Việc giảng dạy truyện ngắn Văn học Việt Nam giai đoạn 1930 - 1945 trong trường Trung học phổ thông thực trạng và kiến nghị

BOÄ GIAÙO DUÏC VAØ ÑAØO TAÏO TRÖÔØNG ÑAÏI HOÏC SÖ PHAÏM TP. HOÀ CHÍ MINH    LUAÄN VAÊN THAÏC SÓ KHOA HOÏC NGÖÕ VAÊN VIEÄC GIAÛNG DAÏY TRUYEÄN NGAÉN VAÊN HOÏC VIEÄT NAM GIAI ÑOAÏN 1930 – 1945 TRONG TRÖÔØNG TRUNG HOÏC PHOÅ THOÂNG THÖÏC TRAÏNG VAØ KIEÁN NGHÒ NGÖÔØI HÖÔÙNG DAÃN : PGS TRAÀN HÖÕU TAÙ NGÖÔØI THÖÏC HIEÄN : NGUYEÃN OANH KIEÀU LÔÙP CAO HOÏC PHÖÔNG PHAÙP GIAÛNG DAÏY VAÊN KHOÙA 11 TP. HO À CH Í MIN H, TH AÙN G 12 NAÊM 2003 PHAÀN MÔÛ ÑAÀU I. LYÙ DO CHOÏN ÑEÀ TAØI: Hoøa nh aäp v aøo söï ph aùt trieån chun g cuûa the á g iôùi va ø caùc nöô ùc tron g khu vöïc, ña át n öôùc ta ña ng coù nhö õng chuyeån mình ma ïnh meõ trong moïi lónh v öïc kinh teá, chính t rò, xa õ hoäi… ñeå phaùt trieån va ø nhanh choùn g trôû tha ønh moät nö ôùc Vieät Nam xa õ h oäi chuû nghóa, kha úng ñònh söï löïa choïn ñu ùng ña én cu ûa Ñaûng v aø cuûa Chuû tòch Hoà Chí Min h kính yeâu . Ña ïi hoäi ñ aïi bieåu toaøn quo ác laàn IX cuûa Ñaûng dieãn ra va øo na êm ña àu tieân cuûa Theá k yû môùi ñ aõ xa ùc ñ ònh roõ: Muïc tieâu cuûa Chie án löôïc p haùt trieån kinh teá – xa õ hoäi 10 naêm 200 1 – 2010 laø: “Ñöa nöôùc ta ra khoûi tì nh traïng keù m phaùt trieån, naâng cao roõ reät ñôøi soáng vaät chaát vaø tinh thaàn cuûa nhaân daân, taïo neàn taûng ñeå ñeán naêm 2020 nöôùc ta cô baûn trôû thaønh moät nöôùc coâng nghieäp theo höôùng hieän ñaïi…” [11 5;24] Ñeå thöïc hieän ñöô ïc mu ïc tie âu ñoù, coù leõ “nguoàn löïc con ngöôøi” laø yeáu toá cô b aûn vaø qua n troïn g. Vaên k ieän Ña ïi hoäi Ñaïi b ieåu toaøn quo ác laàn IX cu ûa Ñaûng cuõn g ña õ neâu : “Phaùt trieån giaùo duïc vaø ñaøo taïo laø moät t ro ng nhöõng ñoäng löïc qu an troïng thuùc ñaåy söï nghieäp coâng nghieäp hoùa, h ieän ñaïi hoùa, laø ñieàu kieän ñeå phaùt huy nguoàn löïc c on ngöôøi – yeáu t oá cô baûn ñeå phaùt trieån xaõ hoäi, taêng tröôûng kinh teá nhanh vaø beàn vöõng.” [11 5;10 8] Tuy nh ieân, thöïc teá ñan g d ieãn ra cuûa neàn giaùo duïc nöôùc ta noùi chung vaø quaù trình g iaûng daïy ôû nhaø tröôøng phoå thoâng noùi rieâng co øn nhieàu khoù khaên vaø baát caäp , ñaùng lo ngaïi. Nga øy ca øng coù nh ieàu thanh nie ân “vaøo ñôøi” maø ch öa ñöô ïc trang bò ñaày ñuû ca ùc kieán thö ùc caàn thieát ñeå gaùnh vaùc traùch n hieäm cuûa moät ngöôøi chuû ñaát nöô ùc, chu û töông lai. Nhieàu e m chöa ñuû na êng löïc tö duy ñeå giaûi qu yeát coâng vieäc, chöa co ù moät taâm ho àn nhaïy ca ûm ñ eå ña ùnh giaù moät h ieän töô ïng xaõ hoäi, ñaïo ñöùc, hay caûm nha än cho ñuùng mo ät taùc pha åm vaên chöông . Tha äm chí coù em coøn chöa dieãn ñaït ñeå ngöôøi kha ùc hieåu ñöôïc he át yù mình. Nguyeân nhaân thì coù nhie àu , nhöng coù le õ vie äc moân Va ên trong nha ø tröôøng chöa laøm troøn traùch nhieäm cuûa mình laø moät trong nhöõn g nguy eân nhaân ña ùng keå. “Vaên hoïc laø nhaân hoïc” (M. Gorki), chính moân Va ên, thoâng qua ngöô øi thaày da ïy Vaên, pha ûi giuùp ho ïc sinh khoâng nhöõng b ieát caûm, bie át yeâu caùi hay caùi ñ eïp cuûa cuoäc soáng, bie át höôùng ñeán chaân , thie än, myõ maø coøn coù kha û na êng phaùt trie ån tö duy , saùng taïo , vaø thích ngh i nhanh vôùi cuo äc soáng. Nhöng nhö õng h ieän töôïng: hoïc sinh kh oâng yeâu th ích va ø khoâng ch òu ñoïc taùc phaåm vaên hoïc (caû vaên h oïc co å va ø hie än ñaïi, caû vôùi nhöõng taùc phaåm tieâu bieåu cu ûa moät giai ñoaïn vaên ho ïc, moät theå loaïi, hay moät taùc giaû ñaõ ñ öôïc tuyeån cho ïn vaøo SGK), khoâng say me â vôùi sa ùch, vôùi thô vaên, ngh eä thuaät… laø khaù phoå bieán trong h ieän nay . Veà phía giaùo vieân, vaãn coøn moät soá g iaùo vieân thieáu nhieät tình trong giaûng daïy, ch æ gia ûng daïy qua loa, ñaïi khaùi cho ñuû tie át, ñu û baøi, kho âng k ích thích, kho âng gaây ñöôïc söï hö ùng thuù cho hoïc sinh… vaø caùc giô ø va ên h oïc thöôøng die ãn ra ñôn ñie äu, nha øm cha ùn trong söï ueå oaûi, meät moûi cuûa caû thaày laãn troø. Xuaát phaùt töø thöïc teá giaûng daïy vaø töø yeâu caàu cuûa moân Vaên, vieäc ñoåi môùi toaøn dieän laø moät nh u caàu böùc thieát coù tính chaát cô baûn, nhaèm mang laïi nhöõng hieäu quaû thieát thöïc ñoái vôùi vieäc giaûng daïy moân Vaên noùi chung vaø g iaûng daïy caùc giai ñoaïn, caùc theå loaïi, caùc taùc phaåm vaên hoïc cuï theå noùi rieâng. Ñieàu cô baûn vaø quan troïng laø tìm ra nhöõng vaán ñeà coøn toàn taïi cu õng nhö nguyeân nhaân cuûa nhöõng toàn taïi aáy trong thöïc teá giaûng daïy moân Vaên ôû tröôøng THPT, ñeå töø ñoù tìm ra nhöõng giaûi phaùp cho vaán ñeà. “Vieäc giaûng daïy truyeän ngaén vaên hoïc Vieät Nam giai ñoaïn 1930 –1945 ôû tröôøng phoå thoâng trung hoïc - thöïc traïng vaø kieán nghò” laø ñeà taøi maø chuùng toâi choïn ñeå theå nghieäm nhöõng suy nghó, laäp luaän cuûa mình veà nhöõng ñieàu vöøa neâu. Thoâng qua vieäc tìm hieåu thöïc te á giaûng daïy truyeän ngaén vaên hoïc Vieät Nam giai ñoaïn 1930 – 1945 ôû moät soá tröôøng phoå thoâng chuùng toâi muoán goùp moät vaøi yù kieán vaøo vieäc giaûi quyeát caùc khoù khaên trong giaûng daïy, cuõng nhö naâng cao chaát löôïng daïy – hoïc vaên trong tình hình hieän nay. Taát nhieân , vôùi thöïc teá ñang dieãn ra ôû caùc tröôøng THPT, co ù raát nhieàu vaán ñeà caàn ñöôïc giaûi quyeát vaø cuõng khoù giaûi quyeát trong moät sôùm moät chieàu… Muïc tieâu cuûa chuùng toâi laø thaâm nhaäp thöïc teá giaûng daïy ôû tröôøng phoå thoâng, trao ñoåi cuøng caùc baïn ñoàng nghieäp vaø tìm ra con ñöôøng caûi tieán, ñoåi môùi v ieäc giaûng daïy vaên hoïc hieän ñaïi noùi chung, vaø truyeän ngaén hieän ñaïi noùi rieâng, cuï theå laø truyeän ngaén Vieät Nam giai ñoaïn 1930 - 1945. II. LÒCH SÖÛ VAÁN ÑEÀ: Vieäc giaûng daïy moân Vaên noùi chung vaø giaûng daïy truyeän ngaén giai ñoaïn 1930 - 1945 noùi rieâng ôû tröôøng THPT coù lieân quan maät thieát ñeán vieäc giaùo duïc, hoaøn thieän nhaân caùch caùc theá heä hoïc sinh. Vì theá, ñaõ coù nhieàu coâng trình khoa hoïc, baøi vieát lôùn nhoû ñeà caäp ñeán vaán ñeà naøy döôùi nhieàu goùc ñoä, höôùng tieáp caän khaùc nhau. Ñeà taøi “Vieäc giaûng daïy truyeän ngaén vaên hoïc Vieät Nam giai ñoaïn 193 0 – 1945 – thöïc traïng vaø kieán nghò” noùi chung chöa coù coâng trình naøo ñi vaøo nghieân cöùu moät caùch tröïc tieáp, cuï theå vaø chi tieát. Tuy nhieân, ñoái vôùi caùc taùc phaåm vaên hoïc Vieät Nam giai ñoaïn 30-45 coù trong khuoân khoå cuûa ñeà taøi naøy vaø nhöõng vaán ñeà lieân quan ñeán thöïc traïng giaûng daïy taùc phaåm vaên hoïc noùi chung thì ñaõ coù nhieàu coâng trình nghieân cöùu, baøi vieát cuûa nhieàu taùc giaû teân tuoåi ñeà caäp ñeán. Khi thöïc hieän Luaän vaên vaø ñi vaøo tìm lòch söû nghieân cöùu cuûa vaán ñeà, chuùng toâi chæ choïn vaø giôùi haïn trong moät soá baøi vieát, coâng trình chuùng toâi cho laø tieâu bieåu vaø gaàn guõi nhaát vôùi ñeà taøi. Treân tinh thaàn aáy, chuùng toâi maïn pheùp chia nhöõng taùc phaåm, baøi v ieát ñaõ choïn thaønh ba nhoùm lôùn, theo goùc ñoä cuûa phaïm vi ñoái töôïng nghieân cöùu vaø theo höôùng tieáp caän (thi phaùp hay phöông phaùp giaûng daïy). Cuï theå: 1. Nhoùm thöù nhaát: caùc baøi vieát, baøi nghieân cöùu veà nhöõng truyeän ngaén vaên hoïc Vieät Nam giai ñoaïn 1930 – 1945 ñöôïc giaûng daïy trong chöông trình THPT: 1.1. Höôùng t ieáp caän töø thi phaùp: Töø k hi caùc taùc p haåm naøy xua át hieän treân v aên ñ aøn v aên h oïc Vieät Na m, no ù ñaõ ñ öôïc söï qua n taâm, nghieân cöùu cu ûa nh ieàu ng öô øi tro ng vaø ng oaøi g iôùi ph eâ bình va ên ho ïc. Nhö õng baøi vieát naøy ña õ thöïc söï coù ích cho g iaùo v ieân v aø ho ïc sinh trong qua ù trình tieáp caän taùc pha åm. Noù laøm cho k hoa ûn g caùch giöõa taùc pha åm (vaø taùc giaû) vô ùi GV va ø HS caùc theá h eä ng aøy caøng ngaén hô n. Caùc taùc gia û ñaõ tie áp caän ta ùc phaåm ôû n hieàu kh ía caïnh , bìn h d ieän kha ùc nhau theo th i ph aùp theå loaïi, q ua ñoù th eå hieän nh öõng hieåu bie át cu ûa mình veà taùc phaåm moät caùch saâu sa éc. Nh ö ba øi “Qua truyeän ngaén “Chí Pheøo” baøn theâm veà ca ùi nhìn hieän thöïc cuûa Nam Cao”, cuûa Tra àn Tua án Loä; b aøi “Con ngöôøi bò t öø choái laøm ngöôøi trong truyeän “Chí Phe øo” c uûa Nam Cao ”, taùc g iaû Nguy eãn Vaên Trung; baøi “Caùi thaät vaø caùi taøi hoa trong Chöõ n göôøi töû tuø”, taùc gia û Nguye ãn Ngoïc Hoaù; b aøi “Phoá huyeän cuûa Thaï ch Lam”, taùc gia û Ñoã Ñöùc Hieåu v v… Nhöõn g khaùi nieäm, nhö õng nhaän ñ ònh nh ö: “Chí Pheøo laø bi kòch cuûa co n ng öôøi bò töø cho ái quyeàn laøm n gö ôøi” [5;7 5]; Chí Pheøo “vöøa tieâu b ieåu cho soá ph aän cöïc khoå cuûa ng öôøi noâng da ân bò ñeø neùn boùc loät, v öøa tieâu bieåu cho söï th a hoùa p hoå b ieán tro ng ca ùi xaõ hoäi ta øn phaù taâm hoàn co n ngöôøi” [120;319 ]; hay “Chöõ ngöôøi töû tu ø – moät trong nhö õn g truy eän n gaén “coå ñieån” tron g lòch söû vaên hoïc Vieät Nam hieän ñaïi” [6 7;255] vv… chính laø nhöõng bieåu hieän cuï the å, sinh ño äng v eà sö ï pho ng p huù, ñ aëc sa éc cuûa nhöõng co âng trình, ba øi vieát nghi eân cöùu ve à truye än ngaén Vieät Nam g iai ñ oaïn 3 0 – 45 . Ña ëc bieät töø kh oaûn g 10 n aêm trô û laïi ña ây , ca ùc coâng trình ng hieân cö ùu veà nh öõng taùc phaåm naøy n gaøy moät nh ieàu hôn, ña da ïng v aø sa âu saéc h ôn döôùi nh ieàu khía caïnh kha ùc nh au. Nh ö Nguy eãn Th aùi Hoa ø vôùi baøi vieát “Chaát gioïng Na m Cao tron g “Chí Pheøo” ñaõ ñ i saâu vaøo ph aân tích taùc phaåm Chí Pheøo dö ôùi go ùc ño ä ngo ân ngö õ hoïc, cung ca áp cho ba ïn ño ïc no ùi ch ung , GV, HS no ùi rieâng nhö õn g k ieán thöùc thuù v ò. Khi bìn h v eà taùc pha åm Hai ñöùa treû, Nguy eãn Tha ønh Th i cho raèng chuyeán taøu chính laø moät pha àn cuûa “boùn g thöùc kinh k yø” tron g loøn g Hai ñöùa treû: “ May sao, caùi bo ùng thöùc kinh ky ø kia vaãn thöùc: m oät chuùt sa ùn g röïc, m oät chuùt v ui v eû, m oät chuùt h uye ân na ùo cuûa no ù, ñe âm ñe âm, vaãn v uït qua p hoá h uye än, n hö m oät v eät seïo daøi, nhö moät nieàm an uûi nh oû nhoi, duø chæ laø ñ eå ma ø nga ém, maø nh ìn…” [1 22 ;173 ] Hay tron g nghieân cöùu cu ûa mình, taùc giaû Chu Vaên Sôn laïi coù moät phaùt hi eän ñoäc ñaùo veà hai nhaân va ät Huaán Cao vaø v ieân quaûn nguïc (Chöõ ngöôøi töû tu)ø. Ño ù laø: “Keû töï do v eà nhaân thaân laïi bò caàm tuø veà nhaân ca ùch. Ngöôøi lu oân töï do veà nhaân caùch la ïi bò gia m ha õm v eà nh aân thaân ”. OÂng cho ra èng “veû sieâu bu ùt cuûa noäi dung Chöõ n göô øi töû tuø coøn ô û choã no ù laø moät giao ñ ieåm cuûa hai thöù nhaø tu ø, cuoäc ñoái maët cuûa hai loaïi tuø nha ân.” Va ø ca ûnh tö ôïng “xöa nay chö a töøng coù” ô û cuoái truyeän ch ính laø “söï chieán thaéng ña ày kieâu haõnh cuûa taøi hoa va ø khí pha ùch : ca ùi Ñeïp chính thö ùc ñ aêng qu ang va ø “cöùu vôùt con ngöôøi” (Ño át-xtoâi-e p-xk i – Chu Vaên Sôn) [8 1]. Naêm 1999, tre ân ba ùo Giaùo duïc vaø thôøi ñaïi ñaõ d ieãn ra cuoäc tranh lua än soâi noåi veà the å loaïi vaø nhaân vaät chính cuûa taùc pha åm Chöõ ngöôøi töû t uø. Ngöôøi thì cho raèng “chöõ” (cu ûa Huaán Cao) laø nhaân va ät ch ính [45]; ngöôøi laïi cho raèng vie ân qua ûn nguïc môùi la ø nha ân vaät trung taâm [29]… Vaø cu õng coù ng öôøi thoáng nhaát vôùi quan nie äm tö ø tröôùc ñe án nay: Huaán Cao laø nha ân va ät trung ta âm cuûa taùc phaåm. Coù yù kieán cho raèng Chöõ ngöôøi töû tuø laø kyù chöù khoâng phaûi laø truyeän ngaén nhö töø tröôùc ñeán nay ta va ãn thöôøng hie åu. [48 ] Ña ây la ø nhöõng vaán ñeà gô ïi nhie àu suy ngh ó cho nhöõng ai yeâu th ích taùc pha åm Chöõ ngöôøi töû tuø vaø taøi naêng ngheä thuaät cuûa Nguyeãn Tuaân. Ngoaøi ra, chuùng ta coøn coù theå keå ñeán nhieàu coâng trình, baøi vieát thuù vò khaùc, nhö “Taùc phaåm vaên hoïc 1930 –1945 – phaân tích, bình giaûng” (taäp 1) do Phan Cöï Ñeä chuû bieân [18]; “Bình giaûng vaø bình luaän vaên hoïc” do Nguyeãn Ñöùc Quyeàn bieân soaïn vaø tuyeån choïn [77]; “Vaên hoïc Vieät Nam hieän ñaïi – bình giaûng vaø phaân tích taùc phaåm” cuûa Haø Minh Ñöùc [20]… Taát caû ñeàu nhaèm giuùp cho baïn ñoïc, ñaëc bieät laø GV vaø HS coù theâm caùi nhìn môùi veà taùc phaåm treân con ñöôøng ñeán vôùi ngheä thuaät. 1.2. Höôùng t ieáp caän töø phöông phaùp giaûng daï y: Nhöõng coâng trình, baøi vieát cu ûa caùc nhaø nghieân cöùu, pheâ bình vaên hoïc ñi theo höô ùng naøy cuõng khaù nh ieàu. Cu ï theå, coù the å keå ñeán caùc co âng trình: “Nhaø vaên trong nhaø tröôøng: Nguyeãn Tuaân” do Traàn Höõu Taù bie ân soa ïn vaø tuyeån choïn [92]; “Nhaø vaên trong nhaø tröôøng: Thaïch Lam, Hoà Dzeánh” do Leâ Baûo bieân soaïn vaø tuyeån choïn [7]… Tu y nhieân , nhö õng coâng trình naøy ñöôïc thöïc hieän nhaèm cung ca áp the âm moät soá taøi lieäu, k ieán thöùc cô baûn cho GV, HS trong quaù trình daïy vaø hoïc neân ch æ döøng laïi ôû möùc ñoä tuyeån cho ïn caùc taùc phaåm ñöôïc g iaûng trong chöông trình vaø caùc baøi v ieát cuûa ca ùc nhaø pheâ bình phaân tích , bình luaän veà caùc taùc phaåm. Sau moãi taùc phaåm ñöôïc tuyeån choïn, taùc giaû bieân soaïn cuõng coù nhöõng gôïi yù giu ùp HS hieåu vaø tie áp caän ñöôïc chính xaùc noäi dung, ngheä thuaät cuûa taùc phaåm. Daïng thöù hai laø nhö õng coâng trình ñeà caäp ñeán vieäc pha ân tích, b ình luaän taùc pha åm n hön g ôû möùc ñ oä hö ôùng daãn HS laøm moät baøi vaên, hoa ëc hö ôùng da ãn HS tieáp ca än taùc ph aåm theo töøng ñeà baøi laøm va ên cuï theå (coù ñ eà cöông va ø baøi vaên hoa øn chænh theo ñe à cöô ng), hoa ëc cung ca áp cho hoïc sinh nh öõng baøi va ên dö ôùi da ïng maãu ñe å hoïc sinh ho ïc taäp . Nh ö: “L aøm vaên 11” (SGK, SGV), d o Phan Troïng Luaän chu û b ieân [50 vaø 51 ]; “Luaän ñeà veà Na m Cao” cu ûa taùc g iaû Traàn Ngo ïc Höôûng [4 0], “Daïy vaø hoïc vaên 12 (phuï luïc)” cuûa Vuõ Quo ác Anh vaø Haø Bìn h Trò [3]; “Nhöõng baøi vaên hay vaø khoù trong chöông trình PTTH”, cuûa Nguy eãn Ñaêng Maïnh vaø Traàn Ñaêng Xuye àn [65]; “Luyeän t hi Tuù taøi vaø Ñaïi hoïc: Nhöõng baøi laøm v aên maãu 12” (2 ta äp), cuûa Leâ Trí Vieãn v aø Traàn Thò Th ìn [116] v v… ÔÛ höô ùng tie áp caän naøy ñ aùng ch uù yù laø co âng trình: “Giaûng vaên : va ên hoïc 11 (soaïn the o chöông trình chænh lyù hôïp nhaát cuûa Boä Giaùo d uïc naêm 2000)” cuûa Nguyeãn Höõu Quang va ø Phan Thò Huyøn h Yeán [75]. Ña ây laø moät coâng trình ñöôïc thöïc h ieän khaù co âng phu. Caùc taùc p haåm ñöôïc ñeà caäp ñe àu laø nh öõng taùc phaåm coù tron g ch öông trình v aên ho ïc lôùp 1 1 hieän haøn h (goàm b oán truyeän ng aén Vieät Nam giai ñoa ïn 1 930 – 19 45). Moãi baøi vieát ñö ôïc chia laøm ba phaàn lôùn. P haàn thöù nha át tìm hieåu veà taùc phaåm, ñöô ïc chia tha ønh n hieàu mu ïc nhoû, baùm sa ùt theo trình töï cuûa moät baøi giaûng vaên treân lôùp. Phaàn thöù ha i laø p haàn gôïi y ù traû lôøi ca âu ho ûi trong SGK. Vaø p haàn thö ù ba la ø nhö õng ñeà va ên ñ eå luyeän taäp . Ngoa øi ra, ô û töøng taùc pha åm caùc taùc gia û co øn tuyeån cho ïn mo ät baøi pheâ bình veà taùc p ha åm do ca ùc nh aø pheâ b ình vieát ñeå la øm baøi va ên tham kha ûo cho HS. Ñoái vôùi saùch daønh cho GV, ñaëc bieät caàn löu yù ñeán ba quyeån “saùch giaùo vieân” phuïc vuï tröïc tieáp cho vieäc giaûng daïy cuûa GV trong nhaø tröôøng, ñoù laø: “Vaên hoïc 11” taäp 1, do Hoäi nghieân cöùu vaø giaûng daïy vaên hoïc thaønh phoá Hoà Chí Minh thöïc hieän [93]; “Vaên 11”, phaàn vaên hoïc Vieät Nam, do Tröôøng Ñaïi hoïc sö phaïm Haø Noäi bieân soaïn [11]; vaø “Vaên hoïc 11”, taäp 1, saùch chænh lyù, hôïp nhaát naêm 2000 [9]. Khoâng keå saùch g iaùo vieân chænh ly ù hôïp nhaát naêm 2000 ñöôïc xem laø taøi lieäu chính thöùc höôùng daãn giaùo vie ân trong quaù trình giaûng daïy vaên h oïc trong nhaø tröôøng , th ì hai quyeån coøn laïi cuõn g coù ta ùc duïng tham khaûo raát to át. Boán taùc phaåm truyeän ngaén vaên hoïc giai ñoaïn 1930 – 1945 ñeàu do caùc GS, caùc nhaø giaùo coù nhieàu kinh ngh ieäm giaûng daïy vieát, nhö: Nguyeãn Ñaêng Maïnh, Nguyeãn Hoaønh Khung (saùch cuûa Tröôøng ÑHSP Haø Noäi), Traàn Höõu Taù (saùch cuûa Hoäi ngh ieân cöùu giaûng daïy TPHCM). Neáu so saùnh caùc baøi vieát (veà boán taùc pha åm) trong hai quye ån saùch treân, chuùng ta co ù theå nhaän thaáy: vieäc cung caáp k ieán thöùc, tuy coù caùch tieáp caän taùc phaåm khaùc nhau, nhöng caû hai ñ eàu theå hieän moät caùch saâu saéc va ø ñaày ñuû noäi dung kieán thöùc caàn cung caáp cho HS. Rieâng veà vieäc höôùng daãn phöông phaùp giaûng daïy, thì coù söï khaùc bie ät. Ñoái vôùi sa ùch cu ûa Tröôøng ÑHSP Haø Noäi, nhö õng gôïi yù veà phöông phaùp giaûng daïy khoâng nhieàu . Caùc taùc g iaû coù ñeà caäp ñe án phöông pha ùp thoâng qua nhöõng caâu nhö : “Ca àn giaûi th ích yù nghóa nhan ñeà cu ûa truyeän , chæ ro õ ca ùi nhan ñeà “Ñôøi thöøa” ga én vôùi chuû ñe à truyeän nhö theá na øo…” Nhöng nhöõng höôùng da ãn nhö theá khoâng nhieàu vaø chöa höôùng chuù yù ñeán HS, khích th ích ñeå HS tham gia vaøo baøi hoïc. Keát caáu cuûa baøi giaûng co øn chung chung, gaàn vôùi vieäc phaân tích, b ình luaän moät taùc phaåm vaên chöông ñôn thuaàn hôn laø höôùng daãn GV noäi dung, vaø phöông phaùp gia ûng daïy [Xem 11 ;121-146]. Ñoái vôùi saùch cuûa Hoäi ngh ieân cöùu giaûng daïy TPHCM, moãi baøi giaûng cu õng coù ba phaàn lô ùn vaø ôû töøng phaàn boá cuïc ba øi gia ûng ñöôïc phaân boá töông ñoái hôïp lyù, chi tieát [Xem 93;130 -145 ]. Nhöõng höôùng daãn ve à phö ông phaùp, tuy chöa nhieàu vaø cuï theå nhö moät giaùo a ùn nhöng giuùp ích nhieàu cho giaùo vie ân. Nhö : caùch ñaët caâu hoûi; caùch phaân boá thôøi gian g iaûng; löu yù cho ã, chi tieát caàn xoaùy sa âu (theå hieän qua caùc caâu nhö: “Neân löu yù ñeán boái caûnh”, “chuù yù khai thaùc die ãn bieán taâm traïng, thaùi ñoä, haønh ñoäng cuûa hai nhaân vaät trong suoát ba ñoaïn”, “neân so saùnh vôùi…”, “giaùo vieân neân gôïi cho hoïc sinh chuù yù ñeán…”), hoa ëc höôùng daãn GV phaùt huy hoaït ñoäng tích cöïc cuûa hoï c sinh nhö: “Neân ñeå hoïc sinh phaùt bieåu yù kieán. Neáu coù tranh luaän caøng hay”… [93;144] Ñoái vô ùi saùch hôïp nh aát, caùc baøi giaûng “ñ aõ ñ öôïc bieân soaïn baèn g caùch tuyeån cho ïn laïi nhö õng ba øi vieát tro ng hai taäp SGV ñ aõ co ù, nhöng coù söûa chö õa, boå su ng, naâng ca o cho phuø hôïp vôùi SG K chænh lyù, hô ïp nhaát.” [10;3] Ñaây laø taøi lie äu tha m khaûo chính thö ùc ch o GV tro ng q uaù trình gia ûng da ïy. Tuy nhie ân, cuõng coù moät so á h aïn che á n haát ñ ònh, d o no ù chæ coù tín h ch aát ñònh höôùng vaø ñònh löôïng chung, neân chöa coù n höõn g höôùng da ãn cuï the å, ch i tie át töøng böô ùc, töøng vieäc ve à phö ông phaùp va ø noäi dung maø GV caàn laøm trong quaù trình g iaûng daïy . Ngoa øi ra, coøn coù theå keå ñeán coâng trình “Taùc phaåm vaên chö ông trong tröôøng phoå thoâng – nhöõng con ñöôøng khaùm phaù” [79] (taäp 2 ) cu ûa Vuõ Döông Quyõ vaø Leâ Baûo. Töø vieäc toùm taét nhö õng hö ôùng kha ùm ph aù cu ûa moät so á b aøi vieát veà caùc taùc p haåm gia ûng da ïy tron g nhaø tröô øn g (ch uû ye áu laø SGV v aên h oïc 11 va ø Giaûn g va ên va ên ho ïc Vieät Nam 1 1), ha i oâng ñöa ra nhö õng h öôùn g khaùm p haù môùi ve à taùc phaåm g iuùp í ch cho GV trong vieäc giaûng daïy . 2. Nhoùm thöù hai: caùc baøi vieát, coâng trình coù hai phaàn, phaàn ñaàu ñeà caäp ñeán nhöõng kieán thöùc veà lyù luaän tieáp nhaän taùc phaåm vaên hoïc, phaàn sau öùng duïng caùc kieán thöùc lyù luaän vaøo vieäc tìm hieåu moät taùc phaåm vaên hoïc cuï theå: 2.1. Höôùng t ieáp caän töø thi phaùp: Caùc co âng trình coù the å keå ñeán laø: “Con ñöôøng ñi vaøo theá giôùi ngheä thuaät cuûa nhaø vaên” cuûa Nguyeãn Ñaêng Ma ïn h [64 ], “L yù luaän vaø pheâ bình vaên hoïc (Nhöõng vaán ñeà vaø quan nieäm hieän ñaïi)” cuûa Traàn Ñình Söû [85 ], “Thi phaùp hieän ñaïi” cuûa Ñoã Ñöùc Hieåu [25]… Phaàn ñaàu thöôøng cu ûa caùc coâng trình laø caùc vaán ñ eà veà lyù luaän tie áp nhaän taùc ph aåm vaên ho ïc. Tö ø ke át quaû ña õ nghieân cöùu, caùc ta ùc giaû ñi vaøo lyù gia ûi vaø kha ùm phaù nhöõng yù ng hóa mô ùi cuûa ca ùc ta ùc phaåm. Nhö: Ño ã Ñöùc Hieåu ñaõ vaän du ïng thi phaùp ngo ân ngöõ va øo vie äc phaân tích taùc phaåm Hai ñöùa treû vaø nhaän xeùt: Thaïch Lam “saùng taïo moät ngoân ngöõ ngheä thuaät rieâng, ñeå bieåu ñaït caùi xao ñoäng, caùi naùo nöùc cuûa söï soáng kheõ vang leân, doäi leân trong moät khoâng gian – t hôøi gian tónh mòch, ñeå dieãn taû caùi nheï nhaøng, thanh thoaùt, dieäu hieàn cuûa taâm hoàn Li eân… Bao giôø vaên phong cuûa oâng cuõng bình laëng, thong thaû, laéng daàn vaøo taâm hoàn ngöôøi ñoïc…” [25;165 ]. Hay Traàn Ñình Sö û ñaõ thöû vaän duïng “lyù thuyeát ñoái thoa ïi” cuûa M. Bakhtin va øo vieäc tìm hieåu, phaân tích “moät vaøi ñaëc saéc trong lôøi traàn thuaät cuûa Nam Cao trong truyeän Chí Pheøo”. OÂng cho raèn g: Nam Cao “khoâng mieâu taû tieáng chöûi Chí Pheøo traàn truïi nhö tieáng chöûi cuûa keû löu manh ngoaøi ñöôøng, (…), maø laø tieáng chöûi chìm trong khao khaùt phaù hoaïi, traû thuø, thôø ô, laïnh nhaït, khieâu khích cuûa caùc yù thöùc khaùc nhau.” Nhöõn g phaùt h ieän môùi meû naøy ñaõ mang ñeán cho baïn ño ïc moät caùi nhìn môùi, saâu hôn veà caùc taùc phaåm vaø taùc gia û. 2.2. Höôùng tieáp caän töø phöông phaùp giaûng daï y: ÔÛ noäi du ng naøy, so á löôïng ca ùc coâng trình, baøi v ieát cuõng k ha ù phong ph uù, theå hieän söï quan taâm cuûa caùc taùc giaû ñe án vieäc gia ûn g da ïy taùc p haåm vaên hoïc tro ng nh aø tröô øng. Caùc baøi vieát vaø coâng trình n ghieân cöùu naøy cuõng thöôøng co ù hai pha àn. Phaàn ñaàu ña soá caùc taùc gia û ñi v aøo tìm hieåu, ng hieân cöùu nhö õn g va án ñe à lyù lua än veà ph öông phaùp tie áp ca än ta ùc ph aåm v aên ho ïc, töø cô sôû ño ù tìm hieåu caùc v aán ñeà lyù luaän veà ph öôn g phaùp daïy vaø hoïc va ên trong nh aø tröô øn g. Ph aàn thöù ha i laø ö ùn g du ïng caùc lyù luaän k hoa ho ïc ña õ tìm vaøo vieäc thie át keá moät baøi giaûng vaên taùc pha åm vaên hoïc cuï theå. Tieâu bie åu coù the å keå ñeán laø: “Thieát keá baøi hoïc taùc phaåm vaên chö ông ôû nhaø trö ôøng phoå thoâng” [56 ] va ø “Ñoåi môùi giôø hoïc taùc phaåm vaên chöông ôû tröôøng trung ho ïc phoå thoâng” [54] do Phan Troïng Lua än chuû bieân; “Phöông phaùp tieáp nhaän taùc phaåm vaên hoïc ôû tröôøng PTTH” cuûa taùc g iaû Nguy eãn Thò Thanh Höôn g [38]… Ñieåm n oåi b aät cuûa caùc co âng trình n aøy laø co ù nhö õng ñoùng goùp ña ùn g k eå ch o qu aù trình gia ûng daïy taùc pha åm va ên chöô ng ôû nh aø tröô øng PT ca û veà lyù luaän cô ba ûn cu õng n hö nhö õn g ba øi h oïc ö ùng du ïng cu ï theå. Tuy n höõn g baøi thieát keá gia ûng da ïy ñoù chöa phaûi laø h oaøn haûo nhaát, nh öng noù ñaõ mang ñeán moät ca ùi nhìn môùi meû v eà ca ùch gia ûn g daïy caùc taùc pha åm va ên chöông, kha ùc vô ùi nhö õn g kh uoân maãu ñaõ coù töø trö ôùc. Ngo aøi nhöõng coân g trình tieâu b ieåu k eå treân, coøn coù theå keå ñe án ca ùc coâng trình co ù d aïng töông töï, nhö : “Hieåu vaên – daïy vaên” cuûa Ngu yeãn Thanh Huøng [4 2]; “Phaân tích taùc phaåm Na m Cao trong nhaø tröôøng” cuûa Ng uye ãn Vaên Tu øng [1 13]; “Moät khoaûng trôøi vaên h oïc” cuûa Vaên Giaù [22]… Tuy moãi n göô øi co ù caùch tieáp caän vaán ñeà kha ùc nhau nhö ng ñeàu mang ñe án cho GV va ø HS nhö õng kieán thöùc bo å ích . 3. Nhoùm thöù ba: nhöõng baøi vieát, coâng trình veà phöông phaùp phaân tích, giaûng daïy taùc phaåm vaên chöông vaø nhöõng vaán ñeà lieân quan ñeán thöïc teá giaûng daïy taùc phaåm vaên chöông ôû tröôøng THPT: Ñoù la ø: “Phöông phaùp daïy hoïc vaên” do Phan Tro ïng Luaän chuû bieân. [60] “Phaân tích taùc phaåm vaên hoïc trong nhaø tröôøng” cuûa Phan Troïng Lu aän [55], “Vaên chöông vaø phöông phaùp giaûng daïy vaên chöông” cuûa Trònh Xuaân Vuõ [118]… Hay “Vaán ñeà giaûng daïy taùc phaåm vaên hoïc theo loaïi theå” cuûa GS Traàn Thanh Ñaïm [14]. Ñaây laø nhöõng co âng trình coù the å cung ca áp cho GV nhö õng kieán thöùc lyù luaän vaø phöông phaùp giaûng daïy va ên hoïc cô baûn , ñaëc b ieät laø phöông phaùp giaûng daïy caùc taùc phaåm theo ñaëc tröng theå loaïi. Ngoa øi ra, coøn nhie àu ba øi vie át nha än xe ùt veà S GK, chöông trình, veà tìn h hình daïy vaø ho ïc vaên no ùi chung cuûa caùc nhaø giaùo, nhaø vaên, nha ø phe â bìn h… Nhö : “Moân Vaên trong nhaø tröôøng maáy vaán ñeà caàn trao ñoåi” cuûa Ñoã Ngo ïc Thoáng, “Nhöõng haïn cheá trong daïy vaø hoïc moân Vaên ôû T HPT” cuûa Haø Bình Trò… * Nhaän xeùt chung: Nhöõn g baøi v ieát, coâng trình ng hieân cöùu veà caùc taùc ph aåm vaø ph öôn g phaùp gia ûng d aïy vaên no ùi chung, giaûng da ïy truyeän ngaén Vieät Nam giai ñoa ïn 30 – 45 no ùi rieâng k ha ù phong ph uù va ø ñ a da ïng. Mo ãi co ân g trình, ba øi v ieát ñe àu the å h ieän n höõng ño ùn g go ùp nh aát ñòn h, giuùp ích ch o GV tro ng qu aù trình giaûn g da ïy taùc ph aåm v aên h oïc tro ng n haø trö ôøng caû veà phöông pha ùp luaän va ø nhö õng ö ùng du ïng theå ngh ieäm. Tu y nh ieân, haàu he át ca ùc co âng trình, ba øi vieát ñe àu ho aëc ñ i vaøo tìm hieåu, phaân tích moät taùc p haåm cuï theå theo höô ùn g tieáp ca än cuûa thi phaùp ho ïc; h oaëc tieáp caän taùc ph aåm theo hö ôùng p höông p haùp giaûng da ïy ch ung chung; moät soá kh aùc thì ñi va øo thieát keá chi tieát caùc böô ùc, caùc thao taùc cu ûa moät baøi gia ûng cuï theå maø chöa chæ ra moät caùch k haùi qua ùt ca ùch daïy mo ät taùc ph aåm truy eän ngaén n hö theá na øo. Caùc nha än xeùt v eà nh öõng vaán ñ eà lieân q ua n ñeán vieäc gia ûn g da ïy truy eän ng aén v aên ho ïc Vieät Nam 3 0 – 45 (SGK, chöô ng trình, phöông ph aùp… ) cuõn g co øn rôøi raïc, co ù tính chaát caûm höùng va ø chö a coù söï xa âu chuoãi, khaùi qua ùt vaø chö a co ù nhö õng k ieán n ghò cuï theå cho töøng va án ñe à. Trong quaù trình ngh ieân cöùu thöïc hieän ñe à taøi, chuùn g toâi ñaõ h oïc taäp, k eá thöøa nh öõng tha øn h qu aû ng hieân cöùu cuûa ngöôøi ñi trö ôùc, coá ga éng toång hô ïp, xa âu chuoãi caùc vaán ñeà ha àu tìm ra nhö õng gia ûi pha ùp toái öu cho vieäc gia ûng d aïy tru yeän nga én va ên hoïc Vieät Nam 193 0 – 1945 noùi rieân g, v aên ho ïc tron g nh aø tröôøn g noùi chung, n haèm mang laïi h ieäu qu aû toát n haát cho v ieäc ñ aøo taïo con ngöôøi môùi Vieät Nam toa øn dieän v eà nhaân caùch. III. PHAÏM VI VAØ ÑOÁI TÖÔÏNG NGHIEÂN CÖÙU CUÛA ÑEÀ TAØI: Nhöõn g truyeän ng aén Vieät Nam gia i ñoa ïn 1930 – 1945 ñöô ïc gia ûng d aïy tro ng chöông trình THPT co ù g iaù trò vaø vò trí quan troïng trong neàn vaên h oïc daân toäc. Nhöng ñeå coù the å daïy toát ma ûng va ên ho ïc naøy, giuùp HS hieåu va ø yeâu ca ùi hay , caùi ñe ïp tron g caùc taùc phaåm laø ñie àu kh oâng deã, nha át laø tron g thöïc teá xaõ ho äi va ø thö ïc teá da ïy – hoïc hieän nay. Nhieäm v uï cuûa Luaän va ên vì vaäy cuõng kha ù na ëng ne à va ø khoù kha ên. Ch uùng toâi muoán laøm nhieàu, nhö ng naêng lö ïc v aø thôøi gian coù haïn neân ñe à taøi “Vieäc giaûng daïy truyeän ngaén vaên hoïc Vieät Nam giai ñoaïn 1930 – 1945 ôû tröôøng phoå thoâng trung hoïc – thöïc traïng vaø kieán nghò” seõ ñöô ïc trie ån khai vaø nghieân cöùu trong phaïm vi sau : + Tìm hieåu, khaûo saùt SGK, SGV vaø chöông trình moân Vaên lôùp 11 ôû tröôøng THPT (Vì caùc truyeän ngaén Vieät Nam 1930 – 1945 ñöôïc giaûng ôû lôùp 11). + Döï g iôø moät soá tieát d aïy thöïc teá cuûa moät soá g iaùo v ieân ô û ba tröôøng THP T trong tha ønh p ho á Hoà Chí Minh laø tröô øng PTTH Gia Ñònh (Quaän Bình Thaïnh), tröôøng PTTH Ngu yeãn Tra õi (Qu aän 4), v aø tröôøn g PTTH Ma ïc Ñónh Chi (Qua än 6). Ph aùt phieáu ñieàu tra, p hoûng vaán g iaùo v ieân ô û b oán tröô øng THPT (goàm ba tröôøng treân vaø trö ôøng THPT Tra àn Ñaïi Ngh óa, Quaän 1). IV. PHÖÔNG PHAÙP NGHIEÂN CÖÙU: Caùc phöông phaùp nghieân cöùu söû duïng trong quaù trình trieån khai, xöû lyù ñeà taøi laø: 1. Phöông phaùp ñieàu tra, khaûo saùt thöïc teá: Ñöôïc vaän duïng döôùi caùc goùc ñoä: - Döï gi ôø treân lôùp m oät soá GV ôû ba trö ôøng THPT ñaõ n eâu treân. - Söû d uïng p hieáu pho ûng v aán ñieàu tra ñ oái vô ùi GV ñe å n aém ñ öôïc nhö õng thuaän lôïi kh où khaên tron g qu aù trình daïy hoïc, nh öõng n guy eän v oïng vaø ñe à xua át cu ûa hoï, nha èm co ù cô sô û thöïc tieãn tro ng vieäc n eâu thöïc traïng . - Khaûo saùt SG K, SGV, caùc ba øi vieát, ba øi ngh ieân cöùu , ph aân tích, bình lua än cuûa caùc nhaø va ên, nh aø pheâ b ình, nha ø gia ùo coù uy tín treân vaên ñaøn vaø tre ân mo ät soá ba ùo (Taïp ch í Vaên hoïc, NCG D, Vaên ng heä, Giaùo du ïc vaø thôøi ña ïi…). 2. P höô ng p haùp thoáng ke â: ñ öôïc söû duïng ñe å thoáng keâ y ù kieán cuûa GV ña õ p hoûng va án ba èng ph ieáu ñ ieàu tra; thoáng keâ caùc baøi vieát, ngh ieân cöùu veà caùch da ïy va ø ho ïc moät taùc phaåm tru yeän ngaén cuï theå. 3. Phöông phaùp so saùnh, ñoái chieáu: ñöôïc vaän duïng trong vieäc so saùnh giöõa caùc baøi vieát, baøi nghieân cöùu veà caùch tie áp caän, caùch daïy moät taùc phaåm truyeän ngaén cuï theå; so saùnh vaø ñoái ch ieáu ñeå thaáy söï gioáng vaø khaùc nhau giöõa caùc baøi höôùng daãn giaûng daïy, giöõa caùc tieát giaûng cuûa caùc GV kha ùc nhau veà cuøng moät taùc phaåm cuï theå nhaèm ruùt ra caùi ñöôïc vaø chöa ñöôïc trong quaù trình giaûng daïy truyeän ngaén. 4. Phöô ng phaùp pha ân tích toång h ôïp: Duøng ñeå p haân tích ca ùc cöù lieäu , tö lieäu coù ñöô ïc tro n g thöïc teá nha èm ne âu ba ät nh öõng vaán ñeà coøn toàn taïi. Toång hôïp tình hình thöïc teá ñeå tìm ng uye ân nh aân va ø tìm nhö õng g iaûi p haùp . V. ÑOÙNG GOÙP CUÛA LUAÄN VAÊN: Vôùi yù ng hóa vaø mu ïc ñích cuûa ñeà taøi: “Vieäc giaûng daïy truyeän ngaén vaên hoïc Vieät Nam giai ñoaïn 1930 – 1945 ôû tröôøng phoå thoâng trung hoïc – thöïc traïng vaø kieán nghò” nhö ñaõ trình ba øy ôû treân , ñeà taøi cuûa chuùng toâi mang tín h chaát h oïc ta äp va ø thöû ng hieäm laø chuû ye áu. Tuy nhie ân, chuùng toâi cuõng h y vo ïn g go ùp mo ät p haàn nho û cho vieäc naân g cao hieäu quaû gia ûn g da ïy moân Vaên ôû tröô øng THPT. Cu ï theå, ñeà taøi cuûa chu ùng to âi goùp phaàn: - Khaûo sa ùt, tìm hieåu tình h ình thöïc teá cuûa v ieäc giaûn g da ïy truy eän ngaén vaên hoïc Vieät Na m gia i ño aïn 193 0 – 1945 ôû trö ôøng THP T. - Ñöa ra moät soá g iaûi phaùp cho vieäc gia ûng da ïy theå loa ïi truye än nga én no ùi ch ung , gia ûng daïy caùc taùc ph aåm tru yeän ngaén vaên h oïc Vieät Nam giai ñ oaïn 1 930 – 1945 noùi rie ân g, cuõng nhö g oùp ph aàn naâng cao cha át löôïng d aïy vaø hoïc moân Vaên tro ng nha ø tröôøng THPT – moät vaán ñeà coù tính bö ùc thieát hieän nay. VI. KEÁT CAÁU CUÛA LUAÄN VAÊN: Lua än va ên goàm._.