Về loại từ tiếng Việt

Tài liệu Về loại từ tiếng Việt: ... Ebook Về loại từ tiếng Việt

pdf360 trang | Chia sẻ: huyen82 | Lượt xem: 1956 | Lượt tải: 1download
Tóm tắt tài liệu Về loại từ tiếng Việt, để xem tài liệu hoàn chỉnh bạn click vào nút DOWNLOAD ở trên
BOÄ GIAÙO DUÏC VAØ ÑAØO TAÏO TRÖÔØNG ÑAÏI HOÏC SÖ PHAÏM TP. HCM LE NI LA VEÀ LOAÏI TÖØ TIEÁNG VIEÄT Chuyeân ngaønh: Ngoân ngöõ hoïc Maõ soá : 60 22 01 LUAÄN VAÊN THAÏC SÓ NGOÂN NGÖÕ HOÏC NGÖÔØI HÖÔÙNG DAÃN KHOA HOÏC PGS. TS. HOAØNG DUÕNG Thaønh phoá Hoà Chí Minh - 2008 1 MÔÛ ÑAÀU 1. LÍ DO CHOÏN ÑEÀ TAØI Töø laâu vieäc nghieân cöùu töø loaïi ñaõ ñöôïc xem laø moät lónh vöïc coát yeáu cuûa nghieân cöùu ngöõ phaùp, coù giaù trò khoâng chæ veà maët lí luaän maø coøn coù giaù trò thöïc tieãn cao, goùp phaàn vaøo vieäc bieân soaïn töø ñieån, saùch giaùo khoa, giaùo trình, giaûng daïy… Caùc coâng trình veà töø loaïi caøng ñaëc bieät quan troïng vaø höùa heïn nhieàu khaùm phaù thuù vò ñoái vôùi nhöõng ngoân ngöõ ñôn laäp nhö tieáng Vieät, nhaèm giaûi toaû nhöõng sai laàm maéc phaûi do loái nghieân cöùu “dó AÂu vi trung” thònh haønh tröôùc ñaây, cuõng nhö giuùp saùng toû nhieàu vaán ñeà khaùc veà ngöõ nghóa, ngöõ duïng. 1.1. Moät trong nhöõng nguyeân lí cô baûn cuûa ngoân ngöõ ñöôïc ngoân ngöõ hoïc ñaïi cöông chæ ra laø trong voán töø cuûa caùc ngoân ngöõ khaùc nhau khoâng maáy khi coù söï töông öùng moät ñoái moät. Chaúng haïn, khi so saùnh caùch goïi teân caùc söï vaät hieän töôïng cuûa tieáng Vieät vôùi moät soá ngoân ngöõ bieán hình nhö tieáng Anh, tieáng Phaùp, ta nhaän thaáy ngöôøi Vieät thöôøng söû duïng nhieàu ngöõ khaùc nhau cho cuøng moät danh töø trong tieáng Anh vaø tieáng Phaùp: Tieáng Vieät Tieáng Anh Tieáng Phaùp 1. Tuaàn sau toâi phaûi ñi chuïp hình (ñeå laøm theû). 2. Toâi thích taám hình naøy. 3. Toâi thích böùc hình naøy. 1. I’ll get my photos taken next week. 2. I like this photo. 3. I like this photo. 1. La semaine prochaine, je vais prendre des photos (de portrait). 2. Oh, J'aime cette photo. 3. Oh, J'aime cette photo. Khoâng chæ coù taám, böùc, trong tieáng Vieät, toàn taïi caû moät lôùp töø nhö caùi, con, ñöùa, mieáng, v.v. coù khaû naêng taïo ra nhieàu toå hôïp danh töø khaùc nhau ñeå goïi teân cuøng moät söï vaät, moät hieän töôïng. Tuy chieám moät soá löôïng khoâng nhieàu nhöng chuùng coù taàn soá xuaát hieän cao vaø thöôøng coù maët trong caáu truùc ngöõ danh töø. Boä phaän töø vöïng naøy heát söùc quen thuoäc vôùi ngöôøi baûn ngöõ döôùi teân goïi loaïi töø 2 (classifier/ classificateur). Vieäc löïa choïn giöõa caùc caùch noùi “zeâroâ -, caùi -, chieác -, con -, böùc -, taám -… + danh töø” khoâng chæ thuaàn tuyù chòu söï raøng buoäc veà maët ngöõ phaùp, maø coøn daãn ñeán söï khaùc nhau veà maët ngöõ nghóa vaø saéc thaùi bieåu caûm. Noùi caùch khaùc, söï xuaát hieän cuûa loaïi töø mang tính heä thoáng tröôùc caùc danh töø, taïo neân moät truïc ñoái vò, trong ñoù caùc yeáu toá khoâng chæ thuaàn tuyù dieãn ñaït maët hình thöùc ngöõ phaùp maø coøn laø moät tham toá taïo nghóa trong caáu truùc danh ngöõ. Vì vaäy, cuõng nhö caùc nhoùm töø vöïng khaùc, loaïi töø caàn ñöôïc xem xeùt ñaày ñuû töø goùc ñoä ngöõ phaùp laãn ngöõ nghóa. Hôn nöõa, thoâng qua tìm hieåu loaïi töø, chuùng ta seõ bieát roõ hôn veà danh töø vaø danh ngöõ tieáng Vieät. 1.2. Töøng ñöôïc coi laø moät lôùp töø khaù ñaëc bieät trong tieáng Vieät, loại từ ñöôïc nhieàu coâng trình baøn ñeán, nhö moät ñoái töôïng ñoäc laäp hoaëc nhö laø moät heä thoáng töø vöïng coù quan heä chaët cheõ vôùi danh từ. Trong suoát moät quaù trình nghieân cöùu daøi nhö vaäy, ñaõ töøng coù raát nhieàu tranh caõi vaø ngoä nhaän toàn taïi xung quanh noù, töø vaán ñeà teân goïi cho ñeán ñaëc ñieåm ngöõ nghóa, ngöõ phaùp vaø chöùc naêng. Cho ñeán nay, moät danh saùch “ñoùng” caùc loaïi töø tieáng Vieät vaãn coøn chöa ñöôïc thoáng nhaát trong giôùi Vieät ngöõ hoïc. Nhöõng ñieàu ñoù phaàn naøo ñaõ noùi leân ñöôïc tính chaát phöùc taïp cuûa baûn thaân boä phaän töø vöïng naøy. 1.3. Loaïi töø tieáng Vieät laø moät trong nhöõng vaán ñeà khoù tieáp caän ñoái vôùi ña soá hoïc vieân nöôùc ngoaøi. Vieäc lí giaûi cho caën keõ söï khaùc bieät giöõa caùc loại từ cuõng khoâng phaûi laø deã daøng, ngay caû vôùi ngöôøi baûn ngöõ, nhöõng ngöôøi voán söû duïng loaïi töø raát thöôøng xuyeân vaø linh hoaït, bôûi treân beà maët, vieäc söû duïng keát caáu loaïi töø + danh töø nhö tieáng Vieät coù veû mang ñaäm tính “thoùi quen ngoân ngöõ”. Tuy vaäy, vieäc nghieân cöùu khaû naêng keát hôïp cuûa loaïi töø vôùi caùc danh töø khoái vaø ngöõ nghóa cuûa noù, seõ phaàn naøo lí giaûi ñöôïc caùch söû duïng loại từ cuûa ngöôøi baûn ngöõ. 3 Vôùi nhöõng lí do treân, luaän vaên choïn ñoái töôïng khaûo saùt laø loaïi töø1 trong tieáng Vieät, ñeå khaùm phaù ñaëc ñieåm ngöõ nghóa, ngöõ phaùp vaø chöùc naêng cuûa loaïi töø, töø ñoù ñeà caäp ñeán vaán ñeà nhaän dieän loaïi töø, xeùt noù trong heä thoáng danh töø ñôn vò, vaø roäng hôn, laø danh từ tieáng Vieät. Thoâng qua vieäc xem xeùt khaû naêng keát hôïp cuûa caùc loaïi töø vôùi danh töø khoái, chuùng toâi höôùng ñeán vieäc phaân nhoùm vaø mieâu taû töøng loaïi töø moät, goùp phaàn chæ ra ñaëc ñieåm veà tö duy cuûa ngöôøi Vieät trong caùch phaân ñoaïn thöïc taïi. 2. LÒCH SÖÛ VAÁN ÑEÀ NGHIEÂN CÖÙU 2.1. Loại từ laø moät trong soá ít taäp hôïp töø cuûa tieáng Vieät nhaän ñöôïc söï chuù yù laâu daøi, cuõng nhö ñaõ gaây ra raát nhieàu tranh caõi trong giôùi Vieät ngöõ hoïc laãn caùc chuyeân gia ngoân ngöõ hoïc treân theá giôùi, maø Tröông Vónh Kyù coù theå ñöôïc coi laø ngöôøi ñaàu tieân quan taâm ñeán nhoùm töø naøy döôùi teân goïi danh töø soá (noms numeùrique) [41]. Sau oâng, nhieàu taùc giaû khaùc ñaõ tieáp tuïc nghieân cöùu veà loaïi töø döôùi nhöõng teân goïi khaùc nhau do quan nieäm khaùc nhau, nhö tieàn danh töï (Phan Khôi [17]), danh từ khoâng bieät loaïi (Hoà Leâ [20], [21]), phó danh từ (Nguyeãn Kim Thaûn [32]), danh töø ñôn vò (Cao Xuaân Haïo [11], [12], [13], [14], [15], Nguyeãn Thò Ly Kha [16]), danh töø ñeám ñöôïc (Dieäp Quang Ban [2])…. Trong soá ñoù, thuaät ngöõ phoå bieán nhaát laø loại từ (classifier/ classificateur) cuûa Traàn Troïng Kim [18], Tröông Vaên Chình, Nguyeãn Hieán Leâ [7], Leâ Vaên Lyù [23], Emeneau [9], Nguyeãn Taøi Caån ([3], [4]), Phan Ngoïc [24], Ñinh Vaên Ñöùc [8], Löu Vaân Laêng [19], Lyù Toaøn Thaéng [25], Nguyeãn Phuù Phong [19] vaø nhieàu hoïc giaû nöôùc ngoaøi nhö Alexandra Y. Aikhenvald [38], Karen Ann Daley [39], Thompson L.C. [40]…. Coù 1 Trong lòch söû nghieân cöùu tieáng Vieät, lôùp töø naøy ñöôïc goïi bôûi nhieàu thuaät ngöõ khaùc nhau, vaø nhieàu nghieân cöùu cuûa Cao Xuaân Haïo vaø nhöõng ngöôøi theo oâng (seõ ñöôïc laøm roõ ôû phaàn sau cuûa luaän vaên) ñaõ chöùng minh moät caùch thuyeát phuïc raèng “loaïi töø” laø moät thuaät ngöõ khoâng chính xaùc, vaø laø daáu tích cuûa raát nhieàu ngoä nhaän trong vieäc nghieân cöùu tieáng Vieät (vaø nhöõng ngoân ngöõ ñôn laäp khaùc). Tuy nhieân, do thuaät ngöõ “loaïi töø” quaù quen thuoäc vaø trôû neân phoå bieán, chuùng toâi taïm söû duïng caùch goïi naøy ñeå ngöôøi ñoïc coù theå hình dung ngay ñöôïc ñoái töôïng ñöôïc khaûo saùt trong luaän vaên. 4 theå nhaän thaáy, trong giai ñoaïn ñaàu, loại từ thöôøng ñöôïc caùc taùc giaû tieáp caän nhö laø moät phöông tieän nghieân cöùu tieáng Vieät, maø cuï theå laø nghieân cöùu danh từ vaø danh ngöõ, chæ ñeán khoaûng hôn moät thaäp kyû trôû laïi ñaây, noù môùi trôû thaønh muïc ñích cuûa vieäc nghieân cöùu vôùi moät loaït caùc coâng trình coù quy moâ vaø goùc ñoä xem xeùt khaùc nhau. 2.2. Töø tröôùc tôùi nay, taäp hôïp naøy vaãn chöùa ñöïng nhieàu vaán ñeà chöa thoáng nhaát, chuû yeáu xoay quanh vaán ñeà thuaät ngöõ, khaùi nieäm vaø töø loaïi cuûa noù. Caùc coâng trình nghieân cöùu veà loại từ coù theå ñöôïc quy veà hai khuynh höôùng chuû yeáu ñöôïc trình baøy tieáp sau ñaây. Khoâng ít nhaø ngoân ngöõ hoïc trong quaù trình nghieân cöùu ñaõ chuyeån töø quan ñieåm naøy sang quan ñieåm kia, ñieàu ñoù phaàn naøo cuõng laøm böùc tranh nghieân cöùu veà loaïi töø phöùc taïp hôn. ÔÛ moãi khuynh höôùng, do khuoân khoå cuûa luaän vaên, ngöôøi vieát xin chæ döøng laïi ôû nhöõng coâng trình tieâu bieåu. 2.2.1. Khuynh höôùng thöù nhaát xem loại từ laø moät töø loaïi toàn taïi ñoäc laäp beân caïnh nhöõng töø loaïi khaùc; veà baûn chaát, loaïi töø laø hö töø chuyeân ñaûm ñöông chöùc naêng phuï trôï cho danh töø. Theo ñoù, loaïi töø khoâng coù nghóa töø vöïng, khoâng coù khaû naêng ñöùng ñoäc laäp, vaø chöùc naêng cuûa chuùng laø phaân loaïi vaø caù theå hoùa danh töø. Ñaây laø quan nieäm chieám ñaïi ña soá trong giôùi Vieät ngöõ hoïc tröôùc ñaây nhö Emeneau [9], Phan Khoâi [17], Traàn Troïng Kim [18], Buøi Ñöùc Tònh [36]… Buøi Ñöùc Tònh cho nhöõng tieáng thöù nhaát trong caùc toå hôïp nhö con (gaø), cuoán (saùch), hoa (sen), noãi (buoàn), nieàm (hi voïng), laù/ böùc (thö), söï (phaùt trieån)… laø tieàn toá cho danh töø [36, tr.127-128]. Theo oâng caùc ngöõ toá phuï naøy cuûa tieáng Vieät gaàn nhö laø caùc tieáp ñaàu ngöõ, tieáp vó ngöõ trong caùc ngoân ngöõ chaâu AÂu. Noù khoâng thuoäc ñòa haït vaên phaïm. Roõ raøng, tuy taùc giaû khoâng thöøa nhaän caû tö caùch “töø” cuûa loaïi töø, coù leõ do phaân tích tieáng Vieät döïa treân ngöõ phaùp tieáng AÁn – AÂu nhöng 5 caùch goïi teân vaø phaân tích cuûa oâng uûng hoä quan ñieåm cho raèng loaïi töø roãng nghóa vaø coù chöùc naêng phuï trôï cho danh töø. Taùc giaû tieâu bieåu cho khuyng höôùng thöù nhaát naøy laø Leâ Vaên Lyù [23]. OÂng chia töø vöïng tieáng Vieät thaønh 4 taäp hôïp chính: A. theå töø (goàm danh töø vaø ñaïi töø), B. vò töø (ñoäng töø), C. tính töø, vaø D. caùc töø coøn laïi. Beân caïnh ñoù, coù moät heä thoáng töø chuyeân duïng laøm “nhöõng chöùng töïï cuûa töø loaïi A”, goàm nhoùm töø bieät loaïi, töùc loaïi töï “classificatuer” nhö caùi, con, ngöôøi… vaø nhoùm chæ chuûng loaïi (mot geùneùrique) nhö keû, söï, vieäc, ñoà, ngheà… Boû qua böôùc xaùc ñònh tieâu chí ñeå nhaän dieän loaïi töø, oâng lieät keâ moät danh saùch loaïi töø goàm 171 töø, vaø mieâu taû cuï theå caùch duøng cuûa chuùng. Nhöõng töø ngöõ naøy laø moät loaïi rieâng bieät vaø ñöôïc phaân chia thaønh 3 tieåu loaïi: loaïi töø cho danh töø chæ ngöôøi (goàm ba nhoùm: chung; toân troïng/ khinh bæ; thaân maät); loaïi töø cho danh töø chæ loaøi vaät; loaïi töø cho danh töø chæ söï vaät. Ñaùng chuù yù, taùc giaû coøn phaân bieät loaïi töø theo töø loaïi ñi sau noù: nhoùm coù danh töø theo sau nhö caây, quaû (traùi), laù, cuû, taám, böùc, chieác, hoøn, ñoáng, boù, caù, chim…; nhoùm coù ñoäng töø theo sau nhö söï, vieäc, caùch, pheùp, tính, ñöùc…; vaø nhoùm coù danh töø, ñoäng töø theo sau nhö ñoà, ngheà, toaø, tôø, oáng, baùnh, baûn, buoåi, quaân, tuïi, toaùn, nhaø…. Coù theå thaáy, phaàn lôùn caùc töø trong danh saùch naøy coù ñaëc tính cuûa nhöõng danh töø chính danh roõ reät, chaúng haïn cuû (khoai), nhaø (ñaù), xe (ñieän)…, hôn nöõa, tuy chuû tröông taùch bieät giöõa loaïi töø vôùi yeáu toá chæ chuûng loaïi, oâng laïi khoâng vaïch ra ñöôïc ranh giôùi giöõa chuùng, neân coù moät soá töø, chaúng haïn nhö keû luùc thì ôû nhoùm naøy, luùc ôû nhoùm kia. Nhöõng nhaàm laãn cuûa Leâ Vaên Lyù coù theå nhaän thaáy ôû haàu heát caùc taùc giaû thuoäc khuynh höôùng naøy. Nguyeãn Kim Thaûn [31, tr.99] goïi nhoùm töø baøi, baûn, boâng, böùc, caùi, chieác, con, ñöùa, khaåu, goùi, ngöôøi, pho, quyeån, taám, thanh, thaèng, thöûa, tôø, vôû… laø phoù danh töø vaø khaúng ñònh ñaây laø nhöõng töø luoân ñöùng phuï cho danh töø, coù taùc duïng chæ söï vaät rieâng leû, chæ ñôn vò töï nhieân. Ñaây laø nhöõng ñôn vò ngoân ngöõ naèm ôû 6 ranh giôùi giöõa hö töø vaø thöïc töø. Veà sau, oâng ñaõ goïi lôùp töø naøy laø danh töø phuï thuoäc, moät loaïi nhoû trong saùu loaïi danh töø. Chuùng coù theå ñöôïc chia thaønh ba nhoùm: danh töø phuï thuoäc con laøm boå ngöõ cho danh töø chæ ñoäng vaät, nhoùm danh töø phuï thuoäc laøm boå ngöõ cho danh töø chæ ngöôøi (coù yù nghóa trung tính: ngöôøi, vieân…/ quan troïng: ñoàng chí, vò, oâng, baø…/ khinh bæ: gaõ, teân, muï, con…) vaø nhoùm danh töø phuï thuoäc laøm boå ngöõ cho danh töø chæ vaät theå, hieän töôïng thieân nhieân [23b]. 2.2.2. Khuynh höôùng thöù hai laïi khoâng coi nhöõng töø keå treân laø moät töø loaïi ñoäc laäp, maø laø moät tieåu loaïi cuûa danh töØ vaø/ hay loaïi töø thöïc chaát chæ laø söï theå hieän moät chöùc naêng nghóa hoïc2. Caùc taùc giaû Tröông Vónh Kyù [41], Tröông Vaên Chình vaø Nguyeãn Hieán Leâ [7], Nguyeãn Taøi Caån ([3], [4]), Cao Xuaân Haïo ([11], [12], [13], [14], [15]), Phan Ngoïc [24], Dieäp Quang Ban ([1], [2]), Hoà Leâ ([20], [21]), Lyù Toaøn Thaéng ([34], [35])… ñeàu thöøa nhaän tö caùch danh töø cuûa loaïi töø. Tuy vaäy, giöõa hoï vaãn coù nhöõng baát ñoàng veà vai troø trung taâm cuûa noù trong caáu truùc danh ngöõ. Tröông Vónh Kyù ñöa ra moät danh saùch 221 danh töø soá (noms numeùriques) vaø 14 danh töø khaùi quaùt vaø loaïi bieät duøng vôùi ñoäng töø ñeå taïo DT tröøu töôïng [41, tr.30-62]. Danh saùch cuûa oâng bao goàm haàu heát caùc töø maø nhöõng taùc giaû khaùc ñeàu coâng nhaän laø loaïi töø. Coù theå noùi oâng laø ngöôøi ñaàu tieân cho nhöõng töø nhö caùi, con, chieác, böùc, taám, vieân… laø danh töø chæ ñôn vò, khi ñaët chuùng beân caïnh nhöõng töø chæ ñôn vò khaùc trong danh saùch naøy. OÂng coù leõ cuõng ñaõ caûm nhaän ñöôïc chöùc naêng cuûa moät taùc töû danh hoaù (nominalizer) ôû loaïi töø, neân ñaõ thao taùc taùch rieâng nhöõng danh töø “duøng ñeå caáu taïo nhöõng khaùi nieäm tröøu töôïng”. 2 Tröông Vaên Chình vaø Nguyeãn Hieán Leâ xem loaïi töø laø moät “töø vuï”, nghóa laø moät chöùc naêng ngöõ phaùp hay ngöõ nghóa, chöù khoâng phaûi laø moät töø loaïi [7, tr.281-306]. Chuùng ta seõ coù dòp tìm hieåu saâu veà vaán ñeà naøy ôû phaàn noäi dung cuûa luaän vaên. 7 Trong coâng trình Töø loaïi danh töø trong tieáng Vieät hieän ñaïi naêm 1960 (xuaát baûn baèng tieáng Vieät naêm 1975), Nguyeãn Taøi Caån phaân chia töø loaïi danh töø tieáng Vieät thaønh saùu tieåu töø loaïi [3, tr.79]. Trong tieåu loaïi danh töø ñôn vò, taùc giaû quan nieäm loaïi töø laø nhoùm duøng ñeå neâu ñôn vò töï nhieân beân caïnh nhoùm chuyeân duøng ñeå neâu ñôn vò quy öôùc: loaïi töø “khoâng coù yù nghóa tö vöïng roõ raøng vaø chuyeân duøng ñeå phuïc vuï vieäc ñeám töøng caù theå, töøng ñôn vò töï nhieân cuûa söï vaät cuõng nhö vieäc phaân chia söï vaät vaøo caùc loaïi” [3, tr.123]. Veà khaû naêng keát hôïp vôùi danh töø, loaïi töø chuû yeáu ñi vôùi 3 tieåu loaïi: danh töø chæ ngöôøi, danh töø chæ ñoäng, thöïc vaät vaø danh töø chæ ñoà ñaïc. Veà vai troø cuûa noù trong danh ngöõ, taùc giaû vieát: loaïi töø “xuaát hieän tröôùc moät danh töø trung taâm (nhö vaäy loaïi töø khoâng phaûi laø trung taâm danh ngöõ – NV) vôùi tö caùch laø moät coâng cuï (töùc hö töø – NV) ñeå dieãn ñaït phaïm truø caù theå vaø duøng ñeå chæ loaïi (chuùng toâi gaïch döôùi) cho danh töø”. Nhö vaäy, taùc giaû coù phaàn maâu thuaãn vôùi chính mình khi coi loaïi töø vöøa laø moät loaïi danh töø ñôn vò (thöïc töø) vöøa laø moät töø coâng cuï. Maët khaùc, coù phaàn gioáng vôùi caùc taùc giaû ôû khuynh höôùng thöù nhaát, oâng baøn veà chöùc naêng phaân chia söï vaät vaøo caùc loaïi cuûa loaïi töø vaø coi toå hôïp “loaïi töø + danh töø” laø keát caáu “hö + thöïc”. Tuy nhieân, trong phaàn Phuï luïc cuûa coâng trình naøy, taùc giaû ñaõ ñaët laïi vaán ñeà caáu truùc danh ngöõ, qua ñoù khaúng ñònh loaïi töø laø nhöõng “danh töø troáng nghóa” vaø coâng nhaän vai troø trung taâm cuûa loaïi töø trong toå hôïp “loaïi töø+ danh töø” – moät toå hôïp khoâng khaùc gì vôùi toå hôïp “töø chæ ñôn vò + danh töø” maø trong ñoù vai troø trung taâm cuûa töø ñôn vò ñaõ ñöôïc taùc giaû coâng nhaän [3, tr.292-293]. Phan Ngoïc cuõng khaúng ñònh loaïi töø laø moät loaïi danh töø. Söï khaùc bieät duy nhaát giöõa hai tieåu loaïi naøy laø loaïi töø coù theå tröïc tieáp ñi sau töø chæ soá löôïng, coøn “caùc danh töø khaùc coù quan heä giaùn tieáp vôùi töø chæ soá löôïng thoâng qua moâi giôùi cuûa loaïi töø” [24, tr.56]. Vieäc moät danh töø nhö xe thöïc hieän ñöôïc boán chöùc naêng cuûa nhöõng töø chæ söï vaät laø chuû ngöõ, taân ngöõ, vò ngöõ, ñònh ngöõ, trong khi loaïi töø, 8 chaúng haïn nhö chieác, khoâng laøm ñöôïc, khoâng phaûi laø vì vò trí maø laø do khaùc bieät ngöõ nghóa: loaïi töø laø töø “roãng ruoät” (nom vide) [24, tr.58]. Phaùt trieån yù töôûng cuûa Nguyeãn Taøi Caån, Cao Xuaân Haïo qua nhieàu baøi vieát cuûa mình ñaõ chöùng minh moät soá ñieåm ñaùng chuù yù nhö sau: (1) Duøng thuaät ngöõ “loaïi töø” (classifier/ classificateur) ñeå chæ nhoùm töø maø chuùng ta ñang quan taâm laø hoaøn toaøn khoâng chính xaùc vaø loaïi töø cuõng khoâng heà coù chöùc naêng phaân loaïi; (2) Duøng tieâu chí khoâng ñoäc laäp ñeå cho loaïi töø laø hö töø laø khoâng hôïp lí vì danh töø (thöïc töø) cuõng coù tröôøng hôïp khoâng coù tính ñoäc laäp; (3) Qua vaán ñeà nghóa cuûa danh töø, taùc giaû khaúng ñònh loaïi töø thuoäc loaïi danh töø coù nghóa hình thöùc vaø khoâng coù yù nghóa chaát lieäu (töùc laø danh töø ñôn vò) vaø moïi ngoân ngöõ ñeàu coù “loaïi töø”, chæ coù bieåu hieän laø khaùc nhau. (4) Vôùi tö caùch danh töø ñôn vò, loaïi töø ñoùng vai troø trung taâm trong danh ngöõ (Cao Xuaân Haïo [11], [12], [13], [14], [15]). Nhìn chung, ngaøy caøng coù nhieàu ngöôøi thöøa nhaän tö caùch danh töø cuûa loaïi töø. Luaän vaên cuûa chuùng toâi cuõng ñi theo höôùng naøy. Tuy ñoàng yù vôùi quan ñieåm cuûa Cao Xuaân Haïo vaø nhöõng taùc giaû theo oâng veà nhöõng ngoä nhaän maø thuaät ngöõ “loaïi töø” coù theå gaây ra, nhöng do söï phoå bieán cuûa teân goïi naøy, trong luaän vaên, chuùng toâi vaãn taïm söû duïng noù ñeå chæ nhöõng töø chæ hình thöùc töï nhieân (naèm trong nhoùm danh töø ñôn vò hình thöùc thuaàn tuyù), nhaèm giuùp ngöôøi ñoïc hình dung ñöôïc ngay ñoái töôïng maø luaän vaên ñang khaûo saùt. 2.3. Tính phöùc taïp cuûa vieäc nghieân cöùu loaïi töø coøn ñöôïc theå hieän qua vieäc chính trong baûn thaân moät soá taùc giaû, khi trong nhöõng nghieân cöùu khaùc nhau, hay thaäm chí cuøng moät coâng trình, hoï boäc loä nhieàu maâu thuaãn trong vieäc ñaùnh giaù baûn chaát vaø xeáp loaïi loaïi töø. Maët khaùc, toàn taïi nhöõng kieán giaûi veà loaïi töø khoâng thuoäc veà khuynh höôùng naøo noùi treân, chaúng haïn nhö quan ñieåm cuûa Nguyeãn Phuù 9 Phong. Cho raèng caùc taùc giaû ñi tröôùc ñaõ xem xeùt loaïi töø trong söï troùi buoäc cuûa theá ñoái laäp thöïc/ hö, oâng cho raèng loaïi töø laø “moät taùc töû duøng ñeå ñònh ñôn vò”, do ñoù “nhöõng töø naøo bieåu ñaït moät khaùi nieäm phaân laäp (notion discreøte) coù theå ñeám ñöôïc (comptable) ñeàu coù theå söû duïng laøm loaïi töø” vaø ñònh nghóa naøy daãn ñeán hai heä quaû nhö sau: (1) Cuøng moät loaïi töø coù khi laø thöïc töø, coù khi laø hö töø, tuyø theo danh töø theo sau, chaúng haïn: loaïi töø caây trong caây cam laø thöïc töø chæ ñôn vò moät loaïi thöïc vaät, coøn trong caây cam ñaõ bò hö hoaù chæ ñôn vò moät coâng cuï. (2) Khoâng phaûi chæ coù danh töø, maø baát kì ñoäng töø hay tính töø thoaû maõn ñieàu kieän noùi treân ñeàu coù theå laø loaïi töø. Vôùi ví duï nöôùc gioït/ gioït nöôùc, gioù thoaûng/ (moät) thoaûng gioù, boùng chieác/ chieác boùng, oâng cho raèng, gioït, thoaûng vaø chieác coù theå thuoäc hai loaïi töø khaùc nhau: ñoäng töø/ tính töø vaø loaïi töø [26, tr.13-14]. Treân cô sôû ñoù, oâng cuõng ñaõ giôùi thieäu danh saùch 195 loaïi töø, chia thaønh 4 nhoùm: ñôn vò theå hieän/ caù theå, ñôn vò ño löôøng, ñôn vò khoâng gian/ thôøi gian vaø LT danh/ñoäng [26, tr.95-100]. Tuy vaäy, caùc nhaän ñònh cuûa Nguyeãn Phuù Phong veà loaïi töø phaàn naøo baét nguoàn töø nhöõng sai laàm mang tính chaát cô baûn veà kieán thöùc ngoân ngöõ hoïc ñaïi cöông cuõng nhö veà tieáng Vieät lieân quan ñeán khaùi nieäm hö töø vaø thöïc töø, vaán ñeà töø loaïi, hieän töôïng ñoàng aâm vaø söï chuyeån töø loaïi trong tieáng Vieät, neân danh saùch naøy cuõng khoâng chính xaùc. Quan ñieåm cuûa Dieäp Quang Ban cuõng naèm ôû trung gian giöõa hai khuynh höôùng. OÂng phaân loaïi DT döïa treân nhieàu tieâu chí khaùc nhau: DT rieâng/ DT chung; DT toång hôïp/ DT khoâng toång hôïp; DT vaät theå, DT chaát theå, DT tröøu töôïng, DT taäp theå, DT chæ hieän töôïng thôøi tieát; DT ñôn vò; DT ñeám ñöôïc/ DT khoâng ñeám ñöôïc vaø baøn ñeán LT nhö laø moät lôùp töø höõu quan [2, tr.475]. OÂng cuõng nhaän thaáy tính chaát ñôn vò rôøi cuûa LT nhöng laïi cho raèng cuøng vôùi DT taäp theå nhö ñaøn, ñaùm, boù…, LT khoâng phaûi laø DT ñôn vò ñích thöïc, bôûi “LT coù chöùc naêng 10 chuû yeáu laø quy loaïi khaùi quaùt cho DT chæ vaät ñöùng sau noù vaø kieâm chöùc naêng ñôn vò rôøi khi caàn thieát, nhö caùi, caây, con, ngöôøi, keå roäng ra coøn coù cuïc, hoøn, vieân, taám, böùc, sôïi, quyeån, pho, côn, traän, v.v.” [2, tr.481]. OÂng cuõng coi LT laø thaønh toá phuï cho DT theo sau [2, tr.412-421]. Do taùc giaû coù phaàn nhaäp nhaèng trong vieäc xaùc ñònh töø loaïi cho LT neân naûy sinh nhieàu maâu thuaãn trong phaân tích. 2.4. Trong nhöõng naêm trôû laïi ñaây, ñaõ coù nhieàu coâng trình nghieân cöùu veà loaïi töø vöôït ra ngoaøi phaïm vi cuûa lónh vöïc nghieân cöùu ngöõ phaùp. Ñoù laø höôùng khaûo saùt loaïi töø veà maët phong caùch cuûa loaïi töø nhö Hoaøng Taát Thaéng [33], ñeå öùng duïng laøm töø ñieån keát hôïp nhö Ñinh Kieàu Chaâu [6], hay xem xeùt loaïi töø töø goùc ñoä cuûa ngoân ngöõ hoïc tri nhaän nhö Lyù Toaøn Thaéng [34]… Haàu nhö nhöõng coâng trình naøy traùnh baøn ñeán nhöõng vaán ñeà phöùc taïp cuûa loaïi töø veà maët ngöõ phaùp, maø chæ ñi vaøo nhöõng khía caïnh ngöõ nghóa, ngöõ duïng phuïc vuï cho muïc ñích nghieân cöùu cuûa caùc taùc giaû. 3. NHIEÄM VUÏ VAØ PHAÏM VI CUÛA LUAÄN VAÊN Luaän vaên ñi saâu tìm hieåu loaïi töø, cuï theå laø taäp trung traû lôøi caùc caâu hoûi sau: (1) Baûn chaát töø loaïi cuûa loaïi töø laø gì? (2) Laøm theá naøo ñeå nhaän dieän loaïi töø trong tieáng Vieät, maø cuï theå laø trong tieåu loaïi danh töø ñôn vò? (3) Loaïi töø coù nhöõng nhoùm naøo vaø ñaëc tröng ngöõ nghóa cuûa töøng (nhoùm) loaïi töø? Nhö vaäy, khi nhaéc ñeán danh töø vaø danh ngöõ trong luaän vaên, chuùng toâi chæ baøn tôùi nhöõng ñieåm giuùp laøm saùng toû vaán ñeà loaïi töø, chöù khoâng phaûi ngöôïc laïi, duø chaéc chaén raèng nhöõng phaùt hieän veà loaïi töø seõ goùp phaàn ñem tôùi söï hieåu bieát ñaày ñuû veà danh töø vaø danh ngöõ. 4. PHÖÔNG PHAÙP NGHIEÂN CÖÙU VAØ NGUOÀN NGÖÕ LIEÄU 4.1. Vôùi quan ñieåm cho raèng ngöõ phaùp phaûn aùnh vaø baét nguoàn töø ngöõ nghóa, ngöôøi vieát nghieân cöùu ñoái töôïng theo höôùng ñi töø noäi dung ñeán hình thöùc, töø yù nghóa ñeán caáu truùc ngöõ phaùp. Töø ñònh höôùng coù tính chaát phöông phaùp luaän ñoù, 11 luaän vaên söû duïng ñoàng thôøi nhieàu phöông phaùp sau ñaây: 4.1.1. Phöông phaùp phaân tích phaân boá Ñaây laø moät phöông phaùp coù taàm quan troïng ñaëc bieät ñoái vôùi moät thöù tieáng khoâng coù ñaëc tröng hình thaùi hoïc nhö tieáng Vieät, vì ôû tieáng Vieät (vaø nhöõng ngoân ngöõ ñôn laäp khaùc) caùch phaân boá gaàn nhö laø bieåu hieän duy nhaát cho tính chaát cuûa töø. Qua vieäc tìm hieåu khaû naêng keát hôïp cuûa loaïi töø, maø chuû yeáu laø trong danh ngöõ, chuùng toâi phaân tích caùc ñaëc ñieåm ngöõ nghóa – ngöõ phaùp cuûa loaïi töø, ñeå thaáy ñöôïc chöùc naêng cuûa noù. 4.1.2. Phöông phaùp so saùnh ñoái chieáu ÔÛ moät soá ví duï, luaän vaên coù so saùnh giöõa tieáng Vieät vôùi moät soá ngoân ngöõ khaùc ñeå thaáy nhöõng dò ñoàng vaø khaùc bieät giöõa caùc thöù tieáng, cuõng nhö nhaèm laøm roõ hôn ñaëc ñieåm ngöõ nghóa, ngöõ phaùp cuûa loaïi töø. Maët khaùc, ñeå mieâu taû ñaëc ñieåm cuûa töøng loaïi töø, chuùng toâi so saùnh vaø thay theá chuùng, töùc laø nhìn loaïi töø trong truïc ñoái vò cuûa noù. 4.1.3. Phöông phaùp thoáng keâ ngoân ngöõ Ñeå phuïc vuï cho vieäc phaân nhoùm vaø mieâu taû chính xaùc caùc loaïi töø tieáng Vieät, chuùng toâi thoáng keâ nhöõng toå hôïp “loaïi töø + danh töø” trong thöïc teá. Phöông phaùp naøy taïo ra hieäu quaû cao, ñaëc bieät ñoái vôùi nhöõng loaïi töø maø tröôùc nay moïi ngöôøi vaãn cho laø coù theå thay theá nhau hoaøn toaøn nhö quyeån vaø cuoán. Keát quaû thoáng keâ thöïc teá cuõng ñaõ giuùp ngöôøi nghieân cöùu kieåm nghieäm, ñieàu chænh vaø boå sung nhöõng giaû thuyeát ñaõ neâu. 4.2. Trong quaù trình thoáng keâ caùc keát hôïp “loaïi töø + danh töø”, ñeå traùnh nhöõng aùp ñaët khieân cöôõng coù theå coù do tính chuû quan, ngöôøi vieát tieán haønh keát hôïp ñieàu tra thöïc teá theo caûm nhaän cuûa ngöôøi baûn ngöõ veà nhöõng khaû naêng duøng ñöôïc vaø khoâng duøng ñöôïc cuûa nhöõng keát hôïp naøy. 4.3. Khi thoáng keâ (coù phaân loaïi) danh töø khoái ñeå keát hôïp vôùi loaïi töø, ngöôøi 12 vieát döïa chuû yeáu vaøo cuoán Töø ñieån tieáng Vieät cuûa Hoaøng Pheâ [25] treân cô sôû tham khaûo Töø ñieån tieáng Vieät cuûa Vaên Taân [30] vaø danh saùch danh töø khoái cuûa taùc giaû Nguyeãn Thò Ly Kha [16]. 5. ÑOÙNG GOÙP CUÛA LUAÄN VAÊN 5.1. Veà phöông dieän lí luaän, luaän vaên goùp phaàn laøm saùng toû nhöõng tranh luaän xung quanh loaïi töø, xem xeùt noù vôùi tö caùch laø moät boä phaän cuûa danh töø ñôn vò, ñoàng thôøi thöû xaùc laäp ñöôøng ranh giôùi ngöõ phaùp – ngöõ nghóa vaø chöùc naêng giöõa loaïi töø vôùi caùc nhoùm coøn laïi vaø ñöa ra moät danh saùch (mang tính chaát gôïi yù) caùc loaïi töø tieáng Vieät. 5.2. Ñoàng thôøi, luaän vaên cuõng seõ coù moät yù nghóa thöïc tieãn thieát thöïc khi mieâu taû ñöôïc yù nghóa cuûa töøng loaïi töø, nhôø ñoù ngöôøi baûn ngöõ hieåu hôn veà tieáng meï ñeû vaø ngöôøi giaûng daïy tieáng Vieät cho ngöôøi nöôùc ngoaøi cuõng giaûi thích chính xaùc vaø deã daøng hôn vaán ñeà loaïi töø trong tieáng Vieät. Xa hôn, chuùng toâi mong seõ coù nhöõng thay ñoåi trong caùc saùch giaùo khoa, giaùo trình ñeå traùnh nhöõng hieåu laàm khoâng ñaùng coù veà loaïi töø. 6. BOÁ CUÏC CUÛA LUAÄN VAÊN Vaán ñeà loaïi töø khoâng theå ñöôïc giaûi quyeát moät caùch thoaû ñaùng neáu khoâng chæ ra nhöõng ngoä nhaän veà noù vaø/ hoaëc tìm hieåu noù moät caùch coâ laäp, taùch rôøi caùc boä phaän töø vöïng khaùc cuûa tieáng Vieät. Vì vaäy, ngoaøi phaàn Môû ñaàu vaø Keát luaän, luaän vaên seõ goàm ba chöông: chöông moät, daønh xem xeùt vaán ñeà töø loaïi cuûa loaïi töø tieáng Vieät, treân cô sôû giaûi quyeát nhöõng ngoä nhaän voán coù veà loaïi töø, vaø chöùng minh tö caùch danh töø ñôn vò cuûa loaïi töø; chöông hai, phaân loaïi danh töø ñôn vò vaø xaùc ñònh caùc ñaëc ñieåm cuûa loaïi töø veà maët chöùc naêng, ngöõ nghóa vaø ngöõ phaùp nhaèm phaân bieät noù vôùi caùc danh töø ñôn vò khaùc; vaø chöông ba, döïa vaøo nhöõng luaän ñieåm ñöôïc trình baøy ôû phaàn Môû ñaàu vaø ôû hai chöông noäi dung, ñöa ra moät 13 danh saùch loaïi töø trong tieáng Vieät vaø tieán haønh khaûo saùt khaû naêng keát hôïp cuûa loaïi töø vôùi caùc nhoùm danh töø, töø ñoù phaân loaïi vaø moâ taû caùc loaïi töø tieáng Vieät. Ngoaøi 180 trang chính, luaän vaên daønh 168 trang cho naêm phuï luïc: 1) Danh saùch caùc danh töø hình thöùc thuaàn tuyù; 2) Danh saùch loaïi töø tieáng Vieät; 3) Danh saùch caùc danh töø khoái ñöôïc khaûo saùt trong luaän vaên; 4) Caùc keát hôïp “loaïi töø + danh töø” trong tieáng Vieät vaø 5) Moät soá danh saùch lieân quan ñeán loaïi töø cuûa nhöõng taùc giaû khaùc. Cuoái cuøng laø danh muïc 41 taøi lieäu tham khaûo. LÔØI CAÛM ÔN Xin chaân thaønh caûm ôn PGS. TS. Hoaøng Duõng ñaõ taän tình höôùng daãn taùc giaû hoaøn thaønh luaän vaên thaïc só naøy. Xin caûm ôn caùc thaày coâ, gia ñình, ñoàng nghieäp vaø baèng höõu ñaõ ñoäng vieân, giuùp ñôõ toâi raát nhieàu trong quaù trình thöïc hieän ñeà taøi nghieân cöùu, ñaëc bieät laø ôû phaàn kieåm tra tính töï nhieân cuûa ngöõ lieäu. Leâ Ni La LÔØI CAM ÑOAN Toâi xin cam ñoan ñaây laø keát quaû nghieân cöùu cuûa toâi döôùi söï höôùng daãn khoa hoïc cuûa thaày Hoaøng Duõng. Caùc soá lieäu thoáng keâ cuõng nhö caùc yù kieán nhaän xeùt, neáu khoâng coù chuù thích trích daãn, ñeàu ñöôïc ruùt ra töø quaù trình tìm hieåu ñoái töôïng cuûa baûn thaân ngöôøi vieát, vaø chöa töøng ñöôïc ai coâng boá trong baát kì coâng trình naøo khaùc. Taùc giaû luaän vaên 14 Chöông 1: VAÁN ÑEÀ TÖØ LOAÏI CUÛA LOAÏI TÖØ TIEÁNG VIEÄT 1.1. NHÖÕNG NGOÄ NHAÄN XUNG QUANH LOAÏI TÖØ M.B. EMENEAU [9, tr.120] ñöa ra moät sô ñoà “phöùc thöïc theå töø”ø (caáu truùc danh ngöõ tieáng Vieät), trong ñoù taùc giaû ñaõ goïi caùc ñôn vò keát hôïp vôùi nhöõng danh töø bieät loaïi laø loaïi töø (classifier). Loaïi töø (Classifier) Danh töø bieät loaïi (Classified) Soá töø (Numerator) Danh töø khoâng bieät loaïi (Nonclassified) Caùc thuoäc ngöõ (Attributes) Soá töø chæ ñònh (Demonstrative numerator) Trong danh saùch 121 loaïi töø maø oâng ñöa ra coù nhieàu tröôøng hôïp moät soá nhaø nghieân cöùu tieáng Vieät khaùc thöôøng khoâng coi laø loaïi töø: (hai) caân môõ, (hai) boù (coû), (hai) taùch (traø), (hai) vuõng (buøn), (hai) ñaùm (ñaát). Khaùi nieäm loaïi töø cuûa Emeneau nhö theá laø raát roäng. Trong quan ñieåm cuûa oâng, ñoù laø moät töø loaïi taùch haún ra khoûi hai loaïi danh töø bieät loaïi vaø khoâng bieät loaïi. Sau Emeneau, Ñinh Vaên Ñöùc [8], Traàn Troïng Kim [18], Leâ Vaên Lyù [23] vaø nhieàu taùc giaû khaùc cho raèng caùc yeáu toá thöôøng ñöùng tröôùc danh töø khoái (DK) trong caùc danh ngöõ (DN) nhö con, caùi, maûnh, khuùc, v.v. cuûa tieáng Vieät laø moät lôùp töø loaïi ñaëc bieät, chæ coù trong moät soá thöù tieáng nhaát ñònh. Nhaän thaáy con cho bieát danh töø (DT) phía sau chæ ñoäng vaät, caùi ñi tröôùc DT chæ ñoà vaät, hoï cho chuùng laø nhöõng töø chæ loaïi. Teân goïi “loaïi töø” (LT) ra ñôøi, töông öùng vôùi thuaät ngöõ classifier trong tieáng Anh vaø classificateur cuûa tieáng Phaùp. Saâu xa hôn, nhö Cao Xuaân Haïo ñaõ chæ ra, thuaät ngöõ “loaïi töø” (classifier) laø saûn phaåm cuûa nhöõng ngöôøi chaâu AÂu khi laàn ñaàu tieáp xuùc vôùi nhöõng thöù tieáng nhö tieáng Trung Quoác, tieáng Thaùi, tieáng Vieät hay tieáng Haùn caùch ñaây vaøi ba theá kyû: 15 Chaúng haïn ngöôøi baét ñaàu hoïc tieáng Vieätï khoâng thaáy coù gì phaûi baên khoaên khi ghi trong soå tay töø vöïng water = nöôùc; wood = goã; dog = choù; book = saùch. Hoï caøng tin laø mình ñaõ ghi ñuùng khi bieát theâm raèng drink water ngöôøi Vieät noùi laø uoáng nöôùc, buy books thì noùi laø mua saùch (…) Nhöng ñeán khi hoï ñöôïc bieát raèng I bought this book hay Each book costs a shilling khoân._.g theå noùi *Toâi mua saùch naøy hay *Moãi saùch giaù moät ñoàng maø phaûi noùi Toâi mua cuoán saùch naøy vaø Moãi cuoán saùch giaù moät ñoàng, thì hoï thaáy hoang mang ñeán cöïc ñoä [12, tr.9]. Hoï ñaët teân cho nhöõng töø “khoâng coù nghóa” vaø khoâng theå dòch sang tieáng cuûa hoï nhö treân laø “classifiers” vaø nhöõng ngoân ngöõ coù caùc töø naøy laø caùc “ngoân ngöõ coù loaïi töø” (classifier languages/ langues aø classificateurs). Naêm 1977, trong baøi Classifiers treân taïp chí chuyeân ngaønh Langauge, vaø sau ñoù laø Nouns and Countability (1980), K. Allan ñaõ chöùng minh khoâng coù chuùt gì khaùc nhau giöõa caùc “loaïi töø” vaø caùc danh töø chæ ñôn vò ño löôøng, cho neân thuaät ngöõ “loaïi töø” khoâng coù lyù do toàn taïi. Töø ñoù, ngoân ngöõ hoïc theá giôùi ñaõ chaám döùt söï ngoä nhaän treân veà thuaät ngöõ “loaïi töø” cuõng nhö vieäc toàn taïi cuûa LT nhö laø moät ñaëc thuø rieâng cuûa moät vaøi ngoân ngöõ (daãn theo Cao Xuaân Haïo [15, tr.31]). Tuy vaäy, thuaät ngöõ naøy vaø nhöõng ngoä nhaän veà noù laïi vaãn tieáp tuïc toàn taïi trong giôùi Vieät ngöõ hoïc cho ñeán hieän nay. Tröôùc tình hình ñoù, töø nhöõng gôïi yù ban ñaàu cuûa Tröông Vónh Kyù [41] vaø Nguyeãn Taøi Caån [3], Cao Xuaân Haïo ñaõ coù nhieàu baøi vieát veà LT, qua ñoù laøm saùng toû nhieàu vaán ñeà veà ngöõ nghóa, ngöõ phaùp cuûa noù. OÂng chính laø ngöôøi tieân phong quyeát lieät trong vieäc ñaùnh tan nhöõng quan ñieåm sai laàm veà LT trong tieáng Vieät. Caùc luaän ñieåm cuûa oâng xoay quanh boán tranh caõi thöôøng gaëp xung quanh LT ñöôïc trình baøy sau ñaây. 16 1.1.1. Ngoân ngöõ coù loaïi töø Theo Cao Xuaân Haïo, moãi thöïc theå ñeàu ñöôïc caáu truùc hoaù treân hai thoâng soá: 1. söï (hay tính) töùc laø tính chaát noäi taïi (hay noäi dung); 2. vaät3, töùc laø hình thöùc, hay caùch toàn taïi phaân laäp trong khoâng gian. Tuy trong töï nhieân vaø trong caùch tri giaùc töï nhieân cuûa con ngöôøi, tính vaø vaät bao giôø cuõng ñi lieàn vôùi nhau: tính chæ coù theå hieän dieän trong vaät, nhöng trong caùch goïi teân caùc thöïc theå (töø vöïng hoaù thaønh DT5), caùc coäng ñoàng ngoân ngöõ coù theå löïa choïn caùc phöông thöùc sau ñaây: (1) Chæ bieåu hieän hình thöùc toàn taïi phaân laäp (vaät tính), töùc [+vaät tính, -söï/tính]; (2) Chæ bieåu hieän noäi dung (thuoäc tính chaát lieäu hay chuûng loaïi), töùc [-vaät tính, + söï/tính]; (3) Bieåu hieän caû hình thöùc phaân laäp laãn noäi dung, töùc [+vaät tính, + söï/ tính]. Keát quaû cuûa ba phöông thöùc goïi teân treân laàn löôït laø DT [+hình thöùc (HT), - chaát lieäu (CL)], DT [-HT,+CL] vaø DT [+HT,+CL] [14, tr.266-268]. Tuy moãi thöù tieáng coù theå thieân veà moät caùch naøo ñoù, nhöng haàu nhö khoâng moät ngoân ngöõ naøo chæ choïn moät trong ba caùch treân, maø traùi laïi, thöôøng choïn caû ba, vaø vieäc ngoân ngöõ naøy choïn phöông thöùc naøy, trong khi thöù tieáng kia duøng caùch khaùc ñeå töø vöïng hoaù cuøng moät thöïc theå laø raát phoå bieán. Sôû dó nhöõng ngöôøi noùi caùc thöù tieáng chaâu AÂu ñaõ khoâng theå tìm thaáy töø töông öùng vôùi cuoán, caùi, böùc, taám, con… trong ngoân ngöõ meï ñeû cuûa mình laø vì nhöõng töø naøy laø keát quaû töø vöïng hoaù chæ rieâng 3 Caàn phaân bieät nhöõng thuaät ngöõ ngoân ngöõ hoïc [±vaät tính], [±chaát lieäu] vôùi khaùi nieäm “vaät”, “chaát lieäu” theo caùch hieåu thoâng thöôøng laø ñoà vaät (töông öùng vôùi “thing” cuûa tieáng Anh) vaø chaát lieäu taïo neân vaät (laøm baèng gì?). Trong luaän vaên, chuùng toâi coù theå söû duïng [±hình thöùc], [± vaät tính] thay cho [±vaät] vaø [±thuoäc tính] hay [±söï/tính] thay cho [±chaát lieäu], khi caàn traùnh nhöõng hieåu laàm treân. 5 Thoâng soá “söï” vaø “tính” thöôøng ñöôïc töø vöïng hoaù trong caùc vò töø (verbs), hay laø vò töø vaø tính töø trong moät soá ngoân ngöõ. Chuùng coøn coù theå ñöôïc töø vöïng hoaù trong nhöõng DT. Maët khaùc, trong nhöõng ngoân ngöõ ña aâm tieát, vieäc töø vöïng hoaù caùc thoâng soá naøy thaønh nhöõng ñôn vò ngoân ngöõ khaùc vôùi töø, nhö hình vò laø hoaøn toaøn coù theå xaûy ra. ÔÛ ñaây, chuùng toâi chæ quan taâm ñeán khaû naêng chuùng ñöôïc töø vöïng hoaù thaønh DT. 17 phaàn “vaät tính”, töùc theo phöông thöùc (1), ñoái vôùi nhöõng thöïc theå maø tieáng chaâu AÂu laïi töø vöïng hoaù caû phaàn “vaät” vaø phaàn “söï/tính”, töùc theo phöông thöùc (3). Nhö vaäy, LT tieáng Vieät thuoäc veà moät boä phaän ñôn vò ngoân ngöõ mang tính phoå quaùt trong moïi ngoân ngöõ: DT hình thöùc thuaàn tuyù (DHT) vaø coù nhöõng DTø ñoøi hoûi LT6 moät caùch baét buoäc nhö vaäy laø vì caùc DT ñoù khoâng coù “vaät tính” [12, tr.12- 15]. Ngöôøi Phaùp khi hoïc tieáng Anh cuõng khoâng theå tìm thaáy moät töø naøo trong tieáng cuûa hoï töông öùng vôùi flash (a flash of lightning ‘moät tia chôùp), vì tieáng Phaùp töø vöïng hoaù hieän töôïng chôùp thaønh moät DT [+HT, +CL] eùclair (un eùclair ‘moät tia chôùp’, des eùclair ‘nhöõng tia chôùp’). Töông töï, ngöôøi Nga hoaøn toaøn coù theå goïi loaf (a loaf of bread ‘moät oå baùnh mì’) laø LT, vì trong tieáng Nga, ‘baùnh mì’ ñöôïc bieåu thò bôûi moät DT ñeám ñöôïc (ХЛЕБ ‘baùnh mì, moät caùi baùnh mì’, ДВА ХЛЕБА ‘hai caùi baùnh mì’). Cao Xuaân Haïo cuõng lí giaûi veà xu höôùng töø vöïng hoaù cuûa tieáng Vieät so vôùi caùc ngoân ngöõ chaâu AÂu. Tröôùc heát, tieáng Vieät laø moät ngoân ngöõ phaân tích neân moãi tieáng – ñôn vò ngöõ phaùp vaø töø vöïng cô baûn cuûa noù – thöôøng mang moät trong hai yù nghóa “vaät” hoaëc “söï/tính”. Trong khi ñoù, tieáng Anh, tieáng Phaùp coù khuynh höôùng söû duïng phöông thöùc ñònh danh toång hôïp tính, neân ñaïi ña soá DT cuûa chuùng laø DT [+vaät tính, +thuoäc tính]. Do ñoù, tieáng Vieät coù moät löôïng DT [-HT] (töùc [- ÑÑ]) lôùn hôn raát nhieàu so vôùi DT [+HT] (töùc [+ÑÑ]). Vaø vôùi moät soá löôïng DT noäi dung thuaàn tuyù cöïc lôùn (vì yù nghóa “thuoäc tính” raát ña daïng vaø phong phuù), soá DHT (giuùp ñeám DT [-HT] cuûa tieáng Vieät nhieàu hôn so vôùi caùc ngoân ngöõ maø 6 Khi baøn ñeán caùc yù kieán veà LT cuûa Cao Xuaân Haïo, ñeå deã hieåu vaø thuaän tieän cho vieäc baøn luaän, chuùng toâi vaãn duøng thuaät ngöõ LT (maø khoâng giaûi thích theâm noù laø DHT/ DÑV) vaø cuõng khoâng ñeå trong daáu ngoaëc keùp nhö taùc giaû, duø chuùng toâi ñoàng yù vôùi oâng veà söï khoâng chính xaùc cuûa thuaät ngöõ naøy, cuõng nhö ôû nhieàu luaän ñieåm khaùc. 18 DT [+HT][+CL] chieám ña soá nhö ngoân ngöõ chaâu AÂu laø moät ñieàu hoaøn toaøn deã hieåu ([12, tr.14-15], [14, tr.268 vaø tr.293-294]). Chuùng toâi ñaõ khoâng tìm thaáy moät DT[+HT, +CL] naøo cuûa tieáng Vieät laïi töông öùng vôùi toå hôïp “DT [+HT, -CL] + DT [+HT, +CL]” trong tieáng Anh, tieáng Phaùp. Trong khi ñoù, moät DT [+HT(a), +CL(b)] trong tieáng Anh, tieáng Phaùp bao giôø cuõng coù theå dòch sang tieáng Vieät döôùi hai daïng: (1) “DHT + DT [+HT (a), +CL (b)]” khi muoán ñeám vaät theå ñoù; vaø (2) DT [+HT (a), +CL (b)] khi chæ muoán noùi ñeán phaàn “noäi dung” cuûa vaät theå ñoù. So saùnh: (1) a. I have two pencils. * Toâi coù hai buùt chì. Toâi coù hai caây buùt chì. b. She writes a letter in pencil. * Coâ aáy vieát thö baèng caây buùt chì. Coâ aáy vieát thö baèng buùt chì. Do ñoù, cuõng nhö K. Allan, Cao Xuaân Haïo khaúng ñònh ngoân ngöõ naøo cuõng coù “classifiers” (thöïc ra laø DHT), bôûi khoâng thöù tieáng naøo laïi khoâng coù nhöõng DT [-vaät tính], chæ coù ñieàu moãi ngoân ngöõ coù theå söû duïng nhöõng “classifiers” khaùc nhau. Caùi cuïm töø classifier languages (nhöõng ngoân ngöõ coù loaïi töø) vaø thuaät ngöõ classifier nhö moät töø loaïi rieâng, nhö theá, khoâng coù lí do gì ñeå toàn taïi. 1.1.2. Thuaät ngöõ “loaïi töø” (classifier/ classificateur) vaø chöùc naêng phaân loaïi cuûa loaïi töø Theo ngoân ngöõ hoïc ñaïi cöông, “loaïi töø” (classifiers) khoâng phaûi laø moät töø loaïi, maø laø “yù nghóa phaân loaïi”. Ñaây laø moät chöùc naêng ngöõ nghóa hoïc cuûa danh töø8. Trong khi ñoù, Emeneau [9], Ñinh Vaên Ñöùc [8], Phan Khoâi [17], Traàn Troïng Kim [18], Leâ Vaên Lyù [23], Hoaøng Taát Thaéng [33] vaø nhieàu taùc giaû khaùc hieån 8 Trong moät soá ngoân ngöõ, nhö caùc ngoân ngöõ Bantu, yeáu toá coù chöùc naêng naøy khoâng phaûi laø töø, maø laø phuï toá. Nhöõng phuï toá ñoù vaãn ñöôïc goïi laø “classifiers”. Ñieàu ñoù cho thaáy, thuaät ngöõ naøy khoâng bao haøm yù nghóa “töø loaïi” [12, tr.8]. 19 ngoân hoaëc haøm aån cho raèng LT laø moät töø loaïi coù chöùc naêng phaân loaïi söï vaät ñöôïc DT bieåu thò, qua ñoù xeáp DT thaønh nhöõng tieåu loaïi nhaát ñònh, moãi loaïi töông öùng vôùi moät chuûng loaïi söï vaät naøo ñoù, chaúng haïn LT con chæ ra söï vaät bieåu thò bôûi DT theo sau thuoäc nhoùm ñoäng vaät vôùi: meøo, caùo, chuoàn chuoàn, v.v., coøn LT caùi xeáp DT vaøo nhoùm baát ñoäng vaät: gheá, noài, bong boùng, v.v. Noùi caùch khaùc, chuùng thöôøng ñöôïc hieåu laø moät thöù töø coù coâng duïng phaân chia caùc DT ra thaønh töøng loaïi hay töøng phaïm truø (noun categorization) [38, tr.1]. Quaû thaät, xeùt treân beà maët, trong danh ngöõ coù LT, qua LT, ta coù theå nhaän bieát ñöôïc phaàn naøo DT ñi sau noù thuoäc chuûng loaïi naøo. Tuy nhieân, coù nhieàu ñieåm baát oån neáu töø hieän töôïng ñoù maø quy cho LT baûn chaát phaân loaïi. Moät laø vieäc moät ngoân ngöõ naøo ñoù baét buoäc ngöôøi baûn ngöõ phaûi söû duïng nhöõng töø “chæ loaïi” tröôùc caùc DT chæ nhöõng söï vaät maø ai cuõng bieát thuoäc chuûng loaïi naøo laø moät ñieàu coù phaàn kì quaëc vaø voâ ích. Hai laø coù raát nhieàu LT coù theå ñi ñöôïc vôùi nhöõng DT chæ caùc chuûng loaïi söï vaät khaùc nhau. Chaúng haïn, trong tieáng Vieät, khuùc coù theå ñöùng tröôùc caù (thuoäc loaïi ñoäng vaât), mía (thuoäc loaïi thöïc vaät), hay vaûi (thuoäc loaïi voâ sinh vaät). Töông töï, trong tieáng Nhaät, theo sau tsu coù theå laø moät DT chæ ñoà vaät nhö isu ‘gheá’ hay DT chæ thöïc vaät nhö lingo ‘taùo’. Theo Plam, ñaây laø moät trong hai lí do, cuøng vôùi vieäc caùc DT keát hôïp ñöôïc vôùi caùc LT khaùc nhau khoâng khaùc bieät veà baát cöù ñaëc tính ngöõ phaùp naøo khaùc, ñeå khoâng theå taùch rieâng ra moät lôùp töø vöïng - ngöõ phaùp coù taùc duïng phaân loaïi DT trong tieáng Haùn, tieáng Thaùi, tieáng Mieán Ñieän, cuõng nhö tieáng Vieät (daãn theo Nguyeãn Thò Ly Kha [16, tr.23]). Hôn nöõa, do coù nghóa chæ thuoäc tính chuûng loaïi vaø/ hoaëc quan heä neân DK coù chöùc naêng cuù phaùp cô baûn laø laøm ñònh ngöõ chæ loaïi. Chaúng haïn nhö, so saùnh caùc 20 toå hôïp goàm 2 DK nhö toâm caøng, thuoác nöôùc vôùi toâm theû, thuoác vieân thì yù nghóa chæ loaïi laø do DK thöù hai ñaûm nhieäm. Töông töï: (2) a. Boø gioáng/ thòt/ söõa b. Caây cam/ troàng/ gioáng c. Böùc tranh/ thö/ töôøng Trong caùc danh ngöõ daãn treân, coù theå thaáy töø giuùp chæ loaïi, do ñoù thích hôïp hôn vôùi thuaät ngöõ “loaïi töø”, laø yeáu toá thöù hai: caùc DK ([13, tr.12], [15, tr.33], [16, tr.23]). Ñeán ñaây, ta neân xem xeùt caùch hieåu thuaät ngöõ classifier cuûa tröôøng phaùi M.A.K. Halliday. Halliday vaø caùc taùc giaû ñi theo höôùng cuûa oâng khoâng duøng classifier ‘loaïi töø’ nhö moät töø loaïi, maø ñeå chæ caùi chöùc naêng laøm ñònh ngöõ chæ loaïi cho danh töø trung taâm, ñeå phaân bieät vôùi caùc loaïi ñònh ngöõ khaùc (determiners, epithets vaø qualifiers) [15, tr.33]. Chöùc naêng naøy coù theå do danh töø, tính töø hay vò töø ñaûm nhieäm, ví duï: (3) a. apple juice ‘nöôùc eùp taùo’, coffee table ‘baøn thaáp vaø daøi (trong boä sofa)’ b. red wine ‘röôïu vang’, medical doctor ‘döôïc só’ c. moving company ‘coâng ty giuùp vaän chuyeån’, written language ‘ngoân ngöõ noùi’ Trong caùc ví duï (3), DT apple, body (ví duï a) cuõng nhö caùc vò töø red, wine, moving, golden (ví duï b, c) ñeàu coù vai troø cuûa ‘classifiers’. Nhö vaäy, duø hieåu theo quan ñieåm naøo, chöùc naêng phaân loaïi cuõng khoâng phaûi laø cuûa rieâng LT (neáu noù coù chöùc naêng naøy), maø laø yù nghóa coù theå coù ñöôïc cuûa DK vaø baát kyø töø loaïi naøo khaùc coù khaû naêng laøm ñònh ngöõ chæ loaïi cho DT trung taâm. 21 1.1.3. Töø loaïi cuûa loaïi töø ÔÛ phaàn môû ñaàu ta ñaõ baét gaëp raát nhieàu yù kieán cho raèng LT laø hö töø, laø nhöõng töø coâng cuï, xuaát phaùt töø nhaän xeùt veà söï roãng nghóa vaø “khoâng ñoäc laäp” (khoâng theå töï mình laøm thaønh moät ngöõ ñoaïn coù chöùc naêng cuù phaùp rieâng) cuûa LT. 1.1.3.1. Tính khoâng ñoäc laäp Xeùt thaáy LT khoâng theå ñöùng moät mình laøm thaønh moät ngöõ ñoaïn, nhieàu taùc giaû phuû nhaän tö caùch thöïc töø cuûa LT. Quaû thaät, trong haàu heát caùc tröôøng hôïp, LT khoâng theå töï mình laøm thaønh toá chính trong DN hay thöïc hieän caùc vai troø cuù phaùp trong caâu (chuû ngöõ, traïng ngöõ…) maø caàn phaûi coù DK theo sau. Veà nhöõng tröôøng hôïp LT khoâng coù DK theo sau nhö: (4) a. Baùn cho toâi hai con. b. Böùc naøy ñeïp thaät. thì moät soá taùc giaû cho raèng LT coù tö caùch gaàn nhö moät ñaïi töø, duøng ñeå thay theá danh töø bò löôïc boû vaø söï tænh löôïc naøy phaûi coù söï cho pheùp cuûa ngöõ caûnh ([2, tr.416-417], [3, tr.124], [18, tr.45], [33, tr.17], [36, tr.61]). Tröôùc heát, coù moät hieän töôïng khaùch quan maø ngay caû nhöõng taùc giaû luoân khaúng ñònh LT khoâng coù tính ñoäc laäp, cuõng phaûi thöøa nhaän. Ñoù laø, moät khi khoâng coù DK theo sau nhö treân, LT vaãn theå hieän ñaày ñuû taát caû moïi tính chaát cuûa moät DT: veà maët cuù phaùp noù coù theå laøm chuû ngöõ, boå ngöõ, ñònh ngöõ…, veà maët keát hôïp LT coù khaû naêng taïo ra nhöõng DN y nhö caùc kieåu DT khaùc. Trong ví duï (4a), LT con laø thaønh toá trung taâm cuûa DN, keát hôïp vôùi soá töø hai laøm boå ngöõ chæ ñoái töôïng cho vò töø baùn, coøn ôû (4b), LT böùc laø thaønh toá trung taâm cuûa DN, keát hôïp vôùi ñònh ngöõ xaùc ñònh naøy laøm chuû ngöõ cho caâu. Hai laø, söï “haïn cheá” trong keát hôïp cuûa LT (vieäc LT caàn coù moät DK theo sau ñeå laøm roõ nghóa cho noù, cuõng nhö hieän töôïng neáu khoâng coù DK ñi keøm, LT thöôøng khoâng löu laïi coøn moät mình trung taâm, maø phaûi coù moät thaønh toá phuï ñi 22 keøm) coù theå ñöôïc tìm thaáy ôû moät nhoùm töø (vôùi moät soá löôïng cuõng khoâng phaûi laø ít) maø moïi ngöôøi ñeàu thöøa nhaän laø DT: gioït, mieáng, laàn, trang, phía, beân…. Caùc “danh từ chính danh” naøy cuõng caàn phaûi keát hôïp vôùi moät ñònh ngöõ hay moät löôïng töø ñeå laøm chuû ngöõ hay boå ngöõ trong caâu nhö LT [12, tr.2-4]. So saùnh: Laøm chuû ngöõ Laøm boå ngöõ (5) Khoâng theå noùi chæ coù theå noùi Khoâng theå noùi chæ coù theå noùi *Chieác raát ñeïp. Chieác ñoù raát ñeïp. *Noù mua chieác. - Noù mua hai chieác. - Noù mua chieác ñoù. LT *Taám raát meàm. Taám naøy raát meàm. *Noù baùn ñöôïc taám. - Noù baùn ñöôïc ba taám. - Noù baùn ñöôïc taám naøy. *Beân khaù roäng. Beân kia khaù roäng. *Toâi ñöùng veà beân. - Toâi ñöùng veà moät beân. - Toâi ñöùng veà beân kia. DT *Ñoâi moøn roài. Ñoâi aáy moøn roài. * Hoï mang theo ñoâi. - Hoï mang theo boán ñoâi. - Hoï mang theo ñoâi aáy. Caùc ví duï (5) khoâng chæ cho thaáy nhöõng DT chính danh naøy khoâng ñoäc laäp hôn caùc LT maø hôn nöõa, thaùi ñoä ngöõ phaùp cuûa hai nhoùm töø raát gioáng nhau. Nhö vaäy, ñaõ thöøa nhaän tö caùch DT cuûa nhoùm naøy thì khoâng theå phuû nhaän tö caùch DT cuûa nhoùm kia, cuõng nhö vieäc duøng tieâu chí “ñoäc laäp” hay “haïn cheá” laøm tieâu chí duy nhaát ñeå khaúng ñònh LT khoâng phaûi laø DT (thöïc từ) laø khoâng thoaû ñaùng, khi tính khoâng ñoäc laäp cuûa LT chæ mang tính töông ñoái, vaø gioáng vôùi söï keát hôïp “haïn cheá” thöôøng thaáy ôû moät nhoùm DT chính danh khaùc, chöù khoâng gioáng vôùi nhöõng bieåu hieän ñaëc tröng cuûa tính khoâng ñoäc laäp ôû hö töø. 1.1.3.2. Söï roãng nghóa Khoâng chæ caùc taùc giaû coù quan ñieåm cho LT laø hö töø, maø ngay caû nhöõng nhaø nghieân cöùu thöøa nhaän tính chaát danh töø cuûa LT nhö Nguyeãn Taøi Caån ([3], [4]), Phan Ngoïc [24, tr.56-58] cuõng cho raèng LT roãng nghóa hay troáng nghóa. Nhöng 23 Nguyeãn Taøi Caån cuõngï khaúng ñònh tính roãng nghóa cuûa LT khaùc vôùi hö töø: “Loaïi töø khoâng thuoäc kieåu nhöõng hö töø nhö giôùi töø, lieân töø, maø laø nhöõng danh töø troáng nghóa.” [3, tr.292]. Tính “khoâng ñoäc laäp” noùi treân cuûa LT chæ laø söï phaûn aùnh ñaëc ñieåm ngöõ nghóa naøy cuûa noù. Thoâng qua vieäc baøn luaän veà ba phöông thöùc goïi teân thöïc theå, Cao Xuaân Haïo khaúng ñònh LT vaãn coù nhöõng neùt nghóa nhaát ñònh, maø tröôùc heát laø ñem laïi nghóa “vaät tính” cho DK theo sau noù [12, tr.9-16]. Maët khaùc, oâng coøn baøn ñeán LT ôû moät vò trí maø ít taùc giaû nghieân cöùu tieáng Vieät chuù yù ñeán: vò trí sau DK, coù chöùc naêng laøm ñònh ngöõ. So saùnh: (6) a b b a Kem caây Caây kem Vieân thuoác Thuoác vieân Ñieáu thuoác Thuoác ñieáu Trong khi coù nhöõng tranh caõi veà trung taâm cuûa caùc ngöõ ñoaïn coù traät töø a-b, taùc giaû naøo cuõng thöøa nhaän caùc ngöõ ñoaïn b-a coù quan heä ngöõ phaùp “trung taâm (b) – ñònh ngöõ (a)”. Xeùt veà ngöõ nghóa, DN b-a bieåu thò moät khoái coù thuoäc tính/ chuûng loaïi b toàn taïi hoaëc ñöôïc tính döôùi hình thöùc moät/ nhöõng ñôn vò phaân laäp a. Coù khaû naêng laøm ñònh ngöõ nhö vaäy, LT khoâng theå “roãng nghóa” [12, tr.7-8]. Maët khaùc, vieäc möùc ñoä nghóa cuûa caùc töø thuoäc cuøng moät töø loaïi khoâng nhö nhau laø ñieàu thöôøng gaëp. Chaúng haïn nhö nhöõng töø maø tö caùch DT cuûa chuùng ñaõ ñöôïc moïi ngöôøi coâng nhaän nhö luùc, khi,…cuõng coù nghóa khoâng roõ raøng, cuï theå, ñaëc bieät laø khi so saùnh vôùi nghóa cuûa nhöõng DT nhö xe, baøn, coâng an,…. Vì theá, nhaän ñònh cuûa caùc taùc giaû nhö Nguyeãn Taøi Caån ([3], [4]), Leâ Caän – Phan Thieàu [5], Nguyeãn Höõu Quyønh [28]… cho raèng tuy LT khoâng coù yù nghóa roõ raøng vaø ñaày ñuû nhö nhöõng danh töø khaùc, noù vaãn laø moät tieåu loaïi danh töø laø xaùc ñaùng. 24 Sau moät thôøi gian daøi nghieân cöùu, giôùi Vieät ngöõ hoïc hieän nay ña phaàn tuy coøn söû duïng thuaät ngöõ “loaïi töø”, nhöng ñaõ cho noù laø moät boä phaän töø vöïng naèm trong töø loaïi DT. Thoâng qua vieäc baøn luaän veà moät soá tranh caõi ñaõ vaø/ hoaëc ñang toàn taïi trong giôùi nghieân cöùu veà LT ôû phaàn treân, chuùng toâi muoán xaùc ñònh roõ raèng: 1) Thuaät ngöõ LT laø khoâng chính xaùc, nhöng vì noù giuùp ngöôøi ñoïc hình dung roõ ñoái töôïng ñöôïc khaûo saùt, chuùng toâi taïm söû duïng teân goïi naøy; 2) LT khoâng phaûi laø töø duøng ñeå phaân loaïi caùc danh töø; 3) LT khoâng phaûi laø hö töø. Ñaây seõ laø cô sôû cho nhöõng baøn luaän xa hôn cuûa chuùng toâi ôû caùc phaàn sau cuûa luaän vaên. 1.2. ÑAËC ÑIEÅM TÖØ LOAÏI CUÛA LOAÏI TÖØ TIEÁNG VIEÄT Chuùng toâi thieát nghó, nhöõng phöùc taïp xoay quanh LT moät phaàn baét nguoàn töø thöïc teá laø khaù nhieàu taùc giaû tröôùc ñaây chæ nhìn LT trong baûn thaân noù hoaëc vôùi DT theo sau, maø khoâng ñaët noù trong moái quan heä vôùi caùc maûng töø vöïng khaùc, ñaëc bieät laø nhöõng töø cuøng vò trí tröôùc DT. Roõ raøng nhöõng töø quen ñöôïc goïi laø LT laø moät boä phaän töø vöïng coù thaät, nhöng vaán ñeà laø chuùng naèm ôû ñaâu trong böùc tranh töø loaïi tieáng Vieät. Lieân quan tôùi vaán ñeà löïa choïn phöông thöùc goïi teân thöïc theå (tr.16-19), Cao Xuaân Haïo nhaéc ñeán söï phaân bieät giöõa hai loaïi DT ñôn vò (DÑV) (Unit Noun) vaø DT khoái (DK) (Mass Noun)10. OÂng chæ ra “trong caùc ngoân ngöõ duøng moät töø rieâng (chöù khoâng phaûi moät hình vò) ñeå bieåu thò phaàn vaät tính cuûa ñoái töôïng, caùi töø aáy bao giôø cuõng laø moät danh töø ñôn vò (“ñeám ñöôïc “ vaø löôïng hoaù ñöôïc trong moïi chu caûnh”) [13, tr.11]. Cuï theå: 10 Trong baøi vieát Nghóa cuûa loaïi töø vaø cuõng nhö trong nhieàu baøi vieát tröôùc ñaây, CXH thöôøng ñoàng nhaát tính [± ñôn vò] vôùi tính [± ñeám ñöôïc]. Tuy ñaây laø hai ñaëc tính gaàn nhau, nhöng chuùng khoâng truøng khôùp vôùi nhau. Tính [± ñôn vò] laø giuùp phaân chia DT thaønh DDV vaø DK, coøn theá ñoái laäp [± ñeám ñöôïc] chæ toàn taïi trong noäi boä DK (tr.29-31, [16, tr.37-38]). 25 Thoâng soá ñöôïc löïa choïn Thuoäc tính (chaát lieäu, chuûng loaïi) Hình thöùc toàn taïi Caû noäi dung laãn hình thöùc Keát quaû töø vöïng hoaù DK: chæ thuoäc tính cuûa vaät, giuùp khu bieät noù vôùi caùi khoâng phaûi laø noù DÑV: chæ hình thöùc toàn taïi cuûa vaät nhö töøng ñôn vò rôøi, khoâng cho bieát thuoäc tính chuûng loaïi Nhöõng DT vöøa coù ñaëc ñieåm cuûa DÑV, vöøa coù ñaëc ñieåm cuûa DK Vieät heo, giaáy, ñöôøng khoanh, ñöùa, caùi, maãu que, quaän, boâng Haùn nhu ‘gaïo neáp’, hoaï ‘tranh’, khuyeån ‘choù’ caù ‘caùi’, tröôøng ‘traän’, phaùi ‘phaùi’ nhaân ‘ngöôøi’ Anh wine ‘röôïu’, bread ‘baùnh mì’, fabric ‘vaûi’ kilometer ‘caây soá’, flash ‘tia (chôùp, saùng)’, slice ‘laùt (baùnh)’ ruler ‘thöôùc’, apple ‘taùo’, variation ‘söï bieán ñoåi’ Ví duï Nhaät mikan ‘quyùt’, hagaki ‘böu thieáp’, tamago ‘tröùng’ tsu ‘caùi (vaät, traùi caây), dai ’caùi (maùy moùc, oâ toâ), mai ‘tôø, taám (vaät moûng)’ kai ‘laàn, taàng’ Baûng 1.1. Caùc phöông thöùc goïi teân cuûa ngoân ngöõ Nhö vaäy, coù theå thaáy, qua söï toàn taïi cuûa loaïi DT ñöôïc hình thaønh ôû coät 3, söï ñoái laäp giöõa ñôn vò vaø khoái khoâng tuyeät ñoái. Hieän töôïng trung gian naøy ñaëc bieät deã thaáy trong tieáng Anh: nhöõng DT coù “cöông vò ngöõ phaùp ñoâi” (K. Allan), ví duï: trong khi book, ruler, chair luoân laø DT ñeám ñöôïc, ñôn theå thì apple, egg öùng xöû nhö DT ñeám ñöôïc, coù tính phaân laäp trong phaàn lôùn danh ngöõ, nhöng coù luùc laïi ñöôïc duøng nhö DK [14, tr.247-249], [25, tr.5]. Rieâng trong tieáng Vieät, Nguyeãn 26 Taøi Caån ñaõ nhaän xeùt: “phaûi coâng nhaän raèng tieáng Vieät phaàn lôùn ñeàu coù ñieåm khoâng gioáng vôùi DT ôû nhöõng ngoân ngöõ khaùc (…), chuùng veà caên baûn laø DT xeáp vaøo loaïi khoâng ñeám ñöôïc” [3, tr.214-215]. Cuï theå laø, neáu trong ngoân ngöõ AÁn-AÂu nhö tieáng Anh, söï töø vöïng hoaù khaù töông öùng vôùi theá giôùi thöïc: DT ñeám ñöôïc chæ “vaät”, DT khoâng ñeám ñöôïc “chæ chaát”, thì trong tieáng Vieät, DT ñeám ñöôïc thöôøng laø DT chæ ñôn vò, coøn DT khoâng ñeám ñöôïc bao goàm caû DT chæ “vaät” nhö saùch, buùt, boø… vaø chæ “chaát”: muoái, vaøng, daàu… [34, tr.3]. Nhö vaäy, trong caùch ngöôøi Vieät caáu truùc hoaù theá giôùi baèng ngoân ngöõ, LT laø nhöõng töø ñöôïc taïo thaønh do phöông thöùc goïi teân thöïc theå chæ döïa treân maët hình thöùc phaân laäp cuûa noù. Xeùt trong heä thoáng ñònh danh naøy, LT khoâng phaûi laø moät töø loaïi ñoäc laäp, maø thuoäc veà tieåu loaïi DÑV trong töø loaïi DT. Vieäc phaân ñònh moät töø loaïi phaûi döïa treân caû hai maët ngöõ nghóa vaø ngöõ phaùp cuûa töø, trong ñoù, nhöõng ñaëc tröng veà noäi dung caàn phaûi ñöôïc ngöõ phaùp hoaù baèng nhöõng daáu hieäu hình thöùc. Trong caùc ngoân ngöõ bieán hình, ñoù tröôùc heát laø nhöõng ñaëc tröng hình thaùi hoïc. Theá nhöng, ñoái vôùi caùc thöù tieáng ñôn laäp, khoâng bieán hình nhö tieáng Vieät, ñoù laø nhöõng ñaëc tröng veà thaùi ñoä cuù phaùp, maø cuï theå laø yù nghóa ngöõ phaùp khaùi quaùt cuûa töø, khaû naêng keát hôïp cuûa töø (caùch phaân boá/ khaû naêng keát hôïp vôùi caùc töø ngöõ khaùc trong ngöõ vaø caâu) vaø chöùc vuï cuù phaùp cuûa töø (khaû naêng töï mình laøm thaønh caû ngöõ ñoaïn ñoùng vai troø cuù phaùp trong caâu). Vieäc xaùc ñònh töø loaïi cuûa LT cuõng döïa treân nhöõng phöông dieän naøy. 1.2.1. Khaùi quaùt veà danh töø ñôn vò 1.2.1.1. Danh töø ñôn vò trong danh töø tieáng Vieät Laø töø loaïi coù vai troø quan troïng vaø tính chaát ñaëc bieät, DT tieáng Vieät ñaõ ñöôïc khaûo saùt töø khaù sôùm, toaøn dieän vaø trieät ñeå veà ngöõ phaùp vaø veà heä thoáng tieåu loaïi. Beân caïnh nhöõng taùc giaû taäp trung vaøo ñaëc ñieåm ngöõ phaùp cuûa DT nhö Emeneau 27 [9], Leâ Vaên Lyù [23], Buøi Ñöùc Tònh [36]…, trong khoaûng 40 naêm trôû laïi ñaây ñaõ coù raát nhieàu nhaø nghieân cöùu, maø ñaïi dieän tieâu bieåu nhaát laø Nguyeãn Taøi Caån [3], [4], tìm hieåu DT treân caû hai maët hình thöùc vaø ngöõ nghóa. Qua ñoù nhöõng neùt khu bieät cuûa DT ñöôïc xaùc laäp vaø caùc tieåu loaïi trong noäi boä DT cuõng ñöôïc phaân ñònh vaø moâ taû töông ñoái ñaày ñuû vaø thoaû ñaùng. Coù theå thaáy, caùc taùc giaû coù söï löïa choïn khaùc nhau veà tieâu chí phaân loaïi DT tieáng Vieät (ñöa ñeán nhöõng keát quaû khaùc nhau veà caùc tieåu loaïi DT), chaúng haïn Nguyeãn Taøi Caån [4], Emeneau [9], Hoà Leâ ([20], [21]) söû duïng tieâu chí [+ bieät loaïi], Ñinh Vaên Ñöùc [8, tr.45-104] thì chia DT theo theá ñoái laäp [+tröøu töôïng], coøn Nguyeãn Taøi Caån [3, tr.79], Hoaøng Tueä [37, tr.25-256], Nguyeãn Kim Thaûn [31, tr.147]… döïa treân tieâu chí [+chung] phaân chia DT thaønh DT chung vaø DT rieâng. Ñaùng chuù yù laø duø coù theå söû duïng nhöõng tieâu chí gioáng nhau, moãi taùc giaû laïi coù theå hieåu noäi dung tieâu chí khaùc nhau. Cuï theå, Nguyeãn Taøi Caån phaân chia DT treân caû hai tieâu chí [±bieät loaïi] vaø [±ñeám ñöôïc]. Söï phaân loaïi bieät loaïi/ khoâng bieät loaïi caên cöù vaøo khaû naêng keát hôïp vôùi LT: DT bieät loaïi laø DT coù theå keát hôïp vôùi LT, ví duï: (moät böùc) tranh, (hai con) heo, coøn DT khoâng bieät loaïi chæ keát hôïp ñöôïc vôùi DÑV quy öôùc, chaúng haïn nhö: (hai thöôùc) vaûi. ÔÛ tieâu chí thöù hai, taùc giaû phaân loaïi döïa vaøo soá töø. DT khi ñeám baét buoäc phaûi keát hôïp tröïc tieáp vôùi töø chæ löôïng nhö (moät) lôùp, (moät) ñoàng ñöôïc goïi laø DT “tröïc tieáp ñeám ñöôïc”. Nhö vaäy, töø chæ ñôn vò (trong ñoù coù LT) thuoäc nhoùm naøy, thí duï: (hai) con (gaø), (moät) cuïc (keïo). Trong khi ñoù, DT “khoâng tröïc tieáp ñeám ñöôïc” khi ñeám hoaëc baét buoäc hoaëc coù theå theâm moät töø chæ ñôn vò vaøo sau töø chæ löôïng: (ba con) choù, (moät caùi) ñeøn [4]. Caùch hieåu tieâu chí bieät loaïi/ phi bieät loaïi cuûa Nguyeãn Taøi Caån, nhö vaäy gioáng vôùi söï phaân bieät giöõa “ñoà vaät” vaø “chaát lieäu”. Trong khi ñoù Hoà Leâ [20], [21] cuõng duøng tieâu chí naøy, nhöng theo moät caùch hieåu hoaøn toaøn khaùc vôùi 28 Emeneau [9] vaø Nguyeãn Taøi Caån [4], vaø töông öùng vôùi tính [± CL] cuûa Cao Xuaân Haïo (x. chöông 2 cuûa luaän vaên). Trong caùc tieâu chí phaân loaïi DT tieáng Vieät, hai tieâu chí [+ ñeám ñöôïc (ÑÑ)] (Tröông Vónh Kyù [41], Cao Xuaân Haïo [11], [12], [13], [14], Dieäp Quang Ban [2]…) vaø [+ñôn vò (ÑV)] (Ñinh Kieàu Chaâu [6], Cao Xuaân Haïo [11], [12], [13], [14], Nguyeãn Thò Ly Kha [16]…) ñöôïc söû duïng thöôøng xuyeân vaø phoå bieán hôn caû. Caùc nghieân cöùu cuûa nhöõng taùc giaû naøy ñaõ cho thaáy vieäc söû duïng hai tieâu chí [+ÑÑ] vaø [+ÑV] seõ giuùp phaùt hieän nhöõng ñoái laäp ngöõ phaùp giöõa caùc tieåu loaïi DT. Caên cöù treân tieâu chí [+ÑÑ], Cao Xuaân Haïo phaân tích söï ñoái laäp cuûa hai loaïi DT tieáng Vieät: DÑV (thuaät ngöõ rieâng cuûa oâng, töông ñöông vôùi DT ñeám ñöôïc, Count nouns) vaø DK (Mass nouns). OÂng chæ ra ñöôïc nhöõng khaùc bieät cô baûn vaø roõ raøng giöõa chuùng caû veà thuoäc tính ngöõ nghóa vaø cuù phaùp: khaû naêng laøm tham toá cuûa ñoäng töø (chuû ngöõ, boå ngöõ); khaû naêng tham gia vaøo theá ñoái laäp ñôn vò/ khoái, khaû naêng taïo giôùi ngöõ; vaø khaû naêng keát hôïp vôùi löôïng töø [14, tr.266-297]. Nguyeãn Thò Ly Kha coù leõ laø ngöôøi ñaàu tieân hieån ngoân söï phaân bieät giöõa hai ñaëc tính naøy cuûa DT trong tieáng Vieät [16, tr.29-39]. Do tính [+ÑV] bao quaùt vaø trieät ñeå hôn so vôùi tính [+ÑÑ]11, taùc giaû söû duïng tieâu chí [+ÑV] ñeå phaân loaïi DT tieáng Vieät thaønh DT [+ÑV] vaø DT [-ÑV] (DT khoái) ôû baäc ñaàu tieân, coøn tieâu chí [+ÑÑ] seõ ñöôïc söû duïng ñeå phaân chia DK, töùc laø söï phaân chia ôû baäc thöù hai. Hôn nöõa, theo chuùng toâi, tính ñôn vò/ khoái coøn bao haøm caû vaán ñeà veà nghóa (yù nghóa ñôn vò hay coù yù nghóa khoái), coøn [±ÑÑ] chæ cho thaáy khaû naêng keát hôïp tröïc tieáp 11 Nguyeãn Thò Ly Kha ñöa ra naêm bieåu hieän cho thaáy [+ÑV] bao quaùt hôn [+ÑÑ], trong ñoù coù hai keát luaän quan yeáu ñoái vôùi vieäc nghieân cöùu veà loaïi töø cuûa chuùng toâi. Moät laø, taát caû DÑV ñeàu ñeám ñöôïc, theá ñoái laäp [+ÑÑ] chæ toàn taïi ôû maûng DK. Hai laø phaân löôïng töø (nöûa, caû), chöù khoâng phaûi laø DN chæ phaân soá hay DN chæ soá phaàn traêm hoaëc töø chæ löôïng noùi chung, laø töø chöùng cho tính [+ÑV] [,41]. Veà nhöõng bieåu hieän khaùc cuûa söï phaân bieät giöõa hai tieâu chí, cuõng nhö nhöõng trôû ngaïi neáu duøng tieâu chí [+ÑÑ] phaân loaïi maûng töø Haùn Vieät, xin xem theâm Nguyeãn Thò Ly Kha [16, tr.36-38]. 29 vôùi löôïng töø (töùc soá ñeám vaø töø chæ löôïng nhö nhöõng, caùc, maáy…). Do ñoù, söï phaân bieät giöõa DÑV vaø DK laø söï phaân bieät caû veà ngöõ nghóa laãn ngöõ phaùp vaø laø theá ñoái laäp quan troïng trong DT cuûa taát caû caùc ngoân ngöõ. 1.2.1.2. Ñaëc tröng ngöõ nghóa – ngöõ phaùp cuûa danh töø ñôn vò 1.2.1.2.1. Ngöõ nghóa Qua vieäc tìm hieåu caùch thöùc phaân ñoaïn thöïc taïi, ta thaáy ñöôïc tính ñôn vò laø heä quaû cuûa vieäc töø vöïng hoaù phöông dieän “vaät tính” cuûa thöïc theå (coù keøm/ khoâng keøm theo phöông dieän “thuoäc tính”). Noù laø ñaëc tröng cô baûn cuûa DÑV vaø laø daáu hieäu khu bieät DT [+ñôn vò] (nhö kí, meùt, khoa, sö ñoaøn…) vaø DT [-ñôn vò] (töùc DK, nhö sinh vieân, chieán só, ba ba…). Tính ñôn vò, theo caùch hieåu ñaày ñuû nhaát, coù theå ñöôïc duøng vôùi moät trong ba noäi dung sau: (1) Laø ñaïi löôïng duøng ñeå ño caùc vaät ñoàng tính, chia caét chuùng ra thaønh nhöõng phaàn ñöôïc coi laø baèng nhau (chaúng haïn saøo, daëm, meùt khoái, naêm, thaùng). Vôùi nghóa naøy, DÑV ñöôïc duøng ñeå ño löôøng, qua ñoù maø tính ñeám söï vaät. (2) Laø “vaät rôøi” ñöôïc xaùc ñònh (nhö caùi, con, taám, ñöùa) hoaëc laø taäp hôïp cuûa nhöõng vaät ñoù thaønh moät ñôn vò12 (baày, ñaøn, cuïm, ñoáng). Vôùi nghóa vöøa neâu, DÑV khoâng duøng ñeå bieåu thò söï ño l._.h, thông lệnh, thư lưu, thư tịch, thư tín, truyền đơn, tùng san, từ hàn, y bạ, yết thịII 84 thang2 85 thanh (12 từ) bạch kim, chấn tử, kim đan, kim loại, quá giang1, sênh tiền, siêu đạo, thánh giá2, thu lôi, thượng lương, từ thạch, vĩ cầm 86 theûoII (5 từ) bạc điền, công điền, lộc điền, thổ canh, tịch điền 87 theïo1 (5 từ) bạc điền, công điền, lộc điền, thổ canh, tịch điền 88 theáp1 89 thieân1 (12 từ) cổ thi, cổ văn, hùng ca, khải caI, kinh thánh, kinh sử, sử ca, tiểu thuyết, tình sử, tráng ca, trường ca, vãn ca 90 thoi2 91 thoûi (2 từ) bạch kim, kim cương 92 thöûa (5 từ) bạc điền, công điền, lộc điền, thổ canh, tịch điền 93 tiaI (5 từ) bức xạ, điện quang, hồi quang, hồng ngoạiII, lân quang 94 toaø1 (8 từ) cao lâu, công thự, dân viện, dinh cơ, hành dinh, hành doanh, thánh thất, thiên cung 95 toáp1 (15 từ) chiến hạm, chuyên cơ, cường kích, hạ lưu, hải quan, ngoại giao, phao thuyền, phi cơ, quân nhạc, song mã, thiết giáp, thường vụ, thượng lưu, tiêm kích, trực thăng 96 tôø (15 từ) áp phích, bản đồ, bích báo, công báo, địa khoán, hải đồ, hoa tiên, hoạ báo, nhật báo, nhật trình, tập san, thông lệnh, tồn căn, truyền đơn, yết thịII 97 trái (1 từ) địa cầu 98 traøng2 99 tröï 100 tuùp 101 vaùcII (11 từ) áp phích, cát bá, cẩm châu, cẩm nhung, cẩm tú, đình liệu, khí giới, kim khí, quân giới, quân khí, truyền đơn 102 vaétII 103 vaàng (4 từ) kim ô, nhật nguyệt, thái dương2, tịch dương 104 vì2 (1 từ) tuệ tinh 105 vieân1 (33 từ) bạch phiến, băng phiến, bích ngọc, hạnh nhân, hoài sơn, hoạt thạch, hổ cốt, hồng ngọc, hương phụ, kháng sinhII, khiếm thực, khởi tử, kí ninh, kim cương, kim đan, long não, ma túy, mã não, mộc hương, ngọc bích, ngọc thạch, ngọc trai, ngưu tất, nha phiến, nhũ hương, pha lê, sinh địa, tá dược, tân dược, thạch anh, thần sa, trân châu, trần bì 106 vôû2 (1 từ) chính kịch 107 xaáp1 (29 từ) áp phích, bản đồ, bích báo, công báo, cẩm bào, công báo, địa bạ, địa bộ, địa khoán, điền bạ, điền bộ, hải đồ, hoa tiên, hoạ báo, hổ phù, nhật báo, nhật trình, pháp y1, phù hiệu, tập san, thông lệnh, thư lưu, thư tịch, thư tín, truyền đơn, tùng san, từ hàn, y bạ, yết thịII 108 xaâu3II 109 xeáp1II (21 từ) áp phích, bản đồ, bích báo, cẩm bào, công báo, địa khoán, hải đồ, hoa tiên, hoạ báo, hổ phù, nhật báo, nhật trình, pháp y1, phù hiệu, tập san, thông lệnh, thư lưu, thư tịch, thư tín, truyền đơn, yết thịII 4.B.2.2. Kết hợp với danh từ khối [- đếm được] đa tiết [- Hán Việt] STT Loại từ Danh từ 1 aùng2 (2 từ) mặt trăng, mặt trời 2 bản2 (2 từ) ảnh âm, ảnh dương 3 boùII (7 từ) cù nèo, đòn bẩy, đòn gánh, đòn xóc, móc câu, pa nô, pháo hiệu 4 bộ (11 từ) áo cưới, áo dài, áo giáp, áo lặn, áo quần, áo tắm, áo tế, áo xống, cầu áo, cầu chì, quần áo 5 boái2 6 buùi1 7 buoàng1 8 böùc1 (9 từ) ảnh âm, ảnh dương, mành mành, thư tay, tranh dân gian, tranh sơn dầu, tranh khảm mầu, tranh khắc gỗ, tranh lụa 9 caùi2 (432 từ) áo ấm, áo bào, áo bay, áo bìa, áo bò, áo bông, áo cà sa, áo cánh, áo cánh tiên, áo choàng, áo cối, áo cưới, áo dài, áo gai, áo giáp, áo gió, áo khoác, áo lá, áo lặn, áo lót, áo mưa, áo năm thân, áo nậu, áo phao, áo quan, áo sô, áo tắm, áo thụng, áo tế, áo tơi, áo trấn thủ, áo tứ thân, áo phông, ăng-ten, ấm chuyên, ấm siêu, ấm tích, bà ba, bàn chải, bàn chông, bàn đạp, bàn giấy, bàn là, bàn thờ, bàn tính, bàn ủi, bản lề, ban công, bảng màu, bánh bao, bánh chưng, bánh cốm, bánh đậu xanh, bánh giầy, bánh gio, bánh giò, bánh mì, bánh phồng tôm, bánh rán, bánh tét, bánh vẽ, bánh xe, bao bì, bao bố, bao lơn, bao tải, bao tay, bao thô, bát chậu, bát chiết yêu, bát hương, bát mẫu, băng ca, băng viđiô, bập bênh, bật lửa, bầu ngưng, bể bơi, bệ phóng, bến tàu, bì thư, bích quy, bình thuỷ, bình tích, bình vôi, bong bóng, bóng đèn, boong ke,bồ cào, bồ đài, bờ rào, bu lông, bung xung, bùng binh, bút bi, bút chì, bút lông, bút máy, ca vát, cà kheo, cà mèn, cà rá, cà ràng, cánh cung, cánh quạt, cạp quần, căn cước, cặp kè1, cặp lồng, cặp nhiệtII, cặp sốt, cần câu, cần cẩu, cần trục, cần xé, câu liêm, cầu áo, cầu chì, cầu chui, cầu khỉ, cầu tàu, cầu thang, cầu thang máy, cầu thăng bằng, chả giò, chao đèn, chắn bùn, chắn song, chắn xích, chấm hỏi, chấm lửng, chấm than, chân kiểng, chân vịt, chìa khoá, chìa vặn, chợ trời,chũm chọe, chuồng xí, chụp đèn, com măng ca, com pa, con lắc, con lăn, cọn nước, cổ cồn, cổ họng, cổ tay, cốc vại, cối nước, cối xay, công tắc, công te nơ, cổng chào, cột số, cột sống, cột xăng, cờ lê, cù lao1, cù nèo, cua roa, cùi chỏ, cùi dìa, cút kít, cửa hàng, cửa hiệu, dàn bài, dăm cối, dây lưng, diệp cày, dốc nước, đà tàu, đai ốc, đài hoa, đài nước, đàn bầu, đàn nguyệt, đầu đinh, đầu gối, đầu máng, đầu ruồi, đầu tàu, đầu từ, đèn bão, đèn cù, đèn hiệu, đèn pha, đèn pin, đĩa cứng, đĩa hát, đĩa mềm, đi văng, đinh ốc, đòn bẩy, đòn gánh, đòn xóc, đồng hồ, đuôi đèn, đuôi sam, eo biển, ê ku, ê ke, ga xép, gác chuông, gác lửng, gác thượng, gác xép, gạch ngang, ghế bành, ghế băng, ghế đẩu, ghế tựa, gi lê, giá nhạc, giá treo cổ, giàn giáo, gối xếp, gương sen, hàm ếch, hang ổ, hàng rào, hầm tầu, hầu bao, hoa lơ, hoa tai, hoa tay, hoa thị, hòm thư, hố tiêu, hộp đen, hộp đêm, hộp quẹt, khung cửi, khung thành, khuy bấm, kim băng, kim móc, lò mổ, lò rèn, lò sưởi, lò xo, lòng đen, lòng đỏ, lòng trắng, lông vũ, lồng bàn, lồng đèn, lúm đồng tiến, lưỡi câu, lưỡi dao cạo, lưỡi gà, mái chèo, mái dầm, mái hiên, màn gió, màn hình, mang tai, màng nhĩ, mành mành, máy ảnh, máy bay, máy bộ đàm, máy chém, máy chữ, máy ghi âm, máy hát, máy nước, máy tính điện tử, máy vi tính, máy ủi, máy xúc, mắc áo, mằn thắn, măng tô, mắt cá, mắt xích, mặt nạ, meo cau, mề đay, mề gà, mo cau, mỏ hàn, mỏ neo, mỏ vịt, móc câu, móc đơn, móc kép, móc xích, móng giò, mô tô, mô tơ, mùi soa, mũi tên, ngăn kéo, ngoặc đơn, ngoặc kép, ngoặc vuông, ngòi bút, ngưỡng cửa, nhà bạt, nhà băng, nhà hàng, nhà in, nhà rông, nhà sàn, nhà thổ, nhà thờ, nón mê, nồi áp suất, nồi hơi, ô văng, ổ chuột, ổ gà, ổ khoá, ống chân, ống dòm, ống khói, ống nghe, ống nhổ, ống nói, ống quần, ống tay áo, ô tô, ô tô hòm, pa nô, pê đan, phao câu, phần thưởng, phéc mơ tuya, phèng la, phích điện, phong bao, phong bì, quán trọ, quạt bàn, quạt điện, quạt máy, quạt trần, quần bò, quần đùi, quần soóc, que hàn, quỹ đen, ra đa, ra đi ô, ranh giới, răng cửa, răng hàm, răng khôn, răng nanh, rễ cọc, rọ mõm, ròng rọc, rơ le, ruột gà, ruột tượng, sân bay, sọ dừa, sống lưng, sống mũi, sơ mi, ta xi, tà vẹt, tã lót, tai hồng, tạp dề, tàu bay2, tàu bò, tàu chiến, tàu điện, tàu ngầm, tàu thuỷ, tàu vũ trụ, tay áo, tay cầm, tay đẩy, tay nải, tay quay, tay vịn, tầm sét, tầm tầmI, tầm xích, thang máy, tháp canh, tháp nước, thắt lưng, thấu kính, thòng lọng, thuyền nan, thuyền tán, thuyền rồng, thư tay, thước kẻ, ti vi, tò he, tông đơ, tròng đen, tròng trắng, trôn kim, trường đua, tù và1, tù và2, tuốc bin, ung nhọt, vạc dầu, vai cày, va li, vi ô lông, vỉ buồm, vỉ ruồi, vỏ hến, vỏ chai, vòi nước, vòng bi, vô lăng, vú cao su, xà beng, xà cạp, xà cột, xà đơn, xà gồ, xà kép, xà lan, xà lim, xà mâu, xà ngang, xà rông, xe bò, xe bọc thép, xe điếu, xe tăng, xích đu, xích lô 10 caên1 (6 từ) nhà rông, nhà sàn, nhà thổ, quán trọ, tầm tầmI, xà lim 11 cây (35 từ) bồ cào, chắn bùn, chắn song, cột hiệu, cột số, cột xăng, đèn bão, đèn cù, đèn hiệu, đèn pha, đèn pin, điếu bát, điếu cày, đinh ba, đinh gim, đinh khuy, đinh ốc, đinh vít, đòn bẩy, đòn gánh, đòn xóc, ghế bành, ghế băng, ghế đẩu, ghế tựa, lồng đèn, mỏ neo, mỏ vịt, móc câu, mũi tên, quạt bàn, quạt điện, quạt máy, quạt trần, xích đu 12 chaân2 13 chieác1 (225 từ) áo ấm, áo bào, áo bay, áo bìa, áo bò, áo bông, áo cà sa, áo cánh, áo cánh tiên, áo choàng, áo cối, áo cưới, áo dài, áo gai, áo giáp, áo gió, áo khoác, áo lá, áo lặn, áo lót, áo mưa, áo năm thân, áo nậu, áo phao, áo quan, áo quần, áo sô, áo tắm, áo thụng, áo tế, áo tơi, áo trấn thủ, áo tứ thân, áo phông, áo xống, áp kế, áp phích, ăng-ten, bà ba,, bàn chải, bàn chông, bàn đạp, bàn là, bàn thờ, bàn tính, bàn ủi, bánh bao, bánh chưng, bánh cốm, bánh giầy, bánh gio, bánh giò, bánh mì, bánh rán, bánh tét, băng ca, bầu ngưng, bong bóng, bồ cào, bồ đài, bút chì, bút lông, bút máy, cà kheo, cà rá, cà ràng, cặp kè1, cặp nhiệtII, cặp sốt, cần xé, chũm chọe, cốc vại, cù nèo, cút kít, đài hoa, đài nước, đàn bầu, đàn nguyệt, đèn bão, đèn cù, đèn hiệu, đèn pha, đèn pin, đĩa cứng, đĩa hát, đĩa mềm, đi văng, đinh gim, đinh vít, đinh ốc, đòn bẩy, đòn gánh, đòn xóc, đồng hồ, đuôi đèn, đuôi sam, eo biển, ê ku, ê ke, ga xép, gác chuông, gác lửng, gác thượng, gác xép, gạch ngang, ghế bành, ghế băng, ghế đẩu, ghế tựa, gi lê, giá nhạc, giá treo cổ, gối xếp, gương sen, hoa tai, hòm thư, hộp đen, hộp quẹt, lò xo, lông vũ, lồng bàn, lồng đèn, mái chèo, mái dầm, màn gió, máy ảnh, máy bay, máy bộ đàm, máy chém, máy chữ, máy ghi âm, máy hát, máy nước, máy tính điện tử, máy vi tính, mặt nạ, mề gà, mo cau, mỏ hàn, mỏ neo, mỏ vịt, móc câu, mô tô, mô tơ, nón mê, nồi áp suất, nồi hơi, ô tô, ô tô hòm, ống dòm, ống khói, ống nghe, ống nhổ, ống nói, ống quần, pa nô, pê đan, phéc mơ tuya, phong bao, phong bì, quạt bàn, quạt điện, quạt máy, quạt trần, quần đùi, quần soóc, ra đa, ra đi ô, răng cửa, răng hàm, răng khôn, răng nanh, sọ dừa, sống lưng, sống mũi, sơ mi, ta xi, tã lót, tạp dề, tàu bay2, tàu bò, tàu chiến, tàu điện, tàu ngầm, tàu thuỷ, tàu vũ trụ, tên lửa, thang máy, tháp canh, tháp nước, thắt lưng, thấu kính, thây ma, thòng lọng, thuyền nan, thuyền tán, thuyền rồng, tò he, tù và2, vi ô lông, vỉ buồm, vỉ ruồi, vỏ hến, vỏ chai, vòi nước, vú cao su, xà beng, xà cạp, xà đơn, xà gồ, xà kép, xà lan, xà lim, xà mâu, xà ngang, xà rông, xe bò, xe bọc thép, xe điếu, xe tăng, xích đu, xích lô 14 choøm (2 từ) cù lao2, tua rua 15 choàng2II (57 từ) ảnh âm, ảnh dương, áo ấm, áo bào, áo bay, áo bìa, áo bò, áo bông, áo cà sa, áo cánh, áo cánh tiên, áo choàng, áo cối, áo cưới, áo dài, áo gai, áo giáp, áo gió, áo khoác, áo lá, áo lặn, áo lót, áo mưa, áo năm thân, áo nậu, áo phao, áo quan, áo quần, áo sô, áo tắm, áo thụng, áo tế, áo tơi, áo trấn thủ, áo tứ thân, áo phông, áo xống, bươm bướm, bánh chưng, bánh gio, bánh giò, bánh mì, bánh phồng tôm, bánh rán, bánh tét, đĩa cứng, đĩa hát, đĩa mềm, ghế tựa, hộp quẹt, quần áo, quần bò, quần đùi, quần soóc, sơ mi, vỉ buồm, vỉ ruồi 16 chuøm (3 từ) ánh sáng, bong bóng, tua rua 17 con2 (18 từ) dốc nước, đinh ốc, đường mòn, hầm tầu, lật đậtII, sông đào, súc sắc, tàu bay2, tàu chiến, tàu điện, tàu ngầm, tàu thuỷ, tàu vũ trụ, thuyền nan, thuyền tán, thuyền rồng, tò he, xúc xắc 18 coã (8 từ) tàu bay2, tàu chiến, tàu vũ trụ, thuyền rồng, xe bò, xe bọc thép, xe điếu, xe tăng 19 cuïc1 (7 từ) ba chỉ, ba rọi, chả giò, long não, móng giò, tóp mỡ, ung nhọt 20 cuïmI (8 từ) hộp đêm, nhà băng, nhà hàng, nhà in, nhà thổ, nhà thờ, tầm tầmI, xà lim 21 cuoánII (2 từ) băng keo, chả giò 22 cuộnII (5 từ) băng keo, dây đàn, dây lưng, dây thép, dây thừng 23 daõy (26 từ) cù lao1, cút kít, cửa hàng, cửa hiệu, ga xép, gác chuông, gác lửng, gác thượng, gác xép, hộp đêm, lâu đài, mô tô, nhà bạt, nhà băng, nhà hàng, nhà in, nhà rông, nhà sàn, nhà thổ, nhà thờ, ô tô, ô tô hòm, quán trọ, ta xi, tầm tầmI, xà lim 24 dòng (2 từ) mồ hôi, nước mắt 25 dợnII 26 ñaùm (1 từ) tua rua 27 ñaïo3 28 đẵnII 29 ñeäp2 (2 từ) ảnh âm, ảnh dương 30 ñónh 31 ñoaù 32 ñoaøn (19 từ) mô tô, ô tô, ô tô hòm, ta xi, tàu bay2, tàu bò, tàu chiến, tàu điện, tàu ngầm, tàu thuỷ, tàu vũ trụ, thuyền nan, thuyền tán, thuyền rồng, xe bò, xe bọc thép, xe điếu, xe tăng, xích lô 33 ñoaïn2 (8 từ) băng keo, dây đàn, dây lưng, dây thép, dây thừng, đường mòn, hầm tầu, sông đào 34 ñoàng2 35 ñoáng (69 từ) ảnh âm, ảnh dương, áo ấm, áo bào, áo bay, áo bìa, áo bò, áo bông, áo cà sa, áo cánh, áo cánh tiên, áo choàng, áo cối, áo cưới, áo dài, áo gai, áo giáp, áo gió, áo khoác, áo lá, áo lặn, áo lót, áo mưa, áo năm thân, áo nậu, áo phao, áo quan, áo quần, áo sô, áo tắm, áo thụng, áo tế, áo tơi, áo trấn thủ, áo tứ thân, áo phông, áo xống, bánh chưng, bánh gio, bánh giò, bánh mì, bánh phồng tôm, bánh rán, bánh tét, bươm bướm, chìa khoá, chìa vặn, đĩa cứng, đĩa hát, đĩa mềm, đinh ba, đinh gim, đinh khuy, đinh ốc, đinh râu, đinh vít, đinh ốc, ghế tựa, hộp quẹt, quần áo, quần bò, quần đùi, quần soóc, sơ mi, vỏ hến, vỏ chai, vỉ buồm, vỉ ruồi, xà rông 36 đụn 37 gian1 (4 từ) gác chuông, gác lửng, gác thượng, gác xép 38 giọt (2 từ) mồ hôi, nước mắt 39 guột (7 từ) đòn bẩy, đòn gánh, đòn xóc, pa nô, pháo hiệu 40 haøng3I (1 từ) nước mắt 41 hạt (2 từ) mồ hôi, nước mắt 42 hoøn (1 từ) cù lao1 43 hột (1 từ) mồ hôi 44 khẩu 45 khoaûng 46 khoanhI (5 từ) bánh tét, dây đàn, dây lưng, dây thép, dây thừng 47 khoaûnh1 48 khoùm1 49 khoái1 50 khuùc2 (12 từ) ba chỉ, ba rọi, bánh mì, bánh tét, băng keo, dây đàn, dây lưng, dây thép, dây thừng, đường mòn, hầm tầu, sông đào 51 kiện (114 từ) ảnh âm, ảnh dương, aùo aám, aùo baøo, aùo bay, aùo bìa, aùo boø, aùo boâng, aùo caø sa, aùo caùnh, aùo caùnh tieân, aùo choaøng, aùo coái, aùo cöôùi, aùo daøi, aùo gai, aùo giaùp, aùo gioù, aùo khoaùc, aùo laù, aùo laën, aùo loùt, aùo möa, aùo naêm thaân, aùo naäu, aùo phao, aùo quan, aùo quaàn, aùo soâ, aùo taém, aùo thuïng, aùo teá, aùo tôi, aùo traán thuû, aùo töù thaân, aùo phoâng, bàn chải, bàn đạp, bàn là, bàn tính, bàn ủi, bản lề, bánh xe, bao bì, bao bố, bao tải, bóng bàn, bóng bầu dục, bóng đá, bóng chày, bóng chuyền, bóng đèn, bóng rổ, bu long, bút bi, bút chì, bút lông, bút máy, ca vát, cánh quạt, cầu chì, chao đèn, com pa, công tắc, dây thép, dây thừng, đèn bão, đèn cù, đèn hiệu, đèn pha, đèn pin, đinh gim, đinh khuy, đinh ốc, đinh vít, ghế bành, ghế băng, ghế đẩu, ghế tựa, gối xếp, màn hình, máy ảnh, máy bộ đàm, máy chữ, máy ghi âm, máy tính điện tử, máy vi tính, mắc áo, mô tô, mô tơ, nồi áp suất, nồi hơi, phéc mơ tuya, phích điện, quạt bàn, quạt điện, quạt máy, quạt trần, quần áo, quần bò, quần đùi, quần sóoc, thắt lưng, ti vi, tranh dân gian, tranh sơn dầu, tranh khảm mầu, tranh khắc gỗ, tranh lụa, vỏ chai, vòi nước, vòng bi, vú cao su. 52 lá 53 laøn2 (1 từ) heo may 54 laùt2 (10 từ) ba chỉ, ba rọi, bánh chưng, bánh gio, bánh giò, bánh mì, bánh phồng tôm, bánh rán, bánh tét, chả cá 55 lọn1 56 luoàng (1 từ) ánh sáng 57 lượnII 58 maûng2 (1 từ) ánh sáng 59 manh1 (13 từ) áo ấm, áo bào, áo choàng, áo gió, áo khoác, áo lá, áo lót, áo mưa, áo quan, áo sô, áo thụng, áo tế, áo tơi, 60 manh2 61 maûnh1 (6 từ) hoa tai, mặt nạ, mặt trăng, mặt trời, thấu kính, xà rông 62 maåu (16 từ) ba chỉ, ba rọi, bánh bao, bánh chưng, bánh cốm, bánh đậu xanh, bánh giầy, bánh gio, bánh giò, bánh mì, bánh phồng tôm, bánh rán, bánh tét, chả cá, chả giò, bút chì 63 meû2 (11 từ) bánh bao, bánh chưng, bánh cốm, bánh đậu xanh, bánh giầy, bánh gio, bánh giò, bánh mì, bánh phồng tôm, bánh rán, bánh tét 64 mieáng1 (21 từ) ba chỉ, ba rọi, bánh bao, bánh chưng, bánh cốm, bánh đậu xanh, bánh giầy, bánh gio, bánh giò, bánh mì, bánh phồng tôm, bánh rán, bánh tét, băng keo, bạc nhạc, ba chỉ, ba rọi, chả cá, chả giò, màn gió, mặt nạ, xà rông 65 môù1 (6 từ) bòng bong, bồ bịch1, cần đốp, lá lảu, lá lẩu, ô mai 66 naémII 67 nấm 68 neùn1 69 ngọn 70 ngoâi1 (3 từ) nhà rông, nhà sàn, nhà thờ 71 phiến 72 pho 73 quả 74 quaân 75 quyeån2 76 raëng 77 reûo 78 sôïi (8 từ) cua roa, dây đàn, dây lưng, dây thép, dây thừng, lông vũ, thắt lưng, thòng lọng 79 suùc1 80 taûng1 81 taám2 (18 từ) ảnh âm, ảnh dương, áo ấm, áo bào, áo bông, áo cà sa, áo choàng, áo cưới, áo dài, áo mưa, áo quan, áo sô, bươm bướm, chàng mạng, pa nô, vỉ buồm, vỉ ruồi, xà rông 82 taäp1 (3 từ) ảnh âm, ảnh dương, bươm bướm 83 teäp (3 từ) ảnh âm, ảnh dương, bươm bướm 84 thang2 85 thanh (10 từ) cặp kè1, cặp nhiệtII, cặp sốt, cù nèo, đòn bẩy, đòn gánh, đòn xóc, ghế băng, xà đơn, xà kép 86 theûoII (6 từ) bánh chưng, bánh gio, bánh giò, bánh mì, bánh rán, bánh tét 87 theïo1 (6 từ) bánh chưng, bánh gio, bánh giò, bánh mì, bánh rán, bánh tét 88 theáp1 89 thieân1 90 thoi2 (1 từ) mực tàu 91 thoûi (1 từ) mực tàu 92 thöûa 93 tiaI 94 toaø1 (1 từ) lâu đài 95 toáp1 (19 từ) mô tô, ô tô, ô tô hòm, ta xi, tàu bay2, tàu bò, tàu chiến, tàu điện, tàu ngầm, tàu thuỷ, tàu vũ trụ, thuyền nan, thuyền tán, thuyền rồng, xe bò, xe bọc thép, xe điếu, xe tăng, xích lô 96 tôø (3 từ) ảnh âm, ảnh dương, bươm bướm 97 trái 98 traøng2 (1 từ) pháo hiệu 99 tröï 100 tuùp 151 101 vaùcII (6 từ) cù nèo, đòn bẩy, đòn gánh, đòn xóc, móc câu, pa nô 102 vaétII 103 vaàng (2 từ) mặt trăng, mặt trời 104 vì2 105 vieân1I (1 từ) chả cá 106 vôû2 107 xaáp1 (48 từ) ảnh âm, ảnh dương, áo ấm, áo bào, áo bay, áo bìa, áo bò, áo bông, áo cà sa, áo cánh, áo cánh tiên, áo choàng, áo cối, áo cưới, áo dài, áo gai, áo gió, áo khoác, áo lá, áo lặn, áo lót, áo mưa, áo năm thân, áo nậu, áo phao, áo quan, áo sô, áo tắm, áo thụng, áo tế, áo tơi, áo tứ thân, áo phông, bươm bướm, chàng mạng, đĩa cứng, đĩa hát, đĩa mềm, pa nô, quần áo, quần bò, quần đùi, quần soóc, sơ mi, thư tay, vỉ buồm, vỉ ruồi, xà rông 108 xaâu3II (9 từ) bánh chưng, bánh gio, bánh giò, bánh mì, bánh phồng tôm, bánh rán, bánh tét, chìa khoá, chìa vặn 109 xeáp1II (48 từ) ảnh âm, ảnh dương, áo ấm, áo bào, áo bay, áo bìa, áo bò, áo bông, áo cà sa, áo cánh, áo cánh tiên, áo choàng, áo cối, áo cưới, áo dài, áo gai, áo gió, áo khoác, áo lá, áo lặn, áo lót, áo mưa, áo năm thân, áo nậu, áo phao, áo quan, áo sô, áo tắm, áo thụng, áo tế, áo tơi, áo tứ thân, áo phông, bươm bướm, chàng mạng, đĩa cứng, đĩa hát, đĩa mềm, pa nô, quần áo, quần bò, quần đùi, quần soóc, sơ mi, thư tay, vỉ buồm, vỉ ruồi, xà rông PHUÏ LUÏC 5: MOÄT SOÁ DANH SAÙCH COÙ LIEÂN QUAN ÑEÁN LOAÏI TÖØ CUÛA NHÖÕNG TAÙC GIAÛ KHAÙC Danh saùch 1: Caùc danh töø ñôn vò coù tính hình thöùc thuaàn tuùy Cao Xuân Hạo [14, tr. 343-343] 1. aùng 2. aùnh 3. aùnh 4. baän 5. beà 6. beân 7. boù 8. buùi 9. buïm 10. buoàng 11. böùc 12. caùi 13. caên 14. caëp 15. caân 16. con 17. coã 18. cô 19. cuù 20. cuïc 21. cuïm 22. cuoác 23. cuoán 24. cuoän 25. chaëng 26. chaëp 27. chaàu 28. cheõ 29. chæ 30. chieác 31. chieàu 32. choøm 33. choác 34. choàng 35. chuïc 36. chuøm 37. chuùt 38. daïo 39. daõy 40. daëm 41. doùng 42. duùm 43. ñaïc 44. ñaïo 45. ñaèng 46. ñeäp 47. ñaáng 48. ñoùa 49. ñoaïn 50. ñoàng 51. ñôït 52. ñuøm 53. ñuïn 54. ñöùa 55. ñöùc 56. gaõ 57. gang 58. gaép 59. goùi 60. guoät 61. gian 62. giaùp 63. giaây 64. gieù 65. gioït 66. haøo 67. hoøn 68. hôùp 69. huõm 70. huïm 71. keû 72. keo 73. kí 74. kieän 75. khaéc 76. khaåu 77. khi 78. khoanh 79. khoùm 80. khuùc 81. laøn 82. laïng 83. laùt 84. laùt 85. laàn 86. leøo 87. lít 88. loaït 89. loùng 90. loâ 91. luøm 92. ly 93. maûng 94. manh 95. maûy 96. maåu 97. meû 98. meùt 99. moâ 100. moài 101. moáng 102. môù 103. muïn 104. möôûng 105. naûi 106. naïm 107. nau 108. naém 109. neùn 110. noái 111. nuoäc 112. nöûa 113. ngaû 114. ngaøn 115. nghìn 116. ngoai 117. nguïm 118. ngöõ 119. nhaû 120. nhuùm 121. oâm 122. oáp 123. pha 124. phaùch 125. phaùt 126. phaân 127. phen 128. phía 129. phieán 130. pho 131. phong 132. phuùt 133. quan 134. quaùnh 135. quaûy 136. quaõng 137. ram 138. raëng 139. reõ 140. saûi 141. saép 142. suùc 143. taù 144. taï 145. taûng 146. taøu 147. taác 148. taám 149. taán 150. taäp 151. teïo 152. teân 153. teäp 154. tí 155. tia 156. tieáng 157. toáp 158. tôø 159. tuïi 160. tuùm 161. tuùp 162. thang 163. thanh 164. thaèng 165. theïo 166. theáp 167. thieân 168. thoaùng 169. thoâi 170. thuôû 171. thöù 172. thöûa 173. thöùc 174. thöôùc 175. trang 176. traøng 177. traêm 178. trieàn 179. trieäu 180. trinh 181. troä 182. vaû 183. vaùc 184. vaùi 185. vaùn 186. vaïn 187. vaét 188. vaàng 189. veùo 190. veïo 191. vì 192. væ 193. vieân 194. vieân 195. voá 196. voác 197. vuïc 198. vuoâng 199. vuõng 200. xaáp 201. xaâu 202. xieân 203. xoùc 204. xoác 205. yeán1 1 Tuy trong baøi vieát, taùc giaû Cao Xuaân Haïo cho raèng coù 215 DHT, tuy nhieân trong quaù trình nhaäp lieäu vaø ñaùnh soá thöù töï, chuùng toâi nhaän thaáy danh saùch chæ coù 205 töø. Danh saùch 2: Caùc danh töø ñôn vò coù tính troäi veà hình thöùc Nguyeãn Thò Ly Kha [16, phuï luïc hai, danh saùch 1A] A 1. a2 2. aùng1 3. aùng2 4. aùnh1 5. UUaùnh12 B 6. baõi1 7. baõi2 8. ban5 9. ban6 10. baøn2 11. baûn3 12. baûng2 13. baûng3 14. baït3 15. baêng2 1 Nhöõng tröôøng hôïp gaïch chaân trong danh saùch laø nhöõng DÑV coù nghóa chæ hình thöùc, coù kích thöôùc khoâng xaùc ñònh neân khoâng phaân löôïng hoaù ñöôïc (chuù thích cuûa Nguyeãn Thò Ly Kha). 16. baêng4 17. baän1 18. baày 19. beø1 20. beà 21. beân 22. bieåu1 23. boùII 24. boïn 25. boä2 26. boái2 27. buùi1 28. buïi1 29. buïmII 30. buoåi 31. buoàng1 32. böõa 33. böùc1 34. böôùcII C 35. ca2 36. ca3 37. caùch1 38. caûnh2 39. caùi2 40. can3 41. canh3 42. caéc 43. caên1 44. caên2 45. caëp2 46. caân1 47. caây 48. chaëng 49. chaëp 50. chaàu1 51. chaân2 52. cheùt 53. chi2 54. chæ3 55. chieác1 56. chieàu1 57. chieàu2 58. chinh 59. choøm 60. choã 61. choác2 62. choán 63. choàng2II 64. chôùn 65. chuïc 66. chuøm 67. chuoãi 68. chuùt2 69. chuyeán 70. chöøngI 71. con2 72. coã 73. chöùng1 74. chöôùc1 75. coâng2 76. coõi 77. cô2 78. côõ 79. côù 80. côn 81. cuù2 82. cuïc1 83. cum 84. cuïm1 85. cung3 86. cung5 87. cung6 88. cuoác3 89. cuoäc D 90. daùng 91. daïo 92. daõy 93. daëm 94. dòp1 95. doïc3I 96. doùng1 97. dôïnII 98. duùm 99. döôïc1 Ñ 100. ñaïcII 101. ñaøi1 102. ñaùm 103. ñaøn4 104. ñaïo3 105. ñaünII 106. ñaèng 107. ñaän 108. ñaáu3 109. ñeäp2 110. ñónh 111. ñoaù 112. ñoaøn 113. ñoâ3 114. ñoä1 115. ñoä2 116. ñoâi1 117. ñoãi1 118. ñoàng2 119. ñoàng3 120. ñôït 121. ñuømII 122. ñöùa 123. ñöùcII G 124. ga1 125. gaõ 126. gam1 127. gang1 128. gaùnhII 129. giaùc1 130. giaùc2 131. gian1 132. giaùp4 133. gaépII 134. giaác1 135. giôø 136. giaây1 137. gieù1 138. gioàng1 139. gioáng1 140. giôùi 141. goùiII 142. goài2 143. guoät H 144. haøm3 145. haøng3I 146. haøo3 147. hieäp1 148. hieäp2 149. hieäu1 150. hoøn 151. hoài3 152. hoâm 153. hôùpII 154. huïm 155. huùp1II 156. höôùngI K 157. keû2 158. keo3 159. keïpII 160. khaéc1 161. khaâu1 162. khi2 163. khíaII 164. khoa2 165. khoaù2 166. khoaûng 167. khoaûnh1 168. khoùm 169. khoå1 170. khoå2 171. khoái1 172. khuùc2 173. kì2 174. kæ2 175. kæ3 176. kí1 177. (kí loâ) 178. kieän1 179. kíp2 180. kíp3 L 181. lai2 182. laøn2 183. laïng1 184. laùt2 185. laùt3 186. laèn1 187. laàn1 188. leû1 189. leøo1 190. leøo3 191. li2 192. li3 193. lít 194. loaït 195. loïn1 196. loùng1 197. loâ1 198. loâ2 199. loâ3 200. loá1 201. loái1 202. loái2 203. luõ2 204. luùc 205. luøm1 206. luoàng2 231. 1 Lieàn moät maïch 207. luoáng1 208. löùa 209. löôïm1 210. löôïnII 211. löôïng2 212. löôït2 M 213. maõ5 214. maûng2 215. maïng1 216. manh1 217. manh2 218. maûnh1 219. maùnh 220. maûy 221. maún1 222. maáu 223. maåu 224. maãu2 225. meû2 226. meùt2 227. mieàn 228. mieáng1 229. mieáng2 230. mieáng3 mom1 232. moài 233. moái3 234. moáng1 235. moát1I 236. môù1 237. muïn2 238. möûng N 239. naû 240. naûi1 241. naïm1 242. naêm1 243. naémII 244. naäu 245. neùn1 246. ngaû1 247. ngaõ1 248. ngaøn2 249. ngaøy 250. ngaán1 251. nghìn 252. nghæn1 253. ngoâi1 254. nguïm 255. ngöõ1 1 Nhö “nguïm” vaø hoaëc “leøo” 256. ngöõ2 257. ngöïa1 258. nhaû1 259. nhòp2I 260. nhòp3 261. nhoaùngI 262. nhuùm1II 263. nieàm 264. nieân 265. nieân kæ 266. noãi 267. nôi 268. nuoäc2 269. nuùt3 270. nuøi 271. nöûa 272. nöôùc3 O 273. oâ3 P 274. phaùi1 275. phe1 276. phöông2 Q 277. quan2 278. quaõng2 279. quaøy1 280. quaûy2 281. quaàng 282. queû 283. quyù2 R 284. ram 285. ranh2I 286. raëng 287. reû1 288. reûo 289. reä 290. rìa 291. röôõi S 292. saûi2I 293. saøo2 294. saép1 295. suaát 296. suùc1 297. söï2 T 298. taù2 299. taï3 300. tang4 301. taûng1 302. tao2 303. taùp1 304. taøu1 305. taác 306. taàm 307. taàm1 308. taàm2 309. taám2 310. taán1 311. taäp1 312. teïo 313. teùp2 314. teäp 315. thaù 316. thaïch2 317. thang2 318. thaùng 319. thaêng 320. thaèng 321. theûoII 322. theïo1 323. theá kæ 324. theáp1 325. thieân1 326. thoaùng1I 327. thoi2 328. thoûi 329. thoâi1 330. thoán1 331. thôøi ñieåm 332. thôøi haïn 333. thuaät 334. thuôû 335. thöù1 336. thöù2I 337. thöûa 338. thöùc1 339. thöôùc 340. tæ 341. tí2 342. tia 343. tieáng2 344. tieát2 345. típ 346. toaùn1 347. toáp1 348. tôø 349. tôïpII 350. traø3 351. traøn1 352. trang4 353. traøng2 354. traêm 355. traän 356. traät2 357. trieàn 358. trieäu1 359. trinh1 360. troä 361. tröï 362. tröôïng 363. tua2 364. tuaàn 365. tuïi 366. tuøm1 367. tuùmII 368. tuùp 369. tuùt1 370. tuyeán Ö 371. öùc2 372. öôùc1 V 373. vaùcII 374. vaùn2 375. vaïn1 376. vaønh2 377. vaétII 378. vaàng 379. veû 380. væ 381. vò1 382. væa1 383. væa2 384. vieân1 385. voá 386. voácII 387. voàng1I 388. vôû2 389. vôùi1II 390. vuï1 (thu) 391. vuï2 (aùn) 392. vuïng1 393. vuoângII 394. vöïc2 X 395. xaáp1 396. xaâu3II 397. xeøng 398. xeápII 399. xieânII 400. xoù 401. xoùc2II 402. xoác 403. xu Y 404. yeán41 1 Danh saùch naøy theo Nguyeãn Thò Ly Kha coù 405 töø, tuy vaäy, qua khaûo saùt, chuùng toâi nhaän thaáy coù söï laëp laïi hai laàn töø taàm Danh saùch 3: Danh saùch loaïi töø cuûa Hoaøng Taát Thaéng [33, Phuï luïc 2] Các nhóm từ Chỉ người Chỉ loài vật Chỉ thực vật Chỉ đồ vật, hiện tượng Chỉ hành động, tính chất STT Loại từ (a) (b) (c) (d) (e) 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15 16 17 18 19 20 21 22 23 24 25 26 27 áng ánh bài bản băng bậc bầy bọn buồng bộ bức cái căn cõi con cỗ cơn cục cuộc cụm cuốn chặng chầu chiếc chòm chỏm chóp + +(*)2 + + + + + + + + +?4 + + +? + + + +? + + + + + + + + + + + + + + + + 1 Được đưa vào danh sách loại từ, nhưng hoàn toàn không được miêu tả, phân loại trong luận văn lẫn phụ lục. 2 (*) Có miêu tả trong luận văn, nhưng trong phụ lục lại sót. 3 ngôi: vua, hoàng đế. Theo chúng tôi đây không phải là loại từ, mà do nhầm lẫn với một từ đồng âm khác (ngôi trong ngôi nhà). 4? không được nhắc đến và miêu tả trong phần phân loại loại từ của luận văn, nhưng có trong phần phụ lục. 5 Không phân biệt giữa hai loại từ “viên” đồng âm (viên quan và viên gạch). 28 29 30 31 32 33 34 35 36 37 38 39 40 41 42 43 44 45 46 47 48 49 50 51 52 53 54 55 56 57 58 59 60 61 62 63 64 chồng chùm dải dãy dóng dòng dúm đám đàn đấng đệp đỉnh điều đoá đoàn đoạn đống đốt đùm1 đụn đứa đức gã gian giấc giọt hàng hòn hiệp hớp kẻ kiếp khẩu khoảng khoanh khoảnh khóm +(*) + +? + + + + + +(*) +? + + + + +? + + + + + + + + +? + + + + + +(*) + + + + + + + + + + +? + +? +? + +? + + + + + + 65 66 67 68 69 70 71 72 73 74 75 76 77 78 79 80 81 82 83 84 85 86 87 88 89 90 91 92 93 94 95 96 97 98 99 100 101 khúc làn lão lát liếp liều lóng lùm loài lượm mảng manh mảnh mẩu mẻ miếng mớ mô món mối nạn nấm nén nuộc niềm nỗi ngón ngôi ngụm nhát nhúm ốp pha phát phận phen phiến +(*) +3 + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + +? +(*) + + +? +? + + + + + + + + 102 103 104 105 106 107 108 109 110 111 112 113 114 115 116 117 118 119 120 121 122 123 124 125 126 127 128 129 130 131 132 133 134 135 136 137 138 pho phong phường quãng quân quyển rặng rẻo sắp sợi suất súc sự tảng tấm tập tên tệp toà toán tốp tờ tia tụi túp thanh thằng thẻ thẹo thếp thiên thỏi thửa thưở thời tràng trảng + +(*) + + + +? + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + +? + + + + + + + + + + +(*) + + 139 140 141 142 143 144 145 146 147 148 149 150 151 152 153 154 trận trò trộ ụ ván vạt vầng vệt vì vị viên việc vụ vở xâu xấp + + + +(*) + +(*) + + + + + + + +?5 + + + + +(*) + +? +? Danh saùch 4: Danh saùch loaïi töø tieáng Vieät thöôøng gaëp Ñinh Kieàu Chaâu [6, tr. 69-71] Danh saùch 5: 195 loaïi töø cuûa Nguyeãn Phuù Phong [26, tr. 95-100] ._.

Các file đính kèm theo tài liệu này:

  • pdfLA7587.pdf
Tài liệu liên quan