Văn hoá kinh doanh Nhật Bản và những lưu ý cho doanh nghiệp Việt Nam khi xâm nhập thị trường

Ch­¬ng I Vai trß cña thÞ tr­êng nhËt B¶n ®èi víi xuÊt khÈu cña viÖt nam I. Kh¸i qu¸t chung Kh¸i qu¸t chung vÒ n­íc NhËt §iÒu kiÖn tù nhiªn, d©n sè NhËt B¶n n»m ë ngoµi kh¬i phÝa §«ng Ch©u ¸, víi tæng diÖn tÝch lµ 377.815 km2, bao gåm 4 ®¶o chÝnh : Honshu, Kyushu, Hokkaido vµ Shikoku vµ kho¶ng 4000 ®¶o nhá kh¸c theo h×nh c¸nh cung. KhÝ hËu «n hoµ, cã 4 mïa râ rÖt. Cã sù ph©n ho¸ khÝ hËu kh¸c nhau kh¸ râ gi÷a c¸c vïng. Mïa hÌ nãng Èm, b¾t ®Çu vµo kho¶ng gi÷a th¸ng 7, mïa ®«ng b¾t ®Çu kho¶ng th¸ng 11. KhÝ hËu phong phó víi l­îng m­a nhiÒu ®· gãp phÇn lµm nªn mét th¶m thùc vËt kh¸ ®a d¹ng. NhËt B¶n kh¸ nghÌo nµn vÒ tµi nguyªn kho¸ng s¶n. HÇu hÕt c¸c nguyªn vËt liÖu thiÕt yÕu ®Òu ph¶i nhËp tõ n­íc ngoµi. HiÖn nay, NhËt B¶n ph¶i NK h¬n 99% nhu cÇu vÒ dÇu th«; 100% kho¸ng B« xÝt dïng s¶n xuÊt nh«m, thÐp; h¬n 97% than ®¸… §Þa h×nh cña NhËt B¶n kh¸ phøc t¹p. Ba phÇn t­ diÖn tÝch cña NhËt B¶n lµ nói vµ cao nguyªn. S«ng ngßi ng¾n vµ dèc, ®ång b»ng nhá hÑp. N»m trong vµnh ®ai nói löa, ë NhËt hiÖn nay vÉn cßn 77 nói löa ®ang ho¹t ®éng, vµ c¸c trËn ®éng ®Êt x¶y ra th­êng xuyªn. Tuy vËy, nh÷ng ngän nói löa nµy ®· mang l¹i v« sè nh÷ng suèi n­íc nãng lµ ®iÓm du lÞch vµ ch÷a bÖnh cho hµng triÖu du kh¸ch mçi n¨m. ChÝnh trÞ Theo HiÕn ph¸p n¨m 1947, NhËt B¶n theo thÓ chÕ qu©n chñ lËp hiÕn kiÓu Anh, trong ®ã Nhµ vua lµ biÓu t­îng cña ®Êt n­íc vµ lµ sù thèng nhÊt cña d©n téc, lµ nguyªn thñ t­îng tr­ng vÒ mÆt ®èi ngo¹i; nhµ n­íc ®­îc tæ chøc theo chÕ ®é tam quyÒn ph©n lËp : quyÒn lËp ph¸p thuéc vÒ Th­îng nghÞ viÖn vµ H¹ nghÞ viÖn, Hµnh ph¸p lµ Néi c¸c vµ T­ ph¸p lµ Toµ ¸n. ChÝnh phñ hiÖn nay lµ chÝnh phñ liªn hiÖp cña 3 §¶ng : §¶ng d©n chñ tù do ( LDP ), C«ng Minh (Koumei ) vµ B¶o thñ. Ngoµi ra cßn cã c¸c ®¶ng X· héi d©n chñ (JSP), §¶ng céng s¶n (JCP) Thñ t­íng NhËt B¶n hiÖn t¹i lµ Koizumi Junichiro, Chñ tÞch ®¶ng LDP trong hai nhiÖm kú liªn tiÕp. Sau mét thêi gian tØ lÖ ñng hé gi¶m sót ( 42% ) do nh÷ng bª bèi tµi chÝnh trong néi bé §¶ng cÇm quyÒn còng nh­ t×nh h×nh kinh tÕ kh«ng cã biÕn chuyÓn, b»ng nç lùc khai th«ng quan hÖ víi B¾c TriÒu Tiªn, tØ lÖ ñng hé «ng Koizumi ®· t¨ng thµnh 60%. Kinh tÕ x· héi NÒn kinh tÕ NhËt B¶n ®ang håi phôc dÇn dÇn kÓ tõ sau møc t¨ng tr­ëng ©m 1998. N¨m 2000, møc t¨ng tr­ëng kinh tÕ NhËt B¶n lµ 1,7%, t¨ng 0,8% so víi n¨m 1999. Møc chi cho tiªu dïng , chiÕm 60% GDP, ®· gi¶m 0,6% so víi n¨m tr­íc. Tuy nhiªn, GDP cña NhËt B¶n vÉn ®øng thø 2 thÕ giíi, chØ sau Thuþ SÜ vµ trªn Hoa Kú. Kim ng¹ch xuÊt khÈu cña NhËt n¨m 2000 lµ kho¶ng 51654 tØ Yªn, nhËp khÈu kho¶ng 40938 tØ Yªn, tèc ®é t¨ng tr­ëng hµng n¨m kho¶ng 10% ( sè liÖu cña Bé Tµi chÝnh NhËt B¶n). C¸n c©n th­¬ng m¹i th­êng xuyªn xuÊt siªu. Nh÷ng s¶n phÈm xuÊt khÈu chÝnh lµ l­¬ng thùc, s¶n phÈm dÖt may, ho¸ chÊt, kim lo¹i, m¸y mãc ( thiÕt bÞ v¨n phßng, s¶n phÈm ®iÖn tö),… Trong ®ã xuÊt khÈu nh÷ng s¶n phÈm liªn quan ®Õn c«ng nghÖ th«ng tin, thiÕt bÞ truyÒn th«ng, dông cô ®o l­êng ®iÖn tö, v.v t¨ng lªn nhanh chãng. C¸c mÆt hµng nhËp khÈu chñ yÕu lµ thÞt, thuû s¶n, nguyªn liÖu th«, nhiªn liÖu th«, v.v. B¶ng : Thu nhËp b×nh qu©n ®Çu ng­êi cña mét sè n­íc trªn thÕ giíi N¨m 2000 Nguån : Comparative Economic and Financial Statistics – Bank of Japan D©n sè NhËt B¶n vµo th¸ng 1 n¨m 2001 lµ 127 triÖu ng­êi, mËt ®é d©n sè 297,5 ng­êi/km2. Tuæi thä trung b×nh cña ng­êi d©n NhËt B¶n lµ 77 víi nam vµ 84 víi n÷, trong khi tØ lÖ sinh chØ cã 1,34 con/phô n÷ ( sè liÖu n¨m 99) v× vËy NhËt B¶n ®ang ph¶i ®èi mÆt víi vÊn ®Ò rÊt lín lµ t×nh tr¹ng l·o ho¸ d©n sè. §iÒu nµy còng dÉn ®Õn mét lo¹t nh÷ng hËu qu¶ kinh tÕ x· héi kh¸c. TØ lÖ biÕt ch÷ trong x· héi NhËt lµ 99%. C¸c t«n gi¸o chÝnh lµ §¹o ThÇn, §¹o PhËt vµ ®¹o C¬ ®èc. ChØ cã 5,3% d©n sè trong ngµnh n«ng nghiÖp, cßn l¹i lµm trong c¸c ngµnh dÞch vô (63,2%) vµ c«ng nghiÖp (31,5%). C¸c nhµ m¸y lín tËp trung ë c¸c thµnh phè, vµ ë ®ã ngµnh c«ng nghiÖp dÞch vô ph¸t triÓn m¹nh. D©n sè tËp trung ®«ng ë c¸c thµnh phè, trong ®ã cã c¶ nh÷ng thanh niªn tõ n«ng th«n lªn thµnh phè lËp nghiÖp. TÝnh ®Õn th¸ng 11 n¨m 1999, toµn n­íc NhËt cã 672 thµnh phè trong ®ã 11 thµnh phè cã d©n sè trªn 1 triÖu ng­êi. ChØ tÝnh riªng khu vùc 3 thµnh phè lín lµ Tokyo, Osaka, Nagoya ®· tËp trung 44% d©n sè c¶ n­íc. BiÓu : D©n sè NhËt B¶n theo c¸c vïng. Th¸ng 1n¨m 2000. §¬n vÞ :1000 ng­êi Nguån : JETRO V¨n ho¸ Tuy còng lµ mét c­êng quèc trªn thÕ giíi vÒ kinh tÕ nh­ng NhËt B¶n cã mét søc hÊp dÉn m¹nh mÏ kh«ng gièng Mü hay bÊt kú mét n­íc Ch©u ¢u nµo kh¸c, ®ã chÝnh lµ søc hót tõ mét nÒn v¨n ho¸ ®Ëm ®µ b¶n s¾c d©n téc. Mét toµ nhµ chäc trêi x©y c¹nh ng«i ®Òn cæ kÝnh, hay nh÷ng ®å tiÖn nghi - thµnh qu¶ cña khoa häc kü thuËt hiÖn ®¹i ®­îc dïng trong c¨n phßng lµm b»ng giÊy tr¶i th¶m Tatami víi cöa lïa… tÊt c¶ ®ã lµ sù kÕt hîp hµi hoµ gi÷a c¸i cò vµ míi t¹o nªn mét n­íc NhËt huyÒn bÝ. §Õn NhËt b¹n ®õng lÊy g× lµm l¹ khi thÊy mét ng­êi ®µn «ng NhËt B¶n rÊt thµnh ®¹t trong kinh doanh nh­ng vÉn dµnh thêi gian tham gia vµo viÖc tËp luyÖn cïng nh÷ng ng­êi l¸ng giÒng cho lÔ héi truyÒn thèng. ë NhËt, mét n¨m cã 14 ngµy quèc lÔ vµ hµng tr¨m lÔ héi t¹i c¸c ®Þa ph­¬ng. NhiÒu lÔ héi truyÒn thèng ®­îc b¾t nguån tõ Trung Quèc nh­ng ®­îc biÕn ®æi ®Ó phï hîp víi ®Æc ®iÓm tù nhiªn vµ gÇn gòi víi tËp qu¸n NhËt B¶n. Kh«ng Ýt nh÷ng lÔ héi lµ dÞp ng­êi d©n ng­êi th­ëng thøc vÎ ®Ñp thiªn nhiªn, hoa cá, h­¬ng vÞ cña nh÷ng mãn ¨n truyÒn thèng vµ thÝch øng víi nh÷ng biÕn ®æi cña thêi tiÕt lóc giao mïa. Khi theo dâi tõng lÔ héi hµng n¨m, ta sÏ thÊy v¨n ho¸ NhËt B¶n thÊm ®Ëm mµu s¾c cña ®¹o Shinto, ®ång thêi l¹i chÞu ¶nh h­ëng m¹nh mÏ tõ ®¹o PhËt. 2. Kh¸i qu¸t vÒ quan hÖ hîp t¸c ViÖt Nam – NhËt B¶n NhËt B¶n vµ ViÖt Nam ®· chÝnh thøc thiÕt lËp quan hÖ ngo¹i giao tõ ngµy 21/9/2003. N¨m 1992, NhËt B¶n quyÕt ®Þnh më l¹i viÖn trî cho ViÖt Nam. Quan hÖ hîp t¸c ViÖt Nam - NhËt B¶n ph¸t triÓn nhanh chãng, thay ®æi vÒ chÊt vµ dÇn ®i vµo chiÒu s©u. C¸c mèi quan hÖ chÝnh trÞ, giao l­u v¨n ho¸ kh«ng ngõng ®­îc më réng. VÒ chÝnh trÞ: Hµng n¨m ®Òu cã c¸c cuéc gÆp cÊp cao. Thñ t­íng NhËt B¶n ®· ®Õn th¨m ViÖt Nam 4 lÇn : Murayama 8/1994, Hashimoto 1/1997, Obuchi 12/1998, Koizumi 4/2002. Tõ n¨m 1993 ®Õn nay, Tæng BÝ th­, Thñ t­íng, Chñ tÞch Quèc héi vµ Bé tr­ëng Ngo¹i giao ViÖt Nam còng ®· sang th¨m NhËt B¶n. ChØ tÝnh riªng trong n¨m 2002, cã c¸c chuyÕn th¨m cña Tæng bÝ th­ N«ng §øc M¹nh (10/2002), Chñ tÞch Quèc héi NguyÔn V¨n An (2/2002), chuyÕn th¨m ViÖt Nam cña thñ t­íng Koizumi ( 04/2002), Chñ tÞch Th­îng viÖn Watanuki ( 1/2002). L·nh ®¹o hai n­íc thèng nhÊt x©y dùng quan hÖ ViÖt Nam – NhËt B¶n theo ph­¬ng ch©m “ ®èi t¸c tin cËy, æn ®Þnh l©u dµi”. Ph­¬ng ch©m nµy ®· ®­îc cô thÓ ho¸ trong chuyÕn th¨m vµ lµm viÖc t¹i NhËt B¶n vµo th¸ng 4 n¨m 2003 cña Thñ t­íng Phan V¨n Kh¶i C¬ chÕ ®èi tho¹i ®· ®­îc h×nh thµnh. Ngoµi ®èi tho¹i chÝnh trÞ ë cÊp Bé tr­ëng vµ Thø tr­ëng Ngo¹i giao ®· cã c¬ chÕ ®èi tho¹i, an ninh vµ quèc phßng. Hai bªn ®· trao ®æi tuú viªn qu©n sù, më Tæng l·nh sù qu¸n t¹i TP Hå ChÝ Minh vµ Osaka. Cã nhiÒu ho¹t ®éng ngo¹i giao kh¸c còng ®· ®­îc tiÕn hµnh. NhËt B¶n ñng hé ®­êng lèi ®æi míi, më cöa cña ViÖt Nam, hç trî ViÖt nam héi nhËp vµo khu vùc vµ thÕ giíi ( APEC, WTO, ASEM, ARF,…), coi träng quan hÖ víi ViÖt Nam, lÊy lîi Ých vµ môc tiªu l©u dµi lµm träng. ViÖt Nam ñng hé NhËt lµ thµnh viªn th­êng trùc Héi ®ång B¶o An Liªn Hîp Quèc më réng, lµm thµnh viªn H§BA/LHQ, vµ vËn ®éng NhËt B¶n ñng hé ViÖt Nam øng cö lµm thµnh viªn th­êng trùc cña H§BA/LHQ më réng,.. VÒ kinh tÕ : Hîp t¸c kinh tÕ kü thuËt víi NhËt B¶n ®èi víi ViÖt Nam thùc sù b¾t ®Çu tõ viÖc cö ®oµn ®iÒu tra ChÝnh phñ vÒ hîp t¸c kinh tÕ sang ViÖt Nam håi th¸ng 1/2001. Quü Hîp t¸c kinh tÕ víi n­íc ngoµi (OECF) vµ C¬ quan Hîp t¸c quèc tÕ NhËt B¶n vµ nhiÒu tæ chøc kh¸c ®· ®Æt trô së t¹i Hµ Néi vµ TP. Hå ChÝ Minh. NhËt B¶n lµ ®èi t¸c kinh tÕ quan träng hµng ®Çu cña ViÖt Nam. VÒ xuÊt nhËp khÈu :HiÖn nay, NhËt B¶n lµ b¹n hµng lín nhÊt cña ViÖt Nam. Theo sè liÖu cña Tæ chøc xóc tiÕn th­¬ng m¹i NhËt B¶n (JETRO), n¨m 2002, kim ng¹ch xuÊt khÈu cña VN vµo NhËt B¶n ®¹t 2,2 tØ USD, so víi 2,5 tØ USD n¨m 2001. N¨m nay, con sè nµy cã thÓ ®¹t xÊp xØ 3 tØ USD ( gi¸ trÞ xuÊt khÈu cña hai n­íc t­¬ng ®­¬ng nhau). Hai n­íc ®· dµnh cho nhau thuÕ suÊt Tèi huÖ quèc tõ n¨m 1999. Theo sè liÖu cña Tæng côc H¶i quan, tæng gi¸ trÞ trao ®æi th­¬ng m¹i 2 chiÒu trong 6 th¸ng ®Çu n¨m 2003 ®¹t h¬n 2,8 tØ USD, trong ®ã xuÊt khÈu ViÖt Nam chiÕm 1,369 tØ. VÒ ®Çu t­ : §Çu t­ trùc tiÕp cña NhËt vµo ViÖt Nam®Õn 1/2/2003 cã tæng céng 369 dù ¸n víi tæng sè vèn ®¨ng ký lµ 163 triÖu USD, gÊp 2 lÇn n¨m 2000. 6 th¸ng ®Çu n¨m nay cã thªm 21 dù ¸n víi tæng trÞ gi¸ 55 triÖu USD. N¨m 2002, tæng ®Çu t­ cña NhËt B¶n vµo ViÖt Nam ®¹t 102 triÖu USD víi 48 dù ¸n, gi¶m 56% so víi n¨m 2001 vµ gi¶m 10 lÇn so víi thêi kú kû lôc 96-97. TÝnh ®Õn ®Çu n¨m 2003, ®Çu t­ cña NhËt B¶n vµo ViÖt Nam lµ 4,3 tØ USD ( sè liÖu cña Tæng côc H¶i quan) Vµo ngµy 14/11/2003, Bé tr­ëng Bé KÕ ho¹ch vµ §Çu t­ Vâ Hång Phóc vµ Bé tr­ëng Ngo¹i giao NhËt B¶n Yoriko Kawaguchi ®· ký kÕt HiÖp ®Þnh vÒ tù do, xóc tiÕn vµ b¶o hé ®Çu t­ gi÷a NhËt B¶n vµ ViÖt Nam nh»m thóc ®Èy h¬n n÷a vÒ giao l­u kinh tÕ hai n­íc. HiÖp ®Þnh nµy ®­îc x¸c ®Þnh lµ mét hiÖp ®Þnh kiÓu míi víi nhiÒu ®iÓm tÝch cùc, vÝ dô : vÒ nguyªn t¾c, dµnh ®èi xö quèc gia ngay tõ giai ®o¹n cÊp phÐp ®Çu t­ vµ cÊm viÖc yªu cÇu thùc hiÖn nghÜa vô g©y trë ng¹i cho ®Çu t­. Ngµy 5/12/2003, S¸ng kiÕn chung NhËt ViÖt vÒ c¶i thiÖn m«i tr­êng ®Çu t­ t¹i ViÖt Nam ®· ®­îc hoµn tÊt vµ ký x¸c nhËn gi÷a Bé tr­ëng Bé KÕ ho¹ch vµ ®Çu t­ Vâ Hång Phóc víi ®¹i sø NhËt B¶n t¹i ViÖt Nam Hattori Norio. VÒ viÖn trî ph¸t triÓn chÝnh thøc ODA : HiÖn nay NhËt B¶n lµ n­íc cã ODA dµnh cho ViÖt Nam lín nhÊt.Tõ n¨m 1992 – 2002 ®¹t kho¶ng 8,2 tØ USD, trong ®ã viÖn trî kh«ng hoµn l¹i kho¶ng 1 tØ USD, chiÕm kho¶ng 40% tæng khèi l­îng ODA mµ céng ®ång quèc tÕ dµnh cho ViÖt Nam. N¨m tµi kho¸ 2001, mÆc dï kinh tÕ gÆp nhiÒu khã kh¨n, NhËt B¶n vÉn duy tr× ODA cho ViÖt Nam ë møc cao 91,6 tØ Yªn ( kho¶ng 710 triÖu USD) t¨ng 8% so víi n¨m 2000. N¨m 2002 lµ 92,4 tØ Yªn (747 triÖu USD), n¨m 2003 lµ 93,3 tØ Yªn, ®Òu t¨ng 6 ®Õn 7% so víi n¨m tr­íc. Hai bªn ®· tho¶ thuËn ch­¬ng tr×nh viÖn trî l©u dµi cña NhËt dµnh cho ViÖt Nam nh»m vµo 5 lÜnh vùc chÝnh lµ : ph¸t triÓn nguån nh©n lùc vµ x©y dùng thÓ chÕ; x©y dùng vµ c¶i t¹o c¸c c«ng tr×nh giao th«ng vµ ®iÖn lùc; ph¸t triÓn n«ng nghiÖp vµ x©y dùng c¬ së h¹ tÇng n«ng th«n; ph¸t triÓn gi¸o dôc ®µo t¹o vµ y tÕ; b¶o vÖ m«i tr­êng. VÒ hîp t¸c l¹o ®éng : Tõ n¨m 1992 ®Õn nay, ViÖt Nam ®· cö 16000 tu nghiÖp sinh ViÖt Nam sang NhËt. Víi tØ lÖ ng­êi ë ®é tuæi h­u trÝ chiÕm tíi 17% NhËt B¶n ®­îc ®¸nh gi¸ lµ mét thÞ tr­êng tiÒm n¨ng cho lao ®éng ViÖt Nam trong thêi gian 5 -10 n¨m tíi. HiÖn nay cã kho¶ng 6500 ng­êi ViÖt nam lµm viÖc t¹i NhËt ( sè liÖu cña Côc qu¶n lý lao ®éng n­íc ngoµi) víi thu nhËp æn ®Þnh. Tuy nhiªn thêi gian gÇn ®©y næi lªn vÊn ®Ò lao ®éng ViÖt Nam bá trèn t¹i NhËt ( cao nhÊt trong sè c¸c n­íc cö lao ®éng sang NhËt) g©y khã kh¨n cho viÖc hîp t¸c lao ®éng. VÒ v¨n ho¸ gi¸o duc: VÒ v¨n ho¸ :Hai n­íc ®ang triÓn khai c¸c ch­¬ng tr×nh ®µo t¹o con ng­êi, ch­¬ng t×nh thanh niªn ASEAN ( 100 ng­êi/n¨m) vµ trao ®æi c¸c ®oµn v¨n ho¸, nh÷ng t×nh nguyÖn viªn, chuyªn gia. Hµng n¨m cã tõ 1 ®Õn 2 dù ¸n viÖn trî kh«ng hoµn l¹i vÒ v¨n ho¸ do chÝnh phñ NhËt B¶n cÊp, vÝ dô thiÕt bÞ häc ngo¹i ng÷, thiÕt bÞ b¶o qu¶n t­ liÖu ViÖn H¸n – N«m , B¶o tµng lÞch sö, X­ëng phim ho¹t h×nh ViÖt Nam. VÒ gi¸o dôc : Hµng n¨m chÝnh phñ NhËt B¶n cÊp häc bæng cho kho¶ng trªn 100 häc sinh sinh viªn ViÖt Nam sang NhËt ®µo t¹o. Trong nh÷ng n¨m gÇn ®©y, sè häc sinh du häc tù tóc còng t¨ng lªn. Tæng sè l­u häc sinh ViÖt Nam t¹i NhËt B¶n kho¶ng 1000 ng­êi. Trong 5 n¨m tõ 1994 ®Õn 1999, chÝnh phñ NhËt ®· viÖn trî 9,5 tØ Yªn ®Ó x©y dùng 195 tr­êng tiÓu häc ë c¸c tØnh miÒn nói vµ ven biÓn ®ang bÞ thiªn tai. VÒ du lÞch : N¨m 2001 cã 220.000 l­ît kh¸ch du lÞch NhËt ®Õn ViÖt Nam. N¨m 2002, con sè nµy lµ gÇn 300.000 l­ît ng­êi, t¨ng 30%. L­îng kh¸ch du lÞch kh«ng gi¶m ngay c¶ sau vô khñng bè 11/9 t¹i Mü. ThËm chÝ trong dÞch SARS võa råi th× ViÖt Nam vÉn lµ mét trong nh÷ng ®iÓm ®Õn tin cËy cña du kh¸ch NhËt. Th¸ng 12/2000 vµ th¸ng 4/2001 Festival ViÖt Nam ®· ®­îc tæ chøc t¹i Tokyo nh»m giíi thiÖu vÒ ViÖt Nam vµ thóc ®Èy kh¸ch du lÞch. Th¸ng 4/2003, nh©n chuyÕn ®i th¨m vµ lµm viÖc cña Thñ t­íng Phan V¨n Kh¶i, ®­êng bay Hå ChÝ Minh – Fukuoka ®· ®­îc më, t¹o thuËn lîi cho du lÞch NhËt B¶n vµ lµ c¬ héi lín cho ViÖt Nam vÒ thÞ tr­êng du lÞch vµ xuÊt khÈu t¹i chç. II. Vai trß cña thÞ tr­êng NhËt b¶n ®èi víi xuÊt khÈu ViÖt Nam Ngo¹i th­¬ng hai n­íc ViÖt Nam – NhËt B¶n: NhËt B¶n hiÖn lµ thÞ tr­êng tiªu thô hµng ho¸ lín thø hai trªn thÕ giíi, sau Mü, ®ång thêi lµ n­íc nhËp khÈu lín víi kim ng¹ch nhËp khÈu hµng n¨m lªn tíi 300 – 400 tØ USD. HiÖn nay d©n sè NhËt B¶n kho¶ng 127 triÖu ng­êi vµ GDP hµng n¨m lªn tíi 4500 tØ USD ( kho¶ng 500 ngµn tØ Yªn) th× râ rµng ®©y lµ mét thÞ tr­êng ®Çy høa hÑn. Sau khi thiÕt lËp quan hÖ ngo¹i giao chÝnh thøc vµo ngµy 21 th¸ng 7 n¨m 1973, quan hÖ th­¬ng m¹i hai n­íc ®· cã nhiÒu b­íc tiÕn ®¸ng kÓ. Nh÷ng n¨m 1973 – 1986, quan hÖ th­¬ng m¹i hai n­íc kh«ng nhiÒu, do nh÷ng lý do nh­ chÝnh trÞ phøc t¹p, ¸p lùc c¶n trë tõ Mü,… nh­ng xuÊt nhËp khÈu vÉn t¨ng ®Òu qua c¸c n¨m. VÝ dô n¨m 1973 tæng kim ng¹ch hai chiÒu lµ 13 triÖu USD (NK : 5 triÖu, XK: 8 triÖu), n¨m 1974 lµ 51 triÖu ( NK : 21 triÖu, XK : 30 triÖu), n¨m 1976 lµ 216 triÖu ( NK :167 triÖu , XK :49 triÖu) ( sè liÖu cña JETRO). C¸c mÆt hµng xuÊt khÈu chÝnh lµ nhiªn liÖu, nguyªn liÖu vµ s¶n phÈm c¸. Tõ n¨m 1976, NhËt B¶n ®· lµ b¹n hµng lín thø 2, sau Mü.Thùc tÕ cho thÊy thÞ tr­êng NhËt B¶n ®· chÊp nhËn hµng ho¸ ViÖt Nam vµ triÓn väng sÏ cßn t¨ng h¬n n÷a. Tuy r»ng l­îng hµng NK tõ ViÖt Nam cßn chiÕm tû träng rÊt rÊt nhá trong tæng kim ng¹ch NK cña NhËt B¶n nh­ng con sè nµy kh«ng ngõng t¨ng qua c¸c n¨m: n¨m 1997 lµ 0,62%; n¨m 1998 lµ 0,624%; n¨m 1999 lµ 0,632% vµ n¨m 2000 lµ 0,69% (Sè liÖu tõ Bé Tµi chÝnh NhËt B¶n). ViÖt Nam ®· cã nh÷ng mÆt hµng thuéc bèn n­íc xuÊt khÈu hµng ®Çu sang NhËt: Than gÇy, quÇn ¸o n÷, ¸o kho¸c vµ ¸o giã nam, kh¨n b«ng lµm bÕp vµ vÖ sinh, ¸o lãt phô n÷, mùc, t«m ®«ng l¹nh…. BiÓu ®å : Ngo¹i th­¬ng NhËt ViÖt giai ®o¹n 1991 – 2000 ( Nguån : www.jetro.go.jp ) Quan hÖ th­¬ng m¹i ViÖt – NhËt ®· cã nh÷ng b­íc ph¸t triÓn kh¸ tèt ®Ñp trong thêi gian qua. Kim ng¹ch xuÊt khÈu cña ViÖt Nam sang NhËt ®Òu t¨ng qua c¸c n¨m, trõ n¨m 1998 do ¶nh h­ëng chung cña cuéc khñng ho¶ng kinh tÕ trong khu vùc. Nh÷ng n¨m 1997-2000, xuÊt khÈu cña ViÖt Nam vµo NhËt ®· ®¹t møc 1,6 – 2,6 tØ USD, gÊp ba lÇn n¨m 1991. TØ träng cña NhËt trong xuÊt khÈu ViÖt Nam gi¶m dÇn qua c¸c n¨m 1995 -1998, nh­ng t¨ng dÇn tõ n¨m 1998 ®Õn nay. N¨m 1991, tØ träng cña NhËt lµ 34,5%, ®Õn n¨m 1997 gi¶m xuèng cßn 16-17%, n¨m 1999 – 2000 lµ trªn 18% ( sè liÖu : Niªn gi¸m thèng kª 2000). §Õn n¨m 2001 lµ 18,5% vµ 2002 chØ cßn cã 14,6%. Gi¸ trÞ xuÊt khÈu cña ViÖt Nam sang NhËt còng t¨ng ®Ønh ®iÓm vµo n¨m 2001 vµ sau ®ã gi¶m dÇn. Nguyªn nh©n cña viÖc nµy lµ do hµng ho¸ mµ ViÖt Nam xuÊt khÈu chñ yÕu lµ nhiªn liÖu th« vµ n«ng s¶n, nh÷ng mÆt hµng nµy trong nh÷ng n¨m gÇn ®©y xuèng gi¸ nhiÒu trªn thÞ tr­êng thÕ giíi vµ chÞu t¸c ®éng cña quy luËt gi¸ c¸nh kÐo trªn thÞ tr­êng. B¶ng : Kim ng¹ch xuÊt khÈu cña ViÖt Nam sang NhËt ( 1991 - 2003) 1991 1992 1993 1994 1995 1996 1997 1998 1999 2000 2001 2002 2003 Kim ngạch (triệu USD) 719 834 937 1179 1461 1546 1675,4 1514,5 1786,3 2621,7 2510 2438 2089 Tỉ trọng (%) 34,5 32,3 31,4 30,3 26,8 21,3 18,2 16,2 13,1 18,3 18,5 14,6 14,0 Tăng trưởng (%) 15,9 12,4 25,9 23,9 5,8 8,4 - 9,6 17,9 46,8 -4,2 -3,8 --- (Nguồn: §Õn n¨m 2000 : Niªn gi¸m thèng kª 2000. Tõ 2001 : Tæng côc H¶i quan) Riªng n¨m 2003 chØ lÊy sè liÖu 9 th¸ng ®Çu n¨m, --- : kh«ng so s¸nh ®­îc NhËt B¶n hiÖn lµ ®èi t¸c quan träng cña ViÖt Nam. ThÞ tr­êng NhËt th­êng chiÕm tØ lÖ rÊt cao trong hµng xuÊt khÈu cña ViÖt Nam. N¨m 2000, tØ träng cña thÞ tr­êng NhËt trong xuÊt khÈu cña ViÖt Nam lµ 18,3%, n¨m 2001 lµ 18,5%, n¨m 2002 lµ 14,6%, n¨m 2003 lµ 14%. BiÓu : XuÊt khÈu cña ViÖt nam n¨m 2002 theo thÞ tr­êng Nguån : Sè liÖu cña JETRO 2. C¬ cÊu hµng xuÊt khÈu sang NhËt C¬ cÊu hµng xuÊt khÈu cña ViÖt Nam sang NhËt t­¬ng ®èi ®¬n gi¶n, trong ®ã trªn 50% lµ nguyªn liÖu th« vµ s¶n phÈm míi qua s¬ chÕ ( nh÷ng n¨m ®Çu thËp kû 90 nguyªn liÖu th« vµ s¶n phÈm míi qua s¬ chÕ chiÕm tíi 90%). Nh÷ng mÆt hµng xuÊt khÈu cña ViÖt Nam sang NhËt chñ yÕu lµ dÇu th«, h¶i s¶n, dÖt may vµ than ®¸. Nh÷ng mÆt hµng nµy th­êng xuyªn chiÕm h¬n 70% kim ng¹ch xuÊt khÈu cña ta vµo NhËt trong nh÷ng n¨m gÇn ®©y. B¶ng : C¬ CÊu xuÊt khÈu cña ViÖt Nam sang NhËt tõ 1998 -2003 ( §¬n vÞ : Ngh×n USD) 2000 2001 2002 2003 Kim ng¹ch TØ träng Kim ng¹ch TØ träng Kim ng¹ch TØ träng Kim ng¹ch TØ träng 1. Cµ phª 20.947 0.80 17.858 0.71 15.594 0.64 13.997 0.67 Cao su 5.669 0.22 5.229 0.21 10.447 0.43 8.373 0.40 Dçu th« 502.387 19.16 384.686 15.33 249.857 10.25 239.800 11.47 ChÌ 2.946 0.11 1.655 0.07 2.988 0.12 3.232 0.15 G¹o 2.542 0.10 4.124 0.16 951 0.04 6.236 0.30 Giµy dÐp 78.150 2.98 64.404 2.57 53.920 2.21 45.495 2.18 H¶i s¶n 488.022 18.62 474.755 18.92 555.442 22.78 451.070 21.58 DÖt may 619.581 23.63 591.501 23.57 489.950 20.10 355.039 16.99 §å mü nghÖ 35.327 1.35 25.159 1.00 43.176 1.77 35.194 1.68 Rau qu¶ 11.729 0.45 14.527 0.58 14.527 0.60 12.064 0.58 Tæng XK 2.621.658 2.509.802 2.438.144 2.089.821 (Nguån : Sè liÖu n¨m 2001, 2002, 2003 : Tæng côc H¶i Quan. Sè liÖu n¨m 2000 : Thêi b¸o kinh tÕ ViÖt nam sè th¸ng 7 n¨m 2001.) Riªng n¨m 2003 chØ lÊy sè liÖu 9 th¸ng ®Çu n¨m. Trong 9 th¸ng ®Çu n¨m 2003 còng cã sù thay ®æi trong mét sè mÆt hµng xuÊt khÈu. H¹t tiªu, h¹t ®iÒu vµ l¹c nh©n b¾t ®Çu ®­îc chÊp nhËn trªn thÞ tr­êng NhËt vµ cã kim ng¹ch xuÊt khÈu t­¬ng ®èi lín. ( H¹t ®iÒu : 2.197 triÖu USD, h¹t tiªu 252 ngµn USD, l¹c nh©n 827 ngµn USD ). Ngoµi ra cßn cã thªm mét sè mÆt hµng míi nh­ ®å ch¬i trÎ em, ®å gç ( 98 triÖu USD), ®å nhùa (29,4 triÖu USD), xe ®¹p vµ linh kiÖn (2,4 triÖu USD ) ( sè liÖu cña Tæng côc H¶i Quan) còng b¾t ®Çu cã kim ng¹ch lín. Träng t©m ®Èy m¹nh xuÊt khÈu vµo NhËt nh÷ng n¨m tíi : Träng t©m ®Èy m¹nh xuÊt khÈu vµo NhËt trong nh÷ng n¨m tíi ®©y sÏ lµ : hµng dÖt may, h¶i s¶n, giµy dÐp vµ s¶n phÈm da, than ®¸, cao su, rau qu¶, thùc phÈm chÕ biÕn, chÌ, gèm sø vµ s¶n phÈm gç. Hµng dÖt may : HiÖn nay hµng dÖt may cña ViÖt Nam ®· xuÊt khÈu vµo NhËt víi kim ng¹ch kh¸ cao ( n¨m 2001 lµ 591 triÖu USD, n¨m 2002 lµ 490 triÖu USD). Víi kim ng¹ch kho¶ng 400 – 500 triÖu USD/n¨m nh­ng thÞ phÇn cña hµng dÖt may cña ta t¹i NhËt chØ cã kho¶ng 2% trong khi Trung Quèc 65%, Italia 8%, Hµn Quèc 6%. Th¸i Lan, dï ®ang mÊt dÇn thÞ tr­êng còng vÉn chiÕm ®­îc 2% kim ng¹ch xuÊt khÈu hµng dÖt may cña NhËt. §Ó t¨ng c­êng xuÊt khÈu hµng dÖt may, c¸c doanh nghiÖp ViÖt Nam cÇn chó träng h¬n n÷a ®Õn s¶n xuÊt dÖt kim bëi kho¶ng 70% kim ng¹ch xuÊt khÈu dÖt may cña ViÖt Nam lµ hµng dÖt kim. Môc tiªu sÏ lµ thÞ tr­êng ®¹i chóng, ch­a ph¶i lµ thÞ tr­êng quÇn ¸o cao cÊp bëi n¨ng lùc s¶n xuÊt vµ mÉu m· cña chóng ta ch­a thÓ cã chuyÓn biÕn m¹nh mÏ trong thêi gian tíi. Môc tiªu ®Ò ra cho ngµnh lµ n¨m 2005 ®¹t 0,8 ®Õn 1,1 tØ USD xuÊt khÈu hµng dÖt may vµo NhËt. H¶i s¶n: H¶i s¶n cña ViÖt Nam, nhÊt lµ t«m, ®ang ®­îc thÞ tr­êng NhËt B¶n ®¸nh gi¸ cao. HiÖn nay kim ng¹ch xuÊt khÈu h¶i s¶n cña ViÖt Nam vµo NhËt ®· ®¹t møc 340 – 350 triÖu USD/n¨m. HÇu hÕt l­îng t«m, mùc ®«ng l¹nh chµo hµng cña ta ®Òu ®­îc kh¸ch hµng NhËt ®Æt mua. GÇn ®©y c¸ ba sa còng ®· b¾t ®Çu ®­îc chµo ®ãn trªn thÞ tr­êng NhËt. Tuy nhiªn, do yªu cÇu cña thÞ tr­êng NhËt rÊt kh¾t khe, ®Æc biÖt lµ nh÷ng tiªu chuÈn ®¶m b¶o chÊt l­îng vµ vÖ sinh an toµn thùc phÈm, c¸c doanh nghiÖp ViÖt nam cÇn ph¶i quan t©m h¬n n÷a th× míi cã thÓ n©ng cao gi¸ b¸n vµ tÝnh hÊp dÉn. ViÖc lÊy x¸c nhËn tr­íc vÒ chÊt l­îng ( pre-certification) ®ãng vai trß rÊt quan träng v× nã gãp phÇn lµm gi¶m chi phÝ ph¸t sinh trong qu¸ tr×nh hµng ho¸ l­u th«ng t¹i NhËt. VÝ dô : chi phÝ l­u kho l¹nh t¹i NhËt cã thÓ lªn tíi 80 USD/ngµy cho 1 container, chi phÝ gi¸m ®Þnh kho¶ng 130 USD. NÕu kh«ng cã giÊy x¸c nhËn cña hÖ thèng pre-certification, hµng ho¸ cã thÓ ph¶i l­u kho b·i ®Õn 7 ngay. Trong khi ®ã, nÕu cã giÊy x¸c nhËn, hµng ho¸ cã thÓ ®­îc th«ng quan trong ngµy, tiÕt kiÖm Ýt nhÊt h¬n 500 USD cho 1 container 20 feet. Môc tiªu t¨ng tr­ëng ®Æt ra cho ngµnh lµ kho¶ng 10%/n¨m ®Ó ®Õn n¨m 2005 ®¹t kim ng¹ch xuÊt khÈu vµo NhËt 700 USD. Giµy dÐp vµ s¶n phÈm da : Kim ng¹ch xuÊt khÈu giµy dÐp vµo NhËt cßn kh¸ khiªm tèn. Tuy sè liÖu thèng kª cña H¶i Quan NhËt B¶n lín h¬n nhiÒu so víi thèng kª cña H¶i Quan ViÖt Nam ( H¶i quan NhËt cho biÕt n¨m 97 ®· xuÊt vµo NhËt 79 triÖu USD, 98 kho¶ng 42 triÖu trong khi sè liÖu cña H¶i quan ViÖt Nam cho thÊy 98 chØ xuÊt ®­îc kho¶ng 27,3 triÖu USD). N¨m 2001 lµ 64,4 triÖu USD, n¨m 2002 lµ 53,9 triÖu USD ( Tæng côc H¶i quan Vn). Nh­ng cho dï c¨n cø vµo sè liÖu cña NhËt hay cña ViÖt Nam th× kim ng¹ch nh­ vËy cßn khiªm tèn so víi tiÒm n¨ng trªn 1 tØ USD/ n¨m cña ngµnh da giµy ViÖt Nam. Còng do ¶nh h­ëng cña c¸c nguyªn nh©n nh­ ®· tr×nh bµy ë trªn. Trong thêi gian tíi, sau khi ChÝnh phñ NhËt dµnh cho ta chÕ ®é thuÕ MFN, c¸c doanh nghiÖp thuéc ngµnh da giµy cÇn hÕt søc quan t©m ®Õn viÖc ®Èy m¹nh xuÊt khÈu vµo NhËt bëi viÖc nµy võa t¹o ®iÒu kiÖn ph¸t triÓn ngµnh, võa gióp cho ngµnh tr¸nh ®­îc quota cña EU. Môc tiªu t¨ng tr­ëng ®Æt ra cho ngµnh trªn thÞ tr­êng nµy lµ trªn 20%/n¨m. Than ®¸ : L­îng than ®¸ xuÊt khÈu sang NhËt hiÖn ®· ®¹t tíi 1,4 triÖu tÊn/n¨m, chiÕm h¬n 40% l­îng than xuÊt khÈu cña ta. Tuy gÆp nhiÒu khã kh¨n trong kh©u tiªu thô t¹i NhËt nh­ng l­îng than xuÊt khÈu cña chóng ta vÉn t¨ng ®Òu ®Æn. Nh×n chung vÊn ®Ò duy nhÊt ®Æt ra cho ngµnh than trong thêi gian tíi lµ tiÕp tôc cñng cè vµ v÷ng ch¾c c¸c ®Çu mèi tiªu thô t¹i NhËt. Cao su: ThuÕ nhËp khÈu dµnh cho mÆt hµng cao su cña NhËt lµ 0%. Tuy nhiªn kim ng¹ch xuÊt khÈu sang NhËt cßn h¹n chÕ chØ kho¶ng 6 -10 triÖu USD/n¨m vµ s¶n l­îng kho¶ng 10 – 15 ngµn tÊn. Lý do lµ do chñng lo¹i cao su cña ViÖt Nam kh«ng thÝch hîp víi thÞ tr­êng NhËt ( NhËt chñ yÕu mua cao su RSS cña Th¸i Lan). V× vËy ®Ó ®Èy m¹nh xuÊt khÈu, cÇn chuyÓn ®æi c¬ cÊu s¶n phÈm trong ngµnh cao su, cô thÓ lµm gi¶m tØ träng cao su 3L, t¨ng tØ träng cao su SR. Ngoµi viÖc chuyÓn ®æi c¬ cÊu s¶n phÈm cao su thiªn nhiªn cÇn phèi hîp gi÷a c¸c doanh nghiÖp thuéc ngµnh cao su vµ Tæng c«ng ty ho¸ chÊt ®Ó t×m hiÓu kh¶ n¨ng liªn kÕt víi NhËt trong viÖc ph¸t triÓn c«ng nghiÖp chÕ biÕn cao su vµo thÞ tr­êng NhËt. Rau qu¶, thùc phÈm chÕ biÕn vµ chÌ xanh : Rau qu¶, thùc phÈm chÕ biÕn vµ chÌ xanh lµ nh÷ng mÆt hµng hoµn toµn cã kh¶ n¨ng x©m nhËp vµ ®øng v÷ng trªn thÞ tr­êng NhËt. Hµng n¨m NhËt nhËp khÈu kho¶ng 3 tØ USD rau qu¶ nh­ng ViÖt Nam míi b¸n ®­îc cho NhËt kho¶ng 10 -15 triÖu USD, chiÕm ch­a ®Çy 0,5% thÞ phÇn. TiÒm n¨ng ph¸t triÓn c¸c mÆt hµng nµy lµ rÊt lín v× ng­êi NhËt cã nhu cÇu cao vÒ hµnh, c¶i b¾p, gõng, ít, chuèi, b­ëi, cam, døa, xoµi vµ ®u ®ñ, nh÷ng lo¹i ®­îc trång phè biÕn ë n­íc ta. Rau qu¶ ViÖt Nam cã mét sè lo¹i ®­îc ng­êi NhËt chÊp nhËn nh­ng nh×n chung th× cßn yÕu kÐm vÒ mÆt chÊt l­îng vµ ®¶m b¶o thêi gian giao hµng. Ng­êi NhËt B¶n rÊt thÝch mãn ¨n ViÖt Nam, v× kh«ng cã nhiÒu dÇu mì nh­ mãn ¨n Trung Quèc vµ cã nhiÒu rau xanh tèt cho søc khoÎ. §ã còng lµ mét trong nh÷ng nguyªn nh©n quan träng khiÕn cho l­îng du kh¸ch tíi ViÖt Nam t¨ng vät trong nh÷ng n¨m gÇn ®©y. Mãn ¨n ®­îc ­a chuéng nhÊt lµ nem cuèn, c¶ nem sèng vµ nem r¸n. Mãn tr¸ng miÖng ®­îc yªu thÝch lµ b¸nh flan. §iÒu nµy rÊt thuËn lîi cho ViÖt Nam khi muèn xuÊt khÈu nh÷ng s¶n phÈm thùc phÈm chÕ biÕn vµo thÞ tr­êng NhËt nh­ ch¶ giß, t«m bao bét, …§iÒu quan träng lµ ph¶i t¹o ra thãi quen tiªu dïng hµng thùc phÈm chÕ biÕn cña ViÖt Nam b»ng c¸ch giíi thiÖu vµ qu¶ng b¸ c¸ch chÕ biÕn. C¸ ba sa lµ mét vÝ dô cña sù thµnh c«ng ®ã. §Çu th¸ng 8 võa råi, nhê vµo viÖc tæ chøc mét héi chî giíi thiÖu c¸c s¶n phÈm vµ c¸c c¸ch chÕ biÕn mµ ng­êi d©n NhËt B¶n ®· b¾t ®Çu biÕt tíi vµ tiªu dïng c¸ ba sa. Do thùc phÈm nhËp khÈu vµo NhËt ph¶i tr¶i qua c¸c kh©u kiÓm tra hÕt søc kh¾t khe vÒ vÖ sinh thùc phÈm nªn ngoµi viÖc thùc hiÖn c¸c biÖn ph¸p ®¸p øng tiªu chuÈn vÖ sinh cña NhËt nh­ võa nªu c¸c doanh nghiÖp cña ta nªn chó träng hîp t¸c liªn doanh víi NhËt ®Ó ®¸p øng ®óng thÞ hiÕu tiªu dïng ( nh­ nhµ m¸y chÌ S«ng CÇu, B¾c Th¸i ®· lµm vµ lµm tèt trong thêi gian qua.) Môc tiªu kim ng¹ch ®Æt ra lµ 20 triÖu USD vµo n¨m 2005. §å gèm sø: §©y còng lµ mÆt hµng cã tiÒm n¨ng ph¸t triÓn rÊt lín t¹i thÞ tr­êng NhËt. NhËp khÈu ®å gèm sø cña NhËt ®ang t¨ng m¹nh trong nh÷ng n¨m gÇn ®©y. HiÖn nay Anh ®ang dÉn ®Çu danh s¸ch nh÷ng n­íc b¸n ®å gèm sø vµo NhËt trong nh÷ng n¨m cuèi cña thÕ kû 20, do ng­êi NhËt chuéng c¸c s¶n phÈm mang m¸c Ch©u ¢u. Tuy nhiªn thÞ phÇn cña Trung Quèc, Th¸i Lan vµ c¸c n­íc Ch©u ¸ kh¸c ®ang t¨ng dÇn. §å gèm sø cña ViÖt Nam ®· cã mÆt t¹i NhËt B¶n nh­ng thÞ phÇn cßn kh¸ khiªm tèn ( kho¶ng 5 triÖu USD/n¨m) dï thuÕ suÊt nhËp khÈu rÊt thÊp ( 0 – 3%). §©y lµ mÆt hµng ta cã thÓ n©ng kim ng¹ch lªn møc ®é cao nÕu c¸c nhµ s¶n xuÊt quan t©m h¬n n÷a ®Õn gèm sø kh©u t¹o h×nh vµ ®Æc ®iÓm hÖ thèng ph©n phèi trªn thÞ tr­êng NhËt . Tr­íc ®©y hµng gèm sø, t­¬ng tù nh­ mäi s¶n phÈm thñ c«ng mü nghÖ kh¸c, ®­îc ph©n phèi qua kªnh truyÒn thèng : s¶n phÈm – nhËp khÈu – b¸n bu«n – b¸n lÎ. GÇn ®©y kªnh ph©n phèi ®· cã nh÷ng thay ®æi lín. C¸c c«ng ty thu¬ng m¹i ( c«ng ty nhËp khÈu ) gÇn nh­ rót khái thÞ tr­êng ®Ó nh­êng chç cho c¸c siªu thÞ vµ c¸c nhµ kinh doanh b¸n lÎ trùc tiÕp liªn hÖ víi ng­êi s¶n xuÊt. §©y lµ ®iÓm rÊt ®¸ng chó ý bëi nã sÏ thay ®æi hoµn toµn ph­¬ng thøc chµo hµng cæ ®iÓn ( chµo cho c¸c c«ng ty th­¬ng m¹i). C¸c doanh nghiÖp ViÖt Nam nªn n¾m b¾t xu h­íng nµy ®Ó liªn hÖ trùc tiÕp, cã thÓ qua m¹ng, víi c¸c siªu thÞ lín cña NhËt. Do së thÝch cña ng­êi tiªu dïng lµ rÊt kh¸c nhau, nªn viÖc thuêng xuyªn thay ®æi mÉu m· lµ hÕt søc quan träng. Nh÷ng hµng thñ c«ng tinh x¶o cña ViÖt Nam vÉn ®­îc kh¸ch NhËt rÊt ­a chuéng. §Æc biÖt lµ nh÷ng hµng thªu tay, tói x¸ch cã ®Ýnh c­êm, ®å b»ng sõng … nhê lîi thÕ gi¸ rÎ h¬n cña NhËt vµ cã nhiÒu mÉu ®Ñp. S¶n phÈm gç : Ng­êi NhËt, do v¨n ho¸ vµ së thÝch cã nhu cÇu sö dông ®å gç kh¸ lín. Tuy ý thøc vÒ vÊn ®Ò m«i tr­êng ®ang ngµy cµng t¨ng nh­ng ch­a ®Õn møc kh¾t khe vµ v« lý nh­ Anh vµ mét sè n­íc EU kh¸c. §©y lµ mÆt hµng chóng ta cã lîi thÕ, v× nguån tµi nguyªn dåi dµo, l¹i kh«ng ph¶i qua kiÓm dÞch vµ kiÓm tra vÖ sinh. Tuy nhiªn cã mét vÊn ®Ò ®èi víi ®å gç lµ do thêi tiÕt ë NhËt vµ ë ViÖt Nam kh¸c nhau nªn cÇn chó ý tr¸nh ®Ó ®å gç bÞ cong vªnh do thay ®æi ®é Èm. C¸c c¬ quan chøc n¨ng cÇn hÕt søc quan t©m t×m hiÓu thÞ tr­êng vµ cung cÊp th«ng tin cho c¸c doanh nghiÖp trong n­íc. Quan träng nhÊt lµ nh÷ng th«ng tin cã liªn quan ®Õn chÕ ®é thuÕ nhËp khÈu, gi¸ nhËp khÈu, phu¬ng thøc ph©n phèi… VÝ dô nh­ s¶n phÈm gç nhËp khÈu cã thÓ ph©n phèi theo kªnh nhµ xuÊt khÈu – nhµ thiÕt kÕ vµ l¾p r¸p t¹i NhËt – nhµ b¸n lÎ th× sÏ cã lîi h¬n lµ xuÊt khÈu trùc tiÕp s¶n phÈm hoµn chØnh v× cã thÓ tiÕt kiÖm ®­îc chi phÝ vËn chuyÓn vµ b¶o qu¶n däc ®­êng. 3. §¸nh gi¸ vÒ t×nh h×nh xuÊt khÈu cña ViÖt Nam sang NhËt Tuy kim ng¹ch xuÊt khÈu vµ sè l­îng xuÊt khÈu t¨ng ®Òu qua c¸c n¨m nh­ng hiÖn nay ViÖt Nam vÉn chØ lµ mét b¹n hµng nhá cña NhËt. TØ träng cña ViÖt Nam trong kim ng¹ch nhËp khÈu cña NhËt thËt sù lµ rÊt nhá bÐ, ch­a ®Õn 1%. Víi nh÷ng thuËn lîi vÒ vÞ trÝ ®Þa lý, vÒ truyÒn thèng giao l­u vµ tÝnh bæ sung lÉn nhau cña c¬ cÊu hµng ho¸ nhËp khÈu gi÷a hai n­íc th× tØ träng nãi trªn lµ kh¸ nhá bÐ so víi tiÒm n¨ng. Theo mét sè nhµ ph©n tÝch th× do nh÷ng nguyªn nh©n chñ yÕu sau : C¸c doanh nghiÖp ViÖt Nam rÊt thiÕu th«ng tin vÒ thÞ tr­êng NhËt. Chñ yÕu lµ do chi phÝ tèn kÐm ®· c¶n trë viÖ t×m hiÓu thÞ tr­êng cña c¸c doanh nghiÖp. C¸c c¬ quan qu¶n lý nhµ n­íc nh­ Bé Th­¬ng M¹i, Bé KÕ ho¹ch ®Çu t­ cã tiÕn hµnh nghiªn cøu thÞ tr­êng NhËt nh­ng th«ng tin cßn kh¸ rêi r¹c, ch­a mang tÝnh hÖ thèng vµ ch­a x©y dùng ®ù¬c ph­¬ng thøc phæ biÕn nh÷ng th«ng tin ®ã cho c¸c doanh nghiÖp. Tuy quan hÖ th­¬ng m¹i kh¸ ph¸t triÓn, kim ng¹ch hai chiÒu hµng n¨m lªn tíi 4 tØ USD nh­ng tíi nay NhËt B¶n vµ ViÖt Nam vÉn ch­a tho¶ thuËn ®­îc vÒ viÖc NhËt dµnh cho ViÖt Nam chÕ ®é MFN ®Çy ®ñ. MÆc dï NhËt B¶n cã dµnh cho ViÖt Nam chÕ ®é thuÕ quan phæ cËp GSP nh­ng diÖn mÆt hµng cã lîi Ých thiÕt thùc ®èi víi ViÖt Nam kh«ng nhiÒu. NhiÒu mÆt hµng cña ViÖt Nam ( chñ yÕu lµ n«ng s¶n, giµy dÐp) khi nhËp khÈu vµo NhËt vÉn ph¶i chÞu møc thuÕ cao h¬n møc thuÕ mµ NhËt dµnh cho Trung Quèc vµ c¸c n­íc ASEAN. ViÖc nµy ®· h¹n chÕ ®¸ng kÓ t¨ng tr­ëng xuÊt khÈu cña ViÖt Nam vµo NhËt. GÇn ®©y, sau nh÷ng nç lùc ®µm ph¸n cña bé Th­¬ng M¹i, phÝa NhËt ®· cam kÕt dµnh cho ViÖt Nam chÕ ®é thuÕ NhËp khÈu MFN. §©y sÏ lµ ®éng lùc míi cho c¸c nhµ xuÊt khÈu cña ViÖt Nam. Tuy nhiªn vÉn cÇn ®Èy m¹nh ®µm ph¸n ®Ó NhËt dµnh cho chóng ta MFN ®Çy ®ñ, trªn mäi ph­¬ng diÖn liªn quan ®Õn qu¶n lý NhËp khÈu chø kh«ng chØ riªng ThuÕ NhËp khÈu. Sau tho¶ ­íc Plaza 9.1985, ®ång Yªn t¨ng gi¸ nhanh chãng. Sù t¨ng gi¸ cña ®ång Yªn vµ sau ®ã lµ sù sôp ®æ cña nÒn kinh tÕ bong bãng ®· buéc c¸c c«ng ty NhËt ph¶i di chuyÓn s¶n xuÊt ra n­íc ngoµi, ®Æc biÖt lµ tíi khu vùc ch©u ¸ ®Ó c¾t gi¶m chi phÝ. ViÖt Nam , do nh÷ng h¹n chÕ vÒ c¬ së h¹n tÇng, vÒ tr×nh ®é cña lùc l­îng lao ®éng vµ ph­ong thøc qu¶n lý trong thêi kú 85-90 ®· kh«ng b¾t kÞp lµn sãng nµy nªn kh«ng thÓ ®Èy nhanh kim ng¹ch xuÊt khÈu vµo NhËt. HiÖn nay c¸c n­íc ®ang ph¸t triÓn cung cÊp h¬n 50% l­îng hµng ho¸ nhËp khÈu vµo NhËt ( riªng khu vùc Ch©u ¸ kho¶ng 36%) vµ phÇn nhiÒu trong sè nµy ®­îc s¶n xuÊt t¹i c¸c nhµ m¸y chuyÓn giao tõ NhËt. Khñng ho¶ng vµ suy tho¸i kinh tÕ liªn tôc cña NhËt B¶n. NhËt B¶n l©m vµo t×nh tr¹ng suy tho¸i ®Çu tiªn vµo nh÷ng n¨m ®Çu thËp kû 90 cña thÕ kû 20, sau khi nÒn kinh tÕ bong bãng tan vì. §Õn n¨m 1996 cã dÊu hiÖu håi phôc nh­ng sau ®ã do t¸c ®éng cña cuéc khñng ho¶ng tµi chÝnh Ch©u ¸ 1997 vµ sù kiÖn 11/9 t¹i Mü, nÒn kinh tÕ NhËt l¹i gÆp khã kh¨n nghiªm träng. Liªn tôc gi¶m ph¸t ®· ¶nh h­ëng ®Õn chi tiªu vµ ®Çu t­ cña NhËt, qua ®ã còng ¶nh h­ëng tíi viÖc ®Èy m¹nh xuÊt khÈu cña ta sang NhËt. 4. NhËt B¶n - thÞ tr­êng ®Çy høa hÑn cña hµng ho¸ ViÖt Nam:: Quan hÖ th­¬ng m¹i ViÖt Nam - NhËt B¶n ®· tr¶i qua mét qu¸ tr×nh lÞch sö ph¸t triÓn l©u dµi víi nh÷ng thµnh qu¶ tèt ®Ñp dµnh cho c¶ hai bªn. §ã lµ nÒn t¶ng v÷ng ch¾c kh¼ng ®Þnh r»ng trong thêi gian tíi, quan hÖ ®ã cßn ph¸t triÓn h¬n n÷a. Bªn c¹nh viÖc cung cÊp m¸y mãc thiÕt bÞ tiªn tiÕn phôc vô cho c«ng cuéc c«ng nghÖp ho¸, hiÖn ®¹i ho¸ cña ViÖt Nam, NhËt B¶n sÏ lu«n lµ mét thÞ tr­êng réng lín chµo ®ãn hµng ho¸ ViÖt Nam. Theo ®¸nh gi¸ cña chuyªn gia Takeshi Arai ( JETRO ViÖt Nam) th× mÆc dï thÞ tr­êng NhËt B¶n lµ n­íc n._.hËp khÈu lín nhÊt cña ViÖt Nam ( chiÕm 16 -17% tæng kim ng¹ch xuÊt khÈu cña c¶ n­íc) nh­ng nÕu nh×n tõ gãc ®é NhËt B¶n th× nhËp khÈu cña ViÖt Nam vµo NhËt qu¶ lµ cßn khiªm tèn. 4 mÆt hµng xuÊt khÈu chñ lùc cña ViÖt nam vµo NhËt lµ h¶i s¶n, dÖt may, than ®¸ vµ dÇu th« míi chØ tho¶ m·n mét tØ lÖ rÊt nhá so víi nhu cÇu cña NhËt. H¶i s¶n míi chØ chiÕm 2,7 – 2,9%, may mÆc 2,8%, dÇu th« 1,7 – 1,9%. 4.1. ThÞ tr­êng hµng ho¸ réng lín vµ ®a d¹ng ho¸: HiÖn nay, d©n sè cña NhËt B¶n lµ 127 triÖu ng­êi. NhËt B¶n hiÖn lµ thÞ tr­êng tiªu thô hµng ho¸ lín thø hai trªn thÕ giíi, sau Mü, ®ång thêi lµ n­íc nhËp khÈu lín víi kim ng¹ch nhËp khÈu hµng n¨m lªn tíi 300 – 400 tØ USD. GDP hµng n¨m lªn tíi 4500 tØ USD ( kho¶ng 500 ngµn tØ Yªn). Mét ®Æc ®iÓm cña NhËt B¶n lµ kho¶ng c¸ch kh«ng xa gi÷a ng­êi giÇu vµ ng­êi nghÌo vµ ®a sè lµ tÇng líp cã thu nhËp trung b×nh. Theo nh­ kÕt qu¶ cña t¨ng tr­ëng nhanh chãng vµ æn ®Þnh cña nÒn kinh tÕ NhËt B¶n tõ nh÷ng n¨m 1960 ®Õn nh÷ng n¨m 1980, thu nhËp cña tÇng líp trung l­u t¨ng m¹nh ®· t¹o ra thÞ tr­êng hµng ho¸ réng lín. ViÖc n©ng cao chÊt l­îng cuéc sèng vµ lèi sèng c¸ nh©n ®­îc ph¶n ¸nh trong nhu cÇu hµng ho¸ ®a d¹ng, t¹o ra nhiÒu c¬ héi ®¸ng kÓ cho viÖc th©m nhËp thÞ tr­êng. Kim ng¹ch xuÊt nhËp khÈu theo khu vùc vµ tõng n­íc ( Th¸ng 1 – 6 n¨m 2002 ) (1000 USD, %) Kim ng¹ch % thay ®æi so víi n¨m tr­íc TØ lÖ Khu vùc/ Quèc gia XuÊt khÈu NhËp khÈu C¸n c©n XK NK XK NK Tæng 194.627.919 156.755.810 37.872.108 -7,0 -14,2 100,0 100,0 Ch©u ¸ 81.837.648 67.876.519 13.961.129 -2,5 -11,8 42,1 43,3 §«ng ¸ 78.899.830 64.625.490 14.274.340 -2,2 -11,6 40,5 41,2 ASEAN 26.155.264 24.058.409 2.096.855 -7,9 -16,6 13,4 15,4 Asian NIEs 43.626.468 17.033.186 26.593.283 -4,5 -20,5 22,4 10,9 Trung Quèc 17.236.468 27.880.651 -10.644.183 11,0 -0,8 8,9 17,8    Singapore 6.827.529 2.465.654 4.361.874 -14,5 -18,6 3,5 1,6    Thailand 5.852.455 4.937.598 914.857 -3,7 -7,6 3,0 3,2    Malaysia 5.193.075 5.341.280 -148.206 -11,1 -23,8 2,7 3,4    Indonesia 2.978.786 6.246.950 -3.268.164 -9,5 -19,5 1,5 4,0    Viet Nam 936.456 1.112.429 -175.973 9,4 -11,3 0,5 0,7 Ch©u §¹i d­¬ng 4.771.193 7.749.666 -2.978.474 4,0 -9,6 2,5 4,9 B¾c Mü 60.369.523 31.880.835 28.488.688 -9,0 -17,0 31,0 20,3 NAFTA 62.967.998 33.142.803 29.825.195 -8,9 -16,5 32,4 21,1 Trung Mü 8.379.626 4.495.842 3.883.783 -9,1 -10,7 4,3 2,9 MERCOSUR4 973.993 1.457.846 -483.853 -42,1 0,5 0,5 0,9 Ch©u ¢u 31.538.936 22.743.063 8.795.873 -16,6 -11,6 16,2 14,5 EU 28.837.088 20.195.081 8.642.008 -17,2 -11,9 14,8 12,9    §øc 6.490.314 5.627.402 862.912 -24,3 -10,8 3,3 3,6    Ph¸p 2.930.902 2.858.619 72.283 -11,8 -11,1 1,5 1,8    Anh 5.814.500 2.526.735 3.287.765 -8,4 -20,2 3,0 1,6    Italia 2.225.724 2.460.962 -235.239 -22,1 -7,2 1,1 1,6    §an M¹ch 275.091 988.093 -713.002 -5,8 -5,7 0,1 0,6    Thuþ SÜ 733.845 1.505.659 -771.814 -29,1 -8,0 0,4 1,0 Nga vµ khèi SEV 553.244 1.579.557 -1.026.313 48,2 -29,8 0,3 1,0 Trung §«ng 4.993.776 17.886.846 -12.893.070 8,6 -23,7 2,6 11,4 Ch©u Phi 2.183.913 2.542.702 -358.789 -5,5 7,5 1,1 1,6    Nam Phi 734.256 1.305.838 -571.582 -1,2 -14,4 0,4 0,8 APEC 147.646.965 109.411.260 38.235.705 -4,8 -13,7 75,9 69,8 §«ng ¸ : Asian NIEs, ASEAN4, Trung Quèc Asian NIEs: CHDCND TriÒu Tiªn, §µi Loan, Hong Kong, Singapo ASEAN4: Thailand, Malaysia, Philippines, Indonesia NAFTA: U.S.A., Canada, Mexico, Puerto Rico (U.S.A.) MERCOSUR4: Brazil, Argentina, Paraguay, Uruguay EU : 15 n­íc thµnh viªn APEC: U.S.A., Canada, Mexico, Chile, Australia, New Zealand, Papua New Guinea, P,R, China, Asian NIEs, ASEAN4, Brunei, Viet Nam, Nga, Peru. Nguån : Bé Tµi chÝnh NhËt B¶n 4.2. TÝnh më ®èi víi hµng ho¸ n­íc ngoµi Mét trong nh÷ng ®Æc tÝnh cña ng­êi NhËt lµ tÝnh hiÕu kú vµ nh¹y c¶m víi v¨n ho¸ n­íc ngoµi. Cïng víi sù ph¸t triÓn cña du lÞch vµ giao l­u v¨n ho¸ hîp t¸c, sè ng­êi NhËt ®i du lÞch vµ nghiªn cøu, lµm viÖc t¹i n­íc ngoµi ngµy cµng t¨ng, ®ång nghÜa víi viÖc c¸c s¶n phÈm n­íc ngoµi thiÕt kÕ vµ chøc n¨ng kh«ng cã ë NhËt ®ang ®­îc biÕt ®Õn réng r·i vµ ng­êi tiªu dïng NhËt B¶n còng dÔ d·i h¬n ®èi víi hµng ho¸ nhËp khÈu vµ v¨n ho¸ n­íc ngoµi. C¸c ng«i nhµ NhËt B¶n truyÒn thèng tån t¹i song song bªn c¹nh nh÷ng ng«i nhµ hiÖn ®¹i víi phong c¸ch ph­¬ng T©y. Trªn bµn ¨n xuÊt hiÖn kÕt hîp ca c¸c mãn ¨n thuÇn NhËt vµ c¸c mãn ¨n cña T©y ph­¬ng. Nh÷ng s¶n phÈm cña n­íc ngoµi, kh«ng chØ hµng ho¸ tiªu dïng ngµy cµng ®­îc ­a thÝch h¬n. Mét dÊu hiÖu cho thÊy sù phæ biÕn cña c¸c s¶n phÈm n­íc ngoµi lµ viÖc c¸ nh©n ng­êi tiªu dïng NhËt B¶n muèn trùc tiÕp ®Æt hµng tõ n­íc ngoµi. Nh÷ng s¶n phÈm gi¶i trÝ nh­ phim truyÒn h×nh, trß ch¬i ®iÖn tö theo phong c¸ch n­íc ngoµi còng kh¸ phæ biÕn. 4.3. Nh÷ng nç lùc trong xóc tiÕn nhËp khÈu vµ chÝnh sÊch më cöa thÞ tr­êng: Nh×n vµo b¶ng kim ng¹ch xuÊt nhËp khÈu cña NhËt B¶n ë phÇn trªn, ta thÊy NhËt th­êng xuyªn r¬i vµo t×nh tr¹ng xuÊt siªu. NhËt B¶n ®· vµ ®ang rÊt nç lùc ®Ó söa ch÷a sù mÊt c©n ®èi trong th­¬ng m¹i víi nhiÒu n­íc trong nh÷ng n¨m gÇn ®©y. VÝ dô nh­ th¸ng 10 ®· ®­îc coi nh­ th¸ng më réng nhËp khÈu trong nhiÒu n¨m, tæ chøc c¸c sù kiÖn trªn c¶ n­íc ®Ó hiÓu s©u h¬n ý nghÜa cña viÖc nhËp khÈu trong viÖc n©ng cao chÊt l­îng cuéc sèng. HiÖn nay, NhËt B¶n lµ mét trong nh÷ng n­íc ph¸t triÓn thùc hiÖn tù do ho¸ nhËp khÈu s©u réng nhÊt. BiÖn ph¸p chÝnh s¸ch c¨n b¶n vµ l©u dµi ®­îc chÝnh phñ NhËt B¶n coi träng ®ã lµ níi láng c¸c quy chÕ kiÓm so¸t hµng nhËp khÈu. NhËt B¶n ®· chñ ®éng ®­a ra s¸ng kiÕn lËp vßng ®µm ph¸n Tokyo trong khu«n khæ cña GATT vµ cïng víi Mü lµ n­íc tham gia tÝch cùc nhÊt ®Ó th¶o luËn c¸c vÊn ®Ò xung quanh viÖc gi¶m c¸c hµng rµo thuÕ quan vµ phi thuÕ quan, vµ ®· ®i tiªn phong trong viÖc gi¶m thuÕ quan h¬n n÷a ®èi víi phÇn lín c¸c mÆt hµng nhËp khÈu vµo NhËt B¶n. KÕt qu¶ lµ NhËt B¶n cã møc thuÕ quan nhËp khÈu rÊt thÊp, hÇu hÕt møc thuÕ quan ®­îc ph©n bè trong kho¶ng tõ 0 - 10%, trong khi cña Mü lµ 0 - 20% vµ Ch©u ¢u lµ 0 - 15%. Cïng víi c¸c biÖn ph¸p më cöa thÞ tr­êng nh­ miÔn gi¶m thuÕ nhËp khÈu, gi¶m hay xo¸ bá h¹n ng¹ch nhËp khÈu chÝnh phñ còng cè g¾ng ®Ó ®¬n gi¶n ho¸ thñ tôc h¶i quan vµ nhËp khÈu nh­ ®¬n gi¶n c¸c yªu cÇu vÒ giÊy chøng nhËn, c«ng nhËn vµ sö dông c¸c sè liÖu kiÓm tra cña n­íc ngoµi. NhËt B¶n còng dÇn söa ®æi c¸c tËp qu¸n nhËp khÈu cho phï hîp víi c¸c chÕ ®é vµ nguyªn t¾c quèc tÕ, vÝ dô nh­ chÕ ®é tiªu chuÈn c«ng nghiÖp JIS vµ tiªu chuÈn n«ng nghiÖp JAS cña NhËt B¶n ®­îc söa ®æi cho phï hîp vµ hoµ nhËp víi chÕ ®é tiªu chuÈn hiÖn hµnh trªn thÕ giíi. C¸c bÞªn ph¸p khuyÕn khÝch NK kh¸c nh­ thµnh lËp c¸c khu tiÕp cËn n­íc ngoµi (Foreign Access Zones: FAZ) còng rÊt ®­îc ChÝnh phñ NhËt quan t©m. C¸c khu FAZ xóc tiÕn ®Èy m¹nh qu¸ tr×nh NK b»ng viÖc tËp trung vµo c¸c ho¹t ®éng, c«ng viÖc kinh doanh hay c¸c ®iÒu kiÖn, c¬ së liªn quan ®Õn NK ë c¶ng biÓn, s©n bay vµ c¸c vïng phô cËn. ChÝnh phñ còng cho x©y dùng c¬ së b¸n bu«n vµ chÕ biÕn hµng NK, ®ång thêi hç trî cho c¸c c¬ së ph©n phèi vµ triÓn l·m hµng, t¨ng c­êng biÖn ph¸p khuyÕn khÝch vÒ thuÕ vµ tµi chÝnh cho c¸c ho¹t ®éng NK vµ ®Èy m¹nh viÖc cung cÊp th«ng tin liªn quan ®Õn NK. Trong quan hÖ víi ViÖt Nam, tõ 26/5/1999, ViÖt Nam vµ NhËt B¶n ®· chÝnh thøc dµnh cho nhau Quy chÕ tèi huÖ quèc vÒ thuÕ. §©y râ rµng lµ mét c¬ héi lµm ¨n lín cho c¸c Doanh nghiÖp ViÖt Nam cã hµng xuÊt sang NhËt bëi v× víi quy chÕ nµy, nhiÒu thuÕ suÊt cho c¸c mÆt hµng XK ®­îc c¾t gi¶m ®¸ng kÓ. 4.4. Xu h­íng thay ®æi c¬ cÊu nhËp khÈu cña NhËt B¶n – c¬ héi tèt cho hµng xuÊt khÈu cña ViÖt Nam: Cã thÓ nãi kh«ng qu¸ r»ng ngo¹i th­¬ng ®· ®ãng gãp h¬n 50% cho sù thÇn kú cña kinh tÕ NhËt B¶n ngµy nay. Tr¶i qua thêi gian, h×nh th¸i ngo¹i th­¬ng cña NhËt B¶n ®· cã nhiÒu thay ®æi ®¸ng kÓ. Cho ®Õn nh÷ng n¨m 70, NhËt B¶n chñ yÕu nhËp khÈu tõ n­íc ngoµi nguyªn nhiªn liÖu, gia c«ng chóng thµnh s¶n phÈm råi xuÊt khÈu ®i. Nh­ vËy trong c¬ cÊu nhËp khÈu, tû träng nguyªn nhiªn liÖu rÊt lín. Ng­êi ta gäi ®©y lµ "Kakou boeki" tøc lµ h×nh thøc ngo¹i th­¬ng gia c«ng. Víi h×nh thøc nµy, thÆng d­ trong c¸n c©n th­¬ng m¹i quèc tÕ cña NhËt B¶n t¨ng m¹nh, ®· vÊp ph¶i sù ph¶n øng m¹nh mÏ tõ n­íc ngoµi, NhËt B¶n buéc ph¶i h¹n chÕ xuÊt khÈu mét sè mÆt hµng nh­ « t«, v« tuyÕn…Thêi gian sau ®ã, viÖc xuÊt khÈu hµng ho¸ sang c¸c n­íc ngµy cµng khã kh¨n do c¸c hµng rµo thuÕ quan vµ phi thuÕ quan, thªm vµo ®ã lµ §ång Yªn t¨ng gi¸, ngo¹i th­¬ng NhËt B¶n chuyÓn sang mét h×nh th¸i míi. C¸c c«ng ty NhËt B¶n t¨ng c­êng x©y dùng chi nh¸nh vµ tiÕn hµnh s¶n xuÊt t¹i c¸c n­íc ®ang ph¸t triÓn. Mét phÇn s¶n phÈm ®­îc s¶n xuÊt ë c¸c n­íc nµy l¹i ®­îc nhËp vÒ NhËt B¶n. C¬ cÊu hµng ho¸ XuÊt nhËp khÈu cã sù thay ®æi râ rÖt: tû träng nhËp khÈu dÇu th«, than ®¸, quÆng…gi¶m dÇn, thay vµo ®ã, c¸c s¶n phÈm nh­ m¸y mãc v¨n phßng, « t«, quÇn ¸o…®­îc nhËp khÈu ngµy cµng nhiÒu. Bëi v× ng­êi ta thÊy r»ng viÖc c¸c s¶n phÈm nµy cßn rÎ h¬n lµ s¶n xuÊt trong n­íc. C¸c C«ng ty NhËt B¶n khai th¸c lîi thÕ vÒ khoa häc c«ng nghÖ, tËp trung s¶n xuÊt nh÷ng m¸y mãc tinh vi, ®ßi hái kü thuËt cao XK sang Mü vµ Ch©u ©u. §Ó phôc vô cho nhu cÇu c«ng nghiÖp ho¸ cña c¸c n­íc ®ang ph¸t triÓn, c¸c C«ng ty NhËt B¶n tËp trung s¶n xuÊt thÐp, nhùa, m¸y c¸i…Sù thay ®æi vÒ c¬ cÊu NK nµy ®­îc thÓ hiÖn râ trong biÓu ®å d­íi ®©y: C¬ cÊu hµng NhËp KhÈu N¨m 1970 (1) 13.6% (2) 35,4% (3) 29,7% (4) 30,3% N¨m 1990 13,4 12,1 24,2 50,3 N¨m 1998 14,8 7,8 15,3 62,1 (Nguån: Bé tµi chÝnh NhËt B¶n ) *Trong ®ã: (1) Hµng l­¬ng thùc, thùc phÈm. (2) Nguyªn liÖu: l«ng cõu, quÆng, gç…… (3) Nhiªn liÖu: dÇu th«, khÝ Gas thiªn nhiªn, than… (4) Thµnh phÈm VËy th× nh÷ng thay ®æi trªn cã lîi g× cho hµng ho¸ ViÖt Nam? Tõ tr­íc tíi nay, c¬ cÊu hµng XK tõ ViÖt Nam sang NhËt cßn kh¸ ®¬n gi¶n, nguyªn nhiªn vËt liÖu chiÕm tû träng lín, c¸c s¶n phÈm ®· qua c«ng nghiÖp chÕ t¹o chÕ biÕn cßn rÊt Ýt vµ hÇu nh­ ch­a cã s¶n phÈm kü thuËt cao. Tuy nhiªn, trong nh÷ng n¨m gÇn ®©y, chÝnh phñ ViÖt Nam ®ang tiÕn hµnh c¸c biÖn ph¸p h¹n chÕ XK s¶n phÈm th« b»ng c¸ch ®¸nh thuÕ XK rÊt cao ®èi víi nguyªn nhiªn vËt liÖu, khuyÕn khÝch XK thµnh phÈm, ®Æc biÖt lµ c¸c mÆt hµng cã gi¸ trÞ lín. Kªu gäi nhµ ®Çu t­ n­íc ngoµi, x©y dùng thªm nhiÒu nhµ m¸y, khu c«ng nghiÖp vµ khu chÕ xuÊt chuyªn s¶n xuÊt hµng ho¸ cho XK. ChÊt l­îng hµng ho¸ ®­îc n©ng lªn ®¸ng kÓ cã thÓ ®¸p øng yªu cÇu khã tÝnh cña kh¸ch hµng ngo¹i ®Æc biÖt lµ kh¸ch hµng NhËt. §ã lµ trong c«ng nghiÖp. Cßn thñ c«ng nghiÖp th× mét tin mõng víi c¸c nhµ s¶n xuÊt hµng thñ c«ng ViÖt Nam, gÇn ®©y trªn thÞ tr­êng NhËt B¶n ®ang xuÊt hiÖn khuynh h­íng míi, giíi tiªu thô thuéc nhiÒu løa tuæi kh¸c nhau, ngµy cµng tá ra ­a chuéng c¸c lo¹i quµ tÆng vµ c¸c s¶n phÈm trang trÝ néi thÊt ®­îc s¶n xuÊt thñ c«ng víi nguyªn liÖu tù nhiªn, ph¶n ¸nh truyÒn thèng v¨n ho¸ ®Æc thï Ch©u ¸.. C¸c s¶n phÈm thñ c«ng mü nghÖ ViÖt Nam vèn rÊt ®­îc ­a chuéng ë NhËt, nay l¹i cµng cã nhiÒu c¬ héi x©m nhËp h¬n. Trong lÜnh vùc n«ng nghiÖp, víi h¬n 125 triÖu d©n, hµng n¨m NhËt B¶n tiªu thô mét l­îng l­¬ng thùc thùc phÈm khæng lå trong khi s¶n xuÊt trong n­íc kh«ng ®¸ng lµ bao. §ã thùc sù lµ mét thÞ tr­êng lý t­ëng cho g¹o, h¶i s¶n, rau qu¶ …ViÖt Nam. Ch­¬ng II Nh÷ng ®Æc tr­ng vµ v¨n ho¸ kinh doanh trªn thÞ tr­êng NhËt B¶n I. ThÞ tr­êng NhËt B¶n 1. §Æc tr­ng v¨n ho¸ cña thÞ tr­êng NhËt Nh÷ng nÐt ®Æc tr­ng cña thÞ tr­êng NhËt B¶n ®· ®­îc h×nh thµnh bëi c¸c yÕu tè kh¸c nhau nh­ vÞ trÝ ®Þa lý, t×nh h×nh kinh tÕ chÝnh trÞ, x· héi… Trong ®ã cã thÓ nãi r»ng yÕu tè con ng­êi vµ v¨n ho¸ NhËt B¶n ®· ®ãng vai trß hÕt søc to lín trong viÖc t¹o dùng nªn mét thÞ tr­êng NhËt B¶n nh­ ngµy nay. Yếu tố con người và văn hoá tác động và hình thành nên nét đặc trưng của thị trường Nhật Bản Một đặc điểm của người Nhật là mức độ thuần nhất cao của họ, nếu không kể thiểu số người Ainu hiện nay còn khoảng 18000 người sống ở Hokkaido và Sakhalin thì tất cả người Nhật đều thuộc về cùng một chủng tộc (Mongoloid) và chỉ nói một thứ ngôn ngữ riêng. Người Nhật rất tự hào về sự thuần nhất đó, và hình thành nên trong xã hội một lòng tự hào dân tộc hiếm có trên thế giới, thậm chí nó đã tạo nên một bức tường cản để chống lại các gaijin ( nguời nước ngoài),ví dụ : rất nhiều người lớn tuổi cho rằng dùng hàng nước ngoài, kết hôn với người nước ngoài là không yêu nước. Mặc dù quan niệm này gần đây đã có xu hướng giảm đi, nhưng những công ty nước ngoài đôi khi vẫn gặp khó khăn trong việc tuyển dụng nhân viên có trình độ đại học hoặc có thâm niên lâu năm do làn sóng chống đối lại các ông chủ nước ngoài. Không giống như các nước ở Trung Đông phần đông theo đạo Hồi và Ấn Độ chủ yếu theo Ấn Độ giáo, ở Nhật Bản có nhiều loại tôn giáo khác nhau, từ tôn giáo thực hành như Đạo Thần (Shinto) đến các tôn giáo dân gian truyền thống như Đạo Phật, Đạo Thiên chúa. Song không có tôn giáo nào giữ vai trò chi phối trong xã hội. Vì thế, thị trường Nhật khá đa dạng và phong phú về nhu cầu. Chúng ta hẳn còn nhớ Mc Donal phải thay đổi loại bánh Hamburger nhân thịt bò truyền thống của mình ở Ấn Độ hay bị tẩy chay vì dùng mỡ lợn ở Malaysia do ảnh hưởng của văn hoá chủ đạo, nhưng hầu như việc này không diễn ra trên thị trường Nhật Bản. Một đặc điểm khác của văn hoá và xã hội Nhật Bản là sự cùng tồn tại song song giữa các yếu tố truyền thống và yếu tố hiện đại. Các lý tưởng của người Nhật Bản bị ảnh hưởng đáng kể của các giáo lý Khổng Giáo trong thời kỳ Tokugawa, đến nỗi ngay cả ngày nay những lợi ích của nhóm vẫn còn được coi trọng hơn lợi ích cá nhân. Lòng trung thành với gia đình mở rộng và với chủ gia đình, với công ty và với đất nước, tất cả đều được bắt nguồn từ tư tưởng Khổng giáo. Chính những giáo lý Khổng giáo cũng đã khuyến khích người Nhật tiết kiệm hơn là tiêu dùng vì vậy mà đã đóng góp phần đáng kể vào mức tiết kiệm cao của người Nhật Bản. Sau Minh Trị Duy Tân, các lý tưởng phương Tây đã du nhập sang. Song cho đến chiến tranh thế giới lần thứ hai khi các lý tưởng này bổ sung cho nhau, thì chúng vẫn chưa phát triển lắm, tư tưởng truyền thống vẫn ngự trị. Sự tồn tại của các yếu tố cũ và mới cũng có thể thấy được qua lối sống của người Nhật. Các ngôi nhà Nhật Bản truyền thống thường tồn tại bên cạnh các ngôi nhà hiện đại mang phong cách phương Tây. Ngoài ra nó còn được thể hiện qua thực phẩm của người Nhật Bản. Ngày nay các gia đình hầu như ăn kết hợp cả món ăn thuần Nhật và món ăn theo kiểu Tây. Nhìn chung giới trẻ có xu hướng thích ăn đồ Tây hơn vì nó vừa phong phú vừa tiện lợi còn người già vẫn có xu hướng thích các món ăn Nhật hơn. Về con người Nhật Bản mang những nét đặc trưng riêng hình thành nên những nét độc đáo riêng có của văn hoá Nhật, nó mang sắc thái khá rõ ràng và đồng nhất, có thể nhận thấy qua quá trình lịch sử lâu đời cũng như có thể quan sát được trong những sinh hoạt hiện tại a. TÝnh hiÕu kú vµ nh¹y c¶m víi v¨n ho¸ n­íc ngoµi Chóng ta cã thÓ nãi r»ng kh«ng cã d©n téc nµo l¹i nh¹y bÐn vÒ v¨n ho¸ cña n­íc ngoµi nh­ ng­êi NhËt. Hä kh«ng ngõng theo dâi nh÷ng biÕn ®éng t×nh h×nh bªn ngoµi, ®¸nh gi¸ vµ c©n nh¾c nh÷ng ¶nh h­ëng cña c¸c trµo l­u vµ xu h­íng chÝnh ®ang diÔn ra víi NhËt. Vµ nÕu nh­ hä ph¸t hiÖn ra trµo l­u nµo ®ang th¾ng thÕ th× hä cã xu h­íng s½n sµng häc hái, nghiªn cøu ®Ó b¾t kÞp trµo l­u ®ã. Vµ chÝnh tinh thÇn thùc dông, tÝnh hiÕu kú vµ ãc cÇu tiÕn cña ng­êi NhËt lµ nh÷ng ®éng lùc thóc ®Èy hä b¾t kÞp víi c¸c n­íc tiªn tiÕn. ViÖc nhanh nh¹y víi v¨n ho¸ cña n­íc ngoµi ®· gãp phÇn h×nh thµnh nªn xu thÕ h­íng ngo¹i cña ng­êi NhËt trong nh÷ng n¨m gÇn ®©y. VÝ dô nh­ phong trµo häc tiÕng Anh, phong trµo ¨n ®å ViÖt Nam, phong trµo thÝch v¨n ho¸ Mü,…Chóng ta cã thÓ b¾t gÆp dÊu Ên cña tÊt c¶ c¸c n­íc ë trªn thÞ tr­êng NhËt : Mü, Anh, Ph¸p, Trung Quèc, ViÖt Nam,… ThÞ tr­êng NhËt kh¸ nh¹y c¶m vµ s½n sµng tiÕp thu nh÷ng s¶n phÈm míi. C«ng viªn Disney Land hoµn toµn kh«ng thµnh c«ng ë Ph¸p, nh­ng Disney Land t¹i Tokyo lµ mét trong nh÷ng c«ng viªn cã doanh thu lín nhÊt trong hÖ thèng Disney Land toµn cÇu. Ng­êi NhËt còng thÝch nh÷ng s¶n phÈm míi vµ cã thÓ ¸p dông ®­îc nh÷ng h×nh ¶nh ®· thµnh c«ng ë c¸c n­íc kh¸c. VÝ dô nh­ h·ng Borden ®· b¸n kem nh·n hiÖu Lady Borden vµ pho m¸t Borden ®­îc ®ãng gãi vµ d¸n nh·n tiÕng Anh, gièng hÖt nh­ s¶n phÈm cña h·ng ®· b¸n ë Mü vµ rÊt thµnh c«ng. Mét vÝ dô kh¸c lµ mÆc dï ng­êi NhËt tr­íc ®©y phÇn lín ¨n c¸ vµ ¨n c¬m, nh­ng còng dÔ dµng tiÕp nhËn s¶n phÈm cña Mc Donald vµ hiÖn nay, c«ng ty Mc Donald hiÖn còng ®ang cµng ngµy cµng më réng ph¹m vi cña m×nh trªn kh¾p n­íc NhËt. ThÞ tr­êng NhËt rÊt nh¹y c¶m víi nh÷ng thay ®æi bªn ngoµi. Cô thÓ lµ hä lu«n lu«n ®¸nh gi¸, t×m xem hiÖn giê n­íc ngoµi ®ang cã nh÷ng c«ng nghÖ g×, nh÷ng n­íc nµo ®ang dÉn ®Çu vÒ GDP, vµ ngay lËp tøc t×m c¸ch ®Ó häc tËp vµ v­¬n lªn. ThËm chÝ ®«i khi ë NhËt ng­êi ta cßn dÔ dµng t×m thÊy nh÷ng s¶n phÈm cña nh÷ng h·ng n­íc ngoµi h¬n lµ ë chÝnh b¶n xø. b. ý thøc t«n träng nh÷ng gi¸ trÞ truyÒn thèng Tuy vËy, thÞ tr­êng NhËt còng cã mét ®Æc ®iÓm lµ mÆc dï rÊt nh¹y c¶m víi v¨n ho¸ n­íc ngoµi, nh­ng ng­êi NhËt rÊt ý thøc vÒ tµi s¶n v¨n ho¸ cña hä, nh÷ng gi¸ trÞ truyÒn thèng ch­a bao giê bÞ mai mét. Nh÷ng ngµnh nghÒ truyÒn thèng kh«ng nh÷ng kh«ng gi¶m ®i mµ cßn ngµy ®­îc c¶i tiÕn kü thuËt vµ trë nªn tinh tÕ h¬n. Nh÷ng c«ng ty ®· thµnh c«ng t¹i NhËt phÇn lín lµ ®Òu cã nh÷ng c¶i tiÕn s¶n phÈm cña m×nh cho phï hîp víi v¨n ho¸ NhËt. C«ng ty General Milks ®­a vµo thÞ tr­êng NhËt B¶n lo¹i bét lµm b¸nh Betty Cracker, lo¹i bét nµy ®· thµnh c«ng ë mét sè n­íc Ch©u ¸ v× chÕ biÕn rÊt ®¬n gi¶n, cã thÓ nÊu thµnh b¸nh ngay trong nåi c¬m ®iÖn. Nh­ng lo¹i bét nµy ®· hoµn toµn thÊt b¹i. Lý do lµ v× c¸c bµ néi trî NhËt rÊt coi träng sù tinh khiÕt trong nåi c¬m cña hä vµ cho r»ng mu× b¸nh sÏ lµm háng sù tinh khiÕt ®ã. Mét vÝ dô kh¸c lµ b¸nh Hamberger vµ Sanwich ë NhËt. MÆc dï Mc Donald ®· x©m nhËp thµnh c«ng vµo thÞ tr­êng NhËt, nh­ng do thãi quen truyÒn thèng cña ng­êi NhËt ®ã lµ mäi mãn ¨n ®Òu Ýt, mçi thø mét chót nªn b¸nh Hamburger ë ®©y còng nhá h¬n ë Ch©u ©u rÊt nhiÒu ( nh­ng gi¸ th× kh«ng ®æi !!) vµ cã rÊt nhiÒu thø gia vÞ ®i kÌm. Mïi vÞ cña Mc Donald vµ KFC còng thay ®æi kh¸ nhiÒu ®Ó phï hîp víi ng­êi NhËt. Nh­ vËy, võa nh¹y c¶m vµ s½n sµng tiÕp thu v¨n ho¸ n­íc ngoµi, võa cè g¾ng b¶o tån v¨n ho¸ truyÒn thèng d©n téc chÝnh lµ 2 dßng chñ l­u trong v¨n ho¸ kinh doanh NhËt B¶n. c. ãc thÈm mü vµ tÝnh cÇu toµn Ng­êi NhËt cã xu h­íng ­a chuéng nh÷ng thø cÇu kú vµ tinh x¶o. Cã thÓ nhËn thÊy c¸c s¶n phÈm Made in Japan ®Òu cã mét sù hoµn h¶o ®¸ng kinh ng¹c. Víi nh÷ng ng­êi s¶n xuÊt, hä cè g¾ng ®Ó lµm s¶n phÈm hoµn h¶o tíi møc cã thÓ. Mét ng­êi ®an qu¹t tre ng¾m ®i ng¾m l¹i xem c¸i qu¹t m×nh lµm ®· c©n ®èi ch­a, cã ph¶i trau chuèt g× kh«ng, mÆc dï khi lµm vËy anh ta sÏ mÊt nhiÒu thêi gian h¬n, ®ång nghÜa víi viÖc lîi nhuËn thu vÒ ®­îc Ýt h¬n, song ®èi víi ng­êi d©n NhËt B¶n ngoµi môc ®Ých lîi nhuËn th× ngoµi môc ®Ých lîi nhuËn hä cßn muèn ®¹t ®­îc mét môc tiªu kh¸ckh«ng kÐm phÇn quan träng, ®ã lµ c¶m gi¸c tho¶i m¸i khi hoµn thµnh mü m·n mét c«ng viÖc dï lµ rÊt nhá. Hä lu«n t×m kiÕm c¸i ®Ñp trong c«ng viÖc cña m×nh, lu«n tËn t©m tËn søc, nhiÒu khi hä lµm viÖc kh«ng ph¶i v× lîi Ých c¸ nh©n cña m×nh, hä xem c«ng viÖc cña hä kh«ng nh÷ng lµ “ ho¹t ®éng kinh tÕ” mµ cßn lµ “ho¹t ®éng thÈm mü” §èi víi ng­êi tiªu dïng còng vËy, hä lu«n ®ßi hái rÊt cao ®èi víi s¶n phÈm vÒ mÆt thÈm mü. Cã thÓ thÊy hµng ho¸ ®­îc bµy b¸n trªn thÞ tr­êng NhËt ®Òu rÊt ®Ñp. Vµ ®©y còng lµ mét trong nh÷ng nguyªn nh©n v× sao hµng thñy s¶n vµ hµng hoa qu¶ cña chóng ta kh«ng xuÊt ®­îc nhiÒu sang thÞ tr­êng NhËt. Bao b× cña chóng ta qu¸ ®¬n gi¶n vµ nhµm ch¸n, kh«ng g©y ®­îc Ên t­îng tèt cho ng­êi NhËt. Ngay c¶ trong lÜnh vùc ®¬n gi¶n nhÊt lµ ¨n uèng th× ng­êi NhËt còng yªu cÇu thÈm mü rÊt cao. Nh÷ng hép c¬m Bento, hay nh÷ng mãn ¨n cña NhËt ®Òu ®­îc bµy hÕt søc ®Ñp ®Ï vµ tinh tÕ. Ngay c¶ b¸t ®Üa ®Ó dïng còng thay ®æi theo mïa. §iÒu nµy lµ ®iÒu mµ c¸c nhµ kinh doanh cÇn ph¶i chó ý. Tr­íc ®©y, c¸ basa cña ViÖt Nam hoµn toµn kh«ng xuÊt khÈu ®­îc sang NhËt, mét phÇn do ch­a cã ph­¬ng ph¸p qu¶ng c¸o vµ nh÷ng ho¹t ®éng xóc tiÕn phï hîp, mÆt kh¸c do ng­êi d©n NhËt kh«ng thÊy sù hÊp dÉn trong nh÷ng s¶n phÈm ®ã. Nh­ng sau khi héi chî xóc tiÕn ®­îc tæ chøc t¹i Tokyo vµo ®Çu n¨m 2003 võa råi, trong ®ã nh÷ng mãn ¨n tõ c¸ basa ®­îc bµy hÕt søc ®Ñp ®Ï vµ mïi vÞ phï hîp, hiÖn nay ViÖt nam ®· b¾t ®Çu xuÊt khÈu ®­îc nh÷ng l« hµng c¸ Basa ®Çu tiªn. TÝnh cÇu toµn cßn thÓ hiÖn trong viÖc lu«n cè g¾ng hiÓu chÝnh x¸c tõng kh¸i niÖm, nhiÒu khi cøng nh¾c. Vµo nh÷ng n¨m 60, cã mét doanh nghiÖp ViÖt Nam ®Æt hµng 100 chiÕc Êm sø NhËt víi ®iÒu kho¶n “ cho phÐp h­ h¹i 10%”. Mét th¸ng sau, doanh nghiÖp nµy nhËn ®­îc hai l« hµng : mét l« hµng lµ 100 chiÕc Êm sø hoµn h¶o, cßn l« kia lµ “ 10% kh«ng hoµn h¶o theo ®óng yªu cÇu cña hîp ®ång”. §©y lµ mét ®iÒu cÇn ph¶i l­u ý cho doanh nghiÖp ViÖt Nam, v× c¸c doanh nghiÖp ViÖt Nam th­êng cho phÐp mét kho¶n dung sai kh¸ lín trong c«ng viÖc, tõ ®ã cã thÓ dÉn tíi nh÷ng m©u thuÉn khi thùc hiÖn hîp ®ång. DÜ nhiªn cïng víi sù giao l­u ngµy cµng m¹nh, nhiÒu doanh nghiÖp NhËt còng dÇn hiÓu ra nh÷ng thãi quen giao dÞch cña doanh nghiÖp ViÖt Nam, nh­ng ®iÒu ®ã kh«ng cã nghÜa lµ chóng ta tù cho phÐp m×nh ®­îc lµm sai. d. Xu h­íng thu nhá vµ ®a d¹ng ho¸ TiÕt kiÖm vµ c¨n c¬ lµ mét trong nh÷ng ®Æc tÝnh cña nguêi d©n NhËt. Møc tiÕt kiÖm cña ng­êi NhËt ë møc cao nhÊt thÕ giíi, cã nh÷ng thêi ®iÓm chiÕm tíi 25% thu nhËp. Ng­êi NhËt lu«n cã t©m lý tr©n träng nh÷ng cña c¶i vµ lu«n c¶m thÊy ph¶i tiªu dïng ®óng møc. Hä sÏ c¶m thÊy l·ng phÝ hay ®óng h¬n lµ thiÕu sù tr©n träng ( mottanai) nÕu nÐm bá vËt g× ®i chØ v× nã ®· cò, nÕu sö dông chóng kh«ng cÈn thËn. Hä còng quan niÖm r»ng chi tiªu nhiÒu h¬n møc cÇn thiÕt còng lµ mottanai, trong tr­êng hîp nµy nã mang nghÜa thiÕu tr©n träng cha «ng. Cã thÓ thÊy ®iÒu nµy trong xu h­íng thu gän vµ ®a tÝnh n¨ng ho¸ c¸c s¶n phÈm. Th«ng th­êng nhµ ë NhËt nhá hÑp, vµ v× thÕ hä cè g¾ng lµm sao tiÕt kiÖm diÖn tÝch tèi ®a vµ cµng nhiÒu tÝnh n¨ng cµng tèt, cµng tiÖn dông cµng tèt. VÝ dô nh­ lo¹i ®iÖn tho¹i di ®éng mµ c«ng ty NTT míi tung ra ®Çu n¨m 2003 cã rÊt nhiÒu chøc n¨ng : cã thÓ kÕt nèi m¹ng internet tèc ®é cao, nghe nh¹c vµ cã nhiÒu chøc n¨ng kh¸c, vµ h×nh d¸ng th× gièng nh­ mét chiÕc ®ång hå ®eo tay, rÊt tiÖn lîi nªn ®· nhanh chãng ®­îc ­a chuéng, mÆc dï gi¸ thµnh mçi chiÕc ®iÖn tho¹i nh­ vËy kh«ng hÒ rÎ. Còng nh­ c¸c s¶n phÈm gia dông, cã thÓ nhËn thÊy bao giê mét chiÕc tñ l¹ng National cña NhËt còng nhá h¬n, nhÑ h¬n, vµ nhiÒu ng¨n h¬n lµ mét chiÕc cïng dung tÝch cña Nga. Còng nh­ vËy, c¸c h·ng « t« cña Mü hÇu nh­ kh«ng x©m nhËp ®­îc vµo thÞ tr­êng NhËt. Lý do lµ v× « t« cña c¸c h·ng s¶n xuÊt cña NhËt nhá gän h¬n, phï hîp h¬n víi ®­êng phè NhËt, Ýt g©y « nhiÔm m«i tr­êng h¬n vµ cã nhiÒu chøc n¨ng hç trî khi ngåi trªn xe h¬n. C«ng ty P&G khi x©m nhËp vµo thÞ tr­êng NhËt ph¸t hiÖn ra r»ng c¸c bµ néi trî NhËt rÊt cè g¾ng gi÷ g×n s¹ch sÏ cho con c¸i, vµ hä thay t· th­êng xuyªn cho con h¬n lµ ë Mü. Do ®ã, hä ®­a ra lo¹i t· giÊy Ultra Pamper, hót Èm tèt h¬n, vµ gióp cho viÖc thay t· th­êng xuyªn Ýt phøc t¹p h¬n. Hä còng lµm cho miÕng t· máng h¬n vµ cã thÓ xÕp gän vµo trong mét chiÕc hép nhá h¬n. Ultra Pamper ®· thµnh c«ng rùc rì vµ dÉn ®Çu thÞ tr­êng t¹i NhËt B¶n. Nh­ vËy, tÊt c¶ nh÷ng yÕu tè trªn ®· t¹o nªn truyÒn thèng riªng cã cña NhËt, h×nh thµnh nªn phong c¸ch NhËt ®Æc tr­ng, vµ còng chÝnh nh÷ng yÕu tè nµy ®· t¸c ®éng vµ h×nh thµnh nªn nh÷ng nÐt ®Æc tr­ng kh¸c biÖt cña thÞ tr­êng NhËt B¶n. 2. Ph©n phèi hµng hãa trªn thÞ tr­êng NhËt B¶n a. HÖ thèng b¸n hµng HÖ thèng b¸n hµng trªn thÞ tr­êng NhËt lµ mét m¹ng l­íi phøc t¹p víi nhiÒu h·ng b¸n bu«n lín vµ nhiÒu h·ng b¸n lÎ. Ph­¬ng thøc b¸n hµng cña NhËt nãi chung lµ phøc t¹p vµ khã lý gi¶i, yÕu tè quan träng nhÊt lµ quan hÖ con ng­êi. RÊt nhiÒu nhµ s¶n xuÊt NhËt còng muèn ph¸ vì hÖ thèng b¸n hµng truyÒn thèng nµy b»ng c¸ch gi¶m bít c¸c h·ng bu«n trung gian, nh­ng l¹i v× quan hÖ nh©n tÕ gi÷a hä víi nhau qu¸ bÒn v÷ng nªn hÖ thèng nµy vÉn cßn ®­îc tån t¹i ®Õn nay. Tuy nhiªn còng ®· cã nhµ s¶n xuÊt thµnh c«ng trong viÖc trùc tiÕp ®­a s¶n phÈm cña m×nh ®Õn cho cöa hµng b¸n lÎ nh­ c¸c nhµ s¶n xuÊt d­îc phÈm, ho¸ mü phÈm. ë NhËt cã hai lo¹i h·ng s¶n xuÊt : mét lo¹i th«ng qua mét nhµ ®¹i lý b¸n hµng duy nhÊt ®Ó b¸n s¶n phÈm cho cöa hµng b¸n lÎ, lo¹i s¶n phÈm nµy gäi lµ s¶n phÈm ph©n phèi ®éc quyÒn. Cßn mét lo¹i kh¸c b¸n s¶n phÈm cho h·ng bu«n cÊp 1, råi h·ng b¸n bu«n cÊp 2, råi h·ng b¸n bu«n cÊp 2 l¹i ph©n phèi s¶n phÈm cho h·ng b¸n bu«n cÊp 3, … vµ lo¹i s¶n phÈm nµy gäi lµ “ th«ng hµng” Theo thèng kª cña NhËt th× hiÖn nay cã kho¶ng 23000 h·ng b¸n bu«n cÊp I cã ®¨ng ký vµ hµng ngh×n h·ng kh«ng cã ®¨ng ký. Trong sè c¸c h·ng cÊp I nµy l¹i cã hµng tr¨m h·ng ®éc chiÕm hµng ®Çu gäi lµ h·ng bu«n “ h¹ng A” gåm c¸c c«ng ty mËu dÞch lín, cã lÞch sö l©u ®êi ®· x©y dùng quan hÖ nh©n tÕ chÆt chÏ víi c¸c nhµ s¶n xuÊt. Nh÷ng h·ng b¸n bu«n nµy chñ yÕu lµ trùc tiÕp mua hµng ë c¸c h·ng s¶n xuÊt vµ b¸n l¹i cho c¸c h·ng b¸n bu«n kh¸c. S¶n phÈm ®Õn ®­îc cöa hµng b¸n lÎ Ýt nhÊt ph¶i qua hai h·ng b¸n bu«n trë lªn. C¸c h·ng b¸n bu«n cÊp II còng muèn mua trùc tiÕp tõ nhµ s¶n xuÊt, nh­ng v× hä bÞ ®¹i lý ®éc quyÒn cña h·ng bu«n cÊp I khèng chÕ nªn kh«ng thÓ thùc hiÖn ®­îc. NÕu ph©n lo¹i theo h×nh thøc, th× hÖ thèng ph©n phèi gåm cã : siªu thÞ,chî trêi, b¸ch ho¸,… Xin lÊy vÝ dô vÒ hÖ thèng ph©n phèi ë Tokyo C¸c siªu thÞ Ng­êi NhËt chia c¸c khu bu«n b¸n ë Tokyo ra nhiÒu lo¹i. XÞn nhÊt vµ hµng ho¸ còng ®¾t nhÊt thÕ giíi lµ khu Ginza, ë gi÷a trung t©m thµnh phè, gÇn khu vùc Hoµng cung vµ nhµ ga Tokyo. C¸c c«ng ty næi tiÕng cña NhËt nh­ Sony, Sanyo ®Òu lËp trô së chÝnh víi nh÷ng toµ nhµ chäc trêi x©y ë hai bªn phè. Hµng ho¸ ë ®©y ®Òu lµ hµng hiÖu næi tiÕng trªn thÕ giíi vµ gi¸ c¶ th× cùc ®¾t. Ginza dµnh cho giíi th­îng l­u, nh­ng kh«ng tÊp nËp. Khu th­¬ng m¹i s«i ®éng nhÊt ë Tokyo chÝnh lµ Shinjuku, nhiÒu kiÕn tróc míi, hiÖn ®¹i. §©y lµ n¬i cã nhiÒu siªu thÞ khæng lå víi tr­ng bµy c¸c s¶n phÈm cã model míi nhÊt thÕ giíi : m¸y tÝnh, m¸y in, m¸y ¶nh, ti vi… Cã nhiÒu cöa hµng h¹ gi¸, v× ng­êi NhËt thay ®æi mÉu mèt rÊt nhanh, thËm chÝ chØ vµi th¸ng gi¸ ®· gi¶m ®Õn h¬n mét nöa. NÕu chØ riªng vÒ ®å ®iÖn tö, ë Tokyo cã khu Akihabara ®­îc mÖnh danh lµ “thµnh phè ®iÖn tö” – n¬i tËp trung nhiÒu nhÊt c¸c siªu thÞ ®iÖn tö, däc hai bªn vØa hÌ còng bµy la liÖt hµng. ë ®©y cã hÖ thèng cöa hµng cã tªn lµ Laox dµnh riªng cho ng­êi n­íc ngoµi. ThËm chÝ gi¸ cßn ®­îc gi¶m nÕu xuÊt tr×nh hé chiÕu. N­íc NhËt dïng ®iÖn 110V, nh­ng còng cã nhiÒu ®å ®iÖn 220V s¶n xuÊt riªng ®Ó dµnh xuÊt khÈu. Mét lo¹t hÖ thèng siªu thÞ mini r¶i ®Òu kh¾p c¸c phè vµ c¸c hang cïng ngâ hÎm. Nh÷ng cöa hµng phôc vô 24/24 vµ nh÷ng m¸y b¸n hµng tù ®éng cã ë kh¾p n¬i, cø kho¶ng 200 m l¹i cã mét m¸y b¸n hµng tù ®éng víi gi¸ chØ ®¾t h¬n b×nh th­êng kho¶ng 20% ( ë Ch©u ¢u Ýt nhÊt lµ 100%). Nh÷ng siªu thÞ vµ m¸y b¸n hµng nµy chñ yÕu phôc vô hµng tiªu dïng th­êng ngµy. Ngay c¶ mét miÕng thÞt còng ®­îc ®ãng gãi ®Ñp ®Ï vµ c©n chÝnh x¸c tõng gram. §¾t nhÊt lµ c¸c lo¹i thÞt bß, c¸ vµ thÞt lîn. G¹o còng rÊt ®¾t, chØ cã thÞt gµ lµ t­¬ng ®èi rÎ. Kh«ng thÓ kh«ng nh¾c tíi hÖ thèng cöa hµng “ 100 Yªn” b¸n ®ñ mäi thø, trong ®ã cã nhiÒu hµng ho¸ xuÊt xø tõ Trung Quèc nh­ ®å sø, v¨n phßng phÈm, b¸nh kÑo ®ång h¹ng møc 100 Yªn ( kho¶ng 13.000 ®). Còng cã thÓ t×m ®­îc nhiÒu ®å mü phÈm, ®å kû niÖm NhËt B¶n chÝnh hiÖu ë ®©y. Chî trêi Mét trong nh÷ng khu chî ®«ng ®óc häp chñ yÕu ngoµi trêi, b¸n thùc phÈm, quÇn ¸o, vËt dông ®­îc gi¶m gi¸ ®Õn 30 – 40% so víi c¸c n¬i kh¸c ë Tokyo lµ chî trêi Amey Yokocho ë gÇn ga Ueno. Cã thÓ t×m thÊy ë ®©y nhiÒu rau cá vµ nhÊt lµ h¶i s¶n t­¬i sèng. Cã c¶ nh÷ng gia vÞ vµ thøc ¨n cña c¸c n­íc nh­ Trung Quèc, ViÖt Nam nh­ x× dÇu, t­¬ng ít, m¾m t«m, b¸nh phë, rau hóng,… Ngoµi ra cßn cã nh÷ng khu chî ®å cò häp r¶i r¸c theo thêi gian vµ ë c¸c ®Þa ®iÓm lu©n phiªn kh¸c nhau. §å ®¹c ë ®©y chñ yÕu lµ ®å dïng cò, nh­ng vÉn cßn rÊt tèt vµ gi¸ rÎ, ®Æc biÖt lµ m¸y tÝnh, m¸y ¶nh, quÇn ¸o,… b. C¸c mèi quan hÖ Trªn thÞ tr­êng NhËt B¶n, mèi quan hÖ cã t¸c dông rÊt lín, nã thÓ hiÖn rÊt râ trong hîp ®ång th­¬ng m¹i, khi nhµ s¶n xuÊt cã quan hÖ mËt thiÕt víi h·ng b¸n bu«n vµ h·ng b¸n lÎ th× hä sÏ bÞ mét ¸p lùc x· héi vµ ¸p lùc t©m lý. V× vËy cho dï trªn thÞ tr­êng cã sù thay ®æi g©y bÊt lîi cho hä song hä vÉn tiÕp tôc gi÷ mèi quan hÖ nµy. Ngoµi ra, gi÷a c¸c nhµ s¶n xuÊt còng cã mèi quan hÖ mËt thiÕt víi nhau, nÕu nh­ mét c«ng ty nµo ®ã ®ang t×m nhµ cung øng míi, th× nhµ cung øng hiÖn t¹i cã thÓ cïng víi nhµ cung øng kh¸c cña ngµnh hµng ®ã thao tóng gi¸ c¶, ®Ò phßng sù thay ®æi gi¸ c¶, khiÕn cho c«ng ty nµy khã cã thÓ t×m ®­îc nhµ cung øng nµo kh¸c cã kh¶ n¨ng ­u ®·i h¬n. §©y còng lµ mét trong nh÷ng nÐt rÊt ®Æc tr­ng cña thÞ tr­êng NhËt. Mèi quan hÖ gi÷a c¸c nhµ kinh doanh rÊt quan träng, vµ nã gãp phÇn t¹o nªn mèi quan hÖ theo chiÒu däc gi÷a c¸c c«ng ty. Do ®ã, c¸c nhµ kinh doanh nÕu ®· cã mét mèi quan hÖ víi nhau th× gÇn nh­ lµ mèi quan hÖ ®ã sÏ kÐo dµi m·i m·i. §©y cã thÓ lµ mét ®iÓm yÕu lµm gi¶m søc c¹nh tranh cña hµng ho¸ trªn thÞ tr­êng. c. Ph­¬ng thøc b¸n hµng trªn thÞ tr­êng §èi víi b¸n bu«n : Muèn b¸n ®­îc s¶n phÈm ë c¸c cöa hµng lín th× nh©n viªn b¸n hµng ph¶i th«ng qua mèi quan hÖ nµo ®ã hoÆc qua giíi thiÖu ®Ó tiÕp xóc ®­îc víi nh©n viªn nghiÖp vô cña bé phËn nhËp hµng cña cöa hµng ®ã cßn nÕu kh«ng th× rÊt khã cã thÓ tù m×nh thùc hiÖn ®­îc ý ®å. Do vËy khi ®i b¸n hµng cÇn ph¶i cã kÕ ho¹ch tiÕp xóc, lùa chän ng­êi giao tiÕp, tèi thiÓu ph¶i ngang hµng víi ng­êi m×nh ®Þnh gÆp. Ngoµi ra ng­êi b¸n hµng trªn thÞ tr­êng NhËt cßn ph¶i chó ý tíi vÊn ®Ò quyÕt to¸n cña c«ng ty vµ h·ng bu«n NhËt v× c¸c c«ng ty mçi n¨m cã 2 lÇn dù to¸n, mµ ngo¹i trõ tr­êng hîp ®Æc biÖt nÕu c«ng ty ®ã kh«ng tiÕn hµnh dù to¸n mét lo¹i s¶n phÈm nµo ®o th× ng­ßi b¸n hµng còng kh«ng thÓ tiÕn hµnh ®µm ph¸n ®èi víi mÆt hµng ®ã vµ nh­ thÕ sÏ ph¶i chê ®Õn thêi gian sau. Bªn c¹nh ®ã khi ®i ®µm ph¸n ®èi víi mét mÆt hµng nµo th× cÇn ph¶i chuÈn bÞ ®Çy ®ñ tØ mØ c¸c tµi liÖu liªn quan, ®iÒu nµy hÕt søc quan träng. §èi víi b¸n lÎ : ë NhËt, do hÖ thèng b¸n lÎ nh­ siªu thÞ, cöa hµng, m¸y b¸n hµng tù ®éng rÊt nhiÒu nªn hÇu nh­ kh«ng cã h×nh thøc gâ cöa b¸n hµng trùc tiÕp. Vµ d­êng nh­ ng­êi ._.h­¬ng m¹i vµ Ph¸p lÖnh hîp ®ång kinh tÕ. C¸c chuyªn gia cña UNDP cho r»ng mét bé luËt míi sÏ gi¶m gi¶m nh÷ng rñi ro kh«ng ®¸ng cã cho c¸c doanh nghiÖp còng nh­ n©ng cao søc c¹nh tranh cho hä. Ban hµnh LuËt c¹nh tranh: C¹nh tranh b¶o ®¶m duy tr× tÝnh n¨ng ®éng vµ hiÖu qu¶ cña nÒn kinh tÕ. C¹nh tranh cßn gióp c¸c doanh nghiÖp ph¸t huy hÕt kh¶ n¨ng b»ng c¸ch khuyÕn khÝch hä liªn tôc phÊn ®Êu ®¹t tiªu chuÈn cao vÒ chÊt l­îng, dÞch vô vµ gi¸ c¶, t¹o ra nh÷ng s¶n phÈm míi. HiÖn nay Ch­¬ng tr×nh ph¸t triÓn Liªn Hîp Quèc ( UNDP ) vµ DiÔn ®µn cña Liªn Hîp Quèc vÒ th­¬ng m¹i vµ Ph¸t triÓn (UNCTAD) ®ang gióp ViÖt Nam so¹n th¶o bé LuËt c¹nh tranh ®Çu tiªn cña ViÖt Nam, trong ®ã ®Ò cËp tíi 3 m¶ng néi dung lín : hµnh vi h¹n chÕ c¹nh tranh, l¹m dông søc m¹nh cña thÞ tr­êng vµ gi¸m s¸t sù hîp nhÊt, s¸p nhËp cña c¸c c«ng ty. ViÖc ban hµnh LuËt c¹nh tranh sÏ lµ tiÒn ®Ò cho c¸c luËt tù do thu¬ng m¹i kh¸c. Cã chÝnh s¸ch khuyÕn khÝch : Trªn c¬ së x¸c ®Þnh vÞ trÝ cña thÞ tr­êng NhËt, nhµ n­íc nªn cã nh÷ng chÝnh s¸ch ®Ó khuyÕn khÝch xuÊt khÈu vµ ®Çu t­, vÝ dô nh­ gi¶m thuÕ xuÊt khÈu, th­ëng xuÊt khÈu, bá bít nh÷ng thñ tôc hµnh chÝnh r­êm rµ, h¹ thuÕ suÊt thu nhËp doanh nghiÖp. HiÖn nay ViÖt Nam còng ®· b­íc ®Çu thùc hiÖn ®­îc nh÷ng chÝnh s¸ch nµy. VÝ dô nh­ viÖc miÔn thuÕ thu nhËp doanh nghiÖp cho c¸c doanh nghiÖp s¶n xuÊt phÇn mÒm trong vßng 3 n¨m kÓ tõ khi kinh doanh cã l·i. Tuy nhiªn còng nªn cã thªm nhiÒu chÝnh s¸ch kh¸c nhau vµ tr¸nh ®Ó r¬i vµo t×nh tr¹ng b¶o hé qu¸ møc v× nh­ vËy cã thÓ dÉn ®Õn viÖc chóng ta l¹i vÊp ph¶i nh÷ng vô r¾c rèi nh­ vô kiÖn b¸n ph¸ gi¸ c¸ ba sa võa råi víi Mü. Nh÷ng c¶i thiÖn râ rÖt cña ViÖt Nam ( theo ®¸nh gi¸ cña NhËt B¶n ) Xo¸ bá chÕ ®é mua b¸n ngo¹i tÖ b¾t buéc Lµm râ c¨n cø luËt ph¸p cña ph¸n quyÕt träng tµi, ¸p dông chÕ ®é träng tµi ®Æc biÖt Gi¶m c­íc truyÒn th«ng quèc tÕ ( ngµy 1/1/2003 gi¶m 10% ®Õn 40%, tiÕp tôc gi¶m kho¶ng 32% tõ 1/4/2003) Xo¸ bá thuÕ chuyÓn lîi nhuËn vÒ n­íc. X©y dùng h×nh ¶nh quèc gia §èi víi mét quèc gia, muèn hµng ho¸ ®­îc coi träng th× viÖc x©y dùng h×nh ¶nh quèc gia trong lÜnh vùc kinh tÕ lµ viÖc lµm quan träng. §èi víi nhiÒu ®èi t¸c n­íc ngoµi, ViÖt Nam vÉn lµ quèc gia cã thÞ tr­êng néi ®Þa cã nhu cÇu thÊp, chi phÝ kinh doanh cao vµ thiÕu minh b¹ch. §©y lµ mét h×nh ¶nh bÊt lîi ®èi víi qu¸ tr×nh héi nhËp cña ViÖt Nam vµo nÒn kinh tÕ thÕ giíi.( n¨m 2002 kh«ng cã mét dù ¸n nµo trªn 50 triÖu USD ®­îc cÊp vèn). ChØ cã 2 % c¸c nhµ ®Çu t­ n­íc ngoµi cho r»ng h×nh ¶nh cña ViÖt Nam lµ tuyÖt vêi, trong khi 22% cho lµ tèt vµ 21% cho lµ nghÌo nµn. (sè liÖu cña c«ng ty PwC).ThÞ tr­êng néi ®Þa cã nhu cÇu thÊp th× khã kÝch thÝch s¶n xuÊt vµ nhËp khÈu. MÆt kh¸c hiÖn nay cã rÊt nhiÒu doanh nghiÖp cña NhËt muèn ®Çu t­ t¹i ViÖt Nam ®Ó sau ®ã s¶n xuÊt vµ xuÊt khÈu l¹i thÞ tr­êng NhËt. V× vËy ViÖt Nam cÇn ph¶i t×m mäi c¸ch lµm minh b¹ch ho¸ c¸c chÝnh s¸ch ®èi víi nhµ ®Çu t­ n­íc ngoµi, gi¶m chi phÝ h¹ tÇng, gi¶m thuÕ,.. Tuy nhiªn víi nh÷ng nç lùc cña ViÖt Nam hiÖn t¹i, h×nh ¶nh cña ViÖt Nam trong m¾t b¹n bÌ quèc tÕ ®· dÇn thay ®æi. NhiÒu nhµ ®Çu t­ ®· quyÕt ®Þnh chän ViÖt Nam ®Ó ®Çu t­, vÝ dô nh­ Nhµ m¸y thÊu kÝnh quang häc trÞ gi¸ 5 triÖu USD cã trô së t¹i Hoµ B×nh. Mét trong nh÷ng biÖn ph¸p tèt ®Ó qu¶ng c¸o h×nh ¶nh quèc gia lµ th«ng qua c¸c t¹p chÝ cã Uy tÝn. Th¸ng 3/2003, bµi viÕt trang b×a ( cover story) cña t¹p chÝ FFER ( Far Esten Economic Review) mang tªn “ ViÖt Nam lµm kinh doanh : ng«i sao ®ang lªn ” kÓ vÒ c¸c chuyÖn thµnh c«ng cña c¸c nhµ ®Çu t­ n­íc ngoµi, vÒ sù l¹c quan cña hä trªn thÞ tr­êng ViÖt Nam vµ nh÷ng nç lùc cña chÝnh phñ ViÖt Nam trong viÖc c¶i thiÖn m«i tr­êng ®Çu t­ vµ sau ®ã nhËn ®­îc rÊt nhiÒu sù quan t©m tõ c¸c nhµ ®Çu t­ n­íc ngoµi. HiÖn nay viÖc x©y dùng chiÕn l­îc h×nh ¶nh quèc gia ®­îc giao cho mét c¬ quan chuyªn tr¸ch, ®ã lµ Côc xóc tiÕn §Çu t­ n­íc ngoµi (thuéc Bé KÕ ho¹ch vµ ®Çu t­). X©y dùng chiÕn l­îc n¨ng lùc c¹nh tranh quèc gia: Trong nh÷ng n¨m gÇn ®©y, ®óng lµ ViÖt Nam cµng ngµy cµng xuÊt khÈu nhiÒu mÆt hµng nh­ g¹o, chÌ, cµ phª,.. nh­ng xu h­íng chung lµ gi¸ c¶ nh÷ng mÆt hµng nµy theo thêi gian ®Ò ®i xuèng. ViÖc xuÊt khÈu n«ng s¶n, chÊt ®èt chØ lµ yÕu tè gióp nÒn kinh tÕ khëi ®éng tèt h¬n chø kh«ng thÓ nµo lµ ®éng lùc ph¸t triÓn. N¨ng lùc c¹nh tranh cña nÒn kinh tÕ ViÖt nam, theo ®¸nh gi¸ cña DiÔn ®µn Kinh tÕ ThÕ giíi, ®ang ngµy cµng gi¶m ®i tØ lÖ nghÞch víi khèi l­îng nguyªn liÖu th« xuÊt khÈu ®­îc. Cô thÓ lµ ViÖt Nam trong nh÷ng n¨m 1997 – 1999 vèn ®øng thø 49 trong b¶ng xÕp h¹ng vÒ søc c¹nh tranh gi÷a c¸c quèc gia nay ®· tôt xuèng hµng thø 65 vµo n¨m 2002. Chi phÝ nh©n c«ng rÎ chØ lµ t¸c ®éng nhÊt thêi ®Õn n¨ng lùc c¹nh tranh cña nÒn kinh tÕ nãi chung còng nh­ cña c¸c doanh nghiÖp ViÖt Nam nãi chung. V× nÕu dùa trªn yÕu tè nµy sÏ ®Æt ViÖt Nam vµo thÕ ®èi lËp víi nh÷ng n­íc cã møc l­¬ng thÊp h¬n vµ t¹o ra sù c¹nh tranh khèc liÖt vÒ gi¸ nh©n c«ng. §Ó x©y dùng lîi thÕ c¹nh tranh cña quèc gia cÇn cã sù céng t¸c gi÷a c¸c c«ng ty t­ nh©n vµ nhµ n­íc, c¸c tæ chøc ®µo t¹o ®Ó h­íng tíi mét tÇm nh×n chiÕn l­îc chung… Thø hai lµ kh¶ n¨ng t¹o ra sù kh¸c biÖt so víi c¸c ®èi thñ c¹nh tranh kh¸c vµ lîi thÕ c¹nh tranh ngµnh cã thÓ t¨ng c­êng b»ng c¸ch x©y dùng liªn kÕt ngµnh. III. Nh÷ng l­u ý cho doanh nghiÖp ViÖt Nam khi x©m nhËp thÞ tr­êng Nh­ ®· ph©n tÝch ë trªn, víi nh÷ng ®Æc tr­ng cña thÞ tr­êng NhËt vµ nh÷ng h¹n chÕ hiÖn t¹i, c¸c doanh nghiÖp ViÖt Nam ph¶i hÕt søc cè g¾ng. ë trong phÇn nµy, xin nãi râ thªm vÒ nh÷ng l­u ý cô thÓ. TiÕp cËn thÞ tr­êng : Khi tiÕp cËn thÞ tr­êng th× viÖc tiÕp cËn víi giíi th­¬ng nh©n NhËt B¶n – nh÷ng b¹n hµng, nh÷ng ®èi thñ vµ ®èi t¸c hîp t¸c lµ rÊt quan träng. Cã thÓ sö dông nh÷ng c¸ch sau : a. Th«ng qua mét doanh nh©n hoÆc tæ chøc cã uy tÝn giíi thiÖu §©y lµ c¸ch cã hiÖu qu¶ nhÊt vµ nhanh nhÊt ®Ó tiÕp cËn víi c¸c ®èi t¸c. V× quan hÖ trªn thÞ tr­êng NhËt B¶n chñ yÕu dùa trªn c¬ së hîp t¸c l©u dµi, uy tÝn, v× vËy sù giíi thiÖu cña mét doanh nh©n hoÆc mét tæ chøc ®¸ng tin cËy lµ sù ®¶m b¶o cao nhÊt vÒ nh÷ng mèi quan hÖ trong t­¬ng lai. Nh­ng dÜ nhiªn lµ cã duy tr× ®­îc mèi quan hÖ ®ã kh«ng th× l¹i phô thuéc nhiÒu yÕu tè kh¸c. Vµ v× ng­êi NhËt còng cã thãi quen giíi thiÖu cho nhau, nªn nÕu cã quan hÖ tèt víi 1 c«ng ty th× còng cã nghÜa lµ cã thÓ cã nhiÒu quan hÖ víi c¸c c«ng ty kh¸c vµ nguîc l¹i. C¸c doanh nghiÖp ViÖt Nam khi míi x©m nhËp thÞ tr­êng cã thÓ nhê ®¹i sø qu¸n ViÖt Nam t¹i NhËt hoÆc c¸c tæ chøc xóc tiÕn th­¬ng m¹i NhËt ViÖt nh­ JETRO, JIBIC, JICA, … b. Tham gia c¸c triÓn l·m, héi chî th­¬ng m¹i C¸c triÓn l·m héi chî th­¬ng m¹i ë NhËt B¶n t¹o ra nh÷ng c¬ héi tèt cho c¸c doanh nghiÖp ViÖt Nam mong muèn b¸n hµng lÇn ®Çu tiªn hoÆc t×m kiÕm ®¹i lý b¸n hµng ë NhËt. NhËt lµ n­íc ®øng thø hai sau Mü vÒ sè l­îng héi chî th­¬ng m¹i ®­îc tæ chøc hµng n¨m. HÇu hÕt c¸c cuéc héi chî ®Òu cã kÕ ho¹ch tr­íc mét n¨m vµ c¸c doanh nghiÖp ViÖt Nam cã thÓ n¾m b¾t c¸c th«ng tin chi tiÕt vÒ lo¹i, thêi gian, ®Þa ®iÓm… qua v¨n phßng cña JETRO. CÇn ph¶i chó ý nhiÒu tíi c¸c héi chî triÓn l·m cña NhËt B¶n v× kh¸c víi Mü hay Ch©u ¢u, n¬i mµ c¸c cuéc héi chî chØ lµ n¬i ng­êi mua vµ ng­êi b¸n th­êng xuyªn trao ®æi, th× héi chî ë NhËt ®­îc xem lµ n¬i: (1) TËp hîp th«ng tin vÒ xu h­íng ph¸t triÓn cña thÞ tr­êng, c«ng nghÖ míi vµ s¶n phÈm míi; (2) T×m kiÕm c¸c s¶n phÈm míi vµ nhµ cung cÊp míi; (3) Ph¸t triÓn c¸c quan hÖ b¹n hµng víi nh÷ng ng­êi trong cïng lÜnh vùc kinh doanh. Khi tham gia héi chî th­¬ng m¹i ë NhËt, doanh nghiÖp ViÖt Nam nªn chó ý nh÷ng ®iÓm sau: + CÇn chuÈn bÞ vµ ph©n ph¸t cµng nhiÒu cµng tèt c¸c t­ liÖu ®Ó giíi thiÖu vÒ c«ng ty, s¶n phÈm cña m×nh. + Ph¶i cã nhiÒu ng­êi nãi tiÕng NhËt ë gian hµng vµ hä ph¶i lµ ng­êi n¾m ch¾c c¸c th«ng tin vÒ s¶n phÈm ®Ó cã thÓ gi¶i thÝch cÆn kÏ cho kh¸ch. + §õng dõng l¹i khi míi chØ tham gia mét cuéc héi chî, nÕu tiÕp tôc tham gia b¹n cã thÓ hy väng cã kÕt qu¶ tèt. VÝ nh­ h·y liªn hÖ víi kh¸ch hµng b»ng thÎ hoÆc ®Þa chØ cña hä ®Ó l¹i trong sæ kh¸ch hµng cña b¹n. Ngoµi ra, hiÖn nay c¸c doanh nghiÖp còng cã thÓ ®¨ng ký ®Ó tr­ng bµy s¶n phÈm ë “ Nhµ ViÖt Nam” t¹i NhËt. c. Tham gia héi nghÞ vµ c¸c ®oµn ®µm ph¸n th­¬ng m¹i Tham gia héi nghÞ vµ ®oµn th­¬ng m¹i gióp cho c¸c doanh nghiÖp nh÷ng c¬ héi ®Ó cã ®­îc nh÷ng th«ng tin ®Çu tiªn vÒ thÞ tr­êng vµ b¾t ®Çu ®µm ph¸n víi kh¸ch hµng trong t­¬ng lai. ViÖc chuÈn bÞ tham gia ®oµn th­¬ng m¹i ph¶i thËt chu ®¸o. Khi b¾t ®Çu c«ng viÖc kinh doanh míi, nh÷ng th«ng tin vÒ b¶n th©n doanh nghiÖp còng quan träng nh­ biÕt vÒ ®èi t¸c mµ doanh nghiÖp tiÕp cËn. Trong khi ®ang cè g¾ng tËp trung th«ng tin vÒ thÞ tr­êng NhËt B¶n doanh nghiÖp còng nªn l­u ý r»ng mäi quyÕt ®Þnh cña c¸c c«ng ty NhËt B¶n do toµn bé tËp thÓ ®­a ra. V× vËy, doanh nghiÖp ph¶i chuÈn bÞ c¸c tµi liÖu vÒ m×nh sao cho cã søc thuyÕt phôc bÊt cø ai t¹i n­íc ®ã. d. Sö dông c¸c ph­¬ng tiÖn th«ng tin c«ng céng, ®Æc biÖt lµ Internet Trong nh÷ng n¨m gÇn ®©y, cïng víi sù ph¸t triÓn m¹nh mÏ cña c«ng nghÖ th«ng tin vµ m¹ng Internet toµn cÇu, bªn c¹nh nh÷ng ph­¬ng tiÖn truyÒn thèng nh­ b¸o, t¹p chÝ, truyÒn h×nh, viÖc ®­a th«ng tin còng nh­ t×m hiÓu th«ng tin th«ng qua m¹ng Internet lµ mét ph­¬ng ph¸p hÕt søc hiÖu qu¶ vµ tiÕt kiÖm chi phÝ. Qua nh÷ng th«ng tin nµy, c¸c doanh nghiÖp cã thÓ t×m hiÓu ®­îc vÒ nhu cÇu, còng nh­ c¸c ®iÒu kiÖn cña ®èi t¸c, thËm chÝ cã thÓ mua b¸n trùc tuyÕn. Còng cã thÓ qua m¹ng qu¶ng c¸o h×nh ¶nh cña m×nh víi ®èi t¸c. Tr¸i c©y miÒn T©y ViÖt Nam ®· nhê ph­¬ng thøc nµy vµ cã rÊt nhiÒu ®¬n ®Æt hµng g­Ø tíi. Tuy nhiªn cÇn chó ý ®Õn tÝnh cËp nhËt, chÝnh x¸c vµ an toµn cña th«ng tin thu nhËn ®­îc. Còng nh­ cÇn ph¶i cã mét hÖ thèng b¶o mËt tèt, tr¸nh nh÷ng th«ng tin néi bé bÞ ®­a ra ngoµi hoÆc bÞ ph¸ ho¹i h×nh ¶nh. §µm ph¸n : Nh­ ®· ph©n tÝch ë ch­¬ng II, phong c¸ch ®µm ph¸n cña c¸c doanh nghiÖp NhËt B¶n cã nh÷ng ®iÓm kh¸c biÖt so víi phong c¸ch cña c¸c doanh nghiÖp ¢u Mü. VËy cÇn l­u ý g× khi ®µm ph¸n víi doanh nh©n NhËt B¶n ? T×m hiÓu kü ®èi t¸c ®µm ph¸n : Khi chuÈn bÞ ®µm ph¸n, th× viÖc t×m hiÓu ®èi t¸c ®µm ph¸n lµ v« cïng quan träng. Kh«ng chØ t×m hiÓu nh÷ng th«ng tin vÒ c«ng ty, b¹n hµng, nh÷ng ho¹t ®éng cña c«ng ty ®èi t¸c mµ cßn cÇn t×m hiÓu cô thÓ vÒ c¸ nh©n ng­êi tham gia ®µm ph¸n ®Ó cã nh÷ng ®èi s¸ch thÝch hîp. Nh×n chung th× ng­êi NhËt hiÖn cã 2 d¹ng tiªu biÓu. Nhãm 1 gåm nh÷ng ng­êi lín tuæi, chÞu ¶nh h­ëng m¹nh mÏ cña c¸c gi¸ trÞ truyÒn thèng. Nhãm nµy th­êng c¶m thÊy bÊt an khi ra khái n­íc NhËt vµ h¹n chÕ vÒ ngo¹i ng÷ nªn sÏ phô thuéc rÊt nhiÒu vµo ng­êi phiªn dÞch vµ ®ång nghiÖp. Víi nh÷ng nhãm ng­êi nh­ thÕ nµy, hä sÏ rÊt tr©n träng vµ c¶m kÝch tr­íc sù am hiÓu phong c¸ch NhËt cña ®èi t¸c. Vµ mét biÓu hiÖn giao tiÕp, mét lêi nãi hoÆc cö chØ x· giao theo kiÓu NhËt sÏ rÊt dÔ g©y c¶m t×nh vµ cã lîi ngay c¶ nhiÒu n¨m sau. Nhãm 2 lµ nh÷ng ng­êi am hiÓu thêi ®¹i, tiÕng Anh rÊt kh¸ vµ cã tÝnh h­íng ngo¹i. Gièng nh­ Trung Quèc, NhËt B¶n còng ®ang dÇn h×nh thµnh mét thÕ hÖ míi – “ thÕ hÖ chuèi ” ( da vµng ruét tr¾ng) – nh÷ng ng­êi cã lèi sèng vµ c¸ch suy nghÜ tho¸ng ®¹t rÊt ph­¬ng T©y. Nh÷ng ng­êi nµy th­êng ®i rÊt nhiÒu n¬i trªn thÕ giíi vµ cã c¸ch ®µm ph¸n còng nh­ lµm viÖc rÊt nhanh gän vµ kh«ng kiÓu c¸ch. CÇn ph¶i hiÓu râ ®èi t¸c ®Ó cã c¸ch c­ xö phï hîp. VÝ dô nh­ khi ®µm ph¸n víi nh÷ng ng­êi theo nhãm 1 th× viÖc chuÈn bÞ tr­íc nh÷ng ý t­ëng vµ tr×nh bµy theo nh÷ng g× ®· chuÈn bÞ s½n lµ rÊt quan träng, nh­ng víi nhãm 2 th× cã thÓ tho¸ng h¬n vµ th¶o luËn ®Õn c¶ nh÷ng ý t­ëng võa míi n¶y sinh trong ®Çu, sau ®ã cïng nhau bµn luËn ®Ó thùc hiÖn. HoÆc víi nhãm 1 th× th­êng tá th¸i ®é kh«ng t«n träng khi ng­êi ®µm ph¸n víi m×nh qu¸ trÎ hoÆc lµ phô n÷, nh­ng víi nhãm 2 th× kh«ng cã g× kh¸c biÖt gi÷a tuæi t¸c vµ giíi tÝnh mµ chØ quan t©m ®Õn sù hîp t¸c mµ th«i. Tuy nhiªn nh­ ®· nãi ë trªn th× ng­êi NhËt cho dï thuéc nhãm nµo th× còng rÊt coi träng thø bËc. Vµ v× thÕ nªn tËp trung vµo ng­êi dÉn ®Çu ®oµn ®µm ph¸n chø kh«ng nªn ®i ®­êng vßng tiÕp cËn víi cÊp d­íi. ViÖc ký kÕt hîp ®ång tr­íc hÕt ph¶i ®¶m b¶o nguyªn t¾c tù nguyÖn. Chñ thÓ cña hîp ®ång ngo¹i th­¬ng cã thÓ lµ c¸ nh©n hay c¸c ph¸p nh©n cã trô së kinh doanh ë c¸c n­íc kh¸c nhau, trong khi luËt cña ViÖt Nam vµ NhËt B¶n l¹i quy ®Þnh kh«ng gièng nhau vÒ ®Þa vÞ ph¸p lý cña hä. V× thÕ, khi ®µm ph¸n ký kÕt hîp ®ång cÇn x¸c ®Þnh xem ®Þa vÞ ph¸p lý cña b¹n hµng thÕ nµo, ng­êi tham gia ký kÕt hîp ®ång cã ®ñ thÈm quyÒn hay kh«ng, ng­êi ®ã nh©n danh m×nh hay ®¹i diÖn cho ng­êi kh¸c. Trong thùc tÕ mét vµi doanh nghiÖp ViÖt Nam do t×m hiÓu kh¸ch hµng kh«ng kü nªn ®· ký hîp ®ång víi nh÷ng c«ng ty NhËt kh«ng cã thùc (c¸c c«ng ty "Ma"). Sau khi ký kÕt hîp ®ång, bªn NhËt t×m c¸ch chiÕm ®­îc hµng ho¸ råi biÕn mÊt kh«ng thùc hiÖn nghÜa vô tr¶ tiÒn g©y thiÖt h¹i lín cho bªn ViÖt Nam. L¹i cã nhiÒu tr­êng hîp doanh nghiÖp ViÖt Nam ký kÕt hoÆc söa ®æi bæ sung hîp ®ång víi tr­ëng v¨n phßng ®¹i diÖn cña c«ng ty NhËt ®ãng t¹i ViÖt Nam nh­ng ch­a ®­îc ng­êi ký kÕt chÝnh thøc uû quyÒn. §Õn khi thùc hiÖn hîp ®ång (®iÒu söa ®æi bæ sung), c«ng ty NhËt B¶n kh«ng thõa nhËn lµ cã hiÖu lùc ®èi víi hä, tranh chÊp ph¸t sinh. NÕu doanh nghiÖp ViÖt Nam ch­a thùc hiÖn nghÜa vô hîp ®ång th× thiÖt h¹i cßn Ýt, nÕu ®· thùc hiÖn hoÆc thùc hiÖn mét phÇn råi th× thiÖt h¹i lµ rÊt lín, cßn ®i ®ßi båi th­êng phøc t¹p, khã kh¨n, mÊt nhiÒu thêi gian vµ c«ng søc v× bªn m×nh ®· kh«ng lµm ®óng. Sö dông phiªn dÞch : Ng­êi NhËt cã mét ®Æc ®iÓm lµ rÊt Ýt sö dông tiÕng Anh trong lµm ¨n. Nãi chung trong tr­êng hîp bÊt kh¶ kh¸ng th× hä vÉn sö dông tiÕng Anh, nh­ng nÕu ®µm ph¸n b»ng tiÕng NhËt sÏ cã hiÖu qu¶ cao h¬n. Vµ h¬n n÷a, nhiÒu khi tiÕng Anh cña chÝnh nh÷ng ng­êi NhËt còng kh«ng tèt nªn cã thÓ g©y hiÓu nhÇm trong giao dÞch nh­ tr­êng hîp cña c«ng ty Mü ®· nãi ë ch­¬ng II. Nh­ng do tiÕng NhËt rÊt phøc t¹p víi nhiÒu lo¹i kÝnh ng÷ nªn ph¶i chän mét phiªn dÞch thËt sù cã tr×nh ®é. Quan träng h¬n n÷a lµ ®«i khi nh÷ng ng­êi phiªn dÞch sÏ gióp cho nh÷ng ng­êi tham gia ®µm ph¸n cã thªm thêi gian ®Ó suy nghÜ. T¸c phong ¨n mÆc, tÆng quµ vµ sö dung danh thiÕp : Khi ®µm ph¸n, nh×n chung cÇn ph¶i ¨n mÆc lÞch sù. Nªn mÆc vest vµ th¾t cµ v¹t, dï kh«ng thÝch hîp víi thêi tiÕt. Nh­ng v× ë NhËt th× th¾t cµ v¹t vµ mÆc vest lµ quy ®Þnh b¾t buéc ngay c¶ víi c«ng nh©n, nªn nÕu gÆp nh÷ng ng­êi ®µm ph¸n kh«ng ¨n mÆc chØnh tÒ th× sÏ cã th¸i ®é bÊt hîp t¸c. Víi phô n÷, nãi chung nªn mÆc quÇn ¸o cµng trung tÝnh cµng tèt. Lý do lµ v× cho ®Õn ngµy nay th× mét sè ng­êi NhËt vÉn kh«ng thÝch h×nh ¶nh ng­êi phô n÷ trong c«ng së, ®Æc biÖt lµ nÕu ¨n mÆc qu¸ n÷ tÝnh sÏ bÞ ®¸nh gi¸ lµ c¸ch lµm viÖc kh«ng tèt. Sö dông danh thiÕp lµ mét trong nh÷ng lÔ nghi kh«ng thÓ thiÕu khi b¾t ®Çu ®µm ph¸n. Víi ng­êi NhËt ®ã lµ phÐp lÞch sù tèi thiÓu vµ hµng n¨m cã tíi 4,4 tØ chiÕc danh thiÕp ®­îc trao. Khi nhËn danh thiÕp cÇn nhËn b»ng hai tay vµ ®Ó tr­íc mÆt chø kh«ng ®­îc cÊt ®i ngay v× nh­ vËy lµ thiÕu t«n träng ®èi ph­¬ng. Nªn chó ý c¶ c¸c vÊn ®Ò vÒ tÆng quµ. Quµ tÆng lµ mét phÇn kh«ng thÓ thiÕu trong v¨n ho¸ kinh doanh cña NhËt. Víi ng­êi NhËt, quµ tÆng kh«ng h¼n lµ mét c¸ch bµy tá lßng biÕt ¬n hay t×nh c¶m mµ lµ mét nhu cÇu ®· ®­îc thÓ chÕ ho¸ ®Ó t¹o dùng vµ duy tr× mäi h×nh thøc quan hÖ, kÓ c¶ quan hÖ kinh doanh. Giíi kinh doanh NhËt lu«n gi÷ danh s¸ch nh÷ng mãn quµ hä ®· tÆng vµ ®· nhËn, thËm chÝ hä cßn ghi l¹i gi¸ trÞ mãn quµ. Nh­ nhiÒu yÕu tè kh¸c trong ®êi sèng NhËt, viÖc tÆng quµ ®­îc trau chuèt vµ nghi thøc ho¸ qua mét qu¸ tr×nh l©u dµi. Ng­êi NhËt hiÕm khi bá lì dÞp trao quµ: C­íi hái, sinh nhËt, lÔ l¹c, tiÕp kh¸ch…ngoµi ra cßn nh÷ng dÞp kh¸c mµ ng­êi NhËt cho r»ng b¾t buéc ph¶i cã quµ nh­: Ochugen (vµo gi÷a kú nghØ hÌ tõ 15/7 ®Õn 15/8); Oseibo (vµo cuèi n¨m).TÆng quµ lµ c¬ héi tèt ®Ó vun ®¾p nh÷ng quan hÖ kinh doanh quan träng. ChuÈn bÞ kü néi dung vµ c¸c ®iÒu kho¶n ®µm ph¸n chi tiÕt ®Õn møc cã thÓ : Nªn ®äc kü vµ xem l¹i nh÷ng néi dung cÇn ®µm ph¸n thËt chi tiÕt cô thÓ, ®Ò ra tr­íc nh÷ng t×nh huèng kh¸c nhau cã thÓ x¶y ra trong cuéc ®µm ph¸n ®Ó cã ph­¬ng ¸n øng phã thÝch hîp. Cã thÓ nh­îng bé ®Õn ®©u, cÇn g×. V× nh÷ng doanh nh©n NhËt B¶n rÊt giái t×m ra ®iÓm yÕu cña ®èi thñ, nªn nÕu kh«ng chuÈn bÞ kü th× sÏ bÞ thua thiÖt. Còng cÇn t×m hiÓu tr­íc nh÷ng ®iÓm kh¸c nhau trong tËp qu¸n kinh doanh cña 2 n­íc, vÝ dô : C¸ch Ên ®Þnh thêi gian vµ ®Þa ®iÓm ký kÕt hîp ®ång cña NhËt B¶n kh¸c víi ViÖt Nam. NhËt B¶n theo thuyÕt tèng ph¸t tøc lµ hä x¸c ®Þnh thêi ®iÓm ký kÕt hîp ®ång lµ thêi ®iÓm ng­êi ®­îc chµo hµng göi ®i lêi chÊp nhËn chµo hµng. Trong khi ®ã, ViÖt Nam l¹i theo thuyÕt tiÕp thu: x¸c ®Þnh thêi ®iÓm ký kÕt hîp ®ång lµ thêi ®iÓm ng­êi chµo hµng nhËn ®­îc lêi chÊp nhËn. Cho nªn trong thùc tÕ, ®· cã nhiÒu tranh chÊp x¶y ra do hai bªn kh«ng biÕt ®­îc sù kh¸c nhau nµy. VÒ néi dung vµ h×nh thøc cña hîp ®ång, luËt NhËt B¶n quy ®Þnh rÊt "tho¸ng": ®iÒu kho¶n chñ yÕu chØ bao gåm ®èi t­îng, gi¸ c¶; vµ NhËt B¶n chÊp nhËn hîp ®ång ký kÕt b»ng miÖng. Trong khi ®ã ë ViÖt Nam, theo theo luËt Th­¬ng m¹i 1997, mét hîp ®ång ®­îc coi lµ cã hiÖu lùc chØ khi cã ®ñ 6 ®iÒu kho¶n chñ yÕu: tªn hµng, sè l­îng, quy c¸ch, gi¸ c¶, ph­¬ng thøc thanh to¸n, ®Þa ®iÓm vµ thêi h¹n giao hµng. Vµ luËt còng quy ®Þnh hîp ®ång ph¶i ®­îc lµm thµnh v¨n b¶n. V× vËy c¸ch gi¶i quyÕt tèt nhÊt lµ lµm hîp ®ång cho ®ñ c¸c ®iÒu kho¶n, theo h×nh thøc cña luËt ®Þnh, bëi v× cã nh­ thÕ míi ®­îc coi lµ cã hiÖu lùc ph¸p luËt vµ míi lµm ph¸t sinh c¸c quyÒn vµ nghÜa vô c¸c bªn cã liªn quan. Gi÷ th¸i ®é b×nh tÜnh vµ l¾ng nghe trong cuéc ®µm ph¸n : Nh÷ng nguêi thiÕu kinh nghiÖm, khi nãi chuyÖn víi ng­êi NhËt hay nãi xen vµo hoÆc c¾t ngang lêi: "Xin lçi cho t«i ng¾t lêi", hoÆc "ë bªn chóng t«i kh«ng lµm thÕ, chóng t«i lµm kiÓu kh¸c"… th­êng g©y c¶m gi¸c khã chÞu cho ng­êi NhËt. §Ó tá th¸i ®é ph¶n øng, ng­êi NhËt sÏ kh«ng nãi n¨ng g× n÷a, hä sÏ dµnh phÇn cßn l¹i cña buæi ®èi tho¹i cho anh vµ lÏ ®­¬ng nhiªn, cuéc nãi chuyÖn ch¼ng cßn ý nghÜa g×. H·y t¹o ra ®­îc cuéc th¶o luËn hai chiÒu mét c¸ch tho¶ m¸i b»ng c¸ch: Chó ý l¾ng nghe mét c¸ch tÝch cùc, biÕt ®Öm b»ng nh÷ng c©u hái hîp lý, sö dông nh÷ng lêi tõ chèi nhÑ nhµng, lÞch thiÖp… Bëi v× ng­êi NhËt nãi chung thÝch sù ®iÒm tÜnh trong c«ng viÖc. Thãi quen ra quyÕt ®Þnh tËp thÓ lµm cho hä nghi ngê nh÷ng quyÕt ®Þnh quan träng ®­îc ®­a ra qu¸ nhanh. Mark Zimmerman - mét nhµ kinh doanh tµi ba ng­êi Mü ®· tõng nhiÒu n¨m sèng vµ lµm viÖc t¹i NhËt, khi tiÕp xóc víi ng­êi NhËt, kinh nghiÖm lµ "H·y Ýt nãi, tèt nhÊt lµ ®õng nãi g× véi. Mét ng­êi n­íc ngoµi kh«ng ngoan th­êng ®Ó ng­êi NhËt nãi tr­íc, l¾ng nghe hä kü l­ìng vµ ®õng bao giê ng¾t lêi hä". N¾m b¾t ®­îc ý ®å cña ®èi ph­¬ng : V× ng­êi NhËt Ýt khi tá ra tøc giËn vµ nãng n¶y, vµ rÊt biÕt kiÒm chÕ nªn ®«i khi nh÷ng ®iÒu hä nãi ch­a h¼n lµ nh÷ng g× thùc sù nghÜ, mµ ®«i khi chØ lµ ®Ó tr¸nh va ch¹m. V× thÕ cÇn ph©n biÖt râ rµng th¸i ®é hîp t¸c vµ th¸i ®é lµm hoµ. H·y chó ý tíi sù im lÆng cña ®èi ph­¬ng: Ng­êi NhËt nãi chung lµ cã quan ®iÓm vÒ sù im lÆng kh¸c víi c¸c n­íc kh¸c. NÕu ®a sè n¬i trªn thÕ giíi, im lÆng trong khi bµn c«ng viÖc hay giao tiÕp cã ý nghÜa tiªu cùc. Cßn víi ng­êi NhËt, nÕu kh«ng cã dÊu hiÖu g× kh¸c, hä sÏ kh«ng g¸n cho sù im lÆng mét ý nghÜa g× c¶. Sù im lÆng cã thÓ lµ ph¶n ¸nh ®­îc nhiÒu d¹ng c¶m xóc tõ tiªu cùc nh­ buån b·, tøc giËn cho ®Õn tÝch cùc nh­ thanh th¶n, vui s­íng hay tho¶ m·n. Sù hiÓu lÇm víi thãi quen im lÆng cña ng­êi NhËt cã thÓ b»ng gi¸ ®¾t. ThÝ dô sau ®· trë thµnh bµi häc kinh ®iÓn ®­îc viÕt trªn NhËt b¸o cña Mü sè ra ngµy 1/8/1983: ITT vµ mét c«ng ty lín cña NhËt ®ang th­¬ng l­îng mét hîp ®ång lín víi nhau. §Ó hoµn tÊt th­¬ng vô, phÝa ITT ®Õn Tokyo ®Ó gÆp ®èi t¸c NhËt. VÞ l·nh ®¹o c«ng ty NhËt ®­îc yªu cÇu ký b¶n hîp ®ång võa ®­a ra, «ng ta ngåi im lÆng. PhÝa Mü liÒn h¹ gi¸ ngay 250.000 §«la. Mét ng­êi quan s¸t t¹i cuéc gÆp nµy, Howard Zandt, gi¸o s­ kinh tÕ häc t¹i §¹i häc Texas, nãi r»ng phÝa Mü ®· hoµn toµn hiÓu sai sù im lÆng cña phÝa NhËt. ITT ®· bÞ thiÖt h¹i mét phÇn t­ triÖu §« la chØ v× kh«ng am hiÓu tý g× vÒ nÒn v¨n ho¸ Êy. ThiÕt nghÜ ®©y còng lµ bµi häc quý b¸u ®èi víi c¸c doanh nghiÖp ViÖt Nam khi lµm ¨n víi NhËt B¶n. Møc ®é im lÆng cña mét ng­êi NhËt còng cã thÓ liªn quan tíi cÊp bËc cña anh ta. Ng­êi NhËt cao cÊp nhÊt th­êng lµ ng­êi im lÆng nhÊt. Ng­êi nãi nhiÒu th­êng lµ nhµ qu¶n lý cÊp trung b×nh, còng th­êng lµ ng­êi nãi n¨ng l­u lo¸t, ho¹t b¸t vµ th¹o tiÕng Anh nhÊt. V× thÕ ®«i khi ng­êi ta l¹i r¬i vµo vßng giao tiÕp víi mét nh©n vËt cÊp thÊp trong suèt cuéc giao dÞch, hËu qu¶ lµ ®· v« t×nh khinh th­êng ng­êi cã thÈm quyÒn quyÕt ®Þnh thùc sù. Vµ ®iÒu cuèi cïng lµ nÕu cã c¬ héi ®Ó ®µm ph¸n víi c¸c C«ng ty nhËp khÈu cña NhËt B¶n, cã thÓ sÏ mÊt mét Ýt thêi gian tr­íc khi c«ng viÖc ®­îc hoµn thµnh. H·y kiªn nhÉn, rÊt nhiÒu h·ng cña NhËt B¶n chØ ®­a ra quyÕt ®Þnh cña hä vµo phót cuèi cïng dùa vµo sù nhÊt trÝ néi bé, so víi c¸c c«ng ty Mü, hä th­êng mÊt nhiÒu thêi gian h¬n ®Ó ®­a ra quyÕt ®Þnh. Tuy nhiªn, mét khi ®· cã quyÕt ®Þnh th× c«ng viÖc tiÕn hµnh rÊt nhanh chãng. 3. Th©m nhËp thÞ tr­êng X©y dùng mét th­¬ng hiÖu v÷ng ch¾c: §©y lµ mét trong nh÷ng vÊn ®Ò bøc xóc nhÊt cña c¸c doanh nghiÖp ViÖt Nam. Khi x©m nhËp vµo mét thÞ tr­êng nµo ®ã th× th­¬ng hiÖu lµ vÊn ®Ò sèng cßn. Tr­íc ®©y, chóng ta chñ yÕu xuÊt khÈu qua trung gian, vÊn ®Ò th­¬ng hiÖu ch­a thùc sù nãng báng. Víi thÞ tr­êng NhËt lµ mét thÞ tr­êng míi ®Çy tiÒm n¨ng th× viÖc x©y dùng vµ b¶o vÖ th­¬ng hiÖu lµ ®iÒu rÊt cÇn thiÕt. HiÖn nay, ViÖt Nam ®ang xuÊt khÈu rÊt m¹nh c¸c mÆt hµng giµy dÐp, quÇn ¸o, thñ c«ng mü nghÖ, thuû h¶i s¶n, hµng nhùa,… nh­ng 90% vÉn lµ hµng gia c«ng vµ mang th­¬ng hiÖu do ®èi t¸c Ên ®Þnh. VÝ dô nh­ ViÖt Nam ®øng thø 2 thÕ giíi vÒ xuÊt khÈu g¹o víi l­îng xuÊt khÈu hµng n¨m gÇn 4 triÖu tÊn, chiÕm 17% thÞ phÇn xuÊt khÈu g¹o thÕ giíi, nh­ng kh«ng Ýt tr­êng hîp g¹o ViÖt Nam ®­îc b¸n trªn thÞ tr­êng d­íi th­¬ng hiÖu g¹o Th¸i Lan. Bªn c¹nh ®ã, kh«ng Ýt lo¹i n«ng s¶n ViÖt Nam ®· cã th­¬ng hiÖu næi tiÕng hµng chôc n¨m nay nh­ n­íc m¾m Phó Quèc, g¹o Nµng H­¬ng, cµ phª Trung Nguyªn , Vinataba, … ®· bÞ c¸c h·ng n­íc ngoµi ®¨ng ký. T¹i NhËt B¶n, Trung Nguyªn ®· ph¶i nh­îng bé cho tËp ®oµn Sanki ®Ó hä ®ång ý tr¶ l¹i quyÒn së h÷u nh·n hiÖu cho Trung Nguyªn, ®æi l¹i hä ®­îc quyÒn khai th¸c ®éc quyÒn nh·n hiÖu Trung Nguyªn trªn thÞ truêng NhËt B¶n trong vßng 20 n¨m. Víi ng­êi tiªu dïng NhËt B¶n, mét th­¬ng hiÖu v÷ng ch¾c còng ®ång nghÜa víi viÖc chÊt l­îng cã thÓ tin t­ëng vµ ®­îc ­a chuéng. Cã thÓ ¸p dông kinh nghiÖm cña 1 sè doanh nghiÖp trong thêi gian gÇn ®©y trong thÞ tr­êng néi ®Þa, chØ trong thêi gian ng¾n ®· t¹o Ên t­îng trªn thÞ tr­êng nh­ Bino, Number one, Vitek,… nhê vµo ho¹t ®éng qu¶ng c¸o vµ triÓn khai th­¬ng hiÖu rÊt chuyªn nghiÖp vµ hiÖu qu¶. Mét sè th­¬ng hiÖu cña hµng ho¸ ViÖt Nam ®· b¾t ®Çu trë nªn quen thuéc víi ng­êi d©n NhËt : bia 333, n­íc m¾m Phó Quèc,… C¸c doanh nghiÖp ViÖt Nam hiÖn vÉn ch­a nhËn thøc ®Çy ®ñ vÒ tÇm quan träng cña th­¬ng hiÖu dÉn ®Õn chËm trÔ trong viÖc ®¨ng ký nh·n hiÖu hµng ho¸ trªn thÞ tr­êng n­íc ngoµi. Nh÷ng bµi häc kinh nghiÖm ë c¸c thÞ tr­êng Mü, Ph¸p, Anh cho thÊy hÇu hÕt c¸c doanh nghiÖp ViÖt Nam bÞ chÝnh ®èi t¸c cña m×nh ®¨ng ký nh·n hiÖu, sau ®ã th­¬ng th¶o ®Ó nh­îng l¹i chÝnh nh·n hiÖu nµy víi gi¸ cao. Th«ng th­êng viÖc ®¨ng ký mét nh·n hiÖu mÊt kho¶ng 1200 – 1500 USD nh­ng viÖc mua l¹i th× mÊt kho¶ng 10.000 ®Õn 100.000 USD. N©ng cao chÊt l­îng cña hµng ho¸ : Mét trong nh÷ng ®Æc ®iÓm cña thÞ tr­êng NhËt lµ ®ßi hái rÊt cao vÒ tÝnh æn ®Þnh cña chÊt l­îng hµng ho¸, nh­ng ®iÒu nµy th× kh«ng ph¶i doanh nghiÖp ViÖt Nam nµo còng b¶o ®¶m ®­îc. Cã thÓ do kh©u thu mua, xö lý kh«ng ®ång bé mµ dÉn ®Õn nh÷ng t×nh tr¹ng trªn, nh­ng ®iÒu ®ã ®· lµm cho c¸c doanh nghiÖp NhËt B¶n e ng¹i khi lµm ¨n víi c¸c doanh nghiÖp ViÖt Nam. Bëi v×, c¸c doanh nghiÖp NhËt B¶n rÊt coi träng sù æn ®Þnh trong chÊt l­îng, thËm chÝ lµ hµng ho¸ kh«ng cÇn ph¶i lµ lo¹i tèt nhÊt, nh­ng cÇn cã chÊt l­îng kh«ng thay ®æi trong mét thêi gian dµi. HiÖn nay, cã ®Õn 80% tiªu chuÈn hµng ho¸ ViÖt Nam kh«ng phï hîp víi quèc tÕ ( sè liÖu cña Trung t©m Tiªu chuÈn chÊt l­îng – Tæng côc Tiªu chuÈn ®o l­êng vµ chÊt l­îng – Héi nghÞ ChÊt l­îng ViÖt Nam lÇn thø 5 ngµy 2/10/2003) Hµng ho¸ ViÖt Nam nh×n chung lµ chÊt l­îng cßn kÐm so víi nh÷ng hµng ho¸ nhËp khÈu trªn thÞ tr­êng NhËt. Vµ ®ã lµ lý do v× sao mµ gi¸ c¶ cña hµng ViÖt Nam lu«n thÊp h¬n nh÷ng hµng ho¸ cïng lo¹i cña Th¸i Lan hoÆc Trung Quèc. Trªn thÞ tr­êng, t«m cµng xanh ®ãng hép lo¹i 2lbs cña ViÖt Nam gi¸ 7.99 USD trong khi t«m cïng lo¹i cña Trung Quèc vµ Th¸i Lan lµ 10.99 USD. Bao b× còng kÐm s¾c s¶o vµ ®Ñp. Mét vÝ dô kh¸c vÒ hµng thñ c«ng mü nghÖ – mÆt hµng mµ trong nh÷ng n¨m gÇn ®©y ®ang dÇn trë thµnh mÆt hµng xuÊt khÈu cã tiÒm n¨ng ( trong 9 th¸ng ®Çu n¨m 2003, chóng ta ®· xuÊt ®­îc 43,2 triÖu USD sang thÞ tr­êng NhËt – sè liÖu cña Tæng côc H¶i Quan). ë c¸c s¶n phÈm lôa, ®é dµy cña v¶i th­êng thÊp, chØ sau mét lÇn giÆt lµ v¶i bÞ gi·n ë c¸c ®­êng may, hoÆc t¬ bÞ sæ lµm mÆt v¶i kh«ng cßn ®Ñp n÷a. Th«ng th­êng cã 2 lo¹i v¶i lôa : taffeta th­êng ph¶i giÆt kh« nªn kh«ng cã vÊn ®Ò g× nh­ng lôa mÒm ®¸ng nhÏ cã thÓ giÆt n­íc ®­îc th× lôa ViÖt Nam sau khi giÆt chÊt l­îng xuèng trÇm träng vµ hay bÞ phai mµu. V× vËy ng­êi mua chØ mua mét lÇn vµ sau ®ã th× kh«ng mua n÷a. V× vËy lôa ViÖt Nam chñ yÕu hiÖn nay chØ b¸n cho kh¸ch du lÞch chø ch­a c¹nh tranh ®­îc trªn thÞ tr­êng quèc tÕ. T­¬ng tù víi s¶n phÈm s¬n mµi, chÊt l­îng còng kh¸ tåi tÖ : dÔ vì ( do dïng gç Ðp chÊt luîng kÐm), s¬n mµi kh«ng ®­îc mµi n­íc kü nªn bÒ mÆt kh«ng bãng vµ dÔ bong s¬n. Mét ®Æc ®iÓm n÷a lµ do khÝ hËu ë NhËt kh« vµ l¹nh h¬n cña ViÖt Nam nªn hµng s¬n mµi xuÊt khÈu th­êng bÞ vªnh vµ bong s¬n. §iÒu nµy lµm cho hµng s¬n mµi ViÖt Nam rÊt khã c¹nh tranh víi hµng s¬n mµi cña Trung Quèc vµ NhËt B¶n vèn cã chÊt l­îng rÊt cao. Hµng guèc s¬n mµi ®­îc kh¸ch hµng NhËt rÊt ­a chuéng, nh­ng còng kh«ng thÓ ®ét ph¸ thÞ tr­êng víi sè l­îng lín, lý do còng do chÊt l­îng kÐm vµ kh«ng tiÖnlîi. Nh×n bÒ ngoµi ®«i guèc rÊt ®Ñp, nh­ng ®Ó cho nhÑ, ®«i guèc ®­îc lµm rçng, bªn trong nhåi giÎ, c¸c m¶nh gç ghÐp víi nhau b»ng ®inh hoÆc keo, nh­ng ®«i khi ®inh chäc ra ngoµi vµ keo d¸n bung ra. Quai vµ guèc ®Òu cøng nªn kh«ng thÓ ®i xa ®­îc. Hµng m©y tre ®an th× do xö lý kÐm nªn hay bÞ mèc vµ th©m ®en, mÉu m· kh«ng ®æi míi. Hµng sõng th× mÉu m· ®Ñp nh­ng rÊt hay bÞ bung keo d¸n. C¸c doanh nghiÖp ViÖt Nam còng Ýt khi ®Ó ý tíi thÞ hiÕu cña ng­êi tiªu dïng. VÝ dô nh­ trong lÜnh vùc thùc phÈm, mú ¨n liÒn cña Trung Quèc ®­îc b¸n trªn thÞ tr­êng NhËt víi gi¸ ®¾t h¬n cña ViÖt Nam. Nguyªn nh©n lµ do thãi quen ¨n mú cña ng­êi NhËt th× sîi mú ph¶i to, dai, nh­ng mú ¨n liÒn cña ViÖt Nam chñ yÕu lµ sîi nhá. Mét vÝ dô kh¸c lµ ®å sø. Ng­êi NhËt ­a chuéng nh÷ng hoa v¨n tinh x¶o, víi gam mµu l¹nh, nh­ng cã nhiÒu s¶n phÈm cña ViÖt Nam, vÝ dô b¸t, b×nh hoa cã rÊt nhiÒu hoa v¨n sÆc sì nªn kh«ng ®­îc ­a chuéng l¾m. Rau qu¶ trong thêi gian gÇn ®©y còng b¾t ®Çu ®­îc ­a chuéng, nh­ng nh×n chung th× vÉn ch­a ®¸p øng ®­îc ®ñ tiªu chuÈn vÖ sinh vµ rÊt mau háng. Bµi häc kinh nghiÖm cña doanh nghiÖp xuÊt khÈu m¬: Doanh nghiÖp t­ nh©n chÕ biÕn hoa qu¶ vµ Ðp dÇu xuÊt khÈu NguyÔn V¨n §­êng ( Hµ T©y), chØ víi qu¶ m¬ xuÊt khÈu sang NhËt, n¨m 2002 ®· thu ®­îc gÇn 2 tØ ®ång. Dù kiÕn con sè ®ã vµo n¨m nay sÏ lµ 3,7 tØ ®ång vµ 10 tØ vµo n¨m 2005. VËy bÝ quyÕt thµnh c«ng lµ g× ? Thø nhÊt, ®ã lµ do cã s¶n phÈm phï hîp víi thÞ hiÕu tiªu dïng. Víi NhËt B¶n, m¬ muèi lµ mét trong nh÷ng mãn ¨n ®­îc ­a chuéng, kh«ng chØ dïng ®Ó lµm n­íc uèng mµ cßn ®­îc sö dông trong b÷a ¨n hµng ngµy. Thø hai, ®ã lµ do chÊt l­îng ®¶m b¶o. Thùc ra l« hµng xuÊt ®Çu tiªn vµo n¨m 1997 víi 12 tÊn hµng ®· hoµn toµn thÊt b¹i do chÊt luîng kh«ng ®¶m b¶o nh­ qu¶ ph¬i bÞ ch¸y, thí thÞt qu¶ m¬ bÞ “ vÆn sß”, ¨n bÞ s¹n, cã t¹p chÊt t­íp tre. Doanh nghiÖp nµy ®· ph¶i lµm mét ®Ò ¸n c¶i tiÕn kh¾c phôc ®Ó thuyÕt phôc ®èi t¸c cho thö l¹i. Vµ hiÖn nay chÊt l­îng tèt ®· khiÕn cho l­îng m¬ tiªu thô cµng ngµy cµng t¨ng: 14 tÊn n¨m 97, 33 tÊn n¨m 2000,50 tÊn n¨m 2001. ChÊt l­îng ®¶m b¶o còng gãp phÇn t¹o sù tin cËy vµ khiÕn ®èi t¸c NhËt ®· quyÕt ®Þnh chuyÓn giao c«ng nghÖ vµo doanh nghiÖp nµy ®Ó s¶n xuÊt thµnh phÈm, xuÊt sang NhËt vµ b¸n t¹i c¸c siªu thÞ. Hîp lý ho¸ gi¸ c¶ ®Ó t¨ng søc c¹nh tranh : Hµng ho¸ ViÖt Nam nh×n chung gi¸ kh¸ cao so víi hµng ho¸ cña Trung Quèc vµ c¸c n­íc §«ng Nam ¸ kh¸c. Th­êng hµng hãa ViÖt Nam cã chÊt l­îng thÊp ( nh­ ®· nãi ë trªn) vµ gi¸ thÊp, nh­ng nh÷ng hµng ho¸ cã chÊt l­îng t­¬ng ®­¬ng th× th­êng gi¸ l¹i cao h¬n hµng ho¸ cña c¸c n­íc cßn l¹i. Cã thÓ nguyªn nh©n lµ do c«ng nghÖ vµ tr×nh ®é s¶n xuÊt cña chóng ta cßn l¹c hËu, quy m« nhá hÑp dÉn ®Õn gi¸ thµnh s¶n xuÊt cao h¬n møc trung b×nh chung. T¹o dùng uy tÝn trong th­¬ng m¹i: Khi lµm viÖc víi ®èi t¸c NhËt B¶n, cã mét hÖ thèng quy ®Þnh bÊt thµnh v¨n, tÊt c¶ ®­îc x©y dùng trªn mét nguyªn t¾c ngÇm, ®ã lµ ch÷ tÝn. Kh¸c víi khi lµm viÖc trªn thÞ truêng Mü th× ®iÒu quan träng nhÊt lµ hÖ thèng ph¸p lý, ch÷ TÝn kh«ng cã nhiÒu ý nghÜa, mµ chñ yÕu rµng buéc b»ng c¸c ®iÒu kho¶n v« cïng chÆt chÏ trong hîp ®ång. Nh­ng do thãi quen lµm viÖc ë ViÖt Nam, c¸c doanh nghiÖp võa t×m c¸ch lîi dông c¸c mèi quan hÖ x· héi lÉn ph¸p lý võa t×m c¸ch chèi bá nã, nªn khi x©m nhËp vµo thÞ tr­êng NhËt kh«ng khái cã nh÷ng khã kh¨n. Mét trong nh÷ng biÓu hiÖn râ rµng nhÊt lµ sù kh«ng ®óng hÑn khi giao hµng. Khi ký kÕt hîp ®ång víi 1 ®èi t¸c NhËt th× thêi h¹n giao hµng gÇn nh­ lµ kh«ng thÓ vi ph¹m, nh­ng rÊt nhiÒu doanh nghiÖp ViÖt Nam ®· ký hîp ®ång v­ît qu¸ kh¶ n¨ng, sau ®ã vin vµo c¸c lý do kh«ng hîp lý ®Ó kÐo dµi thêi h¹n hîp ®ång, g©y khã kh¨n cho ®èi t¸c. ChÊt l­îng hµng ho¸ kh«ng ®ång ®Òu. Th­êng lµ l« hµng ®Çu tiªn tèt, sau ®ã gi¶m dÇn. Ngoµi ra, c¸c doanh nghiÖp th­êng cã xu h­íng t¨ng gi¸ hµng ho¸ ®· ký khi trªn thÞ tr­êng cã biÕn ®éng. §iÒu nµy, vÒ l©u dµi, sÏ rÊt cã h¹i cho uy tÝn cña doanh nghiÖp ®ã nãi riªng vµ h×nh ¶nh cña ViÖt Nam trong m¾t c¸c ®èi t¸c nãi chung. Kh¾c phôc nh÷ng tËp qu¸n kinh doanh ch­a t­¬ng ®ång Cã rÊt nhiÒu ®iÓm kh¸c nhau gi÷a tËp qu¸n kinh doanh gi÷a NhËt B¶n vµ ViÖt Nam nh­ ®· ph©n tÝch ë ch­¬ng II: ng«n ng÷, thãi quen, thÞ hiÕu, c¸ch phôc vô. §Ó kh¾c phôc ®­îc nh÷ng ®Æc ®iÓm nµy th× doanh nghiÖp ViÖt Nam cÇn ph¶i t×m hiÓu thÞ tr­êng NhËt B¶n thËt kü luìng ®Ó ®­a ra nh÷ng s¸ch l­îc phï hîp. Còng cã thÓ th¶o luËn víi nh÷ng b¹n hµng NhËt nh»m ®¹t ®­îc mét sù t­¬ng ®ång trong quan hÖ lµm ¨n, thËm chÝ cã thÓ kh«ng hoµn toµn tu©n theo nh÷ng tËp qu¸n th«ng th­êng nh­ng c¶ hai bªn ®Òu cã lîi. ._.