Vận dụng phương pháp dãy số thời gian nghiên cứu sự biến động kim ngạch xuất khẩu gạo VN giai đoạn 1995-2004 và dự báo 2005-2007

Tr­êng §¹i Häc kinh tÕ quèc d©n hµ néi Khoa thèng kª ®Ò ¸n m«n häc lý ThuyÕt thång kª §Ò tµi: VËn dông ph­¬ng ph¸p d·y sè thêi gian nghiªn cøu sù biÕn ®éng kim ng¹ch xuÊt khÈu g¹o viÖt nam giai ®o¹n 1995-2004 vµ dù b¸o giai ®o¹n 2005-2007 Gi¸o viªn h­íng dÉn : Ph¹m §¹i §ång Sinh viªn : Lª ViÖt §øc Líp : Thèng Kª 44A Hµ Néi, th¸ng 12 n¨m 2005 Môc lôc Lêi më ®Çu 3 PhÇn I Nh÷ng vÊn ®Ò lý luËn c¬ b¶n vÒ d·y sè thêi gian 4 Ph­¬ng ph¸p d·y sè thêi gian 4 Kh¸i niÖm vÒ d·y sè thêi gian gian 4 1.1. Mçi d·y sè thêi gian 4 1.2. Yªu cÇu khi x©y dùng d·y sè thêi gian 5 C¸c chØ tiªu ph©n tÝch d·y sè thêi gian 5 2.1.Møc ®é trung b×nh qua thêi gian 5 2.2.Tèc ®é ph¸t triÓn 6 2.3.L­îng t¨ng gi¶m tuyÖt ®èi 6 2.4.Tèc ®é t¨ng hoÆc gi¶m 7 2.5.GÝa trÞ tuyÖt ®èi cña 1% t¨ng hoÆc gi¶m 8 Mét sè ph­¬ng ph¸p biÓu hiÖn xu h­íng biÕn ®éng c¬ b¶n cña hiÖn t­îng 8 3.1.Ph­¬ng ph¸p më réng kho¶ng c¸ch thêi gian 9 3.2.Ph­¬ng ph¸p håi quy theo thêi gian 9 3.3. Ph­¬ng ph¸p sè trung b×nh tr­ît 10 3.4. Ph­¬ng ph¸p biÕn ®éng thêi vô 11 ph©n tÝch c¸c thµnh phÇn cña d·y sè thêi gian 12 4.1. Ph©n tÝch c¸c thµnh phÇn theo d¹ng céng 12 4.2.Ph©n tÝch c¸c thµnh phÇn d­íi d¹ng nh©n 14 II .Ph­¬ng ph¸p dù ®o¸n thèng kª ng¾n h¹n 14 Kh¸i niÖm vÒ dù ®o¸n thèng kª ng¾n h¹n 14 1.2. Kh¶ n¨ng dù ®o¸n thèng kª 15 1.3. §Æc ®iÓm cña dù ®o¸n thèng kª 15 1.4.C¸c lo¹i dù ®o¸n thèng kª 15 1.5. C¸c ph­¬ng ph¸p dù ®o¸n: 15 1.6. Mét sè thuËt ng÷ 16 Mét sè ph­¬ng ph¸p dù ®o¸n ®¬n gi¶n 16 2.1.Dù ®o¸n dùa vµo l­îng t¨ng hoÆc gi¶m tuyÖt ®èi trung b×nh 16 2.2.Dù ®o¸n dùa vµo hµm xu thÕ 16 2.3.Dù ®o¸n dùa vµo tèc ®é ph¸t triÓn trung b×nh 16 Dù ®o¸n dùa vµo hµm xu thÕ vµ biÕn ®éng thêi vô 17 Dù b»ng ph­¬ng ph¸p san b»ng mò 17 4.1.M« h×nh gi¶n ®¬n 17 4.2.M« h×nh xu thÕ tuyÕn tÝnh kh«ng biÕn ®éng thêi vô 18 4.3.M« h×nh thÕ tuyÕn tÝnh kÕt hîp biÕn ®éng thêi vô 19 4.3.1.KÕt hîp nh©n ( m« h×nh WINTER) 19 4.3.2.KÕt hîp céng 19 PhÇn II. VËn dông d·y sè thêi gi¸n ®Ó ph©n tÝch sù biÕn ®éng cña gi¸ trÞ kim ng¹ch xuÊt khÈu g¹o ViÖt Nam giai ®o¹n 1995-2004 vµ dù b¸o giai ®o¹n 2005-2007 20 I. XuÊt khÈu g¹o ViÖt Nam –vÊn ®Ò chung 20 1.Thùc tr¹ng xuÊt nhËp g¹o ë VN 20 2. Nh÷ng thuËn lîi vµ khã kh¨n 20 3.XuÊt khÈu vµ sù biÖn ®éng 23 4. ThÞ tr­êng xuÊt khÈu g¹o 24 II. VËn dông lý thuyÕt d·y sè thíi gian ®Ó ph©n tÝch biÕn ®éng cña kim ng¹ch xuÊt khÈu VN giai ®o¹n 1995 ®Õn 2004 27 1.1.Ph©n tÝch c¸c chØ tiªu vÒ d·y sè thêi gian 27 1.1.1.L­îng t¨ng (gi¶m) tuyÖt ®èi 27 1.1.2.Tèc ®é ph¸t triÓn 28 1.1.3.Tèc ®é t¨ng (gi¶m) 28 1.1.4.GÝa trÞ tuyÖt ®èi 1% t¨ng(gi¶m) cña tèc ®é t¨ng (gi¶m) tõng k× 28 1.2. Håi quy theo thêi gian 31 1.2.1. M« h×nh tuyÕn tÝnh 32 1.2.2. M« h×nh Parabol 33 1.2.3. M« h×nh hµm mò 34 2. Dù b¸o 34 2.1. Mét sè ph­¬ng ph¸p dù b¸o ®¬n gi¶n 34 2.1.1.Dù b¸o dùa vµo l­îng t¨ng gi¶m tuyÖt ®èi trung b×nh 34 2.1.2.Dù b¸o dùa vµo tèc ®é ph¸t triÓn trung b×nh 35 2.1.3.Dù b¸o dùa vµo hµm xu thÕ 35 2.2. Dù b¸o b»ng ph­¬ng ph¸p san b»ng mò 36 2.2.1. M« h×nh gi¶n ®¬n 36 2.2.2. M« h×nh tuyÕn tÝnh kh«ng cã biÕn ®éng thêi vô ( m« h×nh HOLT) 36 KÕt kuËn 39 Tµi liÖu tham kh¶o 40 Lêi më ®Çu Tõ bao ®êi nay , c©y lóa ®· trë thµnh ng­êi b¹n th©n thiÕt cña ng­êi n«ng d©n ®Êt VÞªt . N«ng nghiÖp ®­îc coi lµ mét ngµnh nghÒ truyÒn thèng , ®ãng gãp mét vai trß quan träng trong nÒn kinh tÕ n­íc nhµ .víi ®iÒu kiÖn tù nhiªn thuËn lîi , thiªn nhiªn ­u ®·i víi nÒn n«ng nghiÖp rÊt l©u ®êi nªn n«ng nghiÖp ®· vµ ®ang trë thµnh mét ngµnh kinh tÕ mòi nhän . Hµng n¨m , s¶n l­îng l­¬ng thùc tõ hai ®ång b»ng S«ng Cöu Long vµ ®«ng b»ng S«ng Hång cung cÊp ®ñ nhu cÇu l­¬ng thùc trong n­íc mµ cßn cho c¶ viÖc xuÊt khÈu . Ngµy nay cïng víi sù ph¸t triÓn m¹nh mÏ cña cuéc c¸ch m¹ng khoa häckÜ thuËt víi tr×nh ®é cao lµm t¨ng nhanh lùc l­îng s¶n xuÊt vµ quèc tÕ ho¸ nÒn kinh tÕ vµ ®êi sèng x· héi trªn thÕ giíi . Xu thÕ ®ã ¶nh h­ëng lín , t¹o ra thêi c¬ lín cho phÐp ®é ph¸t triÓn cña tÊt c¶ c¸c d©n téc , nh­ng còng ®Æt ra nh­ng thö th¸ch lín ®èi víi nh÷ng n­íc nghÌo kinh tÕ ch­a ph¸t triÓn nh­ ViÖt Nam (80% n«ng nghiÖp). Tr­íc t×nh h×nh ®ã §¶ng vµ nhµ n­íc lu«n coi träng ph¸t triÓn c«ng nghiÖp ho¸ , hiÖn ®¹i ho¸ ,thùc hiÖn nhÊt qu¸n chÝnh s¸ch ph¸t triÓn kinh tÕ nhiÒu thµnh phÇn .§Æc biÖt ph¶i biÕt tËn dông nh÷ng ngµnh kinh tÕ mòi nhän ®Ó n©ng cao kh¼ n¨ng c¹nh tranh .G¹o còng ®­îc coi lµ thÕ m¹nh cña n­íc ta . Chóng ta kh«ng chØ xuÊt khÈu g¹o cho nhu cÇu trong n­íc mµ cßn xuÊt khÈu g¹o mét khèi l­îng lín g¹o ra n­íc ngoµi .Cho ®Õn nay ViÖt Nam lµ n­íc xuÊt khÈu g¹o ®øng thø 2 trªn thÕ giíi sau Th¸i Lan . Tuy nhiªn , chÊt l­îng g¹o cña chóng ta ch­a cao do ch­a cã nhiÒu c«ng nghÖ hiÖn ®¹i ®Ó xö lý v× thÕ ch­a ph¸t huy hÕt thÕ m¹nh c¹nh tranh. ChÝnh v× vËy cho nªn sau khi häc xong m«n lý thuyÕt thèng kª em ®· quyÕt ®Þnh chän vÊn ®Ò : ph©n tÝch sù biÕn ®éng cña kim ng¹ch xuÊt khÈu g¹o dùa vµo d·y sè thêi gian giai ®o¹n 1995-2004 vµ dù b¸o giai ®o¹n 2004-2007 , ®Ó lµm ®Ò tµi ®Ò ¸n m«n häc Lý thuyÕt thèng kª . ®Ò ¸n gåm hai phÇn : PhÇn I : Nh÷ng lý luËn c¬ b¶n vÒ d·y sè thêi gian PhÇn II : VËn dông ph­¬ng ph¸p d·y sè thêi gian ®Ó ph©n tÝch sù biÕn ®éng cña gi¸ trÞ kim ng¹ch xuÊt nhËp khÈu hµng dÖt may vµ dù b¸o cho n¨m 2004-2007. Ch­¬ng I Nh÷ng vÊn ®Ò lý luËn c¬ b¶n vÒ d·y sè thêi gian vµ dù b¸o thèng kª ng¾n h¹n I. Ph­¬ng ph¸p d·y sè thêi gian 1. Kh¸i niÖm vÒ d·y sè thêi gian Kh¸i niÖm: DSTG lµ mét d·y c¸c trÞ sè cña chØ tiªu thèng kª ®­îc x¾p xÕp theo thø tù thêi gian. VÝ dô: cã tµi liÖu vÒ gi¸ trÞ kim g¹ch xuÊt khÈu g¹o cña ViÖt Nam nh­ sau: N¨m 1999 2000 2001 2002 2003 2004 Kim ng¹ch g¹o 3825 3476 3721 3236 3810 3932 Qua d·y sè thêi gian cã thÓ nghiªn cøu c¸c ®Æc ®iÓm vÒ sù biÕn ®éng cña sù biÕn ®éng cña hiÖn t­îng ,v¹ch râ xu h­íng vµ tÝnh quy luËt cña sù ph¸t triÓn ,®ång thêi ®Ó dù b¸o møc ®é cña hiÖn t­îng trong t­¬ng lai . 1.1. Mçi d·y sè thêi gian ®­îc cÊu t¹o bëi hai thµnh phÇn lµ thêi gian vµ chØ tiªu vÒ hiÖn t­îng ®­îc nghiªn cøu. Thêi gian cã thÓ lµ ngµy ,tuÇn th¸ng .quý ,n¨m…§é dµi gi÷a hai thêi gian liÒn nhau ®­îc gäi lµ kho¶ng c¸ch thêi gian . ChØ tiªu vÒ hiÖn t­îng ®­îc nghiªn cøu cã thÓ lµ sè tuyÖt ®èi ,sè t­¬ng ®èi ,sè b×nh qu©n .TrÞ sè cña chØ tiªu gäi lµ møc ®é cña d·y sè . C¨n cø vµo ®Æc ®iÓm tån t¹i vÒ quy m« cña hiÖn t­îng qua thêi gian cã thÓ ph©n biÖt d·y sè thêi kú d·y sè thêi ®iÓm . D·y sè thêi kú lµ d·y sè mµ c¸c møc ®é cña nã ph¶n ¸nh quy m« cña hiÖn t­îng trong mét ®é dµi ,kho¶ng thêi gian nhÊt ®Þnh.C¸c møc ®é cña d·y sè thêi kú lµ nh÷ng sè tuyÖt ®èi thêi kú ,do ®ã ®é dµi cña kho¶ng c¸ch thêi gian ¶nh h­ëng trùc tiÕp ®Õn trÞ sè cña chØ tiªu vµ cã thÓ céng c¸c trÞ sè cña chØ tiªu ®Ó ph¶n ¸nh quy m« cña hiÖn t­îng trong nh÷ng kho¶ng thêi gian dµi h¬n. D·y sè thêi ®iÓm biÓu hiÖn quy m« cña hiÖn t­îng t¹i nh÷ng thêi ®iÓm nhÊt ®Þnh. Møc ®é cña hiÖn t­îng ë thêi ®iÓm sau th­êng bao gåm toµn bé hoÆc mét bé phËn møc ®é cña hiÖn t­îng tai thêi ®iÓm tr­íc .V× vËy viÖc céng c¸c trÞ sè cña chØ tiªu kh«ng ph¶n ¸nh quy m« cña hiÖn t­îng. C¨n cø vµo c¸c lo¹i chØ tiªu ®­îc chia thanh 3 lo¹i : D·y sè chØ tiªu tuyÖt ®èi :lµ d·y sè trÞ sè chØ tiªu lµ sè tuyÖt ®èi D·y sè t­¬ng ®èi :lµ d·y sè mµ c¸c trÞ sè cña nã t­¬ng ®èi D·y sè b×nh qu©n :lµ d·y sè mµ c¸c trÞ sè cña chØ tiªu lµ sè b×nh qu©n 1.2. Yªu cÇu khi x©y dùng d·y sè thêi gian ph¶i ®¶m b¶o tÝnh chÊt cã thÓ so s¸nh ®­îc , gi÷a c¸c møc ®é trong d·y sè, cô thÓ: - Thèng nhÊt vÒ néi dung ph­¬ng ph¸p tÝnh chØ tiªu qua thêi gian - Ph¶i thèng nhÊt vÒ ph¹m vi tæng thÓ nghiªn cøu - C¸c kho¶ng c¸ch thêi gian trong d·y sè nªn b»ng nhau ( ®Æc biÖt lµ d·y sè thêi kú) 2. C¸c chØ tiªu ph©n tÝch d·y sè thêi gian 2.1. Møc ®é trung b×nh qua thêi gian ChØ tiªu nµy ph¶n ¸nh ®é dµi ®¹i biÓu cña møc ®é tuyÖt ®èi trong mét d·y sè thêi gian. Tïy theo d·y sè thêi k× hay d·y sè thêi ®iÓm mµ ta cã c«ng thøc tÝnh kh¸c nhau. §èi víi d·y sè thêi k× , møc ®é trung b×nh theo thêi gian ®­îc tÝnh theo c«ng thøc sau ®©y : Trong ®ã :(i = 1,2,3 ...n) lµ c¸c møc ®é cña d·y sè thêi k×. §èi víi d·y sè thêi ®iÓm cã kho¶ng c¸ch thêi gian b»ng nhau .Ta gi¶ thiÕt lµ c¸c l­îng biÕn cña chØ tiªu d·y sè thêi gian lµ biÕn ®éng t­¬ng ®èi ®Òu ®Æn trong kho¶ng thêi gian cña d·y sè. Tõ ®ã ta cã c«ng thøc ®Ó tÝnh møc ®é trung b×nh theo thêi gian tõ mét d·y sè thêi ®iÓm cã kho¶ng c¸ch thêi gian b»ng nhau lµ: Trong ®ã: (i = 1,2,3 ...n) lµ c¸c møc ®é cña d·y sè thêi ®iÓm cã kho¶ng c¸ch thêi gian b»ng nhau . §èi víi d·y sè thêi ®iÓm cã kho¶ng c¸ch thêi gian kh«ng b»ng nhau th× møc ®é trung b×nh theo thêi gian ®­îc tÝnh b»ng c«ng thøc sau ®©y: Trong ®ã: (i=1,2,...n) lµ ®é dµi thêi gian cã møc ®é 2.2. L­îng t¨ng ( gi¶m) tuyÖt ®èi ChØ tiªu ph¶n ¸nh sù thay ®æi vÒ møc ®é tuyÖt ®èi gi÷a hai thêi gian nghiªn cøu. NÕu møc ®é cña hiÖn t­îng t¨ng lªn th× trÞ sè cña chØ tiªu mang dÊu (+) vµ ng­îc l¹i mang dÊu ©m (-) Tuú theo môc ®Ých nghiªn cøu , ta cã c¸c chØ tiªu vÒ sè l­îng t¨ng (gi¶m) sau ®©y: L­îng t¨ng (gi¶m) tuyÖt ®èi liªn hoµn (hoÆc tõng k× ):Lµ hiÖu sè gi÷a møc ®é kú nghiªn cøu vµ møc ®é cña mét kú nµo ®ã ®­îc chän lµm gèc th­êng lµ møc ®é ®Çu tiªn trong d·y sè vµ møc ®é ®øng liÒn tr­íc ®ã . ChØ tiªu nµy ph¶n ¸nh møc t¨ng (gi¶m ) tuyÖt ®èi gi÷a hai thêi gian liÒn nhau: (i:=2,3..n), trong ®ã: lµ l­îng t¨ng (gi¶m) tuyÖt ®èi liªn hoµn. L­îng t¨ng (gi¶m) tuyÖt ®èi ®Þnh gèc ( hay tÝnh dån): Lµ hiÖu sè gi÷a møc ®é kú nghiªn cøu vµ møc ®é cña mét kú nµo ®ã ®­îc chän lµm gèc th­êng lµ møc ®é ®Çu tiªn trong d·y sè .ChØ tiªu nµy ®­îc ph¶n ¸nh møc t¨ng (gi¶m) tuyÖt ®èi ®Þnh gèc trong nh÷ng kho¶ng thêi gian dµi. NÕu ký hiÖu lµ c¸c l­îng t¨ng (gi¶m) tuyÖt ®èi ®Þnh gèc, ta cã: (i=2,3..n) DÔ nhËn thÊy r»ng : Tøc lµ tæng c¸c l­îng t¨ng (gi¶m) tuyÖt ®èi liªn hoµn b»ng l­îng t¨ng(gi¶m) ®Þnh gèc. L­îng t¨ng( gi¶m) tuyÖt ®èi trung b×nh: Lµ møc trung b×nh cña c¸c l­îng t¨ng (gi¶m) tuyÖt ®èi liªn hoµn. NÕu kÝ hiÖu lµ l­îng t¨ng (gi¶m) tuyÖt ®èi trung b×nh, ta cã: 2.3. Tèc ®é ph¸t triÓn Tèc ®é ph¸t triÓn lµ con sè t­¬ng ®èi (th­¬ng xuyªn ®­îc biÓu hiÖn b»ng lÇn hoÆc %)ph¶n ¸nh tèc ®é vµ xu h­íng biÕn ®éng cña hiÖn t­îng qua thêi gian. Tuú theo môc ®Ých nghiªn cøu, ta cã c¸c lo¹i tèc ®é ph¸t triÓn sau ®©y: Tèc ®é ph¸t triÓn liªn hoµn ph¶n ¸nh sù biÕn ®éng cña hiÖn t­îng gi÷a hai thêi gian liÒn nhau: Trong ®ã : : tèc ®é ph¸t triÓn liªn hoµn cña thêi gian i so víi thêi gian i-1 Møc ®é cña hiÖn t­îng nghiªn cøu ë thêi gian i-1 Møc ®é cña hiÖn t­îng nghiªn cøu ë thêi gian i Tèc ®é ph¸t triÓn ®Þnh gèc: Ph¶n ¸nh sù biÕn ®éng cña hiÖn t­îng trong nh÷ng kho¶ng thêi gian dµi. Trong ®ã : T: tèc ®é ph¸t triÓn ®Þnh gèc : møc ®é ®Çu tiªn cña d·y sè : møc ®é cña hiÖn t­îng qua thêi gian i Gi÷a tèc ®é ph¸t triÓn liªn hoµn vµ tèc ®é ph¸t triÓn ®Þnh gèc cã mèi liªn hÖ sau : a> TÝch c¸c ®é ph¸t triÓn liªn hoµn b¨ng tèc ®é ph¸t triÓn ®Þnh gèc hay b> Th­¬ng cña c¸c tèc ®é ph¸t triÓn ®Þnh gèc liÒn nhau b»ng tèc ®é ph¸t triÓn liªn hoµn gi÷a hai thêi gian ®ã . (i=2,3…n) Tèc ®é ph¸t triÓn trung b×nh: Lµ trÞ sè ®ai biÓu cña c¸c tèc ®é ph¸t triÓn liªn hoµn.V× c¸c tèc ®é ph¸t triÓn liªn hoµn cã quan hÖ tÝch ,nªn ®Ó tÝnh tèc ph¸t triÓn b×nh qu©n,ta ph¶i sö dông c«ng thøc sè trung b×nh qu©n. : lµ tèc ®é ph¸t triÓn trung b×nh Tõ c«ng thøc trªn ta thÊy: chØ nªn tÝnh chØ tiªu tèc ®é ph¸t triÓn trung b×nh ®èi víi nh÷ng hiÖn t­îng biÕn ®éng theo mét xu h­íng nhÊt ®Þnh . 2.4. Tèc ®é t¨ng ( hoÆc gi¶m ) ChØ tiªu nµy ph¶n ¸nh møc ®é cña hiÖn t­îng gi÷a 2 thêi gian ®· t¨ng ( gi¶m) liªn hoµn víi møc ®é k× gèc liªn hoµn víi møc ®é kú gèc liªn hoµn .NÕu kÝ hiÖu (i=2,3..,n) lµ tèc ®é t¨ng (gi¶m) liªn hoµn th×: CT: (i=2,3..n) Hay: hoÆc: Tèc ®é t¨ng (gi¶m)®Þnh gèc: Lµ tû sè gi÷a l­îng t¨ng (gi¶m) ®Þnh gèc víi møc ®é kú gèc cè ®Þnh. NÕu kÝ hiÖu Ai (i=2,3…n)lµ c¸c tèc ®é t¨ng (gi¶m) ®Þnh gèc th×: (i=2,3..n) Hay: HoÆc (%)=Ti(%)-100 Tèc ®é t¨ng (gi¶m) trung b×nh: Lµ chØ tiªu ph¶n ¸nh tèc ®é t¨ng (gi¶m) ®¹i biÓu trong suèt thêi gian nghiªn cøu. NÕu ký hiÖu lµ tèc ®é t¨ng(gi¶m) trung b×nh th× : hoÆc 2.5. Gi¸ trÞ tuyÖt ®èi cña 1% t¨ng( hoÆc gi¶m ) ChØ tiªu nµy ph¶n ¸nh cø 1% t¨ng(hoÆc gi¶m) cña tèc ®é t¨ng gi¶m liªn hoµn th× t­¬ng øng víi trÞ sè tuyÖt ®èi lµ bao nhiªu lÇn . (i=2,3…n) lµ gi¸ trÞ tuyÖt ®èi cña 1%t¨ng (gi¶m) HoÆc ChØ tiªu nµy chØ tÝnh cho tèc ®é t¨ng gi¶m liªn hoµn ,®èi víi møc ®é t¨ng (gi¶m) ®Þnh gèc th× kh«ng tÝnh v× nã lu«n lµ mét sè kh«ng ®æi vµ b»ng . 3. Mét sè ph­¬ng ph¸p biÓu hiÖn xu h­íng biÕn ®éng c¬ b¶n cña hiÖn t­îng . Sù biÕn ®éng cña hiÖn t­îng qua thêi gian chÞu sù t¸c ®éng cña nhiªï nh©n tè, cã 2 lo¹i nh©n tè c¬ b¶n lµ: Nh÷ng nh©n tè c¬ b¶n t¸c ®«ng vµo hiÖn t­îng,quyÕt ®Þnh xu h­íng ph¸t triÓn c¬ b¶n cña hiÖn t­îng ( biÓu hiÖn tÝnh quy luËt cña hiÖn t­îng ). Nh÷ng nh©n tè ngÉu nhiªn t¸c ®éng vµo hiÖn t­îng ë nh÷ng thêi gian kh¸c nhau theo chiÒu h­íng kh¸c nhau vµ møc ®é kh«ng gièng nhau g©y ra nh÷ng sai lÖch khái xu h­íng c¬ b¶n. NhiÖm vô cña nghiªn cøu thèng kª lµ t×m ra ®­îc xu h­íng biÕn ®éng c¬ b¶n cña hiÖn t­îng. V× vËy ,cÇn sö dông nhiÒu ph­¬ng ph¸p thÝch hîp ®Ó phÇn nµo lo¹i bá t¸c ®éng cña nh÷ng nh©n tè ngÉu nhiªn ®Ó nªu lªn xu h­íng vµ tÝnh quy luËt vÒ sù biÕn ®éng cña hiÖn t­îng . Sau ®©y lµ mét sè ph­¬ng ph¸p th­êng ®­îc sö dông ®Ó biÓu hiÖn xu h­íng biÕn ®éng c¬ b¶n cña hiÖn t­îng. 3.1. Ph­¬ng ph¸p më réng kho¶ng c¸ch thêi gian Ph­¬ng ph¸p nµy ®­îc sö dông khi mét d·y sè thêi kú cã kho¶ng c¸ch thêi gian t­¬ng ®èi ng¾n vµ cã nhiÒu møc ®é mµ qua ®ã ch­a ph¶n ¸nh ®­îc xu h­íng biÕn ®éng cña hiÖn t­îng .Do kho¶ng c¸ch thêi gian ®­îc më réng nªn trong mçi møc ®é cña d·y sè míi th× sù t¸c ®éng cña c¸c nh©n tè ngÉu nhiªn ,víi chiÒu h­íng kh¸c nhau phÇn nµo ®· ®­îc bï trõ , triÖt tiªu vµ do ®ã ta thÊy râ ®­îc xu h­íng biÕn ®éng c¬ b¶n cña hiÖn t­îng ®­îc nghiªn cøu .Ta cã thÓ më réng kho¶ng c¸ch thêi gian tõ tuÇn sang th¸ng, quý, n¨m, t­ quý sang n¨m… 3.2.Ph­¬ng ph¸p håi quy theo thêi gian Ph¶n ¸nh sù biÕn ®éng cña hiÖn t­îng qua thêi gian cã d¹ng tæng qu¸t nh­ sau: Trong ®ã: møc ®é lý thuyÕt :c¸c cÆp tham sè t: thø tù thêi gian §Ó lùa chän ®óng ®¾n d¹ng cña ph­¬ng tr×nh håi quy ®ßi hái ph¶i ph©n tÝch ®Æc ®iÓm biÕn ®éng cña hiªn t­îng qua thêi gian ,®«ng thêi kÕt hîp víi mét sè ph­¬ng ph¸p ®¬n gi¶n kh¸c nh­ : d­ dùa vµo ®å thÞ , dùa vµo ®é t¨ng gi¶m tuyÖt ®èi , dùa vµo tèc ®é ph¸t triÓn … C¸c tham sè (i=1,2,..,n) th­êng ®­îc x¸c ®Þnh b¨ng ph­¬ng ph¸p b×nh ph­¬ng nhá nhÊt: Sau ®©y lµ mét sè d¹ng ph­¬ng tr×nh håi quy ®¬n gi¶n th­êng ®­îc sö dông : Ph­¬ng tr×nh ®­êng th¼ng Ph­¬ng tr×nh ®­êng th¼ng ®­îc sö dông khi l­îng t¨ng, gi¶m tuyÖt ®èi liªn hoµn (cßn gäi lµ sai ph©n bËc mét) xÊp sØ nhau, ¸p dông ph­¬ng ph¸p b×nh ph­¬ng nhë nhÊt sÏ cã ph­¬ng tr×nh sau ®©y ®Ó x¸c ®Þnh gi¸ trÞ cña tham sè vµ : Ph­¬ng tr×nh parabal bËc 2 : Ph­¬ng tr×nh parabol bËc 2 ®­îc sö dông khi c¸c sai ph©n bËc 2 ( tøc lµ sai ph©n cña sai ph©n bËc mét )xÊp xØ nhau . C¸c tham sè ®­îc x¸c ®Þnh bëi hÖ ph­¬ng tr×nh nh­ sau : Ph­¬ng tr×nh hµm mò: Ph­¬ng tr×nh hµm mò ®­îc sö dông khi c¸c tèc ®é ph¸t triÓn liªn hoµn xÊp xØ nhau. C¸c tham sè ®­îc x¸c ®Þnh bëi hÖ ph­¬ng tr×nh sau: BiÕn t lµ biÕn thø tù thêi gian (t=1,2,3…,n) ®Ó viÖc tÝnh to¸n ®¬n gi¶n, nh­ng vÉn ®¶m b¶o tÝnh thø tù , ta cã thÓ thay thÕ b»ng t’. Cã hai tr­êng hîp sau: TH1: Thø tù thêi gian lµ mét sè lÎ th× lÊy thêi gian ®øng ë gi÷a b»ng 0 ,c¸c thêi gian ®øng tr­íc lµ -1,-2,-3,..vµ c¸c thêi gian ®øng sau lÇn l­ît lµ 1,2,3… TH2: Thø tù thêi gian lµ mét sè ch½n th× lÊy hai thêi gian ®øng ë gi÷a lµ -1vµ 1, c¸c thêi gian lÇn l­ît lµ -3,-5,-7…vµ c¸c thêi gian ®øng sau lÇn l­ît lµ 3,5,7… 3.3. Ph­¬ng ph¸p sè trung b×nh tr­ît (di ®éng) Sè trung b×nh tr­ît lµ sè trung b×nh céng cña mét nhãm c¸c møc ®é cña d·y sè ®­îc tÝnh b»ng c¸ch lÇn l­ît lo¹i dÇn c¸c møc ®é , ®ång thêi thªm vµo c¸c møc ®é tiÕp theo ,sao cho tæng sè l­îng c¸c møc ®é tham gia tÝnh sè trung b×nh kh«ng thay ®æi . Gi¶ sö cã d·y sè thêi gian : Tõ ®ã ta cã mét d·y sè míi gåm c¸c sè trung b×nh tr­êng lµ: . ViÖc lùa chän bao nhiªu møc ®é ®Ó tÝnh trung b×nh tr­ît ®ßi hái ph¶i dùa vµo ®Æc ®iÓm biÕn ®éng cña hiÖn t­îng vµ sè l­îng cña c¸c møc ®é cña d·y sè thêi gian .NÕu sù biÕn ®éng cña hiÖn t­îng t­¬ng ®èi ®Òu ®Æn vµ sè l­îng møc ®é cña d·y sè kh«ng nhiÒu th× cã thÓ tÝnh trung b×nh tr­ît cho nhãm ba hoÆc bèn møc ®é .NÕu sù biÕn ®éng cña hiÖn t­îng lín vµ d·y sè cã nhiÒu møc ®é th× cã thÓ tÝnh trung b×nh tr­ît tõ 5 ®Õn 7 møc ®é. Trung b×nh tr­ît ®­îc tÝnh tõ cµng nhiÒu møc ®é th× cµng cã t¸c dông san b»ng ¶nh h­ëng cña c¸c nh©n tè ngÉu nhiªn .Nh­ng , mÆt kh¸c l¹i lµm gi¶m ®i sè l­îng c¸c møc ®é cña d·y sè trung b×nh tr­ît . 3.4. Ph­¬ng ph¸p biÕn ®éng thêi vô Kh¸i niÖm: Sù biÕn ®éng cña mét sè hiÖn t­îng kinh tÕ ,x· héi th­êng cã tÝnh thêi vô ,nghÜa lµ h»ng n¨m trong tõng thêi gian nhÊt ®Þnh ,sù biÕn ®éng ®­îc lÆp ®i lÆp l¹i. VÝ dô ,c¸c s¶n phÈm cña ngµnh n«ng nghiÖp phô thuéc rÊt nhiÒu vµo mïa vô ,thêi tiÕt, khÝ hËu ,ho¹t ®éng mét sè ngµnh nh­ c«ng nghiÖp ,x©y dùng c¬ b¶n ®Òu Ýt nhiÒu cã biÕn ®éng thêi vô ,phong tôc tËp qu¸n sinh ho¹t cña x· héi .BiÕn ®éng thêi vô lµm cho ho¹t ®éng cña mét sè ngµnh khi c¨ng th¨ng ,khÈn tr­¬ng ,khi nhµn rçi ,bÞ thu hÑp l¹i . Nghiªn cøu biÕn ®éng thêi vô nh»m ®Ò ra nh÷ng chñ tr­¬ng , biÖn ph¸p phï hîp, kÞp thêi h¹n chÕ nh÷ng ¶nh h­ëng cña biÕn ®éng thêi vô ®èi víi s¶n xuÊt vµ sinh ho¹t cña x· héi .NhiÖm vô cña nghiªn cøu thèng kª lµ dùa vµo sè liÖu cña nhiÒu n¨m (Ýt nhÊt lµ 3 n¨m ) ®Ó x¸c ®Þnh biÕn ®éng thêi vô , nh÷ng ph­¬ng ph¸p ®¬n gi¶n nhÊt vµ ®­îc sö dông lµ tÝnh c¸c tÝnh chØ sè thêi vô .Cã hai tr­êng hîp sau : Tr­êng hîp 1: BiÕn ®éng thêi vô qua nh÷ng thêi gian nhÊt ®Þnh cña c¸c n¨m t­¬ng ®èi æn ®Þnh ,ko cã hiÖn t¨ng gi¶m râ rÖt th× chØ sè thêi vô ®­îc tÝnh theo c«ng thøc sau ®©y : Trong ®ã : lµ chØ sè thêi vô cña thêi gian t lµ sè trung b×nh cña c¸c møc ®é cña c¸c thêi gian cïng tªn i sè trung b×nh chung cña tÊt c¶ c¸c møc ®é trong d·y sè Sè trung b×nh chung cña tÊt c¶ c¸c møc ®é lµ : Tr­êng hîp 2: BiÕn ®éng thêi vô qua nh÷ng thêi gian nhÊt ®Þnh cña c¸c n¨m cã sù t¨ng (gi¶m ) râ rÖt th× chØ sè thêi vô ®­îc tÝnh theo c«ng thøc sau : Trong ®ã : n: lµ sè n¨m nghiªn cøu møc ®é tÝnh to¸n (cã thÓ lµ sè trung b×nh tr­ît hoÆc dùa vµo ph­¬ng tr×nh håi quy ë thêi gian i n¨m j ) møc ®é thùc tÕ ë thêi gian i cña n¨m j 4. Ph©n tÝch c¸c thµnh phÇn cña d·y sè thêi gian C¸c møc ®é cña d·y sè thêi gian yt cã thÓ ®­îc ph©n chia theo ba thµnh phµn sau ®©y: Xu thÕ (ft) nãi lªn xu h­¬ng ph¸t triÓn chñ yÕu cña hiÖn t­îng , mét sù tiÕn triÓn qua thêi gian . BiÕn ®éng thêi vô (St) lµ sù biÕn ®éng cã tÝnh chÊt lÆp ®i lÆp l¹i trong nh÷ng thêi gian nhÊt ®Þnh cña n¨m . BiÕn ®éng ngÉu nhiªn (Zt) lµ c¸c sai lÖch ngÉu nhiªn khái xu thÕ . Ba phÇn thµnh phÇn trªn ®­îc kÕt hîp theo hai d¹ng sau: D¹ng céng : D¹ng nh©n : D¹ng phï hîp víi biÕn ®éng thêi vô cã biªn ®é Ýt thay ®æi theo thêi gian . D¹ng nh©n phï hîp vêi biÕn ®éng thêi vô cã biªn ®é thay ®æi lín theo thêi gian 4.1. Ph©n tÝch c¸c thµnh phÇn theo d¹ng céng Gi¶ sö xu thÕ lµ hµm tuyÕn tÝnh: ft = BiÕn ®éng thêi vô: St=Cj (j=1,2…,m) BiÕn ®éng gÉu nhiªn Zt cã trung b×nh b»ng 0 Trong viÖc ph©n tÝch c¸c thµnh phÇn cña d·y sè thêi gian ng­êi ta th­êng quan t©m ®Õn hai thµnh phÇn lµ xu thÕ vµ biÕn ®éng thêi vô . Do ®ã trong thùc tÕ ng­êi ta th­êng sö dông m« h×nh: C¸c tham sè vµ hÖ sè thêi vô Cj th­êng ®­îc ­íc l­îng b»ng ph­¬ng ph¸p b×nh ph­¬ng nhá nhÊt. Trong thùc tÕ ®­îc thùc hiÖn b»ng b¶ng d­íi ®©y (gäi lµ b¶ng BUYS –BALLOT) . quý N¨m 1 … j … m Tæng dßng (TI) i.TI 1 … I … N Tæng cét TJ CJ CJ ) 4.2.Ph©n tÝch c¸c thµnh phÇn d­íi d¹ng nh©n Tr­íc tiªn ,tõ c¸c møc ®é cña d·y sè , ng­êi ta tÝnh c¸c sè trung b×nh tr­ît ( cã thÓ tÝnh trung b×nh tr­ît mét hoÆc hai lÇn ).Ng­êi ta hy väng r»ng viÖc tÝnh c¸c sè trung b×nh tr­ît sÏ nãi lªn xu thÕ biÕn ®éng cña hiÖn t­îng ft .Ta cã §Ó x¸c ®Þnh chØ sè thêi vô St , ta cÇn lo¹i bá Zt b»ng c¸ch tÝnh sè trung vÞ hoÆc trung b×nh xÐn ( trung b×nh ®­îc tÝnh b»ng c¸ch lo¹i bá gi¸ trÞ lín nhÊt vµ nhá nhÊt ). Sau ®ã x¸c ®Þnh hÖ sè ®iÒu chØnh (kÝ hiÖu H). Tæng trung b×nh mong ®îi lµ tæng trung b×nh trong ®iÒu kiÖn kh«ng cã biÕn ®éng thêi vô .Nh­ vËy ®èi víi tµi liÖu quý th× tæng trung b×nh mong ®îi lµ 4 (hoÆc 4%),tµi liÖu lµ 12 (hoÆc 1200%) Tæng trung b×nh thùc tÕ lµ tæng trung b×nh xÐn cña c¸c quý hoÆc th¸ng . Sau ®ã ta x¸c ®Þnh chØ sè thêi vô ®iÒu chØnh ChØ sè thêi vô ®iÒu chØnh = St = Trung b×nh xÐn *H II. Ph­¬ng ph¸p dù ®o¸n thèng kª ng¾n h¹n 1. Kh¸i niÖm vÒ dù ®o¸n thèng kª ng¾n h¹n Ngµy nay dù ®o¸n ®­îc sö dông réng r·i trong mäi lÜnh vùc khoa häc kÜ thuËt , kinh tÕ , chÝnh trÞ , x· héi víi nhiÒu lo¹i vµ ph­¬ng ph¸p kh¸c nhau . Dù ®o¸n lµ ®­a ra nh÷ng th«ng tin cã c¬ së khoa häc vÒ møc ®é hoÆc tr¹ng th¸i cña hiÖn t­îng trong t­¬ng lai. Cã nhiÒu lo¹i dù ®o¸n, ngµy tuÇn , n¨m cã d­ ®o¸n ng¾n h¹n ,trung h¹n ,dµi h¹n . §èi víi nghiªn cøu thèng kª,lo¹i mµ dù ®o¸n thèng kª th­êng lµm lµ dù ®o¸n ng¾n h¹n .Dù ®o¸n thèng kª ng¾n h¹n l¹ dù ®o¸n qu¸ tr×nh tiÕp theo cña hiÖn t­îng trong nh÷ng kho¶n thêi gian t­¬ng ®èi ng¾n ,nèi tiÕp víi thùc t¹i b»ng viÖc sö dông c¸c tµi liÖu thèng kª vµ ¸p dông c¸c ph­¬ng ph¸p thÝch hîp.TÇm dù ®o¸n thèng kª ng¾n h¹n nhá h¬n hoÆc b»ng 1/3®é dµi d·y sè thêi gian . Dù ®o¸n cã thÓ biÓu hiÖn d­íi 2 d¹ng : Dù ®o¸n chÊt l­îng :lµ ng­êi ta dïng lêi v¨n ®Ó miªu t¶ xu h­íng ph¸t triÓn trong t­¬ng lai ,hoÆc miªu t¶ sù xuÊt hiÖn tr¹ng th¸i míi sÏ nÈy sinh trong t­¬ng lai . Dù ®o¸n sè l­îng : lµ x¸c ®Þnh ®¸nh gi¸ vÒ t­¬ng lai b»ng con sè cô thÓ , kh¸ch quan ,®é tin cËy cho tr­íc 1.2. Kh¶ n¨ng dù ®o¸n thèng kª Thèng kª cã kh¶ n¨ng dù ®o¸n kinh tÕ x· héi v× Thèng kª d÷ vai trß chñ ®¹o trong viÖc thu nhËp th«ng tin Thèng kª n¾m phÇn lín c¸c th«ng tin kinh tÕ x· héi trong c¸c lÜnh vùc kh¸c nhau. Th«ng kª cã hÖ thèng c¸c ph­¬ng ph¸p chuyªn m«n thÝch hîp cho c¶ ph©n tÝch dù ®o¸n . 1.3. §Æc ®iÓm cña dù ®o¸n thèng kª TÝnh chÊt nhiÒu ph­¬ng ¸n Chóng ta cã thÓ sö dông nhiÒu ph­¬ng ph¸p kh¸c nhau ®Ó dù ®o¸n cho cïng mét ®èi t­îng ,v× mçi ph­¬ng ph¸p ®Òu cho kh¸c nhau kÕt qu¶ xÊp xØ nµo ®ã .V× vËy ng­êi ta ®Æt ra mét vµi ph­¬ng ¸n víi x¸c xuÊt tin cËy nhÊt ®Þnh trªn c¬ së ®ã , ng­êi sö dông chän ra mét ph­¬ng ¸n ,mµ qua ph©n tÝch bæ xung cho thÊy lµ tèt nhÊt .ThËm chÝ trong tr­êng hîp ng­êi ta chØ chän ra mét ph­¬ng ¸n duy nhÊt hay tèt nhÊt ,mµ chØ lµ mét trong nh÷ng ph­¬ng ¸n cã thÓ cã . TÝnh chÊt x¸c suÊt : Trong thèng kª cã nhiÒu nh©n tè kh¸c nhau ®ång thêi còng t¸c ®éng víi c¸c møc ®é vµ chiÒu h­íng kh¸c nhau vµ theo thêi gian cã nhiÒu nh©n tè yÕu mÊt ®i , cã nhiÒu nh©n tè míi xuÊt hiÖn nh­ mÇm mèng , nh­ng trong t­¬ng lai nã sÏ lµ nh÷ng nh©n tè chñ yÕu v× vËy cã thÓ cho mét dù ®o¸n chÝnh x¸c vÒ t­¬ng lai ®iÒu ®ã dÉn ®Õn dù ®o¸n cã x¸c xuÊt . 1.4.C¸c lo¹i dù ®o¸n thèng kª Dù ®o¸n dµi h¹n( >=10 n¨m), Dù ®o¸n môc tiªu chiÕn l­îc Dù ®o¸n trung h¹n Th­êng lµ dù ®o¸n c¸c ch­¬ng tr×nh trung h¹n ,môc tiªu nhá (3,5,7,n¨m) Dù ®o¸n ng¾n h¹n (=<3 n¨m) 1.5. C¸c ph­¬ng ph¸p dù ®o¸n: C¸c ph­¬ng ph¸p lÊy ý kiÕn chuyªn gia C¸c ph­¬ng ph¸p m« h×nh ho¸ : M« h×nh ho¸ logÝc M« h×nh ho¸ to¸n häc M« h×nh th«ng tin Ph­¬ng ph¸p håi quy (ph­¬ng ph¸p kinh tÕ l­îng) 1.6. Mét sè thuËt ng÷ Dù ®o¸n ®iÓm: Lµ kÕt qu¶ dù ®o¸n ®­îc biÓu hiÖn d­íi d¹ng con sè duy nhÊt nµo ®ã. Dù ®o¸n kho¶ng: Lµ chØ sè dù ®o¸n cã thÓ n»m trong mét kho¶ng gi¸ trÞ víi x¸c xuÊt gi¸ trÞ nhÊt ®Þnh, kho¶ng dù ®o¸n ®ã cßn gäi lµ kho¶ng tin cËy 2. Mét sè ph­¬ng ph¸p dù ®o¸n ®¬n gi¶n 2.1. Dù ®o¸n dùa vµo l­îng t¨ng hoÆc gi¶m tuyÖt ®èi trung b×nh Ta cã m« h×nh dù ®o¸n lµ: (h=1,2,3..lµ tÇm dù ®o¸n ) §iÒu kiÖn ®Ó dù ®o¸n m« h×nh nµy lµ c¸c l­îng t¨ng (gi¶m) tuyÖt ®èi liªn hoµn xÊp xØ nhau. 2.2.Dù ®o¸n dùa vµo hµm xu thÕ Ph­¬ng tr×nh håi quy theo thêi gian : M« h×nh dù ®o¸n lµ: Víi : lµ møc ®é dù ®o¸n theo thêi gian t+h (h =1,2,3..) Sö dông ph­¬ng ph¸p nµy ta ph¶i t×m ®­îc m« h×nh hµm xu thÕ tèt nhÊt (lµ hµm xu thÕ cã SE min ) Trong ®ã: p lµ sè l­îng c¸c tham sè cã trong m« h×nh n lµ sè tr­êng hîp nghiªn cøu . 2.3. Dù ®o¸n dùa vµo tèc ®é ph¸t triÓn trung b×nh M« h×nh dù ®o¸n lµ : Ph­¬ng ph¸p nµy ®­îc sö dông khi c¸c tèc ®é ph¸t triÓn liªn hoµn xÊp xØ b»ng nhau . 3. Dù ®o¸n dùa vµo hµm xu thÕ vµ biÕn ®éng thêi vô Dùa vµo hµm xu thÕ tuyÕn tÝnh kÕt hîp céng vµ biÕn ®éng thêi vô M« h×nh dù ®o¸n : Dùa vµo hµm xu thÕ tuyÕn tÝnh kÕt hîp nh©n vµ biÕn ®éng thêi vô M« h×nh dù ®o¸n: 4. Dù b¸o b»ng ph­¬ng ph¸p san b»ng mò Trong c¸c m« h×nh dù ®o¸n trªn ,khi x©y dùng m« h×nh dù ®o¸n th× c¸c møc ®é cña d·y sè ®­îc xem lµ nh­ nhau (quyÒn sè lµ nh­ nhau).Trong thùc tÕ ,ë nh÷ng thêi ®iÓm kh¸c nhau c¸c nh©n tè t¸c ®éng ®Õn mÆt l­îng hiÖn t­îng kh¸c nhau :Cã nh©n tè t¸c ®éng m¹nh lªn ,cã yÕu tè t¸c ®éng yÕu ®i vµ qua thêi gian cã c¸c yÕu tè mÊt ®i cã ûÕu tè míi n¶y sinh .V× vËy c¸c møc ®é trong d·y sè khi x©y dùng m« h×nh ph¶i cã sù chó ý kh¸c nhau Nh÷ng møc ®é cµng lín cÇn ®­îc chó ý nhiÒu h¬n so víi c¸c møc ®é cò .§©y lµ ý t­ëng chñ yÕu cña mét lo¹i c¸c ph­¬ng ph¸p dù ®o¸n cã tªn gäi chung lµ c¸c ph­¬ng ph¸p thÝch nghi .Môc tiªu cña ph­¬ng ph¸p thich nghi lµ x©y dùng c¸c m« h×nh tù ®iÒu chØnh ,cã kh¶ n¨ng ph¶n ¸nh ®­îc nh÷ng thay ®æi cña d·y sè thêi gian vµ ®­a ra nh÷ng dù ®o¸n t­íng ®èi chÝnh x¸c .Mét ph­¬ng ph¸p c¬ b¶n trong c¸c ph­¬ng ph¸p thÝch nghi lµ ph­¬ng ph¸p san b»ng mò.. 4.1.M« h×nh gi¶n ®¬n M« h×nh nµy ®­îc sö dông khi d·y sè thêi gian kh«ng cã biÕn ®éng thêi vô vµ xu thÕ (hay biÕn ®éng thêi vô vµ xu thÕ kh«ng râ rµng ).GØa sö ë thêi gian t , møc ®é thùc tÕ cña hiÖn t­îng lµ ,møc ®é dù ®o¸n lµ vµ dù ®o¸n møc ®é cña hiÖn t­îng ë thêi ®iÓm tiÕp theo lµ (1) §Æt ta cã (2) lµ c¸c tham sè san b»ng vµ 0 Nh­ vËy lµ trung b×nh céng gia quyÒn cña c¸c møc ®é thùc tÕ vµ møc ®é dù ®o¸n . T­¬ng tù ta cã : (3) Thay (3)vµo (2) ta cã : (4) B»ng c¸ch tiÕp tôc thay c¸c møc ®é dù ®o¸n vµo c«ng thøc (4) ta sÏ cã : (5) V× 1-a = b <1 nªn khi i ® ¥ th× bi+1 tiÕn ®Õn 0 vµ , khi ®ã: Nh­ vËy lµ tæng cña tÊt c¶ c¸c møc ®é cña d·y sè thêi gian tÝnh theo quyÒn sè mµ c¸c quyÒn sè gi¶m dÇn theo thêi gian hµm mò tuú thuéc vµo møc ®é cò trong d·y sè. Tõ (1) ta cã: §Æt et=lµ sai sè dù ®o¸n ë thêi gian t th×: Tõ c«ng thøc trªn ®Æt ra hai vÊn ®Ò: Thø nhÊt lµ chän tham sè san b»ng a: vÒ nguyªn t¾c a cµng lín th× c¸c møc ®é míi cµng ®­îc chó ý vµ ng­îc l¹i. NÕu a ®­îc chän nhá th× c¸c møc ®é cò ®­îc chó ý mét c¸ch tho¶ ®¸ng. §Ó x¸c ®Þnh d­îc a ph¶i dùa vµ ®Æc ®iÓm biÕn ®éng cña hiÖn t­îng vµ nh÷ng kinh nghiÖm nghiªn cøu ®· qua. Gi¸ trÞ a tèt nhÊt lµ gi¸ trÞ lµm cho tæng b×nh ph­¬ng sai sè dù ®o¸n nhá nhÊt. Thø hai lµ viÖc x¸c ®Þnh gi¸ trÞ ban ®Çu y0 v× ph­¬ng ph¸p san b»ng mò ®­îc thùc hiÖn theo phÐp ®Ö quy, tøc lµ ®Ó tÝnh ta ph¶i cã … cã nhiÒu c¸ch ®Ó x¸c ®Þnh gi¸ trÞ ban ®Çu nh­: cã thÓ lÊy gi¸ trÞ ®Çu tiªn trong d·y sè hoÆc sè trung b×nh cña mét sè gi¸ trÞ ®Çu tiªn hoÆc tham sè cña hµm xu thÕ … Tuy nhiªn, dï ®iÒu kiÖn ban ®Çu ®­îc chän theo c¸ch nµo nh­ng qua mét sè b­íc sÏ héi tô vÒ t­¬ng ®­¬ng nhau. 4.2.M« h×nh xu thÕ tuyÕn tÝnh kh«ng biÕn ®éng thêi vô (HOLT) M« h×nh HOLT lµ : a, g : l¸ c¸c tham sè san b»ng víi 0£a , g £ 1 Chän ®iÒu kiÖn ban ®Çu : ao(0)=yt ,a1(0) lµ l­îng t¨ng gi¶m tuyÖt ®èi trung b×nh. M« h×nh xu thÕ tuyÕn tÝnh kh«ng biÕn ®éng thêi vô 4.3.M« h×nh thÕ tuyÕn tÝnh kÕt hîp biÕn ®éng thêi vô 4.3.1.KÕt hîp nh©n ( m« h×nh WINTER) Víi là c¸c tham sè vµ 0£ £1 4.3.2.KÕt hîp céng Víi Chän ®iÒu kiÖn ban ®Çu: a0(0)=yt, a1(0) lµ l­îng t¨ng (gi¶m) tuyÖt ®èi trung b×nh. Ch­¬ng II VËn dông d·y sè thêi gian ®Ó ph©n tÝch sù biÕn ®éng cña kim ng¹ch xuÊt khÈu g¹o ViÖt Nam giai ®o¹n 1995-2004 vµ dù b¸o giai ®o¹n 2004-2007 I. XuÊt khÈu g¹o ViÖt Nam - vÊn ®Ò chung 1.Thùc tr¹ng xuÊt nhËp g¹o ë ViÖt Nam 2. Nh÷ng thuËn lîi vµ khã kh¨n N­íc ta tõ mét n­íc thuéc ®Þa nghÌo kh«ng ®ñ ¨n ph¶i viÖn trî cña n­íc ngoµi,nh­ng nay chóng ta ®· ®ñ ¨n no m¨c Êm …vµ cßn xuÊt khÈu ra n­íc ngoµi ,vµ trong nh÷ng ngµnh xuÊt khÈu chñ yÕu cña ViÖt Nam . HiÖn nay chung ta ®ang ®øng thø 2 vÒ xuÊt nhËp khÈu vÒ g¹o lín thø 2,3 trªn thÕ giíi , chØ sau Th¸i Lan .§­îc nh­ vËy chóng ta cã nh÷ng thuËn lîi nh­ lµ mét n­íc n«ng nghiÖp cã tõ l©u ®êi , víi ®Êt ®ai mµu mì ,cã 3/4 lµ ®ång b»ng ,phï sa cña 2 con s«ng lín ®ã lµ s«ng Hång s«ng Th¸i B×nh båi ®¾p ,nãi chung lµ ®­îc tù nhiªn ­u ®·i . cã nguån nh©n lùc dåi dµo nh©n d©n cÇn cï , chÞu khã .§©y lµ ®iÒu kiÖn rÊt thuËn lîi cho ph¸t triÓn n«ng nghiÖp . Nh­ng thuËn lîi hiÖn nay. ChÝnh phủ Th¸i Lan vẫn tiếp tục thực hiện chương tr×nh can thiệp vào thị truờng lóa gạo vụ chÝnh (từ T11/2005 - T2/2006), đã hỗ trợ cho gi¸ chào gạo xuất khẩu của Th¸i Lan tiếp tục đứng ở mức cao trong 20 ngày đầu th¸ng: gạo 100%B là 287 USD/tấn, 5% tấm là 281 USD/tấn, 25% tấm là 253 USD/tấn. Gi¸ chào gạo xuất khẩu của Việt Nam cũng kh¸ ổn định: gạo 5% tấm là 255 USD/tấn, 25% tấm là 236 USD/tấn. Trong 9 th¸ng đầu năm, tuy còng nhiều khã khăn nhưng thị trường xuất khẩu gạo của Việt Nam tiếp tục được mở rộng với mức gi¸ xuất khẩu gạo cã hiệu quả. Theo dự b¸o mới của Bộ N«ng nghiệp Mỹ, sản lượng gạo toàn cầu niªn vụ 2005/2006 ước đạt 405,6 triệu tấn (tăng 1% so với niªn vụ 2004/2005), tiªu thụ toàn cầu 2005/2006 ước đạt 413,4 triệu tấn (giảm 1,3 triệu tấn so với năm trước), ước tồn kho cuối vụ 2005/2006 ở mức 65,6 triệu tấn, đ©y là mức tồn kho thấp nhất từ niªn vụ 1982/1983. Do vậy trong dài hạn gi¸ gạo thế giới còng duy tr× ở mức cao. Những th¸ng cuối năm 2005, do nhu cầu nhập khẩu gạo tiếp tục tăng từ nhiều nước (đ¸ng chú ý là Indonesia đã bắt đầu cho phÐp nhập khẩu 250.000 tấn gạo từ th¸ng 10/2005), nªn gi¸ gạo thế giới khả năng sẽ còng tăng, trước mắt trong th¸ng 10/2005 gi¸ lương thực sẽ ổn định do ChÝnh phủ Th¸i Lan quyết định b¸n gạo tồn kho. Trong nước, một số tỉnh phÝa Bắc đã bắt đầu thu hoạch vụ lóa Mïa. Tuy bị ảnh hưởng của b·o, nhiều địa phương cã mưa, nhưng gi¸ lương thực chiều hướng giảm 50 - 150 đ/kg tại một số tỉnh. C¸c tỉnh phổ biến: 2.450 -2.600 đ/kg (thóc tẻ) và 3.800 - 4.500 đ/kg (gạo tẻ). Th¸ng tới, mặc dù c¸c tỉnh bước vào thu hoạch rộ lóa Mïa nhưng gi¸ lương thực khã cã khả năng giảm do còng phụ thuộc vào diễn biến của thời tiết tới tiến độ thu hoạch và nhu cầu tiªu dïng tăng. TÝnh đến 15/9/2005, c¸c tỉnh phÝa Nam đã thu hoạch hoạch được 1,663 triệu ha, bằng 76,9% diện tÝch gieo cấy và đã gieo cấy lóa Mïa đạt 490.400 ha. Nh×n chung lóa HÌ Thu tại Nam Bộ ®ang bị ảnh hưởng lớn của lũ, do c¸c tỉnh đầu nguồn đã thu hoạch xong. Hiện c¸c doanh nghiệp xuất khẩu gạo đang đẩy mạnh thu mua để thực hiện c¸c hợp đồng đã ký, tuy nhiªn do nước lũ tăng cao, n«ng d._.