Xác định đặc tính cất, hạ cánh, tầm xa & thời gian bay của máy bay h2l

Ch­¬ng i Tæng quan vÒ m¸y bay H2L. 1.1. MỤC ĐÍCH, PHẠM VI SỬ DỤNG CỦA MÁY BAY VÀ TIÊU CHÍ THIẾT KẾ. Máy bay thiết kế dùng để vận chuyển hành khách, hàng hóa và bưu phẩm cho các đường bay dài (khoảng 9000 km) mà hàng không dân dụng nước ta đang khai thác. Mục tiêu th3iết kế là đạt được các yêu cầu sau: Nâng cao đặc tính cất hạ cánh; Đảm bảo an toàn tối đa trong vận chuyển hành khách; Đảm bảo tính kinh tế; Đảm bảo tiện nghi tối đa cho hành khách; Đảm bảo hoàn thành các chuyến bay trong điều kiện thời tiết xấu và tầm nhìn hạn chế; Trong quá trình thiết kế tính toán, các thông số, số liệu phải tuân thủ nghiêm ngặt theo các yêu cầu và tiêu chuẩn của Luật Hàng không Việt Nam và các tài liệu của ICAO. Hình 1.1: Máy bay H2L 1.2. TỔNG QUAN MÁY BAY H2L. Máy bay thiết kế dùng để vận chuyển hành khách và hàng hóa tầm xa. Tầm bay tính toán là 9000 km với trọng tải thương mại cực đại 33321 kg, số lượng hành khách là 305 người, vận tốc bay bằng 840 km/h ở độ cao 10800 m. Phi hành đoàn gồm 2 phi công và 7 tiếp viên. Máy bay thiết kế có cánh mũi tên đơn nằm dưới thân, đuôi máy bay dạng cổ điển và cũng có dạng mũi tên. Máy bay được trang bị 4 động cơ tuabin phản lực 2 luồng lắp dưới cánh với hệ số phân luồng lớn. Hệ thống càng gồm 2 càng chính và 1 càng mũi. Hai càng chính lắp lên cánh và thu vào buồng càng ở bụng thân máy bay. Càng mũi thu về phía trước vào buồng càng mũi. Thân máy bay được bịt kín và tăng áp để đảm bảo được nhiệt độ và áp suất bình thường ở độ cao 12000 m. Máy bay có thể được khai thác ở mọi điều kiện khí hậu và sân bay chuẩn “A”. 1.2.1. Máy bay. Máy bay bao gồm nhiều phần riêng biệt được nối với nhau sao cho giảm được nhiều nhất khối lượng kết cấu, các bề mặt sử dụng chủ yếu các tấm mỏng và kết cấu tổ ong được làm từ vật liệu composite. Các phần tử chịu lực của máy bay được làm chủ yếu từ hợp kim nhôm, hợp kim magie và thép. Hợp kim nhôm được dùng làm các tấm vỏ, khung thân, cạnh dầm, khung sườn,..Thép được dùng làm các chi tiết chịu tải lớn và thường được gia công bằng phương pháp hàn hay dập khuôn. Thân dạng kết cấu khung-vỏ chịu lực, có vỏ khá dày liên kết với khung thân và khung sườn. Thân được chia thành 3 phần: phần mũi, phần giữa và phần đuôi, được bịt kín và tăng áp, là nơi bố trí phi hành đoàn, hành khách và hàng hóa. Phần thân giữa dạng hình trụ và có đường kính là 6,08 m, còn với phần thân trước và thân sau, càng về phía mũi và phía đuôi, hình dạng thân dần chuyển sang hình nón. Ớ mũi thân có lắp rađa và các thiết bị vô tuyến. Buồng càng trước được gia cố bằng các khung sườn gia cường. Buồng lái được thiết kế chỗ ngồi cho 2 phi công: cỏ trưởng bên trái, lái phụ bên phải, và 1 thành viên phụ tổ lái. Bên trong buồng lái gồm tổ hợp gồm màn hình hiển thị các thông số bay, đồng hồ chân trời, các màn hình khác, các thiết bị, công cụ điều khiển máy bay, động cơ, theo dõi và điều chỉnh các thông số,..được bố một cách thuận tiện và khoa học nhất cho thao tác của cơ trưởng và lái phụ. Khoang hành khách gồm nhiều cửa sổ với 2 lớp kính có độ dày khác nhau. Mỗi cửa sổ được bố trí nằm giữa 2 khung sườn (rib) và 2 khung thân (stringer) liên tục. Các cửa chính và cửa thoát hiểm được đặt giữa các khung sườn (rib) gia cường chịu lực, bên trên và dưới cũng là các thanh chịu lực. Buồng hàng trước nằm giữa càng trước và cánh trung tâm máy bay, còn buồng hàng sau nằm sau cánh trung tâm. Các cửa buồng hàng được bố trí bên phải. Tại vị trí buồng càng chính được sử dụng các khung sườn gia cường và các thanh xà chịu lực rất tốt. Với máy bay thiết kế, khung sườn, khung thân, các thanh dầm dọc tại vị trí buồng càng trước và càng chính là những thành phần chịu lực chính. Khung sườn đảm bảo hình dạng và độ cứng của thân theo mặt cắt ngang và có nhiệm vụ liên kết khung thân và vỏ với nhau. Một phần khung sườn chịu tải do tăng áp từ khoang bịt kín cũng như tải tập trung từ cánh, đuôi đứng, động cơ, càng trước, hàng hóa và các thiết bị. Khung thân cùng với vỏ máy bay chịu mômen uốn (kéo và nén) cũng như tải do áp suất không khí truyền từ vỏ. Các thanh dọc của buồng càng trước dùng để gia cố càng vào thân. Ngoài chịu mômen uốn, vỏ máy bay còn chịu mômen xoắn, lực cạnh, áp suất tăng áp từ cabin bịt kín cũng như tải do áp suất không khí, và có nhiệm vụ truyền chúng đến khung sườn và khung thân. Liên kết giữa vỏ với khung thân cũng như khung sườn chủ yếu là liên kết trực tiếp để tăng ứng suất tới hạn của vỏ. Khi đó mối ghép đinh tán giữa vỏ và khung sườn giữ vai trò giới hạn sự phát triển của các vết nứt. Ngoài ra, để đề phòng sự phất triển vết nứt trên vỏ do mỏi tại các mối nối đinh tán giữa vỏ và các khung sườn gia cường chịu lực ta thêm vào đó các đai titan. Cánh máy bay có kết cấu vỏ chịu lực, là nơi đặt các thùng nhiên liệu, gồm cánh trung tâm và 2 cánh ngoài. Cánh trung tâm được gia cố chắc chắn với các khung sườn gia cường chịu lực, còn các phần còn lại của cánh được gia cố vào cánh trung tâm. Các thành phần chịu lực của cánh gồm có: dầm cánh (spar), vỏ, khung cánh (stringer) và khung sườn cánh (rib) (khung sườn thông thường và khung sườn chịu lực để gắn giá treo động cơ, trụ càng, cánh tà), các thanh chịu lực. Thiết bị cơ giới cánh bao gồm: cánh tà trước, cánh tà sau, cánh lái liệng và các tấm cản lưng. Động cơ và càng chính máy bay được gia cố vào dưới cánh. Đuôi máy bay có dạng mũi tên, cổ điển, bao gồm đuôi ngang và đuôi đứng. Đuôi ngang bao gồm bộ phận cân bằng và cánh lái độ cao, đuôi đứng bao gồm sống đuôi và cánh lái hướng. Bộ phận cân bằng (stabilizer) và sống đuôi (fin) có kết cấu tương tự như cánh, tức là cũng bao gồm dầm chịu lực, khung sườn, khung dọc đuôi và vỏ. Cả 2 bộ phận này của đuôi đều liên kết với khung sườn chịu lực của thân thông qua các dầm chịu lực của mình nhờ các liên kết đai ốc. Các phần mũi, phần sau dầm của sống đuôi, cánh lái hướng và cánh lái độ cao có dạng kết cấu tổ ong và được làm từ các tấm vật liệu composite. 1.2.2. Hệ thống điều khiển máy bay. Hệ thống điều khiển máy bay bao gồm hệ thống điều khiển cánh lái hướng, cánh lái độ cao, cánh lái liệng, các tấm cản lưng, phanh khí động, cánh tà sau và cánh tà trước. Đặc trưng của hệ thống này là sử dụng điều khiển trợ lực một chiều các cơ quan chính yếu, tức là điều khiển các cơ cấu dẫn động từ buồng lái - bộ kích thủy lực một chiều tác động đến các cánh lái, tấm cản,.. 1.2.3. Càng. Máy bay thiết kế gồm có 1 càng mũi và 2 càng chính được thu vào trong khi bay. Càng mũi gồm 2 bánh, 2 càng chính mỗi càng có 6 bánh. Trụ càng chính được nối với dầm và các thanh chịu lực của cánh. Trụ càng nghiêng một góc so với vị trí thẳng đứng để đảm bảo hấp thụ tải thẳng đứng khi hạ cánh. Máy bay được thiết kế hệ thống điều khiển càng mũi, điều này giúp tăng khả năng cơ động của máy bay trên mặt đất. Càng chính được trang bị hệ thống phanh thủy lực và cơ cấu tự động điều chỉnh lực hãm, hay còn gọi là hệ thống phanh chống trượt. 1.2.4. Hệ thống thủy lực. Hệ thống thủy lực của máy bay bao gồm 3 hệ thống độc lập đảm bảo cho việc thu thả càng, thu thả các tấm cản lưng, lái bánh mũi, cung cấp năng lượng cho các kích thủy lực của hệ thống điều khiển máy bay, thu thả cánh tà sau. Ba hệ thống thủy lực này đều có nguồn năng lượng và cơ cấu điều chỉnh riêng biệt. 1.2.5. Hệ thống tạo lực đẩy. Hệ thống tạo lực đẩy của máy bay bao gồm 4 động cơ H2L188. Đây là động cơ tuabin phản lực, được chia thành nhiều môđun, có hệ số phân luồng là 5,9, buồng đốt vòng, tuabin 6 tầng, có đảo chiều lực đẩy, tất cả các môđun (trừ môđun chính) có thể thay thế trong quá trình khai thác. Động cơ phụ được bố trí ở phần đuôi máy bay, có nhiệm vụ: khởi động động cơ chính; đảm bảo sự làm việc của hệ thống điều hòa khi máy bay ở bãi đỗ, cơ động trên mặt đất và cất cánh; cung cấp điện trong chuyến bay khi tất cả các động cơ chính hỏng. 1.2.6. Hệ thống nhiên liệu. Hệ thống nhiên liệu bao gồm các thùng nhiên liệu, các bơm nhiên liệu, các đường ống xả, hệ thống kiểm soát tiêu hao nhiên liệu và sự làm việc của các bơm. Nhiên liệu được chứa trong các thùng hai bên cánh và thùng trung tâm cánh và được bơm trực tiếp đến các động cơ. 1.2.7. Hệ thống chống cháy. Hệ thống chống cháy của máy bay bao gồm hệ thống chống cháy tại chỗ đối với máy bay và động cơ và các bình dập lửa di động cầm tay. Hệ thống chống cháy tại chỗ đối với máy bay bao gồm hệ thống phát hiện khói, cháy, nổ; dập lửa và chống nổ bằng tay hoặc tự động.Trên buồng lái và khoang hành khách có 7 bình dập lửa cầm tay. Trong buồng hàng máy bay cũng được trang bị hệ thống báo khói và nhiệt độ. 1.2.8. Phương tiện cứu hộ. Phương tiện cứu hộ gồm 4 thang trượt được bơm khí, 2 ống lồng vải, 6 cáp cứu hộ, các áo phao, 4 đài vô tuyến khẩn cấp, dự trữ thức ăn, nước uống, thuốc men, nhu yếu phẩm, xuồng cứu hộ,.. Ch­¬ng II ®Æc tÝnh TÇM XA Vµ ThêI GIAN BAY cña H2L 2.1. C¸c kh¸i niÖm c¬ b¶n 2.1.1. Kh¸i niÖm vÒ chÕ ®é bay b»ng Bay b»ng lµ chÕ ®é bay víi ®é cao kh«ng ®æi theo ®­êng th¼ng. §ã lµ mét trong nh÷ng chÕ ®é bay c¬ b¶n cña tÊt c¶ c¸c lo¹i m¸y bay. Bay b»ng cã thÓ thùc hiÖn víi tè ®é kh«ng ®æi (V= const) hoÆc víi tèc ®é thay ®æi. NÕu bay b»ng víi tèc ®é kh«ng ®æi th× gäi lµ bay b»ng æn lËp, th«ng th­êng kh¸i niÖm bay b»ng ®­îc hiÓu lµ bay b»ng æn lËp. Trong qu¸ tr×nh bay b»ng cã c¸c lùc chñ yÕu sau ®©y t¸c dông lªn m¸y bay: Lùc ®Èy P theo trôc däc cña m¸y bay. Lùc c¶n Q ng­îc chiÒu chuyÓn ®éng cña m¸y bay. Lùc n©ng Y h­íng th¼ng ®øng lªn trªn. Träng lùc G h­íng th¼ng ®øng xuèng d­íi. Trong bay æn lËp ta cã hÖ ph­¬ng tr×nh chuyÓn ®éng cña träng t©m m¸y bay (gi¶ thiÕt aP »0): C¸c ph­¬ng tr×nh nµy chØ ra r»ng: - §iÒu kiÖn chuyÓn ®éng æn lËp cña m¸y bay lµ sù c©n b»ng cña lùc ®Èy P cña m¸y bay vµ lùc c¶n chÝnh diÖn Q hay lóc ®ã qu¸ t¶i ngang theo trôc däc m¸y bay  nx = 0: - §iÒu kiÖn bay b»ng cña m¸y bay cßn lµ sù c©n b»ng cña lùc n©ng Y vµ träng l­îng cña m¸y bay tøc lµ qu¸ t¶i theo ph­¬ng th¼ng ®øng ny = 1: . 2.1.2. Kh¸i niÖm vÒ tÇm xa vµ thêi gian bay * TÇm xa vµ thêi gian bay kü thuËt lµ tÇm xa vµ thêi gian cña chuyÕn bay víi tèc ®é, ®é cao bay cho tr­íc trong ®iÒu kiÖn khÝ quyÓn chuÈn, kh«ng cã giã vµ tiªu hao hÕt l­îng nhiªn liÖu cã thÓ tiªu hao. TÇm xa ®­îc tÝnh to¸n cho mét prophin chuyÕn bay nh­ trªn h×nh 2.1 LH Lbb LH§C L H×nh 2.1 – Pr«phin chuyÕn bay TÇm xa kü thuËt lµ kho¶ng c¸ch theo ph­¬ng n»m ngang tõ khi cÊt c¸nh lÊy ®é cao cho tr­íc LH, bay b»ng mét ®o¹n Lbb, sau ®ã h¹ ®é cao LH§C vÒ h¹ c¸nh. Thêi gian bay kü thuËt lµ kho¶ng c¸ch thêi gian cÊt c¸nh lÊy ®é cao , thêi gian bay b»ng tBB, kho¶ng thêi gian h¹ ®é cao tH§C vµ thêi gian bay vßng vÒ h¹ c¸nh tbv,hc. Do ®ã ta cã: Lkt = LH + LBB + LH§C tkt = tH + tBB + tH§C + tbv,hc TÇm xa vµ thêi gian kü thuËt ®Æc tr­ng cho kh¶ n¨ng kü thuËt cña m¸y bay. Trong thùc tÕ m¸y bay kh«ng bay trong ®iÒu kiÖn khÝ quyÓn chuÈn vµ ph¶i tÝnh ®Õn l­îng dÇu tiªu hao cho më m¸y l¨n ra vÞ trÝ cÊt c¸nh, l¨n vÒ s©n ®ç vµ ®Æc biÖt lµ lu«n ph¶i dù tr÷ l­îng dÇu kh«ng tiªu hao Do ®ã ta cã kh¸i niÖm sau: * TÇm xa thùc tÕ cña mét chuyÕn bay lµ cù ly lín nhÊt mµ m¸y bay cã thÓ bay qua trong c¸c ®iÒu kiÖn khÝ quyÓn thùc tÕ cã tÝnh ®Õn l­îng tiªu hao nhiªn liÖu cho viÖc më m¸y, l¨n tr­íc khi cÊt c¸nh vµ sau khi h¹ c¸nh, kh¶ n¨ng tÝnh to¸n h¹ c¸nh lÇn thø hai khi bay l¹i, ®ång thêi còng cã tÝnh ®Õn c¶ l­îng nhiªn liÖu kh«ng tiªu thô vµ l­îng nhiªn liÖu dù tr÷ dù phßng. 2.1.3. Kh¸i niÖm vÒ chÕ ®é bay ®¹t tÇm xa, thêi gian bay lín nhÊt * ChÕ ®é bay ®¹t cù ly xa nhÊt: lµ chÕ ®é bay t­¬ng øng víi møc tiªu hao nhiªn liÖu nhá nhÊt vµ tèc ®é ®¹t cù ly xa nhÊt (VLmax). - TÇm xa thùc tÕ lín nhÊt cña mét chuyÕn bay (Lmax): lµ tÇm bay thùc tÕ ®­îc thùc hiÖn ë ®é cao cã lîi (HCL), tèc ®é cã lîi (VCL), gãc c¸nh tèi ­u vµ l­îng dÇu n¹p ®Çy. * ChÕ ®é bay l©u nhÊt: chÕ ®é bay nµy phï hîp víi l­îng tiªu hao dÇu theo giê nhá nhÊt vµ tèc ®é bay cã lîi ®¹t thêi gian l©u nhÊt (Vtmax). - Thêi gian bay thùc tÕ lín nhÊt (tmax): lµ thêi gian tÝnh tõ lóc m¸y bay b¾t ®Çu chuyÓn ®éng ch¹y ®µ cÊt c¸nh cho ®Õn khi m¸y bay h¹ c¸nh l¨n vÒ s©n ®ç. ChuyÕn bay ®­îc thùc hiÖn ë ®é cao cã lîi, tèc ®é cã lîi ®Ó bay l©u nhÊt víi gãc c¸nh tèi ­u vµ l­îng dÇu n¹p ®Çy. 2.1.4. C¸c kh¸i niÖm kh¸c: * C¸c kh¸i niÖm vÒ tèc ®é bay: - Kh«ng tèc V : lµ vËn tèc cña m¸y bay so víi kh«ng khÝ ch­a bÞ kÝch ®éng bëi m¸y bay. - §Þa tèc lµ tèc ®é cña m¸y bay so víi ®iÓm chuÈn trªn mÆt ®Êt. - Tèc ®é ®ång hå V®h : lµ tèc ®é ®­îc ®o bëi kim lín trªn ®ång hå ®o tèc ®é . Nã t­¬ng øng víi hiÖu ¸p suÊt toµn phÇn vµ ¸p suÊt tÜnh. Tèc ®é ®ång hå rÊt quan träng bëi v× nã cã liªn quan ®Õn viÖc tÝnh to¸n c¸c lùc vµ m« men khÝ ®éng. - Tèc ®é chØ thÞ lµ tèc ®é ®ång hå lý t­ëng khi kh«ng cã sai sè. - Tèc ®é thùc Vt lµ tèc ®é ®­îc chØ bëi kim dµi cña ®ång hå tèc ®é trªn m¸y bay nã ®­îc x¸c trªn c¬ së tû sè gi÷a ¸p suÊt ®éngvµ ¸p suÊt tÜnh cã tÝnh ®Õn sù thay ®æi cña nhiÖt ®é kh«ng khÝ. Nh­ vËy, kh«ng tèc chÝnh lµ tèc ®é thùc khi kh«ng cã sai sè ®ång hå. - Tèc ®é ©m thanh lµ tèc ®é lan truyÒn dao ®éng ©m thanh trong kh«ng khÝ, lµ hµm cña nhiÖt ®é TH: - Sè Mach thùc Mt lµ tû sè gi÷a kh«ng tèc vµ vËn tèc ©m thanh. - Sè Mach ®ång hå M§H lµ tû sè gi÷a tèc ®é thùc vµ tèc ®é ©m thanh. §­îc chØ ra trªn ®ång hå sè M cña m¸y bay . * §é cao khÝ ¸p HK (m) lµ ®é cao mµ ë ®ã ¸p suÊt thùc t­¬ng øng víi ¸p suÊt cña khÝ quyÓn tiªu chuÈn. §é cao khÝ ¸p ®­îc ®o bëi ®é cao ®ång hå H®h (m) trªn m¸y bay. HK = H§H + dK§ + dCT Trong ®ã: + dK§ lµ sai sè khÝ ®éng lùc häc cña èng kh«ng tèc. + dCT lµ sai sè cÊu t¹o cña ®ång hå ®o cao. * Tiªu hao dÇu Kil«mÐt CK (kg/km): lµ l­îng dÇu tiªu hao trªn 1 km qu·ng ®­êng bay qua trong ®iÒu kiÖn lÆng giã vµ chÕ ®é bay cho tr­íc, CK ®­îc tÝnh theo c«ng thøc: * Tiªu hao nhiªn liÖu theo giê Ch (kg/h): lµ tæng l­îng nhiªn liÖu mµ m¸y bay tiªu thô hÕt trong 1 giê bay. * SuÊt tiªu hao nhiªn liÖu riªng Cr (kg/(N.h)): lµ khèi l­îng nhiªn liÖu (kg) cÇn thiÕt ®Ó t¹o ra mét ®¬n vÞ lùc ®Èy (N) trong 1 ®¬n vÞ thêi gian (h). 2.2. C¸c yÕu tè ¶nh h­ëng tíi tÇm xa bay vµ thêi gian bay 2.2.1. ¶nh h­ëng cña tèc ®é bay Tõ ®­êng cong Giucèpski nh­ trªn h×nh 2.2: P P2 P1 Phc Pc H=const a VCL V1 V2 V H×nh 2.2 – §­êng cong Giucèpski thÓ hiÖn lùc ®Èy cÇn (Pc) vµ lùc ®Èy hiÖn cã (Phc) theo ®é cao H=const Tõ c«ng thøc: cã thÓ suy ra r»ng: nÕu coi suÊt tiªu hao nhiªn liÖu kh«ng phô thuéc theo ®é cao H, khi G = constan tiªu hao nhiªn liÖu kil«mÐt biÕn ®æi tû lÖ nghÞch víi K.V hoÆc tû lÖ víi tû sè . §ång thêi cã thÓ thÊy tiªu hao nhiªn liÖu kil«mÐt Ck ®¹t gi¸ trÞ cùc tiÓu khi tÝch K.V ®¹t gi¸ trÞ lín nhÊt hoÆc ®¹t gi¸ trÞ cùc tiÓu. Tõ h×nh vÏ thÓ hiÖn ®­êng cong lùc ®Èy cÇn vµ lùc ®Èy cã. Gi¸ trÞ ®¹t gi¸ trÞ cùc tiÓu trªn ®­êng cong Giucèpski khi dùng tiÕp tuyÕn tõ gèc täa ®é víi ®­êng cong lùc ®Èy cÇn Pc = f(V). Gi¸ trÞ V1 ë ®ã tû lÖ vµ víi gi¶ thiÕt Cr = const th× Ck ®¹t gi¸ trÞ cùc tiÓu, trong tÝnh to¸n ng­êi ta gäi lµ tèc ®é hµnh tr×nh (VKP). Song suÊt tiªu hao nhiªn liÖu riªng Cr khi tèc ®é bay thay ®æi kh«ng ph¶i lµ mét h»ng sè. Bëi v× ®Ó biÕn ®æi tèc ®é th× cÇn cã sù biÕn ®æi lùc ®Èy nh­ng muèn thay ®æi lùc ®Èy ph¶i thay ®æi tèc ®é vßng quay ®éng c¬. Khi tèc ®é gi¶m tõ V2 ®Õn V1 (ë tèc ®é nµy ) cÇn gi¶m lùc ®Èy ®éng c¬ tõ P2 sang P1 mét møc DP. Cr H,V=const n 0 Cr=f(n) V Cr H,n=const 0 Cr=f(V) H×nh 2.3 – BiÕn ®æi cña suÊt tiªu hao nhiªn liÖu theo vßng quay (n) vµ tèc ®é bay (V) Tõ lý thuyÕt ®éng c¬ tua bin ph¶n lùc khi gi¶m vßng quay th× Cr t¨ng ®¸ng kÓ (h×nh 2.3). Møc t¨ng Cr cµng lín khi tèc ®é vßng quay gi¶m cµng nhiÒu. Qua h×nh 3.3 ta thÊy nÕu gi¶m ®ång thêi c¶ V vµ n th× gi¸ trÞ tæng hîp Cr = f(V,n) t¨ng lªn mét møc nµo ®ã. Nh­ vËy nÕu gi¶m lùc ®Èy ®éng c¬ kÐo theo sù gi¶m vµ Cr t¨ng lªn ®iÒu nµy dÉn ®Õn tÝch lóc ®Çu gi¶m do tû lÖ gi¶m nhanh sau ®ã t¨ng nhanh do Cr t¨ng nhanh vµ gi¶m chËm. Theo c¸c kÕt qu¶ trªn, khi cã xÐt ®Õn ¶nh h­ëng ®ång thêi cña c¸c yÕu tè gi¸ trÞ ë VLmax>V1. Tèc ®é Ck = Ckmin trong sæ tay t­¬ng øng víi tèc ®é cã tÇm bay lín nhÊt. - Ta xÐt tiÕp ¶nh h­ëng cña tèc ®é bay tíi tiªu hao nhiªn liÖu theo giê. Ck V H=const 0 Ck=f(V) Ck min VLmax Ta cã: . Do vËy, khi gi¶m tèc ®é bay V, mét mÆt lùc ®Èy cÇn thiÕt cña ®éng c¬ gi¶m, mÆt kh¸c Cr t¨ng do sù gi¶m vßng quay. Tuy nhiªn Pc gi¶m nhiÒu h¬n sù t¨ng cña Cr cho nªn thùc tÕ Ch nhá nhÊt khi lùc ®Èy cÇn thiÕt Pc nhá nhÊt tøc lµ tèc ®é lóc ®ã V = Vcl (K = Kmax) vµ ta bay ®­îc l©u nhÊt. Ng­îc l¹i, khi V t¨ng lªn th× Ch t¨ng lµm cho thêi gian bay gi¶m. H×nh 2.4 – BiÕn ®æi cña tiªu hao nhiªn liÖu kil«met (Ck) theo tèc ®é bay (V) Trªn h×nh 2.4 ta thÊy ®­êng cong Ck=f(V) trong vïng xung quanh gi¸ trÞ cùc tiÓu cã b¸n kÝnh cong lín do vËy víi ®é lÖch tèc ®é trong kho¶ng (30¸50) km/h gi¸ trÞ q biÕn ®æi Ýt. §iÒu nµy ®­îc øng dông trong khai th¸c m¸y bay khi bay nã gi¶m nhÑ khã kh¨n cho ng­êi l¸i trong viÖc gi÷ chÕ ®é bay. 2.2.2. ¶nh h­ëng cña ®é cao bay: - XÐt ¶nh h­ëng cña ®é cao bay tíi suÊt tiªu hao nhiªn liÖu kil«mÐt: Khi t¨ng ®é cao bay vµ b¶o toµn Cy (V®h,min= const) tèc ®é thùc t¨ng lªn tû lÖ víi víi vµ lµ mËt ®é kh«ng khÝ ë mÆt ®Êt vµ ®é cao H. Cr P H2>H1 0 Pc1 Pc2 PH1 PH2 V1 V2 H, km 0 Cr=f(H) 11 H×nh 2.5 – BiÕn ®æi cña lùc ®Èy cÇn vµ H×nh 2.6 – BiÕn ®æi cña suÊtiªu hiÖn cã theo tèc ®é vµ ®é cao bay hao nhiªn liÖu theo ®é cao bay Khi t¨ng ®é cao bay hÖ ®­êng cong lùc ®Èy cÇn dÞch chuyÓn sang ph¶i (h×nh2.5). Do ®ã tû sè x¸c ®Þnh theo tang gãc nghiªng cña tiÕp tuyÕn kÎ tõ gèc täa ®é ®Õn ®­êng cong lùc ®Èy cÇn gi¶m ®i ®ång thêi tèc ®é VLmax t¨ng lªn theo. MÆt kh¸c, trªn h×nh 2.6 ta thÊy víi sù t¨ng cña H ®Õn H = 11 Km suÊt tiªu hao nhiªn liÖu gi¶m do 2 nguyªn nh©n: nguyªn nh©n trùc tiÕp lµ do nhiÖt ®é cöa vµo ®éng c¬ TH gi¶m trong ®iÒu kiÖn n = const lµm t¨ng nqc ®iÓm lµm viÖc phèi hîp dÞch chuyÓn lªn trªn dÉn ®Õn do ®ã t¨ng møc sö dông nhiÖt ®é trong ®èt nhiªn liÖu, nguyªn nh©n gi¸n tiÕp lµ do sù t¨ng lªn cña vßng quay ®éng c¬ ®Ó t¹o lùc ®Èy cÇn thiÕt c©n b»ng víi lùc c¶n. Tuy nhiªn ë ®é cao H > 11 Km th× sù t¨ng lªn cña ®é cao l¹i kh«ng ¶nh h­ëng nhiÒu ®Õn suÊt tiªu hao nhiªn liÖu kil«mÐt. §iÒu ®ã ®­îc gi¶i thÝch r»ng ë ®é cao H > 11 Km do vµ hÖ sè chªnh nhiÖt kh«ng ®æi nªn suÊt tiªu hao nhiªn liÖu kh«ng gi¶m vµ møc gi¶m vßng quay Ýt ¶nh h­ëng ®Õn Cr, gi¸ trÞ Cr ngõng gi¶m. Nh­ vËy, nÕu cµng t¨ng ®é cao bay th× cµng cã lîi vÒ mÆt tÇm xa vµ ë ®é cao nhá h¬n 11km th× sù ¶nh h­ëng nµy biÓu hiÖn cµng râ. Tuy nhiªn ta kh«ng thÓ cø t¨ng m·i ®é cao bay ®­îc bëi v× ®é cao bay cßn bÞ giíi h¹n bëi trÇn bay tÜnh vµ do sù xuÊt hiÖn khñng ho¶ng sãng ë c¸c ®é cao lín lµm t¨ng lùc c¶n cña m¸y bay l¹i dÉn ®Õn lµm gi¶m tÇm xa cña m¸y bay. Khi H thay ®æi th× tiªu hao nhiªn liÖu giê (thêi gian) phô thuéc Pc vag Cr. Nh­ ®· chØ ra ë trªn, Ch,min ®¹t ®­îc khi Pc = Pc,min khi H t¨ng thùc tÕ Pc,min thùc tÕ kh«ng thay ®æi vµ Cr gi¶m, gi¶m møc biÕn ®æi vßng quay vµ Cr tuyÖt ®èi. Bëi vËy khi H t¨ng trong vïng H 11km sù gi¶m Ch chËm dÇn, ë c¸c ®é cao nµy ®éng c¬ lµm viÖc ë chÕ ®é gÇn cùc ®¹i vµ Cr tuyÖt ®èi thùc tÕ kh«ng thay ®æi. 2.2.3. ¶nh h­ëng cña khèi l­îng m¸y bay: Khi kh¶o s¸t ¶nh h­ëng cña ®é cao bay tíi Ck vµ Ch chóng ta coi khèi l­îng m¸y bay kh«ng ®æi. Thùc tÕ khèi l­îng m¸y bay biÕn ®æi kh¸ lín trong chuyÕn bay, ®Æc biÖt lµ m¸y bay nÐm bom vµ m¸y bay vËn t¶i. Sù biÕn ®æi khèi l­îng m¸y bay do nÐm bom, vò khÝ, tiªu hao bom ®¹n ®Æc biÖt lµ liªn tôc tiªu hao nhiªn liÖu trong qua tr×nh bay. Khèi l­îng m¸y bay cã thÓ t¨ng trong khi bay do n¹p thªm nhiªn liÖu trong khi bay. Khi bay ë c¸c tèc ®é vµ ®é cao bay kh¸c nhau sù biÕn ®æi khèi l­îng m¸y bay ¶nh h­ëng tíi Ck vµ Ch tøc lµ ¶nh h­ëng tíi tÇm xa vµ thêi gian bay. Quan hÖ gi÷a tÇm bay vµ khèi l­îng m¸y bay x¸c ®Þnh theo quan hÖ: Tõ ®iÒu kiÖn bay b»ng ta cã: Nh×n vµo c«ng thøc, ta thÊy r»ng trong sù b¶o toµn tèc ®é vµ ®é cao bay, sù biÕn ®åi khèi l­îng m cÇn tû lÖ víi sù biÕn ®æi hÖ sè lùc n©ng (hoÆc gãc tÊn): M=const 0 Cy Cx DCx1 DCy1 DCx2 DCy2 a2 a2’ a1 a1’ H×nh 2.7 – Cùc tuyÕn cña m¸y bay Khi bay ë ®é cao nhá vµ trung b×nh víi tèc ®é lín gãc tÊn kh«ng lín. Theo cùc tuyÕn cña m¸y bay (h×nh 2.7): sù t¨ng Cy do khèi l­îng m¸y bay t¨ng thùc tÕ Cx kh«ng thay ®æi do K biÕn ®æi tû lÖ víi Cy, tû sè G/K hÇu nh­ kh«ng ®æi dÉn ®Õn Ck vµ tiÕp theo lµ tÇm bay biÕn ®æi (khi t¨ng 10% khèi l­îng m¸y bay, tiªu hao nhiªn liÖu t¨ng trung b×nh (1-2)%). KÕt luËn nµy hoµn toµn ®óng cho tiªu hao nhiªn liÖu theo giê, tiÕp ®ã thêi gian bay biÕn ®æi t­¬ng tù: ë c¸c ®é cao lín, khi thùc hiÖn bay ë c¸c gãc tÊn lín sù t¨ng khèi l­îng m¸y bay so víi ph­¬ng ¸n bay chuÈn lµm cho Cy ®ång thêi còng lµm t¨ng ®¸ng kÓ Cx (Cy = Cxo+ A.Cy2) dÉn tíi hÖ sè K t¨ng Ýt hoÆc kh«ng t¨ng. Do ®ã nÕu t¨ng khèi l­îng m¸y bay th× tiªu hao nhiªn liÖu kil«mÐt vµ theo giê t¨ng lµm cho tÇm xa, thêi gian bay gi¶m. ë c¸c ®é cao bay theo trÇn bay, sù biÕn ®æi khèi l­îng m¸y bay ¶nh h­ëng ®¸ng kÓ tíi tiªu hao nhiªn liÖu kil«mÐt Ck vµ kÕ ®ã lµ tÇm xa. ë ®ã tiªu hao nhiªn liÖu kil«mÐt coi nh­ tû lÖ víi sù biÕn ®æi khèi l­îng m¸y bay. Bëi v× khi bay theo trÇn bay víi tèc ®é bay t­¬ng øng víi tèc ®é cho tÇm bay lín nhÊt (VLmax), gãc tÊn gÇn víi “gãc tÊn thÝch hîp”, chÊt l­îng khÝ ®éng biÕn ®æi kh«ng ®¸ng kÓ. Trong tr­êng hîp nµy sù gi¶m khèi l­îng m¸y bay g©y nªn sù gi¶m t­¬ng øng lùc ®Èy cÇn thiÕt cña nã: , kÕt qu¶ lµ Ck gi¶m tû lÖ víi sù gi¶m cña träng l­îng m¸y bay. §é d­ lùc ®Èy ®¹t ®­îc cã thÓ sö dông ®Ó t¨ng ®é cao bay trong khi tèc ®é bay, víi khèi l­îng gi¶m sÏ b¶o toµn kh«ng chØ do Cy gi¶m mµ do mËt ®é kh«ng khÝ gi¶m. Do tÝch sè (K.V) gÇn nh­ kh«ng ®æi. Bëi vËy trªn c¬ së c«ng thøc ®· cã th× cã thÓ coi r»ng tiªu hao nhiªn liÖu kil«mÐt tû lÖ thuËn víi møc gi¶m khèi l­îng m¸y bay. KÕt luËn nµy t­¬ng tù ®èi víi sù biÕn ®æi cña tiªu hao nhiªn liÖu theo giê. §èi víi HP < 1000m: §èi víi HP >1000m: ë ®©y: Ck1, Ck2 - tiªu hao nhiªn liÖu kil«mÐt øng víi c¸c träng l­îng bay m1, m2 HP - §é cao khÝ ¸p (km). Tõ biÓu thøc trªn, ta thÊy khi ®é cao H t¨ng lªn ( trong khi c¸c yÕu tè kh¸c kh«ng thay ®æi) sù ¶nh h­ëng cña khèi l­îng m¸y bay ®Õn suÊt tiªu hao nhiªn liÖu kil«mÐt cµng lín. VÝ dô sù thay ®æi khèi l­îng m¸y bay lµ 3000kg nÕu ë ®é cao 500m sÏ dÉn ®Õn sù thay ®æi tiªu hao nhiªn liÖu kil«mÐt kho¶ng 2% cßn ë ®é cao H = 800m sù thay ®æi nµy lµ 16%. Nh­ vËy cã thÓ nãi r»ng tÇm xa lín nhÊt cã thÓ ®¹t ®­îc nÕu theo mét møc tiªu hao nhiªn liÖu b»ng c¸ch tuÇn tù t¨ng ®é cao bay vµ gi÷ nguyªn tèc ®é bay (M). Khi ®ã toµn bé thêi gian bay toµn bé hµnh tr×nh sÏ diÔn ra ë ®é cao tèi ­u. ChuyÕn bay ë c¸c ®é cao tèi ­u gäi lµ chuyÕn bay theo trÇn bay. 2.2.4. ¶nh h­ëng cña hÖ sè c¶n chÝnh diÖn Cx Tiªu hao nhiªn liÖu kil«mÐt Ck vµ theo giê tû lÖ víi hÖ sè lùc c¶n chÝnh diÖn Cx. NÕu ®­êng bao thiÕt diÖn lín nhÊt m¸y bay kh«ng hîp lý còng nh­ bÒ mÆt bao kh«ng nh½n ph¸ vì c¸c ®Æc tr­ng khÝ ®éng vµ bÞt kÝn cña vá bäc trong chiÕn ®Êu trªn kh«ng, kh«ng thu ®­îc cµng, c¸nh tµ, tÊm gi¶m tèc còng nh­ khi mang treo thïng phô, bom, tªn löa. G©y nªn sù t¨ng Cx lµm gi¶m tÇm xa vµ thêi gian bay cña m¸y bay. Trªn h×nh 2.8 cho thÊy khi t¨ng Cx th× lùc ®Èy cÇn thiÕt ph¶i lín h¬n. DP=P2-P1 P n2>n1 Cx Cx+DCx V H×nh 2.8 – Quan hÖ lùc ®Èy cÇn thiÕt vµ tèc ®é bay cña m¸y bay cã chÊt l­îng tèt (Cx) vµ chÊt l­îng xÊu (Cx+dCx) Trong tÝnh to¸n tÇm xa vµ thêi gian bay bao giê còng ph¶i tÝnh ®Õn c¸c vÊn ®Ò trªn ®Ó x©y dùng c¸c ®­êng cong biÓu diÔn Ck, Ch còng nh­ c¸c gi¸ trÞ sè trong c¸c thuyÕt minh kü thuËt phï hîp víi tÇm xa vµ thêi gian bay khi thö nghiÖm c¸c m¸y bay tèt. Tõ ®å thÞ ta thÊy víi cïng mét tèc ®é bay nÕu ®Æc tr­ng khÝ ®éng kÐm ®i th× cÇn t¨ng lùc ®Èy mét l­îng DP tøc lµ cÇn t¨ng chÕ ®é ho¹t ®éng cña ®éng c¬ (t¨ng tèc ®é vßng quay n). ViÖc t¨ng lùc c¶n sÏ lµm t¨ng tiªu hao nhiªn liÖu theo kil«mÐt vµ theo giê dÉn ®Õn lµm gi¶m tÇm xa vµ thêi gian bay cña m¸y bay. 2.2.5. ¶nh h­ëng cña nhiÖt ®é kh«ng khÝ Trong c¸c ®iÒu kiÖn bay thùc tÕ nhiÖt ®é kh«ng khÝ bªn ngoµi thay ®æi theo ®é cao, vÝ dô: H [m] 1000 3000 5000 8000 10000 12000 13000 15000 T [0C] +8,5 -4,5 -17,5 -37 -50 -56,5 -56,5 -56,5 2.2.5.1. ¶nh h­ëng tíi thêi gian bay Khi gi÷ ®é cao bay vµ tèc ®é bay ®Þnh tr­íc, tiªu hao nhiªn liÖu sÏ biÕn ®æi theo c«ng thøc cña lý thuyÕt ®éng c¬: (1) Trong ®ã: ,: tiªu hao nhiªn liÖu theo giê vµ nhiÖt ®é thùc tÕ. ,: tiªu hao nhiªn liÖu theo giê vµ nhiÖt ®é chuÈn. Nh­ vËy, nÕu khi bay nhiÖt ®é kh«ng khÝ ë c¸c ®é cao lín, tiªu hao nhiªn liÖu theo giê thùc tÕ gi¶m dÇn ®Õn thêi gian bay t¨ng vµ ng­îc l¹i. Cã thÓ coi r»ng nÕu lÖch 50C vÒ phÝa nµy hoÆc phÝa kia so víi ®iÒu kiÖn chuÈn ë mét ®é cao ®Þnh tr­íc sÏ biÕn ®æi tiªu hao nhiªn liÖu giê kho¶ng 1%. 2.2.5.2. ¶nh h­ëng tíi tÇm bay Tiªu hao nhiªn liÖu theo kil«mÐt vµ tÇm bay theo tèc ®é ®ång hå nh­ nhau thùc tÕ kh«ng phô thuéc vµo sù biÕn ®æi cña nhiÖt ®é kh«ng khÝ bªn ngoµi, tÊt nhiªn lµ bay víi tèc ®é ®ång hå kh«ng ®æi dùa trªn viÖc ®o ®éng ¸p, ®éng ¸p ®ã lµ: . Víi: lµ mËt ®é kh«ng khÝ vµ tèc ®é thùc ë ®iÒu kiÖn chuÈn. Víi: lµ mËt ®é kh«ng khÝ vµ tèc ®é thùc ë mét ®é cao bay. V×: (cïng ®é cao khÝ ¸p) nªn (2) Tõ c«ng thøc (1) & (2) ta cã: Nh­ vËy sù biÕn ®æi nhiÖt ®é kh«ng khÝ kh«ng lµm ¶nh h­ëng tíi suÊt tiªu hao nhiªn liÖu kil«mÐt tøc lµ kh«ng ¶nh h­ëng tíi tÇm xa. KÕt luËn nµy ®óng cho chuyÕn bay víi M < Mth nÕu tèc ®é bay lín ë ®ã nhiÖt ®é biÕn ®æi sè M cã thÓ ®¹t gi¸ trÞ tíi h¹n do ¶nh h­ëng cña lùc c¶n sãng cã thÓ t¨ng Cx vµ hÖ sè chÊt l­îng khÝ ®éng gi¶m dÉn ®Õn tÇm bay gi¶m. 2.2.6. ¶nh h­ëng cña giã Giã kh«ng cã ¶nh h­ëng tíi tiªu hao nhiªn liÖu theo giê vµ do ®ã còng kh«ng cã ¶nh h­ëng tíi thêi gian bay cña chuyÕn bay. NÕu tÝnh ®Õn ¶nh h­ëng cña tèc ®é giã W, tiªu hao nhiªn liÖu kil«mÐt lµ: Trong ®ã: - Tiªu hao nhiªn liÖu kil«mÐt khi cã giã Vt - Tèc ®é thùc cña m¸y bay V - Tèc ®é hµnh tr×nh W - Tèc ®é giã Ck - Tiªu hao nhiªn liÖu kil«mÐt khi kh«ng cã giã Quy ­íc dÊu: DÊu ”+” khi giã xu«i chiÒu bay cßn dÊu “-“ khi giã ng­îc chiÒu bay. Khi giã hîp víi h­íng bay mét gãc e, tèc ®é giã t­¬ng ®­¬ng ®­îc x¸c ®Þnh theo c«ng thøc sau: j e H×nh 2.9 – S¬ ®å vÐc t¬ x¸c ®Þnh tèc ®é t­¬ng ®­¬ng cña giã 2.3. TÝnh to¸n tÇm xa vµ thêi gian bay 2.3.1. C¸c th«ng sè ban ®Çu TÇm bay cña m¸y bay ®­îc x¸c ®Þnh theo c«ng thøc : L = Lccldc + Lbb + Lhdc (3.1) Trong ®ã: L : TÇm bay Lccldc : Qu·ng ®­êng ®i ®­îc khi cÊt c¸nh lÊy ®é cao Lbb : Qu·ng ®­êng bay b»ng Lhdc : Qu·ng ®­êng h¹ ®é cao bay lµ, h¹ c¸nh V× Lccldc vµ Lhdc<<Lbb nªn ta cã thÓ xem L»Lbb. Khi ®ã bµi to¸n sÏ ®¬n gi¶n h¬n rÊt nhiÒu (Lccldc vµ Lhdc sÏ ®­îc tÝnh to¸n riªng khi xem xÐt ®Æc tÝnh cÊt h¹ c¸nh cña m¸y bay, tuy nhiªn ë ®©y ta sÏ bá qua v× kh«ng ®¸ng kÓ). Ta cã c¸c th«ng sè kü thuËt sau: - L­îng nhiªn liÖu tèi ®a : 60359 kg - Sè Mach lín nhÊt : 0.82 - Tèc ®é bay b»ng lín nhÊt : 898 km/h (ë 39000ft) - Tèc ®é bay b»ng kinh tÕ nhÊt : 852 km/h - Sè Mach kinh tÕ nhÊt : 0.74 - TrÇn bay tèi ®a : 11000 m (39000ft) - TrÇn bay tèi ­u : 10800 m (35000 ft) - TÇm bay tèi ®a : 9000 km - T¶i träng h÷u Ých tèi ®a : 45641 kg C¸c th«ng sè c¬ b¶n cña ®éng c¬: Lùc ®Èy danh ®Þnh 200 kN (4 §C) Lùc ®Èy khi cÊt c¸nh (H=0, T=92oF) 185,5 kN Lùc ®Èy khi bay b»ng (H=35000 ft.) 11600 lbs. (5262 kg) NhiÖt ®é khÝ tho¸t giíi h¹n 416,17 0K HÖ sè ph©n luång 5,9 Tû sè nÐn 31 Vßng quay N1 lín nhÊt 3505 rpm (117.5%) Vßng quay N2 lín nhÊt 10654 rpm (112.5%) Vßng quay N1 3000 rpm Vßng quay N2 9750 rpm ChiÒu dµi ®éng c¬ 170 inches (4315 mm) §­êng kÝnh qu¹t nÐn 98 inches (2488 mm) Gi¶ thiÕt lµ l­îng nhiªn liÖu tèi ®a. C¸c th«ng sè ban ®Çu: STT Tªn c¸c th«ng sè Ký hiÖu Gi¸ trÞ §¬n vÞ 01 L­îng nhiªn liÖu tèi ®a cña m¸y bay GNL 60359 kg 02 T¶i träng cÊt c¸nh tèi ®a Gcc 217365 kg 03 L­îng nhiªn liÖu dù tr÷ yªu cÇu Gdt 7258 kg 04 L­îng nhiªn liÖu cho ho¹t ®éng trªn mÆt ®Êt G1 1300 kg 05 L­îng nhiªn liÖu bay vßng tr­íc khi h¹ c¸nh G2 700 kg 06 L­îng nhiªn liÖu dïng cho cÊt h¹ c¸nh G3 5432.31 kg 07 Tæng diÖn tÝch c¸nh S 313 m2 Gi¸ trÞ G3 tuú thuéc vµo ®é cao vµo bay b»ng (sè liÖu gÇn ®óng) H (m) 5000 6000 7000 8000 9000 10000 11000 G3 (kg) 1300 1700 2100 3300 3700 4100 4500 2.3.2. C¸c b­íc tÝnh to¸n. - Ta sÏ tÝnh ë c¸c ®é cao kh¸c nhau (cô thÓ 5000, 6000, 7000, 8000, 9000, 10000, 11000), øng víi mçi ®é cao ta sÏ tÝnh víi c¸c tèc ®é kh¸c nhau, tõ ®ã sÏ t×m ®­îc tèc ®é mµ t¹i ®ã ®¹t ®­îc tÇm bay tèi ­u. - B¶ng th«ng sè khÝ quyÓn theo ®é cao tÝnh to¸n: H T r (kg/m3) a (m/s) 5000 255.66 0.7354 320.51 6000 249.16 0.6597 316.41 7000 242.66 0.5895 312.25 8000 236.16 0.5252 308.04 9000 229.66 0.4663 303.77 10000 223.16 0.4127 299.44 11000 216.66 0.3638 295.05 - Ta tÝnh V=M.a , bay b»ng th× Y=Gmb lµ träng l­îng m¸y bay. víi Cxo vµ k lµ h»ng sè ®èi víi mçi m¸y bay. Lùc ®Èy cña ®éng c¬ P = lùc c¶n X víi TÝnh Cr: ®Ó tÝnh Cr ta ph¶i tÝnh nhiÖt khÝ ®éng cña ®éng c¬ (tÝnh c¸c tham sè lÇn l­ît theo b¶ng bªn d­íi) ë nhiÒu chÕ ®é vßng quay vµ chän gi¸ trÞ Cr t­¬ng øng víi lùc ®Èy ®éng c¬ b»ng lùc c¶n ®· tÝnh ë trªn. TT Tham sè C«ng thøc §¬n vÞ 1 NhiÖt ®é h·m tr­íc cöa vµo oK 2 NhiÖt ®é h·m tr­íc qu¹t nÐn oK 3 ¸p suÊt h·m ë thiÕt diÖn cöa vµo N/m2 4 ¸p suÊt h·m ë thiÕt diÖn cöa vµo qu¹t nÐn 1-1 N/m2 5 ¸p suÊt h·m ë thiÕt diÖn sau qu¹t nÐn 1Q-1Q N/m2 6 Møc t¨ng nhiÖt qua tÇng qu¹t nÐn 7 NhiÖt ®é sau qu¹t nÐn 8 ¸p suÊt h·m ë thiÕt diÖn sau MNTA 1CA-1CA N/m2 9 Møc t¨ng nhiÖt qua tÇng MNTA 10 NhiÖt ®é sau MNTA oK 11 ¸p suÊt h·m ë thiÕt diÖn sau MNCA 2-2 N/m2 12 Møc t¨ng nhiÖt qua tÇng MNCA 13 NhiÖt ®é sau MNCA oK §é tr­ît cña 2 r«to ë chÕ ®é tÝnh to¸n 14 C«ng cÇn thiÕt ®Ó kÐo quay qu¹t nÐn J/kg Cp=1.005 kJ/kgoK 15 C«ng cÇn thiÕt ®Ó kÐo quay r«to TA (qu¹t nÐn vµ MNTA) J/kg 16 C«ng cÇn thiÕt ®Ó kÐo quay r«to CA J/kg 17 L­u l­îng nhiªn liÖu t­¬ng ®èi cÇn thiÕt gLM = 2% Hu = 42000 kJ/kg hCH = 99% 18 ¸p suÊt h·m khÝ ch¸y sau buång ®èt N/m2 19 C«ng sinh ra trªn tuabin CA J/kg HiÖu suÊt c¬ khÝ =0.95 20 Møc gi¶m nhiÖt ®é trªn TBCA 21 TØ sè gi¶m ¸p trªn TBCA k”=1.3 hTB=0.93 22 ¸p suÊt dßng h·m sau TBCA N/m2 23 NhiÖt ®é h·m sau TBCA oK 24 Møc gi¶m nhiÖt trªn TBTA 25 TØ sè gi¶m ¸p trªn TBTA 26 ¸p suÊt dßng h·m sau TBTA N/m2 27 NhiÖt ®é h·m sau TBTA oK 28 TØ sè gi¶m ¸p toµn tuabin 29 TØ sè gi¶m ¸p trªn miÖng phun TBR luång trong (I) 30 Tèc ®é luång khÝ phôt ra cñaluång I m/s 31 Lùc ®Èy riªng luång I Ns/kg 32 TØ sè gi¶m ¸p trªn miÖng phun TBR luång ngoµi (II) Tæn hao ¸p suÊt toµn phÇn ë luång II 33 Tèc ®é luång khÝ phôt ra cña luång II m/s 34 Lùc ®Èy riªng luång II Ns/kg 35 Lùc ®Èy riªng cña toµn ®éng c¬ Ns/kg Tû sè ph©n luång m=5.3 36 SuÊt tiª._.u hao nhiªn liÖu cña ®éng c¬ kg/(N.h) 37 L­u l­îng kh«ng khÝ qua ®éng c¬ kg/s 38 L­u l­îng kh«ng khÝ qua luång I kg/s 39 L­u l­îng kh«ng khÝ qua luång II kg/s 40 L­u l­îng khÝ ch¸y kg/s Sau khi tÝnh ®­îc gi¸ trÞ Cr ta tiÕp tôc tÝnh ®­îc: TÇm bay vµ thêi gian bay trong ®ã  (*) 2.3.3. KÕt qu¶ tÝnh to¸n Trong tr­êng hîp nµy ta kh«ng tÝnh ®ªn Gdt , tõ (*) ta cã: Ta tÝnh cho t¶i träng h÷u Ých 45641 kg.  Khi ®ã Gmb=Gcc-60359+45641=11695 kg KÕt qu¶ tÝnh to¸n ®­îc nh­ sau: B¶ng 2.1. C¸c th«ng sè tÝnh to¸n ë ®é cao H=5000 m M V(m/s) Cy Cx P=X Ch (kg/h) Ck (kg/km) Lbb Tbb 0.40 128.20 0.5793 0.0251 4833.37 2900.02 6.28 8534.51 18.49 0.45 144.23 0.4577 0.0213 5194.28 3116.57 6.00 8934.20 17.21 0.50 160.25 0.3707 0.0191 5761.56 3456.94 5.99 8949.49 15.51 0.55 176.28 0.3064 0.0178 6495.02 3897.01 6.14 8732.74 13.76 0.60 192.30 0.2574 0.0170 7370.49 4422.29 6.39 8395.06 12.13 0.65 208.33 0.2194 0.0164 8372.70 5023.62 6.70 8006.01 10.67 0.70 224.35 0.1891 0.0161 9491.66 5695.00 7.05 7605.44 9.42 0.75 240.38 0.1648 0.0158 10720.58 6432.35 7.43 7214.59 8.34 0.80 256.40 0.1448 0.0156 12054.71 7232.82 7.84 6843.87 7.41 0.85 272.43 0.1283 0.0155 13490.67 8094.40 8.25 6497.61 6.63 B¶ng 2.2. C¸c th«ng sè tÝnh to¸n ë ®é cao H=6000 m M V(m/s) Cy Cx P=X Ch (kg/h) Ck (kg/km) Lbb Tbb 0.40 126.56 0.6626 0.0282 4748.85 2849.31 6.25 8575.28 18.82 0.45 142.38 0.5235 0.0232 4954.56 2972.74 5.80 9246.64 18.04 0.50 158.20 0.4240 0.0204 5371.96 3223.17 5.66 9475.76 16.64 0.55 174.02 0.3505 0.0187 5955.07 3573.04 5.70 9402.69 15.01 0.60 189.84 0.2945 0.0176 6676.24 4005.75 5.86 9149.46 13.39 0.65 205.66 0.2509 0.0169 7518.04 4510.82 6.09 8802.08 11.89 0.70 221.48 0.2164 0.0164 8468.99 5081.40 6.37 8414.78 10.55 0.75 237.30 0.1885 0.0161 9521.36 5712.81 6.69 8019.34 9.39 0.80 253.12 0.1656 0.0158 10669.71 6401.82 7.03 7633.33 8.38 0.85 268.94 0.1467 0.0156 11910.17 7146.10 7.38 7265.70 7.50 B¶ng 2.3. C¸c th«ng sè tÝnh to¸n ë ®é cao H=7000 m M V(m/s) Cy Cx P=X Ch (kg/h) Ck (kg/km) Lbb Tbb 0.40 124.90 0.7613 0.0324 4751.76 2851.06 6.34 8457.49 18.81 0.45 140.51 0.6015 0.0259 4800.88 2880.53 5.69 9417.33 18.62 0.50 156.13 0.4873 0.0221 5071.22 3042.73 5.41 9905.91 17.62 0.55 171.74 0.4027 0.0199 5509.93 3305.96 5.35 10028.88 16.22 0.60 187.35 0.3384 0.0184 6085.27 3651.16 5.41 9906.22 14.69 0.65 202.96 0.2883 0.0175 6777.16 4066.30 5.57 9636.11 13.19 0.70 218.58 0.2486 0.0169 7572.47 4543.48 5.77 9287.45 11.80 0.75 234.19 0.2166 0.0164 8462.27 5077.36 6.02 8904.52 10.56 0.80 249.80 0.1903 0.0161 9440.33 5664.20 6.30 8514.11 9.47 0.85 265.41 0.1686 0.0159 10502.21 6301.33 6.59 8131.57 8.51 B¶ng 2.4. C¸c th«ng sè tÝnh to¸n ë ®é cao H=8000 m M V(m/s) Cy Cx P=X Ch (kg/h) Ck (kg/km) Lbb Tbb 0.40 123.22 0.8781 0.0381 4850.35 2910.21 6.56 8173.86 18.43 0.45 138.62 0.6938 0.0294 4739.68 2843.81 5.70 9410.32 18.86 0.50 154.02 0.5620 0.0245 4864.43 2918.66 5.26 10187.74 18.37 0.55 169.42 0.4644 0.0215 5163.71 3098.23 5.08 10557.01 17.31 0.60 184.82 0.3903 0.0196 5600.86 3360.52 5.05 10617.85 15.96 0.65 200.23 0.3325 0.0183 6152.77 3691.66 5.12 10470.88 14.53 0.70 215.63 0.2867 0.0175 6804.25 4082.55 5.26 10196.67 13.14 0.75 231.03 0.2498 0.0169 7545.02 4527.01 5.44 9852.38 11.85 0.80 246.43 0.2195 0.0164 8367.90 5020.74 5.66 9475.75 10.68 0.85 261.83 0.1945 0.0161 9267.77 5560.66 5.90 9090.42 9.64 B¶ng 2.5. C¸c th«ng sè tÝnh to¸n ë ®é cao H=9000 m M V(m/s) Cy Cx P=X Ch (kg/h) Ck (kg/km) Lbb Tbb 0.40 121.51 1.0170 0.0460 5055.18 3033.11 6.93 7733.98 17.68 0.45 136.70 0.8035 0.0344 4777.59 2866.55 5.83 9206.27 18.71 0.50 151.89 0.6509 0.0277 4755.11 2853.06 5.22 10277.55 18.80 0.55 167.07 0.5379 0.0237 4917.17 2950.30 4.91 10932.69 18.18 0.60 182.26 0.4520 0.0211 5221.34 3132.81 4.77 11231.79 17.12 0.65 197.45 0.3851 0.0194 5640.84 3384.51 4.76 11262.88 15.84 0.70 212.64 0.3321 0.0183 6158.10 3694.86 4.83 11110.45 14.51 0.75 227.83 0.2893 0.0175 6761.19 4056.71 4.95 10842.22 13.22 0.80 243.02 0.2542 0.0169 7441.80 4465.08 5.10 10507.31 12.01 0.85 258.21 0.2252 0.0165 8194.00 4916.40 5.29 10139.18 10.91 B¶ng 2.6. C¸c th«ng sè tÝnh to¸n ë ®é cao H=10000 m M V(m/s) Cy Cx P=X Ch (kg/h) Ck (kg/km) Lbb Tbb 0.40 119.78 1.1825 0.0570 5379.27 3227.56 7.49 7164.44 16.62 0.45 134.75 0.9343 0.0412 4923.99 2954.39 6.09 8805.23 18.15 0.50 149.72 0.7568 0.0322 4749.76 2849.85 5.29 10142.48 18.82 0.55 164.69 0.6255 0.0267 4774.53 2864.72 4.83 11098.84 18.72 0.60 179.67 0.5256 0.0233 4948.95 2969.37 4.59 11681.10 18.06 0.65 194.64 0.4478 0.0210 5241.88 3145.13 4.49 11947.35 17.05 0.70 209.61 0.3861 0.0195 5632.90 3379.74 4.48 11973.24 15.87 0.75 224.58 0.3364 0.0184 6108.13 3664.88 4.53 11830.37 14.63 0.80 239.55 0.2956 0.0176 6657.92 3994.75 4.63 11577.01 13.42 0.85 254.53 0.2619 0.0171 7275.36 4365.22 4.76 11256.66 12.28 B¶ng 2.7. C¸c th«ng sè tÝnh to¸n ë ®é cao H=11000 m M V(m/s) Cy Cx P=X Ch (kg/h) Ck (kg/km) Lbb Tbb 0.40 118.02 1.3817 0.0723 5842.48 3505.49 8.25 6499.64 15.30 0.45 132.77 1.0917 0.0508 5192.86 3115.72 6.52 8226.83 17.21 0.50 147.52 0.8843 0.0385 4857.78 2914.67 5.49 9771.43 18.40 0.55 162.28 0.7308 0.0310 4741.40 2844.84 4.87 11012.43 18.85 0.60 177.03 0.6141 0.0263 4786.02 2871.61 4.51 11901.53 18.67 0.65 191.78 0.5233 0.0232 4955.29 2973.17 4.31 12452.92 18.04 0.70 206.53 0.4512 0.0211 5225.31 3135.19 4.22 12717.81 17.10 0.75 221.29 0.3930 0.0196 5579.90 3347.94 4.20 12760.31 16.02 0.80 236.04 0.3454 0.0186 6007.77 3604.66 4.24 12641.64 14.88 0.85 250.79 0.3060 0.0178 6500.83 3900.50 4.32 12412.99 13.75 Tõ kÕt qu¶ thÓ hiÖn trªn h×nh 2.15 ®Õn h×nh 2.21 ta cã ®å thÞ ®Æc tÝnh tÇm xa theo tèc ®é (M) tæng hîp nh­ sau: 11 km 10 km 9 km 8 km 7 km 6 km 5 km Qu·ng ®­êng bay b»ng æn lËp Lbb H×nh 2.10 – Qu·ng ®­êng bay b»ng æn lËp thay ®æi theo sè M ë c¸c ®é cao Theo kÕt qu¶ ë b¶ng 2.6 vµ b¶ng 2.7 ta cã víi vËn tèc bay b»ng tèi ­u M =0,75 : H=10000 m à Lbb=11830 km H=11000 m à Lbb=12760 km Ta cã thÓ néi suy gÇn ®óng tÇm bay ë ®é cao H=10668 m (®Ó so s¸nh víi liÖu kü thuËt ®· biÕt). KÕt qu¶ néi suy: H=10668 m à Lbb=12500 km T­¬ng tù nh­ viÖc thiÕt lËp ®Æc tÝnh tÇm xa theo tèc ®é ë c¸c ®é cao kh¸c nhau, ta còng cã c¸c kÕt qu¶ cña suÊt tiªu hao nhiªn liÖu theo giê Ch (b¶ng 2.8) vµ theo kil«mÐt Ck (b¶ng 4.9) nh­ sau: B¶ng 2.8 Gi¸ trÞ Ch (kg/h) theo sè M ë c¸c ®é cao kh¸c nhau: M H 5 km 6 km 7 km 8 km 9 km 10 km 11 km 0.40 2900 2849.31 2851.06 2910.21 3033.11 3227.56 3505.49 0.45 3116 2972.74 2880.53 2843.81 2866.55 2954.39 3115.72 0.50 3456 3223.17 3042.73 2918.66 2853.06 2849.85 2914.67 0.55 3897 3573.04 3305.96 3098.23 2950.30 2864.72 2844.84 0.60 4422 4005.75 3651.16 3360.52 3132.81 2969.37 2871.61 0.65 5023 4510.82 4066.30 3691.66 3384.51 3145.13 2973.17 0.70 5695 5081.40 4543.48 4082.55 3694.86 3379.74 3135.19 0.75 6432 5712.81 5077.36 4527.01 4056.71 3664.88 3347.94 0.80 7232 6401.82 5664.20 5020.74 4465.08 3994.75 3604.66 0.85 8094 7146.10 6301.33 5560.66 4916.40 4365.22 3900.50 SuÊt tiªu hao nhiªn liÖu Ch (kg/h) 5 km 6 km 7 km 8 km 9 km 10 km 11 km H×nh 2.11 – BiÕn ®æi suÊt tiªu hao nhiªn liÖu Ch theo sè M ë c¸c ®é cao kh¸c nhau B¶ng 2.9. Gi¸ trÞ Ck ë theo sè M ë c¸c ®é cao kh¸c nhau: M H 5 km 6 km 7 km 8 km 9 km 10 km 11 km 0.40 6.28 6.25 6.34 6.56 6.93 7.49 8.25 0.45 6.00 5.80 5.69 5.70 5.83 6.09 6.52 0.50 5.99 5.66 5.41 5.26 5.22 5.29 5.49 0.55 6.14 5.70 5.35 5.08 4.91 4.83 4.87 0.60 6.39 5.86 5.41 5.05 4.77 4.59 4.51 0.65 6.70 6.09 5.57 5.12 4.76 4.49 4.31 0.70 7.05 6.37 5.77 5.26 4.83 4.48 4.22 0.75 7.43 6.69 6.02 5.44 4.95 4.53 4.20 0.80 7.84 7.03 6.30 5.66 5.10 4.63 4.24 0.85 8.25 7.38 6.59 5.90 5.29 4.76 4.32 SuÊt tiªu hao nhiªn liÖu Ck (kg/km) 5 km 6 km 7 km 8 km 9 km 10 km 11 km H×nh 2.12 – BiÕn ®æi suÊt tiªu hao nhiªn liÖu Ck theo M ë c¸c ®é cao kh¸c nhau B¶ng 3.10. Gi¸ trÞ Tbb ë theo sè M ë c¸c ®é cao kh¸c nhau: M H 5 km 6 km 7 km 8 km 9 km 10 km 11 km 0.40 18.49 18.82 18.81 18.43 17.68 16.62 15.30 0.45 17.21 18.04 18.62 18.86 18.71 18.15 17.21 0.50 15.51 16.64 17.62 18.37 18.80 18.82 18.40 0.55 13.76 15.01 16.22 17.31 18.18 18.72 18.85 0.60 12.13 13.39 14.69 15.96 17.12 18.06 18.67 0.65 10.67 11.89 13.19 14.53 15.84 17.05 18.04 0.70 9.42 10.55 11.80 13.14 14.51 15.87 17.10 0.75 8.34 9.39 10.56 11.85 13.22 14.63 16.02 0.80 7.41 8.38 9.47 10.68 12.01 13.42 14.88 0.85 6.63 7.50 8.51 9.64 10.91 12.28 13.75 5 km 11 km 10 km 9 km 8 km 7 km 6 km Thêi gian bay b»ng æn lËp Tbb H×nh 2.13 – Thêi gian bay b»ng æn lËp thay ®æi theo M ë c¸c ®é cao Ch­¬ng III X©y dùng ®Æc tÝnh h¹ c¸nh cña m¸y bay H2L 3.1. Kh¸i niÖm vÒ h¹ c¸nh vµ ®Æc tÝnh h¹ c¸nh. 3.1.1. Kh¸i niÖm: Qu¸ tr×nh h¹ c¸nh cña m¸y bay lµ qu¸ tr×nh hµ ®é cao vµ cho m¸y bay tiÕp ®Êt. Bao gåm c¸c giai ®o¹n: bay lµ, c¶i b»ng, gi÷ chuÈn vµ h·m ®µ. 3.1.2. §Æc tÝnh h¹ c¸nh: §Æc tÝnh h¹ c¸nh lµ quan hÖ cña qu·ng ®­êng h¹ c¸nh theo c¸c th«ng sè vËn hµnh trong nh÷ng ®iÒu kiÖn khai th¸c nhÊt ®Þnh. 3.2. ThiÕt lËp c¸c ph­¬ng tr×nh chuyÓn ®éng trong c¸c giai ®o¹n h¹ c¸nh 3.2.1. Ph­¬ng tr×nh chuyÓn ®éng trong giai ®o¹n bay lµ: 3.2.1.1. Gi¶ thiÕt - M¸y bay bay theo ®­êng th¼ng (gãc nghiªng quü ®¹o ©m vµ kh«ng ®æi). - Tèc ®é bay gi¶m dÇn hoÆc kh«ng ®æi. - Lùc ®Èy kh«ng ®¸ng kÓ do ®éng c¬ lµm viÖc ë chÕ ®é ga nhá. 3.2.1.2. Ph­¬ng tr×nh chuyÓn ®éng C¸c lùc t¸c dông lªn m¸y bay: lùc n©ng Y, lùc c¶n Q, träng l­îng m¸y bay G, lùc ®Èy ®éng c¬ P. H×nh 3.1. C¸c lùc t¸c dông lªn m¸y bay trong giai ®o¹n bay lµ: Ph­¬ng tr×nh chuyÓn ®éng: ap - Gãc gi÷a ph­¬ng lùc ®Èy vµ vÐc-t¬ tèc ®é. ë giai ®o¹n nµy tèc ®é m¸y bay thay ®æi rÊt Ýt, ta cã thÓ coi nh­ tèc ®é kh«ng ®æi. Khi ®ã . Gãc ap rÊt nhá nªn cã thÓ coi cosap » 1, sinap » 0. Do m¸y bay chuyÓn ®éng th¼ng nªn: . VËy ph­¬ng tr×nh chuyÓn ®éng trë thµnh: P – Q – G.sinqbl = 0 (4.2.1) Y – G.cosqbl = 0 (4.2.2) ë ®©y cÇn l­u ý: qbl < 0. 3.2.1.3. Qu·ng ®­êng ®i ®­îc theo ph­¬ng ngang: [m] (4.2.3) Hc - §é cao chuÈn, Hc = 25m. Hcb - §é cao b¾t ®Çu c¶i b»ng. 3.2.2. Ph­¬ng tr×nh chuyÓn ®éng trong giai ®o¹n c¶i b»ng. C¸c lùc t¸c dông lªn m¸y bay: lùc n©ng Y, lùc c¶n Q, träng l­îng m¸y bay G, lùc ®Èy ®éng c¬ P. H×nh 3.2. C¸c lùc t¸c dông lªn m¸y bay trong giai ®o¹n c¶i b»ng. (4.2.4) (4.2.5) §é mÊt m¸t ®é cao: tõ h×nh vÏ ta cã: DHcb = Ry – Ry.cosqbl qbl – Gãc bay lµ. Ry – B¸n kÝnh cong trung b×nh cña qu·ng ®­êng c¶i b»ng. NÕu coi cosqbl = 1 th× cã thÓ tÝnh Ry theo c«ng thøc: ny – Qu¸ t¶i ®øng; Khi ®ã: (4.2.6) C«ng thøc nµy cã thÓ ¸p dông cho c¸c gãc |q| £ 37o Trong ®ã, V lµ tèc ®é trung b×nh khi c¶i b»ng, trong tÝnh to¸n ta lÊy b»ng tèc ®é b¾t ®Çu c¶i b»ng, tøc lµ tèc ®é cuèi giai ®o¹n bay lµ. Do q nhá nªn: Vy = V.sinq » V.q. Thay vµo c«ng thøc trªn ta cã: 4.2.7) Tõ c«ng thøc nµy ta rót ra kÕt luËn: l­îng mÊt m¸t ®é cao ë giai ®o¹n c¶i b»ng tû lÖ thuËn víi b×nh ph­¬ng tèc ®é xuèng th¼ng ®øng. Qu·ng ®­êng c¶i b»ng: (4.2.8) 3.2.3. Ph­¬ng tr×nh chuyÓn ®éng trong giai ®o¹n gi÷ chuÈn Trong giai ®o¹n nµy, m¸y bay gÇn nh­ bay b»ng víi tèc ®é gi¶m dÇn, lùc ®Èy ®éng c¬ coi nh­ b»ng 0 (®éng c¬ ë chÕ ®é ga nhá). H×nh 3.3. C¸c lùc t¸c dông lªn m¸y bay trong giai ®o¹n gi÷ chuÈn. 3.2.3.1. Ph­¬ng tr×nh chuyÓn ®éng cña m¸y bay (4.2.9) Y = G (4.2.10) (4.2.11) 3.2.3.2. Qu·ng ®­êng gi÷ chuÈn: Tõ (4.2.9) ta cã: (4.2.12) nxb – Qu¸ t¶i däc khi bay b»ng; Tõ (4.2.11) ta cã: Qu·ng ®­êng ®i ®­îc theo tèc ®é: Lo – Qu·ng ®­êng ban ®Çu. Vo, V – Tèc ®é ban ®Çu vµ tèc ®é ë thêi ®iÓm tÝnh. Qu·ng ®­êng gi÷ chuÈn: (4.2.13) Vhc, Vo.gc – Tèc ®é h¹ c¸nh (tèc ®é tiÕp ®Êt) vµ tèc ®é b¾t ®Çu gi÷ chuÈn. Trong qu¸ tr×nh gi÷ chuÈn, gãc tÊn a liªn tôc t¨ng lªn theo sù gi¶m dÇn cña tèc ®é bay, do ®ã chÊt l­îng khÝ ®éng K còng t¨ng lªn. §Ó tÝnh gÇn ®óng ta lÊy gi¸ trÞ chÊt l­îng khÝ ®éng trung b×nh Ktb. Khi ®ã (4.2.13) trë thµnh: (4.2.14) 3.2.3.3. Thêi gian gi÷ chuÈn: Tõ (4.2.12) ta tÝnh ®­îc thêi gian gi÷ chuÈn: (4.2.15) Do trong qu¸ tr×nh gi÷ chuÈn K thay ®æi nªn ta lÊy gi¸ trÞ Ktb. Khi ®ã: (4.2.16) 3.2.3.4. Tèc ®é h¹ c¸nh: Khi m¸y bay tiÕp ®Êt: (4.2.17) 3.2.4. Ph­¬ng tr×nh chuyÓn ®éng trong giai ®o¹n ch¹y h·m ®µ 3.2.4.2. C¸c lùc t¸c dông lªn m¸y bay - Lùc n©ng Y. - Lùc c¶n Q. - Lùc ®Èy ®éng c¬ P. NÕu kh«ng sö dông ®¶o chiÒu lùc ®Èy th× lùc ®Èy gÇn nh­ b»ng kh«ng, nÕu sö dông ®¶o chiÒu lùc ®Èy th× sÏ t¹o ra lùc ®Èy ©m. - Träng l­îng m¸y bay G. - Ph¶n lùc cña ®­êng b¨ng lªn c¸c b¸nh: N = Nbm + Nbc (4.2.18) Nbm – Ph¶n lùc t¸c dông lªn b¸nh mòi. Nbc – Ph¶n lùc t¸c dông lªn b¸nh chÝnh. - Lùc ma s¸t gi÷a b¸nh víi ®­êng b¨ng: F = Fbm + Fbc (4.2.19) Fbm – Lùc ma s¸t t¸c dông lªn b¸nh mòi: Fbm = fbm.Nbm = (4.2.20) Fbc – Lùc ma s¸t t¸c dông lªn b¸nh chÝnh: Fbc = fbc.Nbc (4.2.21) fbm, fbc – HÖ sè ma s¸t gi÷a b¸nh mòi vµ b¸nh chÝnh víi ®­êng b¨ng. Do b¸nh mòi kh«ng phanh nªn fbm kh«ng ®æi: fbm = fo (4.2.22) Khi kh«ng sö dông phanh: fbc = fo (4.2.23) Khi sö dông phanh: fbc = fo + fp (4.2.24) fo – HÖ sè ma s¸t cña b¸nh víi ®­êng b¨ng khi kh«ng phanh. fp – HÖ sè ma s¸t phanh b¸nh cµng chÝnh. HÖ sè ma s¸t phanh fp phô thuéc vµo m« men phanh, tøc lµ phô thuéc vµo lùc ®¹p phanh cña phi c«ng. Phi c«ng nhÊn phanh cµng m¹nh th× hÖ sè ma s¸t phanh fp cµng lín. NÕu x¶y ra hiÖn t­îng tr­ît b¸nh khi phanh b¸nh cµng chÝnh th× hÖ sè ma s¸t gi÷a b¸nh cµng chÝnh vµ ®­êng b¨ng fbc sÏ b»ng hÖ sè ma s¸t tr­ît cña lèp cµng chÝnh víi ®­êng b¨ng. HÖ sè ma s¸t fbc gi¶m rÊt m¹nh khi ®­êng b¨ng ­ít. 3.2.4.2. Ph­¬ng tr×nh chuyÓn ®éng Qu¸ tr×nh ch¹y h·m ®µ gåm 2 giai ®o¹n: a. Giai ®o¹n 1: H×nh 3.4. C¸c lùc t¸c dông lªn m¸y bay khi ch¹y h·m ®µ giai ®o¹n 1. Sau khi tiÕp ®Êt, m¸y bay chuyÓn ®éng trªn 2 cµng chÝnh, cßn cµng mòi ch­a tiÕp ®Êt. Giai ®o¹n nµy tÝnh tõ khi cµng chÝnh ch¹m ®Êt ®Õn khi cµng mòi ch¹m ®Êt. Gãc tÊn a cña m¸y bay t¹i thêi ®iÓm tiÕp ®Êt b»ng 10o vµ gi¶m dÇn ®Õn 0o t¹i thêi ®iÓm cµng mòi ch¹m ®Êt. Qu·ng ®­êng ch¹y h·m ®µ trong giai ®o¹n nµy kh«ng lín (kho¶ng trªn 100 m). §Ó ®¬n gi¶n trong tÝnh to¸n ta gi¶ thiÕt gãc tÊn cña m¸y bay trong giai ®o¹n nµy kh«ng ®æi vµ b»ng gi¸ trÞ trung b×nh cña gãc tÊn t¹i thêi ®iÓm cµng chÝnh ch¹m ®Êt vµ cµng mòi ch¹m ®Êt. Khi ®ã: Ph­¬ng tr×nh chuyÓn ®éng trong giai ®o¹n nµy: (4.2.25) (4.2.26) Tõ (4.2.26) ta cã: (4.2.27) (4.2.28) b. Giai ®o¹n 2 H×nh 3.5. C¸c lùc t¸c dông lªn m¸y bay khi ch¹y h·m ®µ giai ®o¹n 2. §©y lµ giai ®o¹n m¸y bay ch¹y h·m ®µ trªn c¶ ba cµng. Giai ®o¹n nµy tÝnh tõ khi cµng mòi ch¹m ®Êt cho ®Õn khi m¸y bay dõng. Ph­¬ng tr×nh chuyÓn ®éng cña m¸y bay trong giai ®o¹n nµy: (4.2.29) (4.2.30) Ph­¬ng tr×nh c©n b»ng m« men ®èi víi träng t©m m¸y bay: (Fbm + Fbc).h + Nbc.a – Nbm.b = 0 (4.2.31) Thay (4.2.20) vµ (4.2.21) vµo (4.2.31): (4.2.32) Tõ (4.2.30) rót ra: (4.2.33) Thay (4.2.33) vµo (4.2.32) ta ®­îc: (4.2.34) Thay (4.2.34) vµo (4.2.33) ta ®­îc: (4.2.35) Lùc n©ng cña m¸y bay: T¹i thêi ®iÓm tiÕp ®Êt: §Æt: (4.2.36) (4.2.37) ta cã: (4.2.38) §Æt: (4.2.39) Thay vµo c¸c c«ng thøc (4.2.34), (4.2.35), (4.2.20), (4.2.21) ta ®­îc: (4.2.40) (4.2.41) (4.2.42) (4.2.43) 3.3. X¸c ®Þnh qu·ng ®­êng ch¹y h·m ®µ Gi¶ thiÕt: - Khèi l­îng m¸y bay kh«ng ®æi trong qu¸ tr×nh ch¹y h·m ®µ. - HÖ sè ma s¸t cña ®­êng b¨ng víi b¸nh lµ kh«ng ®æi. - Kh«ng x¶y ra tr­ît trong qu¸ tr×nh phanh. - §iÒu kiÖn tÝnh to¸n lµ ®iÒu kiÖn chuÈn: + ¸p suÊt p = po = 760 mmHg (101325 N/m2) + NhiÖt ®é t = to = 15 oC. + MËt ®é kh«ng khÝ r = ro = 1,225 kg/m3. + Träng l­îng m¸y bay: G = Go = 1505980 N (150598 kg). + Kh«ng cã giã: W = 0. + §é dèc ®­êng b¨ng: i = 0. + §­êng b¨ng kh«. 3.3.1. Qu·ng ®­êng ch¹y h·m ®µ trong giai ®o¹n 1 Sau khi tiÕp ®Êt, m¸y bay chuyÓn ®éng trªn 2 cµng chÝnh, cßn cµng mòi ch­a tiÕp ®Êt. Lóc nµy, ch­a sö dông phanh v× nÕu sö dông phanh sÏ t¹o ra m« men lµm ®Ëp cµng mòi xuèng ®Êt vµ khã ®iÒu khiÓn h­íng m¸y bay. Thay (4.2.28) vµo (4.2.25): (4.3.1) Ta cã: Thay (4.2.33) vµ (4.2.34) vµo ta ®­îc: (4.3.2) K – HÖ sè chÊt l­îng khÝ ®éng §Æt: (j gäi lµ møc trang bÞ lùc ®Èy). (4.3.3) Thay (4.2.38), (4.3.2) vµ (4.3.3) vµo (4.3.1) ta ®­îc: (4.3.4) §Æt: (4.3.5) (4.3.6) Thay vµo (4.3.4) ta cã: = 0 (4.3.7) Tõ (4.2.37) suy ra: Þ Þ Thay vµo (4.3.7) ta cã: Þ (4.3.8) T¹i thêi ®iÓm tiÕp ®Êt: V = Vhc Þ z = 1 T¹i thêi ®iÓm cµng mòi ch¹m ®Êt (gi¶ thiÕt còng lµ thêi ®iÓm b¾t ®Çu phanh hoÆc bËt ®¶o chiÒu lùc ®Èy): V = Vp Þ z = = zp (4.3.9) Trong ®ã Vp lµ tèc ®é m¸y bay t¹i thêi ®iÓm b¾t ®Çu phanh. LÊy tÝch ph©n ph­¬ng tr×nh (4.3.8) tõ z = 1 ®Õn z = zp ta ®­îc qu·ng ®­êng ch¹y h·m ®µ cña m¸y bay: = Þ (4.3.10) Trong ®ã, c¸c tham sè liªn quan ®­îc tÝnh nh­ sau: zp ®­îc tÝnh theo (4.3.9). Tõ (4.3.3) ta cã: Pvqn – Lùc ®Èy ®éng c¬ ë chÕ ®é ga nhá (vßng quay nhá). Tõ (4.2.36) ta cã: Do kh«ng sö dông phanh nªn theo (4.2.22) vµ (4.2.23): fbm = fbc = fo Tõ (4.3.5) ta cã: Tõ (4.3.6) ta cã: 3.3.2. Qu·ng ®­êng ch¹y h·m ®µ trong giai ®o¹n 2 Sau khi cµng mòi tiÕp ®Êt, m¸y bay chuyÓn ®éng trªn 3 cµng. Phi c«ng cã thÓ thùc hiÖn phanh b¸nh vµ ®¶o chiÒu lùc ®Èy trong giai ®o¹n nµy. §Ó ®¬n gi¶n trong tÝnh to¸n ta coi viÖc sö dông phanh b¸nh vµ bËt ®¶o chiÒu lùc ®Èy ®­îc thùc hiÖn ®ång thêi ngay sau khi cµng mòi ch¹m ®Êt. Thay (4.2.42), (4.2.43) vµo (4.2.29) ta cã: KÕt hîp víi (4.2.38), (4.3.2), (4.3.3) ta ®­îc: §Æt: (4.3.11) (4.3.12) Thay vµo c«ng thøc trªn ta cã: = 0 (4.3.13) Tõ (4.2.37) suy ra: Þ Þ Thay vµo (4.3.13) ta cã: Þ (4.3.14) §Õn ®©y ta chia lµm 2 tr­êng hîp: a. Tr­êng hîp kh«ng sö dông ®¶o chiÒu lùc ®Èy T¹i thêi ®iÓm phanh: V = Vp Þ z = = zp T¹i thêi ®iÓm m¸y bay dõng: V = 0 Þ z = 0 Qu·ng ®­êng ch¹y h·m ®µ trong giai ®o¹n nµy (lÊy tÝch ph©n (4.3.14) theo cËn d­íi z = zp vµ cËn trªn z = 0): Þ (4.3.15) Trong ®ã c¸c tham sè liªn quan ®­îc tÝnh nh­ sau: zp ®­îc tÝnh theo (4.3.9). Tõ (4.3.3) ta cã: Pvqn – Lùc ®Èy ®éng c¬ ë chÕ ®é ga nhá (vßng quay nhá). Tõ (4.2.36) ta cã: + Khi kh«ng sö dông phanh: Theo (4.2.22) vµ (4.2.23): fbm = fbc = fo Tõ (4.3.11) ta cã: Tõ (4.3.12) ta cã: + Khi sö dông phanh: Theo (4.2.22) vµ (4.2.24): fbm = fo ; fbc = fo + fp Tõ (4.2.39) ta cã: Tõ (4.3.11) ta cã: Tõ (4.3.12) ta cã: Qu·ng ®­êng ch¹y h·m ®µ tæng céng khi kh«ng dïng ®¶o chiÒu lùc ®Èy: Lh® = L1 + L2 Lh® (4.3.16) b. Tr­êng hîp cã sö dông ®¶o chiÒu lùc ®Èy Trong tr­êng hîp nµy, qu¸ tr×nh ch¹y h·m ®µ chia lµm 2 giai ®o¹n: - Giai ®o¹n tõ lóc cµng mòi ch¹m ®Êt ®Õn khi ng¾t ®¶o chiÒu lùc ®Èy: T¹i thêi ®iÓm bËt ®¶o chiÒu lùc ®Èy: V = Vp Þ z = = zp T¹i thêi ®iÓm ng¾t ®¶o chiÒu lùc ®Èy: V = Vn®c Þ z = = zn®c (4.3.17) Vn®c – Tèc ®é m¸y bay t¹i thêi ®iÓm ng¾t ®¶o chiÒu lùc ®Èy ®éng c¬. Qu·ng ®­êng ch¹y h·m ®µ trong giai ®o¹n nµy (lÊy tÝch ph©n (4.3.14) theo cËn d­íi z = zp vµ cËn trªn z = zn®c): Þ (4.3.18) Trong ®ã c¸c tham sè liªn quan ®­îc tÝnh nh­ sau: zp vµ zn®c ®­îc tÝnh theo (4.3.9) vµ (4.3.17). Tõ (4.3.3) ta cã: P®c – Lùc ®Èy ®éng c¬ ë chÕ ®é ®¶o chiÒu lùc ®Èy. Tõ (4.2.36) ta cã: + Khi kh«ng sö dông phanh: Theo (4.2.22) vµ (4.2.23): fbm = fbc = fo Tõ (4.3.11) ta cã: Tõ (4.3.12) ta cã: + Khi sö dông phanh: Theo (4.2.22) vµ (4.2.24): fbm = fo ; fbc = fo + fp Tõ (4.2.39) ta cã: Tõ (4.3.11) ta cã: Tõ (4.3.12) ta cã: - Giai ®o¹n tõ lóc ng¾t ®¶o chiÒu lùc ®Èy ®Õn khi m¸y bay dõng: T¹i thêi ®iÓm ng¾t ®¶o chiÒu: V = Vn®c Þ z = = zn®c T¹i thêi ®iÓm m¸y bay dõng: V = 0 Þ z = 0 Qu·ng ®­êng ch¹y h·m ®µ trong giai ®o¹n nµy (lÊy tÝch ph©n (4.3.14) theo cËn d­íi z = zp vµ cËn trªn z = 0): Þ (4.3.19) Trong ®ã c¸c tham sè liªn quan ®­îc tÝnh nh­ sau: zn®c ®­îc tÝnh theo (4.3.17). Tõ (4.3.3) ta cã: Tõ (4.2.36) ta cã: + Khi kh«ng sö dông phanh: Theo (4.2.22) vµ (4.2.23): fbm = fbc = fo Tõ (4.3.11) ta cã: Tõ (4.3.12) ta cã: + Khi sö dông phanh: Theo (4.2.22) vµ (4.2.24): fbm = fo ; fbc = fo + fp Tõ (4.2.39) ta cã: Tõ (4.3.11) ta cã: Tõ (4.3.12) ta cã: Qu·ng ®­êng ch¹y h·m ®µ tæng céng khi sö dông ®¶o chiÒu lùc ®Èy: Lh® = L1 + L2 + L3 = (4.3.20) 3.4. TÝnh to¸n Qu·ng ®­êng ch¹y h·m ®µ trong c¸c chÕ ®é sö dông c¸c thiÕt bÞ c¶i thiÖn ®Æc tÝnh h¹ c¸nh cña m¸y bay H2L. D­íi ®©y lµ kÕt qu¶ tÝnh to¸n qu·ng ®­êng ch¹y h·m ®µ trong c¸c chÕ ®é sö dông c¸c thiÕt bÞ c¶i thiÖn ®Æc tÝnh h¹ c¸nh cña m¸y bay víi ®iÒu kiÖn tÝnh to¸n lµ ®iÒu kiÖn chuÈn. Tõ c¸c kÕt qu¶ tÝnh to¸n nµy ta sÏ thÊy ®­îc tõng thiÕt bÞ c¶i thiÖn ®Æc tÝnh h¹ c¸nh cña m¸y bay ¶nh h­ëng nh­ thÕ nµo ®Õn qu·ng ®­êng ch¹y h·m ®µ cña m¸y bay. Qu·ng ®­êng ch¹y h·m ®µ trong tr­êng hîp sö dông c¸nh tµ kÕt hîp víi phanh vµ tÊm c¶n sÏ ®­îc sö dông ®Ó lµm qu·ng ®­êng ch¹y h·m ®µ chuÈn khi x©y dùng ®Æc tÝnh h¹ c¸nh cña m¸y bay. 3.4.1. C¸c th«ng sè ban ®Çu - Träng l­îng h¹ c¸nh cña m¸y bay: G = 1505980 N - Lùc ®Èy ®éng c¬: + Lùc ®Èy mét ®éng c¬ ë chÕ ®é ga nhá: Pvqn = 16000 N. + Lùc ®Èy ®¶o chiÒu mét ®éng c¬: P®c = 130000 N. - HÖ sè ma s¸t: + HÖ sè ma s¸t gi÷a lèp vµ ®­êng b¨ng khi kh«ng phanh: fo = 0,03 + HÖ sè ma s¸t phanh: fp = 0,3. - Kho¶ng c¸ch tõ cµng mòi ®Õn träng t©m m¸y bay: a = 20,4 m. - Kho¶ng c¸ch tõ cµng chÝnh ®Õn träng t©m m¸y bay: b = 5,4 m. - Kho¶ng c¸ch tõ träng t©m m¸y bay ®Õn mÆt ®Êt: h = 5,18 m. - HÖ sè lùc n©ng: + T¹i thêi ®iÓm h¹ c¸nh: Cy.hc = 1,74. + Khi ch¹y h·m ®µ giai ®o¹n 1 kh«ng sö dông tÊm c¶n: Cy.1 = 1,68. + Khi ch¹y h·m ®µ giai ®o¹n 1 cã sö dông tÊm c¶n: Cy.1.tc = 1,58. + Khi ch¹y h·m ®µ giai ®o¹n 2 kh«ng sö dông tÊm c¶n: Cy.2 = 1,62. + Khi ch¹y h·m ®µ giai ®o¹n 2 cã sö dông tÊm c¶n: Cy.2.tc = 1,53. - HÖ sè lùc c¶n: + Khi ch¹y h·m ®µ giai ®o¹n 1 kh«ng sö dông tÊm c¶n: Cx.1 = 0,48. + Khi ch¹y h·m ®µ giai ®o¹n 1 cã sö dông tÊm c¶n: Cx.1.tc = 0,62. + Khi ch¹y h·m ®µ giai ®o¹n 2 kh«ng sö dông tÊm c¶n: Cx.2 = 0,45. + Khi ch¹y h·m ®µ giai ®o¹n 2 cã sö dông tÊm c¶n: Cx.2.tc = 0,58. - HÖ sè chÊt l­îng khÝ ®éng: + Khi ch¹y h·m ®µ giai ®o¹n 1 kh«ng sö dông tÊm c¶n: = 3,5 + Khi ch¹y h·m ®µ giai ®o¹n 1 cã sö dông tÊm c¶n: = 2,5484 + Khi ch¹y h·m ®µ giai ®o¹n 2 kh«ng sö dông tÊm c¶n: = 3,6 + Khi ch¹y h·m ®µ giai ®o¹n 2 cã sö dông tÊm c¶n: = 2,6379 - Tèc ®é h¹ c¸nh: = = 68 m/s. - Tèc ®é m¸y bay t¹i thêi ®iÓm cµng mòi ch¹m ®Êt: Gi¶ thiÕt ®©y còng lµ tèc ®é b¾t ®Çu phanh hoÆc bËt ®¶o chiÒu lùc ®Èy. Ta coi tèc ®é nµy nhá h¬n tèc ®é h¹ c¸nh 5 m/s: Vp = Vhc – 5 = 68 – 5 = 63 m/s. 3.4.2. Qu·ng ®­êng ch¹y h·m ®µ cña m¸y bay khi sö dông c¸nh tµ kÕt hîp víi phanh. - Qu·ng ®­êng ch¹y h·m ®µ tõ khi h¹ c¸nh ®Õn khi phanh: = 0,0212 (Do cã 2 ®éng c¬) 0,9655 = 0,03 - 0,0152.(cos5o + 0,03. sin5o) e1 =0,0088 = 0,2469 0,8583 L1== 140 m - Qu·ng ®­êng ch¹y h·m ®µ tõ khi phanh ®Õn khi m¸y bay dõng: = 0,7401 0,0212 0,931 = 0,3.0,7401 + 0,03 – 0,0212 = 0,2308 ==0,024 = 840 m - Qu·ng ®­êng ch¹y h·m ®µ tæng céng: L = L1 + L2 = 140 + 840 = 980 m 3.4.3. Qu·ng ®­êng ch¹y h·m ®µ cña m¸y bay khi sö dông c¸nh tµ kÕt hîp víi ®¶o chiÒu lùc ®Èy - Qu·ng ®­êng ch¹y h·m ®µ tõ khi h¹ c¸nh ®Õn khi bËt ®¶o chiÒu lùc ®Èy (tÝnh nh­ môc 4.5.2): L1 = 140 m - Qu·ng ®­êng ch¹y h·m ®µ tõ khi bËt ®¶o chiÒu lùc ®Èy ®Õn khi ng¾t ®¶o chiÒu lùc ®Èy: = - 0,1726 0,931 = 0,03 + 0,1726 = 0,2026 = 0,2307 z2n®c0,25 = 441 m - Qu·ng ®­êng ch¹y h·m ®µ tõ khi ng¾t ®¶o chiÒu ®Õn khi m¸y bay dõng: = = 0,0212 = 0,931 = 0,03 – 0,0212 = 0,0088 = 0,2307 =2071 m Qu·ng ®­êng ch¹y h·m ®µ tæng céng: L = L1 + L2 + L3 = 140 + 441 + 2071 = 2652 (m) 3.4.4. Qu·ng ®­êng ch¹y h·m ®µ cña m¸y bay khi sö dông c¸nh tµ kÕt hîp víi tÊm c¶n - Qu·ng ®­êng ch¹y h·m ®µ tõ khi h¹ c¸nh ®Õn khi cµng mòi ch¹m ®Êt (V=Vp): = 0,0212 0,908 = 0,03 - 0,0212.(cos5o + 0,03. sin5o) e1 =0,0088 = 0,3291 0,8583 L1== 106 m - Qu·ng ®­êng ch¹y h·m ®µ tõ khi cµng mòi ch¹m ®Êt ®Õn khi m¸y bay dõng: = 0,0212 0,8793 e2 = fo - j2 = 0,03 – 0,0212 = 0,0088 = 0,307 = 2639 m - Qu·ng ®­êng ch¹y h·m ®µ tæng céng: L = L1 + L2 = 106 + 2639 = 2745 (m) 3.4.5. Qu·ng ®­êng ch¹y h·m ®µ cña m¸y bay khi sö dông c¸nh tµ kÕt hîp víi phanh, ®¶o chiÒu lùc ®Èy vµ tÊm c¶n. - Qu·ng ®­êng ch¹y h·m ®µ tõ khi h¹ c¸nh ®Õn khi phanh vµ bËt ®¶o chiÒu lùc ®Èy (tÝnh nh­ môc 3.5.4): L1 = 106 m - Qu·ng ®­êng ch¹y h·m ®µ tõ khi phanh vµ bËt ®¶o chiÒu lùc ®Èy ®Õn khi ng¾t ®¶o chiÒu lùc ®Èy: = 0,7401 = - 0,1726 0,8793 = 0,3.0,7405 + 0,03 + 0,1726 = 0,4247 = c2 = 0,1117 0,8583 z2n®c0,25 = 295 (m) - Qu·ng ®­êng ch¹y h·m ®µ tõ khi ng¾t ®¶o chiÒu ®Õn khi m¸y bay dõng: = 0,7401 == 0,0212 = 0,8793 = 0,3.0,7405 + 0,03 – 0,0212 = 0,2308 c2 = 0,1117 = 241 (m) Qu·ng ®­êng ch¹y h·m ®µ tæng céng: L = L1 + L2 + L3 = 106 + 295 + 241 = 642 (m) 3.4.6. KÕt luËn Víi träng l­îng h¹ c¸nh G = 1505980 N trong ®iÒu kiÖn chuÈn th× qu·ng ®­êng ch¹y h·m ®µ cña m¸y bay H2L thay ®æi theo viÖc sö dông c¸c thiÕt bÞ c¶i thiÖn ®Æc tÝnh h¹ c¸nh nh­ sau: 1. Sö dông c¸nh tµ kÕt hîp víi phanh: L = 980 m 2. Sö dông c¸nh tµ kÕt hîp víi ®¶o chiÒu lùc ®Èy: L = 2652 m 3. Sö dông c¸nh tµ kÕt hîp víi tÊm c¶n: L = 2745m 4. Sö dông c¸nh tµ kÕt hîp víi phanh, ®¶o chiÒu lùc ®Èy vµ tÊm c¶n:L =642 m Tõ c¸c kÕt qu¶ tÝnh to¸n trªn ta thÊy phanh cã vai trß rÊt quan träng trong qu¸ tr×nh ch¹y h·m ®µ, nã lµm gi¶m rÊt ®¸ng kÓ qu·ng ®­êng ch¹y h·m ®µ. ChÝnh v× vËy, hÖ thèng phanh cña m¸y bay H2L ®­îc thiÕt kÕ ®Ó cã thÓ phanh trong mäi tr­êng hîp, kÓ c¶ khi tÊt c¶ c¸c hÖ thèng thñy lùc chÝnh bÞ háng. 3.5. X©y dùng ®Æc tÝnh h¹ c¸nh cña m¸y bay H2L. §Æc tÝnh h¹ c¸nh cña m¸y bay lµ ®å thÞ x¸c ®Þnh qu·ng ®­êng ch¹y h·m ®µ theo c¸c yÕu tè ¶nh h­ëng. Tõ ®Æc tÝnh h¹ c¸nh ta sÏ x¸c ®Þnh ®­îc qu·ng ®­êng ch¹y h·m ®µ trong c¸c tr­êng hîp kh¸c nhau rÊt nhanh vµ ®¬n gi¶n. §Ó x©y dùng ®Æc tÝnh h¹ c¸nh cña m¸y bay ta cÇn xem xÐt ¶nh h­ëng cña c¸c yÕu tè ®Õn qu·ng ®­êng ch¹y h·m ®µ. ë ®©y ta xÐt c¸c yÕu tè ¶nh h­ëng ®Õn qu·ng ®­êng ch¹y h·m ®µ b»ng c¸ch sö dông c«ng thøc gÇn ®óng (4.6.2) d­íi ®©y. C¸c ph­¬ng tr×nh c¬ b¶n: Tèc ®é h¹ c¸nh (theo (4.1.2)): (4.6.1) Qu·ng ®­êng ch¹y h·m ®µ (theo (4.1.1)): Lh® = (4.6.2) Sau ®©y ta sÏ x©y dùng ®Æc tÝnh h¹ c¸nh cho m¸y bay H2L trong tr­êng hîp sö dông c¸nh tµ kÕt hîp víi phanh, tÊm c¶n, ®¶o chiÒu lùc ®Èy. Trong tr­êng hîp nµy, qu·ng ®­êng ch¹y h·m ®µ chuÈn ®· tÝnh ë môc 4.5.5: Lh®.o = 642 m ChØ sè “0” trong c¸c ký hiÖu d­íi ®©y chØ c¸c tham sè ë ®iÒu kiÖn chuÈn. 3.5.1. ¶nh h­ëng cña ®iÒu kiÖn khÝ quyÓn (r) Gi¶ thiÕt: Jtb = Jtb.o. Tõ (4.6.2) ta cã: Lh® = . Lh®.o MÆt kh¸c: p - ¸p suÊt kh«ng khÝ. T – NhiÖt ®é kh«ng khÝ. R – H»ng sè chÊt khÝ. KÕt hîp víi (4.6.1) ta cã: Þ Lh® = .Lh®.o . Lh®.o Lh® = Kr.Lh®.o (4.6.3) Trong ®ã: Kr (4.6.4) Tõ (4.6.3) vµ (4.6.4) ta lËp ®­îc b¶ng sau: ¸p suÊt NhiÖt ®é -40 oC (233 K) 20 oC (253 K) 0 oC (273 K) 20 oC (293 K) 40 oC (313 K) 640 mmHg Kr 0.9607 1.0432 1.1257 1.2081 1.2906 Lh® 617 670 723 776 829 680 mmHg Kr 0.9042 0.9818 1.0594 1.1371 1.2147 Lh® 581 630 680 730 780 720 mmHg Kr 0.8540 0.9273 1.0006 1.0739 1.1472 Lh® 548 595 642 689 736 760 mmHg Kr 0.8090 0.8785 0.9479 1.0174 1.0868 Lh® 519 564 609 653 698 800 mmHg Kr 0.7686 0.8345 0.9005 0.9665 1.0325 Lh® 493 536 578 620 663 Tõ b¶ng kÕt qu¶ trªn, ta vÏ ®­îc ®å thÞ biÓu diÔn sù ¶nh h­ëng cña ®iÒu kiÖn khÝ hËu (nhiÖt ®é vµ ¸p suÊt) ®Õn Lh®. Lh® (m) t (0C) p=640 mmHg 680 720 800 760 H×nh 3.6. ¶nh h­ëng cña ®iÒu kiÖn khÝ hËu tíi Lh®. H×nh 3.6.1 ¶nh h­ëng cña ®iÒu kiÖn khÝ hËu tíi Kr Khi t¨ng nhiÖt ®é vµ gi¶m ¸p suÊt kh«ng khÝ sÏ lµm cho c¶n chuyÓn ®éng cña m¸y bay gi¶m ®i, do ®ã qu·ng ®­êng ch¹y h·m ®µ cña m¸y bay t¨ng lªn. KÕt qu¶ sÏ ng­îc l¹i khi t¨ng mËt ®é kh«ng khÝ (T gi¶m vµ p t¨ng). 3.5.2. ¶nh h­ëng cña khèi l­îng m¸y bay (m hay G) Gi¶ thiÕt: Jtb = Jtb.o. Tõ (4.6.2) ta cã: Lh® = . Lh®.o KÕt hîp víi (4.6.1) ta cã: Lh® =. Lh®.o . Lh®.o =Km. Lh®.o (4.6.5) Trong ®ã: Km = (4.6.6) Tõ (4.6.5) vµ (4.6.6) ta lËp ®­îc b¶ng sau: G [daN] 120598 130598 140598 150598 160598 170598 180598 Km 0.8008 0.8672 0.9336 1 1.0664 1.1328 1.1992 Lh® [m] 514 557 599 642 685 727 770 Tõ b¶ng trªn ta vÏ ®­îc ®å thÞ ¶nh h­ëng cña khèi l­îng m¸y bay tíi Lh® Lh® (m) G (daN) H×nh 3.7. ¶nh h­ëng cña khèi l­îng m¸y bay tíi Lh® Nh­ vËy, qu·ng ®­êng ch¹y h·m ®µ biÕn ®æi tû lÖ thuËn víi khèi l­îng m¸y bay. Khèi l­îng m¸y bay cµng lín th× qu·ng ®­êng ch¹y h·m ®µ cµng dµi. HÖ sè xÐt ®Õn ¶nh h­ëng cña ®iÒu kiÖn khÝ hËu vµ khèi l­îng m¸y bay tíi qu·ng ®­êng ch¹y h·m ®µ: Kr.m = Km. Kr Kr Kr.m Tõ c«ng thøc nµy ta dùng ®­îc ®å thÞ quan hÖ Kr.m = f(Kr) øng víi mçi Km trong b¶ng trªn. Kr Kr.m H×nh 4.11. §å thÞ quan hÖ Kr.m = f(Kr). u V W W.cosu 3.5.3. ¶nh h­ëng cña giã (W) Gi¶ thiÕt: Jtb = Jtb.o. Tèc ®é h¹ c¸nh khi cã giã: u - Gãc gi÷a h­íng giã vµ h­íng chuyÓn ®éng cña m¸y bay. LÊy dÊu “+” khi giã xu«i (cïng chiÒu chuyÓn ®éng cña m¸y bay), lÊy dÊu “-” khi giã ng­îc. Tõ (4.6.2) ta cã: Lh® = . Lh®.o Þ Lh® . Lh®.o Þ Lh® =. Lh®.o = KW. Lh®.o (4.6.7) Trong ®ã: KW = (4.6.8) ë ®©y ta chØ xÐt t._. vËy ¶nh h­ëng ®Õn kh¶ n¨ng s½n sµng chiÕn ®Êu. Hai ph­¬ng ph¸p l¨n vµ kÐo d¾t m¸y bay ra v¹ch xuÊt ph¸t cã c¸c ­u nh­îc ®iÓm tr¸i ng­îc nhau do vËy c¸c chØ huy bay cÇn c¨n cø vµo ®iÒu kiÖn cô thÓ ®Ó cho phÐp l¨n m¸y bay theo ph­¬ng ph¸p thÝch hîp. 5.1.2. CÊt c¸nh vµ lÊy ®é cao CÊt c¸nh bao gåm giai ®o¹n ch¹y lÊy ®µ - giai ®o¹n chuyÓn ®éng th¼ng nhanh dÇn ®Òu trªn mÆt ®Êt vµ t¨ng tèc lÊy ®é cao theo quü ®¹o cong sau khi rêi ®Êt ®Õn khi ®¹t ®é cao H=25m H×nh 5.1. S¬ ®å cÊt c¸nh cña m¸y bay ph¶n lùc §é cao chuÈn ®­îc x¸c ®Þnh lµ 25m - cao h¬n c¸c c«ng tr×nh mÆt ®Êt trong d¶i hµnh lang bay gÇn s©n bay. Cù ly ®¹t ®­îc cña m¸y bay trong qu¸ tr×nh ch¹y lÊy ®µ tõ ®iÓm b¾t ®Çu chuyÓn ®éng ®Õn khi rêi ®Êt V=Vrd gäi lµ qu·ng ®­êng ch¹y ®µ Ld. Kho¶ng c¸ch theo ph­¬ng n»m ngang tõ ®iÓm rêi ®Êt ®Õn khi ®¹t ®é cao chuÈn H=25m ®­îc gäi lµ phÇn trªn kh«ng qu·ng ®­êng cÊt c¸nh Ltkcc vµ tæng cña chóng lµ qu·ng ®­êng cÊt c¸nh: Lcc = Ld + Ltkcc Tèc ®é t­¬ng øng víi thêi ®iÓm m¸y bay ®¸nh khái mÆt ®Êt gäi lµ tèc ®é rêi ®Êt Vrd. Qu¸ tr×nh cÊt c¸nh cña m¸y bay lµ mét qu¸ tr×nh quan träng yªu cÇu cã sù ®Æc biÖt chó ý cña phi c«ng theo c¸c nguyªn t¾c cÊt c¸nh, sù kiÓm tra c¸c chÕ ®é, sù lµm viÖc tin cËy cña thiÕt bÞ t¹o lùc. ë c¸c m¸y bay hiÖn ®¹i tuú theo khèi l­îng cÊt c¸nh, c¸c gi¸ treo vµ møc t¨ng tèc, theo ®iÒu kiÖn s©n bay cã thÓ thùc hiÖn cÊt c¸nh ë c¸c chÕ ®é vßng quay lín hoÆc t¨ng lùc cña ®éng c¬. Lùc ®Èy khi ch¹y ®µ kh«ng chØ phô thuéc vµo c¸c yÕu tè bªn ngoµi (pH, TH) hoÆc sö dông chÕ ®é t¨ng lùc mµ cßn phô thuéc vµo thêi gian t¨ng tèc ®é cña ®éng c¬ - ®ã lµ thêi gian cÇn thiÕt ®Ó chuyÓn tõ chÕ ®é vßng quay nhá sang chÕ ®é cùc ®¹i vµ thêi gian ®iÓm lùc t¨ng. §èi víi m¸y bay hiÖn ®¹i sö dông ®éng c¬ tua bin ph¶n lùc tõ chÕ ®é vßng quay nhá nvqn tíi chÕ ®é cùc ®¹i nmax cÇn (8¸15) gi©y. Khi cã ®iÓm löa trong buång ®èt t¨ng lùc - thêi gian chung tõ chÕ ®é vßng quay nhá ®Õn khi ®¹t chÕ ®Ö t¨ng lùc tõ (15¸20) gi©y. Trong ch¹y lÊy ®µ kh¶ n¨ng gia tèc cña ®éng c¬ tua bin ph¶n lùc gäi lµ nhá khi gia tèc trung b×nh thu ®­îc nhá dÇn so víi gi¸ trÞ lín nhÊt cã thÓ cña nã. Víi lo¹i ®éng c¬ cã gia tèc gi¶m dÇn phi c«ng trong khi cÊt c¸nh th­êng t¨ng lùc ®Èy phanh chÆt c¸c b¸nh ®Õn mét møc ®é nµo ®ã vÉn gi÷ ®­îc m¸y bay ®øng yªn. Sau ®ã c¸c phanh ®­îc nh¶ dÇn ra vµ lùc ®Èy ®¹t ®Õn gi¸ trÞ cÊt c¸nh. H×nh 5.2. Tæn thÊt xung lùc ®Èy khi ch¹y lÊy ®µ Phanh hç trî cho phÐp gi¶m dÇn tæn thÊt xung lùc ®Èy rót ng¾n mét phÇn qu·ng ®­êng ch¹y ®µ (gi¶m 50% L®) vµ gi¶m ®¸ng kÓ thêi gian ch¹y ®µ (30% hoÆc lín h¬n n÷a). Ngoµi ph­¬ng ph¸p “phanh cÊt c¸nh” cã thÓ cã tr­êng hîp cÊt c¸nh “trong hµnh tr×nh” - ch¹y ®µ b¾t ®Çu sau khi l¨n m¸y bay trªn ®­êng cÊt h¹ c¸nh, kh«ng dõng m¸y bay trªn v¹ch xuÊt ph¸t. Trong thùc tÕ ch¹y ®µ cña m¸y bay cã 3 cµng: gãc tÊn lóc ®Çu lµ gãc tÊn øng víi gãc tÊn cña m¸y bay ®øng trªn s©n ®ç (a® = as®). Sau ®ã khi tèc ®é ®¹t tèc ®é øng víi thêi ®iÓm n©ng b¸nh mòi Vnbm = (0,6¸0,8)Vrd (tèc ®é rêi ®Êt) b¸nh mòi ®­îc n©ng lªn nhê b¸nh l¸i ®é cao, gãc tÊn ®¹t ®Õn gi¸ trÞ cÊt c¸nh (a® = ard) m¸y bay ch¹y lÊy ®µ trªn hai b¸nh chÝnh. Víi m¸y bay bè trÝ kiÓu mét cµng phô phÝa tr­íc hai cµng chÝnh phÝa sau. Khèi l­îng m¸y bay ph©n bè gÇn nh­ ®Òu trªn 3 b¸nh lµm cho phÇn mòi trë nªn “nÆng h¬n” vµ ch¹y ®µ khã n©ng b¸nh mòi h¬n. Bëi vËy ch¹y ®µ vµ rêi ®Êt lo¹i m¸y bay nµy diÔn ra ë cïng mét gãc tÊn a® = as® = ard. §Ó gióp cho qu¸ tr×nh cÊt c¸nh ®­îc dÔ dµng ë mét sè lo¹i m¸y bay bè trÝ c¬ cÊu n©ng b¸nh mòi tù ®éng (dµi cµng tr­íc ra khi ch¹y lÊy ®µ nh­ F5) hoÆc c¬ cÊu h¹ b¸nh chÞu chÝnh tù ®éng (thu ng¾n cµng chÝnh). Do ch­a ®¹t hiÖu qu¶ lµm viÖc cña b¸nh l¸i h­íng (tèc ®é cßn nhá) nªn trong giai ®o¹n ®Çu phi c«ng gi÷ h­íng b»ng phanh. Bµi trõ sù xoay ngang b»ng c¸ch bãp nhÑ tay phanh phèi hîp cïng bµn ®¹p t­¬ng øng ë giai ®o¹n thø hai. Khi ®¹t tèc ®é V = (100¸150) Km/h gi÷ h­íng m¸y bay b»ng l¸i h­íng. Sö dông phanh trong giai ®o¹n cÊt c¸nh thø hai lµ kh«ng ®­îc phÐp - nã cã thÓ g©y ra sù tr­ît b¸nh vµ næ lèp. C¸c m¸y bay hiÖn ®¹i cã thÓ cÊt c¸nh, gi÷ h­íng æn ®Þnh ë giã c¹nh (15¸20) m/s víi thao t¸c ®óng cña phi c«ng. Khi cÊt c¸nh trªn ®­êng b¨ng bª t«ng, nhùa do hÖ sè ma s¸t t¨ng nªn gãc tÊn cÊt c¸nh tèi ­u khi ch¹y ®µ. Gãc nµy cã thÓ lín h¬n gãc tÊn ®øng yªn trªn s©n ®ç vµ gÇn b»ng gãc tÊn rêi ®Êt, tøc lµ: asd < a®,t­, a®,t­ £ ar®. Trong tr­êng hîp nµy cã lîi khi t¹o gãc tÊn cÊt c¸nh sím h¬n. Sù kh«ng b»ng ph¼ng cña ®­êng b¨ng nhùa lµm t¨ng t¶i tÜnh vµ ®éng (®Æc biÖt t¸c ®éng lªn cµng) vµ rung kÕt cÊu, ¶nh h­ëng tíi viÖc ®¸nh gi¸ ®óng gãc tÊn vµ gi÷ tèc ®é rêi ®Êt Vrd ®Þnh tr­íc, cã thÓ lµm m¸y bay rêi ®Êt sím hoÆc muén. Do sù t¨ng c¶n chuyÓn ®éng cña m¸y bay, qu·ng ®­êng ch¹y ®µ khi cÊt c¸nh trªn ®­êng b¨ng nhùa t¨ng lªn so víi ®­êng l¨n bª t«ng. C¸c h¹t nhùa ®­êng vµ bôi bÈn do lèp m¸y bay lµm v¨ng lªn r¬i vµo bÒ mÆt phÝa d­íi cña m¸y bay cã thÓ lµ nguyªn nh©n lµm háng hãc c¸c tæ hîp chi tiÕt ë ®ã. §Æc biÖt nguy hiÓm lµ t¸c ®éng vµo c¸c côm c¬ häc thu th¶ cµng, anten, c¸c phÇn tö bªn ngoµi cña thiÕt bÞ vò khÝ hµng kh«ng … nguy hiÓm khi c¸c vËt r¾n tõ ®­êng b¨ng r¬i vµo ®­êng dÉn khÝ vµo (®­êng tiªu khÝ) ®éng c¬. §Ó b¶o vÖ c¸c phÇn ®ã khi thiÕt kÕ ng­êi thiÕt kÕ ng­êi ta t¹o ra c¸c trang bÞ, tÊm c¶n, tÊm ch¾n, kÐo bÞt kÝn bè trÝ trong vïng x©m nhËp tÝch cùc cña bôi bÈn nhê ®ã c¶i thiÖn t×nh h×nh khi cÊt h¹ c¸nh. Khi khai th¸c m¸y bay trªn ®­êng b¨ng nhùa do ®iÒu kiÖn biÕn ®æi vÒ t¶i, sù rung kÕt cÊu, kh¶ n¨ng x©m nhËp cña vËt ngo¹i lai & bôi bÈn nªn cÇn cã c¸c biÖn ph¸p t¨ng c­êng kiÓm tra, kiÓm so¸t, thay dÇu mì … trªn kü thuËt hµng kh«ng. Nhê møc dù tr÷ lùc ®Èy ®ñ lín, sau khi rêi ®Êt phi c«ng lËp tøc ®­a m¸y bay lÊy ®é cao ®ång thêi víi t¨ng lùc cho m¸y bay. §Ó t¨ng tèc ®é sím h¬n cã thÓ thu cµng sím tèt h¬n. Song tõ viÖc b¶o ®¶m an toµn bay cµng thu ë ®é cao (10¸15) m khi cÊt c¸nh ban ngµy vµ ban ®ªm lµ 25 m. KiÓm tra cµng theo ®Ìn hiÖu trªn b¶ng ®Ìn kÕt hîp víi sù håi phôc ¸p suÊt thuû lùc ®Õn ¸p suÊt ban ®Çu, ë mét sè lo¹i m¸y bay ng­êi ta bè trÝ c¬ cÊu chØ thÞ vÞ trÝ thu cña cµng trong khoang tÇm nh×n phÝa tr­íc cña phi c«ng. Lùc c¶n bÒ mÆt m¸y bay gi¶m sau khi thu cµng cho phÐp m¸y bay bay víi gãc bay lªn (gãc tÇm) cña quü ®¹o lín h¬n. ViÖc thu c¸nh tµ, tÊm c¶n … lµm gi¶m hÖ sè lùc n©ng Cy cña c¸nh vµ th«ng th­êng t¹o ra sù gi¶m ®é cao ®¸ng kÓ do vËy viÖc ®­a chóng vÒ vÞ trÝ thu ®­îc thùc hiÖn sau khi kÕt thóc cÊt c¸nh ë ®é cao 100m hoÆc lín h¬n. Sau khi hoµn thµnh cÊt c¸nh, phi c«ng æn ®Þnh chÕ ®é lµm viÖc cña ®éng c¬ vµ chuyÓn sang lÊy ®é cao tiÕp theo. Cã thÓ kÕt luËn kh¸i qu¸t vÒ khai th¸c m¸y bay trong giai ®o¹n cÊt c¸nh lµ c¸c ®Æc tÝnh cÊt c¸nh (qu·ng ®­êng ch¹y ®µ, qu·ng ®­êng cÊt c¸nh, thêi gian ch¹y ®µ, tèc ®é rêi ®Êt), phô thuéc ®iÒu kiÖn thùc hiÖn cÊt c¸nh: ¸p suÊt, nhiÖt ®é m«i tr­êng pH & TH; khèi l­îng m¸y bay, lo¹i vµ tr¹ng th¸i bÒ mÆt ®­êng b¨ng, tèc ®é vµ h­íng giã, chÕ ®é lµm viÖc cña ®éng c¬ vµ mét vµi yÕu tè kh¸c. §Æc tÝnh cÊt c¸nh æn ®Þnh cã trong thuyÕt minh kü thuËt tõng lo¹i m¸y bay víi ®iÒu kiÖn chuÈn cÊt c¸nh: §iÒu kiÖn khÝ quyÓn chuÈn, ë ®é cao trªn møc n­íc biÓn (p0=760 mmHg, T0=2880K) vµ H=0 Khèi l­îng cÊt c¸nh chuÈn M0 Kh«ng cã giã (W=0) §­êng b¨ng bª t«ng kh«, n»m ngang (hÖ sè ma s¸t l¨n f0 = 0,02 ¸ 0,04, ®é dèc ®­êng b¨ng i=0) §éng c¬ ë chÕ ®é quy ®Þnh (cã thÓ sö dông thiÕt bÞ t¨ng tèc) Ph­¬ng tiÖn c¬ khÝ c¸nh ë vÞ trÝ cÊt c¸nh (c¸nh tµ, tÊm c¶n…) §ång thêi víi c¸c ®iÒu kiÖn trªn ph­¬ng ph¸p cÊt c¸nh chuÈn b¶o ®¶m c¸c tham sè quy ®Þnh trong suèt qu¸ tr×nh ch¹y ®µ chñ yÕu lµ gãc tÊn trong thêi ®iÓm rêi ®Êt ë ®ã ®¹t tèc ®é rêi ®Êt chuÈn t­¬ng øng víi khèi l­îng m¸y bay. Thùc tÕ m¸y bay cÊt c¸nh kh¸c xa víi ®iÒu kiÖn chuÈn. ¶nh h­ëng ®¸ng kÓ tíi chiÒu dµi ch¹y ®µ, chiÒu dµi cÊt c¸nh lµ c¸c yÕu tè khai th¸c bëi vËy ng­êi kü s­ hµng kh«ng ph¶i x¸c ®Þnh chiÒu dµi ch¹y ®µ, chiÒu dµi cÊt c¸nh trong ®iÒu kiÖn cô thÓ mét c¸ch nhanh chãng. ViÖc x¸c ®Þnh nµy cã mét ý nghÜa rÊt quan träng khi kÝch th­íc s©n bay h¹n chÕ, thêi ®iÓm cã TH cao, ®é cao s©n bay lín h¬n so víi møc n­íc biÓn, ®­êng b¨ng nhùa & khèi l­îng cÊt c¸nh l¹i xa víi quy chuÈn. HiÓu biÕt vÒ x¸c ®Þnh ®Æc tÝnh cÊt c¸nh cßn cÇn thiÕt cho viÖc ®¸nh gi¸ sö dông c¸c s©n bay & bÒ mÆt cÊt h¹ c¸nh hiÖn cã. 5.2. Khai th¸c m¸y bay khi h¹ c¸nh 5.2.1. H¹ c¸nh h·m ®µ H×nh 5.3. S¬ ®å h¹ c¸nh h·m ®µ. H¹ c¸nh h·m ®µ (h×nh 4.1) ®­îc chia lµm 4 giai ®o¹n: - Bay lµ (h¹ ®é cao): giai ®o¹n nµy b¾t ®Çu ë ®é cao 25m vµ kÕt thóc ë ®é cao 7¸15m. Trong giai ®o¹n nµy m¸y bay bay xuèng theo ®­êng th¼ng (gãc nghiªng quü ®¹o (gãc gi÷a vÐc-t¬ tèc ®é víi mÆt ph¼ng ngang) kh«ng ®æi) víi tèc ®é kh«ng ®æi hoÆc gi¶m dÇn. Môc ®Ých cña giai ®o¹n nµy lµ h¹ ®é cao. - C¶i b»ng (kÐo b»ng): b¾t ®Çu khi kÕt thóc bay lµ vµ kÕt thóc ë ®é cao 0,5¸1m. M¸y bay chuyÓn ®éng theo quü ®¹o cong víi gãc nghiªng quü ®¹o gi¶m dÇn. ë cuèi giai ®o¹n nµy, phi c«ng thu tay ga vÒ vÞ trÝ ga nhá (lùc ®Èy ®éng c¬ P » 0). Môc ®Ých cña giai ®o¹n nµy lµ tiÕp tôc h¹ ®é cao vµ gi¶m tèc ®é m¸y bay. - Gi÷ chuÈn (gi÷ b»ng): b¾t ®Çu khi kÕt thóc c¶i b»ng vµ kÕt thóc khi m¸y bay ch¹m hai b¸nh cµng chÝnh xuèng ®Êt. ë giai ®o¹n nµy, m¸y bay ®­îc xem nh­ lµ bay b»ng (thùc chÊt lµ bay víi ®é cao gi¶m xuèng rÊt tõ tõ) víi tèc ®é gi¶m dÇn, cßn gãc tÊn t¨ng dÇn. Môc ®Ých cña giai ®o¹n nµy lµ gi¶m ®é cao tõ tõ, tiÕp tôc gi¶m tèc ®é vµ t¹o t­ thÕ ®Ó m¸y bay tiÕp ®Êt an toµn. §Õn cuèi giai ®o¹n nµy, khi tèc ®é gi¶m xuèng tíi tèc ®é h¹ c¸nh, phi c«ng ngõng t¨ng gãc tÊn vµ thùc hiÖn tiÕp ®Êt. ë ®©y cÇn chó ý ®Õn viÖc ®iÒu khiÓn gãc tÊn, nÕu kÐo gãc tÊn v­ît qu¸ gi¸ trÞ cho phÐp th× cã thÓ r¬i vµo gãc tÊn tíi h¹n lµm lùc n©ng tôt xuèng ®ét ngét, m¸y bay sÏ tiÕp ®Êt ë tèc ®é lín h¬n tèc ®é h¹ c¸nh quy ®Þnh. Lóc nµy ph¶n lùc ®­êng b¨ng sÏ hÊt tung m¸y lªn khái mÆt ®Êt dÉn ®Õn hiÖn t­îng nh¶y cãc vµ cã thÓ dÉn tíi ph¸ hñy cµng m¸y bay. - Ch¹y h·m ®µ: b¾t ®Çu khi m¸y bay ch¹m hai b¸nh cµng chÝnh xuèng ®Êt vµ kÕt thóc khi m¸y bay dõng h¼n (V = 0). Trong thùc tÕ, khi V£ 5 km/s th× m¸y bay ®­îc coi lµ dõng v× m¸y bay cÇn duy tr× tèc ®é ®Ó l¨n vÒ s©n ®ç. §Ó gi¶m qu·ng ®­êng ch¹y h·m ®µ, phi c«ng cã thÓ sö dông phanh, ®¶o chiÒu lùc ®Èy ®éng c¬, c¸c tÊm c¶n khÝ ®éng. Cã thÓ thùc hiÖn h¹ c¸nh h·m ®µ theo vßng kÝn hoÆc h¹ c¸nh trùc tiÕp: a. H¹ c¸nh theo vßng kÝn H×nh 5.4. H¹ c¸nh theo vßng kÝn. H¹ c¸nh theo vßng kÝn (h×nh 4.2) b¾t ®Çu ë ®é cao 200¸1000m (tïy theo lo¹i m¸y bay) vµ thùc hiÖn bay víi ®é cao gi¶m dÇn. Tèc ®é bay theo vßng kÝn cho tr­íc theo tõng lo¹i m¸y bay. Trong qu¸ tr×nh thùc hiÖn h¹ c¸nh, m¸y bay thùc hiÖn tuÇn tù 4 vßng l­în ®æi h­íng sang tr¸i. Cµng m¸y bay ®­îc th¶ ra gi÷a vßng 2 vµ 3; c¸nh tµ sau ®­îc th¶ gi÷a vßng l­în 3 vµ 4, lóc ®Çu ë vÞ trÝ cÊt c¸nh vµ sau ®ã ë vÞ trÝ h¹ c¸nh khi ®· vµo vßng l­în 4. Khi h¹ c¸nh, c¸nh tµ ®­îc th¶ theo 2 nÊc sÏ kh«ng lµm biÕn ®æi ®ét ngét c©n b»ng cña m¸y bay. Sau vßng l­în 4 m¸y bay ph¶i ®øng tr­íc ®­êng cÊt h¹ c¸nh ë ®é cao H = 150¸250m. H¹ c¸nh theo vßng kÝn ®¬n gi¶n trong thùc hiÖn song kh«ng kinh tÕ. Thêi gian bay theo vßng kÝn th­êng tõ 4¸7 phót ®èi víi m¸y bay h¹ng nhÑ, 10¸15 phót ®èi víi m¸y bay h¹ng nÆng. b. H¹ c¸nh trùc tiÕp. H×nh 5.4. H¹ c¸nh trùc tiÕp. H¹ c¸nh theo ph­¬ng ph¸p nµy kinh tÕ h¬n. TiÕp cËn h¹ c¸nh ®­îc thùc hiÖn tõ xa 50¸100 km, v× vËy cÇn sö dông thiÕt bÞ v« tuyÕn ë m¸y bay vµ ë mÆt ®Êt. B¶n chÊt cña h¹ c¸nh trùc tiÕp lµ: Khi bay ®Õn ®iÓm 1 (h×nh 4.3), phi c«ng thùc hiÖn l­în vßng h­íng vÒ phÝa s©n bay. §Õn ®iÓm 2 th× b¾t ®Çu h¹ ®é cao vµ tiÕp tôc bay vßng h­íng vÒ phÝa s©n bay. Tõ ®iÓm 3, phi c«ng thùc hiÖn cua vßng ®Ó t¹o h­íng th¼ng vÒ s©n bay vµ tiÕp tôc h¹ ®é cao. §Õn ®iÓm 4, phi c«ng thùc hiÖn bay lµ. Trong qu¸ tr×nh bay lµ, phi c«ng kh«ng gi¶m hÕt hoµn toµn vßng quay ®éng c¬ ®Ó cã thÓ tiÕn hµnh tho¸t ly h¹ c¸nh lÇn 2 khi cÇn thiÕt. ë cuèi ®o¹n bay lµ, ®­a c¸nh tµ vµo vÞ trÝ h¹ c¸nh, më c¸c tÊm c¶n khÝ ®éng, ®¶o chiÒu lùc ®Èy ®éng c¬ vµ bËt hÖ thèng hót thæi líp biªn (nÕu cã). Sau ®ã thùc hiÖn c¶i b»ng, gi÷ chuÈn vµ tiÕp ®Êt. ë m¸y bay h¹ng nÆng, ®éng c¬ chuyÓn sang chÕ ®é vßng quay nhá ë thêi ®iÓm b¾t ®Çu c¶i b»ng; cßn ë m¸y bay h¹ng nhÑ, ®éng c¬ chuyÓn sang chÕ ®é vßng quay nhá ë cuèi giai ®o¹n c¶i b»ng. Sau khi tiÕp ®Êt, tiÕn hµnh ch¹y h·m ®µ. ChuyÓn ®éng th¼ng cña m¸y bay ë giai ®o¹n ch¹y h·m ®µ ®­îc b¶o ®¶m b»ng l¸i h­íng ë giai ®o¹n ®Çu (khi tèc ®é lín) vµ sau ®ã b»ng c¸c phanh (khi tèc ®é ®· gi¶m ®¸ng kÓ). Ch¹y h·m ®µ cã thÓ thùc hiÖn b»ng 2 c¸ch: - Ch¹y h·m ®µ trªn 3 cµng víi gãc tÊn b»ng gãc tÊn m¸y bay trªn b·i ®ç b»ng c¸ch sau khi tiÕp ®Êt phi c«ng tiÕn hµnh h¹ b¸nh mòi. Trong tr­êng hîp nµy, sö dông phanh b¸nh, ®¶o chiÒu lùc ®Èy ®éng c¬ vµ dï gi¶m tèc ngay sau khi tiÕp ®Êt sÏ hiÖu qu¶ h¬n. Tuy nhiªn, cã nh­îc ®iÓm lµ c¸c ®Üa phanh vµ c¸c côm chi tiÕt cµng m¸y bay chÞu t¶i lín do hÊp thô n¨ng l­îng h¹ c¸nh lín kh«ng kÞp ph©n t¸n, do ®ã dÔ bÞ háng. - Ch¹y h·m ®µ trªn 2 cµng víi gãc tÊn ë gãc tÊn h¹ c¸nh b»ng c¸ch gi÷ cho m¸y bay l¨n l©u h¬n trªn 2 cµng chÝnh víi viÖc sö dông b¸nh l¸i ®é cao. Ph­¬ng ph¸p nµy lîi dông ®­îc lùc c¶n khÝ ®éng ®Ó h·m m¸y bay. Qu·ng ®­êng ch¹y h·m ®µ cã t¨ng chót Ýt nh­ng hÖ thèng phanh c¸c b¸nh kh«ng bÞ ®èt nãng, tr¸nh ®­îc qóa t¶i vµ mßn phanh. HiÖu qu¶ cña viÖc sö dông phanh phô thuéc vµo thêi ®iÓm phanh. §Ó rót ng¾n qu·ng ®­êng ch¹y h·m ®µ, cã thÓ phanh sím, song xuÊt hiÖn mèi nguy hiÓm trong giai ®o¹n ®Çu ch¹y h·m ®µ trªn c¸c cµng chÝnh v× sù phanh b¸nh cã thÓ lµm cho cµng tr­íc h¹ xuèng ®ét ngét. Nghiªn cøu h¹ c¸nh cña c¸c m¸y bay h¹ng nÆng ®· chØ ra r»ng phanh b¸nh cã thÓ b¾t ®Çu sau 2¸3s kÓ tõ khi tiÕp ®Êt. Thêi gian tèi ­u b¾t ®Çu phanh b¸nh phô thuéc vµo lo¹i m¸y bay, thêi gian nµy ®­îc x¸c ®Þnh b»ng thùc nghiÖm vµ ®­îc chØ ra trong thuyÕt minh kü thuËt. 5.2.2. C¸c biÖn ph¸p n©ng cao tÝnh n¨ng h¹ c¸nh VËn tèc vµ gia tèc m¸y bay trong qu¸ tr×nh ch¹y h·m ®µ: ; Þ Þ LÊy tÝch ph©n ta cã: Þ Lh® = Trong tÝnh to¸n gÇn ®óng, ta lÊy gia tèc ch¹y h·m ®µ b»ng gi¸ trÞ trung b×nh: J = Jtb Khi ®ã ta cã: Lh® = DÊu “-“ ë ®©y lµ do gia tèc ch¹y h·m ®µ Jtb mang gi¸ trÞ ©m. LÊy gi¸ trÞ d­¬ng cña Jtb ta cã: Lh® = (4.1.1) Tèc ®é h¹ c¸nh Vhc ®­îc tÝnh nh­ sau: T¹i thêi ®iÓm m¸y bay tiÕp ®Êt: (4.1.2) Tõ c«ng thøc tÝnh qu·ng ®­êng ch¹y h·m ®µ (4.1.1), ta thÊy r»ng, ®Ó gi¶m qu·ng ®­êng ch¹y h·m ®µ cÇn ph¶i gi¶m tèc ®é h¹ c¸nh (b»ng c¸ch t¨ng hÖ sè lùc n©ng) hoÆc t¨ng diÖn tÝch c¸nh hoÆc t¨ng gia tèc h·m ®µ (b»ng c¸ch t¨ng lùc c¶n). Tõ ®ã ta cã c¸c biÖn ph¸p sau: - Sö dông c¸nh tµ tr­íc: lµm t¨ng ®é cong pr«fin c¸nh, lµm gi¶m t¸ch dßng trªn c¸nh, dÉn ®Õn lµm t¨ng hÖ sè lùc n©ng, do ®ã lµm gi¶m tèc ®é h¹ c¸nh cña m¸y bay. - Sö dông c¸nh tµ sau: lµm t¨ng ®é cong pr«fin c¸nh, t¨ng mét l­îng nhá gãc tÊn, do ®ã lµm t¨ng hÖ sè lùc n©ng; ngoµi ra cßn lµm t¨ng diÖn tÝch c¸nh nÕu lµ c¸nh tµ tr­ît. Do ®ã, lµm gi¶m tèc ®é h¹ c¸nh cña m¸y bay. Khi gãc th¶ c¸nh tµ lín, sÏ lµm t¨ng ®¸ng kÓ lùc c¶n. - Sö dông c¸nh cã gãc mòi tªn thay ®æi ®­îc: khi h¹ c¸nh, cÇn ®Æt c¸nh ë gãc mòi tªn nhá nhÊt ®Ó t¨ng hÖ sè lùc n©ng (ë tèc ®é nhá, hÖ sè lùc n©ng cµng lín khi gãc mòi tªn cµng nhá). MÆt kh¸c, gãc mòi tªn gi¶m còng lµm t¨ng diÖn tÝch c¸nh m¸y bay. Do ®ã, lµm gi¶m tèc ®é h¹ c¸nh cña m¸y bay. - Sö dông phanh: phanh c¸c b¸nh sÏ lµm t¨ng ®¸ng kÓ lùc c¶n. - Sö dông dï h·m. - Sö dông ®¶o chiÒu lùc ®Èy ®éng c¬: dïng c¸c tÊm ®¶o chiÒu ®Ó xoay chiÒu dßng khÝ phôt ra tõ ®éng c¬ vÒ phÝa tr­íc. - Sö dông c¸c tÊm gi¶m tèc: c¸c tÊm gi¶m tèc ®­îc ®Æt trªn c¸nh hoÆc th©n, khi bËt c¸c tÊm gi¶m tèc sÏ lµm t¨ng ®¸ng kÓ lùc c¶n. - Xoay ®éng c¬: khi h¹ c¸nh xoay ®éng c¬ sao cho h­íng luång phôt h­íng xuèng d­íi. Cã thÓ chØ xoay ®éng c¬ hoÆc xoay c¶ c¸nh cã g¾n ®éng c¬. 5.3. KiÓm tra tr¹ng th¸i kü thuËt tr­íc khi cÊt c¸nh vµ sau khi h¹ c¸nh KiÓm tra tr¹ng th¸i kü thuËt cña m¸y bay lµ so s¸nh c¸c ®èi t­îng kiÓm tra (c¸c gi¸ trÞ ngÉu nhiªn cña c¸c tham sè cña mét ®èi t­îng kiÓm tra cô thÓ) víi c¸c gi¸ trÞ chuÈn cña chóng. Trªn c¬ së sù so s¸nh nµy ®­a ra kÕt luËn vÒ tr¹ng th¸i cña ®èi t­îng kiÓm tra (m¸y bay): qu¸ tr×nh kiÎm tra ta thu nhËn th«ng tin vÒ tr¹ng th¸i trong mét thêi ®iÓm. 5.3.1. C¸c yªu cÇu chung chuÈn bÞ kiÓm tra kü thuËt cho chuyÕn bay. ChuÈn bÞ m¸y bay cho bay vµ kiÓm tra mét c¸ch hÖ thèng m¸y bay lµ mét trong nh÷ng ho¹t ®éng c¬ b¶n cña khai th¸c kü thuËt hµng kh«ng. C¸c c«ng t¸c kü thuËt liªn quan ®Õn chuÈn bÞ bay chiÕm vÞ trÝ trung t©m trong c¸c nhiÖm vô cña c¸c ®¬n vÞ kü thuËt. C¸c yªu cÇu c¬ b¶n lµ: Thùc hiÖn chÊt l­îng vµ ®ñ c¸c néi dông kü thuËt yªu cÇu. ChuÈn bÞ ®óng nhiÖm vô bay. TiÕn hµnh c¸c kiÓm so¸t cÇn thiÕt. KiÓm tra liªn tôc vµ ph¸t hiÖn kÞp thêi c¸c dÊu hiÖu háng hãc, n©ng cao ®é tin cËy kü thuËt hµng kh«ng trong c¸c ®iÒu kiÖn khai th¸c. Thêi gian chuÈn bÞ nhá nhÊt. 5.3.2. ChuÈn bÞ tr­íc ngµy bay (CBTNB) CBTNB lµ d¹ng chuÈn bÞ chñ yÕu kü thuËt hµng kh«ng cho bay - ®­îc tiÕn hµnh víi môc ®Ých t¨ng c­êng cho c«ng t¸c kiÓm tra tr¹ng th¸i kü thuËt. Sau chuyÕn bay cuèi cïng vµ sau khi dõng bay dµi ngµy trªn b·i ®Ó m¸y bay n©ng cao ®é tin cËy trong c¸c lÇn bay tiÕp. CBTNB cã thÓ thùc hiÖn trong c¸c vÞ trÝ ®Æt m¸y bay. Sau mét lÇn chuÈn bÞ tr­íc ngµy bay m¸y bay ®­îc sö dông cho mét ®Õn hai ngµy ®ªm bay theo lo¹i m¸y bay vµ møc ®é trang bÞ cña s©n bay. Th«ng th­êng thêi gian chuÈn bÞ bay kho¶ng 1 giê ®Õn 1 giê 15 phót cho mét m¸y bay. Khi cã c¸c d·n c¸ch cña c¸c chuyÕn bay (2 chuyÕn liªn tiÕp lín h¬n 2 ngµy ®ªm bay) th× c¸c néi dung chuÈn bÞ tr­íc ngµy bay thùc hiÖn phô thuéc ®iÒu kiÖn khÝ hËu vµ ®iÒu kiÖn s©n bay. NÕu d·n c¸ch c¸c chuyÕn bay lín h¬n mét tuÇn th× ph¶i chuÈn bÞ l¹i kü thuËt hµng kh«ng theo néi dung chuÈn bÞ tr­íc ngµy bay. ChuÈn bÞ tr­íc ngµy bay gåm: - KiÓm so¸t toµn bé m¸y bay. - Bµi trõ c¸c háng hãc xuÊt hiÖn trong kiÓm so¸t. - Thùc hiÖn c¸c c«ng viÖc hiÖu chØnh (kiÓm tra läc, n¹p bæ xung chÊt chuyªn dông, lµm vÖ sinh lau chïi m¸y bay…). - KiÓm tra tr¹ng th¸i sè l­îng vµ chÊt l­îng cña c¸c dông cô m¸y bay vµ ®éng c¬ (c¸c hßm dông cô 1/1). - §¨ng ký ghi chÐp sæ s¸ch lý lÞch. KiÓm so¸t toµn bé m¸y bay lµ lo¹i h×nh kiÓm tra tr¹ng th¸i kü thuËt nh»m x¸c ®Þnh tr¹ng th¸i kü thuËt cña m¸y bay sau c¸c ngµy (vµ ®ªm) bay x¸c ®Þnh kh¶ n¨ng s½n sµng bay cña m¸y bay tham gia bay. So víi c¸c lo¹i kiÓm tra kh¸c cho bay ®©y lµ lo¹i kiÓm tra tr¹ng th¸i kü thuËt cã néi dung s©u vµ bÒ réng c«ng viÖc lín nhÊt ®­îc thùc hiÖn theo c¸c chuyªn ngµnh theo mét tr×nh tù nhÊt ®Þnh cho tõng lo¹i m¸y bay. Trong qu¸ tr×nh kiÓm so¸t c¸c thiÕt bÞ chi tiÕt ®­îc kiÓm tra theo kinh nghiÖm khai th¸c, khi thùc hiÖn nhiÖm vô mèi quan t©m tËp trung lµ ph¸t hiÖn c¸c háng hãc do x¶y ra trong khi bay. Kü thuËt tr­ëng m¸y bay vµ nh©n viªn kü thuËt c¸c chuyªn ngµnh cïng nhau kiÓm tra c¸c chi tiÕt thuéc chuyªn ngµnh cña m×nh. §èi víi ngµnh m¸y bay ®éng c¬ tiÕn hµnh kiÓm tra kÕt cÊu m¸y bay vµ tÊt c¶ c¸c hÖ thèng m¸y bay, chó ý hÖ thèng cÊt h¹ c¸nh, kÕt cÊu ®éng c¬ vµ c¸c thiÕt bÞ cña nã. C¸c nh©n viªn kü thuËt ngµnh thiÕt bÞ hµng kh«ng kiÓm tra tr¹ng th¸i kü thuËt trang bÞ ®iÖn, c¸c bé tù ®éng ®iÖn, c¸c thiÕt bÞ ®ång hå, «xy ®éng c¬ vµ «xy phi hµnh ®oµn, c¸c thiÕt bÞ ghi trªn kh«ng vµ kiÓm tra c¸c tham sè bay. C¸c nh©n viªn kü thuËt ngµnh v« tuyÕn kiÓm tra thiÕt bÞ liªn l¹c, thiÕt bÞ tù dÉn, tÇn sè liªn l¹c, c¸c thiÕt bÞ m¸y tÝnh trung t©m vµ c¸c m¸y tÝnh thuéc chuyªn ngµnh. Háng hãc tÊt c¶ c¸c chuyªn ngµnh vµ sù håi phôc chóng theo chØ dÉn cña cÊp kü thuËt cã thÈm quyÒn ®Òu ®­îc ghi chÐp vµo sæ s¸ch lý lÞch m¸y bay. ChuÈn bÞ tr­íc ngµy bay cho biÕt t×nh tr¹ng kü thuËt cña m¸y bay ®éng c¬ th«ng qua kiÓm so¸t, kiÓm tra t×nh tr¹ng kü thuËt. 5.3.3. ChuÈn bÞ tr­íc khi bay XÐt vÒ gãc ®é kiÓm tra tr¹ng th¸i kü thuËt cña m¸y bay chuÈn bÞ tr­íc khi bay hÑp vÒ néi dung h¬n so víi chuÈn bÞ tr­íc ngµy bay, chñ yÕu ®¸p øng c¸c nhiÖm vô bay cô thÓ. VÒ mÆt nguyªn t¾c chuÈn bÞ tr­íc khi bay kh¸c víi chuÈn bÞ tr­íc ngµy bay lµ cã më m¸y ®éng c¬ ®Ó kiÓm tra c¸c tham sè cña ®éng c¬ (tr­íc khi l¨n m¸y bay vµ ch¹y lÊy ®µ cÊt c¸nh). Tuy nhiªn ë nhiÒu lo¹i m¸y bay ng­êi ta còng quy ®Þnh më m¸y kiÓm tra c¸c tham sè m¸y bay, ®éng c¬… trong chuÈn bÞ tr­íc ngµy bay (hoÆc theo c¸c yªu cÇu kü thuËt ®ét xuÊt). 5.3.4. ChuÈn bÞ bay tiÕp ChuÈn bÞ bay tiÕp bao gåm c¸c cuéc kiÓm so¸t m¸y bay theo néi dung bay tiÕp cïng víi c¸c c«ng t¸c tra n¹p, treo l¾p, ®Æt kªnh liªn l¹c cÇn thiÕt… còng nh­ môc ®Ých cña nã – kiÓm so¸t, kiÓm tra chØ chó ý vµo nh÷ng chi tiÕt bé phËn chÝnh vµ c¸c sù cè ®Þnh c¸c chi tiÕp tæ hîp – chñ yÕu lµ kiÓm tra b»ng m¾t vµ c¸c gi¸c quan. 5.3.5. ChuÈn bÞ sau khi bay C«ng t¸c kiÓm tra tr¹ng th¸i kü thuËt theo néi dung kiÓm so¸t sau khi bay – chñ yÕu tËp trung vµo ®iÒn ®Çy c¸c chÊt c«ng t¸c bÞ thiÕu trong chuyÕn bay tr­íc (nhiªn liªu, dÇu mì…), tr¹ng th¸i cña c¸c líp m¸y bay – chñ yÕu ®Ó b¶o ®¶m s½n sµng chiÕn ®Êu vµ chèng l¹i sù ph¸ huû cña ®iÒu kiÖn khÝ hËu (vÝ dô m¸y bay ph¶i ®­îc n¹p ®Çy nhiªn liÖu ë c¸c thïng dÇu). Néi dung kiÓm so¸t t×nh tr¹ng bªn ngoµi cña c¸c thiÕt bÞ gÇn gièng néi dung kiÓm so¸t tr­íc khi bay. TÀI LIỆU THAM KHẢO. Nguyễn Minh Xuân. Giáo trình khai thác và tổ chức bảo dưỡng máy bay. Học viện Phòng không Không Quân. Гаража В.В. Конструкция самолетов, Киев: КИИГА 1998. Катырев И.Я., Неймарк М.С. и др. Проектирование гражданских самолетов. М.: Машиностроение, 1991. Челюканов И.П., Гаража В.В. и др. Выбор параметров и расчет масс самолета: Методические указания. Киев: КИИГА 1989. Челюканов И.П., Гаража В.В. и др. Компоновка и центровка самолета: Методические указания. Киев: КИИГА 1989. Челюканов И.П., В.И.Лукин и др. Оценка летно-технических характеристик самолета и оформление курсового проекта: Методические указания. Киев: КИИГА 1989. Свердлов Н.А. и др. Расчет самолета на прочность. М.: Машиностроение 1960. The Boeing Company. Boeing 777 AMM. USA 2002. Một số địa chỉ website: môc lôc Trang ch­¬ng I : tæng quan vÒ m¸y bay h2l.....................................................1 Môc ®Ých, ph¹m vi sö dông cña m¸y bay vµ tiªu chÝ thiÕt kÕ......................1 Tæng quan m¸y bay H2L............................................................................2 ch­¬ng II: ®Æc tÝnh TÇM XA Vµ ThêI GIAN BAY cña H2L...................6 C¸c kh¸i niÖm c¬ b¶n..................................................................................6 Kh¸i niÖm vÒ chÕ ®é bay b»ng..............................................................6 Kh¸i niÖm vÒ tÇm xa vµ thêi gian bay...................................................6 Kh¸i niÖm vÒ chÕ ®é bay ®¹t tÇm xa, thêi gian bay lín nhÊt.............. 7 C¸c kh¸i niÖm kh¸c...............................................................................8 C¸c yÕu tè ¶nh h­ëng tíi tÇm xa bay vµ thêi gian bay...............................9 ¶nh h­ëng cña tèc ®é bay.....................................................................9 ¶nh h­ëng cña ®é cao bay..................................................................11 ¶nh h­ëng cña khèi l­îng m¸y bay....................................................13 ¶nh h­ëng cña hÖ sè c¶n chÝnh diÖn Cx.............................................15 ¶nh h­ëng cña nhiÖt ®é kh«ng khÝ......................................................16 ¶nh h­ëng cña giã...............................................................................17 TÝnh to¸n tÇm xa vµ thêi gian bay......................................17 C¸c th«ng sè ban ®Çu..........................................................................17 C¸c b­íc tÝnh to¸n...............................................................................19 KÕt qu¶ tÝnh to¸n.................................................................................22 ch­¬ng III: ®Æc tÝnh h¹ c¸nh cña m¸y bay H2L...............................29 Kh¸i niÖm vÒ h¹ c¸nh vµ ®Æc tÝnh h¹ c¸nh................................................29 ThiÕt lËp c¸c ph­¬ng tr×nh chuyÓn ®éng trong c¸c giai ®o¹n h¹ c¸nh.........29 Ph­¬ng tr×nh chuyÓn ®éng trong giai ®o¹n bay lµ...............................29 Ph­¬ng tr×nh chuyÓn ®éng trong giai ®o¹n c¶i b»ng...........................30 Ph­¬ng tr×nh chuyÓn ®éng trong giai ®o¹n c¶i b»ng...........................31 Ph­¬ng tr×nh chuyÓn ®éng trong giai ®o¹n ch¹y h·m ®µ....................33 X¸c ®Þnh qu·ng ®­êng ch¹y h·m ®µ.........................................................35 Qu·ng ®­êng ch¹y h·m ®µ trong giai ®o¹n 1......................................35 Qu·ng ®­êng ch¹y h·m ®µ trong giai ®o¹n 2......................................37 TÝnh to¸n Qu·ng ®­êng ch¹y h·m ®µ trong c¸c chÕ ®é sö dông c¸c thiÕt bÞ c¶i thiÖn ®Æc tÝnh h¹ c¸nh cña m¸y bay H2L.............................................41 C¸c th«ng sè ban ®Çu..........................................................................41 Qu·ng ®­êng ch¹y h·m ®µ cña m¸y bay khi sö dông c¸nh tµ kÕt hîp víi phanh.............................................................................................42 Qu·ng ®­êng ch¹y h·m ®µ cña m¸y bay khi sö dông c¸nh tµ kÕt hîp víi ®¶o chiÒu lùc ®Èy...........................................................................43 Qu·ng ®­êng ch¹y h·m ®µ cña m¸y bay khi sö dông c¸nh tµ kÕt hîp víi tÊm c¶n...........................................................................................44 Qu·ng ®­êng ch¹y h·m ®µ cña m¸y bay khi sö dông c¸nh tµ kÕt hîp víi phanh, ®¶o chiÒu lùc ®Èy vµ tÊm c¶n.............................................45 KÕt luËn...............................................................................................46 X©y dùng ®Æc tÝnh h¹ c¸nh cña m¸y bay H2L..........................................47 ¶nh h­ëng cña ®iÒu kiÖn khÝ quyÓn (r)..............................................47 ¶nh h­ëng cña khèi l­îng m¸y bay (m hay G)..................................49 ¶nh h­ëng cña ®é dèc ®­êng b¨ng (i)................................................52 ¶nh h­ëng cña lùc ®Èy ®¶o chiÒu ®éng c¬..........................................54 §Æc tÝnh h¹ c¸nh cña m¸y bay H2L.....................................................55 ¶nh h­ëng cña c¸c yÕu tè kh¸c tíi qu·ng ®­êng ch¹y h·m ®µ cña m¸y bay H2L............................................................................................................55 ¶nh h­ëng cña hÖ sè ma s¸t fo............................................................55 ¶nh h­ëng cña tèc ®é h¹ c¸nh............................................................56 ¶nh h­ëng cña täa ®é träng t©m m¸y bay theo ph­¬ng däc trôc m¸y bay...........................................................................................................57 ch­¬ng iV: ®Æc tÝnh cÊt c¸nh cña m¸y bay H2L.............................59 §­a m¸y bay ra vÞ trÝ xuÊt ph¸t.................................................................59 CÊt c¸nh vµ lÊy ®é cao...............................................................................59 X¸c ®Þnh qu·ng ®­êng ch¹y ®µ cña m¸y bay............................................62 ¶nh h­ëng c¸c yÕu tè khai th¸c tíi qu·ng ®­êng ch¹y ®µ cÊt c¸nh cña m¸y bay.....................................................................................................65 ¶nh h­ëng cña ®iÒu kiÖn khÝ hËu.......................................................65 ¶nh h­ëng cña khèi l­îng cÊt c¸nh....................................................68 ¶nh h­ëng cña lùc ®Èy ®éng c¬..........................................................69 ¶nh h­ëng cña giã...............................................................................69 ¶nh h­ëng cña lo¹i vµ tr¹ng th¸i bÒ mÆt ®­êng cÊt h¹ c¸nh...............70 ¶nh h­ëng ®é dèc ®­êng b¨ng............................................................72 X¸c ®Þnh qu·ng ®­êng ch¹y ®µ trong c¸c ®iÒu kiÖn cô thÓ.................72 X¸c ®Þnh gÇn ®óng qu·ng ®­êng cÊt c¸nh................................................73 TÝnh to¸n qu·ng ®­êng cÊt c¸nh trong ®iÒu kiÖn chuÈn............................75 C¸c hÖ sè ¶nh h­ëng..................................................................................76 ¶nh h­ëng cña ®iÒu kiÖn khÝ hËu tíi qu·ng ®­êng ch¹y lÊy ®µ..........76 ¶nh h­ëng cña khèi l­îng cÊt c¸nh tíi qu·ng ®­êng ch¹y lÊy ®µ......77 ¶nh h­ëng cña lùc ®Èy ®éng c¬.........................................................78 ¶nh h­ëng cña giã...............................................................................70 ¶nh h­ëng cña lo¹i vµ tr¹ng th¸i bÒ mÆt ®­êng cÊt h¹ c¸nh...............80 ¶nh h­ëng ®é dèc ®­êng b¨ng tíi qu·ng ®­êng ch¹y lÊy ®µ.............81 Qu·ng ®­êng cÊt c¸nh ë ®iÒu kiÖn cÊt c¸nh cô thÓ cã tÝnh c¶ ®Õn ¶nh h­ëng ngÉu nhiªn......................................................................................82 Qu·ng ®­êng ch¹y ®µ khi cã ¶nh h­ëng ngÉu nhiªn..........................82 §é dµi cÇn thiÕt cña ®­êng cÊt c¸nh....................................................83 Qu·ng ®­êng lÊy ®é cao vµ cÊt c¸nh khi cã ¶nh h­ëng ngÉu nhiªn....83 ch­¬ng V: C¸c vÊn ®Ò khai th¸c m¸y bay .........................................85 Khai th¸c m¸y bay khi cÊt c¸nh..............................................................85 §­a m¸y bay ra vÞ trÝ xuÊt ph¸t......................................................85 CÊt c¸nh vµ lÊy ®é cao....................................................................87 Khai th¸c m¸y bay khi h¹ c¸nh..............................................................91 H¹ c¸nh h·m ®µ..............................................................................91 C¸c biÖn ph¸p n©ng cao tÝnh n¨ng h¹ c¸nh....................................93 KiÓm tra tr¹ng th¸i kü thuËt tr­íc khi cÊt c¸nh vµ sau khi h¹ c¸nh........94 C¸c yªu cÇu chung chuÈn bÞ kiÓm tra kü thuËt cho chuyÕn bay...94 ChuÈn bÞ tr­íc ngµy bay................................................................95 ChuÈn bÞ tr­íc khi bay...................................................................96 ChuÈn bÞ bay tiÕp...........................................................................96 ChuÈn bÞ sau khi bay......................................................................96 tµi liÖu tham kh¶o:........................................................................................97 x¸c ®Þnh ®Æc tÝnh cÊt, h¹ c¸nh, tÇm xa vµ thêi gian bay cña m¸y bay h2l ._.