caùc bieän phaùp giaûm thieåu vaø xöû lyù Tìm caùc giaûi phaùp giaûm thieåu ( thu hoài taùi söû duïng ) Tìm giaûi phaùp xöû lyù tröôùc khi thaûi boû Ñeà xuaát giaûi phaùp giaûm thieåu vaø xöû lyù Tham khaûo yù kieán vaø tö vaán cuûa caùc chuyeân gia Thieát laäp caùc ñòa chæ vaø caùc moái lieân heä khi caàn coù söï giuùp ñôõ khi coù söï coá Tìm kieám caùc ñòa chæ khi lieân laïc khi xaûy ra söï coá Laäp danh saùch ñòa chæ tham khaûo - Thu thaäp thoâng tin Ñaùnh giaù keát quaû chöông trình - Kieåm tra vaø ñaùnh giaù keát quaû thu gom vaø hieäu quaû cuûa caùc bieän phaùp giaûm thieåu - Ñaùnh giaù Hình thöùc thöïc hieän chöông trình Chöông trình thöïc hieän thoâng qua hình thöùc ñaùnh giaù vaø kieåm tra vieäc phaùt thaûi taïi phoøng thí nghieäm cuûa caùc caùn boä tham gia thöïc hieän chöông trình. Ñeå thöïc hieän chöông trình toát caàn coù söï uûng hoä cuûa Ban Giaùm Hieäu, söï tham gia cuûa sinh vieân thöïc nghieäm taïi phoøng thí nghieäm. Ñeå quaûn lyù chöông trình, caàn xaây döïng döõ lieäu quaûn lyù bao goàm caùc bieåu maãu, nhaõn daùn, danh muïc,... Caàn toå chöùc taäp huaán cho caùn boä quaûn lyù phoøng thí nghieäm vaø sinh vieân ñeå chöông trình coù theå ñem laïi nhöõng keát quaû nhö ñaõ ñeà ra. Caùc noäi dung vaø yeâu caàu trieån khai trong chöông trình Noäi dung 1 : Toå chöùc caùc lôùp taäp huaán veà CTNH - CTNH PTN Ñoái töôïng : caùn boä quaûn lyù PTN ( sinh vieân coù theå ñaêng kyù tham gia ) Noäi dung taäp huaán : STT Noäi dung taäp huaán Yeâu caàu Caùc luaät ñònh, quy ñònh, thoâng tö, quyeát ñònh veà chaát thaûi nguy haïi : Luaät Baûo Veä Moâi Tröôøng 2005, Thoâng tö 12/2006/TT-BTNMT, Quyeát ñònh 23/2006/QÑ-BTNMT, Quyeát dònh 22/2006/QÑ-BTNMT,... - Phoå bieán vaø höôùng daãn thi haønh caùc thoâng tö, quyeát ñònh luaät veà chaát thaûi nguy haïi Chaát thaûi nguy haïi – chaát thaûi nguy haïi PTN – an toaøn PTN - Giôùi thieäu veà chaát thaûi nguy haïi – ñaëc tính vaø aûnh höôûng cuûa CTNH Phaân loaïi – thu gom – daùn nhaõn Höôùng daãn phaân loaïi chaát thaûi Höôùng daãn thu gom Höôùng daãn daùn nhaõn caûnh baùo Höôùng daãn caùc bieän phaùp an toaøn PTN Bieän phaùp xöû lyù chaát thaûi nguy haïi - Giôùi thieäu caùc phöông phaùp xöû lyù, kyõ thuaät xöû lyù caùc loaïi chaát thaûi nguy haïi Bieän phaùp xöû lyù moät soá loaïi CTNH PTN Phoå bieán caùc phöông phaùp, kyõ thuaät xöû lyù : Chai loï, thuøng chöùa hoùa chaát sau khi söû duïng, duïng cuï thaûi,.. Nöùôc thaûi PTN Hoùa chaát thaûi Chaát thaûi coù chöùa caùc taùc nhaân sinh hoïc Bieän phaùp thu hoài – taùi söû duïng - Höôùng daãn thu hoài moät soá chaát thaûi trong PTN ( dung moâi, kim loaïi quyù,…), taùi söû duïng ( chai thuûy tinh thaûi ) Bieän phaùp giaûm thieåu - phoøng ngöøa oâ nhieãm - Höôùng daãn caùc bieän giaûm thieåu – phoøng ngöøa oâ nhieãm Ñeà thöïc hieän ñöôïc caàn coù söï hoã trôï cuûa caùc cô quan baûo veä moâi tröôøng ( Chi cuïc Baûo Veä Moâi Tröôøng, Sôû Taøi Nguyeân vaø Moâi Tröôøng,…) Noäi dung 2 : Giaùo duïc veà chaát thaûi nguy haïi – chaát thaûi nguy haïi PTN Ñoái töôïng : sinh vieân Noäi dung giaûng daïy STT Noäi dung Yeâu caàu An toaøn PTN - Höôùng daãn caùc bieän phaùp an toaøn PTN ñoái vôùi sinh vieân Chaát thaûi nguy haïi PTN Cung caáp caùc kieán thöùc veà chaát thaûi nguy haïi : ñaëc tính vaø aûnh höôûng Höôùng daãn caùch phaân loaïi – thu gom trong PTN Höôùng daãn thao taùc thu gom ñoái vôùi tuøng loaïi chaát thaûi ( coù theå xen vaøo noäi dung caùc baøi thöïc haønh trong PTN ñeå höôùng daãn ) Giaùo duïc yù thöùc - Toå chöùc caùc chöông trình truyeàn thoâng veà chaát thaûi nguy haïi, caùc hoäi thaûo chuyeân ñeà cho sinh vieân tham gia Noäi dung 3 : Ñaùnh giaù hieän traïng – an toaøn PTN Ñoái töôïng : Phoøng thí nghieäm trong khuoân vieân tröôøng Yeâu caàu : Tröôùc khi ñaùnh giaù caàn thöïc hieän caùc böôùc sau : Böôùc 1 : Xem xeùt caùc taøi lieäu vaø thoâng tin PTN : caàn chuaån bò caùc taøi lieäu thích ñaùng tröôùc khi ñaùnh giaù, Böôùc 2 : Ñieàu chænh vaø kieåm tra baûng caâu hoûi khaûo saùt, coâng cuï ñaùnh giaù cho phuø hôïp. Böôùc 3 : xaùc ñònh caùc muïc ñaùnh giaù STT Noäi dung Yeâu caàu Ñaùnh giaù hieän traïng PTN Laäp danh muïc ñaùnh giaù Thoâng tin PTN ñaùnh giaù Naêng löïc vaø caùc tieän ích PTN Danh saùch thieát bò, duïng cuï Danh muïc hoùa chaát söû duïng Danh muïc caùc chæ tieâu phaân tích trong PTN Lòch trình laøm vieäc Caùc baùo caùo PTN Heä thoáng thoâng thoaùng khí trong PTN Heä thoáng oáng daãn nöôùc thaûi Ñaùnh giaù an toaøn PTN Laäp danh muïc kieåm tra ñaùnh giaù: Danh muïc hoùa chaát söû duïng Caùc thieát bò an toaøn PTN Soå tay quaûn lyù PTN Caùc taøi lieäu höôùng daãn an toaøn trong PTN Danh muïc caùc duïng cuï thieát bò An toaøn chaùy noå, caùc bieän phaùp vaø thieát bò phoøng choáng chaùy noå Tieán haønh ñaùnh giaù khaûo saùt Ñaùnh giaù hieän traïng phaùt sinh CTNH PTN Laäp danh muïc ñaùnh giaù Hoùa chaát thaûi Chaát thaûi raén Nöôùc thaûi Khí thaûi Chaát thaûi sinh hoaït,.. Laáy maãu vaø phaân tích Sau khi ñaùnh giaù caàn phaân tích caùc döõ lieäu ñaùnh giaù, ñöa ra caùc soá lieäu ñaùnh giaù tieán haønh phaân tích vaø baùo caùo. Coù theå ño löôøng veà chaát löôïng vaø soá löôïng trong caùc maãu phaùt thaûi trong moät thaùng. Noäi dung 4 : Xaây döïng caùc bieåu maãu – döõ lieäu quaûn lyù CTNH Caùc bieåu maãu ñöôïc thieát keá bao goàm : Danh muïc CTNH vaø ñaëc tính gaây haïi, maõ chaát thaûi, Bieåu maãu kieåm tra chaát thaûi nguy haïi Bieåu maãu baùo caùo chaát thaûi nguy haïi Thieát keá nhaõn daùn cho töøng loaïi chaát thaûi ( THAM KHAÛO PHUÏ LUÏC ) CHAÁT THAÛI NGUY HAÏI Ñaïi hoïc Kyõ Thuaät Coâng Ngheä thaønh phoá Hoà Chí Minh 144/24 Ñieän Bieân Phuû Phöôøng 25 Q.Bình Thaïnh TP.HCM NGS   Ghi chuù  Ngaøy phaùt thaûi Ngaøy chuyeån Teân hoùa chaát Thaønh phaàn Ghi chuù Traïng thaùi vaät lyù ¨Raén ¨Loûng ¨Khí Phaân loaïi chaát thaûi nguy haïi ¨ Deã chaùy ¨ Deã noå ¨Oxi hoùa ¨ Aên moøn ¨ Ñoäc tính ¨ Laây nhieãm HÌNH 4 : Nhaõn daùn chaát thaûi nguy haïi Beân caïnh xaây döïng bieåu maãu vaø döõ lieäu quaûn lyù caàn chuaån bò caùc thieát bò thu gom ñeå tieán haønh phaân loaïi thu gom. Noäi dung 5 : Xaùc ñònh vò trí löu giöõ taïm thôøi chaát thaûi nguy haïi Khaûo saùt vò trí thuaän lôïi cho vieäc löu giöõ an toaøn trong phoøng thí nghieäm trong thôøi gian chôø vaän chuyeån ñeán nôi xöû lyù. Caàn thieát keá baûng höôùng daãn löu giöõ taïi nôi löu giöõ. Caùc thieát bò an toaøn gaàn khu vöïc löu giöõ. Noäi dung 6 : Phaân loaïi – thu gom – daùn nhaõn caûnh baùo Muïc ñích cuûa vieäc phaân loaïi chaát thaûi nguy haïi laø deã daøng cho khaâu xöû lyù cuõng nhö taùi söû duïng sau khi thu gom. Sau khi ñaùnh giaù, tieán haønh phaân loaïi chaát thaûi phaùt sinh. Thoâng thöôøng chaát thaûi trong phoøng thí nghieäm ñöôïc phaân laøm caùc loaïi nhö sau : STT Loaïi chaát thaûi Thaønh phaàn Hoaù chaát thaûi - Caùc hoùa chaát hö hoûng khoâng söû duïng : caùc thuoác thöû, acid, bazô, dung moâi höõu cô, kimloaïi thaûi, … Chaát thaûi sinh hoïc coù chöùa caùc taùc nhaân gaây haïi Caùc moâi tröôøng phaân tích caùc chæ tieâu vi sinh coù chöùa caùc chuûng virus, vi khuaån gaây beänh Caùc ñoäng vaät ñöôïc söû duïng laøm maåu thí nghieäm Caùc maãu huyeát thanh, dòch cô theå Duïng cuï thaûi - pipet, ñóa petri, oáng sinh haøn, oáng nghieäm, bình tam giaùc, bình caàu, bình tam giaùc,… Chai, loï, ñöïng hoùa chaát thaûi - Taát caû caùc loaïi hoäp nhöïa, thuyû tinh, thuøng bao, bao goùi,… Nöôùc thaûi coù chöùa caùc taùc nhaân nguy haïi - Dung dòch thaûi chöùa kim loaïi naëng, caùc hôïp chaát halogen, dung dòch acid bazô,.. Khí thaûi - Khí phaùt sinh trong caùc phaûn öùng, hôi trong tuû huùt, hôi dung moâi,… Ñoái vôùi nöôùc thaûi : caàn xaùc ñònh caùc thaønh phaàn vaø tính töông thích khi thu gom chung. Thu gom theo phaân loaïi vaøo caùc thuøng chöùa. Tieán haønh daùn nhaõn caûnh baùo. Vaän chuyeån ñeán nôi lö giöõ taïm thôøi trong PTN. Noäi dung 7 : Phoøng ngöøa vaø giaûm thieåu oâ nhieãm Muïc tieâu cuûa phoøng ngöøa oâ nhieãm laø giaûm thieåu hoaëc loaïi tröø oâ nhieãm taïi nguoàn nhö hoùa chaát söû duïng, chaát thaûi töø ñoù loaïi tröø caùc khaû naêng nguy haïi baèng caùch söû duïng hoùa chaát thay theá ít nguy haïi, ñoäc tính, taùi söû duïng. Trong PTN thöôøng xuyeân phaùt thaûi moät löôïng hoùa chaát nhaát ñònh thoâng qua quaù trình thöïc nghieäm vaø nghieân cöùu. Ngaên ngöøa oâ nhieãm coù theå laøm giaûm vieäc phaùt thaûi vaøo moâi tröôøng, giaûm caùc chi phí trong vieäc xöû lyù caùc chaát thaûi ra. Ñeà xuaát caùc bieän phaùp ngaên ngöøa oâ nhieãm Nguoàn loaïi tröø hoaëc giaûm thieåu CTNH Söû duïng thay theá hoùa chaát Giaûm thieåu nhoû Phöông phaùp löïa choïn Taùi söû duïng – söû duïng laïi Phaân phoái söû duïng laïi Thu hoài hoùa chaát ? Taùi söû duïng – söû duïng laïi Xöû lyù caùc saûn phaåm phuï Trung hoøa ? Caùc phöông phaùp khaùc Loaïi boû chaát thaûi Thaûi boû chaát thaûi khoâng nguy haïi Thaûi boû chaát thaûi nguy haïi Khi nguoàn phaùt sinh khoâng coù cô hoäi giaûm thieåu thì löïa choïn tieáp seõ laø taùi cheá, taùi söû duïng hoaëc thu hoài caùc saûn phaåm ñeå söû duïng laïi. Söï phaân phoái laïi hoùa chaát sau khi thu hoài seõ laøm giaûm löôïng chaát thaûi vaø laøm giaûm dieän tích khu vöïc löu giöõ. Thu hoài hoùa chaát (thu hoài dung moâi, kim loaïi quyù,..) seõ ñöôïc ñi ñoâi vôùi quaù trình thöïc haønh taïi PTN Vieäc xöû lyù aùp duïng cho chaát thaûi tröôùc khi thaûi boû ñeå giaûm ñoäc tính khi thaûi vaøo moâi tröôøng Phöông phaùp thay theá hoùa chaát söû duïng nhaèm giaûm vieäc söû duïng caùc hoùa chaát ñoäc haïi baèng hoùa chaát ít ñoäc haïi hôn. Xöû lyù vaø thaûi boû CTNH PTN caàn coù phöông phaùp chính xaùc vaø phaân loaïi tröôùc khi thaûi boû an toaøn Phaân loaïi chaát thaûi laø böôùc quan troïng cho vieäc xöû lyù sau khi thu gom Vieäc thaûi boû caàn tuaân theo nhöõng luaät ñònh hieän haønh HÌNH 5 : Ngaên ngöøa vaø giaûm thieåu oâ nhieãm Noäi dung 8 : Xaây döïng soå tay quaûn lyù chaát thaûi nguy haïi Moãi phoøng thí nghieäm seõ coù moät soå tay quaûn lyù chaát thaûi nguy haïi ñeå phaân phaùt cho sinh vieân thöïc haønh taïi PTN. Soå tay seõ cung caáp caùc kieán thöùc cô baûn : Veà chaát thaûi nguy haò, ñaëc tính vaø aûnh höôûng. Höôùng daãn quaûn lyù chaát thaûi PTN Quaûn lyù hoùa chaát thaûi : hoùa chaát thaûi khoâng nguy haïi, nguy haïi, sô ñoà kieåm tra ñaëc tính chaát thaûi, höôùng daãn caùch thu gom, daùn nhaõn nhaän bieát CTNH, xöû lyù, thaûi boû, löu giöõ.. Quaûn lyù chaát thaûi sinh hoïc : Ñònh nghóa, thu gom ñoùng goùi, daùn nhaõn, caùc bieän phaùp khöû truøng, dieät khuaån tröôùc khi thaûi bo.û Chaát thaûi coù caïnh saéc nhoïn coù chöùa caùc taùc nhaân nguy haïi : ñònh nghóa, thu gom,.. Phoøng ngöøa oâ nhieãm. Caùc ñòa chæ cung caáp caùc thoâng tin veà vaän chuyeån, xöû lyù,.. Noäi dung 9 : Ñaùnh giaù chöông trình – duy trì chöông trình Sau khi tieán haønh ñaùnh giaù chöông trình sau quaù trình thöïc hieän ñeå nghieäm thu nhöõng lôïi ích veà kinh teá laãn moâi tröôøng vaø an toaøn söùc khoeû maø chöông trình ñem laïi. Ñeà ra caùc phöông höôùng quaûn lyù toát hôn cho PTN. KEÁT LUAÄN Qua keát quaû khaûo saùt phaùt sinh chaát thaûi PTN taïi moät soá tröôøng Ñaïi hoïc treân ñòa baøn thaønh phoá Hoà Chí Minh cuõng nhö khaûo saùt yù thöùc veà chaát thaûi nguy haïi PTN ñoái vôùi sinh vieân noùi thì ta thaáy raèng vieäc thaûi boû chaát thaûi nguy haïi PTN hieän nay coøn nhieàu vaán ñeà baát caäp vaø thieáu soùt. Phaàn lôùn, chaát thaûi nguy haïi khoâng phaân loaïi, thu gom, daùn nhaõn vaø xöû lyù sô boä tröôùc khi thaûi boû. YÙ thöùc cuûa sinh vieân ôû caùc tröôøng veà chaát thaûi nguy haïi noùi chung vaø chaát thaûi nguy haïi noùi rieâng chöa cao. Phaàn lôùn, khi ñöôïc hoûi veà söï quan taâm ñeán aûnh höôûng cuûa chaát thaûi nguy haïi leân söùc khoeû vaø moâi tröôøng thì cho thaáy hôn 80% sinh vieân quan taâm ñeán vaán ñeà treân. Nhöng, moät thöïc teá cho thaáy chöa coù chöông trình naøo veà chaát thaûi nguy haïi PTN trong khuoân vieân tröôøng Ñaïi hoïc nhaèm truyeàn thoâng veà chaát thaûi nguy haïi cuõng nhö aûnh höôûng cuûa noù leân söùc khoûe vaø moâi tröôøng. Baûo veä moâi tröôøng vaø vaán ñeà veà söùc khoeû coäng ñoàng laø hai yeáu toá quan troïng trong quaù trình phaùt trieån hieän nay vaø noù caàn coù söï quan taâm cuûa coäng ñoàng noùi chung vaø caùc caù nhaân noùi rieâng. Töø thöïc teá neâu treân, vieäc xaây döïng neân moät chöông trình quaûn lyù chaát thaûi nguy haïi nhaèm muïc ñích hoãtrôï quaûn lyù, truyeàn thoâng giaùo duïc yù thöùc veà baûo veä moâi tröôøng trong khuoân vieân tröôøng ñaïi hoïc maø coøn giuùp ñeà ra caùc bieän phaùp phoøng ngöøa vaø ngaên ngöøa oâ nhieãm do chaát thaûi nguy haïi gaây neân. Ñeà taøi “ Xaây döïng chöông trình quaûn lyù chaát thaûi nguy haïi PTN ñaõ thu ñöôïc moät soá keát quaû nhö sau : Tìm hieåu veà chaát thaûi nguy haïi noùi chung, chaát thaûi nguy haïi PTN noùi rieâng. Tìm hieåu veà heä thoáng quaûn lyù chaát thaûi nguy haïi taïi Tp. Hoà Chí Minh. Khaûo saùt vaø ñaùnh giaù hieän traïng phaùt sinh CTNH taïi moät soá tröôøng ñaïi hoïc trong thaønh phoá, khaûo saùt yù thöùc veà CTNH sinh vieân trong caùc tröôøng noùi treân. Khaûo saùt vaø ñaùnh giaù hieän traïng phaùt sinh chaát thaûi nguy haïi taïi moät soá PTN trong khuoân vieân tröôøng Kyõ Thuaät Coâng Ngheä. Xaây döïng moät soá thoâng tin veà CTNH trong PTN. Thieát keá nhaõn daùn hoùa chaát thaûi vaø nhaõn daùn thuøng thu gom chaát thaûi nguy haïi. Xaây döïng soå tay quaûn lyù chaát thaûi nguy haïi PTN. Tuy nhieân, do thôøi gian coù haïn, ñoà aùn coøn coù moät soá haïn cheá sau : Soå tay quaûn lyù chaát thaûi nguy haïi coøn sô saøi vaø chöa xaây döïng quy trình thaûi boû moät soá loaïi CTNH PTN. Caùc döõ lieäu veà hoùa chaát chöa theå ñaùp öùng cung caáp heát caùc thoâng tin veà hoùa chaát cuõng nhö chaát thaûi. Chöông trình chæ xaây döïng treân lyù thuyeát maø chöa aùp duïng thöïc teá neân chöa ñaùnh giaù ñöôïc lôïi ích cuûa chöông trình ñem laïi. KIEÁN NGHÒ Sau khi thöïc hieän ñeà taøi toâi xin coù moät soá kieán nghò sau : Ñoái vôùi caùc cô quan quaûn lyù . Quy ñònh traùch nhieäm chuû nguoàn thaûi chaát thaûi nguy haïi ñoái vôùi caùc tröôøng, vieän vaø trung taâm coù phaùt sinh chaát thaûi nguy haïi. Toå chöùc caùc lôùp taäp huaán veà chaát thaûi nguy haïi cho caùc ñoái töôïng ñaêng kyù chuû nguoàn thaûi. Toå chöùc kieåm tra vaø ñaùnh giaù phaùt sinh chaát thaûi nguy haïi taïi caùc ñôn vò noùi treân. Ñoái vôùi nhaø tröôøng : Ñeå chöông trình thöïc hieän ñöôïc caàn coù söï tham gia cuûa nhaø tröôøng trong vieäc quy ñònh traùch nhieäm cuõng nhö chæ ñaïo toå chöùc thöïc hieän chöông trình. Töï nguyeän ñaêng kyù chuû nguoàn thaûi vaø phoái hôïp vôùi caùc ñôn vò vaän chuyeån vaø xöû lyù chaát thaûi nguy haïi. Ñoái vôùi caùc khoa phoøng phaùt sinh chaát thaûi nguy haïi. Toå chöùc ñaùnh giaù hieän traïng phaùt sinh Tieán haønh phaân loaïi thu gom Xaây döïng soå tay quaûn lyù CTNH cho PTN ._.