Vận dụng phương pháp nêu vấn đề vào dạy học truyện ngắn lớp 11 Trung học phổ thông

BOÄ G IA ÙO DUÏC VAØ Ñ AØO TA ÏO TR ÖÔØNG Ñ AÏI HOÏC S Ö PH AÏM TP. HOÀ CHÍ MINH ------------------------- PHAN THÒ HAÛI ÑÖÔØN G VAÄN DUÏNG PHÖÔNG PHAÙP NEÂU VAÁN ÑEÀ VAØO VIEÄC DAÏY HOÏC TRUYEÄN NGAÉN LÔÙP 11 – TRUNG HOÏC PHOÅ THOÂNG Chu yeân ngaønh: Lyù luaän vaø phöông pha ùp daïy hoïc moân va ên . Maõ so á: 601410 LU AÄN VAÊN THAÏC SÓ GIAÙO DUÏC H OÏC NGÖÔØI H ÖÔÙNG D AÃN KHOA HOÏC PGS. TS. TRAÀN HÖÕU TAÙ Thaønh phoá Hoà Chí Minh – 2 007 LÔØI CAÛM ÔN Toâi x in g öûi lôøi caûm ôn chaân thaøn h tôùi quy ù thaày coâ ñaõ g iaûn g daïy, ñ oäng vieân , giu ùp ñô õ, ño ùng go ùp yù k ieán cho chuùng toâi trong qua ù trình ho ïc ta äp vaø thö ïc h ieän luaän vaên . Toâi x in ba øy toû loøn g bieát ôn sa âu sa éc ñ eán PGS. TS. Traàn Höõu Taù ñ aõ taän tình höôùng da ãn, giuùp ñ ôõ toâi h oa øn tha ønh luaän va ên na øy. Xin ch aân tha ønh caûm ôn phoøng Kho a ho ïc Coâng ng heä –Sa u ñaïi ho ïc tröôøn g Ña ïi h oïc sö ph aïm tha ønh ph oá Hoà Chí Minh, Ban giaùm hieäu , toå Vaên tröô øng THP T Phuù My õ, THPT Traàn Nguy eân Haõn va ø g ia ñìn h, ba ïn beø, ñoàng nghieäp ñaõ ta ïo ñieàu k ieän giuùp ñô õ, ñoäng v ieän, k huy eán kh ích toâi tro ng qua ù trình thöïc hie än luaän vaên. Lua än va ên kh oâng tra ùnh khoûi n höõng thie áu soùt, toâi k ính mon g nhaän ñöôïc sö ï goùp y ù, giuùp ñô õ cuûa caùc tha ày coâ, ñoàng nghieäp vaø caùc ba ïn. Thaønh phoá Hoà Chí Minh thaùng 7 naêm 2007 Phan Th ò Haûi Ñöô øn g MÔÛ ÑAÀU 1. LYÙ DO CH OÏN ÑEÀ TAØI 1.1. Xuaát p haùt tö ø thöïc tr aïng daïy hoïc v aên trong nhaø tröô øng vaø yeâu caàu ñoåi môùi phöông phaùp: Tron g nhaø tröôøn g phoå thoân g trun g ho ïc (PTTH), pha ân tích taùc ph aåm v aên ho ïc (coøn g oïi laø gia ûng vaên) laø pha ân mo ân quan tro ïng cuûa boä moân va ên va ø cu õng laø pha ân mo ân ño øi hoûi v aø thö û thaùch ba ûn lónh cuûa ngö ôøi gia ùo v ieân v aên hoïc. Giaûng va ên laø q ua ù trình phe â bình taùc ph aåm vaên ch öôn g qua ph öôn g tieän lôøi noùi, laø qu aù trình ho ïc sinh tieáp nha än ta ùc p haåm va ên chöôn g vôùi tö caùch ngöôøi ño àng saùng taïo. Giôø giaûng va ên laø cuo äc tìm kieám kh oâng n göøn g ve à ca ùi ñeïp, laø cuoäc ch aïy tieáp söùc veà trí tueä, laø moät ba ûn ho aø taáu so âi noåi v aø ha áp da ãn giöõa thaày v aø troø. Do ñ oái töôïng cuûa g iaûn g va ên laø taùc ph aåm v aên chö ông coù g iaù trò cuûa da ân toäc va ø n ha ân loa ïi neân n hieäm vuï cuûa g iaûng va ên laø giuùp ho ïc sinh k ha ùm pha ù, ca ûm thuï vaø thöôûn g thöùc caùi ha y, caùi ñe ïp cu ûa taùc pha åm va ên chöông, töø ñoù phaùt trieån veà taâm hoàn vaø trí tueä. Tuy nhieân nhöõng na êm gaàn ñaây, hoïc sinh coù xu hö ôùng coi nheï va ø chaùn g heùt, thaäm chí kh oâng muo án hoïc va ên . Nhieàu hoïc sinh coøn kh oâng quan taâm ñeán nhö õng g iaù trò nh aân v aên cuûa taùc ph aåm. Thaùi ñ oä laïnh luøng, thôø ô cuûa h oïc sinh tröô ùc nh öõng noãi ñ au cuûa nhö õn g nhaân vaät tro ng taùc ph aåm cuõng nhö cuûa con ngö ôøi trong cuoäc soáng laø ñieàu khieán chuùng ta phaûi suy n ghó, traên trôû. The âm va øo ño ù laø söï no n yeáu v eà na ên g lö ïc caûm thuï cuõng nhö kó naêng haønh va ên. Caùc em kho âng coù söï hö ùng thuù ño ái vôùi caùc taùc pha åm va ên ch öông tro ng n haø tröô øng v aø coù veû n hö ñ aùnh ñoàng no ù vôùi caùc loaïi “va ên chöông giaû” ngo aøi thò tröôøng. Coù theå no ùi, ho ïc ke ùm vaø khoâng thích ho ïc vaên laø heä qua û taát ye áu cuûa p höô ng pha ùp da ïy ho ïc va ên truyeàn thoáng. Ñaõ töø laâu, trong nh aø tröôøng pho å thoân g, vaãn ñang dieãn ra tình traïng da ïy va ên chæ caàn b ieát ñ eán vaên b aûn vaên ch öôn g va ø chæ qu an taâm ñeán ngh eä thuaät v aø taøi naêng khaùm pha ù ch oã ño äc ña ùo cuûa taùc phaåm vaên chö ông ñeå roài tìm ra n höõng thuû p ha ùp , nh öõng hình thöùc loâi cuoán hoïc sinh caûm thoâng , ño àn g ñ ieäu v ôùi nhöõng gì maø gia ùo v ieân ñ aõ tìm toøi, p haùt h ieän ñ öôïc. Tìn h traïn g daïy ho ïc va ên nh ö va äy ñaõ ñöa ñeán ha äu quaû hoïc sinh thuï ñoäng tron g vieäc kh aùm ph aù, tie áp nha än taùc ph aåm va ên chöô ng. Sa i laàm cô b aûn laø chu ùng ta ch öa nhaän thöùc ñuùn g ña én ve à v ai troø cuûa chu û theå ho ïc sinh vaø chöa ña ët noù ñ uùng vôùi vò trí v oán coù v aø caàn coù cuûa noù tro ng quaù trình phaân tích ta ùc pha åm tron g nhaø tröô øng. Chuùng ta chöa nh aän thöùc roõ raøng raèng vieäc p haân tích taùc phaåm v aên hoïc trong nh aø tröô øng ga én lieàn vô ùi söï caûm thuï cuûa hoïc sinh. Kh oâng co ù sö ï noã löïc vaän ñoäng cuûa nhöõng nh aân toá be ân trong cuûa chuû theå ho ïc sinh thì kh oâng theå coù qua ù trình caûm thuï thöïc söï, töï gia ùc, va ø töï nh ieân, phuø h ôïp vô ùi quy lua ät taâm lyù caûm thuï va ên h oïc, voán laø cô sôû kh oa hoïc cu ûa ng heä thuaät giaûn g va ên tron g n haø tröô øng. Hôn baát cöù ho aït ño äng nhaän thöùc naøo , trong lónh v öïc v aên h oïc n ghe ä thua ät, tính ch uû quan cuûa caûm thu ï laø moät ña ëc trö ng cô baûn cu ûa n haän thöùc thaåm m yõ. Leõ ra, giôø g iaûng va ên pha ûi laø cô h oäi toát ñ eå ho ïc sinh tieáp x uùc v ôùi caùi ha y, caùi ñ eïp cuûa taùc ph aåm n ghe ä thuaät ng oân töø, ñeå coù theå lôùn khoân leân v eà trí tueä, ña ëc bieät laø taâm ho àn, tö töôûng, hình tha ønh n haân caùch cao ñeïp. Traùi la ïi, giôø phaân tích taùc p haåm vaên chö ông laïi bieán tha øn h mo ät giôø ho ïc he át söùc teû nha ït, ho ïc sinh pha ûi ghi nhô ù nhö õn g nhaän ñ ònh xaùo moøn , ma ùy mo ùc v eà va ên ch öông, ho aëc ngh e nhöõng lôøi thuye át giaûn g ve à ñaïo ñöùc. Khoân g hieám trö ôøng hôïp, ngö ôøi da ïy ph uï coâng tìm toøi, sa ùng taïo cu ûa taùc gia û baèn g caùch quy taát caû caùi hay, caùi ñe ïp ph ong phu ù, ña d aïng , muoân maøu muoân saéc cu ûa nh ieàu taùc p haåm thaønh nh öõng nha än ñònh chun g chung, nh aøm cha ùn, theo loái “ñoàng ph uïc h oaù baøi gia ûng”, ma ø n höõn g nha än ñònh ño ù nhie àu khi hoïc sinh ña õ ñ öôïc bieát k yõ hôn qua ca ùc tie át hoïc khaùc. Ñaëc bieät, hieän nay , va ãn coøn khoâng thie áu nh öõng giôø g iaûng va ên ñö ôïc tieán h aønh nhö giôø noùi chuy eän va ên ch öôn g. Tron g ño ù, thaày coâ say söa thuyeát giaûng trieàn mieân, co øn ho ïc sinh haàu n hö ho aøn toaøn thuï ño äng. Co ù nhö õng g iaùo v ieân vaãn g iöõ loái ñ oïc cho hoïc sinh g hi baøi. Döôøn g nhö tro ng kh aù nh ieàu tröô øng h ôïp, g iaùo v ieân chæ quan taâm ñe án moät ñieàu duy nha át laø taùc pha åm va ên ch öôn g ma ø kho âng co ù yù thöùc veà ph öông pha ùp da ïy, kh oâng chu ù y ù ñ eán ho ïc sinh tro ng moái quan he ä b ieän chöùng vô ùi taùc phaåm. Ñieàu na øy la øm teâ lieät h öùng thu ù cuûa ho ïc sinh . Ngoa øi ra, va ãn coøn moät soá boä p haän gia ùo vieân trong qua ù trình g iaûng va ên , chöa chu ù yù ñu ùn g möùc ñ eán ña ëc trö ng theå loa ïi. Ñu ùng ra, taùc giaû saùn g taùc theo theå loaïi n aøo thì ngöôøi daïy phaûi daïy theo ña ëc trön g theå loaïi ñoù. Noùi caùch k ha ùc “phöông thöùc caáu taïo hình töôïng maø taùc giaû ñaõ söû duïng khi saùng taùc quy ñònh phöông thöùc caûm thuï hình töôïng ñoù cuûa ngöôøi ñoïc vaø cuõng töø ñoù qui ñònh phöông thöùc giaûng daïy cuûa chuùng ta” [7, tr.30]. Th ieáu yù thö ùc v eà ñieàu na øy kh où traùn h k hoûi söï ha ïn cheá, khieân cöôõn g, p hieán dieän trong qu aù trìn h p haân tích . Töø n höõng ñieàu treân, ta tha áy, vaán ñeà ño åi môùi p höông phaùp daïy hoïc va ên ôû nh aø tröô øng pho å thoâng ñ öôïc ñaët ra nhö moät taát yeáu k haùch quan , buo äc caùc caáp chæ ñaïo chu yeân moân v aø ca ùc giaùo vieân ngöõ vaên phaûi quan ta âm g iaûi q uye át. Vaø nh öõng na êm ga àn ñaây, coâng cuoäc ño åi môùi phö ông ph aùp da ïy ho ïc moân va ên trong nha ø trö ôøng pho å thoâng ñaõ vaø ña ng tie án ha øn h, ñaët ra nhöõng yeâu caàu ñoái vô ùi n höõng n göô øi laøm co âng taùc sö ph aïm, nhieàu va án ñeà tröïc tie áp lieân qu an ñe án n oäi dun g vaø ph öôn g pha ùp daïy h oïc va ên trong caùc tröôøng Ñaïi ho ïc, Cao ña úng sö pha ïm vaø nhaø tröôøng P hoå thoâng. Mo ät sö ï ñoåi môùi co ù tính he ä hình v eà ph öôn g phaùp da ïy ho ïc va ên hieän ñaïi k hoân g cho ph eùp du y trì ma õi loái daïy hoïc g iaùo ñ ieàu, thuï ño äng. Luaän ñieåm Daïy caùi gì v aø Daïy nhö theá naøo ñang ñö ôïc ñaët ra ôû caùc caáp h oïc noùi chu ng vaø tro ng nha ø tröôøng ph oå th oâng noùi rieâng. 1.2. Xuaát phaùt töø vai tr oø, vò trí c uûa truyeän ngaén lôùp 11 tr ong chöông trình vaên phoå th oâng trung hoïc v aø vaán ñeà löïa c hoïn p höông ph aùp giaûng daïy: Phaân moân g iaûng vaên co ù q uy moâ roäng lôùn, ba o go àm nh ieàu theå loa ïi, tron g ño ù truye än ngaén laø theå loa ïi ch ieám soá löôïng lôùn va ø töôn g ño ái kho ù daïy. Vieäc löïa ch oïn va ø vaän duïng phöông ph aùp thích h ôïp va øo vie äc gia ûng daïy truyeän n gaén, trong ñoù co ù tru yeän nga én lôùp 1 1 laø ñieàu nh ieàu giaùo vieân ñ ang quan taâm. Nhöõn g truye än ngaén Vieät Nam gia i ñoa ïn 19 30 – 1 945 ñöô ïc gia ûng daïy tro ng chöông trình PTTH co ù gia ù trò vaø v ò trí qu an troïng trong neàn vaên hoïc da ân toäc. Nhöng ñ eå da ïy toát maûn g vaên ho ïc na øy, ñeå hoïc sinh coù theå hieåu va ø yeâu quy ù caùi h ay, ca ùi ñeïp trong ca ùc taùc ph aåm laø ñieàu khoâng deã, nh aát la ø trong thö ïc x aõ hoäi va ø thö ïc teá daïy hoïc hieän n ay. Tron g ca ùc ph öôn g phaùp d aïy hoïc, p höô ng pha ùp neâu vaán ñ eà ña õ ñöô ïc va än duïn g va øo nh ieàu moân ho ïc ôû nhaø trö ôøng nöô ùc ta töø tha äp nieân 70 vaø ñ aõ thu ñöô ïc n hieàu thaønh quaû toát ñeïp. Ño ái vôùi moân vaên, ñ aëc bieät laø phaân moân gia ûng vaên, vieäc va än du ïng phöông pha ùp ne âu vaán ñeà coù nhö õng ñoøi ho ûi rieâng . Treân cô sôû toân tro ïn g ñaëc thuø cuûa vaên chöông, ng hieân cö ùu, ö ùng d uïng phöông phaùp neâu va án ñeà vaøo gia ûng daïy taùc ph aåm v aên chöông laø h öôùn g tieáp caän coù khaû na ên g laøm thay ñoåi b aûn chaát cuûa g iôø gia ûng vaên vaø goùp pha àn thö ïc thi v ieäc ñoåi môùi phö ôn g phaùp da ïy ho ïc taùc phaåm vaên chöô ng t ro ng nha ø tröôøng PTTH hieän n ay. Laø moät gia ùo vieân n göõ va ên, ngöôøi v ieát muoán ng hieân cöùu v ieäc “Vaän duïng phöông phaùp neâu vaán ñeà vaøo daïy hoïc truyeän ngaén lôùp 11”, n ha èm goùp p ha àn ñeå giôø h oïc v aên taïo neân nhö õn g rung ño än g tình caûm saâu sa éc, phaùt huy ñ öôïc tính chu û ñoäng cu ûa ho ïc sinh, qua ño ù, goùp pha àn na ân g cao cha át löôïng daïy-hoïc vaên trong tình hình h ieän nay. 2. LÒCH SÖÛ VAÀN ÑEÀ Vieäc pha ân tích, giaûng daïy taùc pha åm töï söï noùi chun g va ø pha ân tích, giaûng daïy truye än ng aén lôùp 11 no ùi rieâng ô û tröôøng THPT coù lie ân quan ma ät thieát ñ eán vieäc g iaùo du ïc va ø hoa øn thie än nh aân caùch ch o ca ùc theá heä h oïc sinh. Vaø ph öông phaùp daïy ho ïc n eâu va án ñe à cuõng ña õ xua át hieän kha ù laâu (cuoái theá kyû XIX ñ aàu theá kyû XX). Vì v aäy, ñaõ coù nhieàu coâng trình k hoa hoïc, nh ieàu baøi vieát lôùn nh oû ñeà caäp ñe án va án ñ eà naøy döôùi n hieàu goùc ño ä, höô ùng tieáp caän khaùc n hau . Tuy nh ieân v aán ñeà v aän du ïng p höô ng p haùp daïy hoïc ne âu va án ñeà vaøo g iaûng da ïy mo ät theå loaïi cuï theå -tru yeän nga én 11 - thì ha àu nh ö chöa ñöô ïc söï quan ta âm nghie ân cö ùu. Vaán ñ eà chuû ye áu ñö ôïc nghie ân cöùu rieân g bieät: hoa ëc ve à phö ông pha ùp da ïy hoïc ne âu va án ñeà, h oaëc ve à p höô ng pha ùp pha ân tích taùc ph aåm tö ï sö ï, trong ñoù coù truy eän ngaén . Cuï theå nh ö sau : Veà phö ông phaùp daïy hoïc neâu vaán ñeà: Thuaät n göõ “daïy hoïc ne âu vaán ñeà” x uaát h ieän töø cuoái theá ky û XIX ñaàu theá ky û XX, n hön g b aáy giôø chæ ñ öôïc coi laø moät ph öông pha ùp ngh ieân cöùu. Ñeán g iöõa theá k yû XX, nh ôø vaøo keát qua û tìm kieám töø thöïc tie ãn sö phaïm ôû nhaø trö ôøng pho å thoân g cuûa caùc nö ôùc Lieân Xoâ (cuõ), Ba Lan vaø moät soá nö ôùc kha ùc, “daïy hoïc ne âu va án ñe à” ñaõ trôû thaønh moät heä th oáng lyù luaän. Ñeán nhö õng naêm 70-80 cuûa theá kyû XX, ña õ xua át hieän coân g trình ng hieân cö ùu co ù tính cha át ne àn taûng ve à “da ïy ho ïc ne âu vaán ñe à”. Ñoù laø coâng trình ngh ieän cö ùu cuûa caùc nhaø kho a hoïc, taâm lyù hoïc, g iaùo du ïc hoïc I.Ia.Leùc-n e, T.V.Cuñriasep, M .I. Mak hôm utoáp , Machiu sk in, A-lecxa ây ùep, M.N.Xcatk in, Kha rlamoáp, M.I.Krugliac, IA.Rez. OÂâko ân…. Tröô ùc nh öõng tha ønh t öïu m ôùi meû ve à lyù luaän “da ïy ho ïc neâu v aán ñeà”, nhieàu nöôùc treân theá g iôùi ña õ vaän d uïng vaøo g iaûng daïy vaø ña ùnh g iaù laø coù ke át q uaû cao hôn daïy hoïc tru yeán thoáng . Ôû V ieät Nam, naêm 1980, kh i Boä gia ùo du ïc trieån kha i thöïc hieän ca ûi ca ùch g iaùo duïc thì “daïy hoïc neâu v aán ñe à” ñöôïc n ghieân cö ùu va ø vaän d uïng vaøo g iaûng daïy . Tuy nhieân , vieäc va än duïn g phöông phaùp naøy va øo giaûng daïy taùc pha åm v aên chöông co øn khaù de ø daët. Ch o ñ eán 1 985 , “d aïy h oïc neâu vaán ñeà” ñöô ïc ñe à caäp tron g cuo án g iaùo trình “Phöông phaùp daïy hoïc vaên”, taäp1, cuûa Phan Troïng Lua än vaø Nguy eãn Thanh Huøng –cuoán saùch ña õ n eâu ñöôïc v ai troø tích cöïc cuûa p höô ng phaùp daïy ho ïc theo hö ôùng ñ aëc thuø cu ûa mo ân vaên . Ve à sau naøy , cuõn g co ù nhie àu baøi ng hie ân cöùu cuûa GS. Phan Troïn g Lua än vaø cu ûa moät soá taùc gia û khaùc veà “da ïy h oïc ne âu vaán ñe à” trong p haân tích taùc p haåm vaên chöô ng, nhö ng cuõng ch æ laø n höõn g ba øi ngh ieân cöùu nho û, leû teû chö ù chöa coù moät co âng trình naøo d aøy da ën, h oaøn ch ænh. Veà phö ông phaùp phaân tích taùc phaåm töï söï: Keá thöøa va ø phaùt h uy thaønh töïu cuûa p höô ng p haùp daïy hoïc vaên chö ông ôû Lieân Xoâ, Ñöùc…, ng aønh phö ông phaùp daïy h oïc v aên ôû n öôùc ta ña õ coù nh ieàu thaønh töïu ña ùng ke å: nhie àu nha ø nghi eân cöùu, ñ oàng thôøi laø nhaø sö phaïm nhö : GS. Ñaëng Tha i Mai, GS. Phan Troïng Lua än, GS. Traàn Thanh Ñaïm… ñaõ ñöa ra nhie àu co âng trình ng hieân cö ùu co ù giaù trò v eà phöông phaùp g iaûng da ïy va ên ch öôn g, song ph aàn lôùn la ø nhö õng nghie ân cöùu v eà the å loaïi taùc pha åm tröõ tình, raát ít coâng trình ngh ieân cöùu ve à theå loa ïi töï söï, ñaëc bie ät laø tru yeän nga én. Ma ëc du ø coù nh ieàu quan nieäm veà truy eän ng aén, nhöng va án ñe à veà phö ông pha ùp gia ûng d aïy truy eän ngaén laïi thieáu heä thoáng . Coù th eå k eå mo ät soá coâng trình sa u: * Cu oán “Vaán ñeà giaûng daïy taùc phaåm vaên hoïc theo loaïi theå” d o tröô øng sö pha ïm 10 +3 Haø Nam x uaát ba ûn [43]. Trong cuoán saùch na øy, töø vieäc ne âu ra ba ñ aëc trön g cu ûa truyeän “tình tieát”, “nhaân vaät”, “lôøi keå”, taùc giaû ñaõ ñöa ra y eâu caàu v eà vie äc phaân tích v aø gia ûng daïy tru yeän nhö sa u: “Phaân tích vaø giaûng daïy truyeän phaûi chuù yù 3 ñaëc tröng cuûa truyeän (…) coù theå noùi, duø phaân tích, giaûng daïy moät truyeän toaøn veïn treân quy moâ lôùn hoaëc moät ñoaïn trích ngaén, neáu ñaõ laø truyeän thì phaûi chuù yù ñeán 3 yeáu toá treân”. * Trong cuo án “Vaán ñeà giaûng daïy taùc phaåm vaên hoïc theo loaïi theå” cuûa Traàn Th anh Ñaïm [7], taùc gia û k haún g ñònh “khi phaân tích truyeän ngaén, giaùo vieân giuùp hoïc sinh naém ñöôïc söï phaùt trieån tình tieát trong taùc phaåm – töùc naém ñöôïc coát truyeän (chuyeän baét ñaàu töø vieäc gì, dieãn bieán ra sao, keát thuùc nhö theá naøo) ñeå töø ñoù caûm thuï saâu saéc taùc phaåm vaø ñaùnh giaù ñuùng nhaân vaät trong taùc phaåm. Beân caïnh ñoù giaùo vieân caàn giuùp hoïc sinh hieåu ñöôïc caùi yù vò trong lôøi keå cuûa ngöôøi keå truyeän, bôûi ngoân ngöõ ngheä thuaät bao giôø cuõng nhaèm kheâu gôïi söï soáng vaø truyeàn ñaït caûm xuùc. Ñaëc ñieåm ñoù cuûa ngoân ngöõ ngheä thuaät theå hieän roõ trong lôøi keå cuûa truyeän” [7,t r.163 ]. * Cuoán “Ñeå phaân tích truyeän ngaén” cuûa Leâ Tö Chæ [3] ña õ ñ eà xua át ra 3 caùch phaân tích truy eän ngaén : “phaân tích theo nhaân vaät”, “phaân tích theo keát caáu”, vaø “phaân tích moät bieán coá rieâng bieät”. Rieâng veà truy eän ngaén lôùp 11, töø khi caùc taùc p haåm naøy x ua át h ieän tre ân vaên ñ aøn v aên ho ïc Vieät Nam , no ù ñöô ïc söï q uan taâm , nghieân cöùu cuûa n hieàu nhaø pheâ bìn h, th eo nhie àu kh ía caïnh , bình dieän tieáp caän kha ùc nhau. Nhö õng b aøi vieát n aøy k haù phong phu ù vaø ña da ïn g. Mo ãi b aøi vieát ñeàu coù nh öõng ñoùn g go ùp nhaát ñònh, ñaõ thöïc söï coù ích ch o giaùo vieân v aø ho ïc sinh trong qua ù trình tie áp caän taùc ph aåm caû veà ph öông p haùp luaän vaø nhöõng ö ùn g duïng theå nghie äm. Tu y nh ieân, haàu heát caùc co âng trình, ba øi vieát n aøy ñ eàu ñ i vaøo tìm h ieåu, pha ân tích moät taùc pha åm cuï theå theo höôùn g tie áp ca än cuûa thi p haùp h oïc, h oaëc tieáp caän taùc pha åm the o hö ôùng p höô ng ph aùp giaûng daïy chung chung, ch öa coâng trình, baøi vieát naøo ñ i va øo ngh ieân cöùu caùch giaûng d aïy caùc taùc p ha åm truye än ng aén naøy theo tin h tha àn cuûa phöông ph aùp daïy hoïc neâu va án ñe à . Tron g qua ù trình nghieân cöùu thöïc h ieän ñe à taøi naøy , ch uùng toâi ñ aõ ho ïc taäp, keá thöøa nhö õng tha ønh quaû ng hieân cöùu cuûa n göô øi ñ i tröôùc, coá ga éng toång hô ïp, xa âu chu oãi ca ùc va án ñeà ñe å tìm ra nh öõng giaûi p haùp toái öu cho vieäc va än duïn g toát p höô ng p haùp daïy hoïc neâu v aán ñ eà va øo vie äc ph aân tích tru yeän nga én lô ùp 11 . 3. PHAÏM VI VAØ ÑOÁI TÖÔÏNG NGHIEÂN CÖÙU Nhö ñ aõ n oùi ôû phaàn lyù do choïn ñeà t aøi, n höõng truyeän n gaén Vieät Nam giai ñoa ïn 1930 – 1945 ñö ôïc g iaûng daïy trong chö ông trình P TTH coù gia ù trò v aø vò trí q uan troïng trong n eàn vaên hoïc d aân toäc va ø v ieäc vaän duïng phö ông phaùp ne âu va án ñe à vaøo g iaûng da ïy ca ùc taùc ph aåm n aøy la ø ñieàu kho âng de ã. Coù raát nhieàu va án ñe à caàn ph aûi ñö ôïc giaûi quy eát tron g luaän v aên naøy, nhöng do naêng löïc vaø thôøi gia n coøn haïn ch eá, n eân luaän vaên se õ ñö ôïc trieån k hai vaø nghieân cöùu trong pha ïm v i sau: - Cô sôû lyù luaän cuûa daïy h oïc neâu v aán ñeà va ø hieäu qua û cuûa vieäc aùp duïng ph öôn g phaùp n aøy tron g giôø da ïy hoïc taùc phaåm va ên chöông . - Moät so á vaán ñeà veà theå loa ïi truy eän n gaén . Ñaëc ñieåm thi pha ùp mo ät soá truy eän ngaén lôùp 11 vaø caùch va än du ïng phöông pha ùp neâu v aán ñeà vaøo v ieäc gia ûng daïy nhö õng taùc p haåm na øy. - Thie át ke á baøi daïy hoïc moät soá truy eän nga én lôùp 11, theo phöông phaùp ne âu va án ñeà. - Thö ïc nghieäm ñ eå ña ùnh g iaù tính kha û thi cuûa ñeà t aøi. 4. PHÖÔNG PHAÙP NGHIEÂN CÖÙU Caùc phöông p ha ùp nghieân cöùu söû d uïng trong qua ù trình trieån khai, xöû lyù ñ eà ta øi: - Phöông phaùp ñieàu tra, khaûo saùt: ñöôïc vaän duïng döôùi caùc go ùc ñ oä sau: + Döï giôø leân lôùp cuûa moät soá giaùo vieân ô û tröôøng PTTH ñeå na ém b aét tìn h hình da ïy ho ïc vaên no ùi ch ung va ø daïy ho ïc caùc truy eän ngaén lôùp 11 noùi rie âng. + Ñieàu tra gia ùo vieân (baèn g ph ieáu) v eà tình hình söû duïn g phöông phaùp tro ng q ua ù trình d aïy ho ïc ta ùc p haåm va ên ho ïc. + Kha ûo saùt saùch gia ùo kh oa, sa ùch g iaùo v ieân, ca ùc ba øi vieát, pha ân tích bình luaän cuûa caùc ca ùc nh aø pheâ b ình, nhaø va ên , nhaø g iaùo veà caùc taùc ph aåm truye än ngaén lôùp 1 1. - Ph öông phaùp phaân tích toång hôïp: duøn g ñeå xöû lyù ca ùc tö lieäu vaø y ù kieán ngh ieân cöùu cuûa ca ùc nh aø pheâ b ình, ngh ieân cöùu . - Ph öông phaùp thöïc nghieäm: thöïc ngh ieäm ñ eå ña ùnh g iaù khaû na êng ö ùn g du ïng cuûa phöông pha ùp ne âu va án ñeà vaøo vi eäc phaân tích ta ùc p haåm va ên ho ïc noùi chung v aø truyeän nga én lôùp 11 noùi rieâng. - Phöông phaùp thoáng keâ: duøng ñe å thoáng keâ ke át qua û khaûo sa ùt vaø keát q uaû thöïc nghieäm. 5. ÑOÙNG GOÙP CUÛA LUAÄN VAÊN Vôùi lyù d o va ø g iôùi h aïn nghie ân cö ùu cu ûa ñe à taøi nh ö ña õ neâu treân, ñeà taøi “Vaän duïng phöông phaùp neâu vaán ñeà vaøo giaûng daïy truyeän ngaén lôùp 11” cuûa chu ùng to âi mang tính chaát ho ïc taäp vaø thöû ngh ieäm laø ch uû ye áu. Tuy nh ieân, q ua ñeà taøi naøy , chuùng toâi cuõng mu oán go ùp moät phaàn nhoû vaøo vieäc na âng cao h ieäu quaû da ïy hoïc moân vaên ôû n haø trö ôøng PTTH. Cuï theå ñ eà taøi ph aán ñ aáu ñe å coù ño ùng goùp sau: - Xaùc ñ ònh n höõng va án ñe à coù tín h chaát lyù thuy eát cu ûa ph öôn g ph aùp, goùp p haàn boå sun g cho he ä phöông ph aùp daïy hoïc vaên ng aøy ca øng hoaøn thie än va ø hie äu quaû hôn. - Xaùc ñ ònh ñöôïc caùc ñ aëc tröng veà thi pha ùp cuûa caùc taùc pha åm truy eän ngaén lôùp 11 va ø caùch thöùc v aän duïng ph öôn g p haùp neâu va án ñeà ñeå g iaûng da ïy n haèm pha ùt huy höùng thuù cho ho ïc sinh . - Thie át ke á giaùo aùn thöïc ng hieäm va ø ñaùn h giaù kh aû naêng öùng duïn g cuûa phöông pha ùp neâu vaán ñe à vaøo vieäc p haân tích ta ùc phaåm vaên ho ïc noùi chun g va ø truyeän ngaén lôùp 11 noùi rie âng. 6. KEÁT CAÁU CUÛA LUAÄN VAÊN Ngoa øi pha àn Môû ñaàu, pha àn Keát luaän, p haàn Phuï luïc, v aø Taøi lieâu tham khaûo, luaän v aên go àm ba chö ông , vô ùi ca ùc n hieäm vu ï cuï the å sau: Chöông 1: Trình ba øy nhöõng cô sô û lyù lua än cuûa d aïy hoïc neâu vaán ñeà; vaán ñeà v aø caùch xöû lyù vaán ñeà trong phaân tích taùc phaåm vaên chöông ; h ieäu qua û cuûa giôø giaûng va ên k hi aùp du ïng phöông pha ùp daïy h oïc neâu vaán ñe à. Chöông 2: Chuùng toâi ñi va øo tìm hieåu moät so á v aán ñe à v eà theå loaïi truye än nga én (veà kh aùi nieäm va ø ñaëc trön g thi p haùp ) vaø v ò trí, va i troø cu ûa truyeän n gaén lôùp 11; nh öõng vaán ñeà coù theå khai tha ùc tron g ca ùc truy eän ngaén lôùp 11 vaø ca ùch v aän du ïng phöông phaùp ne âu va án ñeà va øo vieäc phaân tích, g iaûng daïy. Chöông 3: Thi eát ke á g iaùo aùn, tieán ha ønh g iaûng da ïy thö ïc ng hieäm va ø d öïa vaøo k eát quaû thöïc ng hieäm ñeå böôùc ñaàu ñaùn h gia ù kha û naên g öùng duïn g cu ûa phöôn g ph aùp n eâu v aán ñ eà vaøo vieäc ph aân tích taùc p haåm va ên ho ïc n oùi chung vaø truyeän nga én lôùp 11 noùi rieâng. Chöông 1 PHÖ ÔNG PHA ÙP DAÏY H OÏC NEÂU VAÁN ÑEÀ TRO NG QUA Ù TR ÌNH PHA ÂN TÍCH TAÙC PHAÅM VAÊN HOÏC 1.1. Phöông phaùp daïy hoïc neâu vaán ñeà: 1.1.1. Quan nieäm veà phöô ng phaùp daïy hoïc neâu v aán ñeà: Daïy ho ïc ne âu vaán ñ eà laø moät tro ng n höõng phö ông p ha ùp daïy hoïc saùn g taïo, g iöõ vai tro ø chu û ñ aïo tron g vieäc d aïy vaø ho ïc ôû n haø trö ôøng pho å thoân g hieän na y. Coù theå no ùi, da ïy hoïc ne âu va án ñe à laø co n ñö ôøng naân g cao chaát löô ïng d aïy vaø hoïc, giu ùp gia ùo vieân hình t haønh kie án thö ùc cho hoïc sinh treân cô sôû ho ïc sinh coù nhu caàu hieåu bieát. Nhaø khoa ho ïc Ba Lan V.OÂâkoân , ng öôøi ñöa ra lyù lua än da ïy h oïc neâu vaán ñeà quan nieäm “ôû daïng khaùi quaùt nhaát, chuùng ta quan nieäm daïy hoïc neâu vaán ñeà laø toaøn boä caùc ñoäng taùc nhö toå chöùc caùc tình huoáng coù vaán ñeà, hình thaønh caùc vaán ñeà (daàn daàn baûn thaân hoïc sinh cuõng taäp laøm vieäc naøy), giuùp ñôõ hoïc sinh ôû möùc caàn thieát ñeå giaûi quyeát vaán ñeà ñoù, kieåm tra nhöõng caùch giaûi quyeát aáy, vaø cuoái cuøng höôùng daãn quaù trình heä thoáng hoaù vaø cuûng coá nhöõng tri thöùc ñaõ ñaït ñöôïc” [34, tr.10 0]. I.Ia.Lecne la ïi ñònh ng hóa : “daïy hoïc neâu vaán ñeà coù noäi dung laø, trong quaù trình giaûi quyeát saùng taïo caùc vaán ñeà vaø baøi toaùn coù vaán ñeà trong moät heä thoáng nhaát ñònh thì dieãn ra söï lónh hoäi saùng taïo caùc tri thöùc vaø kyõ naêng, söï naém baét kinh nghieäm hoaït ñoäng saùng taïo maø xaõ hoäi tích luyõ ñöôïc, söï hình thaønh nhaân caùch coù tính tích cöïc coâng daân, coù trình ñoä phaùt trieån cao vaø coù yù thöùc töï giaùc cuûa xaõ hoäi xaõ hoäi chuû nghóa”[16,tr.81 ]. V.G.Maranitsman , nh aø ng hieân cöùu phö ông ph aùp daïy hoïc Nga , ñònh nghóa phö ông pha ùp da ïy ho ïc ne âu va án ñe à moät caùch de ã h ieåu h ôn nhö sa u: “Daïy hoïc neâu vaán ñeà laø moät heä thoáng tình huoáng coù vaán ñeà lieân keát vôùi nhau vaø phöùc taïp daàn leân, maø qua giaûi quyeát caùc tình huoáng ñoù, hoïc sinh, döôùi söï giuùp ñôõ vaø chæ ñaïo cuûa thaày giaùo, seõ naém ñöôïc noäi dung cuûa moân hoïc, caùch thöùc hoïc moân ñoù vaø phaùt trieån cho mình nhöõng ñöùc tính caàn thieát ñeå saùng taïo trong khoa hoïc vaø trong ñôøi soáng”[34, tr.10 4]. Cuõng döïa treân n höõng quan ñieåm aáy, keát h ôïp v ôùi vieäc so sa ùn h v ôùi ph öôn g phaùp daïy h oïc “truyeàn thoáng”, gia ùo sö Phan Troïng Lu aän ñ aõ ñöa ra qu an n ieäm veà da ïy hoïc neâu vaán ñ eà nhö sa u: “Daïy hoïc neâu vaán ñeà laø daïy hoïc saùng taïo. Noù khaùc haún veà baûn chaát vôùi daïy hoïc cuõ, veà muïc ñích cuõng nhö phöông thöùc thöïc hieän. Moät nguyeân taéc cô baûn cuûa noù laø, song song vôùi vieäc lónh hoäi tích cöïc veà kieán thöùc laø söï phaùt trieån naêng löïc saùng taïo ôû hoïc sinh. Kieán thöùc vöøa laø saûn phaåm vöøa laø phöông phaùp, con ñöôøng hình thaønh nhaân caùch vaø lónh hoäi kieán thöùc phaûi thoâng qua söï vaän ñoäng beân trong cuûa baûn thaân chuû theå”[19, tr.225 ]. Nhö v aäy, caùc ñ ònh nghóa tuy ñö ôïc d ieãn ña ït kha ùc nhau, nh öng ñeàu coù ch ung moät quan ñieåm thoáng nhaát khi cho ra èng d aïy h oïc neâu vaán ñeà laø phöông pha ùp reøn luye än tö duy saùng taïo ch o ho ïc sinh. Trong giôø daïy hoïc theo ph öôn g phaùp neâu vaán ñeà, hoïc sinh kho âng chæ taùi hieän kie án th öùc maø coøn reøn luy eän khaû naên g va än duïng kieán thö ùc trong nhöõng tình huoáng mô ùi. 1.1.2. Neàn taûng cuûa ph öông phaùp daïy hoïc neâu vaán ñeà: 1.1.2.1.Tình huoáng coù vaán ñeà: Daïy h oïc neâu va án ñe à laø moät heä thoáng tìn h hu oáng coù vaán ñe à, ñöô ïc ña ët ra, ga én lieàn vôùi nhau va ø tron g quaù trình ñoù, h oïc sinh dö ôùi söï giuùp ñôõ v aø laõnh ña ïo cu ûa gia ùo vieân, n aém ñ öôïc noäi dung boä moân, p höô ng t höùc hoïc taäp va ø pha ùt trieån ôû ba ûn th aân h oïc sinh n höõng phaåm cha át ca àn th ieát c ho moät tha ùi ño ä sa ùng taïo ñoái v ôùi khoa hoïc vaø ñô øi so áng. Vaäy, tình h uoáng coù va án ñe à laø gì? Coù raát nhie àu caùch ñònh ng hóa kha ùc nhau , nh öõng veà cô b aûn ñ eàu thoáng nhaát cho raèng tìn h hu oáng co ù v aán ñeà laø moät traïn g tha ùi taâm lyù naûy sinh ôû moãi ngöôøi trö ôù c moät kh où khaên ñöôïc chuû theå yù thöùc va ø muo án kh aéc phu ïc th ì ph aûi vaän duïng nhöõng hieåu bieát môùi vaø ph öôn g th öùc haønh ñoäng môùi. Vieäc chæ ra tình h uoáng coù va án ñeà laø hoaït ñoäng cô baûn nhaát, quan troïn g nhaát cuûa daïy ho ïc neâu vaán ñe à, no ù laø no äi dung chu û yeáu, khô ûi ña àu cuûa h oaït ñoäng ne âu va án ñe à. Hieäu q uaû cuûa giôø daïy hoïc ba èn g ph öôn g phaùp n eâu v aán ñ eà ph uï thuoäc trö ôùc heát v aøo v ieäc chæ ra nhö õng tình huoáng co ù vaán ñeà. Tình hu oáng coù v aán ñ eà chæ trôû thaønh vaán ñeà, trô û thaøn h mo ät noäi d ung ho ïc taäp tích cö ïc ñ oái vô ùi hoïc sinh kh i tình huoán g coù vaán ñeà ño ù hoa øn tha ønh ñ öôïc chö ùc naêng k ích thích, loäi cuo án ho ïc sinh vaøo quaù trình ho ïc taäp ba èng tö du y tích cöïc, sa ùng taïo, baèng nh öõng tri thöùc ba n ñaàu ñaùp öùng ñöô ïc no äi dung ña ët ra. Tron g giôø ho ïc, caùc tình huoáng coù v aán ñeà khoân g phaûi ñöôïc taïo ra vaø toàn taïi m oät caùch ngaãu nhieân, ño äc laäp ma ø noù toàn taïi tro ng moät moái lieân keá t chaët che õ, taïo thaønh moät heä thoáng loâgíc nha èm ñ aûo ba ûo yeâu caàu , muïc ñích cu ûa no äi d ung hoïc taäp. Mo ãi tình huoáng coù moät vò trí nh aát ñònh va ø tìn h hu oáng tröôùc laø cô sôû cuûa tình huoáng sau, coøn tình huo áng sau laø söï p haùt trieån tieáp tuïc tình huo áng tröô ùc h oaëc laø keát q uaû cuûa vieäc g iaûi q uye át tình huo áng tröôùc. Moät h eä thoáng tình huoán g coù va án ñe à, ph aûi ña ûm b aûo tính khoa ho ïc, tín h sö p haïm va ø tính sa ùng taïo. Cuï theå heä thoán g tình h uoáng coù va án ñ eà caàn ñ aùp ö ùng caùc ye âu caàu sau: + Heä thoáng tình huo áng coù vaán ñeà phaûi taïo ra ñ öôïc nhö õng kho ù kha ên , nhöõng tha ùch thöùc veà trí tueä tron g qu aù trình tieáp nhaän tri thöùc; taïo ra h öùng thuù ho ïc taäp, kích thích tö duy tích cöïc, saùng taïo cuûa hoïc sinh. + Heä thoáng tình huo áng coù vaán ñ eà vö øa ph aûi coù khaû na êng bao quaùt vö øa phaûi coù nhöõng tình huo áng coù tính cha át qua ùn xuyeán , ch i pho ái ca ùc tìn h huo áng khaùc. Coù nh ö va äy thì h oaït ñ oäng cuûa hoïc sinh môùi xoay quanh vaán ñeà trung taâm cuûa ba øi hoïc. + Caùc tình huoáng co ù v aán ñe à pha ûi ñöô ïc xa ây döïng the o loâgíc cuûa qu aù trình daïy h oïc, trong moái qu an heä cha ët ch eõ, tö ông taùc va ø theo nguye ân ta éc ta êng daàn ñoä k ho ù vaø ñoä phöùc taïp. Khi h eä tho áng tình h uoán g coù vaán ñeà ña ùp öùng ñö ôïc ca ùc y eâu caàu treân seõ ñ aët ho ïc sinh vaøo tình traïng lie ân tuïc tìm kieám tri thöùc môùi, töø ñoù h ình thaønh thoùi quen tö d uy vaø gia ûi pho ùng tieàm n aêng sa ùng taïo ôû h oïc sinh. Nhö vaäy, co ù theå noùi, tìn h h uoáng co ù va án ñe à laø qu y luaät cuûa h oaït ñoäng nhaän thöùc sa ùng taïo, n où qu y ñònh söï khôûi ña àu cu ûa tö duy v aø ha øn h ño äng tö duy tích cöïc seõ dieãn ra trong qu aù trình neâu ra vaø gia ûi quyeát caùc vaán ñ eà. 1.1.2.2. Caâu hoûi neâu v aán ñeà: Muo án xa ây döïng ñöôïc moät he ä thoáng tình huo án g coù vaán ñeà ña ùp öùng ca ùc ye âu ca àu treân, tröôùc heát ph aûi xaây döïng mo ät he ä thoán g caâu hoûi n eâu vaán ñeà. Caâu h oûi neâu va án ñe à trong daïy hoïc ne âu va án ñe à hoa øn toa øn khaùc veà b aûn chaát so vôùi caâu hoûi tro ng ph öôn g ph aùp daïy hoïc taùi h ieän. Th eo GS. Pha n Troïng Lua än , caâu hoûi ne âu va án ñe à laø “loaïi caâu hoûi ñaët ra cho chuû theå hoïc sinh vaø ñöôïc hoïc sinh tieáp nhaän moät caùch coù yù thöùc khoâng phaûi do töø ngoaøi doäi vaøo maø laø do nhu caàu khaùm phaù, tìm hieåu cuûa baûn thaân (dó nhieân coù theå töï neâu ra hoaïc qua gôïi yù cuûa giaùo vieân) vaø chính hoïc sinh cuõng ñaõ coù moät soá döï kieän song khoâng theå tìm ra lôøi giaûi baèng chính nhöõng hieåu bieát cuõ vaø theo phöông thöùc haønh ñoäng cuõ”[23, tr.277]. Khi xa ây dö ïng he ä thoán g ca âu ho ûi neâu v aán ñeà, ca àn chuù yù n höõng yeâu ca àu co ù tính chaát nguyeân taéc sau: + Caâu hoûi ne âu va án ñe à phaûi ta ïo ra ñ öôïc tìn h hu oáng coù va án ñe à - tình huo áng kích thíc._.h tính tích cöïc nh aän t höùc ôû hoïc sinh. + Caâu hoûi n eâu va án ñe à pha ûi mang b aûn chaát sa ùn g taïo - ñoøi hoûi ho ïc sinh p ha ûi vaän duïng sa ùng taïo nh öõng kieán thö ùc coù saün ñeå giaûi quy eát moät tình hu oáng mô ùi. + Caâu hoûi n eâu vaán ñ eà phaûi mang tính heä thoáng , lieân tuïc - ca ùc caâu hoûi coù lieân qua n chaët che õ vaø bo å trôï cho nha u. + Caâu hoûi n eâu va án ñe à pha ûi baùm sa ùt no äi dung ba øi hoïc vaø p huø hôïp vô ùi taâm lyù tieáp nha än cu ûa ho ïc sinh. + Ca âu ho ûi neâu va án ñe à pha ûi ña ët trong mo ái töông quan hô ïp ly ù vôùi caùc ph öông phaùp khaùc trong moät giôø da ïy - traùnh laïm duïng ca âu ho ûi neâu va án ñe à trong khuoân kho å moät giôø daïy hoïc. Nhö v aäy, he ä thoán g ca âu hoûi n eâu va án ñe à coù tính ch aát phö ùc taïp veà maët noäi d ung , do ñ où khi x aây dö ïng cuõng nhö söû duïng noù tron g giô ø daïy pha ûi coù söï lin h hoa ït va ø saùn g taïo ñeå da ãn da ét hoïc sinh va øo nh öõng tình h uoáng co ù vaán ñeà, taïo ñieàu kieäân ñeå ho ïc sinh pha ùt huy toái ña kha û naên g saùng taïo tron g vieäc giaûi quy eát nhöõng va án ñe à ma ø baøi hoïc ña ët ra. 1.2. Ph öông pha ùp neâu vaán ñeà tro ng quaù tr ình p haân tíc h taùc phaåm vaên hoïc : 1.2.1. Nhöõng cô sôû lyù luaän cuûa phöô ng phaùp daïy hoïc neâu vaán ñeà trong quaù trình phaân tích taùc phaåm vaên hoïc : 1.2.1.1. Cô sôû taâm lyù – giaùo duïc ho ïc: Tron g nhö õng n aêm ga àn ña ây, nhôø öùng d uïng nhö õn g tha ønh töïu cu ûa nga ønh ta âm lyù ho ïc, ñaëc b ieät laø taâm lyù ho ïc löùa tuoåi v aø taâm lyù ho ïc caûm thuï ngheä thuaät, phöông p haùp d aïy hoïc vaên ñ aõ co ù nhö õng ph aùt hieän môùi veà va i troø ch uû theå caûm thuï cuûa ngöô øi hoïc vaø xe m ña ây laø cô sôû ñe å löïa choïn, aùp du ïng nh öõng phö ông phaùp toái öu n haát tro ng vieäc ph aân tích, g iaûng daïy taùc p haåm v aên h oïc tro ng nh aø tröôøng. Cô sôû k hoa ho ïc cuûa vieäc phaân tích taùc pha åm v aên hoïc trong nhaø tröôøn g la ø vai troø chuû theå caûm thuï cuûa ho ïc sinh. Kh oâng coù no ã löïc va än ño äng cuûa nhöõng “nhaân toá beân trong” ch uû theå h oïc sinh, thì kh oâng theå coù quaù trình ca ûm thuï thö ïc söï, töï giaùc, töï nhie ân . Hôn b aát cöù hoaït ño äng nhaän thö ùc na øo, tron g lón h vö ïc vaên h oïc ngh eä thu aät, tín h chuû qua n cuûa caûm thuï laø ña ëc trön g cô b aûn cuûa nha än thöùc tha åm myõ ôû chu û theå, d o ñ où tron g quaù trình da ïy ho ïc taùc phaåm vaên hoïc, ne áu chöa co ù sö ï ca ûm thuï töï gia ùc, coù yù thöùc vaø saùng taïo cuûa h oïc sinh thì chöa theå coù qu aù trình pha ân tích taùc ph aåm vaên ho ïc thöïc söï. Söï thaøn h coâng cuûa moãi giôø hoïc, phuï thuoäc vaø lao ñoän g cuûa h oïc sinh tre ân lôùp va ø moãi baøi hoïc treân lôùp bao giô ø cu õn g laø co âng trình lao ño äng taäp th eå, tro ng ñ où gia ùo v ieân ñ ònh höôùn g toå chö ùc, hoïc sinh tích cöïc thöïc h ieän n hieäm vuï do giaùo vieân ñeà ra moät ca ùch sa ùn g taïo , ñoäc laäp. Theo ñoù, daïy ho ïc ne âu va án ñeà p huø hô ïp vô ùi yeâu caàu khô i daäy tính tích cöïc, ch uû ño än g, saùn g taïo cuûa hoïc sinh tro ng giôø ph aân tích taùc pha åm vaên h oïc. Khaùc vô ùi ca ùch daïy hoïc truy eàn thoáng , da ïy ho ïc n eâu v aán ñeà khoâng laáy phöông thö ùc truyeàn thuï la øm chính , ma ø caùi ch ính laø to å chöùc höôùng daãn ñeå h oïc sinh tìm toøi, pha ùt hieän. Vôùi p höông thöùc to å chö ùc na øy, da ïy ho ïc ne âu va án ñeà ñaõ laøm thay ñoåi v ò trí, va i troø cu ûa tha ày cu õng n hö cuûa tro ø, thaày kho âng coøn giöõ vai troø trun g taâm vaø troø kh oâng coøn laø ñoái töôïng th uï ñoäng ma ø trô û thaønh chu û theå nhaän thöùc. Va ø trong qua ù trình daïy – ho ïc, tín h ñoäc laäp vaø tích cöïc nha än thöùc cuûa hoïc sinh seõ ñöô ïc hình tha ønh vaø cuûng coá neáu gia ùo vie ân bieát kh eùo l eùo x aùc ñònh tính chaát, m öùc ñoä k hoù khaên cuûa töøn g b aøi, bieát höô ùng h oa ït ñoän g tö duy cuûa ho ïc sinh vaøo vieäc gia ûi quyeát n höõn g nh ieäm vuï muoân hình muoân ve û vaø lieân heä nh au moät caùch loâg íc. Nh ôø ño ù giaùo vieân ño än g v ieân ñ öôïc söï no ã löïc veà tin h thaàn, theå löïc cu ûa hoïc sinh, töø ñoù, quaù trình h oïc taäp cuûa ho ïc sinh trô û thaønh qua ù trình lie ân tuïc k haéc phu ïc nh öõng kho ù khaên ñ eå chieám lónh nh öõng tri thö ùc, tìm toøi, saùng taïo . Daïy h oïc n eâu vaán ñeà laø h oaït ñ oäng da ïy hoïc saùng taïo, döïa vaøo quy luaät cuûa tö duy, ñaëc bieät laø tö du y saùng taïo vaø nguyeân taéc lónh hoäi k ieán thöùc – kieán thöùc seõ ñöôïc lónh ho äi vöõn g chaéc ne áu ng öôøi ho ïc coù traûi q ua suy ngh ó, co ù vöô ït qua kho ù kha ên ñe å tìm k ieám. Bôûi leõ “con ngöôøi caøng nhaän thöùc saâu saéc yù nghóa cuûa nhieäm vuï thì hoï caøng haêng haùi, tích cöïc thöïc hieän”[4, tr.45 ]. Keát qu aû ng hieân cö ùu taâm lyù ho ïc cuõng ch æ ra raèng tính tích cöïc cuûa tö du y la ø cô sô û cuûa hoaït ño än g nh aän thöùc, laø moät k ích thích qu an tro ïn g nh aát cuûa hö ùng thuù hoïc taäp. Trong giaùo du ïc, g iaùo v ieân ph aûi da ïy cho h oïc sinh bieát caùch suy ngh ó, laøm ch o caùc e m vu i söôùng khi nha än tha áy nh öõng tieán bo ä cu ûa mình ve à ma ët trí tueä, vì ñ aây laø maáu ch oát ñe å cu ûn g coá hö ùng thuù nh aän thöùc. “Höùng thuù nhaän thöùc khoâng nhöõng laø tieán ñeà maø coøn laø keát quaû cuûa tính tích cöïc nhaän thöùc cuûa hoïc sinh”[4, tr.53], ho aït ño äng n haän thöùc neáu kho âng coù höùng thuù thì seõ k hoân g coù kích thích ca àn thie át ñ eå ph aùt trieån tö du y tích cöïc cu ûa ho ïc sinh. Bieän p haùp ñeå k ích thích tín h tích cöïc cuûa hoa ït ñoän g trí tueä laø taïo ra tình h uoán g coù vaán ñe à. Tình huoáng ñoù buoäc ho ïc sinh phaûi tìm toøi n höõn g mo ái lieân heä, nhö õng ng uye ân nh aân phuï thuo äc giöõa caùc hieän töôïn g. Höùn g thuù naøy ñöô ïc cuûng co á va ø pha ùt trieån tröôùc heát laø n hôø ô û ca ùi môùi laï, laøm cho h oïc sinh ngaïc nhieân, laøm tri thöùc hoïc sinh p hon g p huù, laøm th ay ñoåi nh öõng bieåu töôïng tröô ùc kia ña õ coù trong h oïc sinh va ø noù ñö ôïc cuûn g coá khi nhö õn g tri thöùc v öøa thu nh aän ñöôïc bieán thaøn h ch ìa k hoa ù ñeå hieåu ca ùi môùi. Ñu ùn g nhö Rubinxten coù noùi “yeáu toá ñaàu tieân cuûa quaù trình tö duy thöôøng laø tình huoáng coù vaán ñeà. Con ngöôøi baét ñaàu tö duy khi coù nhu caàu hieåu bieát moät caùi gì ñoù” vaø “tö duy thöôøng baét ñaàu töø moät vaán ñeà hay moät caâu hoûi, töø söï ngaïc nhieân hay söï thaéc maéc, töø söï maâu thuaãn. Tình huoáng coù vaán ñeà nhö theá coù taùc duïng loâi cuoán caù nhaân vaøo quaù trình tö duy”. [35, tr.347]. Ñeå co ù theå phaùt h uy ñöôïc kha û naên g saùng taïo cuûa hoïc sinh, tro ng daïy h oïc neâu v aán ñeà, kie án thöùc kh oâng ñöa ñe án dö ôùi hình thöùc coù sa ün ma ø tho ân g q ua nhöõng tìn h huoáng co ù vaán ñeà. Giaûi quyeát tình hu oáng coù vaán ñe à laø ñie àu kieän ñeå p haùt huy tính chuû ñoäng, tích cöïc cu ûa ch uû theå nha än thöùc ño àng thôøi laø caùch thöùc ñ eå phaùt trieån tie àm na êng saùn g taïo ôû chuû theå. Qua ù trình g iaûi q uye át tình huo áng coù va án ñe à ña õ theå h ieän ñuùng con ñöôøng vaø ba ûn chaát cuûa hoa ït ño äng sa ùn g ta ïo. Ñeå taïo ra tình huo áng coù va án ñe à, ca àn ph aûi xa ây döïn g ñö ôïc moät heä thoán g caâu hoûi ne âu va án ñeà, gôïi môû cho ho ïc sinh nhö õng ma âu thu aãn giö õa nhö õng kieán thöùc cu õ v aø kieán thöùc môùi ñe å hoïc sinh suy ngh ó tìm toøi ca ùch g iaûi qu yeát v aán ñe à. Kh i chu û theå ho ïc sinh ô û tra ïng thaùi taâm lyù “coù vaán ñeà”, caâu h oûi ñaõ trôû thaønh ñoái töôïng n haän thöùc co ù y ù thöùc. Luùc ñ où vaán ñeà cu ûa ca âu ho ûi ñöô ïc chuy eån hoaù tha ønh vaán ñeà cuûa b aûn tha ân, do ñoù chuû theå coù n hu caàu g iaûi quyeát va án ñe à cuûa caâu hoûi nh ö gia ûi quy eát va án ñeà cuûa baûn tha ân. Do giaûi quy eát nh u caàu, neân ch uû th eå tích cöïc vaän du ïng h ieåu bieát vaøo hoa ït ñoän g tö duy. Nhö v aäy, phö ông pha ùp da ïy – ho ïc n eâu v aán ñeà ña õ ra ñôøi döïa tre ân nh öõng cô sô û cuûa taâm lyù – giaùo du ïc ho ïc, ma ø ñieåm cô baûn nhaát laø vai troø caûm thuï tích cöïc, chuû ñoäng cuûa hoïc sinh trong quaù trình hoïc taäp. 1.2.1.2. Cô sôû lyù luaän v aên ho ïc: Laø moät trong nhö õng phöông p haùp daïy – hoïc cuûa boä moân va ên tron g nh aø tröôøn g ph oå tho âng, daïy ho ïc n eâu vaán ñ eà co ù moái qua n he ä bieän chöùng vôùi lyù lua än va ên ho ïc. Nhö õng quan nieäm ve à pha ân tích ne âu va án ñeà tro ng da ïy ho ïc va ên ne áu kho âng xuaát p haùt töø moái quan h eä no äi d ung vaø h ình th öùc, boä ph aän v aø chænh theå cuûa taùc phaåm va ên ho ïc ñe àu k hoâng thoaû ña ùng. Caùc nha ø ngh ieân cöùu ñaõ laøm sa ùn g toû k ha û naên g xaây d öïng tình huoáng coù vaán ñeà v aø heä thoáng vaán ñeà tro ng caùc kh aâu cuûa quaù trình caûm thuï taùc p haåm . Ñoù laø söï chuù yù ñe án ca ùc moái quan heä trong taùc phaåm : quan h eä giöõa noäi dung va ø hình thöùc, boä p haän vaø chænh theå, cu ï theå v aø kh aùi qu aùt, ñaây chín h laø ba moái quan heä cô b aûn tro ng vieäc tri giaùc taùc phaåm . Taùc phaåm vaên hoïc va ãn ñöôïc hieåu nhö mo ät heä thoáng caáu truùc nh ieàu taàng lôùp. Con ñöôøng tieáp caän va ø tieáp nhaän taùc pha åm b ao g iôø cuõng laø mo ät qua ù trình ñ i töø n höõn g ky ù hieäu ngo ân töø, töø aâm thanh, nh òp ñieäu , töø töø vöïn g-ngö õ p ha ùp , ñeán ñ eà taøi, ch uû ñeà tö töôûng, tìn h ca ûm. Tieáp n haän taùc phaåm kh oâng theå chæ döøng laïi ôû lôùp voû a âm thanh, lôùp yù; l ónh h oäi h ình töôïng va ên ho ïc khoâng theå chæ dö øn g laïi ôû mö ùc n haän thöùc b eà ma ët, hay n oùi caùch k haùc, chæ m ôùi th aáy phieán dieän ma ët phaûn aùnh maø kho âng tha áy noäi du ng b ieåu h ieän, pha àn taâm ho àn , tìn h caûm cuûa nha ø vaên qua no äi dung phaûn aùnh . No äi du ng tö töôûng cu ûa taùc pha åm laø noäi du ng tö töô ûn g caûm x uùc h oaù. Vaø moät taùc ph aåm vaên h oïc tro ng n haø tröô øng b ao g iôø cuõng ñ aët tro ng h eä thoán g gaén b où bôûi b a thaønh toá: no äi dung tö töôûng ca ûm xu ùc h oaù cuûa taùc phaåm, taâm hoàn cuûa g iaùo v ieân vaø taâm hoàn cu ûa hoïc sinh. M oät taùc pha åm va ên ho ïc thöïc söï ñe án vôùi b aïn ñoïc laø moät taùc p haåm ñaõ ñ öôïc baïn ñoïc nha än thö ùc moät ca ùch khaùch qu an , cuï theå, roõ raøng noäi dung kha ùch q uan cu ûa hình töôïng do nha ø vaên xaây döïng neân v aø treân cô sôû ño ù laïi nh aän thöùc theo vo án so áng cuûa ba ûn tha ân hoïc sinh. Ñaây laø h ai phöông die än cu ûa qua ù trình lón h hoäi taùc ph aåm vaên hoïc moät ca ùch töï nhieân, nhua àn nhuye ãn töø söï ch uye ån hoaù noäi d ung kha ùch q uan tha ønh chaát löôïng tình caûm cuûa baûn tha ân ngö ôøi ño ïc. Ph öôn g ph aùp daïy h oïc neâu vaán ñ eà pha ûi ca àn ch uù yù ñe án ña ëc ñ ieåm naøy . Taùc pha åm v aên h oïc k hoân g chæ laø p höô ng tieän p haûn aùnh maø coøn laø ñoái töôïng nhaän thöùc thaãm myõ cuûa ba ûn tha ân chuû the å. Taùc pha åm va ên hoïc ñe án vôùi b aïn ñoïc k hoâng pha ûi ch æ laø moät moái q uan heä ñô n phöô ng moät chie àu , ba ïn ñ oïc cuõng khoâng ñoùn g v ai tro ø thuï ñ oäng ma ø taùc pha åm ñöôïc xem xe ùt töø ha i do øng ngöô ïc chieàu nh au: moät doøn g la ø taùc ñoän g cuûa taùc phaåm ñe án baïn ñoïc vaø moät doøng laø b aïn ño ïc, v ôùi tö caùch nhö mo ät chuû theå saùng taïo, taùc ño än g la ïi taùc phaåm. Taùc pha åm bao giôø cuõng laø moät he ä thoán g ñ oäng vaø do ñoù tron g q uaù trình tieáp caän taùc phaåm, ngöô øi ño ïc khoâng coøn la ø khaùch the å thuï ño äng maø laø moät chuû theå coù yù thöùc, moät chuû theå ño àng saùng taïo. Ca ûm thu ï laø moät qua ù trình g iuùp ho ïc sinh töï gia ùc, höùng thuù tìm hieåu taùc pha åm ñe å ñöa taùc p ha åm ñi tro ïn voøn g ñô øi cu ûa noù. Nh ieäm vu ï cuûa n göô øi giaùo vieân laø pha ûi naém vöõng ñaëc ñieåm cuûa hoïc sinh, ño àng thôøi phaûi bieát caùch toå chöùc, khe âu gô ïi ngu oàn caûm h öùng rung ñoäng theo höô ùng chu ù y ù tôùi hoaït ño äng b eân tron g cuûa töøng caù theå cu ûa hoïc sinh. Moät taùc p haåm va ên ho ïc na øo cuõng bao goàm ba thaøn h phaàn: söï k ieän, kha ùi qua ùt, tie àm va ên ba ûn . Caùi no ùi ra v aø caùi khoâng noùi ra, caùi p haûn aùnh va ø caùi bieåu hie än , caùi k haùch q uan va ø ca ùi chuû quan kho âng ph aûi caân b aèng deã nhaän ñ ònh . Caùi kh où tron g tieáp nha än laø tìm ra ñ öôïc ca ùi tieàm a ån tron g va ên ba ûn, va ø chính ô û ñ ieåm naøy taïo ra khoaûng caùch thò sai. Nhö chu ùng ta ñeàu bieát taùc p haåm vaên hoïc ñöô ïc xa ây dö ïng thoâng qua hình töô ïng vaên chöô ng , ma ng tín h ph i va ät theå, ñöôïc xa ây dö ïng thoâng qua kí hieäu ngoân ngö õ, na êng löïc h ö caáu, töô ûn g tö ôïng , the å hieän lyù töôûng tha ãm myõ-xaõ hoäi cuûa nha ø va ên. Do ño ù taùc p haåm vaên h oïc man g tính ña nghóa , coù nhö õng taùc phaåm maø ch ính b aûn thaân ta ùc giaû cu õng chöa giaûi maõ ñö ôïc h eát (hie än töô ïn g vo â thöùc trong sa ùng taùc). Taùc phaåm caøng xua át sa éc thì maõ soá caøng khoù h ieåu, caøng ña nghóa , ba ûn tha ân taùc pha åm mô û ra nhieàu xu theá, n hieàu chieàu höôùng tieáp caän khaùc nhau. Trong nhieàu taùc phaåm vaên hoïc (nhaát laø nhö õn g taùc phaåm hay) cuõng coù nhö õn g chi tie át lòch sö û cuï theå nhö ng n où ña õ vöô ït qua thôøi g ian , kha ùi qua ùt toa øn nha ân loaïi, do ñoù noù mô û roäng chaân trô øi ch o söï tieáp nha än. Khi phaân tích h ay g iaûng da ïy moät taùc phaåm , gia ùo vieân phaûi laøm sa o xo aù bo û ñ öôïc ng aên caùch giöõa ñieàu nha ø vaên muo án no ùi vôùi ñ ieàu hoïc sinh thu n ha än ñöô ïc theo voán soáng , voán k inh n ghie äm va ø theo taâm tra ïn g chuû qu an cuûa mình. Ño ù laø sö ï x oaù b oû lieân töôûng taûn ma ïn ôû ho ïc sinh v aø ñònh höô ùng lie ân töôûng va øo ch uû ñieåm maø nhaø va ên ñònh göûi g aém ñe án ng öôøi ño ïc. Nhö va äy , qu aù trình da ïy ho ïc v aên tro ng nhaø trö ôøng thöïc söï laø moät hoaït ñoäng reøn luyeän ngöôøi ho ïc sinh bieát suy n ghó vaø töï bo äc lo ä suy n ghó ñoù. Ñeå thuùc ñaåy h oaït ñ oäng trí tueä cuûa baûn thaân töøn g ho ïc sinh, p haûi coù sö ï taùc ño äng ba èng moät heä thoáng n höõng thao taùc, nhö õng bieän ph aùp laøm ch o nh öõng hoaït ñoäng ñ öôïc vaät cha át h oaù. Giôø d aïy nh öõng taùc phaåm vaên hoïc nha át thieát laø m oät q uaù trình ñ öôïc thie át ke á baèng moät he ä thoán g thao taùc ñeå ho ïc sinh thöïc sö ï coù ñ öôïc sö ï hoa ït ñoäng trí tueä. Ho ïc sinh töøng b öôùc tri giaùc ng oân ng öõ, aâm tha nh ñe án ho ài öùc, töôûn g töôïng, so saùnh , pha ân tích, k ha ùi qua ùt theo con ñ öôøng ca ûm x uùc h oa ù phu ø hôïp vôùi qu y lu aät caûm thuï vaên ch öôn g. Taùc ph aåm vaên h oïc laø moät ch ænh theå b ao g oàm hai maët n oäi du ng vaø h ình thöùc. Qu an heä noäi du ng- hình th öùc, va ø chænh theå - b oä phaän laø ha i bình dieän thoáng nhaát cuûa ta ùc p haåm , ta ïo ï tha øn h to å chöùc vaø ho aït ño äng cuûa noù. Chæ coù theå phaân tích ñ öôïc qua n he ä noäi dung - hình thöùc treân cô sôû phaân b ieät ñö ôïc boä ph aän - chænh theå va ø sö ï pha än ch ia boä pha än - ch ænh theå phaûi döïa vaøo sö ï pha ân ñoa ïn cuûa caáu truùc h ình thöùc - noäi dun g. Trong phaân tích noäi dun g, p haân tích bo ä pha än ha y ñ ieåm sa ùng ra át de ã taïo ra n höõng “tình huoáng coù vaán ñeà”. Ma ët kha ùc, ñaët ta ùc p haåm trong moái qu an heä boä phaän – chænh theå laø ñænh ñieåm cuûa heä thoáng vaán ñeà. Nhö v aäy, da ïy ho ïc n eâu vaán ñeà trong p haân tích, g iaûng daïy va ên ho ïc p haûi x ua át pha ùt töø ñaëc ñieåm cuûa taùc phaåm vaên hoïc vaø ñaëc ñieåm cuûa caûm thuï ngheä thuaät. 1.2.2. “Vaán ñeà” vaø “tình huoáng coù vaán ñeà” trong q uaù tr ình ph aân tíc h taùc phaåm vaên hoïc: Vaán ñ eà tron g ph aân tích taùc pha åm va ên h oïc laø ma âu thuaãn g iöõa tri thöùc va ên ho ïc, p hö ông thöùc ph aân tích, caét ng hóa , bình gia ù taùc p haåm ñaõ coù ôû ho ïc sinh vôùi caùc giaù trò n oäi dun g, tö töôûng va ø giaù trò tha åm myõ caàn t ìm h ieåu cuûa taùc phaåm. Moïi taùc phaåm vaên hoïc ñ eàu toàn taïi hai ma ët: no äi d ung vaø h ình thöùc. Kh i theå h ieän noäi dung, n haø va ên ta ùi hieän hie än thö ïc roài pha ùn xe ùt noù, ch ính ñ ieàu naøy taïo ra yù n ghóa mô ùi ch o ta ùc p haåm . Do va äy, ng heä thuaät laø moät hình thö ùc hoaït ño äng tö töôûng , ña ïo ñöùc cu ûa co n ngöôøi. Sö ï pha ùn xeùt cuûa n haø va ên ch æ ña ït ñöô ïc yù n ghóa môùi khi noù phu ø hôïp vôùi caùc hình thöùc taùi h ieän v aø gia ûi thích hie än thöïc ma ø ch æ rieâng nha ø va ên mô ùi taïo laäp ra ñöô ïc. Kho âng phaûi b aát cöù söï xa ùc laäp qu an heä n oïâi dung-hình thöùc n aøo k hi tri giaùc hình tö ôïng ñeàøu gaëp pha ûi “tình huoáng coù vaán ñeà” ma ø “tình huoáng coù vaán ñeà” chæ xu aát h ieän k hi chuû theå tie áp nh aän ñ ang tri gia ùc g aëp khoù k haên trong ca ûm thuï, va ø neáu vöô ït ñöô ïc kh où kha ên ño ù thì se õ tri giaùc ôû moät ñ ieåm, ô û moät maûng h ay ô û moät chænh theå seõ ñöôïc h oaøn chænh theâm. Ñoù l aø kh i: + Moät saùng taïo ñoäc ñaùo veà hình thöùc taïo ne ân nhö õng chie àu höô ùng khaùi quaùt k haùc nha u ve à noäi du ng maø hoïc sinh chö a b ieát ne ân khaúng ñònh theo höô ùng naøo. + Hoïc sinh p haûi pha ân tích moät hình thöùc maø y ù ngh óa khaùi q uaùt cuûa no ù laïi ma âu thuaãn vôùi trieát lyù nh aân vaên cu ûa taùc giaû. + Hoïc sinh ph aûi ño ái chieáu nh öõng sö ï k eát hô ïp khaùc n hau cu ûa no äi dung va ø hình thöùc cu ûa ca ùc taùc gia û kh aùc nhau v eà cuøng moät ñeà ta øi. Nhöõn g tình huoáng coù vaán ñeà co ù theå b ieán thaønh vaán ñeà tron g ph aân tích taùc pha åm va ên ho ïc k hi ho ïc sinh nha än ra tron g ta ùc p haåm vaên hoïc ñoù coù moät tình huo áng, moät vaán ñeà, moät taâm traïng co ù lieân qu an ñeán su y n ghó hay rung ño än g cuûa mình. Ta ùc phaåm vaên ho ïc na øo cuõng co ù va án ñe à nhö ng kho ân g ph aûi ba át cö ù v aán ñ eà na øo cu õng töï nhie ân trôû tha ønh tình huoáng coù vaán ñeà ñoái v ôùi ch uû theå hoïc sinh . Do ño ù trong phaân tích, giaûn g da ïy taùc phaåm vaên hoïc, gia ùo vieân caàn p haûi löïa cho ïn va án ñe à vaø n eâu va án ñe à phuø hôïp vô ùi trình ñoä cuûa ho ïc sinh. Tron g giôø pha ân tích t aùc pha åm va ên ho ïc, caùc vaán ñeà ñ öôïc xa ây dö ïn g tö ø böô ùc x aùc ñònh chuû ñe à, ph aân tích ñ ieåm saùn g thaåm myõ, toång h ôïp söï phaân tích töøng bo ä pha än ñe án vie äc k eát hô ïp söï khaùi quaùt h oa ù hình töôïng vaø k haùi q uaùt hoaù chu û ñeà. Tron g qu aù trình na øy, döôùi söï toå chö ùc, ñ ònh h öôùng cuûa giaùo vieân, vaán ñeà daàn d aàn ñ öôïc hình thaøn h ôû ho ïc sinh, ñ oøi hoûi caùc em ph aûi suy nghó, tìm toøi, toång hô ïp, kh aùi quaùt vo án tri thöùc, k inh n ghie äm ba ûn tha ân ñe å giaûi q uye át. Ñe å laøm ñ öôïc ñieàu naøy, ng öôøi gia ùo v ieân p haûi xaây döïng moät heä thoáng caâu hoûi neâu vaán ñeà. Caâu h oûi ne âu va án ñe à ñaët ra töø vaán ñeà cu ûa taùc phaåm. Caâu hoûi chö ùa dö ïng maâu thuaãn (giöõa ca ùi ñaõ bieát va ø ca ùi chöa b ieát) taïo ne ân ñö ôïc tình huo áng coù v aán ñ eà ño àng t hôøi k ính thích ñö ôïc tính tích cöïc, chuû ño äng vaø pha ùt huy tö d uy saùng taïo tro ng h oaït ñ oäng ca ûm thuï vaên h oïc cuûa hoïc sinh. Caâu hoûi ph uø hô ïp vôùi taàm ño ùn nh aän cuûa ho ïc sinh va ø ñöô ïc hoïc sinh ñoùn n haän moät ca ùch coù yù thöùc. Ñeå taïo ra caâu ho ûi n eâu va án ñeà, ñieàu quan troïng nha át laø pha ûi phaùt hieän truùng v aán ñe à cuûa taùc ph aåm. Thaät k hoân g de ã daøng ña ët caâu hoûi n eáu g iaùo v ieân chöa hieåu tha áu ña ùo taùc ph aåm vaên h oïc vaø ño ái töôïng ho ïc sinh. Hieåu taùc ph aåm laø hieåu ca áu taïo cu ûa va ên ba ûn ngheä thua ät, hieåu ca ùc ña ïi löôïng ng heä thuaät v aø phöông thöùc trình baøy , ñoàn g thô øi hieåu nhö õng a ûnh hö ôûng cu ûa thôøi ñ aïi ño ái vôùi taùc ph aåm. Hieåu taùc pha åm coøn laø hieåu nhö õng ño ùng goùp cuûa taùc g iaû ve à maët ñeà taøi, chu û ñeà, tö töôûng. Coù hieåu taùc pha åm va ø hieåu nhö õng ha ïn cheá tron g caûm th uï va ên hoïc cu ûa ho ïc sinh , giaùo vieân môùi ph aùt h ieän ñ öôïc nhö õng chi tieát coù khaû naêng trôû tha ønh vaán ñeà taùc pha åm va ø laø tình huoáng tie áp nhaän cuûa hoïc sinh. Vaán ñeà ñöô ïc ne âu leân trong pha ân tích taùc phaåm vaên hoïc kho âng p ha ûi töø yù ñònh chuû q ua n cuûa giaùo vieân ma ø vaán ñeà p haûi ñ öôïc ña ët ra töø h ai nh aân toá bieän ch öùng: moät laø baûn thaân taùc pha åm va ên ho ïc coù nhie àu aån soá caàn g iaûi maõ veà noäi dung va ø hình thöùc, ha i laø kh où kha ên vöôùng maéc naûy sinh töø taàm ñoùn nhaän cuûa h oïc sinh k hi tieáp n haän ta ùc phaåm. Nhö õng trôû ng aïi naøy ñ öa ñeán nh öõng tìn h hu oáng kha ùc n ha u trong q uaù trình daïy – hoïc taùc p haåm va ên ho ïc ôû nha ø tröôøng p hoå th oâng . Taùc phaåm vaên hoïc naøo cu õng toàn taïi theo nhöõng loaïi theå rie ân g. Ôû theå töï söï, vaán ñeà cuûa taùc pha åm ha y tình huoáng tie áp nh aän cuûa hoïc sinh thöô øng laø no äi du ng khaùi qua ùt, tö töôûn g chuû ñ eà, y ù ngh óa ta ùc ph aåm h oa ëc tín h hieäu quaû cu ûa ng heä thuaät taïo tìn h hu oáng , va i troø cuûa tín h caùch. Cuõng co ù khi tính hieäu quaû cuûa lôøi ke å, ca ùch k eå, g iaù trò ng heä thua ät phi loâgic ke át ca áu , ho aëc sö û duïng ch i tieát n hö moät ñieåm saùng tha åm myõ…. Coøn ôû theå tröõ tình , vaán ñeà thuoäc tình h uoáng tie áp nhaän cuûa h oïc sinh laø noäi du ng caûm xuùc, g iaù trò cu ûa ca ùc hình thöùc ngh eä thuaät ngo ân töø, gioïng ñieäu, nh òp ñieäu hoa ëc hình töôïng thô, ca ùc hình t höùc tu töø töø ngöõ …. Ngoa øi ra, nh ieàu k hi söï tha ønh coâng vaø haïn cheá v eà tö töôûng n ghe ä thua ät taùc pha åm cu õng laø nhö õn g tìn h huo áng tie áp nha än cu ûa hoïc sinh. Khi na ém ñöôïc caùc vaán ñeà cuûa taùc pha åm, giaùo vieân se õ ñaët ñö ôïc ca âu ho ûi neâu vaán ñeà trong giôø pha ân tích ta ùc p haåm va ên ho ïc. Naém truùng ñöôïc vaán ñeà ñ aët ra töø taùc phaåm va ên ho ïc va ø k haû naêng tieáp nhaän cuûa h oïc sinh, co ù theå xe m laø b öôùc khô ûi ñ aàu voâ cu øn g qu an tro ïng, coù tính ch aát qu yeát ñ ònh ñ oái vô ùi q uaù trình tieán haønh mo ät giôø da ïy ho ïc taùc phaåm vaên ho ïc th eo phöông ph aùp neâu v aán ñeà. 1.2.3. “Xöû lyù vaán ñeà” tr ong quaù trình phaân tích taùc ph aåm v aên ho ïc: Xaây d öïng ñöôïc he ä thoáng ca ùc vaán ñeà töø caùc tình huo áng coù va án ñe à chæ môùi laø böô ùc ña àu xa ùc ñònh no äi dun g cuûa baøi daïy. Kh i noùi ñeán phö ông ph aùp töùc laø ñi saâu va øo xö û lyù caùc y eáu toá tron g qu an heä cô cheá g iao tieáp: nha ø va ên - gia ùo v ieân - h oïc sinh. Co n ñöôøng thö ïc h ieän daïy hoïc neâu va án ñe à laø q uaù trình xa ây dö ïng vaø g iaûi q uye át mo ät caùch khe ùo le ùo tình huoáng co ù vaán ñeà. Tron g quaù trình pha ân tích taùc p haåm va ên ho ïc, ngöôøi giaùo vieân toå chöùc ch o ho ïc sinh suy n ghó, tìm toøi, laøm vieäc ca ù nhaân, tra o ñ oåi nh oùm, giaûi quy eát nhöõng vaán ñeà do thaày h oa ïc troø n eâu ra…. Qua ñoù caùc e m vö øa na ém vö õng n höõn g kieán thöùc, ky õ naêng, thaùi ñoä, giaù trò… b aèng noå löïc cuûa chính mình. Ngöô øi giaùo vie ân ñoùng vai t ro ø raát q uan troïng, vö øa laø ngö ôøi toå chö ùc, g ôïi ra vaán ñeà, höô ùn g daãn g iaûi qu yeát vaán ñeà ñ aët ra, vö øa laø ngö ôøi troïn g ta øi ño ái vôùi nhö õn g k eát qu aû tìm toøi cu ûa ho ïc sinh . Khi x öû lyù caùc va án ñe à, gia ùo vieân caàn l öu y ù raèng khoâng coù moät p höông pha ùp da ïy hoïc ly ù töô ûn g naøo ña ït möùc hoa øn ha ûo, coù the å a ùp du ïn g ôû moïi nô i, moïi luùc, moïi ño ái töôïng. Do ño ù, ñeå xö û lyù vaán ñe à ñö ôïc toát, g iaùo v ieân ca àn coù söï ph oái hô ïp caùc kieåu neâu vaán ñe à vôùi caùc ph öôn g phaùp, bieän phaùp d aïy ho ïc vaên k ha ùc, n haèm giuùp ho ïc sinh töï neâu vaán ñeà ro ài cu øng g iaùo vieân tìm höô ùng g iaûi q uye át. Coù nh ieàu caùch xöû lyù v aán ñeà tron g giôø daïy taùc pha åm va ên ho ïc, tro ng ñ où chuùng ta caàn löu yù ñe án 3 caùch xö û lyù thöôøng ga ëp sau ña ây kh i gia ûng daïy theo ph öông phaùp naøy : 1.2.3.1. Dieãn g iaûng neâu v aán ñeà: Giaùo v ieân cuøng h oïc sinh ne âu vaán ñ eà roài dieãn gia ûng giaûi quyeát va án ñe à. Tuy ph öông ph aùp d ieãn gia ûng ñ aõ kho âng coøn ph uø hôïp v ôùi ye âu ca àu daïy hoïc vaên hieän na y nhö ng k hoâng co ù nghia õ laø noù ho aøn toaøn maát he át taùc duïng . Co ù theå no ùi, ch uùng ta kh oâng neân xem d ieãn g iaûng nhö moät ph öôn g ph aùp chuû y eáu nhöng cu õng khoâng theå k hoâng söû duïng noù tro ng g iôø da ïy . Ne áu dieãn gia ûng coù ch aát löôïng seõ laøm cho giôø daïy taùc pha åm v aên hoïc ñaäm ch aát va ên chöô ng , ngh eä thuaät. Giôø pha ân tích taùc ph aåm v aên h oïc laø giôø maø tha áy va ø troø cu øng tìm hieåu , cu øng thaåm b ình caùi h ay caùi ñ eïp, chie àu saâu cuûa cuo äc soáng , con ngö ôøi qu a ta ùc phaåm vaên ho ïc. Do vaäy , the o caùch xöû lyù naøy, lôøi d ieãn g iaûng cuûa gia ùo v ieân caàn nga én goïn nh öng phaûi saâu, ñeïp , gô ïi ca ûm, g ôïi ng hó v aø ph aûi ñ öôïc trình baøy tha ät ch aân tha ønh, truyeàn caûm. Quan tro ïng hô n, gia ùo vieân p haûi toå chöùc höô ùn g daãn hoïc sinh cuøn g tham gia dieãn gia ûng ba èng nh öõng ñoa ïn ngaén do hoïc sinh töï chuaån bò ngay taïi lôùp hay ôû nhaø. Giaùo vieân höôùng da ãn, k ieåm tra, ña ùnh g iaù cuï theå, khoâng traøn lan , trieàn mieân. Moãi g iôø ph aân tích vaên hoïc, gia ùo vieân caàn cho ïn ñu ùn g ñ ieåm saùn g thaåm myõ, choïn ñuùn g va án ñe à ñeå bình v aø gô ïi nh öõng lôøi b ình thích ña ùng. 1.2.3.2. Hoûi ñaùp neâu vaán ñeà: Giaùo vieân neâu vaán ñeà ro ài ñieàu kh ieån h oïc sinh g iaûi quye át vaán ñeà, hoa êïc giaùo v ieân toå chöùc ch o ho ïc sinh töï neâu v aán ñ eà vaø ñ ònh höôùng ñeå caùc e m giaûi quy eát va án ñe à. Caâu hoûi cuûa g iaùo v ieân ñ aët ra ph aûi coù tính chaát gôïi m ôû, ñöa hoïc sinh vaøo tình huo áng coù v aán ñ eà, b uoäc ca ùc e m p haûi su y nghó, tìm toøi ñeå giaûi ñaùp caâu hoûi. Tuy thö ïc teá giaûng daïy theo keát q uaû ñ ieàu tra chæ coù 40 %ù gia ùo v ieân ñöôïc ñieàu tra löïa cho ïn phöông ph aùp g ôïi môû laø p höô ng p ha ùp da ïy ho ïc chuû y eáu tro ng g iôø da ïy cuûa mình. Nhön g ña ây laø caùch x öû lyù va án ñe à deã d aøng vaø p hoå b ieán nhaát. Trong ca ùch x öû lyù n aøy, vai troø ch uû theå cu ûa ho ïc sinh ñöô ïc ph aùt hu y ô û möùc toái öu. Kh i tha ày neâu caâu hoûi, moãi h oïc sinh seõ coù moãi ñaùp a ùn rieân g vaø seõ tranh luaän ñe å ba ûo ve ä yù kieán cuûa mình. Gia ùo vieân caàn ñ ònh höô ùng ñeå ñ i ñe án söï th oáng nha át cuoái cuøng . Xöû lyù vaán ñeà baèng ca ùch hoûi - ñaùp , gia ùo v ieân g aàn guûi h oïc sinh, naém ñöô ïc ta âm tö, nguye än voïng vaø tín h caùch cu ûa töøng em. Nhôø ñ où giaùo v ieân coù ñ ieàu k ieän n aâng ñôõ h oïc sinh y eáu k eùm, khuyeán khích ho ïc sinh khaù, g ioûi v aø ho ïc sinh coù ñieàu kieän toái öu ñeå pha ùt huy khaû na êng sa ùng ta ïo cuûa mình. 1.2.3.3. Töï ho ïc neâu va án ñeà: Hoïc sinh töï ne âu va án ñeà v aø gia ûi quye át vaán ñeà maø kho âng coù söï ch æ ñaïo tröïc tieáp cuûa giaùo vieân. Vaán ñeà ôû ña ây coù theå naûy sinh tron g q uaù trình soa ïn ba øi, qua ù trình tieáp xuùc ban ña àu vô ùi taùc pha åm. Hoaêïc laø nhöõng v aán ñeà do gia ùo v ieân g ôïi ra treân lôùp ñ eå ho ïc sinh ve à nha ø suy nghó. Vôùi caùch xö û lyù na øy, ñ oøi ho ûi ho ïc sinh pha ûi coù tính saùng taïo, ñoäc laäp cao, phaûi töï mình tìm toøi, suy ng hó ñeå gia ûi quy eát vaán ñ eà. Khi g iaûi quye át vaán ñeà theo caùch n aøy, hoïc sinh seõ daàn daàn hình tha ønh va ø re øn luyeän moät na ên g löïc, moät thoùi quen toát – ñoù laø thoùi quen , laø na êng löïc töï ho ïc, töï nghi eân cöùu, k hoân g nhöõng chæ ñe å ho ïc toát khi co øn ôû nhaø tröôøng ma ø coøn ñe å töï hoïc su oát cuoäc ñô øi sau naøy. Ñaây laø ca ùch x öû lyù vaán ñ eà co ù vai tro ø tích cö ïc go ùp ph aàn hoaøn thaøn h nh ieäm v uï ña øo taïo con ngöôøi môùi cu ûa gia ùo duïc. Vaø ñaây cuõn g laø moät gia ûi pha ùp höõu h ieäu ñ eå khaéc p huïc sö ï haïn che á thôøi gia n treân lôùp -mo ät trong n höõn g khoù kha ên lôùn n haát maø caùc g iaùo v ieân thöôøng gaëp pha ûi k hi va än du ïn g ph öôn g ph aùp da ïy ho ïc hieän ñaïi v aøo giôø daïy (70% gia ùo vieân ñöô ïc ñieàu tra maéc p haûi khoù kh aên na øy). Ñeå pha ùt huy heát taùc du ïng cuûa caùch xö û lyù naøy , tröôùc khi daïy moät taùc phaåm vaên ho ïc, g iaùo vieân caàn ñ öa ra nhö õng y eâu caàu cu ï theå (ngoa øi nhö õng caâu hoûi tro ng sa ùch g iaùo kho a) ñe å hoïc sinh chu aån bò b aøi ô û nha ø. Vieäc chua ån bò baøi n aøy laø cô sôû laøm naûy sinh n höõng “vaán ñeà” tro ng caùch tie áp nhaän taùc ph aåm cuûa ho ïc sinh va ø buo äc caùc em phaûi töï mình tìm caùch g iaûi quye át noù. Vieäc ñ öa ra ye âu caàu chua ån bò baøi ch o ho ïc sinh (ngoa øi nhö õng caâu h oûi tron g saùch gia ùo khoa) laø raát caàn thieát cho moät giôø da ïy tha ønh coân g, k haéc ph uïc ñöô ïc söï h aïn che á veà thôøi gian treân lôùp, theá nh öng theo ñieàu tra laïi chæ coù 30% giaùo v ieân laøm vieäc na øy. 1.2.4. Vai tr oø, vò trí vaø nhöõng y eâu c aàu ñoái v ôùi ngöôøi g iaùo v ieân tr ong daïy hoïc neâu vaán ñeà: Khi v aän d uïng phöông phaùp daïy hoïc ne âu va án ñ eà, chuùn g ta kho âng t heå h ieåu sa i ve à vai troø, vò trí cuûa ng öôøi giaùo vieân . ÔÛ phöông phaùp daïy hoïc naøy, va i troø cuûa ngöôøi g iaùo v ieân hoa øn toa øn k hoâng bò ha ï tha áp ma ø n göô ïc laïi giaùo vieân coù moät vai tro ø cöïc k yø qua n troïng . Neáu ô û phöô ng phaùp d aïy ho ïc truy eàn thoáng , ngöôøi giaùo vieân ñ oùng vai tro ø laøm tru ng taâm tro ng quaù trình da ïy ho ïc, thì ôû ph öôn g ph aùp n eâu vaán ñeà, giaùo vieân giöõ vai troø chæ ñ aïo trong vieäc löïa ch oïn vaán ñ eà cuõng nhö vieäc daãn daét ho ïc sinh va ._.øi lieäu gia ûng da ïy vaø ña ëc ñ ieåm ñoái töôïng hoïc sinh ñeå löïa choïn vaø v aän duïng ph oái hô ïp nhieàu phö ông pha ùp trong giôø daïy . Cu øng v ôùi dieãn gia ûng, g ôïi môû, tröïc q uan , phö ông pha ùp ne âu va án ñeà ñaõ co ù taùc d uïng lôùn tron g vieäc phaùt trieån trí tueä, reøn l uye än ky õ naêng cho hoïc sinh. Giaùo v ieân ña õ naém ch aéc caùc ñaëc tröng thi phaùp cuûa tru yeän, b ieát va än du ïng ñeå ñöa ra ca ùc va án ñe à vöøa phu ø hôïp vôùi n oäi du ng kieán thöùc gia ûng daïy, vöøa phu ø hôïp vôùi ñ oái töôïng hoïc sin h. Sau kh i neâu ra ca ùc v aán ñe à, ñaët h oïc sinh va øo ca ùc tìn h hu oáng coù v aán ñeà, gia ùo vieân ña õ b ieát va än du ïng ph öôn g phaùp gôïi môû daãn daét h oïc sinh töøng böô ùc tham g ia p haùt h ieän, p haân tích vaø ñaùnh giaù taùc ph aåm. Veà phía hoïc sinh: töø thoùi quen gh i cheùp, ít ho aït ñoäng nay pha ûi ño äng naõo trö ôùc nhö õng vaán ñe à maø g iaùo vieân ña ët ra, do ñoù cuõng co ù nhöõng ho ïc sinh toû ra luùng tuùng , nhöng döô ùi söï daãn d aét, gô ïi môû cuûa giaùo vieân ca ùc e m cuõng ñaõ töøng böôùc gia ûi quyeát ñöôïc vaán ñeà, tuy möùc ñ oä gia ûi quyeát va án ñe à cuûa caùc em coøn haïn che á nhöng k hoâng khí lôùp ho ïc trôû neân soâi ño äng hôn va ø nhö õng kieán thöùc lón h ho äi ñöô ïc tre ân cô sôû gia ûi quyeát va án ñe à se õ laø nhaân toá kích thích loøng ham muo án tìm toøi, kh aùm pha ù ca ùi môùi cu ûa hoïc sinh. Nhön g do haïn che á veà thô øi gian treân lôùp neân pha àn “xöû lyù va án ñe à” chuû yeáu do g iaùo v ieân dieãn gia ûng g iaûi quyeát, hoïc sinh cu õng tham gia tích cöïc vaøo b aøi giaûng nhöng caùc e m chöa ñöô ïc tran h luaän, trình baøy nhöõng su y ng hó cuûa mình m oät caùch da ân chuû. Tuy nhie ân vô ùi n höõn g ñieàu ña õ ñaït ñö ôïc coù theå kha úng ñ ònh k ha û naêng öùng duïng vaø vai troø cuûa phöông pha ùp neâu va án ñeà ño ái v ôùi vieäc daïy h oïc taùc pha åm vaên hoïc tron g nha ø trö ôøng phoå thoâng. KEÁT LUAÄN 1. Phöô ng p haùp daïy hoïc noùi chun g va ø phö ông pha ùp da ïy ho ïc va ên no ùi rieâng laø “moät trong nhöõng thaønh toá quan troïng cuûa quaù trình daïy hoïc. Neáu khoâng coù phöông phaùp hoaït ñoäng phuø hôïp thì seõ khoâng theå thöïc hieän muïc ñích, nhieäm vuï cuûa vieäc daïy vaø hoïc, hoïc sinh khoâng theå naém ñöôïc noäi dung taøi lieäu hoïc taäp ñaõ ñöa ra”[ 1, tr. 65 ]. Baûn cha át cuûa q uaù trình pha ân tích taùc p haåm vaên chöông laø caûm thuï taùc pha åm, töùc laø töï mình k haùm pha ù, ngaãm nghó ñeå thaám thía ca ùi hay , ca ùi ñe ïp cu ûa taùc phaåm . Thoân g qu a g iôø da ïy ho ïc taùc ph aåm vaên hoïc, g iaùo v ieân pha ûi ñònh hö ôùng ch o hoïc sinh phaân tích taùc ph aåm, phöông phaùp laøm ba øi ngh ò luaän vaên hoïc, reøn luyeän b oä oùc, phöông pha ùp suy n ghó vaø phöôn g ph aùp va än du ïng kieán thöùc. 2. Töø nh öõng yeâu caàu veà p höông pha ùp da ïy ho ïc v aên, ñaëc bieät laø phöông phaùp phaân tích taùc ph aåm v aên hoïc, ta thaáy neâu vaán ñ eà laø moät phöông phaùp g iaûng da ïy öu vieät, h ieäu q ua û cuûa noù ñ aùp öùn g ye âu ca àu ve à ñoåi môùi p höô ng p haùp daïy hoïc va ên – taïo höùng thuù lao ñoäng va ø giaùo duïc tha ùi ñoä saùng taïo trong lao ño äng. Phöôn g pha ùp neâu vaán ñ eà co ù theå vaän duïng vaøo p haân tích, g iaûng daïy taùc ph aåm vaên ho ïc tron g nh aø trö ôøng pha ân tích n oùi chung vaø taùc ph aåm truyeän ngaén lôùp 1 1 noùi rieâng treân cô sôû nhö õng tie àn ñeà coù caên cöù xa ùc ña ùng. Ñoù laø tính “va án ñeà” cu ûa ba ûn tha ân taùc pha åm cuõng nhö kha û naêng tö du y va ø taâm lyù tieáp nhaän vaên hoïc cu ûa ho ïc sinh. Kh i vaän duïn g ph öông ph aùp n eâu va án ñe à vaøo giôø da ïy, nhôø va øo heä thoáng caâu h oûi ne âu vaán ñeà, giaùo vieân vö øa co ù p höông tie än ñe å toå chö ùc caùc tình hu oáng hoïc taäp, vöøa coù k haû n aêng ñònh höô ùng, daãn daét h oïc sinh tìm toøi, kh aùm pha ù caùc bieän ph aùp ng heä thuaät cuõng nhö noäi dung, tö töôûng, chuû ñ eà cu ûa taùc pha åm; taïo ra tình huo áng ñe å kích thích tín h tích cö ïc, ñ oäc laäp suy ngh ó cuûa hoïc sinh. Va än duïn g ph öông phaùp n eâu vaán ñeà vaøo vieäc ph aân tích, gia ûng da ïy taùc p haåm vaên hoïc kh oâng nhöõng giuùp h oïc sinh p haùt hieän, na ém baét giaù trò taùc ph aåm, yù ño à ngh eä thuaät cuûa nhaø va ên ma ø coøn p haùt trie ån nhaân ca ùch, trí tueä vaø tính naêng ño äng, sa ùn g taïo ôû ho ïc sinh . Vì vaäy co ù theå n oùi ph öông phaùp daïy hoïc neâu va án ñeà laø mo ät bieän pha ùp hö õu hieäu, ph uø hô ïp vô ùi noäi dun g, y eâu caàu ñoåi m ôùi phöông p haùp da ïy ho ïc vaên theo h öô ùn g phaùt huy tính sa ùng taïo , tho ùi quen tö du y ñ oäc laäp cuûa ho ïc sinh. 3. Trong nhö õng ñoái töôïng ngh ieân cöùu cu ûa phaân tích taùc phaåm vaên hoïc, truyeän nga én laø moät tron g nh öõng ñ oái töôïng qu an troïng, n ha át laø ca ùc truy eän ng aén tro ng chöô ng trình va ên hoïc lôùp 1 1. Tuy ch ieám soá löôïn g kh oâng nhieàu (4 taùc pha åm) nh öng laïi man g gia ù trò tö töôûng ng heä thua ät vaø giaù trò g iaùo d uïc v aø kh oâng nho û, goùp pha àn bo ài döô õng, pha ùt trieån k haû naêng ca ûm thuï taùc pha åm va ên ho ïc cho hoïc sinh. Khi va än du ïng p höô ng p haùp neâu v aán ñ eà va øo da ïy ho ïc taùc phaåm tru yeän n gaén lôùp 1 1, tröô ùc he át giaùo vieân pha ûi naém thaät vöõng ñaëc ñieåm thi p haùp cuûa ca ùc truy eän n gaén n aøy, ñaëc bieät laø “coát truyeän”, “nhaân vaät” vaø “lôøi keå”. Khi tieán ha ønh giaùo vieân seõ neâu leân caùc v aán ñ eà hoa ëc toå chö ùc, da ãn da ét ho ïc sinh töï neâu vaán ñ eà. Sau ño ù tho âng q ua caùc caâu h oûi gô ïi môû, gia ùo vieân ñònh h öôùng cho ho ïc sinh töï mình gia ûi quy eát vaán ñeà, coát laøm sao khi phaân tích moät truye än ngaén “giaùo vieân caàn giuùp hoïc sinh naém ñöôïc söï phaùt trieån cuûa tình tieát trong taùc phaåm –töùc naém ñöôïc coát truyeän (truyeän baét töø vieäc gì, dieãn bieán ra sao, keát thuùc nhö theá naøo) ñeå töø ñoù caûm thuï saâu saéc taùc phaåm vaø ñaùnh giaù ñuùng nhaân vaät trong taùc phaåm. Beân caïnh ñoù, giaùo vieân caàn giuùp hoïc sinh hieåu ñuùng caùi yù vò trong lôøi keå cuûa ngöôøi keå truyeän”[7, tr.63]. Laøm nhö vaäy laø gia ùo vieân ñaõ b ieát caùch keát hô ïp haøi hoaø, b ieän chöùn g giö õa daïy vaø ho ïc, töùc laø coù söï pho ái h ôïp n hòp n haøng , ca ân ño ái giöõa lao ño äng cuûa gia ùo vieân v aø ho ïc sinh trong quaù trình daïy hoïc. Qua thöïc teá g iaûng daïy, n ha át laø caùc tieát da ïy thöïc nghieäm v öøa qua, n eáu so saùnh vôùi ca ùc ph öôn g phaùp daïy ho ïc kh aùc, phöông pha ùp neâu vaán ñ eà laø con ñö ôøng hieäu q ua û nhaát ñ eå hoïc sinh tha m g ia tích cöïc v aøo baøi hoïc, nh öng ôû nha ø tröôøn g ph oå thoân g, phöông ph aùp naøy k hoân g ph aûi laø ph öôn g ph aùp d aïy h oïc chu û yeáu . Tuy h aàu h eát caùc g iaùo vieân ñeàu thöøa nha än ph öôn g phaùp neâu v aán ñe à coù v ai troø tích cöïc tro ng v ieäc p haùt huy tính saùng taïo, thoùi q uen tö duy ño äc laäp cuûa hoïc sinh (100% g iaùo v ieân ñ öôïc ñieàu tra ñ eàu ñoàng y ù ñieàu naøy ) nhö ng laïi ch æ co ù 20% giaùo vieân ñöôïc ñ ieàu tra laø söû duïng phö ông phaùp neâu vaán ñeà n hieàu nhaát trong g iôø d aïy hoïc taùc phaåm vaên h oïc. Nhö va äy, da ïy hoïc neâu vaán ñe à laø moät ph öôn g phaùp öu vieät nh öng ô û nha ø trö ôøng THPT, ph öôn g ph aùp n aøy mô ùi ch æ laø lyù thuyeát v aø vieäc va än duïng no ù vaøo thöïc teá giaûn g da ïy haøng ng aøy coøn nhieàu kho ù kh aên vaø haïn che á. Qua ñieàu tra caùc giaùo vieân ñe à ca äp ñ eán caùc khoù khaên cuï theå sau : Caâu traû lôøi Soá phieáu % Thô øi gia n d aïy treân lôùp ha ïn cheá. 3 5 70 HS ho ïc y eáu, cha äm tieáp th u. 1 5 30 Chín h vì vaäy, vieäc va än du ïng p höô ng pha ùp ne âu va án ñe à vaøo daïy hoïc taùc ph aåm vaên h oïc ñoøi ho ûi ngö ôøi gia ùo vieân ph aûi bieát keát h ôïp söû d uïng ca ùc phöông phaùp d aïy hoïc k haùc va ø ñoøi hoûi ng öôøi gia ùo v ieân p haûi co ù trình ñoä vaø na êng löïc nha át ñònh. 4. Hieän na y, k hi Boä Giaùo duïc va ø Ña øo taïo ñan g trieån kh ai v ieäc ñ oåi môùi chöô ng trình, saùch gia ùo kh oa vaø ph öôn g phaùp giaûng daïy – h oïc taäp Vaên th ì phö ông pha ùp ne âu va án ñeà laïi caøn g caàn ñö ôïc quan taâm va ø vaän duïng nhieàu hôn v aøo quaù trình daïy h oïc. Tuy nhieân vieäc va än du ïn g phöông ph aùp na øy phaûi co ù moät soá ñieàu caàn chuy eån ñ oåi cho phu ø h ôïp vô ùi chöông trình, saùch gia ùo khoa cuõng nhö caùch thöùc giaûng daïy – hoïc taäp môùi. Cuï theå g iaùo vieân ca àn lö u yù ca ùc va án ñ eà sau: - Chöô ng trình vaø saùch gia ùo khoa môùi ñaûm baûo tieâu chua ån tinh g iaûn, h ieän ñaïi, saùt thöïc tie ãn ; Vieäc da ïy vaø ho ïc phaûi thoâng qu a toå chöùc ca ùc hoa ït ñoän g hoïc taäp cuûa ho ïc sinh: tro ng quaù trình daïy hoïc, ngö ôøi ho ïc- ñoái töôïng cuûa hoaït ñoäng “daïy”, ñ oàng thôøi laø chu û theå cuûa ho aït ño äng “hoïc” –ñöôïc cuo án hu ùt va øo ca ùc h oaït ñoäng hoïc taäp do giaùo vieân toå chöùc va ø chæ ñaïo , ñö ôïc ñ aët v aøo nh öõng tình h uoáng cu ûa ñô øi so áng thöïc teá, ngöôøi ho ïc tröïc tieáp qua n saùt, thaûo luaän, g iaûi quyeát v aán ñe à ñaët ra theo suy ng hó cuûa m ình . Do ño ù, gia ùo v ieân neân ñöa ra nh öõng va án ñe à gaàn guõi vôùi thöïc teá, ña ët va án ñe à maø taùc phaåm ñe à caäp vôùi thöïc teá n goa øi cu oäc soán g vaø ñe å daønh moät thô øi gian nh aát ñònh cho hoïc sinh thaûo luaän giaûi q uye át vaán ñeà, töø ñoù ho ïc sinh seõ p haùt h ieän ra giaù trò tö töôûn g, ng heä thuaät cuõng nh ö giaù trò g iaùo duïc cu ûa ta ùc p haåm . - Chöô ng trình v aø saùch gia ùo kh oa môùi ñ oøi ho ûi tính keá thöøa vaø tín h lieân moân , tích hô ïp. Do ño ù khi va än du ïn g phöông ph aùp ne âu va án ñeà v aøo da ïy ho ïc ca ùc taùc phaåm va ên ho ïc gia ùo vie ân cu õng ph aûi ña ûm ba ûo ñöôïc n höõn g ñie àu na øy. Töùc laø caùc vaán ñeà ñö ôïc ñöa ra trong giôø daïy h oïc pha ûi theå hieän ñöôïc tính k eá thöøa , lieân heä vô ùi nhö õng vaán ñ eà ñaõ gaëp ô û caùc ba øi tröôùc vaø ôû caû caùc lôùp dö ôùi. Cha ún g ha ïn kh i daïy taùc pha åm “Chí Pheøo”, g iaùo v ieân coù theå ñöa ra va án ñe à yeâu caàu hoïc sinh so saùnh vôùi caùc taùc ph aåm ñ aõ ñöô ïc ho ïc ôû lôùp d öôùi n hö taùc phaåm “Taét ñeøn” (Ngoâ Ta át To á), “Böôùc ñöôøng cuøng” (Ng uye ãn Coâng Ho an) ñ eå phaùt hieän ra ca ùi nhìn môùi meõ cuûa Na m Cao khi kha i tha ùc Kieán thöùc baøi hoïc quaù nhieàu. 2 0 40 Khoù p ha ùt hieän ra caùc vaán ñeà trong taùc p ha åm 7 14 Khoù ñ öa ñöô ïc h oïc sinh vaøo tình huoáng coù vaán ñeà . 2 5 50 Khoù xaây döïng ñö ôïc heä thoáng caâu hoûi neâu vaán ñeà. 1 5 30 GV luùng tuùng trong vieäc ñ ieàu khie ån, ñ ònh höô ùn g HS 1 0 20 ñe à taøi ng öôøi n oâng daân . Maët k haùc, caùc v aán ñeà ñö ôïc ñ öa ra tron g giôø daïy cuõn g caàn ñ aûm baûo tín h lie ân moân , töùc caàn tích hôïp caùc kieán thöùc kha ùc. Khi k hai thaùc, gia ûi quye át ca ùc va án ñeà tro ng ta ùc ph aåm vaên hoïc ca àn g aén vôùi v ieäc cun g caáp, boài döô õn g k ieán thöùc Tieáng vie ät, lyù luaän, nghò lua än vaên ho ïc va ø gaén vôùi caùc vaán ñeà ña ng ñ öôïc quan taâm tron g cu oäc so án g. Cha úng h aïn k hi da ïy taùc pha åm “Ñôøi thöøa”, v ôùi va án ñe à bi kònh tinh thaàn cuûa vaên syõ Hoä, moät tro ng n höõng nguye ân nhaân daãn ñ eán bi kòch vô õ moän g vaên chö ông cuûa Hoä laø vôï con, vì “khi ñöùa con naøy chöa kòp lôùn leân, ñöùa khaùc ñaõ voäi ra, maø ñöùa naøo cuõng nhieàu ñeïn, nhieàu saøi, quaáy röùc, khoùc meáu suoát ngaøy ñeâm vaø quanh naêm uoáng thuoác” g iaùo v ieân neân lieân heä ñe án vieäc giaùo d uïc d aân soá v aø ke á hoa ïch hoa ù gia ñình ch o ho ïc sinh. - Chöông trình v aø saùch giaùo khoa môùi ch uù yù h ình thaønh va ø boài d öôõn g na êng löïc töï hoïc cuûa hoïc sinh. Do ñoù, tro ng caùch x öû lyù vaán ñ eà, giaùo v ieân caàn chuù yù ñeán phöông phaùp töï ho ïc neâu vaán ñeà. Ho ïc sinh töï neâu vaán ñeà v aø gia ûi quy eát va án ñe à maø k hoân g coù sö ï ch æ ñaïo tröïc tieáp cuûa g iaùo v ieân. Vaán ñeà ôû ña ây coù theå naûy sinh trong q uaù trình soa ïn b aøi, q uaù trình tieáp xu ùc b an ñ aàu vôùi ta ùc p haåm. Hoaêïc laø nhöõng v aán ñeà do gia ùo v ieân g ôïi ra treân lôùp ñ eå ho ïc sinh veà nha ø suy n ghó. Tö ø nhö õng tha y ño åi k hi va än du ïn g ph öôn g phaùp ne âu vaán ñeà va øo daïy hoïc chö ông trình, saùch giaùo khoa môùi, ta thaáy kh i ñ eà caäp ñ eán da ïy hoïc neâu va án ñeà thì khoâng chæ giô ùi h aïn ôû ph aïm truø phöông pha ùp m aø ño øi hoûi ca ûi taïo noäi dung , ño åi môùi ca ùch thöùc toå chö ùc q uaù trình d aïy vaø ho ïc tro ng moái quan he ä tho áng nhaát vôùi phöông pha ùp daïy h oïc. Ng oaøi ra, cu õn g caàn n oùi theâm raèng, k hoâng co ù phö ông pha ùp da ïy ho ïc n aøo h oaøn toaøn hoa øn ha ûo. Do ñoù d uø ôû giai ñoaïn naøo, ch öông trình, saùc h gia ùo khoa cuõ hay môùi thì vieäc v aän d uïng phö ông phaùp neâu vaán ñeà vaøo daïy hoïc cuõng ca àn linh hoa ït, ca àn thie át pha ûi keát hô ïp vô ùi söï h oã trôï cu ûa ca ùc p höông pha ùp kh aùc vaø kho ân g th eå th ieáu v ai troø ñòn h höôùng , ch æ ña ïo cuûa ngöôøi giaùo v ieân. TAØI LIEÄU THAM KHAÛO 1. Nguy eãn An (1995), Giaùo trình lyù luaän daïy hoïc, ÑH Sö Phaïm. 2. Nguy eãn Ñöùc Aân (19 97), Daïy hoïc giaûng vaên ôû phoå thoâng, Nx b Toån g Hôïp, Ñoàng Tha ùp. 3. Leâ Tö Chæ (1996 ), Ñeå phaân tích truyeän ngaén, Nxb Tre û. 4. Nguy eãn Höõu Chöô ng (1 965 ), Naâng cao hieäu quaû giôø leân lôùp, Nxb Giaùo Duïc, Haø Noäi. 5. Nguy eãn Vaên Daân (2004 ), Phöông phaùp luaän nghieân cöùu vaên hoïc, Nxb Khoa Hoïc Xaõ Hoäi. 6. Tröô ng Dónh (1963), Moät soá kinh nghieäm giaûng daïy vaên hoïc ôû phoå thoâng, Nxb Giaùo Du ïc, Haø Noäi. 7. Traàn Thanh Ñaïm (19780, Vaán ñeà giaûng daïy taùc phaåm vaên hoïc theo loaïi theå, Nxb Giaùo Duïc, Ha ø Noäi. 8. Haø Minh Ñöùc (199 5), Lyù luaän daïy hoïc, Nxb Giaùo Duïc. 9. Leâ Baù Ha ùn, Traàn Ñình Söû, Ngu yeãn Khaéc Phi (1992 ), Töø ñieån thuaät ngöõ vaên hoïc, Nxb Giaùo Du ïc. 10. Ñoã Ñöùc Hieåu (19 93), Ñoåi môùi pheâ bình vaên hoïc, Nx b. Khoa ho ïc Xaõ Hoäi. 11. Ñoã Ñöùc Hieåu (20 00), Thi phaùp hoïc hieän ñaïi, Nxb Hoäi Nha ø Vaên Haø Noäi. 12. Nguy eãn Troïn g Hoa øn (20 03), Reøn luyeän tö duy saùng taïo trong daïy hoïc taùc phaåm vaên chöông, Nx b Giaùo Du ïc. 13. Ñoã Kim Hoài (1 997 ), Nghó töø coâng vieäc daïy vaên, Nx b Giaùo Du ïc. 14. Nguy eãn Thanh Huøng (200 0), Hieåu vaên daïy vaên, Nxb Giaùo Duïc. 15. Nguy eãn Dö Khaùnh (1995) Phaân tích taùc phaåm vaên hoïc töø goùc ñoä thi phaùp, Nx b Giaùo Duïc. 16. I.Ia.Lecne (19 77), Daïy hoïc neâu vaán ñeà (Ph an Taát Ñaéc dòch), Nx b GD. 17. Phan Troïng Luaän (1977 ), Phaân tích taùc phaåm vaên hoïc trong nhaø tröôøng, Nxb Giaùo Duïc. 18. Phan Troïng Luaän (1978 ), Con ñöôøng naâng cao hieäu quaû giôø daïy vaên, Nxb Giaùo Duïc. 19. Phan Troïng Luaän (1983 ), Caûm thuï vaên hoïc, Nxb Gia ùo Duïc. 20. Phan Troïng Luaän (1999), Ñoåi môùi giôø hoïc taùc phaåm vaên chöông ôû tröôøng trung hoïc phoå thoâng, Nxb Giaùo Duïc. 21. Phan Troïng Luaän (2002 ), Xaõ hoäi vaên hoïc nhaø tröôøng, Nx b Ñaïi Hoïc Quoác Gia, Haø Noäi. 22. Phan Troïng Luaän (2002 ), Vaên hoïc giaùo duïc theá kyû XXI, Nxb Ña ïi Ho ïc Quoác Gia, Haø Noäi. 23. Phan Troïng Luaän (2002 ), Vaên hoïc – baïn ñoïc saùng taïo. NXB Ñaïi Hoïc Quoác Gia, Haø Noäi. 24. Phan Troïng Luaän (chuû bieân) (20 03), Phöông phaùp daïy hoïc vaên. Nxb Ña ïi Hoïc Sö p haïm . 25. Phöôn g Löïu, Traàn Ñình Sö û, Nguyeãn Xua ân Nam (198 6) Lyù luaän vaên hoïc, Nxb Giaùo Duïc. 26. Nguy eãn Ñaêng Ma ïnh (1999 ), Phaân tích – bình giaûng taùc phaåm vaên hoïc lôùp11, Nxb Giaùo Du ïc. 27. Nguy eãn Ñaêng Ma ïnh (1999 ), 217 ñeà vaø baøi vaên daønh cho hoïc sinh lôùp 10- 11-12 oân thi toát nghieäp vaø ñaïi hoïc, Nx b Quoác Gia Haø Noäi. 28. Phu øng Quyù Nhaâm , Laâm Vinh (199 4), Tieáp caän vaên hoïc. ÑH S ö Phaïm. 29. Vöôn g Trí Nha øn (19 80) Soå tay ngöôøi vieát truyeän ngaén, Nx b Haø Noäi. 30. V A Nh ikoâpxki (1 978 ), Phöông phaùp daïy hoïc vaên ôû nhaø tröôøng phoå thoâng, (Ngoïc Toa øn, Buøi Leâ dòch). Nx b Giaùo Duïc 31. D.N.Poânx pelo áp (1997), Daãn luaän nghieân cöùu vaên hoïc, Nxb Giaùo Du ïc. 32. Nguy eãn Huy Quaùt – Hoaøng Höõu Boäi (2 001 ), Moät soá vaán ñeà veà phöông phaùp daïy - hoïc vaên trong nhaø tröôøng, Nxb Giaùo Duïc. 33. Vuõ Döôn g Quy ù – Leâ Baûo (2003), Taùc phaåm vaên chöông trong tröôøng phoå thoâng – nhöõng con ñöôøng khaùm phaù (taäp 2 ), Nxb Giaùo Duïc. 34. Z.Ia.Re z (chuû bieân) (1983) Phöông phaùp luaän daïy hoïc vaên hoïc, (Phan Thie àu dòch). Nxb Giaùo Duïc. 35. N.L.Rubinxte n (1946), Cô sôû taâm lyù hoïc ñaïi cöông, Nxb Giaùo Duïc. 36. Traàn Ñình Söû (19 93), Giaùo trình thi phaùp hoïc, TPHCM . 37. Traàn Hö õu Taù (2003 ), Nhaø vaên trong nhaø tröôøng – Nguyeãn Tuaân, Nxb GD. 38. Buøi Vieät Thaéng (2000), Truyeän ngaén – nhöõng vaán ñeà lyù thuyeát vaø thöïc tieãn theå loaïi, Nxb ÑH Quoác Gia, Ha ø No äi. 39. Nguy eãn Thaønh Thi (1999 ), Ñaëc tröng truyeän ngaén Thaïch Lam, Nxb GD. 40. Nguy eãn Vaên Tuøng ( 20 03), Phaân tích taùc phaåm Nam Cao trong nhaø tröôøng, Nxb Giaùo Duïc. 41. Chu Quan g Tieàm (2005), Taâm lyù vaên ngheä (Ñinh Taán Du ng dòch), Nxb Thanh Nieân. 42. Tröô øn g ñ aïi ho ïc S ö Phaïm tp. Hoà Chí Minh (200 4), Kieåm tra vaø ñaùnh giaù thaønh quaû hoïc taäp cuûa hoïc sinh baèng traéc nghieäm khaùch quan. 43. Tröôøng sö phaïm 1 0+3 Ha ø Nam xua át ba ûn . Vaán ñeà giaûng daïy taùc phaåm vaên hoïc theo loaïi theå. 44. Trònh Xu aân Vu Õ (1995), Vaên chöông vaø phöông phaùp giaûng daïy vaên chöông, ÑH Sö Phaïm. 45. L.X.Vugô txki (198 1), Taâm lyù hoïc ngheä thuaät, Nxb Khoa Hoïc Xaõ Hoäi, 46. Sa ùch giaùo vieân , SGK Va ên hoïc lôùp 1 1 (20 00) Nxb Giaùo Duïc. 47. Thieát keá baøi hoïc taùc phaåm vaên chöông ôû nhaø tröôøng phoå thoâng (2001), Nx b Giaùo Du ïc. 48. Ta ïp chí vaø baùo: + Giaùo duïc vaø thôøi ñaïi chuû nhaät, (so á 7/ 1998 , soá 51 /1999) + Nghieân cöùu giaùo duïc, (soá 8 / 1995, soá 10/ 199 6, soá 1 / 20 00, so á 10 / 2000) + Taïp chí vaên hoïc PHUÏ LUÏC PHUÏ L UÏC I CAÙC ÑEÀ KIEÅM TRA D AØNH CH O HOÏC SINH (Veà kieán thöùc sau tieát hoïc caùc taùc phaåm truyeän ngaén lôùp 11) Thô øi gia n la øm ba øi: 45 ph uùt Ñeà 1: Tr uyeän ng aén “Hai ñöùa treû” - Th aïch Lam I/ Phaàn traéc ngh ieäm: (2ñieåm) 1. Thaïch Lam h aàu nhö khoâng söû duïng yeáu toá naøo khi vi eát truyeän ngaén “Hai ñöùa treû” ? A. Lôøi keå B. Nha ân va ät C. Tình huoáng -sö ï kieän D. Coát tru yeän 2. Caûnh naøo tr ong “Hai ñöùa treû”cuûa Thaïch Lam ñöôïc nhaø vaên mieâu taû ít nhaát nhöng ñoïng laïi nhieàu dö v ò, dö aâm nhaát? A. Caûnh phoá hu yeän luùc ch ieàu toái. B. Caûn h phoá h uye än luùc ñe âm veà. C. Caûn h chuy eán taøu ñ eâm mang “moät chuùt theá giôùi khaùc” ñ i qu a p hoá huye än. D.Caùc caûn h ñeàu ñöôïc mieâu ta û töô ng ñöông vaø coù giaù trò tö ông ñö ông . 3. Aâm thanh naøo trong soá nhöõng aâm th anh ñöôïc Thaïc h Lam mieâu taû tr ong tr uyeän ngaén “Hai ñöùa treû” c où söùc v ang ngaân x ao x uyeán vaø naùo nöùc nhaát ñoái vôùi nhöõng ta âm hoàn tr eû thô nôi phoá huyeän? A. Tieán g troáng thu khoâng . B.Tieán g ñaøn b aàu “baàn baät trongyeân laëng” cuûa baùc Xa åm. C. Tieán g e ách nha ùi keâu ran töø ngoa øi ñoàn g ruo äng theo gioù nhe ï ñöa va øo. D. Tieán g coøi ta øu. 4. Trong truyeän ngaén “Hai ñöùa treû” cuûa Thaïc h Lam co ù nhieàu hình aûnh töông phaûn, söï töông phaûn naøo gaây aán töôïng roõ nhaát veà tình traïng soáng moøn moûi, leû loi cuûa con ngöôøi nôi phoá huyeän? A. Söï töông p haûn giöõa aùnh saùng cuûa ñ oaøn taøu vôùi aùnh sa ùng ngo ïn ñe øn cuûa meï con ch ò Tyù. B. Sö ï töôn g p haûn giöõa theá giô ùi phoá hu yeän vaø “moät chuùt theá giôùi khaùc”. C. Sö ï töôn g p haûn giöõa aùn h saùn g va ø bo ùn g to ái ve à ñeâm nô i pho á huyeän. D. Taát caû nhöõn g söï töôn g phaûn treân ñ eàu coù g iaù trò n gang nhau . II/ Töï luaän: (8ñieåm) Em hieåu gì v eà truyeän nga én “Hai ñöùa treû”? N eáu cho p heùp em ñaët laïi teân truyeän, em se õ ña ët teân gì? Vì sao? Ñeà 2: Tr uyeän ng aén “Chöõ ngöôøi töû tuø” - Nguyeãn Tuaân. I/ Traéc ng hieäm: (2 ñieåm) 1. Veà phöô ng dieän ñoäc ñaùo, tr ong ca ùc nhaân vaät sau, nh aân v aät naøo “laï” nhaát? A. Huaán Cao. B. Vieân quaûn ng uïc. C. Thaày thô la ïi. 2. Yeáu toá naøo laøm ch o c aûnh cho chöõ tr ôû thaønh moät “c aûnh töôïng xöa nay chöa töøng coù”? A. Khoân g gian cho chöõ. B. Traïng thaùi cuûa n gö ôøi ng heä syõ. C. Sö ï ñaûo loän vò th eá cuûa caùc nh aân vaät. D. Caû 3 yeáu toá treân. 3. Taïi sao cuoái cuøng Huaán Cao laïi ñoàng yù cho v ieân q uaûn nguïc ch öõ? A. Ñeå ñe àn ñaùp la ïi söï “bieät ñaõi” cuûa v ieân qua ûn ng uïc. B. Ñeå löu giöõ laïi neùt chö õ cuûa mình trö ôùc khi ch eát. C. Ñaây laø cô hoäi cuoái cuøng ñe å boäc loä taøi hoa cuûa mình. D. Ñeå ñe àn ña ùp “moät taám loøng trong thieân haï”. 4. Vieäc v ieân q uaûn nguïc vaùi ngöôøi töû tuø theå h ieän ñieàu g ì? A. Söï sô ï se ät, he øn ke ùm cuûa vieân quaûn n guïc tröô ùc Hua án Cao . B. Sö ï bieát ôn cuûa vieân quaûn ngu ïc khi Hua án Cao ch o chöõ. C. Vieân qua ûn ng uïc ñaõ ñöô ïc caûm hoa ù. D. Caû b a y ù treân. II/ Töï luaän: (8ñieåm) Haõy taùi hieän laïi “caûnh cho chöõ” baèng ngoân ngöõ vaø caûm xuùc cuûa mình. Ñeà 3: Tr uyeän ng aén “Chí Pheøo” - Nam Cao I/ Traéc ng hieäm: (2 ñieåm) 1. Tr uyeän veà Chí Phe øo co ù phaàn chìm vaø noåi. Phaàn chìm laø ca û cuoäc ñôøi nhaân v aät (töø luùc loït loøng ch o ñeán tröô ùc khi gaëp Th ò Nôû) ñöôïc keå theo hoài öùc. Phaàn noåi laø c uoäc soáng thö ïc taïi c uûa Chí Pheøo say röô ïu “vöøa ñi vöøa chöûi”, tænh röôïu, yeâu ñöô ng, baùo thuø vaø töï saùt. Caùch khai thaùc coát tr uyeän nhö vaäy nhaèm duïng yù g ì? A. Taïo ñöôïc tính haøm su ùc cho taùc phaåm. B. Ta äp trung m ieâu ta û, phaân tích nhaân v aät b aèng caùch ñeå cho hoï hoài tö ôûng . C. Cho nha ân va ät moät d ó va õng ñeå nh ôù tieác hoaëc g iuùp n ha ø vaên caét n ghóa soá ph aän, tính caùch cuûa hoï. D. Taát caû caùc du ïng yù treân. 2. Trong caùc moái quan heä sau, ñaâu laø moái quan heä c où taùc ñoäng tröïc tieáp ñeán v ieäc khôi saâu bi kòch bò tö ø choái quyeàn l aøm ng öôøi c uûa Chí Pheøo? A. Chí P heøo – Baù Kieán . B. Chí Pheøo – Thò Nô û. C. Chí Pheøo – Naêm Thoï, Binh Chö ùc. D. Chí P heøo – Tö Laõng. 3. Cuoäc ñôøi hôn boán möôi naêm c uûa Chí Pheøo leõ r a co ù laém phen cöôøi, khoùc h ay dôû khoùc dôû cö ôøi, nhö ng ngö ôøi ta ch æ nghe th aáy haén chöûi. Chæ ñeán khi haén tænh rö ôïu Nam Cao môùi ñeå ch o Chí Pheøo thöïc söï ñöô ïc khoùc, cöôøi nhö moät con ng öôøi. Vì sao? A. Vì tröôùc khi tænh röôïu, Chí Ph eøo laø moät n göô øi ñôn ñ oäc, ngö ôøi ta k hoân g theå kho ùc cöôøi ñô n ñ oäc moät m ình . B. Vì kh i Chí P heøo coøn laø con qu yõ dö õ cuûa laøng Vuõ Ñaïi, chu yeän bò sa i khieán ñ i taùc ye âu, ta ùc qu aùi thì tieáng cöôøi laø da ønh cho ke û sa i kh ieán haén , co øn tieáng k hoùc laø daønh cho nhö õn g n aïn nhaân cuûa ha én. C. Vì kh oùc, cö ôøi tha ønh thaät laø ha ønh v i töï n hieân cu ûa con ngöô øi co ù lí trí, caûm xuùc, bieát buoàn vu i, do ñ où ñieàu na øy ch æ co ù theå dieãn ra kh i Chí Phe øo tænh röôïu, nha än ra ha ïnh phuùc vaø baát ha ïnh cuûa m ình . D. Caû b a caùch giaûi thích treân, xeùt rie âng, ñeàu ch öa ñ aày ñuû. 4. ÔÛ Thò Nôû, co ù ñuû moïi ca ùi thua thieät, keùm co ûi: ngheøo, x aáu, dôû hôi, thuoäc “doøng doõi” nhaø coù maû h uûi… nhö ng ngöôøi ñaøn baø naøy vaãn quaù taàm c uûa Chí Pheøo. Theå hieän ñieàu ñoù, Nam Cao nhaèm: A. Cheá gieãu nhö õng ngöôøi ña øn ba ø nhö Thò Nô û. B. Che á gieãu nhöõng gaõ löu man h nh ö Chí Pheøo . C. Toâ ñaäm caùi bi ñaùt trong so á pha än Chí Pheøo . D. Laøm cho caâu chuyeän coù ve û oaùi oaêm , kì thuù. II/ Töï luaän: (8ñieåm) ÔÛ gaàn cuo ái truye än “Chí Pheøo” laø ca ùi ch eát cuûa hai nhaân vaät –Chí Pheøo vaø Baù Kieán, theo em, tron g hai nhaân va ät naøy , ai laø n göô øi ñaùng cheát va ø ai laø ngöôøi phaûi cheát? Vì sa o? Ñeà 4: Tr uyeän ng aén “Ñôøi thöøa” - Nam Cao. I/ Traéc ng hieäm: (2 ñieåm) 1. Th eo noäi dung truyeän ngaén v aø tình c aûnh bi kònh c uûa nhaân vaät Hoä trong “Ñôøi thöøa”, hai ch öõ “ñôøi th öøa” ñöôïc duøng ñeå chæ ñuùng nhaát tình tr aïng soáng: A. buoàn baõ, te û nh aït. B. m oøn moûi, v oâ vò , vo â ích , vo â nghóa. C. to ái taêm , beá taéc. D. Taát caû nhöõn g tình traïng tre ân. 2. Nhöõng c höõ naøo sau ñaây dieãn taû ñuùng caùc bi kòch tinh thaàn ñau ñôùn cuûa nhaân vaät H oä? A. Bi kò ch vôû moäng v ì khoâng theo ñu oåi ñöôïc lí töôûng cu ûa mình. B. Bi k òch cheát moøn veà n ha ân caùch . C. Bi k òch cuûa ng öôøi thaáy mình thöøa ra trong gia ñình v aø trong cuoäc ñôøi. D. Taát caû caùc caâu tre ân ñeàu ñuùng. 3. Caùch g iaûi thích naøo chö a th oaû ñaùng: Baøi haùt r u cuûa nhaân vaät Töø ôû c uoái truyeän “Ñôøi thöøa” xeùt ñeán c uøng laø nhaèm: A. ru con nguû va ø xoa dòu no ãi ña u cho cho àng. B. n oùi thay taâm traïng, caûm xuùc cuûa caùc nhaân vaät. C. la øm cho caâu ch uye än th eâm b uo àn tha ûm. D. ke át thuùc truy eän moät caùch ñ aày dö a âm, d ö v ò: chan hoaø nöôùc maét ñau thö ông . 4. Cuoái truyeän “Ñôøi thöøa”, nhaân vaät H oä ñaõ baät khoùc , Nam Cao ñaõ mieâu taû “Nöôùc maét cuûa haén baät ra nhö moät quaû chanh bò ngöôøi ta boùp maïnh…”. Ñoù laø nöôùc maét c uûa: A. no ãi ña u kh oå. B. söï h oái ha än. C. söï thöông xoùt. D. Caû b a lo aïi caûm xuùc treân. II/ Töï luaän: (8ñieåm) Em ha õy ly ù gia ûi nhan ñeà cuûa tru yeän ngaén “Ñôøi thöøa” –Nam Ca o? PHUÏ LUÏC II PH IEÁU Ñ IEÀU TRA GIAÙO VIEÂN (Veà vieäc söû duïng phöông phaùp trong daïy hoïc vaên) Hoï teân giaùo vieân ____________________________________________ Daïy lôùp: ________________ Tröôøng:___________________________ Xin thaày (coâ) vui loøng traû lôøi caùc caâu hoûi döôùi ñaây baèng caùch ñaùng daáu x vaøo caâu traû lôøi maø thaày (coâ) thaáy phuø hôïp nhaát. 1. Thaày (coâ) coù qu an taâm ñ eán v ieäc löïa cho ïn ph öôn g phaùp daïy hoïc tron g qu aù trình gia ûng d aïy taùc ph aåm vaên hoïc tron g nhaø tröôøng kho âng?  Coù.  Kho âng. 2. Ñe å coù moät giôø daïy ñaït k eát q uaû cao , theo thaày (coâ) y eáu to á na øo coù va i troø q uye át ñònh nhaát:  Kieán thöùc ba øi ho ïc saâu.  Löïa choïn phöông pha ùp daïy h oïc phu ø hô ïp .  Söï hoã t rô ï tích cöïc cuûa ho ïc sinh.  Söï höùn g th uù cuûa g iaùo vieân. 3. Thaày (co â) thöô øng söû duïng phöôn g phaùp naøo nhieàu nhaát trong giôø daïy taùc phaåm vaên hoïc:  Giaûng bình.  Ne âu va án ñeà.  Gôïi m ôû.  Ño ïc dieãn caûm .  Söû duïn g phoái hôïp caùc phöôn g p haùp. 4. Th aày (coâ) co ù cho ra èng p höô ng p haùp d aïy h oïc n eâu va án ñe à coù va i troø tích cöïc tro ng vieäc ph aùt hu y tính saùn g ta ïo , thoùi qu en tö d uy ñoäc laäp cu ûa ho ïc sinh hay khoân g?  Coù.  Khoân g. 5. Qu yù tha ày (co â) thöô øn g gaëp p haûi n höõn g khoù khaên g ì tron g vieäc vaän d uïng phö ông pha ùp da ïy ho ïc hieän ña ïi, tích cö ïc (phaùt huy vai troø ch uû ñoäng, tích cöïc cuûa h oïc sinh)vaøo giôø da ïy taùc phaåm vaên ho ïc:  Thô øi gian d aïy tre ân lô ùp haïn cheá.  Hoïc sinh hoïc yeáu , chaäm tieáp thu.  Kieán thöùc ba øi ho ïc quaù nhieàu .  Giaùo vieân luùng tuùn g trong vieäc ñieàu kh ieån, ñònh hö ôùng hoïc sinh. 6. Nh öõng kho ù khaên thöôøng ga ëp k hi vaän duïng phöông phaùp neâu vaán ñeà vaøo giôø daïy h oïc taùc pha åm va ên ho ïc:  Khoù phaùt hieän ra caùc vaán ñeà trong taùc pha åm.  Khoù ñöa ñöô ïc h oïc sinh v aøo tình huoáng coù vaán ñeà .  Khoù xaây döïng ñöôïc heä t hoáng caâu hoûi neâu vaán ñeà.  Khoâng coù ñuû thô øi gia n treân lôùp . 7. Tröôùc k hi da ïy moät taùc pha åm va ên ho ïc, thaày (coâ) co ù ñ öa ra ca ùc ye âu ca àu chua ån bò b aøi ch o ho ïc sinh (ngoaøi nhöõng ca âu hoûi tron g SGK) kho âng?  Coù.  Khoân g. KEÁT QUA Û ÑIEÀU TRA G IA ÙO VIEÂN Soá löôïng phieáu: 50 STT Noäi dung ñieàu tra Keát quaû traû lôøi SL % 1 Söï q uan taâm ñeán vieäc lö ïa choïn PPDH. Coù 45 90 Kho âng 5 10 2 Ye áu toá coù vai troø quy eát ñònh nhaát ch o moät giôø d aïy ñaït keát quaû cao . Kieán thö ùc baøi ho ïc saâu . 15 30 Lö ïa choïn PPDH phu ø hôïp . 17 34 Sö ï ho ã trôï tích cöïc cu ûa hoïc sinh. 13 26 Sö ï hö ùng thuù cuûa g iaùo vieân 5 10 3 Phöô ng pha ùp thöôøng ñöô ïc söû d uïng nhieàu nha át trong g iôø da ïy TPVH. Giaûn g bình. 10 20 Neâu vaán ñe à 10 20 Gôïi m ôû 20 40 Ñoïc dieãn caûm. 7 14 Sö û du ïng phoái hôïp ca ùc PP 3 6 4 PPDH neâu va án ñ eà coù vai troø tích cö ïc trong v ieäc phaùt huy tín h sa ùng taïo , thoùi quen tö duy ño äc la äp cuûa HS hay kh oâng ? Coù 50 10 0 Kho âng 0 0 5 Nh öõng khoù kh aên thöôøng g aëp tron g vieäc vaän d uïng PPDH h ieän ña ïi, tích cöïc va øo giôø daïy TPVH Th ôøi gian d aïy treân lôùp haïn che á. 35 70 HS h oïc yeáu, ch aäm tieáp thu. 15 30 Kieán thö ùc baøi ho ïc q uaù nhie àu . 20 40 GV luùng tuùn g tron g vieäc ñieàu k hieån, ñònh höôùng ho ïc sinh . 10 20 6 Nh öõng kho ù kha ên thöôøng ga ëp kh i va än Kho ù pha ùt hieän ra caùc vaán ñeà trong taùc p ha åm. 7 14 duïng PP neâu vaán ñeà vaøo giôø daïy TPVH Kho ù ñöa ñöôïc ho ïc sinh va øo tình huoáng coù vaán ñeà . 25 50 Kho ù xaây d öïng ñöôïc heä thoáng caâu hoûi neâu vaán ñeà. 15 30 Kho âng coù ñuû thô øi gia n treân lôùp . 35 70 7 Tröôùc k hi da ïy moät taùc TPVH, thaày (coâ) co ù ñ öa ra caùc yeâu caàu chuaån bò b aøi ch o hoïc sinh (ngoa øi nhö õng caâu h oûi tron g SGK) k hoâng ? Co ù 15 30 Kho âng 35 70 ._.