Văn hóa chất lượng–Yếu tố tiên quyết để xây dựng thành công hệ thống đảm bảo chất lượng trong các trường đại học

g trong giáo dục đại học, đồng thời đưa ra quy trình triển khai xây dựng và phát triển văn hóa chất lượng cho nhà trường trong thời gian tới. Từ khoá: Văn hoá, chất lượng. 1. Đặt vấn đề Cùng với xu thế phát triển chung của xã hội, số lượng trường đại học, cao đẳng cũng phát triển nhanh chóng về số lượng. Tuy phát triển về mặt số lượng nhưng chất lượng đào tạo hiện nay không đáp ứng nhu cầu xã hội. Cụ thể chương trình đào tạo lỗi thời; phương pháp dạy và học thụ động; hoạt động nghiên cứu khoa học chưa được đầu tư và quan tâm đúng mức; vẫn có khoảng cách giữa lý thuyết và thực hành khiến cho nhiều sinh viên ra trường không đủ khả năng để tìm được một công việc phù hợp hay các doanh nghiệp khi tuyển nhân viên phải tiến hành đào tạo lại... Những tồn tại và bất cập trên đặt ra một vấn đề lớn về chất lượng đào tạo tại các trường đại học. Đặc biệt trong bối cảnh cạnh tranh gây gắt giữa các trường đại học đã gây áp lực buộc các trường Đại học phải thay đổi, cải tiến liên tục chất lượng đào tạo. Như vậy, làm thế nào để tìm ra những giải pháp giúp các trường có thể đứng vững trong bối cảnh toàn cầu hóa và hội nhập như hiện nay, đó là bài toán mà các nhà quản lý giáo dục phải đi tìm lời giải đáp. Một trong những yếu tố quyết định để xây dựng thành công hệ thống đảm bảo chất lượng trong các trường đại học là văn hóa chất lượng. Xây dựng văn hóa chất lượng trong trường đại học nhằm mục đích để mọi người hiểu được tầm quan trọng của chất lượng trong giáo dục đại học, cụ thể là tổ chức và triển khai công tác đảm bảo chất lượng, để từ đó mỗi người ý thức về trách nhiệm của mình trong công việc hàng ngày để có thể phát huy khả năng tốt nhất, phù hợp với mục tiêu phát triển của nhà trường. 2. Quan niệm về chất lƣợng và văn hóa chất lƣợng 2.1. Quan niệm về chất lượng trong giáo dục đại học Chất lượng là một khái niệm trừu tượng và không thể chỉ có một định nghĩa duy nhất bởi việc cảm nhận nó phụ thuộc vào mỗi chủ thể và mỗi tình huống cụ thể. Harvey và Green [1] đã tổng kết những quan niệm khác nhau về chất lượng thông qua các định nghĩa cô đọng vừa mang nghĩa rộng, vừa có thể áp dụng trong lĩnh vực giáo dục như sau: Thông báo Khoa học và Công nghệ * Số 2-2015 18 - Chất lượng là sự xuất sắc (quality as excellence): chất lượng được xem là việc đạt đến các chuẩn mực cao nhất có thể có. - Chất lượng là sự hoàn hảo (quality as perfection): chất lượng được xem là trạng thái không có bất kỳ khiếm khuyết nào. - Chất lượng là sự phù hợp với mục tiêu (quality as fitness for purpose): chất lượng được khẳng định một khi tất cả các yêu cầu (hoặc nhu cầu) đặt ra được đáp ứng. - Chất lượng là sự đáng giá với đồng tiền (quality as value for money): chất lượng được khẳng định một khi người thụ hưởng cho rằng sản phẩm tương xứng với giá trị đồng tiền bỏ ra. - Chất lượng là sự chuyển đổi về chất (quality as transformation): chất lượng được thừa nhận một khi hiện trạng được nâng lên về chất. Mỗi quan niệm về chất lượng như trên đã dẫn đến cách tiếp cận tương ứng khi đánh giá chất lượng. Trong giáo dục đại học, các cách tiếp cận đánh giá này có thể được đối chiếu với các quan niệm về chất lượng như trên bảng 1. Bảng 1. Các cách tiếp cận đánh giá chất lượng trong giáo dục đại học Quan niệm về chất lƣợng Cách tiếp cận đánh giá chất lƣợng Chất lượng là sự xuất sắc - Chất lượng được đánh giá bằng “Đầu vào”: Một trường đại học tuyển được sinh viên giỏi, có đội ngũ cán bộ giảng dạy trình độ cao, có các phòng thí nghiệm, giảng đường, các thiết bị hiện đại được xem là trường có chất lượng cao. - Chất lượng được đánh giá bằng “Giá trị học thuật”: Trường đại học nào có uy tín khoa học cao (thông qua các công trình/ sản phẩm nghiên cứu, các công bố/ giải thưởng trong nước, quốc tế) thì được xem là trường có chất lượng cao. Chất lượng là sự hoàn hảo Chất lượng được đánh giá thông qua tính hoàn hảo (zero defects) của sản phẩm lẫn tính tin cậy (reliability) của quá trình tạo ra sản phẩm: Chất lượng được khẳng định bằng việc nhà trường cung cấp cho xã hội những sản phẩm có chất lượng như đã cam kết và tính ổn định của quá trình tạo ra các sản phẩm đó. Chất lượng là sự phù hợp với mục tiêu - Chất lượng được đánh giá bằng “Kết quả đạt được các mục tiêu đã đề ra”: Chất lượng của trường đại học được khẳng định dựa trên kết quả đạt được các mục tiêu về đào tạo, nghiên cứu khoa học do chính nhà trường đặt ra. - Chất lượng được đánh giá bằng “Kết quả đáp ứng các chuẩn quy định”: Chất lượng của trường đại học được khẳng định dựa trên kết quả đáp ứng các tiêu chuẩn về chất Thông báo Khoa học và Công nghệ * Số 2-2015 19 lượng của trường đại học, chất lượng chương trình đào tạo Chất lượng là sự đáng giá với đồng tiền Chất lượng được đánh giá bằng sự hài lòng: Chất lượng được đo lường thông qua mức độ hài lòng của các ―khách hàng‖ đối với các sản phẩm của nhà trường. Chất lượng là sự chuyển đổi về chất Chất lượng được đánh giá bằng “Giá trị gia tăng”: ―Giá trị gia tăng‖ được xác định bằng giá trị của ―đầu ra‖ trừ đi giá trị của ―đầu vào‖, là giá trị mà trường đại học mang lại cho người học. Tóm lại, Chất lượng giáo dục là sự đáp ứng các chuẩn quy định (đảm bảo chất lượng bên ngoài), đáp ứng mục tiêu đề ra (đảm bảo chất lượng bên trong) và phù hợp với yêu cầu phát triển của xã hội (mức độ hài lòng của nhà tuyển dụng và xã hội) 2.2. Quan niệm về văn hóa và văn hóa chất lượng Văn hóa nói chung và văn hóa chất lượng nói riêng cũng là những thuật ngữ mang tính trừu tượng và chúng ta có thể tìm thấy rất nhiều định nghĩa khác nhau về hai thuật ngữ này. Những định nghĩa sau được giới thiệu mang tính chọn lọc trên cơ sở phù hợp với mục tiêu của bài viết: ―Văn hóa là tổng thể các khuôn mẫu về hành vi, nghệ thuật, niềm tin, quy tắc, cũng như tất cả các sản phẩm tư duy và lao động khác của con người‖ [2]. ―Văn hóa là tập hợp những niềm tin, giá trị, thái độ, định chế, quy tắc về hành vi giúp mô tả các thành viên của một cộng đồng hoặc tổ chức‖ [3]. ―Văn hóa chất lượng là hệ thống giá trị của một tổ chức thể hiện thông qua môi trường khuyến khích sự hình thành và không ngừng phát triển của chất lượng‖ [4]. ―Văn hóa chất lượng là hệ thống các giá trị, chuẩn mực và thói quen làm việc có chất lượng đã định hình của mọi thành viên trong một tổ chức nhằm thực hiện công việc được giao một cách tốt nhất‖ [5]. ―Văn hóa chất lượng của một cơ sở đào tạo được hiểu là: mọi thành viên (từ người học đến cán bộ quản lí), mọi tổ chức (từ các phòng, ban đến các tổ chức đoàn thể) đều biết công việc của mình thế nào là có chất lượng và đều làm theo yêu cầu chất lượng đó‖ [6]. Những định nghĩa trên đây cho thấy văn hóa chất lượng của một tổ chức có các đặc trưng quan trọng sau: - Có hệ thống các giá trị được chính tổ chức xây dựng nên. - Có môi trường phù hợp để phát triển. - Được nuôi dưỡng bởi ý thức tự giác của các tập thể, cá nhân trong tổ chức. Kế thừa các quan niệm trên, tác giả đã xây dựng quan điểm về văn hóa chất lượng và làm thế nào để có văn hóa chất lượng như sau: - Văn hóa chất lượng là: hệ thống các giá trị, chuẩn mực, niềm tin và cách thức làm việc có chất lượng và hiệu quả Thông báo Khoa học và Công nghệ * Số 2-2015 20 được định hình trong từng thành viên và ở mỗi tổ chức, đơn vị của nhà trường.  Để có văn hóa chất lượng: Nhà trường cần xác lập môi trường khuyến khích sự hình thành và không ngừng phát triển của chất lượng; mỗi thành viên, đơn vị, tổ chức biết công việc của mình được làm như thế nào là có chất lượng và tự giác làm theo yêu cầu chất lượng đó. 3. Các thành phần của văn hóa chất lƣợng Xây dựng văn hóa chất lượng thực chất là thiết lập một hệ thống môi trường cho các hoạt động có chất lượng và không ngừng cải tiến chất lượng của tổ chức. Môi trường của văn hóa chất lượng gồm 5 thành phần sau: Hình 1: Mô hình văn hóa chất lượng trong cơ sở giáo dục đại học [7] 3.1. Môi trường học thuật Môi trường học thuật là môi trường trong đó diễn ra hoạt động học thuật, bao gồm: các hoạt động nghiên cứu, trao đổi học thuật. Để có được những giá trị này, cơ sở giáo dục đại học phải có quyền tự chủ cao, tự quyết định các hoạt động học thuật. Nội dung chính của môi trường học thuật gồm:  Xây dựng chiến lược, kế hoạch và đầu tư thích đáng cho các hoạt động học thuật phù hợp với sứ mạng, nguồn lực và định hướng phát triển của cơ sở giáo dục đại học;  Thực hiện quyền tự chủ và trách nhiệm xã hội với hoạt động học thuật;  Khuyến khích hoạt động hợp tác, chia sẻ học thuật giữa các thành viên trong và ngoài cơ sở giáo dục đại học;  Thực hiện liên tục bồi dưỡng, phát triển học thuật cho các thành viên của cơ sở giáo dục đại học;  Thực hiện hoạt động truyền bá học thuật theo những quan điểm giáo dục tiên tiến và phù hợp với thời đại một cách chất lượng và hiệu quả cao. 3.2. Môi trường xã hội Môi trường xã hội là môi trường trong đó xác lập các mối quan hệ xã hội, bao gồm: tổ chức và những luật lệ, thể chế, quy định, cam kết, định hướng cho các hoạt động và hành vi của cơ sở giáo dục đại học và các thành viên của nó theo quy định, tạo nên sức mạnh tập thể và bổ sung nguồn lực cho sự phát triển để không ngừng nâng cao chất lượng của cơ sở giáo dục đại học đó. Nội dung chính của môi trường xã hội gồm: Thông báo Khoa học và Công nghệ * Số 2-2015 21 - Xây dựng tầm nhìn, sứ mạng và mục tiêu phù hợp với nguồn lực và vị thế của cơ sở giáo dục đại học; - Thiết lập cơ cấu tổ chức và phân định rõ ràng chức năng, nhiệm vụ, trách nhiệm và quyền hạn của các đơn vị chức năng trong cơ sở giáo dục đại học; - Xác lập cơ chế điều hành, phối hợp hoạt động và đánh giá hiệu quả của các đơn vị chức năng trong cơ sở giáo dục đại học. 3.3. Môi trường nhân văn Môi trường nhân văn là môi trường trong đó quyền và nghĩa vụ của các thành viên và các bên liên quan của cơ sở giáo dục đại học được xác lập tường minh và tuân thủ thực hiện đem lại nguồn lực để không ngừng nâng cao chất lượng hoạt động của cơ sở giáo dục đại học đó. Nội dung chính của môi trường nhân văn gồm: - Thực hiện các quyền dân chủ toàn diện đối với đội ngũ cán bộ, giảng viên, nhân viên và người học; - Thực hiện đầy đủ các quyền lợi cơ bản theo chế độ chính sách của nhà nước cho đội ngũ cán bộ, giảng viên, nhân viên và người học; - Xây dựng cơ chế, chính sách và biện pháp để cán bộ, giảng viên, nhân viên và người học thực hiện đầy đủ, chất lượng và hiệu quả trách nhiệm của mình đối với cơ sở giáo dục đại học và xã hội. 3.4. Môi trường văn hóa Môi trường văn hóa là môi trường trong đó xác lập hệ thống các chuẩn mực, giá trị văn hóa, niềm tin, quy tắc ứng xử được xem là tốt đẹp và được các thành viên trong cơ sở giáo dục đại học đồng thuận và thực hiện tạo nên sức mạnh cho các hoạt động có chất lượng và không ngừng nâng cao chất lượng của cơ sở giáo dục đại học đó. Nội dung chính của môi trường văn hóa gồm: - Xây dựng các quy tắc ứng xử tôn trọng, hợp tác, hỗ trợ lẫn nhau giữa các thành viên vì sự nghiệp và danh tiếng của cơ sở giáo dục đại học; - Thực hiện đạo đức, lối sống lành mạnh, lưu giữ và phát huy truyền thống tốt đẹp của cơ sở giáo dục đại học kết hợp với bản sắc văn hóa dân tộc; - Thực hiện các hoạt động giao lưu, hợp tác, hội nhập với cộng đồng trong và ngoài nước. 3.5. Môi trường tự nhiên Môi trường tự nhiên là môi trường cảnh quan, cơ sở vật chất góp phần đảm bảo và nâng cao chất lượng các hoạt động của cơ sở giáo dục đại học đó. Nội dung chính của môi trường tự nhiên gồm: - Kiến trúc, cảnh quan cơ sở giáo dục đại học xanh, sạch, đẹp, hài hòa, hợp lý; - Cơ sở vật chất và tài chính đảm bảo: giảng đường, lớp học, trang thiết bị dạy, học, thực hành, thực tập và nghiên cứu khoa học đầy đủ về số lượng và chất lượng; -Thư viện đảm bảo phục vụ tốt cho hoạt động dạy, học và nghiên cứu khoa học; - Ký túc xá và các điều kiện sinh hoạt tốt đảm bảo cho học viên nội trú; - Đảm bảo an ninh trật tự, đời sống văn hóa, nghệ thuật và điều kiện hoạt động thể dục thể thao cho các thành viên của cơ sở giáo dục đại học. Thông báo Khoa học và Công nghệ * Số 2-2015 22 4. Các bƣớc triển khai xây dựng và phát triển văn hóa chất lƣợng Vai trò của văn hóa chất lượng là rất quan trọng đối với sự phát triển bền vững của các cơ sở giáo dục đại học. Vậy làm thế nào để xây dựng và phát triển văn hóa chất lượng trong các trường đại học? Đây làm vấn đề mà nhiều nhà quản lý giáo dục quan tâm. Trong bài viết này tác giả sẽ đề cập đến 6 bước cơ bản để xây dựng văn hóa chất lượng trong các cơ sở giáo dục đại học như sau: Hình 2: Quy trình triển khai xây dựng và phát triển văn hóa chất lượng 4.1. Xác lập chuẩn chất lượng Căn cứ vào sứ mạng, mục tiêu và trên cơ sở tham khảo yêu cầu của các bên liên quan, nhà trường xây dựng các chuẩn chất lượng (chuẩn đầu ra, chuẩn giảng viên), bộ công cụ đánh giá (đánh giá giảng viên, đánh giá môn học, đánh giá dịch vụ), nội quy, quy chế. Lưu ý: Những chuẩn mực chất lượng, công cụ đánh giá, nội quy phải được sự đồng thuận của những bên liên quan và được cụ thể hóa thành nhiệm vụ của mỗi thành viên, tổ chức. 4.2. Phổ biến, tuyên truyền Những chủ trương, chính sách về đảm bảo chất lượng của nhà trường (sau khi đã thống nhất) cần được phổ biến và tuyên truyền một cách sâu rộng, cụ thể đến mọi thành viên và tổ chức của nhà trường, bằng nhiều hình thức (website, bảng tin, thư điện tử, họp báo). Lưu ý: Nhiều trường chỉ dừng mức độ phổ biến, tuyên truyền ở cấp độ cán bộ quản lý (Cấp trưởng phó phòng, khoa, trung tâm trở lên). Điều này sẽ làm cho việc triển khai các chủ trương, chính sách về đảm bảo chất lượng đã đề ra ở bước 1 không được triển khai một cách hiệu quả. 4.3. Triển khai thực hiện Triển khai thực hiện các hoạt động đảm bảo chất lượng đến toàn thể cán bộ, giảng viên, nhân viên, và người học; cần triển khai đồng bộ giữa các đơn vị, tổ chức, đoàn thể, cá nhân. Thông báo Khoa học và Công nghệ * Số 2-2015 23 Lưu ý: Để triển khai thực hiện văn hóa chất lượng trong nhà trường có hiệu quả, cán bộ cốt cán phải làm gương và công việc phải được duy trì thường xuyên, liên tục; tránh làm một cách hình thức. 4.4. Kiểm tra, đánh giá Kiểm tra, đánh giá cần tuân thủ nguyên tắc là giúp cá nhân, tổ chức nhận ra ưu điểm, tồn tại, từ đó có biện pháp kịp thời và phù hợp để phát huy ưu điểm, khắc phục tồn tại, tiếp tục hành động để đạt kết quả cao hơn. Lưu ý: Việc kiểm tra, đánh giá chỉ có hiệu quả khi giúp người thực hiện biết những tồn tại của bản thân; cần động viên, khuyến khích mọi người có ý thức trách nhiệm để làm tốt hơn chứ không phải là xử lý kỷ luật, trừng phạt để tránh gây ảnh hưởng tiêu cực và dễ dẫn đến các phản ứng đối phó của của cán bộ, giảng viên. 4.5. Công khai thông tin Một trong những yêu cầu của đảm bảo chất lượng là công khai thông tin. Nhà trường cần quy định rõ phạm vi, mức độ và cá nhân/tổ chức chịu trách nhiệm về những thông tin công khai. Lưu ý: Thông tin công khai cần được cập nhật định kỳ; cần cân nhắc đối tượng được công khai thông tin. 4.6. Điều chỉnh, bổ sung Các tiêu chuẩn chất lượng, bộ công cụ đánh giá, quy định chỉ có giá trị trong khoảng thời gian nhất định. Trong quá trình triển khai thực hiện cần định kỳ rà soát để có cơ sở điều chỉnh, bổ sung để hoàn thiện. Lưu ý: Việc điều chỉnh, bổ sung cần phải có ý kiến của các cá nhân, tổ chức liên quan và được thống nhất trong toàn trường. 5. Trách nhiệm của các thành viên để xây dựng văn hóa chất lƣợng Để xây dựng và áp dụng thành công hệ thống văn hóa chất lượng trong tổ chức, đòi hỏi cần phải có sự chung tay góp sức của tất cả các thành viên trong tổ chức đó. Tuy nhiên, trách nhiệm của từng người sẽ khác nhau tùy thuộc vào vị trị công tác đảm nhận. Cụ thể trách nhiệm của từng vị trí như sau: 5.1. Lãnh đạo Lãnh đạo đóng vai trò trọng yếu trong việc thúc đẩy và đầu tư cho lộ trình triển khai văn hóa chất lượng. Đồng thời, cũng là đầu mối để cung cấp các thông tin và khai thác các nguồn tài trợ, ủng hộ của các đối tác bên ngoài để xây dựng văn hóa chất lượng cho tổ chức mình. Trách nhiệm cụ thể của lãnh đạo là: - Đưa ra kế hoạch chiến lược xây dựng văn hóa chất lượng; - Thiết lập mạng lưới đảm bảo chất lượng trong; - Phân cấp trách nhiệm cho các đơn vị, bộ phận; - Đầu tư và điều phối các nguồn lực phù hợp để triển khai lộ trình văn hóa chất lượng; - Thiết lập hệ thống thông tin để trao đổi với cán bộ quản lý các cấp và giám sát lộ trình triển khai văn hóa chất lượng; sử dụng các kết quả giám sát và đánh giá lộ trình văn hóa chất lượng vào quá trình ra các quyết định liên quan; 5.2. Cán bộ quản lý Thông báo Khoa học và Công nghệ * Số 2-2015 24 Nhiệm vụ của cán bộ quản lý các cấp là triển khai các hoạt động theo đúng lộ trình, đảm bảo các bộ máy và nguồn nhân lực của mình cùng tham gia thực hiện các hoạt động theo chuẩn mực để đạt chất lượng cam kết. Cụ thể: - Tuyên truyền trong mạng lưới, tới tất cả cán bộ nhân viên, người học để hiểu và nắm chắc được chiến lược của đơn vị và chiến lược của trường, thấm nhuần về vai trò của từng bộ phận và từng cá nhân trong lộ trình xây dựng và phát triển văn hóa chất lượng; - Điều phối và giám sát để mọi hoạt động hướng tới đạt được chất lượng cam kết, đảm bảo tất cả các nguồn nhân lực trong đơn vị mình quản lý phát huy hết năng lực và được cung cấp đủ các điều kiện để có thể phát huy năng lực tối đa; - Huy động mọi nguồn lực vào quá trình tham gia ra các quyết định liên quan. 5.3. Cán bộ, giảng viên và nhân viên Cán bộ, giảng viên và nhân viên là những người ―đóng vai diễn chính‖ trong lộ trình xây dựng và phát triển văn hóa chất lượng. Từng thành viên được phân cấp trách nhiệm rõ ràng: - Xây dựng được nhận thức về trách nhiệm cá nhân và trách nhiệm chung trong toàn trường; - Được đào tạo, bồi dưỡng để phát triển năng lực chuyên môn và động cơ làm việc đúng đắn; - Chế độ thưởng phạt về tài chính và tinh thần được thực hiện minh bạch. 5.4. Người học Người học có trách nhiệm và quyền được tham gia vào lộ trình xây dựng và phát triển văn hóa chất lượng của trường. Hình thức và mức độ tham gia của người học phụ thuộc vào đặc thù của từng trường/ khoa/ chương trình đào tạo. Ở mức độ tối thiểu là đóng góp ý kiến và trả lời phiếu khảo sát đánh giá việc giảng dạy và đào tạo trong trường, tham gia vào quá trình ra các quyết định liên quan. 5.5. Các đối tác bên ngoài Các đối tác bên ngoài bao gồm: các nhà tuyển dụng, các doanh nghiệp, các tổ chức xã hội, tổ chức chính trị, các cơ quan nhà nước, cộng đồng xã hội và đặc biệt là cựu sinh viên. Sự tham gia của các nguồn lực này tạo thêm sức mạnh và cũng để xã hội biết đến nền tảng văn hóa chất lượng và thương hiệu của trường. 6. Kết luận Để đảm bảo chất lượng giáo dục một cách bền vững thì yếu tố then chốt là phải xây dựng và phát triển văn hóa chất lượng. Xây dựng và phát triển văn hóa chất lượng là tạo ra những giá trị và những đặc điểm, ưu thế riêng và làm lan tỏa khái niệm chất lượng và những tác dụng của nó để tác động vào việc thực hiện công việc của các cá nhân, tập thể. Khi văn hóa chất lượng được đặt đúng vị trí, mọi hoạt động của các thành viên, tổ chức đều hướng đến chất lượng thì chắc chắn uy tín và thương hiệu của cơ sở giáo dục đại học sẽ được khẳng định. Phát triển văn hóa chất lượng là một quá trình dài lâu. Do đó, cần phải duy trì việc triển khai thực hiện để đạt các chuẩn mực chất lượng trong suốt quá trình đào tạo. Thông báo Khoa học và Công nghệ * Số 2-2015 25 TÀI LIỆU THAM KHẢO [1]. Harvey, L. & Green, D., Defining quality. 9, 1993. Assessment and Evaluation in Higher Education 18 (1). [2]. Tharp, B. M. 2009. Defining ―Culture‖ and ―Organizational culture‖: From anthropology to the office, Haworth. [3].Woods, J. A., The six values of a quality culture, 1999. ( [4]. Ahmed, S. M., Quality Culture, College of Engineering & Computing, Florida International University, Miami, Florida, 2004. [5]. Phạm Trọng Quát, Đẩy mạnh xây dựng văn hóa chất lượng, 2011. ( 34/day-manh-xay-dung-van-hoa- chatluong.htm) [6]. Lê Đức Ngọc & cộng sự, Xây dựng Văn hoá chất lượng tạo nội lực cho cơ sở đào tạo đáp ứng yêu cầu của thời đại chất lượng, Tạp chí Thông tin Giáo dục, 36/4, 4, 2008. [7]. Lê Đức Ngọc, Trịnh Thị Vũ Lê, Nguyễn Thị Ngọc Xuân (2012). ―Bàn về mô hình văn hóa chất lượng cơ sở giáo dục đại học‖. Tạp chí Quản lý giáo dục số (34) 3-2012.