Vận tải đa phương thức - Thực trạng và các giải pháp phát triển vận tải đa phương thức ở Việt Nam
Tài liệu Vận tải đa phương thức - Thực trạng và các giải pháp phát triển vận tải đa phương thức ở Việt Nam: ... Ebook Vận tải đa phương thức - Thực trạng và các giải pháp phát triển vận tải đa phương thức ở Việt Nam
Tóm tắt tài liệu Vận tải đa phương thức - Thực trạng và các giải pháp phát triển vận tải đa phương thức ở Việt Nam, để xem tài liệu hoàn chỉnh bạn click vào nút DOWNLOAD ở trên
ch¬ng I
Kh¸i qu¸t vÒ vËn t¶i ®a ph¬ng thøc
I. Qu¸ tr×nh h×nh thµnh vËn t¶i ®a ph¬ng thøc QUèC TÕ
1.Kh¸i niÖm vÒ vËn t¶i ®a ph¬ng thøc quèc tÕ
VËn t¶i ®a ph¬ng thøc lµ sù vËn chuyÓn hµng ho¸ ®îc thùc hiÖn bëi Ýt nhÊt hai h×nh thøc vËn t¶i kh¸c nhau trªn c¬ së cña mét hîp ®ång vËn t¶i ®a ph¬ng thøc (Multimodal Transport contract), tõ mét quèc gia nµy sang mét quèc gia kh¸c. Hµnh tr×nh vËn t¶i ®a ph¬ng thøc kh«ng chØ liªn quan ®Õn hai níc nh trong vËn t¶i ngo¹i th¬ng th«ng thêng mµ nã liªn quan ®Õn c¸c níc mµ hµng ho¸ ®i qua.
Nh vËy, nÕu trong hîp ®ång vËn chuyÓn chØ do mét ph¬ng tiÖn vËn chuyÓn nh tµu biÓn, m¸y bay, ®êng s¾t, ®êng thuû, ®êng bé,...thùc hiÖn riªng biÖt th× hîp ®ång vËn chuyÓn ®ã ®îc gäi lµ hîp ®ång vËn chuyÓn ®¬n ph¬ng thøc (Unmodal Transport contract) vµ qu¸ tr×nh ®ã kh«ng ph¶i lµ qu¸ tr×nh vËn chuyÓn ®a ph¬ng thøc .
Theo C«ng íc Liªn hiÖp quèc vÒ vËn t¶i ®a ph¬ng thøc quèc tÕ (C«ng íc Geneva 24-5-1980) th× : “VËn t¶i ®a ph¬ng thøc (VT§PT) quèc tÕ lµ sù vËn chuyÓn hµng ho¸ ®îc thùc hiÖn bëi Ýt nhÊt hai h×nh thøc vËn t¶i kh¸c nhau trªn c¬ së mét hîp ®ång vËn t¶i ®a ph¬ng thøc tõ mét ®Þa ®iÓm t¹i mét quèc gia nµy mµ t¹i ®ã hµng ho¸ ®îc nhËn bëi ngêi ®iÒu hµnh vËn t¶i ®a ph¬ng thøc ®Ó vËn chuyÓn ®Õn mét ®Þa ®iÓm chØ ®Þnh ®Ó giao hµng t¹i mét quèc gia kh¸c. Qu¸ tr×nh nhËn göi hµng vµ giao hµng ®îc thùc hiÖn theo mét hîp ®ång vËn t¶i ®¬n thøc, nh ®· m« t¶ trong hîp ®ång ®ã, sÏ kh«ng ®îc xem lµ vËn t¶i ®a ph¬ng thøc.”
Nh vËy VT§PT quèc tÕ ph¶i cã ®ñ 3 yÕu tè sau ®©y:
Ph¶i cã Ýt nhÊt hai ph¬ng thøc vËn t¶i kh¸c nhau tham gia. VÝ dô ®êng biÓn / ®êng bé hoÆc ®êng biÓn / ®êng s¾t, ®êng bé / ®êng s¾t. Trong c¸c lo¹i ph¬ng thøc vËn chuyÓn kh¸c nhau th×n ph¬ng thøc vËn t¶i ®êng biÓn chiÕm u thÕ h¬n trong kÕt hîp gi÷a 2 ph¬ng thøc vËn t¶i;
Ph¶i qua Ýt nhÊt hai níc;
Vµ ®iÒu quan träng lµ ph¶i ph¸t hµnh mét chøng tõ vËn t¶i cho toµn bé qóa tr×nh vËn chuyÓn (th«ng thêng lµ mét vËn ®¬n VT§PT).
2.Qóa tr×nh h×nh thµnh vËn t¶i ®a ph¬ng thøc quèc tÕ.
VËn t¶i ®a ph¬ng thøc lµ mét lo¹i h×nh vËn t¶i tiªn tiÕn hiÖn ®ang ®îc ¸p dông réng r·i trong khu vùc vµ trªn thÕ giíi. Qu¸ tr×nh th¬ng m¹i ho¸ toµn cÇu cïng víi t¸c ®éng cña khoa häc, c«ng nghÖ vËn t¶i container vµ c«ng nghÖ th«ng tin ®· thóc ®Èy sù ra ®êi vµ ph¸t triÓn cña VT§PT. Nã ra ®êi lµ do nh÷ng nguyªn nh©n chñ yÕu sau ®©y:
2.1. VËn t¶i ®a ph¬ng thøc ra ®êi lµ kÕt qu¶ tÊt yÕu cña qu¸ tr×nh ph¸t triÓn vËn t¶i.
B¾t ®Çu xuÊt hiÖn sù mua b¸n trao ®æi hµng ho¸, con ngêi lu«n t×m c¸ch vËn chuyÓn hµng ho¸ mét c¸ch nhanh chãng vµ hiÖu qu¶ nhÊt b»ng mäi ph¬ng tiÖn cã thÓ. Cïng víi sù ph¸t triÓn cña x· héi loµi ngêi, vËn t¶i còng ®· ph¸t triÓn nhanh chãng. NhÊt lµ sau khi c¸ch m¹ng khoa häc kü thuËt bïng næ, con ngêi ®· s¸ng chÕ ra «t«, tµu ho¶, m¸y bay, tµu thuû ch¹y b»ng ®éng c¬,...nh÷ng ph¬ng tiÖn vËn chuyÓn hiÖn ®¹i cã tèc ®é cao vµ cã ®ñ kh¶ n¨ng vËn chuyÓn ®îc khèi lîng hµng ho¸ t¬ng ®èi lín.
C¸c ph¬ng tiÖn giao th«ng ®êng bé, ®êng thuû, ®êng s¾t, hµng kh«ng lÇn lît ra ®êi ®Ó ®¸p øng nhu cÇu trao ®æi hµng ho¸ ngµy mét t¨ng cña con ngêi. Ngµy nay, trong bu«n b¸n quèc tÕ, hµng ho¸ thêng ph¶i tr¶i qua nhiÒu chÆng vËn chuyÓn míi ®Õn ®îc tay ngêi tiªu dïng. Do ®ã chñ hµng thêng ph¶i kÝ nhiÒu hîp ®ång vËn t¶i, ®iÒu ®ã lµm thñ tôc trë nªn phøc t¹p vµ kh¸ tèn kÐm thêi gian còng nh chi phÝ lµm thñ tôc. V× vËy, lµm thÕ nµo ®Ó chñ hµng chØ ph¶i th«ng qua mét ngêi vËn t¶i duy nhÊt vÉn cã thÓ giao hµng tËn tay ngêi nhËn, ®¶m b¶o ®îc thêi gian giao hµng, ®¬n gi¶n ho¸ thñ tôc, tiÕt kiÖm thêi gian vµ tiÒn b¹c. Ph¬ng ph¸p tèt nhÊt lµ tËp hîp c¸c ph¬ng thøc vËn t¶i tæ chøc thµnh mét ph¬ng thøc thèng nhÊt, ®ã chÝnh lµ vËn t¶i ®a ph¬ng thøc.
2.2. VËn t¶i ®a ph¬ng thøc ra ®êi cßn do nhu cÇu hoµn thiÖn hÖ thèng ph©n phèi vËt chÊt cña c¸c ®¬n vÞ s¶n xuÊt, kinh doanh trong x· héi.
Bíc sang thÕ kû XX, nhê ¸p dông kü thuËt s¶n xuÊt tiÕn tiÕn vµ c¸c thµnh tùu míi cña c«ng nghÖ th«ng tin, n¨ng suÊt lao ®éng x· héi t¨ng rÊt cao. Muèn tèi u ho¸ quy tr×nh s¶n xuÊt, gi¶m gi¸ thµnh, n©ng cao kh¶ n¨ng c¹nh tranh cña hµng ho¸, chØ cßn c¸ch c¶i tiÕn vµ hoµn thiÖn hÖ thèng qu¶n lý ph©n phèi vËt chÊt (Physical Distribution Managent) ®Ó gi¶m ®Õn møc thÊp nhÊt thiÖt h¹i do tån kho, ø ®äng nguyªn vËt liÖu, b¸n thµnh phÈm vµ thµnh phÈm.
HÖ thèng qu¶n lÝ ph©n phèi vËt chÊt hay cßn gäi lµ “Logistics” lµ nghÖ thuËt qu¶n lÝ sù vËn ®éng cña hµng ho¸, nguyªn vËt liÖu tõ khi mua s¾m, qua c¸c qu¸ tr×nh lu kho, s¶n xuÊt, ph©n phèi cho ®Õn khi ®a ®Õn tay ngêi tiªu dïng. HÖ thèng nµy gåm 4 yÕu tè c¬ b¶n sau: VËn t¶i – Marketing - Ph©n phèi - Qu¶n trÞ. Trong 4 yÕu tè nµy th× vËn t¶i lµ kh©u quan träng nhÊt, chi phÝ vËn t¶i chiÕm 1/3 tæng chi phÝ cña Logistics. V× vËy muèn gi¶m chi phÝ cña qu¸ tr×nh nµy ph¶i gi¶m chi phÝ vËn t¶i, bao gåm nhiÒu chÆng kh¸c nhau tõ n¬i s¶n xuÊt ®Õn n¬i tiªu thô ë c¸c níc kh¸c nhau. ViÖc vËn t¶i ph¶i ®¶m b¶o thêi gian giao hµng, ph¶i ®¶m b¶o cung cÊp nguyªn vËt liÖu cho s¶n xuÊt kÞp thêi ®óng lóc, cung cÊp hµng ho¸ kÞp thêi cho ngêi tiªu dïng, tõ ®ã gi¶m ®Õn møc thÊp nhÊt chi phÝ thiÖt h¹i do lu kho tån ®äng s¶n phÈm (Inventory Costs) ®Ó gi¶m toµn bé chi phÝ Logistics nãi chung. VËn t¶i ®a ph¬ng thøc ®· ®¸p øng ®îc yªu cÇu trªn.
2.3. VËn t¶i ®a ph¬ng thøc ra ®êi do yªu cÇu cña c¸ch m¹ng Container ®Æt ra
Cuéc c¸ch m¹ng Container trong nh÷ng n¨m 1960 víi sù ra ®êi cña tµu chuyªn dông chë Container kiÓu tæ ong, tµu RO-RO, cÇn cÈu giµn, ®· t¹o ra n¨ng suÊt lao ®éng cao trong ngµnh vËn t¶i biÓn, gi¶i quyÕt ®îc t×nh tr¹ng ïn t¾c tµu t¹i c¶ng nhng l¹i x¶y ra t×nh tr¹ng ïn t¾c container t¹i c¸c ®Çu mèi giao th«ng kh¸c. §iÒu nµy ®ßi hái ph¶i t¹o ra mét ph¬ng thøc vËn t¶i míi ®a hµng tõ n¬i göi ®Õn n¬i nhËn, hay nãi c¸ch kh¸c lµ t¹o ra mét hÖ thèng vËn t¶i tõ cöa tíi cöa (door to door transport) víi sù tham gia cña nhiÒu ph¬ng thøc vËn t¶i (®êng s¾t, ®êng thuû, «t«, hµng kh«ng). MÆt kh¸c, qu¸ tr×nh Container hãa, nh÷ng tiÕn bé kh¸c cña giao th«ng vËn t¶i th«ng tin lµ tiÒn ®Ò cho sù ra ®êi cña VT§PT.
3. C¬ së vËt chÊt kü thuËt cña vËn t¶i ®a ph¬ng thøc
3.1. C¸c ph¬ng thøc vËn t¶i ®a ph¬ng thøc
a. VËn t¶i Container trong vËn t¶i ®a ph¬ng thøc
VËn t¶i Container ra ®êi lµ mét cuéc c¸ch m¹ng lín trong vËn t¶i quèc tÕ, lµ chiÕc cÇu nèi c¸c ph¬ng thøc vËn t¶i thµnh mét thÓ thèng nhÊt phôc vô cho vËn chuyÓn hµng ho¸ trong container. Sù kÕt hîp nµy ®· t¹o nªn hiÖu qu¶ lín trong vËn chuyÓn hµng ho¸ tõ tay ngêi göi ®Õn kho c¶ng xuÊt sau ®ã vËn chuyÓn ®Õn kho c¶ng nhËn vµ ®Õn kho ngêi nhËn hµng. Qu¸ tr×nh vËn chuyÓn trªn thêng cã sù tham gia cña vËn t¶i «t«, ®êng s¾t, ®êng thuû, ®êng biÓn vµ ®êng hµng kh«ng. ViÖc phèi hîp chÆt chÏ c¸c ph¬ng tiÖn vËn t¶i cã ý nghÜa rÊt quan träng, nã t¹o nªn nh÷ng mèi quan hÖ vµ t¸c ®éng lÉn nhau gi÷a chóng, ®Æc biÖt ë ®Çu mèi vËn t¶i. §Ó ®¹t ®îc hiÖu qu¶ cao còng nh ®¸p øng ®îc yªu cÇu cña ngêi göi hµng vµ ngêi nhËn hµng trong qu¸ tr×nh vËn chuyÓn container víi sù tham gia cña nhiÒu ph¬ng thøc ph¶i phèi hîp sö dông hîp lÝ c¸c ph¬ng tiÖn kü thuËt ë c¸c ®iÓm xÕp dì, tæ chøc hîp lÝ c¸c luång «t«, toa tµu, ®¶m b¶o hÖ thèng th«ng tin th«ng suèt ®Ó qu¶n lÝ toµn bé qu¸ tr×nh vËn chuyÓn mét c¸ch thèng nhÊt.
VËn t¶i container cã nh÷ng u ®iÓm h¬n h¼n so víi c¸c ph¬ng ph¸p vËn chuyÓn b»ng bao gãi th«ng thêng, v× vËy nã chiÕm mét vÞ trÝ quan träng kh«ng thÓ thiÕu ®îc trong VT§PT vµ hiÖu qu¶ mµ vËn t¶i container mang l¹i còng chÝnh lµ hiÖu qu¶ kinh tÕ cña VT§PT.
b.VËn t¶i ®êng bé trong vËn t¶i ®a ph¬ng thøc
§Ó ®¶m b¶o an toµn vµ chÊt lîng trong vËn chuyÓn hµng cña hÖ thèng VT§PT trªn tuyÕn ®êng bé, c¸c tuyÕn ®êng ph¶i ®ñ tiªu chuÈn kü thuËt. Trong ®iÒu kiÖn cña níc ta, theo tiªu chuÈn thiÕt kÕ cÇu ®êng ViÖt Nam, c¸c tuyÕn ®êng bé phôc vô cho VT§PT ph¶i ®¹t tõ cÊp 3 trë lªn míi ®¶m b¶o an toµn khi vËn chuyÓn c¸c container 20’, 40’, cßn träng t¶i cho phÐp cña cÇu tµu ph¶i ®¹t tiªu chuÈn H.30 ®i qua (Tiªu chuÈn H.30 ®i qua nghÜa lµ cÇu ®ñ kh¶ n¨ng cho phÐp «t« chë hµng cã träng t¶i 35 tÊn).
Tiªu chuÈn ®êng cÊp 3 lµ mÆt ®êng ®îc tr¶i nhùa hoÆc bª t«ng nhùa cã thÓ chÞu ®îc träng t¶i cña c¸c lo¹i xe tõ 20 tÊn trë xuèng.
Trªn c¸c tuyÕn ®êng bé, ®Ó ®¶m b¶o cho xe cé ®i l¹i khi chë hµng th× kho¶ng kh«ng tõ mÆt cÇu, mÆt ®êng tíi vËt c¶n thÊp nhÊt (thanh ngang cÇu ch¹y díi ®¸y hÇm cÇu vît ®êng bé, cæng cÇu h·m, c¸c lo¹i ®êng èng, m¸ng dÉn níc) ph¶i ®ñ tiªu chuÈn ®é cao tõ 4,5 trë lªn.
Nh÷ng tiªu chuÈn cña c¬ së h¹ tÇng ®êng bé cßn ph¶i chó ý ®Õn c¶ b¸n kÝnh cong tèi thiÓu ph¶i ®¶m b¶o lµ 25m, cßn ë ®ång b»ng b¸n kÝnh cong cña ®êng ph¶i ®¶m b¶o tèi thiÓu lµ 130 m, ®é dèc kho¶ng 6-7%.
Nh vËy, c¬ së h¹ tÇng cña vËn t¶i ®êng bé ®¶m b¶o nh÷ng tiªu chuÈn quy ®Þnh míi ®em l¹i hiÖu qu¶ cho VT§PT.
c.VËn t¶i ®êng s¾t trong vËn t¶i ®a ph¬ng thøc
C¬ së h¹ tÇng cña vËn t¶i ®êng s¾t liªn quan ®Õn yªu cÇu cña VT§PT lµ c¸c c«ng tr×nh ®êng s¾t nh ®êng ray, nhµ ga, thiÕt bÞ bèc dì, b¶o qu¶n, b·i chøa hµng.
C¸c tuyÕn ®êng s¾t thêng x©y dùng theo c¸c khæ kh¸c nhau: lo¹i khæ hÑp 1m vµ khæ réng 1,435m. Lo¹i khæ ®êng nµo còng thÝch øng ®îc trong VT§PT.
ThiÕt bÞ vËn chuyÓn lµ c¸c toa xe ®êng s¾t cÇn ph¶i ®¶m b¶o tiªu chuÈn t¶i träng trôc tèi ®a. Søc chë cña toa xe phô thuéc vµo trôc cña nã, mÆt kh¸c t¸c ®éng tíi nÒn ®êng còng ¶nh hëng ë møc ®é kh¸c nhau tuú theo sè lîng trôc toa xe.
Trong c¸c ®èi tîng thuéc c¬ së h¹ tÇng cña vËn t¶i ®êng s¾t cßn cã c¸c ga ph©n lo¹i vµ chøa hµng, c¸c b·i chøa container ®êng s¾t néi ®Þa. C¸c b·i chøa hµng cÇn ph¶i trang bÞ ®Çy ®ñ ph¬ng tiÖn vµ bè trÝ khu vùc chuyÓn t¶i thÝch hîp ®Ó khi xÕp c¸c container lªn toa xe hoÆc khi dì hµng xuèng nhanh chãng, thuËn tiÖn víi thêi gian tèi thiÓu. Toµn bé diÖn tÝch b·i ph¶i ®îc tÝnh to¸n ®ñ vÒ søc chÞu t¶i, x¸c ®Þnh sè container cã thÓ chÊt ®îc, ph©n lo¹i b·i chøa container.
Nh vËy, trong VT§PT th× nh÷ng yªu cÇu tiªu chuÈn ho¸ quan träng nhÊt lµ sö dông c¸c toa xe chuyªn dông, c¸c thiÕt bÞ phôc vô thÝch hîp trªn c¸c ga vµ b·i chøa hµng.
d.VËn t¶i biÓn trong vËn t¶i ®a ph¬ng thøc
C¬ së vËt chÊt cña ngµnh vËn t¶i biÓn liªn quan nhiÒu ®Õn kÕt qu¶ ho¹t ®éng cña VT§PT, tríc hÕt lµ c¬ së h¹ tÇng ë c¶ng biÓn, c¸c kho chøa hµng, c¸c c¬ së phôc vô kh¸c,...
C¶ng biÓn lµ mét ®Çu mèi giao th«ng, n¬i tËp trung, n¬i giao hµng cña tÊt c¶ c¸c ph¬ng tiÖn vËn t¶i: ®êng s¾t, ®êng s«ng, ®êng bé, ®êng biÓn, vµ ®êng kh«ng. Trong VT§PT, c¸c c¶ng biÓn, ®Æc biÖt lµ c¸c bÕn container, hµng ®îc chuyÓn tõ ph¬ng tiÖn vËn t¶i biÓn sang c¸c ph¬ng tiÖn kh¸c hoÆc lu l¹i. C¸c bÕn c¶ng container kh¸c h¼n c¸c bÕn kh¸c ë chç: hµng lu kho, lu b·i t¹i c¶ng rÊt Ýt mµ chñ yÕu ®îc chuyÓn ®i khái bÕn cµng nhanh cµng tèt, tíi nh÷ng tr¹m chøa container hoÆc tíi c¸c c¶ng néi ®Þa. Do yªu cÇu cña hÖ thèng VT§PT, ®Ó cã thÓ di chuyÓn c¸c container nhanh chãng ph¶i trang bÞ ®Çy ®ñ c¸c ph¬ng tiÖn bèc xÕp container cã n¨ng suÊt cao, sö dông quy tr×nh c«ng nghÖ xÕp dì, vËn chuyÓn thÝch hîp. Xu híng hiÖn nay lµ ®a c¸c b·i chøa container c¸ch xa c¶ng.
e.VËn t¶i thuû trong vËn t¶i ®a ph¬ng thøc
NÕu sö dông c¸c tuyÕn ®êng thuû néi ®Þa phôc vô cho VT§PT th× cÇn ®Æc biÖt chó ý ®Õn ®iÒu kiÖn cña c¸c luång l¹ch trªn s«ng vµ c¸c bÕn c¶ng s«ng. C¸c luång ph¶i ®ñ ®é s©u cho c¸c tµu vµ sµ lan chë container víi tèc ®é ®¶m b¶o, ®Ó thêi gian vËn chuyÓn container b»ng ®êng thuû néi ®Þa kh«ng chËm h¬n vËn chuyÓn b»ng c¸c ph¬ng tiÖn vËn chuyÓn kh¸c.
C¸c bÕn c¶ng s«ng ®îc sö dông lµm bÕn chuyªn dïng bèc xÕp container ph¶i ®îc trang bÞ ®Çy ®ñ c¸c thiÕt bÞ cÇn cÈu, xe n©ng. NÕu lu th«ng container qua bÕn kh«ng nhiÒu (nhá h¬n 3000 chiÕc /n¨m) th× kh«ng nªn sö dông bÕn container chuyªn dông mµ chØ kÕt hîp bèc xÕp ë c¶ng tæng hîp, bëi v× chi phÝ ®Ó x©y dùng bÕn container lín h¬n nhiÒu.
3.2. C¸c ®Çu mèi chuyÓn tiÕp vµ th«ng tin trong vËn t¶i ®a ph¬ng thøc
a. C¶ng néi ®Þa (Inland Clearance Deport – ICD)
C¶ng néi ®Þa ®îc xem nh lµ mét yÕu tè cña c¬ së h¹ tÇng trong hÖ thèng VT§PT. C¶ng néi ®Þa ®îc ®Æt ë mét vÞ trÝ c¸ch xa c¶ng biÓn, ë s©u trong ®Êt liÒn, víi chøc n¨ng:
Lµm thñ tôc h¶i quan (c¸c container khi nhËp c¶ng ®îc chuyÓn th¼ng ®Õn c¶ng néi ®Þa ®Ó lµm thñ tôc)
N¬i chuyÓn tiÕp c¸c container sang c¸c ph¬ng tiÖn kh¸c, n¬i ®Ó gom hµng lÎ vµo container.
N¬i ®Ó hoµn chØnh thñ tôc chê xuÊt c¶ng.
Víi nh÷ng chøc n¨ng ®ã, c¸c c¶ng container néi ®Þa cÇn ®îc trang bÞ nh÷ng thiÕt bÞ chuyªn dïng phôc vô cho viÖc ®ãng vµ dì hµng khái container.
b.BÕn c¶ng container
X©y dùng bÕn container chuyªn dông ®ßi hái ph¶i ®¶m b¶o ®óng yªu cÇu kü thuËt, c«ng nghÖ vµ tæ chøc.
Mét trong nh÷ng yªu cÇu quan träng ®Ó x©y dùng bÕn container chuyªn dông lµ cÇn mét diÖn tÝch ®ñ lín ®Ó lµm n¬i ho¹t ®éng cña c¸c cÇn trôc trªn bê, lµm c¸c b·i b¶o qu¶n container, lµm ®êng ®i l¹i cho c¸c ph¬ng tiÖn ®êng s¾t, «t«, n¬i ®ç xe n©ng chuyÓn, n¬i lµm xëng phôc vô, n¬i lµm nhµ cöa cña c¬ quan qu¶n lÝ vµ hµnh chÝnh. Tuú theo ®iÒu kiÖn thùc tÕ vÒ lu lîng container cÇn xÕp dì th«ng qua bÕn c¶ng, còng nh nh÷ng ®iÒu kiÖn riªng cña mçi ®Þa ph¬ng mµ thiÕt kÕ diÖn tÝch bÕn c¶ng container cho phï hîp.
§é s©u cña bÕn cÇu tµu ®èi víi c¶ng container cì lín ph¶i ®¶m b¶o cho tµu container cã søc chë lín (trªn 2.000 TEU) vµo lµm hµng. Kh¶ n¨ng tiÕp nhËn tµu còng nh kh¶ n¨ng th«ng quan ë c¸c bÕn c¶ng container ph¶i tÝnh to¸n ®Ó kh«ng x¶y ra t×nh tr¹ng tµu ph¶i chê xÕp dì.
Trªn bÕn c¶ng container chuyªn dông thêng ®îc trang bÞ c¸c thiÕt bÞ bèc xÕp, n©ng chuyÓn cã n¨ng suÊt xÕp dì cao. Tæ hîp c¬ giíi ho¸ xÕp dì container trªn c¸c bÕn container chuyªn dông ®îc thiÕt kÕ ®ång bé ®¶m b¶o qu¸ tr×nh lµm hµng cho tµu, bèc xÕp, b¶o qu¶n vµ ph©n lo¹i trªn c¬ së mét s¬ ®å hîp lÝ.
c.ThiÕt lËp hÖ thèng truyÒn th«ng d÷ liÖu (Electronic Data Interchange – EDI )
HÖ thèng EDI lµ ph¬ng tiÖn phôc vô cho viÖc xö lý, lu tr÷ d÷ liÖu vµ liªn l¹c. Trong VT§PT, viÖc truyÒn th«ng tin d÷ liÖu lµ rÊt cÇn thiÕt. Do ®ã, mçi níc cÇn ph¶i thiÕt lËp mét hÖ thèng EDI ®Ó khai th¸c vµ cËp nhËt tíi tÊt c¶ c¸c ®¹i lÝ trong níc cã liªn quan, mµ cßn cã thÓ nèi m¹ng víi c¸c níc trong khu vùc còng nh víi m¹ng cña hÖ thèng th«ng tin toµn cÇu GII (Gobal International Infrastructure).
Kh¸i niÖm vÒ EDI hiÖn nay ®ang ®îc giíi thiÖu cho tÊt c¶ c¸c níc ph¸t triÓn, n¬i ®· thiÕt lËp nh÷ng m¹ng EDI lín ®Ó nèi gi÷a c«ng ty nµy víi c«ng ty kh¸c, c¸c bé phËn kiÓm to¸n hoÆc nh÷ng bé phËn cã liªn quan (h¶i quan, giao nhËn, h·ng hµng kh«ng, nhµ khai th¸c vËn t¶i container, c¸c chñ tµu).
HÖ thèng EDI ®ang ®îc ®Ò cËp ®Ó ®¶m b¶o cho ho¹t ®éng cña VT§PT ®¹t hiÖu qu¶ lµ ph¶i thiÕt lËp ®îc hÖ thèng truyÒn tin d÷ liÖu ë mçi níc vµ nèi m¹ng víi níc kh¸c. §©y lµ nh÷ng yÕu tè kh«ng thÓ thiÕu ®îc trong viÖc ph¸t triÓn c¬ së h¹ tÇng cña VT§PT.
3.3. Thñ tôc h¶i quan trong vËn t¶i ®a ph¬ng thøc
Môc ®Ých cña VT§PT lµ t¨ng tèc ®é giao hµng vµ gi¶m chi phÝ vËn t¶i. VT§PT quèc tÕ lµ vËn t¶i ®i suèt qua l·nh thæ cña nhiÒu níc kh¸c nhau. V× vËy, nÕu thñ tôc h¶i quan ë níc göi, níc ®Õn, níc qu¸ c¶nh qu¸ phiÒn hµ vµ phøc t¹p th× môc ®Ých cña VT§PT kh«ng nh÷ng kh«ng ®¹t ®îc mµ cßn k×m h·m sù ph¸t triÓn cña vËn t¶i vµ bu«n b¸n quèc tÕ.
C«ng íc cña Liªn hiÖp quèc vÒ VT§PT cã mét phô lôc gåm 6 ®iÒu nãi vÒ thñ tôc h¶i quan.
§iÒu 2 cña phô lôc nµy quy ®Þnh: “Hµng ho¸ trong VT§PT quèc tÕ nãi chung kh«ng ph¶i kiÓm tra h¶i quan trõ trêng hîp ph¶i thùc hiÖn nh÷ng quy t¾c, ®iÒu lÖ b¾t buéc. §Ó thùc hiÖn ®iÒu nµy, c¸c c¬ quan h¶i quan th«ng thêng tù h¹n chÕ ë møc kiÓm tra niªm phong h¶i quan vµ c¸c biÖn ph¸p niªm phong kh¸c t¹i c¸c ®iÓm xuÊt nhËp khÈu. Trõ khi vi ph¹m c¸c quy ®Þnh liªn quan ®Õn an ninh quèc tÕ vµ quèc gia, quy t¾c ®¹o ®øc ph¶i tu©n thñ thªm nh÷ng thñ tôc hoÆc yªu cÇu, ngoµi c¸c thñ tôc qu¸ c¶nh th«ng thêng”.
Trªn thÕ giíi ®· cã nhiÒu nç lùc ®Ó ®¬n gi¶n ho¸ vµ tiªu chuÈn ho¸ c¸c thñ tôc h¶i quan nh»m t¹o ®iÒu kiÖn cho bu«n b¸n ph¸t triÓn. Tõ n¨m 1921 ®· cã c«ng íc quèc tÕ vÒ tù do qu¸ c¶nh Barcelona. §Õn n¨m 1923 l¹i cã mét c«ng íc quèc tÕ vÒ ®¬n gi¶n ho¸ thñ tôc h¶i quan vµ c¸c thñ tôc kh¸c. HiÖp íc chung vÒ thuÕ quan vµ bu«n b¸n (GATT) 1974 còng cã nh÷ng ®iÒu kho¶n tiÕn bé vÒ híng nµy. N¨m 1950, Héi ®ång hîp t¸c h¶i quan ®· thµnh lËp díi sù b¶o trî cña Liªn hiÖp quèc, nh»m phèi hîp hµnh ®éng trong c«ng t¸c h¶i quan cña c¸c níc trªn thÕ giíi.
II. C¬ së ph¸p lÝ cña vËn t¶i ®a ph¬ng thøc
1. LuËt quèc gia
VËn t¶i ®a ph¬ng thøc quèc tÕ lµ ph¬ng ph¸p vËn t¶i cã hµnh tr×nh chuyªn chë hµng ho¸ ®i qua nhiÒu níc tõ ®iÓm ®Çu ®Õn ®iÓm cuèi, qua c¸c níc qu¸ c¶nh. Do ®ã mét trong nh÷ng c¬ së ph¸p lÝ kh«ng thÓ thiÕu ®îc cña VT§PT lµ hÖ thèng luËt quèc gia. Trong hÖ thèng luËt cña mçi quèc gia cã c¸c quy ®Þnh cho tõng ph¬ng thøc vËn t¶i (®êng biÓn, ®êng bé, ®êng hµng kh«ng) vµ cã thÓ cã hoÆc kh«ng cã c¸c quy ®Þnh cô thÓ riªng cho ph¬ng thøc vËn t¶i ®a ph¬ng thøc. Tuy nhiªn do VT§PT lµ sù kÕt hîp cña Ýt nhÊt 2 ph¬ng thøc vËn t¶i kh¸c nhau nªn nã vÉn chÞu sù ®iÒu chØnh cña c¸c luËt nh luËt hµng h¶i, luËt hµng kh«ng,...tuú thuéc vµo sè ph¬ng tiÖn vËn t¶i trong hµnh tr×nh chuyªn chë hµng ho¸. Bªn c¹nh ®ã trong hÖ thèng luËt quèc gia cßn cã c¸c luËt ®iÒu chØnh liªn quan ®Õn vËn t¶i nh: luËt h¶i quan, luËt thuÕ, luËt qu¸ c¶nh,...
2. LuËt quèc tÕ
2.1. C¸c c«ng íc quèc tÕ vÒ vËn t¶i
a.C¸c c«ng íc quèc tÕ vÒ vËn t¶i ®êng bé
Ngµy 19/05/1956 t¹i Geneve, C«ng íc quèc tÕ vÒ vËn t¶i ®êng bé ®· ®îc kÝ kÕt. Qua ®ã, thÕ giíi ®· thõa nhËn tÝnh ph¸p lÝ ph¶i tiªu chuÈn ho¸ c¸c ®iÒu kho¶n cña hîp ®ång chuyªn chë quèc tÕ b»ng ®êng bé, ®Æc biÖt lµ vÒ chøng tõ vËn t¶i vµ tr¸ch nhiÖm cña ngêi vËn chuyÓn. C«ng íc ®îc øng dông cho mäi hîp ®ång vËn t¶i hµng ho¸ b»ng «t« khi mµ n¬i nhËn hµng ®Ó chë vµ n¬i giao hµng lµ ë c¸c níc kh¸c nhau vµ Ýt nhÊt mét trong hai bªn tham gia c«ng íc.
Néi dung chñ yÕu cña c«ng íc lµ quy ®Þnh cô thÓ vÒ chøng tõ vËn t¶i (phiÕu göi hµng) vµ tr¸ch nhiÖm còng nh giíi h¹n tr¸ch nhiÖm cña ngêi vËn t¶i. C«ng íc ghi râ “C«ng íc nµy còng ¸p dông cho c¸c lé tr×nh vËn chuyÓn hµng ho¸ bao gåm c¶ ®êng biÓn, ®êng s¾t, ®êng thuû néi ®Þa hoÆc ®êng hµng kh«ng mµ hµng ho¸ kh«ng ph¶i dì khái ph¬ng tiÖn vËn t¶i. Trêng hîp bÞ mÊt m¸t h háng hoÆc chËm trÔ giao hµng kh«ng do c¸c ph¬ng tiÖn vËn t¶i néi bé mµ do c¸c ph¬ng tiÖn vËn t¶i kh¸c trong qu¸ tr×nh vËn chuyÓn th× tr¸ch nhiÖm thuéc vÒ c¸c ph¬ng tiÖn vËn t¶i kh¸c. Song nÕu ngêi vËn t¶i ®êng bé ®ång thêi lµ ngêi vËn t¶i c¸c ph¬ng thøc kh¸c th× tr¸ch nhiÖm thuéc vÒ vËn t¶i ®êng bé”.
b.C«ng íc quèc tÕ vÒ vËn t¶i ®êng s¾t
HiÖn nay trªn thÕ giíi cã 2 hÖ thèng vËn t¶i ®êng s¾t: mét ë c¸c níc T©y ¢u, Trung §«ng, B¾c Mü, theo c«ng íc quèc tÕ vÒ vËn t¶i ®êng s¾t vµ hÖ thèng thø hai ë Ch©u ¸, Liªn X«, §«ng ¢u theo HiÖp ®Þnh liªn vËn hµng ho¸ ®êng s¾t quèc tÕ.
b.1.C«ng íc quèc tÕ vÒ vËn chuyÓn hµng ho¸ b»ng ®êng s¾t (Convention Internaitonal Concernantle Transport Marchandles Chemins de Fer)
C«ng íc nµy ®îc kÝ n¨m 1961, ®îc ¸p dông trong viÖc chuyªn chë hµng ho¸ b»ng ®êng s¾t (COTIF- Convention Relative aux Transport Internationaux Feroviaires). C«ng íc nµy ®· cã hiÖu lùc tõ ngµy 1/5/1985. COTIF chñ yÕu ¸p dông ®Ó vËn t¶i ®i suèt gi÷a c¸c níc thµnh viªn b»ng mét chøng tõ vËn t¶i vµ trªn c¬ së mét hÖ thèng luËt lÖ. COTIF kh«ng chØ ¸p dông cho vËn t¶i ®êng s¾t mµ cßn më réng ra cho vËn t¶i ®a ph¬ng thøc gi÷a ®êng s¾t víi c¸c ph¬ng tiÖn vËn t¶i kh¸c nh vËn t¶i ®êng bé, vËn t¶i ®êng biÓn, ®êng thuû néi ®Þa. COTIF cã 2 phô lôc. Phô lôc A lµ quy t¾c vÒ vËn t¶i hµnh kh¸ch b»ng ®êng s¾t quèc tÕ vµ phô lôc B lµ quy t¾c thèng nhÊt vÒ hîp ®ång vËn chuyÓn hµng ho¸ b»ng ®êng s¾t quèc tÕ (Uniform Rules concerning the contract for International Carriage of Goods by Rail 1980). HiÖn nay cã 34 níc ë Ch©u ¢u, Trung §«ng, B¾c Mü tham gia COTIF vµ vËn dông quy t¾c trªn trong vËn chuyÓn hµng ho¸ b»ng ®êng s¾t. Quy t¾c thèng nhÊt gåm 7 ch¬ng, 66 ®iÒu kho¶n, quy ®Þnh vÒ c¸c vÊn ®Ò nh: ph¹m vi ¸p dông, ®iÒu kiÖn vµ c¸ch göi hµng, kÝ kÕt vµ thùc hiÖn hîp ®ång, giÊy göi hµng, kú h¹n chuyªn chë, tr¸ch nhiÖm cña ®êng s¾t, khiÕu n¹i vµ kiÖn tông,...
b.2.HiÖp ®Þnh liªn vËn hµng ho¸ ®êng s¾t quèc tÕ (SMGS)
N¨m 1951 t¹i Budapest (Hungary), ®¹i diÖn ®êng s¾t c¸c níc Anbani, Bungary, Céng hoµ d©n chñ §øc, Ba Lan, Rumani, Liªn X« vµ TiÖp Kh¾c ®· tho¶ thuËn vµ th«ng qua hiÖp ®Þnh chuyªn chë b»ng ®êng s¾t trong liªn vËn ®i suèt (MSG). HiÖp ®Þnh nµy cã hiÖu lùc tõ ngµy 1/11/1951 vµ ®îc ®æi tªn thµnh HiÖp ®Þnh liªn vËn chuyÓn ®êng s¾t quèc tÕ (SMGS) vµo n¨m 1953. VÒ sau c¸c níc Trung Quèc, TriÒu Tiªn, M«ng Cæ vµ ViÖt Nam (1956) ®· tham gia hiÖp ®Þnh. HiÖp ®Þnh ®îc söa ®æi vµ bæ sung lÇn cuèi cïng vµo n¨m 11/1997.
HÖ thèng vËn t¶i ®êng s¾t theo hiÖp ®Þnh SMGS cã ý nghÜa quan träng ®èi víi viÖc vËn t¶i hµng hãa xuÊt nhËp khÈu cña ViÖt Nam. Trong thêi kú tríc n¨m 1978, ®êng s¾t liªn vËn quèc tÕ ®· vËn chuyÓn 25% khèi lîng hµng ho¸ nhËp khÈu vµ 20% khèi lîng hµng ho¸ xuÊt khÈu cña ViÖt Nam víi Liªn X« vµ c¸c níc §«ng ¢u. Th«ng qua hÖ thèng ®êng s¾t nµy, còng cã thÓ tæ chøc vËn t¶i hµng ho¸ xuÊt nhËp khÈu ®Õn c¸c níc T©y, B¾c ¢u, Trung §«ng. Tõ ®Çu n¨m 1979, do chiÕn tranh biªn giíi ViÖt Trung phÝa Trung Quèc ®¬n ph¬ng ®ãng cöa ®êng s¾t liªn vËn quèc tÕ ®èi víi níc ta. Tõ ngµy 14/2/1996, ®êng s¾t liªn vËn quèc tÕ ®· ®îc nèi l¹i, më ra mét triÓn väng to lín ®èi víi viÖc vËn chuyÓn hµng ho¸ còng nh hµnh kh¸ch gi÷a ViÖt Nam víi c¸c níc thµnh viªn SMGS.
c.C¸c c«ng íc quèc tÕ vÒ vËn t¶i hµng kh«ng
Cho ®Õn nay cã c¸c c«ng íc vµ nghÞ ®Þnh th sau ®©y liªn quan ®Õn vËn chuyÓn hµng ho¸ quèc tÕ b»ng ®êng kh«ng:
C«ng íc quèc tÕ ®Ó thèng nhÊt mét sè quy t¾c vÒ vËn t¶i hµng kh«ng quèc tÕ, kÝ kÕt t¹i V¸c-sa-va ngµy 12/10/1929 , gäi t¾t lµ C«ng íc V¸c-sa-va (The Warsaw Convention);
NghÞ ®Þnh th söa ®æi c«ng íc V¸c-sa-va, kÝ kÕt t¹i Hague (The Hague Protocol);
C«ng íc bæ sung cho c«ng íc V¸c-sa-va ®Ó thèng nhÊt mét sè quy t¾c vÒ vËn t¶i hµng kh«ng quèc tÕ do mét ngêi kh«ng ph¶i lµ ngêi thÇu chuyªn chë (Contracting Carrier) thùc hiÖn, kÝ kÕt t¹i Guadalajara (Mexico) ngµy 18/9/1961, gäi t¾t lµ c«ng íc Guadalajara;
NghÞ ®Þnh th söa ®æi c«ng íc V¸c-sa-va sè 1,2,3,4 kÝ kÕt t¹i Montreal,...
C¸c c«ng íc quèc tÕ vÒ hµng kh«ng d©n dông: C«ng íc Paris 1919, c«ng íc Habana 1958, c«ng íc Rome 1933 (quy ®Þnh giíi h¹n tr¸ch nhiÖm cña ngêi khai th¸c hµng kh«ng ®èi víi ngêi thø ba); c«ng íc Rome 1952 bæ sung cho c«ng íc Rome 1933, c«ng íc Chicago 1944,...
d. C¸c c«ng íc quèc tÕ vÒ vËn t¶i ®êng biÓn
Cho ®Õn nay trªn thÕ giíi cã c¸c c«ng íc quèc tÕ vÒ vËn t¶i ®êng biÓn nh sau:
C«ng íc quèc tÕ ®Ó thèng nhÊt mét sè quy t¾c vÒ vËn ®¬n, kÝ kÕt t¹i Brussel ngµy 25/8/1924 (The International Convention for Reunification of Certain Rules relating to Bills of Lading, dated Brussel August 25,1924) gäi t¾t lµ c«ng íc Brussel. C«ng íc nµy cßn gäi lµ Quy t¾c Hague (Hague Rules) ®· cã hiÖu lùc tõ n¨m 1931, ®Õn nay còng ®· cã gÇn 90 níc tham gia.
NghÞ ®Þnh th Visby 1968, söa ®æi c«ng íc Brussels (Quy t¾c Hague) cã hiÖu lùc tõ ngµy 23/6/1977, cïng víi quy t¾c Hague t¹o thµnh Quy t¾c Hague - Visby.
C«ng íc Liªn hiÖp quèc vÒ chuyªn chë hµng ho¸ b»ng ®êng biÓn, kÝ kÕt t¹i Harmburg n¨m 1978, gäi t¾t lµ c«ng íc Harmburg hay quy t¾c Harmburg. C«ng íc nµy cã hiÖu lùc tõ ngµy 1/11/1992 sau khi cã ®ñ 20 níc phª chuÈn gia nhËp.
Ba quy t¾c trªn ®ang song song tån t¹i vµ ®ång thêi cã hiÖu lùc, chóng lµ nguån luËt ®iÒu chØnh vËn ®¬n.
2.2. C¸c chÕ ®Þnh ph¸p luËt mang tÝnh chÊt khu vùc vµ quèc tÕ ®èi víi vËn t¶i ®a ph¬ng thøc
a.C«ng íc Liªn hiÖp quèc vÒ vËn t¶i ®a ph¬ng thøc
Sù ra ®êi cña vËn t¶i ®a ph¬ng thøc lµ kÕt qu¶ cña xu híng th¬ng m¹i ho¸ toµn cÇu. Tuy nhiªn còng nh c¸c ph¬ng tiÖn vËn t¶i kh¸c, VT§PT ®ßi hái ph¶i ®îc quèc tÕ ho¸ dùa trªn cë së cña ph¸p luËt, mµ cô thÓ ho¸ lµ c«ng íc quèc tÕ vÒ VT§PT. ViÖc ban hµnh vµ ¸p dông c«ng íc vÒ VT§PT lµ viÖc lµm cÇn thiÕt ®¶m b¶o cho sù tån t¹i vµ ph¸t triÓn cña ph¬ng thøc vËn t¶i tiªn tiÕn nµy ®ång thêi kh¾c phôc ®îc nh÷ng hiÓu biÕt sai lÖch g©y tranh chÊp, kiÖn tông trong qu¸ tr×nh vËn t¶i. Bªn c¹nh ®ã, nhu cÇu ph¸t triÓn ngo¹i th¬ng ngµy cµng nhanh kÐo theo tr¸ch nhiÖm ph¸p lÝ cña ngêi vËn t¶i ngµy cµng cao. Mét trong nh÷ng tiÒn ®Ò cho sù ph¸t triÓn cña VT§PT lµ hÖ thèng luËt ph¸p nhÊt thÓ, ®Çy ®ñ vµ ch¾c ch¾n. Nh×n nhËn ®îc vÊn ®Ò, nhiÒu tæ chøc quèc tÕ ®· tiÕn hµnh nghiªn cøu nh»m ®a ra c¸c quy ph¹m ph¸p luËt u viÖt vÒ VT§PT.
N¨m 1935, c¸c tæ chøc th¬ng m¹i hµng h¶i vµ luËt ph¸p quèc tÕ ®· ®a ra nghiªn cøu vµ kiÕn nghÞ b¶n dù th¶o c«ng íc quèc tÕ vÒ VT§PT. B¶n dù th¶o nµy ®· ®îc bæ sung vµ söa ®æi nhiÒu lÇn song vÉn cßn bÊt cËp do sù ph¸t triÓn nhanh chãng cña quy tr×nh tæ chøc VT§PT.
N¨m 1973, Uû ban th¬ng m¹i vµ ph¸t triÓn cña Liªn hiÖp quèc (UNCTAD) ®· so¹n th¶o l¹i b¶n dù th¶o vµ hoµn thµnh vµo n¨m 1979. Qu¸ tr×nh sö dông cã tham kh¶o c¸c c«ng íc vËn t¶i quèc tÕ ®êng bé, ®êng s¾t, ®êng hµng kh«ng, quy t¾c Hague, quy t¾c Hague - Visby, quy t¾c Harmburg. Sau ®ã, héi nghÞ ngo¹i giao bµn vÒ c«ng íc VT§PT quèc tÕ ®îc Liªn hiÖp quèc triÖu tËp t¹i Geneve tõ ngµy 8-24/5/1980 ®· nhÊt trÝ th«ng qua c«ng íc mang tªn: “C«ng íc Liªn hiÖp quèc vÒ vËn t¶i ®a ph¬ng thøc quèc tÕ” ( United Nation Convention on International Multimodal Transport of Goods). Song do chØ cã 11 níc phª chuÈn nªn hiÖn nay c«ng íc vÉn cha cã hiÖu lùc.
b.B¶n quy t¾c vÒ chøng tõ vËn t¶i ®a ph¬ng thøc cña UNCTAD/ICC
Mét ®Æc trng cña VT§PT lµ trong suèt hµnh tr×nh VT§PT chØ sö dông mét chøng tõ lµm c¬ së cho viÖc vËn t¶i, giao nhËn hµng ho¸. Do ®ã, còng ®ßi hái ph¶i cã mét sù thèng nhÊt, quy chuÈn trong viÖc so¹n th¶o vµ ¸p dông c¸c mÉu chøng tõ VT§PT. B¶n quy t¾c vÒ chøng tõ VT§PT cña UNCTAD/ICC lµ mét c¬ së ®Ó nhiÒu tæ chøc quèc tÕ vÒ vËn t¶i vµ giao nhËn dùa vµo ®ã x©y dùng nªn c¸c mÉu chøng tõ mµ ngµy cµng ®îc ¸p dông réng r·i trªn thÕ giíi nh: FBL, COMBIDOC, MULTIDOC,...
B¶n quy t¾c quy ®Þnh râ nã chØ cã hiÖu lùc trong chõng mùc kh«ng m©u thuÉn víi nh÷ng quy t¾c b¾t buéc cña c¸c c«ng íc quèc tÕ hoÆc luËt quèc gia ¸p dông víi hîp ®ång VT§PT.
B¶n quy t¾c nµy lµ mét quy ph¹m ph¸p luËt tuú ý nªn trong trêng hîp muèn sö dông c¸c bªn ph¶i dÉn chiÕu trong hîp ®ång.
c. HiÖp ®Þnh khung cña c¸c níc ASEAN vÒ VT§PT vµ xóc tiÕn th¬ng m¹i.
§Ó ®¸p øng tèc ®é ph¸t triÓn vËn t¶i ®a ph¬ng thøc gi÷a c¸c níc trong khu vùc vµ víi c¸c níc thø 3 kh¸c, ®ång thêi còng nh»m cô thÓ ho¸ néi dung c«ng íc Liªn hiÖp quèc vÒ VT§PT theo ®Æc ®iÓm riªng cña khu vùc, ngµy 12-13/8/1996, cuéc häp cña tiÓu ban c«ng t¸c trï bÞ víi sù tham gia cña c¸c ®¹i biÓu Brunei, Malaixia, Philippine, Singapore, Th¸i Lan vµ ViÖt Nam, c¸c ®¹i biÓu cña hiÖp héi chñ tµu ASEAN vµ quan s¸t viªn cña Céng hoµ d©n chñ nh©n d©n Lµo ®· xem xÐt vµ th¶o luËn vÒ néi dung cña hiÖp ®Þnh khung ASEAN vÒ VT§PT vµ xóc tiÕn th¬ng m¹i (Draft ASEAN framework agreement on Multimodal Transport and Trade Facilitation).
3.C¸c chøng tõ cã liªn quan
Trong vËn t¶i ®a ph¬ng thøc cã 2 lo¹i chøng tõ quan träng ®îc quan t©m hµng ®Çu lµ hîp ®ång vËn t¶i ®a ph¬ng thøc vµ vËn ®¬n vËn t¶i ®a ph¬ng thøc. Hîp ®ång vËn t¶i ®a ph¬ng thøc lµ mét hîp ®ång mµ chiÕu theo hîp ®ång ®ã, ngêi ®iÒu hµnh cam kÕt thanh to¸n cíc phÝ vËn t¶i, tiÕn hµnh hoÆc t×m c¸ch thùc hiÖn qu¸ tr×nh vËn t¶i ®a ph¬ng thøc quèc tÕ, cßn vËn ®¬n vËn t¶i ®a ph¬ng thøc lµ b»ng chøng cña hîp ®ång vËn t¶i vµ lµ biªn lai nhËn hµng – chøng tõ chøng minh r»ng ngêi kinh doanh VT§PT ®· nhËn hµng cña ngêi uû th¸c ®Ó chuyªn chë ®Õn ®Þa ®iÓm giao hµng cuèi cïng theo ®óng c¸c ®iÒu kiÖn ®· tho¶ thuËn trong hîp ®ång vËn t¶i. Theo quy ®Þnh cña c«ng íc Liªn HiÖp Quèc vÒ VT§PT 1980 khi ngêi vËn t¶i ®a ph¬ng thøc nhËn tr¸ch nhiÖm vÒ hµng ho¸, anh ta sÏ cÊp ph¸t mét chøng tõ vËn t¶i ®a ph¬ng thøc.
Chøng tõ vËn t¶i ®a ph¬ng thøc lµ v¨n b¶n chøng minh cho mét hîp ®ång vËn t¶i ®a ph¬ng thøc, cho viÖc nhËn hµng ®Ó chë cña ngêi kinh doanh vËn t¶i ®a ph¬ng thøc (Multimodal Transport Operator-MTO) vµ cho viÖc cam kÕt cña MTO giao hµng phï hîp víi c¸c ®iÒu kho¶n, ®iÒu kiÖn cña hîp ®ång. Khi MTO nhËn hµng ®Ó chë, MTO hoÆc ngêi ®îc MTO uû quyÒn sÏ ph¸t hµnh mét chøng tõ VT§PT. Chøng tõ nµy lµ lo¹i cã thÓ lu th«ng ®îc (Negotiable) hoÆc kh«ng lu th«ng ®îc (Non-negotiable) tuú theo yªu cÇu cña ngêi göi hµng.
Trªn mét chøng tõ VT§PT ph¶i cã c¸c néi dung chñ yÕu sau:
TÝnh chÊt chung cña hµng ho¸, nh÷ng ký m· hiÖu chÝnh ®Ó nhËn d¹ng hµng ho¸. TÝnh chÊt nguy hiÓm cña hµng ho¸ nÕu cã, sè lîng kiÖn, träng lîng c¶ b× vµ nh÷ng chi tiÕt kh¸c do ngêi göi hµng cung cÊp;
T×nh tr¹ng bªn ngoµi cña hµng ho¸;
Tªn trô së kinh doanh chÝnh cña MTO;
Tªn ngêi göi hµng;
Tªn ngêi nhËn hµng nÕu do ngêi göi hµng chØ ®Þnh;
Ngµy vµ n¬i MTO nhËn hµng ®Ó chë;
N¬i giao hµng;
Ngµy vµ thêi gian giao hµng nÕu cã tho¶ thuËn gi÷a c¸c bªn;
Chøng tõ VT§PT lµ lu th«ng ®îc hay kh«ng lu th«ng ®îc;
Ngµy vµ n¬i cÊp chøng tõ VT§PT;
Ch÷ ký cña MTO vµ ngêi ®îc MTO uû quyÒn;
TiÒn cíc cho mçi ph¬ng tiÖn vËn t¶i nÕu cã tho¶ thuËn hoÆc tiÒn cíc do ngêi kh¸c tr¶;
Hµnh tr×nh VT§PT, c¸c ph¬ng tiÖn vËn t¶i tham gia vµ n¬i chuyÓn t¶i;
Quy ®Þnh vÒ viÖc ¸p dông c«ng íc;
Mäi chi tiÕt mµ c¸c bªn tho¶ thuËn dùa vµo nÕu kh«ng tr¸i víi luËt lÖ cña níc mµ ë ®ã chøng tõ VT§PT ®îc cÊp.
HiÖn nay trªn thÕ giíi cha cã mét mÉu chøng tõ VT§PT mang tÝnh chÊt quèc tÕ cho tÊt c¶ c¸c níc ¸p dông v× c«ng íc cña Liªn hiÖp quèc vÒ VT§PT vÉn cha cã hiÖu lùc. Tuy nhiªn, dùa vµo b¶n quy t¾c vÒ chøng tõ VT§PT cña UNCTAD/ICC, nhiÒu tæ chøc quèc tÕ vÒ vËn t¶i, giao nhËn ®· so¹n th¶o ra mét sè mÉu chøng tõ VT§PT mµ hiÖn nay ®îc sö dông kh¸ phæ biÕn. Ch¼ng h¹n nh Liªn ®oµn quèc tÕ c¸c hiÖp héi giao nhËn (FIATA- Federation Internationale des associatiãn de Transitaires et assimiles) ®· x©y dùng mÉu vËn ®¬n ®i suèt (FBL- FIATA Negotiable Multimodal Transport Bill of Lading). FBL lµ lo¹i vËn ®¬n ®îc sö dông réng r·i nhÊt trong VT§PT quèc tÕ hiÖn nay.VËn ®¬n FIATA ®îc so¹n th¶o gåm hai mÆt. MÆt mét cña vËn ®¬n FIATA ®îc in s½n trong c¸c kho¶ng trèng dµnh cho viÖc khai b¸o c¸c th«ng tin vµ chi tiÕt liªn quan ®Õn ph¬ng tiÖn vËn chuyÓn, c¶ng xÕp/dì, vÒ hµng ho¸, cíc phÝ vËn t¶i, ngêi göi hµng, ngêi nhËn hµng, ngµy vµ n¬i cÊp ph¸t vËn ®¬n .v.v…VËn ®¬n FIATA ®îc so¹n th¶o chung cho mäi thµnh viªn FIATA, nªn phÝa trªn bªn ph¶i vËn ®¬n ®îc ®Ó trèng dµnh cho c¸c héi viªn in biÓu tîng riªng cña h·ng/c«ng ty m×nh. Ngoµi ra, nÕu héi viªn nµo thuéc mét HiÖp héi quèc gia hay HiÖp héi khu vùc nµo ®Êy th× cã thÓ in thªm biÓu tîng cña hiÖp héi ®ã ®èi xøng víi biÓu tîng cña ICC. Néi dung cña vËn ®¬n FIATA lµ mét thÓ thèng nhÊt bao gåm c¸c ®iÒu kho¶n in s½n trªn mÆt mét vµ nh÷ng chi tiÕt ®._.îc ghi l¹i trªn mÆt mét vµ nh÷ng chi tiÕt ®îc ghi l¹i trªn mÆt hai sau khi ngêi giao nhËn ®· nhËn hµng ®Ó vËn chuyÓn.
Ngoµi ra cßn cã chøng tõ COMBIDOC do BIMCO so¹n th¶o chñ yÕu cho c¸c VO - MTO (Vesell Operating – Multimodal Transport Operator) sö dông; MULTIDOC do Héi nghÞ cña Liªn hiÖp quèc vÒ th¬ng m¹i vµ ph¸t triÓn (UNCTAD) so¹n th¶o trªn c¬ së c«ng íc Liªn hiÖp quèc vÒ VT§PT (lo¹i chøng tõ nµy Ýt ®îc sö dông do c«ng íc cha cã hiÖu lùc). Ngoµi ra c¸c h·ng tµu lín còng cã thÓ ph¸t hµnh chøng tõ VT§PT cho riªng m×nh. Lo¹i chøng tõ nµy lµ vËn ®¬n cã thÓ sö dông ®ång thêi cho vËn t¶i biÓn còng nh vËn t¶i ®a ph¬ng thøc. V× vËy nã cã tªn gäi lµ Combined Transport Bill of Lading hoÆc Bill of Lading for Combined Transport Shipment hoÆc Port to port shipment…
III. HiÖu qu¶ cña vËn t¶i ®a ph¬ng thøc
VËn t¶i ®a ph¬ng thøc lµ mét ph¬ng thøc vËn t¶i tiªn tiÕn trªn thÕ giíi hiÖn nay. Kinh nghiÖm thùc tÕ cña nhiÒu níc cã hÖ thèng vËn t¶i ®a ph¬ng thøc ph¸t triÓn ®· chøng minh tÝnh u viÖt cña nã so víi ph¬ng ph¸p chuyªn chë kh¸c. Díi c¸c gãc ®é kh¸c nhau, hiÖu qu¶ kinh tÕ cña vËn t¶i ®a ph¬ng thøc ®îc ®¸nh gi¸ kh¸c nhau.
VËn t¶i ®a ph¬ng thøc ra ®êi mang l¹i hiÖu qu¶ to lín cho c¸c bªn tham gia qu¸ tr×nh vËn t¶i (ngêi chñ hµng, ngêi giao nhËn, ngêi vËn chuyÓn,...)nãi riªng vµ cho x· héi nãi chung.
HiÖu qu¶ cña VT§PT lµ tæng hîp cña nh÷ng u ®iÓm, lîi Ých cña viÖc chuyªn chë hµng ho¸ b»ng container, cña viÖc gom hµng (consolidation) vµ ph¬ng ph¸p vËn chuyÓn ®i suèt (through transport). Tãm l¹i VT§PT cã nh÷ng u ®iÓm lîi Ých sau ®©y:
T¹o ra mét ®Çu mèi duy nhÊt trong viÖc vËn chuyÓn tõ cöa ®Õn cöa. Ngêi göi hµng chØ cÇn liªn hÖ víi mét ngêi duy nhÊt lµ MTO trong mäi viÖc liªn quan ®Õn vËn chuyÓn hµng ho¸ b»ng nhiÒu ph¬ng thøc vËn t¶i kh¸c nhau, kÓ c¶ viÖc khiÕu n¹i ®ßi hái båi thêng mÊt m¸t, h háng cña hµng ho¸.
T¨ng nhanh thêi gian giao hµng. §¹t ®îc ®iÒu nµy do gi¶m ®îc thêi gian chuyÓn t¶i vµ thêi gian hµng ho¸ lu kho t¹i c¸c n¬i chuyÓn t¶i nhê cã kÕ ho¹ch phèi hîp nhÞp nhµng gi÷a c¸c ph¬ng thøc vËn t¶i t¹o thµnh mét thao t¸c duy nhÊt (Single operation). Trªn nhiÒu tuyÕn ®êng VT§PT, tæng thêi gian vËn t¶i ®îc gi¶m ®¸ng kÓ so víi vËn t¶i ®¬n ph¬ng thøc.
Gi¶m chi phÝ vËn t¶i. Nhê sù kÕt hîp cña hai hay nhiÒu ph¬ng thøc vËn t¶i mµ gi¶m ®îc nhiÒu chi phÝ vµ thêi gian vËn t¶i. §Æc biÖt viÖc kÕt hîp gi÷a vËn t¶i ®êng biÓn vµ vËn t¶i ®êng kh«ng ®ang ®îc nhiÒu c«ng ty sö dông.
§¬n gi¶n ho¸ chøng tõ vµ thñ tôc. VT§PT sö dông mét chøng tõ duy nhÊt lµ chøng tõ VT§PT hoÆc vËn ®¬n ®a ph¬ng thøc. C¸c thñ tôc h¶i quan vµ qu¸ c¶nh còng ®îc ®¬n gi¶n ho¸ trªn c¬ së c¸c hiÖp ®Þnh, c«ng íc quèc tÕ hoÆc khu vùc hai bªn hay nhiÒu bªn.
VT§PT t¹o ra ®iÒu kiÖn tèt h¬n ®Ó sö dông ph¬ng thøc vËn t¶i, c«ng cô xÕp dì vµ c¬ së h¹ tÇng, tiÕp nhËn c«ng nghÖ vËn t¶i míi vµ qu¶n lý hiÖu qu¶ h¬n hÖ thèng vËn t¶i.
VT§PT t¹o ra nh÷ng dÞch vô vËn t¶i míi, gãp phÇn gi¶i quyÕt c«ng ¨n viÖc lµm cho x· héi.
§Ó tÝnh to¸n hiÖu qu¶ cña VT§PT trªn mét hµnh tr×nh nµo ®ã so víi vËn t¶i ®¬n ph¬ng thøc (Unimodal Transport) hoÆc vËn t¶i ®øt ®o¹n (Segmented Transport) ngêi ta kh«ng chØ ®¬n thuÇn so s¸nh chi phÝ bá ra mµ cßn ph¶i tÝnh ®Õn tÝnh an toµn cña hµng ho¸, kh¶ n¨ng giao hµng kÞp thêi vµ tÝnh thuËn tiÖn mµ mçi ph¬ng ¸n vËn t¶i ®em l¹i. VT§PT ®¸p øng ®îc yªu cÇu cña ®a sè chñ hµng lµ chØ muèn quan hÖ víi mét ngêi chuyªn chë, mét chøng tõ vËn t¶i vµ mét chÕ ®é tr¸ch nhiÖm.
Tuy vËy, ph¸t triÓn VT§PT ®ßi hái ph¶i ®Çu t kh¸ lín cho c¬ së h¹ tÇng nh ®êng s¸, cÇu cèng, ga c¶ng, bÕn b·i, tr¹m ®ãng gãi, giao nhËn container, ph¬ng thøc vËn t¶i xÕp dì,... §©y lµ mét trë ng¹i lín ®èi víi c¸c níc ®ang ph¸t triÓn. VÝ dô nh dù ¸n ®Çu t x©y dùng c¶ng trung chuyÓn container quèc tÕ Vòng Tµu theo ph¬ng thøc BOT cã tæng vèn ®Çu t lµ 630 triÖu USD, nÕu kh«ng cã sù hç trî cña tæ chøc quèc tÕ vµ liªn doanh víi níc ngoµi th× chóng ta khã cã thÓ thùc hiÖn ®îc mét dù ¸n cã gi¸ trÞ lín nh vËy.
ch¬ng II
Thùc tr¹ng vËn t¶i ®a ph¬ng thøc ë ViÖt Nam
vµ nh÷ng vÊn ®Ò ®Æt ra hiÖn nay
I. Sù ph¸t triÓn vËn t¶i ®a ph¬ng thøc trªn thÕ giíi vµ c¸c níc ASEAN
1. Sù ph¸t triÓn vËn t¶i ®a ph¬ng thøc trªn thÕ giíi
Ra ®êi tõ nh÷ng n¨m 1960, VËn t¶i ®a ph¬ng thøc ®· nhanh chãng ph¸t triÓn vµ ®îc coi lµ kÕt qu¶ tÊt yÕu cña cuéc c¸ch m¹ng khoa häc kü thuËt nãi chung vµ c¸ch m¹ng trong ngµnh vËn t¶i nãi riªng. Tuy nhiªn ë mçi ch©u lôc, mçi khu vùc, mçi quèc gia viÖc øng dông vËn t¶i ®a ph¬ng thøc l¹i cã nh÷ng ®iÓm kh¸c do sù kh¸c biÖt vÒ mÆt ®Þa lÝ, tÝnh chÊt th¬ng m¹i, c¬ së h¹ tÇng vµ chÝnh s¸ch cña ChÝnh phñ,...Tríc ®©y hµng ho¸ xuÊt nhËp khÈu tõ c¸c quèc gia ®ang ph¸t triÓn chñ yÕu lµ nguyªn phô liÖu, b¸n thµnh phÈm ë d¹ng th« hoÆc s¬ chÕ nh tµi nguyªn kho¸ng s¶n, l©m n«ng thuû s¶n s¬ chÕ. HiÖn nay t¨ng trëng kinh tÕ toµn cÇu dÉn tíi sù ph©n c«ng lao ®éng, hîp t¸c quèc tÕ ®ang trë thµnh nh©n tè thóc ®Èy ngµnh c«ng nghiÖp l¾p r¸p vµ chÕ biÕn tËp trung ph¸t triÓn t¹i c¸c níc ®ang ph¸t triÓn. Do c¸c thay ®æi trªn mµ tØ träng container ®îc sö dông trong vËn t¶i hµng ho¸ quèc tÕ t¨ng lªn ®¸ng kÓ, trong ®ã gãp phÇn kh«ng nhá lµ c¸c quèc gia “c«ng nghiÖp míi” (NICs).
T¹i Mü, níc ®îc coi lµ cã c«ng nghÖ vËn t¶i ®a ph¬ng thøc hµng ®Çu thÕ giíi. Mét sè h·ng tµu biÓn nh Sealand and America President Lines (APL) ®· phèi hîp víi ®êng s¾t tæ chøc c¸c tuyÕn vËn t¶i trªn bé. C¸c tr¹m, b·i tËp kÕt hµng VT§PT ®îc x©y dùng thµnh c¸c khu chuyªn dông. T¹i khu vùc phÝa B¾c, hai c«ng ty cì lín lµ c«ng ty quèc doanh Canadian National (CN) vµ c«ng ty t nh©n Canadian Pacific (CP) cã vai trß khëi ®Çu trong viÖc ph¸t triÓn VT§PT ë B¾c Mü . C¶ hai c«ng ty ®Òu së h÷u vµ kinh doanh m¹ng líi ®êng s¾t xuyªn toµn quèc. Kh«ng nh÷ng thÕ, c¸c c«ng ty nµy ®Òu cã cæ phÇn ë c¸c c«ng ty vËn t¶i biÓn, c¶ng biÓn vµ c¸c c«ng ty vËn t¶i «t«, c¸c h·ng hµng kh«ng. V× vËy kinh doanh VT§PT lµ ho¹t ®éng thêng xuyªn cña c¸c c«ng ty nµy. N¨m 1985, toµn bé container vËn chuyÓn qua c¸c c¶ng cña Mü ®¹t kho¶ng 11,5 triÖu TEU. Trªn 50% sè ®ã (kho¶ng 6,6 triÖu TEU) tËp trung ë c¸c c¶ng lín nh NewYork, Newjersey Seatle, Long Beach, L.A vµ Oakland. Th¸ng 6/1997, c¶ng Long Beach th«ng qua lín h¬n 30.000 TEU/th¸ng.
Cßn ë Ch©u ¢u, VËn t¶i ®a ph¬ng thøc b¾t ®Çu ph¸t triÓn vµo cuèi nh÷ng n¨m 1960 ®Ó phôc vô th¬ng m¹i quèc tÕ gi÷a c¸c c¶ng biÓn vµ trung t©m bu«n b¸n ë s©u trong néi ®Þa víi c«ng nghÖ vËn t¶i container nhê cã m¹ng líi ®êng s¾t vµ ®êng bé xuyªn quèc gia. Th¸ng 12/1967 ®¸nh dÊu sù ra ®êi cña tæ chøc quèc tÕ vÒ chuyªn chë hµng ho¸ b»ng container (Intercontainer) t¹i ch©u ¢u. Tæ chøc nµy bao gåm ®¹i diÖn cña 25 tæ chøc ®êng s¾t ch©u ¢u ®Ó phèi hîp c«ng t¸c vËn chuyÓn container trong vïng. ë V¬ng quèc Anh, gi÷a thËp kû 60 còng ®· b¾t ®Çu ¸p dông vËn t¶i ®a ph¬ng thøc. ë Liªn X«, tríc ®©y sö dông h×nh thøc nµy trªn tuyÕn chuyÓn t¶i hµng qu¸ c¶nh b»ng ®êng s¾t xuyªn qua Sibªri, ®îc khai th¸c tõ n¨m 1973 chë hµng tõ c¸c níc ch©u ¢u sang ch©u ¢u vµ ngîc l¹i. Tuy nhiªn, trong giai ®o¹n thËp kØ 60, 70, VT§PT còng cha ®îc ph¸t triÓn m¹nh. Bëi v× lóc bÊy giê còng chØ sö dông vËn t¶i «t«, cßn ®êng s¾t kh«ng thÝch hîp cho kho¶ng c¸ch ng¾n. H¬n n÷a nh÷ng sù kh¸c biÖt vÒ luËt lÖ, thÓ chÕ cña c¸c níc kh¸c nhau còng ®· h¹n chÕ sù ¸p dông cña VT§PT. §Õn n¨m 1985, ®êng s¾t ch©u ¢u ®· vËn chuyÓn 5,4 triÖu TEU, trong ®ã h¬n 80% phôc vô cho vËn t¶i quèc gia. Riªng Intercontainer ®· ®iÒu phèi trªn 900.000 TEU hµng ho¸ vËn chuyÓn quèc tÕ, trong ®ã kho¶ng 40% lµ hµng hãa vËn chuyÓn trªn c¸c tuyÕn ®êng s¾t nèi liÒn c¸c níc ch©u ¢u. Intercontainer ®· ®em l¹i kÕt qu¶ to lín trong viÖc ®iÒu phèi vµ ph¸t triÓn VT§PT theo c¸c tuyÕn ®êng s¾t toµn cÇu ch©u ¢u. Bªn c¹nh ®ã, do ®Æc ®iÓm vÒ vÞ trÝ ®Þa lÝ, vËn chuyÓn container b»ng «t« ë ch©u ¢u còng rÊt ph¸t triÓn v× hµnh tr×nh ng¾n l¹i nhanh chãng vµ hiÖu qu¶.
Trong giai ®o¹n hiÖn nay ë c¸c níc ch©u ¢u ®ang thùc hiÖn ®Èy m¹nh VT§PT. Trong kú häp bé trëng vËn t¶i cña c¸c níc thÞ trêng chung ch©u ¢u vµo th¸ng 6/1991 ë Brussel, nhãm c¸c nhµ chuyªn gia ®· tr×nh bµy b¸o c¸o vÒ kÕ ho¹ch ph¸t triÓn VT§PT ë c¸c níc ch©u ¢u. M¹ng líi c¸c tuyÕn VT§PT bao gåm 30 trôc ®êng chÝnh xuyªn qua c¸c níc trong ch©u lôc (vÝ dô tuyÕn Beniliuks- Italia, Liªn bang §øc, T©y Ban Nha, BØ - c¸c níc ®¶o Xcan®inavia). Theo dù b¸o cña c¸c chuyªn gia t vÊn vËn t¶i Kearney A.T, ®Ó sö dông tèi u tiÒm n¨ng cña VT§PT, ch©u ¢u cÇn thiÕt ph¶i lËp ra mét m¹ng líi vËn t¶i quèc tÕ ®Ó n©ng cao kh¶ n¨ng VT§PT gÊp 3 lÇn so víi hiÖn nay, ®¹t 43 triÖu tÊn/n¨m. §iÒu kiÖn quan träng ®Ó ®¹t ®îc môc tiªu ®ã lµ t¨ng cêng c¸c tuyÕn vËn t¶i qua Thuþ SÜ vµ ¸o. ë ch©u ¢u hiÖn nay, cã nh÷ng c«ng ty tÇm cì kinh doanh VT§PT. VÝ dô nh P&O, European Transport Services Group ®· ®Çu t c¬ së cña hä ë nhiÒu n¬i nh ë Liªn bang §øc, Hµ Lan, Thuþ SÜ, Ph¸p gåm 250 chi nh¸nh víi kho¶ng 6300 nh©n viªn, khai th¸c 2000 ®Çu kÐo moãc, 9000 ph¬ng tiÖn chuyÓn hµng, 7 tµu chë phµ, 48 sµ lan.
ë ch©u ¸, h×nh thøc tæ chøc VT§PT ®îc ¸p dông chËm h¬n do nh÷ng nguyªn nh©n sau ®©y:
C¬ së h¹ tÇng giao th«ng vËn t¶i, th«ng tin liªn l¹c cha ®¸p øng víi ®iÒu kiÖn phôc vô VT§PT;
ThiÕu hÖ thèng tæ chøc vËn chuyÓn thÝch øng;
ThiÕu kiÕn thøc chuyªn m«n nghiÖp vô;
C¬ së ph¸p lÝ trong níc cha phï hîp víi luËt lÖ vµ c«ng íc quèc tÕ.
Trong giai ®o¹n hiÖn nay c¸c níc Ch©u ¸ ®ang cã nhiÒu ®iÒu kiÖn thuËn lîi ®Ó ®Èy m¹nh VT§PT ®Æc biÖt lµ do t¨ng khèi lîng hµng vËn chuyÓn b»ng container xuÊt nhËp khÈu.
B¶ng 1.. S¶n lîng, tèc ®é t¨ng Container cña ViÖt Nam vµ Ch©u ¸
§¬n vÞ: TriÖu TEU
Níc
1990
1991
1992
1993
1994
1995
2000
2005
ViÖt Nam
0,03
0,06
0,15
0,27
0,42
0,65
1,4
3,5
Trung Quèc
1,3
1,72
2,11
2,63
3,33
4,2
8,83
17,6
Hång K«ng
4,2
5,74
7,5
9,2
10,15
11,14
18,33
23,25
§µi Loan
3,2
4,12
5,18
6,8
7,65
8,94
14,39
25,04
* Nguån:Ph¬ng ph¸p lùa chän tµu Container trong vËn t¶i ®a ph¬ng thøc ë ViÖt Nam - LuËn ¸n tiÕn sü cña NCS. Vò ThÕ B×nh - §¹i häc GTVT - 2000.
Sù ph¸t triÓn s«i ®éng cña s¶n xuÊt hµng ho¸ t¹o nªn sù trao ®æi giao lu bu«n b¸n ph¸t triÓn víi c¸c ch©u lôc kh¸c nhÊt lµ T©y ¢u vµ B¾c Mü lµm tiÒn ®Ò ®Ó ®Èy nhanh nhu cÇu VT§PT. Cuéc c¸ch m¹ng VT§PT ®ang chuyÓn dÇn tõ B¾c Mü vµ Ch©u ¢u sang khu vùc §«ng ¸ vµ §«ng Nam ¸, h×nh thµnh nh÷ng tuyÕn ®êng vËn chuyÓn hµng ho¸ xuyªn lôc ®Þa, xuyªn ®¹i d¬ng víi c¸c c¶ng ®Çu mèi n»m r¶i r¸c trªn kh¾p c¸c ch©u lôc. Mét minh chøng ®iÓn h×nh cho sù ph¸t triÓn VT§PT ë ch©u ¸, ®ã lµ Trung Quèc. Lµ mét quèc gia réng lín vµ ®«ng d©n nhÊt thÕ giíi, bøc tranh kinh tÕ cña Trung Quèc ®· cã nhiÒu ®æi kh¸c, vît xa c¸c níc l¸ng giÒng kÓ c¶ Liªn bang Nga vÒ nhiÒu mÆt trong ®ã cã VT§PT. Liªn bang Nga, tríc ®©y còng ®· tham gia c«ng íc VT§PT cña Liªn hiÖp quèc. Tuy nhiªn VT§PT ë Nga cho ®Õn nay vÉn chØ dõng l¹i ë vËn t¶i hµng qu¸ c¶nh b»ng ®êng s¾t xuyªn Sibªri ®îc khai th¸c tõ n¨m 1973 vµ theo tÝnh to¸n th× chØ kho¶ng 2-3% hµng container qu¸ c¶nh ®îc vËn chuyÓn qua Nga. VT§PT ë Nga cha ®îc ph¸t triÓn réng r·i do nhiÒu nguyªn nh©n nh c¬ së h¹ tÇng cßn thiÕu vµ yÕu, c¸c tæ chøc giao nhËn vËn t¶i bÞ chia thµnh 2 chøc n¨ng t¸ch rêi nhau (giao nhËn néi ®Þa riªng vµ quèc tÕ) vÊn ®Ò ph¸p lÝ liªn quan ®Õn VT§PT phøc t¹p, khã gi¶i quyÕt do viÖc thµnh lËp c¸c quèc gia míi trªn l·nh thæ Liªn X« tríc ®©y. Trong khi ®ã, Trung Quèc cã ®éi tµu biÓn víi tæng träng t¶i ®øng thø 8 trªn thÕ giíi, h¬n 130 c«ng ty kinh doanh vËn t¶i biÓn quèc tÕ, kho¶ng 300 c«ng ty giao nhËn vËn t¶i quèc tÕ, tÊt c¶ ®· t¹o nªn mét thÞ trêng s«i ®éng, thóc ®Èy sù ph¸t triÓn cña ho¹t ®éng ngo¹i th¬ng. SINOTRANS - Tæng c«ng ty vËn t¶i ngo¹i th¬ng Trung Quèc lµ mét tËp ®oµn lín thuéc Bé kinh tÕ vµ mËu dÞch ®èi ngo¹i vµ lµ tæ chøc ®Çu tiªn ¸p dông c«ng nghÖ vËn t¶i container vµo gi÷a thËp kû 60 vµ VT§PT vµo ®Çu thËp kû 80. §Õn cuèi n¨m 1991, riªng SINOTRANS cã 40 tµu chë container, hµng n¨m vËn chuyÓn 400.000 tÊn hµng. Cïng víi sù gia t¨ng cña vËn t¶i container, VT§PT còng ®¹t ®îc nh÷ng bíc ph¸t triÓn ®¸ng kÓ h×nh thµnh c¸c tuyÕn VT§PT nèi Trung Quèc víi c¸c níc trªn kh¾p c¸c ch©u lôc. ChÝnh phñ Trung Quèc hiÖn nay ®ang khuyÕn khÝch ph¸t triÓn ngµnh vËn t¶i container vµ vËn t¶i ®a ph¬ng thøc. N¨m 1991, cã 2,1 triÖu TEU ®îc th«ng qua c¸c c¶ng víi trªn 100 tµu container chuyªn s©u sau n¨m 1997 khi Hongkong ®îc trao tr¶ l¹i Trung Quèc. VT§PT ë Trung Quèc thùc sù trë thµnh thÕ m¹nh cã thÓ so s¸nh vµ c¹nh tranh víi bÊt k× quèc gia nµo cã ngµnh vËn t¶i tiªn tiÕn trªn thÕ giíi. Tuy nhiªn ®Ó kh«ng bÞ tôt hËu trong cuéc chiÕn kinh tÕ nãi chung vµ cuéc c¹nh tranh vËn t¶i nãi riªng, Trung Quèc vÉn cÇn cã nh÷ng c¸ch t©n trong c¬ së h¹ tÇng còng nh trong hÖ thèng qu¶n lÝ vµ thñ tôc.
Theo xu thÕ chung cña thÕ giíi, hiÖn nay VËn t¶i ®a ph¬ng thøc ®· trë thµnh mét cuéc c¸ch m¹ng trong ngµnh vËn t¶i ®Æc biÖt ë c¸c níc §«ng ¸ vµ Nam ¸, sù ph¸t triÓn cña VT§PT thùc sù lµm ngêi ta ph¶i kinh ng¹c. Nh÷ng c¸i tªn Singapore, Hongkong, Thîng H¶i, Kobe víi sè lîng container th«ng qua tÝnh tíi hµng triÖu TEU mçi n¨m cho thÊy kh¶ n¨ng ph¸t triÓn cña ngµnh c«ng nghiÖp vËn t¶i Ch©u ¸, m¾t xÝch nèi liÒn §«ng - T©y, Nam - B¾c b¸n cÇu.
2. Sù ph¸t triÓn vËn t¶i ®a ph¬ng thøc trong c¸c níc ASEAN
C¸c quèc gia trong khu vùc §«ng Nam ¸, hiÖn nay lµ HiÖp héi c¸c quèc gia §«ng Nam ¸, viÕt t¾t lµ ASEAN gi÷ vÞ trÝ ngµy cµng quan träng trong nÒn kinh tÕ thÕ giíi. Trong nh÷ng n¨m gÇn ®©y, ë c¸c níc trong khu vùc, ®Æc biÖt lµ c¸c níc c«ng nghiÖp míi (NICs) ®· ®¹t ®îc tèc ®é ph¸t triÓn kinh tÕ cao, nhê ®ã th¬ng m¹i vµ vËn t¶i ph¸t triÓn nhanh chãng. C¸c quèc gia nµy ®· ®¹t ®îc nh÷ng thµnh tùu rÊt lín trong lÜnh vùc vËn t¶i, c¶i t¹o vµ x©y dùng m¹ng líi giao th«ng vËn t¶i, më réng vµ hiÖn ®¹i ho¸ c¸c c¶ng biÓn, ph¸t triÓn ®éi tµu, ph¸t triÓn c«ng nghiÖp ®ãng tµu vµ m¹ng líi tµu biÓn... Mçi níc trong khu vùc ®Òu cã xu híng t¹o mäi kh¶ n¨ng ®Ó ph¸t triÓn giao th«ng phôc vô cho sù nghiÖp c«ng nghiÖp ho¸, hiÖn ®¹i ho¸ nÒn kinh tÕ quèc d©n, cho viÖc më réng ngo¹i th¬ng, n©ng cao vai trß vµ vÞ trÝ cña ®Êt níc trªn trêng quèc tÕ.
Nhê sù ph¸t triÓn cña nÒn s¶n xuÊt hµng ho¸ vµ sù më réng lÜnh vùc trong ngo¹i th¬ng ®· kÐo theo sù ph¸t triÓn cña nh÷ng ngµnh dÞch vô kh¸c. Ngµnh vËn t¶i ë Singapore, Malaixia, In®«nªxia, Th¸i Lan,...®· ®¹t ®îc tr×nh ®é ngang tÇm quèc tÕ, trong ®ã ph¶i kÓ ®Õn qu¸ tr×nh Container ho¸ vËn t¶i.
Qu¸ tr×nh Container ho¸ vËn t¶i ë c¸c níc §«ng Nam ¸ cã nh÷ng ®Æc ®iÓm riªng cña nã. Vµo giai ®o¹n cuèi nh÷ng n¨m 1970, ®Çu thËp niªn 1980, u thÕ cña Container cha ®îc ph¸t huy ®¸ng kÓ. Nhng trong thËp kû 80 ®Õn nay, khèi lîng hµng ho¸ vËn chuyÓn b»ng Container t¨ng vät vµ chiÕm vÞ trÝ chñ yÕu trong vËn chuyÓn hµng ho¸ quèc tÕ. Trong vßng 10 n¨m trë l¹i ®©y, tèc ®é container ho¸ ë c¸c níc ASEAN rÊt cao, t¬ng ®¬ng 12% n¨m. NhiÒu c¶ng biÓn trong khu vùc nh Singapore ®· trë thµnh c¶ng container lín nhÊt nh× thÕ giíi. C¸c c¶ng nh: Penang, Kelang, Tan Jiung Perac, Xurabaya, Klong Tuay, Bangkok,...®ang më réng c¸c bÕn container phôc vô cho vËn t¶i quèc tÕ.
B¶ng 2:
N¨ng lùc th«ng qua cña c¶ng Container ë §«ng Nam ¸
§¬n vÞ: TriÖu TEU/n¨m
C¶ng
1994
1995
1996
1997
1998
1999
2000
2005
Malaixia
2,10
2,45
2,45
2,45
2,45
2,45
3,65
3,65
Singapore
14,05
16,45
16,45
16,45
20,20
22,45
22,45
26,80
In®«nªxia
1,8
1,8
2,45
2,75
3,25
3,25
4,05
4,05
Th¸i Lan
1,85
1,85
1,85
2,35
2,35
3,15
3,15
3,15
Philippine
2,35
2,35
2,35
2,35
2,6
2,6
2,6
2,6
ViÖt Nam
0,05
0,25
0,25
0,35
0,65
0,65
0,65
0,65
§«ng nam ¸
22,2
25,15
25,15
25,90
31,5
34,55
36,55
40,90
Nguån: Ocean Shipping Contsultants
Trªn thÕ giíi cã 20 c¶ng cì lín víi khèi lîng th«ng qua trªn 1 triÖu TEU/n¨m, trong ®ã cã 11 c¶ng th«ng qua trªn 2 triÖu TEU/n¨m. §Æc biÖt cã 3 c¶ng: Hongkong, Singapore, Kaoshiung ë §«ng Nam ¸ ®øng ®Çu thÕ giíi vÒ lîng hµng container th«ng qua c¶ng. C¸c tuyÕn chë container nh:
TuyÕn ViÔn §«ng - Ch©u ¢u, sö dông tµu Sub - Panamax;
TuyÕn ViÔn ®«ng - §Þa Trung H¶i, sö dông tµu Handy;
TuyÕn ViÔn ®«ng - B¾c Mü , sö dông tµu Panamax;
TuyÕn trong khu vùc §«ng Nam ¸ lµ tuyÕn ng¾n h¬n, sö dông Feeder th«ng thêng. Hµng b¸ch ho¸ tæng hîp gia t¨ng lµm t¨ng trëng tµu chë vµ bÕn c¶ng Container ë §«ng B¾c ¸ vµ §«ng Nam ¸ khiÕn hÇu hÕt c¸c quèc gia cã biÓn vïng nµy ®· ®Çu t m¹nh mÏ vµo viÖc ph¸t triÓn c¶ng.
Riªng nhu cÇu vÒ c¶ng container ë §«ng Nam ¸ t¨ng 170% trong giai ®o¹n 1996-2000, vµ sau ®ã cßn ph¸t triÓn nhanh h¬n vµo nh÷ng n¨m 2000-2010 (theo nguån Ocean Shipping Consultans). ë ViÖt Nam, lîng Container lu©n chuyÓn t¨ng 12 lÇn kÓ tõ n¨m 1993-2000. Còng trong giai ®o¹n nµy, tÝnh b×nh qu©n 5 níc (Malaixia, Th¸i Lan, In®«nªxia, Philippine vµ ViÖt Nam) t¨ng 94% víi lîng hµng t¨ng 6,85 triÖu TEU, riªng Singapore t¨ng 95% víi sè lîng hµng 10,95 triÖu TEU. Khèi lîng t¨ng chñ yÕu lµ hµng ho¸ th«ng qua c¶ng chuyÓn t¶i.
Nh×n vµo ho¹t ®éng vËn t¶i biÓn c¸c níc trong khu vùc cho thÊy hµng n¨m ®éi tµu Container ë khu vùc ph¸t triÓn m¹nh, ®Çu n¨m 2000 vËn t¶i biÓn t¬ng ®¬ng 105 triÖu TEU, íc tÝnh 250 triÖu TEU vµo n¨m 2010. Riªng c¶ng Singapore cã møc tiÕp nhËn vËn chuyÓn cao nhÊt (t¬ng ®¬ng 40 triÖu TEU).
Bªn c¹nh ®ã, nh»m gi¶m tèi ®a nh÷ng chi phÝ khai th¸c vµ duy tr× ho¹t ®éng cña ®éi tµu, c¸c níc ASEAN còng coi träng viÖc ph¸t triÓn c¸c lo¹i tµu cã träng t¶i lín h¬n, lùa chän c¶ng trung t©m vµ thµnh lËp c¸c ®éi tµu cã träng t¶i lín. §iÓn h×nh lµ c¶ng Algeseras vµ Kaoshiung, n¬i mµ c¸c chñ tµu Maerk ®ang khai th¸c triÖt ®Ó. §ång thêi mçi níc trong khu vùc ®Òu tù s½n sµng vËn chuyÓn hµng ho¸ th¬ng m¹i cña m×nh nÕu ®ã lµ hµng vËn t¶i suèt vµ nÕu cã thÓ th× thu hót thªm vËn t¶i trung chuyÓn cña mét sè níc l¸ng giÒng. V× thÕ, hiÖn nay mét lo¹t c¶ng ®ang h×nh thµnh vµ ®îc coi nh c¶ng trung t©m ë khu vùc nh: c¶ng Klang ë Malaixia ®· ph¸t triÓn 2 Terminal, c¶ng nµy cßn tiÕp tôc më réng thªm 6 cÇu tµu míi ë phÝa T©y, n©ng cao c«ng suÊt xÕp dì lªn t¬ng ®¬ng 1 triÖu TEU. Theo kÕ ho¹ch ë BaTam còng x©y dùng 1 c¶ng míi cã c«ng suÊt 2,4 triÖu TEU. Cßn Brunei còng u tiªn ph¸t triÓn c¶ng Muata thµnh c¶ng trung chuyÓn cña khu vùc, c«ng suÊt 500.000 TEU. ChÝnh phñ Philippine ®ang ®Çu t 114 triÖu USD ®Ó më réng c¶ng container quèc tÕ Manila nh»m ®a c«ng suÊt lªn 1,2 triÖu TEU.
Nh÷ng n¨m qua, díi sù hç trî cña c¸c tæ chøc quèc tÕ nh ESCAP, c¸c níc ASEAN ®ang ®Èy m¹nh viÖc ¸p dông vËn t¶i ®a ph¬ng thøc ë mçi níc thµnh viªn. C¸c níc ASEAN tõ l©u ®· nhËn thøc râ tÇm quan träng cña hÖ thèng vËn t¶i ®a ph¬ng thøc, mét h×nh thøc tiªn tiÕn, hç trî vµ thóc ®Èy th¬ng m¹i quèc tÕ.
singapore
Singapore cã ®iÒu kiÖn hÕt søc thuËn lîi trong viÖc ph¸t triÓn vËn t¶i ®a ph¬ng thøc. Singapore lµ ®Çu mèi giao th«ng quan träng trong bu«n b¸n quèc tÕ, l¹i cã c¬ së h¹ tÇng rÊt ph¸t triÓn, cã c¶ng biÓn lín vµ hiÖn ®¹i, céng thªm c¸c c«ng ty vËn t¶i vµ tæ chøc giao nhËn cã tr×nh ®é vµ kinh nghiÖm nh HiÖp héi c¸c chñ tµu Singapore, HiÖp héi giao nhËn Singapore.
§Æc biÖt Singapore ®· thµnh lËp mét c¬ quan ®¨ng kÝ hµnh nghÒ cho c¸c MTO, ho¹t ®éng tõ n¨m 1995, ®©y lµ mét biÖn ph¸p ®Ó t¨ng cêng tÝn nhiÖm, tr¸ch nhiÖm cña MTO. Bªn c¹nh ®ã, Singapore ®ang tõng bíc hoµn thiÖn viÖc x©y dùng c¸c luËt lÖ vµ thÓ chÕ liªn quan ®Õn ho¹t ®éng cña vËn t¶i ®a ph¬ng thøc nh LuËt ®¨ng kÝ tµu, c¸c luËt vËn chuyÓn ®êng biÓn, ®êng kh«ng.
malaixia
HiÖn nay, ChÝnh phñ Malaixia ®ang tiÕn hµnh so¹n th¶o c¸c ®iÒu luËt ®Ó t¹o ®iÒu kiÖn cho sù ph¸t triÓn cña vËn t¶i ®a ph¬ng thøc, toµn bé ho¹t ®éng cña vËn t¶i ®a ph¬ng thøc yªu cÇu ph¶i ®îc ChÝnh phñ b¶o hé, quy ®Þnh c¸c ®iÒu kiÖn b¶o hé vµ híng dÉn c¸c thñ tôc th¬ng m¹i. Ngoµi ra hä cßn thùc hiÖn viÖc ®¬n gi¶n ho¸ c¸c thñ tôc ë c¶ng nh giao nhËn, lu kho, lu b·i.
HiÖn nay ChÝnh phñ Malaixia ®· ®ång ý thµnh lËp HiÖp héi giao nhËn ®Ó híng dÉn thùc hiÖn ch¬ng tr×nh huÊn luyÖn vµ n©ng cao kh¶ n¨ng ho¹t ®éng cña vËn t¶i ®a ph¬ng thøc. ChÝnh phñ sÏ tiÕp tôc lËp kÕ ho¹ch vµ thùc hiÖn c¸c biÖn ph¸p ®Ó t¨ng cêng c¬ së h¹ tÇng giao th«ng vËn t¶i, xem xÐt vµ më réng c¸c dÞch vô tËp trung vµo viÖc khuyÕn khÝch ph¸t triÓn vËn t¶i ®a ph¬ng thøc.
th¸i lan
So víi c¸c níc thµnh viªn kh¸c, Th¸i Lan lµ mét níc ®· cã sù chuÈn bÞ kh¸ tèt cho viÖc ph¸t triÓn vËn t¶i ®a ph¬ng thøc nh vÒ c¬ së h¹ tÇng vµ nghiÖp vô trong vËn t¶i ®a ph¬ng thøc.
Uû ban vËn t¶i ®a ph¬ng thøc cña Th¸i Lan ®· ®îc ChÝnh phñ Th¸i Lan thµnh lËp tõ th¸ng 12 n¨m 1993. Uû ban nµy ®ãng vai trß nh mét tæ chøc t vÊn, phèi hîp víi Bé Giao th«ng vËn t¶i vµ Bu ®iÖn ®a ra c¸c biÖn ph¸p thóc ®Èy sù ph¸t triÓn cña vËn t¶i ®a ph¬ng thøc nh c¶i t¹o hÖ thèng c¬ së h¹ tÇng, x©y dùng c¸c luËt lÖ , thÓ chÕ, ph¸t triÓn m¹ng EDI, thµnh lËp c¸c MTO.
Th¸i Lan ®ang ë trong qu¸ tr×nh thiÕt lËp m¹ng EDI quèc gia. ChÝnh phñ ®· phª chuÈn cho Uû ban c«ng nghÖ quèc gia (NITC) thiÕt lËp dÞch vô EDI vµ ®· ®a vµo ho¹t ®éng n¨m 1997. Th¸i Lan còng ®ang xem xÐt l¹i hÖ thèng luËt lÖ, ph¸p chÕ trong níc ®Ó thÝch øng víi c¸c c«ng íc vµ tËp qu¸n quèc tÕ trong vËn t¶i ®a ph¬ng thøc.
HiÖn nay, ë Th¸i Lan, HiÖp héi giao nhËn vËn t¶i ®ãng vai trß tÝch cùc trong viÖc tæ chøc c¸c cuéc héi th¶o, huÊn luyÖn nhiÒu ch¬ng tr×nh ë møc ®é quèc gia gåm c¸c kho¸ häc vÒ MTO vµ c«ng t¸c giao nhËn.
Sù ph¸t triÓn vËn t¶i ®a ph¬ng thøc m¹nh mÏ trong khu vùc vµ trªn thÕ giíi ®ßi hái c¸c níc ASEAN liªn kÕt l¹i víi nhau gióp nhau cïng ph¸t triÓn, t¹o ra m«i trêng kinh doanh lµnh m¹nh.
Tãm l¹i, c¸c níc ASEAN ®ang t¨ng cêng ®Èy m¹nh ph¸t triÓn vËn t¶i ®a ph¬ng thøc víi sù gióp ®ì cña c¸c tæ chøc quèc tÕ nh ESCAP nh»m:
Hµi hoµ c¸c luËt lÖ, nguyªn t¾c gi÷a c¸c níc thµnh viªn liªn quan ®Õn kinh doanh vËn t¶i ®a ph¬ng thøc;
Hµi hoµ vµ xem xÐt l¹i c¸c h¹n chÕ liªn quan ®Õn vËn t¶i ®êng bé vµ container;
Xem xÐt l¹i giíi h¹n tr¸ch nhiÖm cho phï hîp víi thùc tÕ cña c¸c C«ng íc quèc tÕ;
Ph¸t triÓn c¬ së h¹ tÇng, thiÕt lËp m¹ng líi EDI gi÷a c¸c MTO, c¸c c¬ quan giao nhËn vµ tæ chøc Nhµ níc;
Ph¸t triÓn nguån nh©n lùc, ®Ò ra c¸c ch¬ng tr×nh ®µo t¹o vµ n©ng cao kü thuËt nghiÖp vô vËn t¶i ®a ph¬ng thøc ë møc ®é quèc gia vµ thùc hiÖn trao ®æi ch¬ng tr×nh ®µo t¹o gi÷a c¸c quèc gia.
II. Thùc tr¹ng vËn t¶i ®a ph¬ng thøc ë ViÖt Nam
1. T×nh h×nh ¸p dông vËn t¶i ®a ph¬ng thøc ë ViÖt Nam
VËn t¶i ®a ph¬ng thøc lµ mét h×nh thøc vËn t¶i tiªn tiÕn, u viÖt trong hÖ thèng vËn t¶i liªn vËn quèc tÕ, nã phôc vô rÊt hiÖu qu¶ cho bu«n b¸n quèc tÕ. VËn t¶i ®a ph¬ng thøc ®· ®îc tiÕn hµnh ë ViÖt Nam tõ tríc nh÷ng n¨m 90 song cha ph¸t triÓn ®óng víi tÇm quan träng cña nã vµ møc ®é ¸p dông rÊt h¹n chÕ, cha hoµn thiÖn quy tr×nh c«ng nghÖ b¾t buéc sö dông trong vËn t¶i ®a ph¬ng thøc. N¨m 1994-1995, ngµnh giao th«ng vËn t¶i ®· phèi hîp víi c¸c ngµnh nghiªn cøu ®Ò tµi cÊp Nhµ níc vÒ øng dông VT§PT ë ViÖt Nam. Trong chÝnh s¸ch ph¸t triÓn khoa häc, c«ng nghÖ cña ngµnh giao th«ng vËn t¶i ®· ®Ò cËp tíi viÖc ph¸t triÓn VT§PT. HiÖp héi giao nhËn kho vËn ViÖt Nam ®îc thµnh lËp th¸ng 11 n¨m 1993 ®Ó gióp c¸c héi viªn ph¸t triÓn kinh doanh ngµnh nghÒ trong ®ã cã kinh doanh VT§PT. Mét sè kho ngo¹i quan vµ c¶ng c¹n container ®· h×nh thµnh ë hai miÒn B¾c - Nam. Kh«ng Ýt c¸n bé lµm c«ng t¸c giao nhËn vËn t¶i ®êng biÓn ®· cã hiÓu biÕt tèt vÒ VT§PT. N¨m 1985 chØ míi cã 12.800 TEU th«ng qua c¸c c¶ng biÓn ViÖt Nam th× ®Õn n¨m 2000 ®· cã trªn 1.147.572 TEU. HiÖn nay, ViÖt Nam ®· cã tµu chuyªn chë hµng container. Kho¶ng 40% hµng xuÊt khÈu cña ViÖt Nam lµ hµng container. HiÖn nay, chóng ta cã 279 c«ng ty tµu biÓn, 159 c«ng ty giao nhËn vËn t¶i.
B¶ng3 : Dù b¸o hµng ho¸ vËn chuyÓn b»ng Container qua c¶ng biÓn ViÖt nam
§¬n vÞ: ngµn tÊn
STT
Tªn hµng
Khèi lîng hµng ho¸ th«ng qua
Khèi lîng hµng ho¸ vËn chuyÓn b»ng container
N¨m 2000
N¨m 2010
N¨m 2000
N¨m 2010
1
H¶i phßng
5.000
7.000
1.500
3.200
2
C¸i L©n
2.500
18.600
240
2.500
3
NghÖ TÜnh
1.400
2.700
500
1.704
4
§µ N½ng
2.200
8.400
1.000
4.000
5
Quy Nh¬n
1.000
2.000
150
320
6
Sµi Gßn
11.000
16.000
4.400
8.000
7
Vòng Tµu
2.200
23.000
170
4.900
Tæng céng
25.300
77.700
7960
24.624
Nguån: ViÖn Kinh tÕ giao th«ng vËn t¶i
Trªn thùc tÕ, mét sè c«ng ty vËn t¶i, c«ng ty ®¹i lý giao nhËn vËn t¶i ®· thùc hiÖn VT§PT vµ ph¸t hµnh vËn ®¬n VT§PT. N¨m 1982, Vietfracht - Transport and Chartering Corporation – Tæng c«ng ty vËn t¶i vµ thuª tµu ®· thùc hiÖn tæ chøc chë hµng xuÊt nhËp khÈu tõ thµnh phè Hå ChÝ Minh ®i Paris theo c¸c ®o¹n ®êng sau:
Sµi Gßn – BiÓn ®en (chë b»ng tµu biÓn cña h·ng Interlighter)
BiÓn ®en – Regenburg (chë b»ng tµu kÐo, sµ lan)
Regenburg – Paris (chë b»ng tµu ho¶)
§ã lµ chuyÕn hµng ®Çu tiªn ¸p dông VT§PT ë ViÖt Nam. Sau ®ã gi¸n ®o¹n mét thêi gian v× luång hµng còng kh«ng thÝch hîp, gi¸ thuª ph¬ng tiÖn vËn t¶i thuû bé ë c¸c níc Ch©u ¢u kh¸ cao, c¸c kh©u trung gian vµ cã liªn quan cha ®îc liªn hoµn. Cho ®Õn n¨m 1987-1988, Vietfracht triÓn khai mét hîp ®ång vËn chuyÓn ®Ó chë hµng cho Lµo nhËp khÈu tõ Singapore vÒ Savanakhet theo c¸c tuyÕn ®êng sau:
Singapore - §µ N½ng ( chë b»ng tµu biÓn )
§µ n½ng - Savanakhet (chë b»ng «t«)
Tõ n¨m 1990, Vietfracht ®· thùc hiÖn 4000 tÊn nhùa ®êng ®ãng thïng chë b»ng tµu biÓn tõ Singapore vÒ §µ n½ng, sau ®ã vËn chuyÓn l« nhùa ®êng nµy sang Lµo b»ng ®êng bé. Vietfracht ph¸t hµnh chøng tõ VT§PT. N¨m 1993, Vietfracht chë mét sè l« gç xÎ cña Lµo xuÊt khÈu sang NhËt B¶n theo ®êng sau P¾c xÕ/ H¶i phßng/ Kobe, trong ®ã chÆng P¾c xÕ – H¶i phßng vËn chuyÓn b»ng «t«; chÆng H¶i phßng – Kobe b»ng ®êng biÓn vµ Vietfracht ®· ph¸t hµnh vËn ®¬n cho toµn chÆng.
C«ng ty Vietrans (Vietnam National Foreign Trade Forwarding and Warehousing Corporation – C«ng ty giao nhËn kho vËn ngo¹i th¬ng ) còng ¸p dông h×nh thøc tæ chøc VT§PT theo c¸c s¬ ®å biÓn - bé vµ hµng kh«ng. Vietrans lµm ®¹i lý cho c¸c h·ng VT§PT ë níc ngoµi vÒ c¸c nghiÖp vô nh: thñ tôc giao nhËn hµng ë c¶ng, ë c¸c s©n bay vµ chuyÓn giao hµng cho c¸c chñ ë ®iÓm nhËn, hoÆc sö dông vËn ®¬n, chøng tõ VT§PT cña c¸c h·ng ®ã ®Ó thùc hiÖn viÖc gom hµng vµ chë hµng tíi c¸c ga, c¶ng trung gian,...
C«ng ty Transimex còng lµm ®¹i lý cho nhiÒu h·ng VT§PT nh c¸c h·ng cña Hongkong, §µi Loan, CHLB §øc, NhËt B¶n, Singapore,... Hä thay mÆt c¸c h·ng trªn ®Ó lµm c¸c dÞch vô giao nhËn hµng ho¸ tõ c¶ng vµo s©u trong néi ®Þa, hoÆc c¸c dÞch vô kh¸c nh lu kho b·i, thu gom hµng, nghiªn cøu thÞ trêng,...
C«ng ty Viconship - C«ng ty container ViÖt Nam lµ c«ng ty thùc hiÖn c¸c chøc n¨ng phôc vô vËn chuyÓn container. Tõ tríc n¨m 1990, lµm c¸c dÞch vô thu gom vá container cho c¸c h·ng vËn t¶i níc ngoµi. Sau ®ã lµm ®¹i lý cho c¸c h·ng tõ níc ngoµi trªn tuyÕn vËn chuyÓn container thuéc l·nh thæ níc ta vµ c¸c dÞch vô kh¸c nh lo liÖu c¸c thñ tôc h¶i quan, giao nhËn hµng ho¸, ®¨ng kÝ hµng LCL (Less Container Load) phôc vô cho c¸c tuyÕn vËn chuyÓn theo s¬ ®å vËn t¶i ®a ph¬ng thøc.
C¸c c«ng ty VOSA, Gematrans,... mÊy n¨m gÇn ®©y còng thùc hiÖn c¸c dÞch vô ®¹i lý vËn t¶i ®a ph¬ng thøc cho c¸c h·ng liªn doanh, c¸c h·ng vËn t¶i níc ngoµi hoÆc thùc hiÖn vËn chuyÓn container qua c¸c tuyÕn qu¸ c¶nh tíi c¸c níc l¸ng giÒng.
Muèn ph¸t triÓn vËn t¶i ®a ph¬ng thøc ®ßi hái c¸c luËt lÖ ®iÒu chØnh ph¶i thÝch hîp, c¸c c«ng íc quèc tÕ tríc ®©y vÒ tõng ph¬ng thøc vËn t¶i kh«ng cßn phï hîp. C«ng íc quèc tÕ vÒ VT§PT ký ngµy 24/5/1980, tuy ®Õn nay cha cã hiÖu lùc (v× ph¶i cã 30 níc ký kÕt phª chuÈn) nhng ®· gãp phÇn thóc ®Èy VT§PT vµ viÖc h×nh thµnh c¸c c«ng íc khu vùc vÒ VT§PT.
Tãm l¹i, VT§PT ra ®êi nh»m ®¸p øng yªu cÇu cña th¬ng m¹i quèc tÕ. VT§PT ®· trë thµnh mét ph¬ng thøc nh»m n©ng cao tÝnh hiÖu qu¶ cña qu¸ tr×nh vËn chuyÓn.
Tõ t×nh h×nh thùc tÕ cña ViÖt Nam vµ thÕ giíi vÒ VT§PT trªn ®©y ®ßi hái ViÖt Nam ph¶i nhanh chãng t×m mäi biÖn ph¸p ph¸t triÓn VT§PT ®Ó ®¸p øng yªu cÇu c«ng nghiÖp ho¸, hiÖn ®¹i ho¸ ®Êt níc. §æi míi ph¸t triÓn vµ héi nhËp ®ßi hái chóng ta ph¶i ph¸t triÓn giao th«ng vËn t¶i, trong ®ã cã VT§PT . NghÞ quyÕt §¹i héi IX cña §¶ng ®· nªu râ: “Ph¸t triÓn khoa häc vµ c«ng nghÖ cïng víi ph¸t triÓn gi¸o dôc ®µo t¹o lµ quèc s¸ch hµng ®Çu, lµ nÒn t¶ng vµ ®éng lùc ®Èy m¹nh c«ng nghiÖp ho¸- hiÖn ®¹i ho¸ ®Êt níc...” “Khoa häc c«ng nghÖ híng vµo viÖc n©ng cao n¨ng suÊt lao ®éng, ®æi míi s¶n phÈm, n©ng cao n¨ng lùc c¹nh tranh cña hµng ho¸ trªn thÞ trêng...”.VT§PT lµ mét c«ng nghÖ vËn t¶i tiªn tiÕn cÇn ®îc nhanh chãng ¸p dông vµ ph¸t triÓn ë ViÖt Nam.
2. Hµng ho¸ vËn chuyÓn b»ng vËn t¶i ®a ph¬ng thøc trong nh÷ng n¨m qua ë ViÖt Nam
ViÖc ¸p dông VT§PT ®Ó vËn chuyÓn hµng ho¸ xuÊt nhËp khÈu cña ViÖt Nam trong nh÷ng n¨m qua chñ yÕu do c¸c h·ng vËn t¶i níc ngoµi khai th¸c, phÝa ViÖt Nam chØ ®¶m nhiÖm víi t c¸ch lµ ®¹i lý giao nhËn, hoÆc thùc hiÖn mét cung ®o¹n trong vËn chuyÓn néi ®Þa. Theo thèng kª cã ®Õn h¬n 90% lîng hµng VT§PT ë ViÖt Nam ®îc thùc hiÖn theo h×nh thøc nµy, nhÊt lµ ®èi víi hµng nhËp khÈu. C¸c h·ng tµu níc ngoµi víi t c¸ch lµ c¸c MTO kÝ kÕt hîp ®ång vËn chuyÓn víi nhiÒu chñ hµng ë níc ngoµi vµ vËn chuyÓn ®Õn c¶ng ViÖt Nam, sau ®ã c¸c ®¹i lÝ cña hä lµ c¸c c«ng ty vËn t¶i, c¸c tæ chøc giao nhËn cña ViÖt Nam nh Vietfracht, Vietrans, Viconship, Transimex, ...tiÕp tôc thùc hiÖn c¸c c«ng ®o¹n vËn chuyÓn néi ®Þa tõ c¶ng biÓn vµo s©u trong ®Êt liÒn tíi c¸c ®iÓm nhËn hoÆc chë qu¸ c¶nh cho níc l¸ng giÒng.
C¸c h·ng tµu lµ ngêi VT§PT trªn tuyÕn vËn chuyÓn ®Õn ViÖt Nam tríc ®©y chñ yÕu lµ c¸c h·ng tµu cña Liªn X« vµ c¸c níc §«ng ¢u. Tõ kho¶ng 5 ®Õn 7 n¨m trë l¹i ®©y cã kho¶ng h¬n 20 h·ng tµu thùc hiÖn c«ng viÖc vËn chuyÓn hµng xuÊt nhËp khÈu cña ViÖt Nam nh: Gemetrans, Nol.Evergreen, Blansco, NYK, EC, RCL, PPS,...Trong ®ã c¸c h·ng tµu ®· khai th¸c vËn chuyÓn container ë níc ta tõ hµng chôc n¨m nay nªn cã nhiÒu kinh nghiÖm còng nh uy tÝn ®èi víi b¹n hµng ViÖt Nam.
Trªn thùc tÕ, hµng ho¸ ®îc vËn chuyÓn theo h×nh thøc VT§PT lµ c¸c lo¹i hµng ®ãng trong Container. ë ViÖt Nam, hµng ho¸ xuÊt nhËp khÈu vËn chuyÓn b»ng VT§PT chñ yÕu lµ nh÷ng mÆt hµng nh quÇn ¸o may s½n, hµng n«ng s¶n, hµng ®«ng l¹nh vµ mét sè mÆt hµng tiªu dïng kh¸c, cßn hµng ho¸ nhËp khÈu lµ c¸c nguyªn vËt liÖu gia c«ng nh: v¶i, sîi, len, d¹,...hay c¸c m¸y mãc thiÕt bÞ.
III. Nh÷ng vÊn ®Ò rót ra trong thùc tÕ vËn t¶i ®a ph¬ng thøc ë ViÖt Nam
1. C¬ së vËt chÊt kü thuËt
VËn t¶i ®a ph¬ng thøc g¾n liÒn víi vË._. triÖu m3.
Cã thÓ nãi viÖc ho¹ch ®Þnh vµ x©y dùng c¶ng quèc tÕ Vòng Tµu lµ rÊt cÇn thiÕt trong bèi c¶nh tû lÖ t¨ng trëng hµng ho¸ xuÊt nhËp khÈu b»ng container trong khu vùc ë møc cao nh Singapore, §µi Loan, Malaixia, Th¸i Lan. HiÖn nay c¸c níc nµy còng ®ang gÊp rót x©y dùng vµ më réng c¸c c¶ng container hiÖn cã cña hä. ViÖc x©y dùng c¶ng quèc tÕ cña Vòng Tµu còng hoµn toµn phï hîp víi Quy ho¹ch ph¸t triÓn c¶ng biÓn cña ViÖt Nam, ®ång thêi còng ®¸p øng ®îc nhu cÇu t¨ng trëng cña hµng ho¸ trong thêi gian tíi.
Ph¸t triÓn ®éi tµu container lín, hiÖn ®¹i
§éi tµu vËn t¶i biÓn cã ý nghÜa to lín trong viÖc ph¸t triÓn kinh tÕ vµ ®¶m b¶o an ninh quèc phßng cña mçi níc. §Æc biÖt, ®éi tµu cã quan hÖ rÊt mËt thiÕt víi ho¹t ®éng kinh tÕ ®èi ngo¹i, nhÊt lµ ho¹t ®éng ngo¹i th¬ng, thÓ hiÖn ë c¸c ®iÓm sau:
Ho¹t ®éng ngo¹i th¬ng kh«ng bÞ phô thuéc vµo thÞ trêng thuª tµu cña níc ngoµi, ph¸t triÓn quan hÖ bu«n b¸n trùc tiÕp víi níc ngoµi, b¶o vÖ ®îc lîi Ých kinh tÕ chÝnh trÞ cña ®Êt níc, chèng l¹i chÝnh s¸ch ph©n biÖt ®èi xö , cÊm vËn, bao v©y kinh tÕ cña c¸c níc ®Õ quèc;
Chñ ®éng ®¸p øng nhu cÇu vËn chuyÓn hµng ho¸ xuÊt nhËp khÈu ngµy mét t¨ng, thóc ®Èy nÒn kinh tÕ ph¸t triÓn nhanh chãng vµ v÷ng ch¾c;
Tham gia trùc tiÕp vµo thÞ trêng thuª tµu cña thÕ giíi, gãp phÇn æn ®Þnh hoÆc gi¶m cíc thuª tµu, cã lîi cho ho¹t ®éng ngo¹i th¬ng;
Gãp phÇn t¨ng thu vµ gi¶m chi ngo¹i tÖ cho ®Êt níc, c¶i thiÖn c¸n c©n thanh to¸n.
Trong bèi c¶nh hiÖn nay, viÖc x©y dùng ®éi tµu vËn t¶i, nhÊt lµ tµu chë container cã ý nghÜa rÊt quan träng thóc ®Èy nhanh qu¸ tr×nh container ho¸ cña níc ta vµ ph¸t triÓn vËn t¶i ®a ph¬ng thøc. §Þnh híng ph¸t triÓn ®éi tµu container cña ViÖt Nam lµ:
Tríc n¨m 2000: Chñ yÕu ph¸t triÓn ®éi tµu container cã träng t¶i thÝch hîp ®Ó ho¹t ®éng trong khu vùc ch©u ¸ nh»m héi nhËp víi tiªu chuÈn kÜ thuËt kinh doanh cña ASEAN víi môc tiªu vËn chuyÓn 30 – 35% khèi lîng hµng ho¸ xuÊt nhËp khÈu cña ViÖt Nam. §Çu t tµu cã träng t¶i 450 – 600 – 800 TEU phï hîp víi viÖc n©ng cÊp cÇu tµu, luång tµu, c«ng nghÖ khai th¸c.
Tõ n¨m 2000 ®Õn n¨m 2010: c¶ng container chuyªn dïng cña ViÖt Nam ®Çu t ®· ®i vµo ho¹t ®éng víi c«ng nghÖ khai th¸c ®iÒu hµnh, tham gia víi c¸c tæ chøc chuyªn chë vËn t¶i container ®· cã kinh nghiÖm vµ hiÖu qu¶ chuyÓn sang ®Çu t tµu container cì lín trªn 2.000TEU ®Ó tham gia vËn chuyÓn ®i ch©u ¢u, ch©u Mü.
§Ó ®¸p øng nhu cÇu chuyªn chë hµng ho¸ trong níc vµ quèc tÕ ®ång thêi tËp trung hiÖn ®¹i ho¸, chuyªn dïng ho¸ ®éi tµu t¬ng xøng víi xu thÕ ph¸t triÓn chung cña khu vùc vµ thÕ giíi, mét sè biÖn ph¸p hÕt søc cÇn thiÕt lµ:
Ph¸t triÓn vµ hiÖn ®¹i ho¸ ngµnh c«ng nghiÖp ®ãng tµu, dùa vµo néi lùc lµ chñ yÕu, tiÕn lªn tù ®ãng ®îc c¸c lo¹i tµu cã träng t¶i lín vµ nhÊt lµ c¸c tµu container ®¸p øng nhu cÇu trong níc vµ xuÊt khÈu;
Ph¸t triÓn ®éi tµu biÓn, dù kiÕn ®Õn n¨m 2010 ®¹t 7 triÖu DWT, gåm c¸c lo¹i tµu chuyªn dông nh tµu chë container, tµu chë dÇu th«, tµu chë hµng rêi träng t¶i trung b×nh lín, thay thÕ c¸c tµu cã träng t¶i nhá vµ giµ;
C¶i t¹o vµ hiÖn ®¹i hãa hÖ thèng c¶ng biÓn hiÖn cã, x©y dùng mét sè c¶ng hiÖn ®¹i, nhÊt lµ c¸c c¶ng níc s©u ®Ó cã thÓ tiÕp nhËn c¸c tµu cã träng t¶i lín, chñ yÕu lµ tµu chë container.
Tríc nhu cÇu ®ßi hái bøc xóc hiÖn nay Bé giao th«ng vËn t¶i ®· x©y dùng quy ho¹ch ph¸t triÓn ®éi tµu biÓn ViÖt Nam ®Õn n¨m 2010 nh sau:
Më réng vµ hiÖn ®¹i ho¸ ®éi tµu biÓn ViÖt Nam ®Ó ®Õn n¨m 2010 sÏ cã tæng träng t¶i kho¶ng 2 triÖu DWT, bæ sung c¸c tµu phï hîp víi tiªu chuÈn quèc tÕ, c¬ cÊu ®éi tµu ®¶m b¶o tÝnh chuyªn m«n ho¸ cao;
Tµu container sÏ bæ sung 16 - 18 tµu lo¹i 800 - 1200 TEU, ®¶m b¶o kh¶ n¨ng vËn chuyÓn 1 triÖu TEU/n¨m; ho¹t ®éng vËn chuyÓn feeder trªn c¸c tuyÕn §«ng nam ¸ vµ ViÔn §«ng, sau ®ã sÏ më réng tuyÕn ch©u ©u vµ ch©u Mü;
SÏ bæ sung c¸c tµu chë dÇu th« søc chë kho¶ng 60.000 – 90.000 DWT; vµ bæ sung c¸c tµu chë dÇu s¶n phÈm cì 15.000 – 20.000 DWT, ®ång thêi sÏ ®Çu t c¸c tµu chë gas cì kho¶ng 2.000 m3;
Tµu ®a n¨ng, sÏ bæ sung c¸c tµu träng t¶i 10.000 – 40.000 DWT, cã tæng träng t¶i kho¶ng 325.000 DWT;
Tµu ven biÓn vµ néi ®Þa, sÏ bæ sung c¸c tµu cì 6.000 –10.000 DWT, tæng träng t¶i kho¶ng 800.000 DWT.
§Ó ph¸t triÓn tµu, c¸c c«ng ty tµu ph¶i phÊn ®Êu ®Çu t trªn c¬ së n©ng cao chÊt lîng vËn t¶i nh»m tho¶ m·n ngµy cµng cao nhu cÇu vµ mong muèn cña ngêi sö dông trong x· héi:
T¨ng cì träng t¶i mét tµu Container, trÎ ho¸ ®éi tµu;
ThiÕt kÕ c¸c tµu container chuyªn dông ho¸ thuËn lîi cho c¸c thao t¸c xÕp dì, gi¶m ®¸ng kÓ thêi gian tµu ®ç bÕn;
T¨ng tèc ®é cña tµu: ®Ó t¨ng n¨ng lùc vËn chuyÓn vµ t¨ng søc c¹nh tranh, tËn dông nh÷ng tiÕn bé kÜ thuËt trong lÜnh vùc chÕ t¹o thiÕt bÞ tµu;
Tù ®éng ho¸ nh»m ®¶m b¶o sù an toµn tèi ®a trong qu¸ tr×nh khai th¸c, duy tr× c¸c ®iÒu kiÖn hµng h¶i tèi u, t¨ng tuæi thä c¸c thiÕt bÞ, gi¶m chi phÝ do gi¶m c¸c sù cè nÕu nh so víi kh«ng tù ®éng ho¸.
Tæng c«ng ty hµng h¶i ViÖt Nam ®· x©y dùng kÕ ho¹ch tËp trung ®Çu t x©y dùng vµ ph¸t triÓn ®éi tµu chuyªn dông. Trong nh÷ng n¨m tíi, Tæng c«ng ty sÏ ®Çu t mua s¾m tµu chë hµng cã träng t¶i lín ®Ó ®¶m nhËn chuyªn chë 40% lîng hµng xuÊt nhËp khÈu b»ng container.
c. X©y dùng vµ n©ng cÊp c¸c h¹ng môc c«ng tr×nh giao th«ng ®êng bé, ®êng s¾t, hµng kh«ng vµ ®êng thuû néi ®Þa
Trong mÊy n¨m qua, ®îc sù hç trî vÒ vèn cña c¸c tæ chøc quèc tÕ vµ c¸c níc trªn thÕ giíi, ViÖt Nam ®· thùc hiÖn nhiÒu dù ¸n ®Çu t c¶i t¹o vµ x©y dùng c¬ së h¹ tÇng. Tuy nhiªn, c¸c c«ng tr×nh c¶i t¹o c¬ së h¹ tÇng ®ßi hái nguån vèn ®Çu t rÊt lín, do ®ã hiÖn nay míi chØ tiÕn hµnh thi c«ng mét sè h¹ng môc u tiªn vµ trong vßng 10 n¨m tíi míi cã thÓ ®¹t ®îc môc tiªu chuÈn ban ®Çu cho viÖc ph¸t triÓn vËn t¶i ®a ph¬ng thøc ë níc ta.
H¬n n÷a, vËn t¶i ®a ph¬ng thøc ¸p dông chñ yÕu cho vËn chuyÓn b»ng container mµ xu híng trªn thÕ giíi ngµy cµng ¸p dông c¸c kiÓu container lo¹i lín, do vËy chÊt lîng cña ®êng s¸, cÇu cèng, …ph¶i ®ñ tiªu chuÈn cÇn thiÕt.
Trong ®iÒu kiÖn cña níc ta hiÖn nay, c¬ së h¹ tÇng cßn qu¸ nghÌo nµn vµ l¹c hËu th× viÖc n©ng cÊp c¸c tuyÕn ®êng còng nh ph¬ng tiÖn ®ßi hái mét qu¸ tr×nh l©u dµi vµ cã mét quy ho¹ch tæng thÓ, tr¸nh sù ph¸t triÓn manh món, tù ph¸t vµ mang t tëng côc bé ®Þa ph¬ng mµ kh«ng tÝnh ®Õn lîi Ých quèc gia.
Nh ®· ®Ò cËp ë trªn, trong mét t¬ng lai kh«ng xa, c¸c c¶ng trung chuyÓn container quèc tÕ cña ViÖt Nam sÏ ®îc hoµn thµnh vµ viÖc vËn chuyÓn container sÏ thuËn lîi h¬n rÊt nhiÒu. Nhng ®iÒu ®ã còng ®Æt ra mét vÊn ®Ò rÊt ®¸ng quan t©m lµ nÕu c¸c tuyÕn ®êng, ph¬ng tiÖn vËn t¶i còng nh thiÕt bÞ bèc dì kh«ng ®ñ tiªu chuÈn sÏ dÉn ®Õn t×nh tr¹ng ïn t¾c t¹i c¸c ®Çu mèi vËn t¶i. §©y còng lµ yÕu tè quan träng hµng ®Çu trong vËn t¶i ®a ph¬ng thøc, ®ã lµ sù phèi hîp nhÞp nhµng cña c¸c ph¬ng thøc vËn t¶i trong vËn t¶i ®a ph¬ng thøc, t¹o ®iÒu kiÖn thuËn lîi nhÊt cho viÖc lu th«ng hµng ho¸, gãp phÇn ®¶m b¶o sù an toµn, chÊt lîng cña hµng ho¸ vµ gi¶m gi¸ thµnh, t¨ng søc c¹nh tranh cña hµng ho¸ ViÖt Nam trªn trêng quèc tÕ.
C¸c tuyÕn ®êng bé, ®êng s¾t, nhÊt lµ c¸c tuyÕn nèi víi c¸c c¶ng trung chuyÓn container ph¶i lu«n lu«n ®îc c¶i t¹o vµ më réng ®Ó cã thÓ chuyªn chë c¸c container mét c¸ch an toµn, nhanh chãng vµ tiÖn lîi. §èi víi c¸c tuyÕn ®êng thuû néi ®Þa cÇn c¶i t¹o, n¹o vÐt vµ th«ng luång, trang bÞ c¸c hÖ thèng ®¶m b¶o an toµn cho vËn chuyÓn hµng b»ng container.
§èi víi c¸c c¶ng s©n bay cÇn n©ng cÊp vµ më réng c¸c ®êng b¨ng còng nh träng t¶i cña m¸y bay ®Ó ph¸t huy tèc ®é cña m¸y bay trong vËn t¶i ®a ph¬ng thøc.
Mét trong nh÷ng yÕu tè kh¸ quan träng cña phôc vô cho vËn t¶i ®a ph¬ng thøc lµ hÖ thèng truyÒn th«ng tin sè liÖu EDI, do ®ã viÖc x©y dùng m¹ng EDI cña níc ta còng ph¶i ®îc tiÕn hµnh song song víi viÖc x©y dùng c¸c c¬ së h¹ tÇng kh¸c.
C¬ së h¹ tÇng cña níc ta cÇn ph¶i tõng bíc ®îc c¶i thiÖn vµ n©ng cÊp, t¹o ®iÒu kiÖn thuËn lîi cho sù ph¸t triÓn cña giao th«ng vËn t¶i nãi chung vµ lµ tiÒn ®Ò cho sù ph¸t triÓn cña VËn t¶i ®a ph¬ng thøc nãi riªng.
1.2. Hoµn thiÖn hÖ thèng ph¸p luËt
VËn t¶i ®a ph¬ng thøc lµ c¶ mét d©y chuyÒn dÞch vô vËn t¶i, liªn quan tíi nhiÒu vÊn ®Ò ph¸p lý phøc t¹p.V× vËy vËn t¶i ®a ph¬ng thøc chØ cã thÓ ph¸t triÓn trªn c¬ së khung ph¸p lý ®Çy ®ñ. ViÖc h×nh thµnh c¸c khu«n khæ ph¸p lý râ rµng, nhÊt qu¸n sÏ t¹o ®iÒu kiÖn thuËn lîi cho c¸c ho¹t ®éng vËn t¶i vµ th¬ng m¹i trong d©y chuyÒn VT§PT “ tõ cöa ®Õn cöa” ®¹t hiÖu qu¶ cao.
Trong viÖc t¹o ra khung ph¸p lý cho vt®pt, tríc hÕt chóng ta x©y dùng c¸c luËt lÖ ®iÒu chØnh vt®pt ë ViÖt Nam. Bé luËt Hµng h¶i ViÖt Nam , cã hiÖu lùc tõ ngµy 01/1/1991 ®· cã quy ®Þnh vÒ VT§PT ë §iÒu 87 vµ §iÒu 88 nhng cha ®Çy ®ñ vµ dïng tõ “ liªn hiÖp vËn chuyÓn”. HiÖn nay, Bé GTVT ®ang so¹n th¶o LuËt söa ®æi bæ sung mét sè ®iÒu cña Bé luËt Hµng h¶i ViÖt Nam , trong ®ã sÏ quy ®Þnh râ h¬n vÒ vËn t¶i ®a ph¬ng thøc, nh : thÕ nµo lµ hîp ®éng vËn t¶i ®a ph¬ng thøc, thÕ nµo lµ ngêi kinh doanh vËn t¶i ®a ph¬ng thøc, ph¹m vi tr¸ch nhiÖm, miÔn tr¸ch nhiÖm cña ngêi kinh doanh vËn t¶i ®a ph¬ng thøc vµ ngêi vËn t¶i tõng chÆng, luËt ®iÒu chØnh hîp ®ång, chøng tõ vËn t¶i ®a ph¬ng thøc,… vµ sÏ thay côm tõ “liªn hiÖp vËn chuyÓn” b»ng “ vËn t¶i ®a ph¬ng thøc”. ViÖc söa ®æi nµy dùa trªn luËt ph¸p vµ th«ng lÖ hµng h¶i quèc tÕ, ®¸p øng sù ph¸t triÓn cña lo¹i h×nh vËn t¶i tiªn tiÕn nµy ë ViÖt Nam vµ còng nh»m thùc hiÖn HiÖp ®Þnh khung ASEAN vÒ vËn t¶i ®a ph¬ng thøc.
Chóng ta ®ang tiÕn hµnh x©y dùng LuËt ®êng s¾t vµ LuËt ®êng s«ng. Trong c¸c dù th¶o luËt nµy cÇn cã ®iÒu kho¶n quy ®Þnh vÒ VT§PT. LuËt giao th«ng ®êng bé võa ®îc Quèc héi th«ng qua cha cã quy ®Þnh vÒ VT§PT. CÇn nghiªn cøu ®Ó sím bæ sung LuËt ®êng bé.
Sau ®©y xin ®a ra mét sè biÖn ph¸p cô thÓ nh»m hoµn thiÖn hÖ thèng luËt ph¸p ®Ó ph¸t triÓn vËn t¶i ®a ph¬ng thøc t¹i ViÖt Nam:
a.Ban hµnh c¸c v¨n b¶n vÒ luËt lÖ, thÓ chÕ trong vËn t¶i ®a ph¬ng thøc
Níc ta hiÖn nay ®ang ¸p dông mét sè luËt lÖ, thÓ chÕ liªn quan ®Õn vËn chuyÓn hµng bëi c¸c ph¬ng thøc vËn t¶i kh¸c nhau, mµ cha cã mét v¨n b¶n ph¸p lÝ ®iÒu chØnh viÖc vËn chuyÓn hµng ho¸ theo vËn t¶i ®a ph¬ng thøc chÝnh thøc còng nh quy ®Þnh riªng ¸p dông cho vËn t¶i container.
ViÖc tham gia héi nhËp vµo c¸c tiªu chuÈn chung quèc tÕ vµ khu vùc cã t¸c dông gióp ViÖt Nam tham gia vµo ho¹t ®éng vËn t¶i ®a ph¬ng thøc trªn thÕ giíi nh mét m¾t xÝch trong vËn t¶i ®a ph¬ng thøc quèc tÕ, do ®ã ViÖt Nam tham gia c«ng íc quèc tÕ vÒ VËn t¶i ®a ph¬ng thøc lµ rÊt cÇn thiÕt.
Nh÷ng ®Ò xuÊt ®Þnh híng ban hµnh v¨n b¶n ph¸p luËt vÒ VËn t¶i ®a ph¬ng thøc cña ViÖt Nam còng dùa trªn c¬ së cña luËt quèc tÕ vÒ vËn t¶i ®a ph¬ng thøc nh c«ng íc quèc tÕ vÒ vËn t¶i ®a ph¬ng thøc cña Liªn hiÖp quèc, Quy t¾c vÒ chøng tõ VËn t¶i ®a ph¬ng thøc cña Héi nghÞ Liªn hiÖp quèc vÒ bu«n b¸n vµ ph¸t triÓn/ Phßng th¬ng m¹i quèc tÕ.
§Ó tiÕn hµnh so¹n th¶o ®îc mét v¨n b¶n ph¸p luËt vÒ vËn t¶i ®a ph¬ng thøc ¸p dông trong níc phï hîp víi tËp qu¸n vµ th«ng lÖ quèc tÕ, ®iÒu cÇn thiÕt lµ cã mét c¬ quan chøc n¨ng ®øng ra chØ ®¹o, tham kh¶o c¸c c«ng íc, quy t¾c quèc tÕ vµ cña c¸c níc trong vïng vÒ vËn t¶i ®a ph¬ng thøc. ViÖc tiÕn hµnh so¹n th¶o c¸c v¨n b¶n vÒ luËt lÖ vµ thÓ chÕ vÒ vËn t¶i ®a ph¬ng thøc cña ViÖt Nam cã thÓ ®îc tæ chøc díi h×nh thøc nhãm c«ng t¸c thùc hiÖn nghiªn cøu, héi th¶o, víi sù ®ãng gãp cña c¸c nhµ chøc tr¸ch, c¸c nhµ chuyªn m«n vµ c¸c chuyªn gia quèc tÕ.
§Ò xuÊt quy ®Þnh viÖc sö dông vËn ®¬n vËn t¶i ®a ph¬ng thøc ë níc ta lµ x©y dùng mét mÉu vËn ®¬n vËn t¶i ®a ph¬ng thøc phï hîp víi bèi c¶nh chung cña thÕ giíi, nghÜa lµ nªn sö dông mÉu vËn ®¬n vËn t¶i ®a ph¬ng thøc do FIATA ph¸t hµnh vµo n¨m 1992, sau ®ã nÕu c«ng íc quèc tÕ vÒ vËn t¶i ®a ph¬ng thøc cã hiÖu lùc th× sÏ ®iÒu chØnh cho phï hîp.
FIATA (International Federation of Freight Forwader’s association) lµ Liªn ®oµn cña c¸c HiÖp héi giao nhËn quèc tÕ. §©y lµ tæ chøc phi chÝnh phñ, gåm 65 níc thµnh viªn, trong ®ã cã ViÖt Nam. FIATA ho¹t ®éng trªn nhiÒu lÜnh vùc bao gåm vËn t¶i ®êng biÓn, ®êng bé, hµng kh«ng vµ vËn t¶i ®a ph¬ng thøc. FIATA ban hµnh vËn ®¬n vËn t¶i liªn hîp FBL (FIATA combined transport Bill of Lading) dïng cho ngêi vËn t¶i khi tæ chøc vËn t¶i ®a ph¬ng thøc. FBL n©ng cao tr¸ch nhiÖm cña ngêi giao nhËn vµ hÊp dÉn chñ hµng göi hµng qua ngêi giao nhËn vµ ngêi gom hµng.
Nh vËy, ®Ó tiÕn tíi cã c¸c v¨n b¶n ph¸p luËt vµ thÓ chÕ ¸p dông cho vËn t¶i ®a ph¬ng thøc ë níc ta th× hiÖn nay cÇn ph¶i cã mét c¬ quan cã tr¸ch nhiÖm ®øng ra chØ ®¹o, híng dÉn vµ thùc hiÖn c¸c c«ng viÖc nµy.
b.ThiÕt lËp m« h×nh tæ chøc vµ qu¶n lý ®èi víi VT§PT ë níc ta – Uû ban vËn t¶i ®a ph¬ng thøc
Uû ban vËn t¶i ®a ph¬ng thøc lµ mét c¬ quan trùc thuéc ChÝnh phñ hoÆc Bé giao th«ng vËn t¶i, cã chøc n¨ng ®iÒu hµnh vµ qu¶n lÝ ho¹t ®éng vËn t¶i ®a ph¬ng thøc trong ph¹m vi quèc gia ®ång thêi lµ ngêi x©y dùng ®Þnh híng cho sù ph¸t triÓn cña vËn t¶i ®a ph¬ng thøc trong thêi gian tíi.
Trong sè c¸c níc ASEAN, Th¸i Lan lµ níc thµnh lËp Uû ban vËn t¶i ®a ph¬ng thøc sím nhÊt tõ n¨m 1993. Sù ho¹t ®éng cña Uû ban nµy nh»m môc ®Ých hç trî cho MTO, ®iÒu hµnh qu¶n lÝ hµnh chÝnh, ph¸p luËt ®èi víi c¸c tæ chøc cã liªn quan trùc thuéc ChÝnh phñ. Nh÷ng kÕt qña ®¹t ®îc trong viÖc ®Èy m¹nh sù ph¸t triÓn cña vËn t¶i ®a ph¬ng thøc ë Th¸i Lan còng lµ mét kinh nghiÖm ®¸ng quý cho c¸c níc ASEAN, trong ®ã cã ViÖt Nam. §ã lµ mét c¬ quan chøc n¨ng híng dÉn, kiÓm so¸t vµ liªn kÕt c¸c tæ chøc vËn t¶i ®a ph¬ng thøc vµ khuyÕn khÝch ph¸t triÓn vËn t¶i ®a ph¬ng thøc ë Th¸i Lan.
ViÖc thµnh lËp Uû ban vËn t¶i ®a ph¬ng thøc quèc gia ë ViÖt Nam sÏ lµ ®iÒu kiÖn tèt ®Ó ®Èy m¹nh vËn t¶i ®a ph¬ng thøc cña níc ta trong thêi gian tíi. NhiÖm vô cña Uû ban vËn t¶i ®a ph¬ng thøc quèc gia bao gåm:
Ho¹ch ®Þnh chÝnh s¸ch vµ ®Ò xuÊt c¸c biÖn ph¸p ph¸t triÓn vËn t¶i ®a ph¬ng thøc cña ViÖt Nam trong ®iÒu kiÖn héi nhËp;
§Ò xuÊt viÖc ®Çu t ph¸t triÓn kÕt cÊu h¹ tÇng cho vËn t¶i ®a ph¬ng thøc;
Nghiªn cøu vµ ®Ò xuÊt c¸c luËt lÖ ®iÒu chØnh vËn t¶i ®a ph¬ng thøc còng nh c¸c vÊn ®Ò vÒ chøng tõ vËn t¶i ®a ph¬ng thøc;
Nghiªn cøu øng dông khoa häc c«ng nghÖ nhÊt lµ c«ng nghÖ truyÒn d÷ liÖu (EDI) ¸p dông trong vËn t¶i ®a ph¬ng thøc;
Phèi hîp gi÷a c¸c ph¬ng thøc vËn t¶i;
§¨ng kÝ vµ cÊp giÊy phÐp cho ngêi kinh doanh vËn t¶i ®a ph¬ng thøc;
Gióp ®ì viÖc thµnh lËp vµ ph¸t triÓn c¸c nhµ kinh doanh VT§PT quèc gia;
Phèi hîp víi c¸c tæ chøc khu vùc vµ quèc tÕ trong viÖc ph¸t triÓn VT§PT;
Hoµn thiÖn vµ më réng c¸c dÞch vô vËn t¶i ®a ph¬ng thøc;
Phèi hîp ho¹t ®éng víi c¸c tæ chøc kh¸c cña ChÝnh phñ.
ViÖc thèng nhÊt qu¶n lý c¸c nhµ kinh doanh VT§PT lµ rÊt cÇn thiÕt. Mét sè ý kiÕn cho r»ng cã thÓ thùc hiÖn viÖc cÊp giÊy phÐp ho¹t ®éng kinh doanh cho c¸c MTO mµ giÊy phÐp ®ã do Uû ban vËn t¶i ®a ph¬ng thøc quèc gia cÊp.
Tuy nhiªn, ®ã míi chØ lµ nh÷ng ®Ò xuÊt trong mét sè c«ng tr×nh nghiªn cøu vÒ vËn t¶i ®a ph¬ng thøc. §Ó cã thÓ thµnh lËp Uû ban vËn t¶i ®a ph¬ng thøc, cÇn ph¶i cã mét ngµnh chøc n¨ng h÷u quan ®øng ra chØ ®¹o, lËp luËn chøng vµ ®Ö tr×nh ChÝnh phñ xem xÐt phª chuÈn. ë níc ta, Bé giao th«ng vËn t¶i lµ mét c¬ quan chuyªn ngµnh cã ®ñ n¨ng lùc vµ t c¸ch ph¸p lÝ ®Ó ®¶m ®¬ng c«ng viÖc nµy.
c. Thµnh lËp c¸c tæ chøc kinh doanh vËn t¶i ®a ph¬ng thøc
Muèn ph¸t triÓn ®îc vËn t¶i ®a ph¬ng thøc tríc tiªn cÇn ph¶i ®¶m b¶o c¸c ®iÒu kiÖn vÒ tµi chÝnh, c¬ së vËt chÊt kü thuËt, m¹ng líi dÞch vô vµ ®ñ tiªu chuÈn hµnh nghÒ. Kinh doanh vËn t¶i ®a ph¬ng thøc kh«ng chØ ®ßi hái ph¶i cho nguån tµi chÝnh lín ®Ó ®¸p øng ®îc nh÷ng ho¹t ®éng cña m×nh mµ cßn ph¶i ®¶m b¶o tr¸ch nhiÖm ph¸p lÝ tríc kh¸ch hµng.
C¸c c«ng ty kinh doanh vËn t¶i ®a ph¬ng thøc cÇn ph¶i cã c¬ së vËt chÊt kü thuËt thÝch øng nh c¸c c¶ng chuyÓn t¶i container, b·i xÕp container, cã c¸c tr¹m ®¹i diÖn ë nhiÒu n¬i ph©n bè theo ®Þa d ho¹t ®éng.
Nh ta ®· biÕt, cã rÊt nhiÒu h×nh thøc kinh doanh vËn t¶i ®a ph¬ng thøc trªn thÕ giíi, nhng trong bèi c¶nh níc ta nªn ph¸t triÓn h×nh thøc ngêi giao nhËn ®ãng vai trß ngêi kinh doanh VT§PT. Xu thÕ hiÖn nay lµ ngêi giao nhËn kh«ng chØ lµm ®¹i lý mµ hä cßn cung cÊp dÞch vô vËn t¶i, ®Æc biÖt lµ VT§PT. Trong t¬ng lai lo¹i MTO nµy lµ ®èi thñ c¹nh tranh ®¸ng gêm cña MTO cã tµu (VO-MTO). H×nh thøc nµy thÝch hîp víi c¸c níc ®ang ph¸t triÓn nh ViÖt Nam v× kh«ng ®ßi hái vèn ®Çu t lín, h¬n n÷a cã thÓ tËp trung kh¶ n¨ng ®¸p øng tèt h¬n nhu cÇu cña kh¸ch hµng.
§Ò tæ chøc thµnh c«ng VT§PT ®ßi hái ngêi giao nhËn ph¶i cã nh÷ng nghiÖp vô phøc t¹p h¬n, kÕt hîp nghiÖp vô tæ chøc vËn chuyÓn b»ng ®êng biÓn, m¸y bay, ®êng s¾t, «t«. Ngêi giao nhËn cã kh¶ n¨ng cung cÊp mét dÞch vô bao trän gãi toµn bé qu¸ tr×nh vËn chuyÓn hµng tõ tay ngêi b¸n hµng tíi tay ngêi nhËn hµng cuèi cïng, gäi lµ dÞch vô vËn t¶i tõ cöa tíi cöa (door to door ). Do ®ã, c¸c lo¹i dÞch vô mµ ngêi giao nhËn cung cÊp còng ®a d¹ng h¬n, ph¹m vi dÞch vô réng h¬n do qu¸ tr×nh vËn chuyÓn hµng ho¸ më réng s©u vµo trong néi ®Þa.
Tríc ®©y, ViÖt Nam chØ cã Tæng c«ng ty giao nhËn kho vËn ngo¹i th¬ng ®éc quyÒn trong lÜnh vùc giao nhËn, kh«ng cã sù c¹nh tranh, do ®ã k×m h·m sù ph¸t triÓn cña giao nhËn nãi chung vµ VT§PT nãi riªng. HiÖn nay ®· b¾t ®Çu bÇu kh«ng khÝ nhén nhÞp cha tõng cã trong lÜnh vùc giao nhËn mµ nguyªn nh©n chñ yÕu lµ do t×nh tr¹ng bao cÊp vµ ®éc quyÒn trong kinh doanh dÞch vô vËn t¶i kh«ng cßn n÷a.
TÝnh ®Õn nay ®· cã tíi hµng tr¨m h·ng giao nhËn gåm c¶ c¸c c«ng ty quèc doanh, cæ phÇn, t nh©n vµ chi nh¸nh cña c¸c h·ng níc ngoµi nh c«ng ty vËn t¶i vµ thuª tµu Vietfracht, c«ng ty container ViÖt Nam, c«ng ty cæ phÇn ®¹i lý vËn chuyÓn Gemadept, §øc Vinh, Anh Cao, ... trong ®ã mét sè c«ng ty ®· trë nªn lín m¹nh, cã quy m« ho¹t ®éng réng vµ ph¸t huy ®îc mäi chøc n¨ng së trêng cña ngêi giao nhËn. §©y còng lµ mét tÝn hiÖu ®¸ng mõng cho viÖc ph¸t triÓn c¸c MTO cña ViÖt Nam trong mét t¬ng lai kh«ng xa.
Tuy nhiªn, ®Ó thµnh lËp c¸c MTO ®ßi hái mét nguån vèn ®Çu t kh¸ lín. Trong mÊy n¨m gÇn ®©y, Nhµ níc ®· chñ ®éng c¶i t¹o vµ ph¸t triÓn c¬ së h¹ tÇng, ®ã lµ mét tiÒn ®Ò ®Ó hiÖn ®¹i ho¸ giao th«ng vËn t¶i nãi chung vµ ph¸t triÓn VT§PT nãi riªng. Trong kho¶ng 10 n¨m tíi níc ta sÏ cã ®iÒu kiÖn thuËn lîi h¬n ®Ó ho¹t ®éng cña c¸c MTO ph¸t triÓn cã hiÖu qu¶. Nhng trong mét vµi n¨m tíi, xóc tiÕn vËn t¶i ®a ph¬ng thøc ë møc ®é réng r·i h¬n lµ rÊt cÇn thiÕt ®Ó héi nhËp víi sù ph¸t triÓn cña vËn t¶i vµ th¬ng m¹i cña c¸c níc trong vïng.
1.3. KÝ kÕt c¸c hiÖp ®Þnh
VËn t¶i ®a ph¬ng thøc quèc tÕ lµ lo¹i h×nh vËn t¶i mang tÝnh quèc tÕ liªn quan tíi níc ngoµi. Do ®ã viÖc tham gia ®iÒu íc quèc tÕ lµ mét viÖc lµm cÇn thiÕt khi chóng ta muèn ph¸t triÓn vËn t¶i ®a ph¬ng thøc ë ViÖt Nam. Tõ n¨m 1996 ®Õn nay chóng ta ®· tÝch cùc tham gia vµo viÖc ®µm ph¸n kÝ kÕt hiÖp ®Þnh khung ASEAN vÒ vËn t¶i ®a ph¬ng thøc.
Sau ®©y xin giíi thiÖu s¬ qua vÒ HiÖp ®Þnh khung ASEAN vÒ vËn t¶i ®a ph¬ng thøc vµ xóc tiÕn th¬ng m¹i.
Qu¸ tr×nh x©y dùng HiÖp ®Þnh
Do yªu cÇu cña sù ph¸t triÓn vËn t¶i ®a ph¬ng thøc trong khu vùc vµ trªn thÕ giíi, ngay tõ ®Çu n¨m 1986 c¸c níc thµnh viªn ASEAN ®· thµnh lËp nhãm c«ng t¸c x©y dùng HiÖp ®Þnh. V× tÝnh phøc t¹p cña HiÖp ®Þnh nªn tõ ®ã ®Õn nay HiÖp ®Þnh ®· qua nhiÒu lÇn dù th¶o. §iÓm mÊu chèt cña HiÖp ®Þnh lµ quyÒn tù do kinh doanh VT§PT ASEAN. HiÖn nay, VT§PT ph¸t triÓn kh«ng ®ång ®Òu gi÷a c¸c níc ASEAN. ë mét sè níc nh Singapore, Th¸i lan VT§PT rÊt ph¸t triÓn. C¸c níc kh¸c ®ang trong ®iÒu kiÖn ph¸t triÓn nh ViÖt Nam. Cã níc thµnh viªn, VT§PT cha ph¸t triÓn, cßn míi mÎ v× dÞch vô giao nhËn vËn t¶i cha ph¸t triÓn. ChÝnh v× vËy mµ c¸c níc thµnh viªn cã th¸i ®é kh¸c nhau trong qu¸ tr×nh ®µm ph¸n, kÝ kÕt hiÖp ®Þnh. HiÖp ®Þnh khung ASEAN vÒ VT§PT ®îc kÝ kÕt th× ®©y lµ hiÖp ®Þnh kinh tÕ ®Çu tiªn cña ASEAN cã néi dung toµn diÖn vµ tÝnh thùc tiÔn cao. HiÖp ®Þnh cã hiÖu lùc còng gãp phÇn thóc ®Èy vµ t¹o thuËn lîi cho viÖc ph¸t triÓn th¬ng m¹i dÞch vô trong khu vùc vµ gi÷a khu vùc víi c¸c níc trªn thÕ giíi.
Néi dung chÝnh cña HiÖp ®Þnh
HiÖp ®Þnh cã 11 ch¬ng vµ 42 ®iÒu quy ®Þnh cô thÓ vÒ
Ph¹m vi ¸p dông;
Chøng tõ vËn t¶i ®a ph¬ng thøc;
Tr¸ch nhiÖm cña ngêi kinh doanh vËn t¶i ®a ph¬ng thøc;
Giíi h¹n tr¸ch nhiÖm cña ngêi kinh doanh VT§PT;
Tr¸ch nhiÖm cña ngêi göi hµng;
Thêi hiÖu khëi kiÖn vµ c¸c vÊn ®Ò cã liªn quan;
N¬i xÐt xö vµ thÈm quyÒn ph¸p lÝ;
Ngêi kinh doanh VT§PT;
C¸c quy ®Þnh kh¸c cã liªn quan.
HiÖp ®Þnh ®îc x©y dùng trªn néi dung cña C«ng íc quèc tÕ vÒ vËn t¶i ®a ph¬ng thøc ®îc kÝ 24/5/1980, HiÖp ®Þnh vÒ vËn t¶i ®a ph¬ng thøc cña 5 níc ch©u Mü La Tinh (Cartagena agreement) kÝ ngµy 04/3/1993 vµ thùc tiÔn kinh doanh ë c¸c níc ASEAN.
VËn t¶i ®a ph¬ng thøc quèc tÕ lµ mét ph¬ng thøc vËn t¶i tiªn tiÕn “tõ cöa ®Õn cöa”, ®ã lµ viÖc vËn chuyÓn hµng ho¸ b»ng Ýt nhÊt 2 ph¬ng tiÖn kh¸c nhau ( biÓn, s¾t, bé vµ hµng kh«ng) gi÷a 2 níc kh¸c nhau trªn c¬ së mét hîp ®ång vËn t¶i. HiÖp ®Þnh h×nh thµnh nªn nh÷ng quy ®Þnh thèng nhÊt vÒ mÆt ph¸p lÝ ®iÒu chØnh c¸c quan hÖ trong VT§PT gi÷a c¸c níc ASEAN. Trong ®ã néi dung chñ yÕu lµ ngêi kinh doanh VT§PT muèn ho¹t ®éng kinh doanh VT§PT ph¶i ®¨ng kÝ hîp ph¸p víi c¬ quan quèc gia cã thÈm quyÒn cña níc m×nh (§iÒu 29), ph¶i ®¸p øng c¸c ®iÒu kiÖn kinh doanh nhÊt ®Þnh (§iÒu 30). Khi luËt ph¸p cña níc thµnh viªn cha cho phÐp tù do kinh doanh VT§PT th× ¸p dông h×nh thøc cã ®i cã l¹i vµ c¸c quy ®Þnh cña HiÖp ®Þnh kh«ng ¶nh hëng tíi luËt quèc gia giµnh quyÒn kinh doanh vËn t¶i ®¬n thøc cho c¸c c«ng d©n cña níc m×nh (§iÒu 32). Dùa trªn c¸c quy ®Þnh chung nµy, c¸c bªn cã liªn quan trong VT§PT sÏ quy ®Þnh cô thÓ vÒ quyÒn h¹n vµ tr¸ch nhiÖm trong hîp ®ång vËn t¶i ®a ph¬ng thøc khi thuª chë vµ chuyªn chë hµng ho¸.
Môc ®Ých cña HiÖp ®Þnh
Thèng nhÊt trong ASEAN nh÷ng quy t¾c liªn quan tíi viÖc vËn chuyÓn hµng ho¸ b»ng VT§PT, mét ph¬ng thøc vËn t¶i tiªn tiÕn. Qua ®ã ®Èy m¹nh viÖc ph¸t triÓn c¸c dÞch vô VT§PT mét c¸ch th«ng suèt kinh tÕ vµ hiÖu qu¶.
Ph¸t triÓn VT§PT nh»m t¹o ®iÒu kiÖn thuËn lîi cho viÖc më réng th¬ng m¹i quèc tÕ gi÷a c¸c níc thµnh viªn ASEAN còng nh gi÷a ASEAN víi c¸c níc kh¸c.
T¹o ra sù c©n b»ng lîi Ých gi÷a ngêi sö dông vµ ngêi cung cÊp dÞch vô vËn t¶i quèc tÕ trong ASEAN.
Ph¹m vi ®iÒu chØnh
HiÖp ®Þnh nµy ¸p dông cho:
TÊt c¶ nh÷ng ngêi kinh doanh VT§PT ®· ®îc ký hîp ph¸p ë mét níc thµnh viªn ASEAN
TÊt c¶ c¸c hîp ®ång vËn t¶i ®a ph¬ng thøc, nÕu cã:
N¬i ngêi kinh doanh VT§PT nhËn hµng ®Ó chuyªn chë lµ mét ®Þa ®iÓm cña níc thµnh viªn, hoÆc
N¬i ngêi kinh doanh VT§PT giao hµng lµ mét ®Þa ®iÓm cña c¸c níc thµnh viªn.
HiÖp ®Þnh nµy kh¸c víi c«ng íc quèc tÕ vÒ VT§PT ë chç lµ cã thªm phÇn ¸p dông cho môc a trªn ®©y. §©y lµ mét ®iÓm næi bËt cña HiÖp ®Þnh nh»m x¸c ®Þnh quyÒn kinh doanh cña ngêi kinh doanh VT§PT ASEAN. Khi HiÖp ®Þnh nµy kÝ kÕt vµ cã hiÖu lùc sÏ gãp phÇn thóc ®Èy VT§PT trong khu vùc ph¸t triÓn.
ViÖc tham gia HiÖp ®Þnh khung ASEAN vÒ VT§PT lµ phï hîp víi ®êng lèi, chÝnh s¸ch ®èi ngo¹i vµ tiÕn tr×nh héi nhËp kinh tÕ khu vùc vµ thÕ giíi cña §¶ng vµ Nhµ níc ta. Nã gióp cho viÖc kinh doanh b×nh ®¼ng, cïng cã lîi gi÷a c¸c nhµ kinh doanh VT§PT cña ViÖt Nam víi c¸c nhµ kinh doanh VT§PT cña c¸c níc ASEAN kh¸c trªn c¬ së khung ph¸p lÝ chung cho c¶ khu vùc. Khi cã tranh chÊp x¶y ra trong qu¸ tr×nh kinh doanh th× ngoµi c¬ së ph¸p lÝ lµ hîp ®ång cô thÓ cßn cã c¬ chÕ gi¶i quyÕt tranh chÊp lµ HiÖp ®Þnh. Cam kÕt khu vùc nµy sÏ gióp t¹o ra sù yªn t©m trong quan hÖ lµm ¨n gi÷a c¸c nhµ kinh doanh VT§PT vµ c¸c doanh nghiÖp xuÊt khÈu cña ViÖt Nam víi c¸c nhµ kinh doanh VT§PT cña c¸c níc ASEAN. V× r»ng kh¸c víi c«ng íc quèc tÕ vÒ VT§PT, HiÖp ®Þnh khung ASEAN sÏ cã quy ®Þnh chÆt chÏ vÒ ®iÒu kiÖn ®¨ng kÝ hµnh nghÒ VT§PT.
Mét ngêi kinh doanh VT§PT ë mét níc thµnh viªn cã thÓ hµnh nghÒ VT§PT ë c¸c níc thµnh viªn kh¸c nhng ph¶i ®¨ng kÝ kinh doanh VT§PT theo tiªu chuÈn ®· ®îc ®Ò ra víi c¬ quan cã thÈm quyÒn níc m×nh vµ ph¶i xuÊt tr×nh giÊy ®¨ng kÝ ®îc cÊp ®ã cho c¬ quan cã thÈm quyÒn ®¨ng kÝ kinh doanh VT§PT cña níc thµnh viªn kia. Nh vËy sÏ chÆt chÏ h¬n hiÖn nay, gióp lo¹i bá nh÷ng ngêi kinh doanh VT§PT kh«ng ®ñ n¨ng lùc vµ gãp phÇn chèng lõa ®¶o trong th¬ng m¹i. §èi víi c¬ quan qu¶n lÝ vÒ giao th«ng vËn t¶i sÏ t¨ng cêng ®îc vai trß qu¶n lÝ chÆt chÏ h¬n ®èi víi VT§PT th«ng qua viÖc cÊp giÊy ®¨ng kÝ kinh doanh VT§PT, gi¶m nh÷ng ngêi trung gian kh«ng ®ñ tiªu chuÈn lµm VT§PT. ViÖc ¸p dông vµ thùc hiÖn hiÖp ®Þnh theo tiÕn tr×nh phï hîp víi viÖc ph¸t triÓn VT§PT ë c¸c níc thµnh viªn.
Th«ng qua viÖc tham gia hiÖp ®Þnh khu vùc, c¸c doanh nghiÖp giao nhËn vËn t¶i cã ®iÒu kiÖn v¬n lªn, n©ng cao tr×nh ®é vµ kh¶ n¨ng c¹nh tranh cña m×nh trªn thÞ trêng trong níc vµ thÞ trêng ASEAN. VT§PT mang tÝnh quèc tÕ cao sÏ gióp c¸c nhµ kinh doanh VT§PT ViÖt Nam cã quan hÖ chÆt chÏ víi c¸c nhµ kinh doanh VT§PT ASEAN, qua ®ã t¹o thªm c¬ héi cung cÊp dÞch vô, kh«ng chØ lµm ®¹i lÝ víi lîi nhuËn thÊp mµ lµm chñ ®îc thÞ trêng. Ph¸t triÓn m¹nh mÏ VT§PT sÏ gãp phÇn thóc ®Èy ho¹t ®éng th¬ng m¹i cña níc ta.
Ngoµi ra, ViÖt Nam cßn kÝ kÕt c¸c hiÖp ®Þnh ba bªn víi Lµo, Th¸i Lan vµ c¸c hiÖp ®Þnh song bªn vÒ ®êng bé víi Lµo, Trung Quèc, Campuchia vµ ®êng s«ng víi Campuchia sÏ t¹o thuËn lîi cho VT§PT cña níc ta. §Ó qu¶n lÝ chÆt chÏ dÞch vô VT§PT, ngêi kinh doanh VT§PT ph¶i ®îc ®¨ng kÝ vµ theo dâi chÆt chÏ, Nhµ níc ph¶i ®Ò ra tiªu chuÈn cô thÓ cho c¸c nhµ kinh doanh VT§PT. Nh÷ng ®iÒu kiÖn trong dù th¶o hiÖp ®Þnh khung ASEAN vÒ VT§PT lµ phï hîp víi ®iÒu kiÖn kinh doanh dÞch vô vËn t¶i cña ViÖt Nam.
1.4. Mét sè biÖn ph¸p kh¸c
a. Phèi hîp chÆt chÏ gi÷a c¸c ph¬ng thøc vËn t¶i
VËn t¶i ®a ph¬ng thøc lµ sù phèi hîp nhÞp nhµng gi÷a c¸c ph¬ng thøc vËn t¶i kh¸c nhau trong d©y chuyÒn dÞch vô chung. HiÖn nay ta cha cã sù kÕt dÝnh vµ hîp t¸c chÆt chÏ gi÷a c¸c ph¬ng thøc vËn t¶i s«ng, biÓn, bé, s¾t vµ hµng kh«ng. Sù phèi hîp chÆt chÏ gi÷a c¸c ph¬ng thøc lµ yÕu tè duy nhÊt quyÕt ®Þnh thµnh c«ng cña VT§PT.
Trªn c¬ së kÕt cÊu h¹ tÇng hiÖn cã, c¸c ph¬ng thøc ph¶i cã sù kÕt hîp vÒ chÝnh s¸ch gi¸ cíc, chÊt lîng phôc vô vµ nhÊt lµ th«ng tin kÞp thêi. Mçi ph¬ng thøc cã chÊt lîng dÞch vô cao sÏ lµm cho c¶ d©y chuyÒn cã chÊt lîng dÞch vô tèt. ViÖc phèi hîp nµy ph¶i ®øng trªn quyÒn lîi quèc gia.
§Ó cã sù phèi hîp chÆt chÏ gi÷a c¸c ph¬ng thøc vËn t¶i vµ gi÷a vËn t¶i víi th¬ng m¹i, tµi chÝnh, b¶o hiÓm, h¶i quan,… cÇn cã mét tæ chøc chØ ®¹o sù phèi hîp trong thÓ chÕ chung.
b. Cã chÝnh s¸ch khuyÕn khÝch ®èi víi vËn t¶i ®a ph¬ng thøc
§Ó ph¸t triÓn VT§PT, t¨ng cêng kh¶ n¨ng c¹nh tranh trªn thÞ trêng khu vùc vµ quèc tÕ, trong giai ®o¹n tríc m¾t, ChÝnh phñ cÇn cã c¸c chÝnh s¸ch khuyÕn khÝch ph¸t triÓn VT§PT. Trong chÝnh s¸ch khuyÕn khÝch tríc hÕt lµ chÝnh s¸ch:
§Çu t vèn ph¸t triÓn kÕt cÊu h¹ tÇng giao th«ng vËn t¶i vµ ph¬ng tiÖn vËn t¶i t¹o c¬ së vËt chÊt cho VT§PT;
ThuÕ: cã chÝnh s¸ch khuyÕn khÝch vÒ thuÕ ®èi víi dÞch vô VT§PT vµ ngêi kinh doanh VT§PT;
¦u ®·i dµnh cho c¸c chñ hµng ViÖt Nam thuª dÞch vô VT§PT cña nh÷ng ngêi kinh doanh VT§PT ViÖt Nam nh gi¶m thuÕ thu nhËp c«ng ty hoÆc thuÕ xuÊt nhËp khÈu hoÆc miÔn kiÓm tra h¶i quan…;
Cho phÐp c¸c nhµ kinh doanh VT§PT cña ViÖt Nam liªn doanh víi c¸c nhµ kinh doanh VT§PT cã tiÒm n¨ng cña níc ngoµi ®Ó t×m thÞ trêng cho dÞch vô VT§PT cña ta. Liªn doanh ®îc thùc hiÖn c¶ ë ViÖt Nam vµ níc ngoµi.
2. C¸c biÖn ph¸p vÒ phÝa doanh nghiÖp
2.1. §µo t¹o nguån nh©n lùc
Con ngêi lµ nh©n tè quan träng hµng ®Çu trong viÖc quyÕt ®Þnh sù ph¸t triÓn cña vËn t¶i ®a ph¬ng thøc. Trong nh÷ng n¨m gÇn ®©y, viÖc tiÕp cËn VT§PT ë níc ta míi ®îc tiÕn hµnh th«ng qua c¸c líp ®µo t¹o ng¾n h¹n do c¸c c¬ së trong níc vµ quèc tÕ tæ chøc. Bíc ®Çu ®· cung cÊp cho c¸c nh©n viªn vµ c¸c nhµ qu¶n lÝ thuéc lÜnh vùc vËn t¶i, giao nhËn, b¶o hiÓm, h¶i quan,…mét sè kiÕn thøc c¬ b¶n vÒ vËn t¶i ®a ph¬ng thøc.
Còng nh c¸c níc trong khu vùc viÖc ph¸t triÓn nguån nh©n lùc thùc hiÖn VT§PT lµ mét nh©n tè quan träng. VT§PT lµ mét c«ng nghÖ vËn t¶i phøc t¹p vµ mang tÝnh quèc tÕ cao. V× vËy, muèn kinh doanh VT§PT cã hiÖu qu¶ trong ®iÒu kiÖn héi nhËp khu vùc vµ thÕ giíi chóng ta ph¶i hiÓu biÕt ®Çy ®ñ vµ thùc hiÖn nhuÇn nhuyÔn c¸c c«ng ®o¹n cña VT§PT. Ngêi kinh doanh VT§PT lµ mét kiÕn tróc s vÒ giao nhËn vËn t¶i.
§µo t¹o c¸n bé lµm c«ng t¸c VT§PT cã ®ñ kiÕn thøc vÒ th¬ng m¹i quèc tÕ vµ giao nhËn vËn t¶i quèc tÕ lµ viÖc lµm cÊp b¸ch hiÖn nay cña c¸c doanh nghiÖp.
ViÖc ®µo t¹o vÒ chuyªn m«n cÇn tËp trung vµo viÖc n¾m v÷ng néi dung vÒ VT§PT, chøng tõ vËn t¶i ®a ph¬ng thøc vµ c¸c quy ®Þnh ph¸p lÝ cã liªn quan vÒ VT§PT vÒ giao nhËn, vËn t¶i, vÒ tiÕp vËn trong hÖ thèng d©y chuyÒn dÞch vô. Bªn c¹nh ®ã lµ ph¶i n©ng cao tr×nh ®é tiÕng Anh cña ngêi lµm dÞch vô VT§PT.
VÒ nguån ®µo t¹o th«ng qua sù hç trî cña c¸c dù ¸n ®µo t¹o VT§PT cña ASEAN vµ sù hç trî cña níc ngoµi. CÇn cã sù phèi hîp tæ chøc ®µo t¹o cña Bé giao th«ng vËn t¶i vµ HiÖp héi giao nhËn kho vËn ViÖt Nam. H×nh thøc ®µo t¹o t¹i chç hoÆc göi ®i níc ngoµi ®µo t¹o cña c¸c c«ng ty lµm giao nhËn vËn t¶i sÏ bæ sung cho ®µo t¹o cña Nhµ níc vµ coi ®©y lµ môc tiªu chÝnh.
Trong thêi ®¹i tin häc hiÖn nay, viÖc ®µo t¹o c¸n bé h¶i quan, th¬ng m¹i vµ giao th«ng vËn t¶i vÒ tin häc ®Ó xö lý thµnh th¹o nghiÖp vô, gi¶m thñ tôc giÊy tê lµ rÊt quan träng trong kh©u ph¸t triÓn nguån nh©n lùc cho VT§PT.
2.2. N©ng cao n¨ng lùc c¹nh tranh cña c¸c doanh nghiÖp
§èi víi c¸c doanh nghiÖp th× n©ng cao n¨ng lùc c¹nh tranh lµ mét trong nh÷ng biÖn ph¸p quan träng, nã ¶nh hëng ®Õn hiÖu qu¶ ho¹t ®éng cña doanh nghiÖp vµ nã sÏ quyÕt ®Þnh sù sèng cßn cña doanh nghiÖp. §èi víi c¸c doanh nghiÖp chuyªn kinh doanh vËn t¶i ®a ph¬ng thøc (gåm c¸c chñ ph¬ng tiÖn vµ c¸c nhµ lµm dÞch vô giao nhËn vËn t¶i), viÖc n©ng cao n¨ng lùc c¹nh tranh ®îc thÓ hiÖn qua:
N¾m v÷ng c¸c th«ng tin vÒ vËn t¶i ®a ph¬ng thøc trong níc vµ trªn thÕ giíi;
§µo t¹o ®éi ngò c¸n bé tinh th«ng vÒ vËn t¶i ®a ph¬ng thøc, cã tr×nh ®é chuyªn m«n cao vµ tr×nh ®é ngo¹i ng÷ giái;
Cung cÊp chÊt lîng phôc vô tèt nhÊt, ®¶m b¶o tÝn nhiÖm;
Thµnh th¹o trong viÖc tiÕp thÞ vµ cã mèi quan hÖ ®èi t¸c víi c¸c chñ ph¬ng tiÖn vµ c¸c nhµ giao nhËn vËn t¶i trong níc vµ trªn thÕ giíi.
§èi víi dÞch vô vËn t¶i ®a ph¬ng thøc cô thÓ, viÖc n©ng cao n¨ng lùc c¹nh tranh thÓ hiÖn qua:
ChÊt lîng dÞch vô tèt nhÊt;
Gi¸ thµnh dÞch vô thÊp nhÊt;
§¶m b¶o thêi gian hoµn thµnh dÞch vô sím nhÊt, qua ®ã hµng ho¸ ®Õn tay ngêi sö dông ®óng thêi gian nh yªu cÇu;
§é tin cËy cña dÞch vô ®îc ®¶m b¶o.
._.
Các file đính kèm theo tài liệu này:
vtdpt.doc- bia2.doc
- Ket luan.doc
- Mo dau.doc
- Muc luc.doc
- tai liªu tham khao.doc
