Vấn đề bảo tồn và phát huy tinh hoa văn hoá truyền thống trong thời đại mở cửa, giao lưu và hội nhập quốc tế

Më ®Çu I. tÝnh cÊp thiÕt cña ®Ò tµi: Ngµy nay, chóng ta ®ang chøng kiÕn nh÷ng b­íc ph¸t triÓn m¹nh mÏ cña qu¸ tr×nh khu vùc ho¸, toµn cÇu ho¸. Sù ph¸t triÓn míi trong quan hÖ giao l­u quèc tÕ ®ßi hái mçi quèc gia, d©n téc ph¶i kh¼ng ®Þnh tÝnh ®éc lËp tù chñ cña m×nh. Nh©n tè quan träng nhÊt ®Ó ®¶m b¶o cho sù ph¸t triÓn toµn diÖn cña mçi n­íc chÝnh lµ søc m¹nh v¨n ho¸. ChÝnh v× vËy, vÊn ®Ò g×n gi÷ vµ ph¸t triÓn nh÷ng tinh hoa v¨n ho¸ truyÒn thèng kh«ng cßn lµ vÊn ®Ò cña tõng quèc gia riªng rÏ mµ ®· mang tÝnh toµn cÇu vµ khu vùc. ViÖt Nam lµ mét quèc gia cã nÒn v¨n ho¸ l©u ®êi. Tr¶i qua nhiÒu thêi kú lÞch sö nh©n d©n ta vÉn gi÷ g×n vµ tiÕp tôc ph¸t triÓn nh÷ng tinh hoa trong vèn v¨n ho¸ truyÒn thèng cña d©n téc. Tuy nhiªn, míi ®i vµo kinh tÕ thÞ tr­êng vµ më cöa giao l­u ch­a l©u, nÒn v¨n ho¸ truyÒn thèng ViÖt Nam ®· gÆp nh÷ng th¸ch thøc kh«ng nhá. Hoµn c¶nh kinh tÕ míi víi nh÷ng tiªu cùc trong x· héi ®Æc biÖt lµ tham nhòng l·ng phÝ, lèi sèng ch¹y theo ®ång tiÒn bÊt chÊp l­¬ng t©m ®· g©y ra nh÷ng hËu qu¶ xÊu cho truyÒn thèng ®¹o ®øc nh­ sù tan vì cña gia ®×nh cæ truyÒn, tû lÖ li h«n cao, c¸c tÖ n¹n x· héi gia t¨ng, mèi quan hÖ th©n thiÖn trong hä téc, lµng xãm dÇn phai nh¹t. ViÖt Nam ngµy cµng trë thµnh vÊn ®Ò thêi sù ®­îc truyÒn t¶i trªn nh÷ng trang b¸o dµnh cho nh©n d©n trong nuøc còng nh­ trªn c¶ nh÷ng trang b¸o ®èi ngo¹i. Do ®ã viÖc nghiªn cøu t×m hiÓu vÊn ®Ò nµy lµ rÊt cÇn thiÕt, ®Æc biÖt lµ ®èi víi nh÷ng ai quan t©m ®Õn nh÷ng chuyÓn biÕn vèn rÊt khã nhËn ra cña nã. ChÝnh v× thÕ, chóng t«i chän vÊn ®Ò “VÊn ®Ò b¶o tån vµ ph¸t huy tinh hoa v¨n ho¸ truyÒn thèng trong thêi ®¹i më cöa, giao l­u vµ héi nhËp quèc tÕ” qua sù ph¶n ¸nh cña b¸o “Nh©n d©n”, “ThÓ thao vµ V¨n ho¸”, “V¨n ho¸ Chñ nhËt”, t¹p chÝ “Quª h­¬ng” vµ “Heritage” (tõ n¨m 1997 ®Õn nay) lµm ®Ò tµi kho¸ luËn tèt nghiÖp ®¹i häc cña m×nh. II. §èi t­îng vµ ph¹m vi nghiªn cøu: Trªn b¸o chÝ ViÖt Nam nh÷ng n¨m gÇn ®©y ®· cã rÊt nhiÒu bµi b¸o ®Ò cËp ®Õn vÊn ®Ò v¨n ho¸ truyÒn thèng trong tiÕn tr×nh lÞch sö cña d©n téc. Tuy nhiªn trong ph¹m vi kho¸ luËn cña m×nh, chóng t«i chØ kh¶o s¸t vÊn ®Ò qua 706 tin, bµi trªn 3 tê b¸o tiªu biÓu, rÊt quen thuéc ®èi víi c«ng chóng c¶ n­íc lµ b¸o “Nh©n d©n” (tõ ®©y viÕt t¾t lµ ND), b¸o “ThÓ thao vµ V¨n ho¸” (viÕt t¾t vµ TT-VH), b¸o “V¨n ho¸ Chñ nhËt” (viÕt t¾t lµ VHCN) vµ 2 t¹o chÝ th«ng tin ®èi ngo¹i lµ “Quª h­¬ng” (viÕt t¾t lµ QH), “Heritage” (viÕt t¾t lµ HT). Nh÷ng tê b¸o vµ t¹p chÝ trªn lµ nh÷ng tê b¸o vµ t¹p chÝ trªn lµ nh÷ng tê b¸o ngµy tuÇn b¸o vµ t¹p chÝ ®Þnh kú ®Ò cËp nhiÒu ®Õn vÊn ®Ò v¨n ho¸ truyÒn thèng ViÖt Nam vµ sù giao l­u v¨n ho¸ ViÖt Nam víi v¨n ho¸ quèc tÕ, cã sè l­îng tin, bµi ®¸ng kÓ h×nh thµnh nªu diÖn m¹o vÊn ®Ò. III. môc ®Ých vµ nhiÖm vô nghiªn cøu: Trong kho¸ luËn tèt nghiÖp, chóng t«i muèn ¸p dông nh÷ng kiÕn thøc chuyªn ngµnh ®· häc ®Ó nghiªn cøu, t×m hiÓu kü c¸ch ph¶n ¸nh cña 3 tê b¸o ND, TT-VH, VHCN, 2 t¹p chÝ QH vµ HT vÒ vÊn ®Ò b¶o tån vµ ph¸t triÓn nh÷ng tinh hoa v¨n ho¸ truyÒn thèng trong thiªn niªn kû míi, ®ång thêi qua ®ã häc tËp c¸ch viÕt cña c¸c nhµ b¸o, phãng viªn ®i tr­íc cã nhiÒu kinh nghiÖm ®Ó phôc vô cho ho¹t ®éng c«ng viÖc cña m×nh sau nµy. Trªn c¬ së tµi liÖu ®· s­u tËp ®­îc, chóng t«i ®· ®Ò ra nh÷ng nhiÖm vô chÝnh khi viÕt kho¸ luËn tèt nghiÖp nµy: - Nghiªn cøu c¸c khÝa c¹nh cña nÒn v¨n ho¸ truyÒn thèng ViÖt Nam trong thêi ®¹i míi ®­îc ph¶n ¸nh qua 3 tê b¸o vµ 2 tê t¹p chÝ tõ n¨m 1997 ®Õn nay, cô thÓ lµ mét sè vÊn ®Ò vÒ v¨n ho¸ vËt chÊt, v¨n ho¸ tinh thÇn vµ v¨n ho¸ - nghÖ thuËt truyÒn thèng trong thêi kú héi nhËp quocã tÕ. - Nghiªn cøu c¸c h×nh thøc b¸o chÝ do b¸o ND, TT-VH, VHCN vµ t¹p chÝ QH, HT ®· sö dông ®Ó chuyÓn t¶i c¸c néi dung trªn. - §­a ra nh÷ng ý kiÕn ®¸nh gi¸ cña m×nh vÒ nh÷ng ­u, nh­îc ®iÓm cña mçi tê b¸o vµ ®Ò xuÊt mét sè kiÕn nghÞ cô thÓ ®Ó gãp phÇn n©ng cao chÊt l­îng b¸o chÝ ngµy mét gÇn gòi h¬n víi v¨n ho¸ n­íc ngoµi. Giíi trÎ hÇu nh­ ®· quªn b½ng c¸i lo¹i h×nh nghÖ thuËt d©n téc mµ “s«i næi” tiÕp nhËn nghÖ thuËt ph­¬ng t©y. RÊt nhiÒu lo¹i h×nh nghÖ thuËt ®Æc s¾c cña ViÖt Nam nh­ tuång, chÌo, rèi n­íc... ®ang dÇn bÞ mai mét. §Ó kh¾c phôc ngay nh÷ng biÓu hiÖn tiªu cùc ®ã, theo ®­êng lèi chung ViÖt Nam vÉn gi÷ v÷ng vµ thùc thi nguyªn t¾c b¶o vÖ b¶n s¾c d©n téc trong khi t¨ng c­êng viÖc giao l­u v¨n ho¸ thÕ giíi. ViÖt Nam ®· hÕt søc khuyÕn khÝch viÖc b¶o vÖ, t«n t¹o c¸c di tÝch v¨n ho¸ lÞch sö, khai th¸c b¶o tån phæ biÕn c¸c di s¶n v¨n ho¸ phi vËt thÓ hµng ngµn n¨m cña tæ tiªn. §ång thêi ViÖt Nam cæ vò cho nh÷ng s¸ng t¹o v¨n ho¸ mang ®Ëm mµu s¾c d©n téc trong v¨n nghÖ nh­ ©m nh¹c, héi ho¹, s©n khÊu... ThÕ kû XXI sÏ ®em l¹i nhiÒu c¬ may vµ vËn héi míi nh­ng còng cã c¶ kh«ng Ýt khã kh¨n vµ vÊn ®Ò míi mµ ®Êt n­íc ViÖt Nam, d©n téc ViÖt Nam ph¶i kh¾c phôc vµ gi¶i quyÕt tèt míi ®¹t ®­îc môc tiªu d©n giÇu, n­íc m¹nh, x· héi c«ng b»ng, d©n chñ v¨n minh, tham gia vµo sù ph¸t triÓn chung cña toµn nh©n lo¹i. NÒn v¨n ho¸ giµu truyÒn thèng còng lµ mét nguån søc m¹nh cÇn g×n gi÷ vµ ph¸t huy, gãp phÇn x©y dùng vÞ thÕ ViÖt Nam trªn tr­êng quèc tÕ. Víi nh÷ng ®Æc ®iÓm phong phó, phøc t¹p vµ vai trß to lín, v¨n ho¸ truyÒn thèng. IV. ph­¬ng ph¸p nghiªn cøu: §Ó thùc hiÖn nhiÖm vô ®· ®Ò ra mét c¸ch cã hiÖu qu¶, trong qu¸ tr×nh thu thËp vµ xö lý th«ng tin chóng t«i ®· sö dông c¸c ph­¬ng ph¸p nghiªn cøu c¬ b¶n nh­: s­u tÇm, thèng kª, ph©n lo¹i c¸c tin bµi theo néi dung vµ h×nh thøc, dùa trªn c¬ së t­ t­ëng trong nh÷ng v¨n kiÖn cña §¶ng vµ Nhµ n­íc. Tham kh¶o c¸c sè liÖu, luËn ®iÓm, ý kiÕn cña c¸c t¸c gi¶ cã uy tÝn. Ngoµi ra, chóng t«i cßn sö dông ph­¬ng ph¸p so s¸nh vÒ c¸ch ph¶n ¸nh vÊn ®Ò cña 3 tê b¸o vµ 2 tê t¹p chÝ ®Ó lµm næi bËt nh÷ng ®Æc tr­ng cña c¬ quan th«ng tin ®¹i chóng. V. cÊu tróc cña kho¸ luËn: Víi môc tiªu vµ néi dung trªn, kho¸ luËn cã cÊu tróc nh­ sau: ngoµi phÇn më ®Çu, danh môc tµi liÖu tham kh¶o, phô lôc, kho¸ luËn cã 3 ch­¬ng chÝnh. Ch­¬ng mét: Nh÷ng quan ®iÓm c¬ b¶n cña Chñ tÞch Hå ChÝ Minh. §¶ng céng s¶n vµ Nhµ n­íc ViÖt Nam vÒ viÖc x©y dùng nÒn v¨n ho¸ míi. Trong ch­¬ng nµy, chóng t«i xin tù x¸c ®Þnh mét sè kh¸i niÖm vÒ v¨n ho¸ cã liªn quan ®Õn ®Ò tµi kho¸ luËn, nh÷ng quan ®iÓm c¬ b¶n vÒ v¨n ho¸ cña Chñ tÞch Hå ChÝ Minh vµ ®Þnh h­íng mét nÒn v¨n ho¸ ViÖt Nam tiªn tiÕn ®Ëm ®µ b¶n s¾c d©n téc cña §¶ng vµ Nhµ n­íc ta (qua c¸c v¨n kiÖn cña §¶ng, chÝnh s¸ch cña Nhµ n­íc). Ch­¬ng hai: ViÖc ph¶n ¸nh vÊn ®Ò b¶o tån vµ ph¸t huy nh÷ng v¨n ho¸ truyÒn thèng ViÖt Nam trong thêi ®¹i më cöa, giao l­u vµ héi nhËp quèc tÕ trªn b¸o “Nh©n d©n”, “ThÓ thao vµ V¨n ho¸”, “V¨n ho¸ Chñ nhËt”, t¹p chÝ “Quª h­¬ng” vµ “Heritage” tõ n¨m 1997 ®Õn nay. Trong ch­¬ng nµy, chóng t«i nghiªn cøu, ph©n tÝch néi dung trong c¸c tin, bµi ph¶n ¸nh ®êi sèng v¨n ho¸ kÕ tiÕp truyÒn thèng cña ng­êi ViÖt, viÖc g×n gi÷ vµ ph¸t triÓn tinh hoa v¨n ho¸ d©n téc ®i ®«i víi c«ng cuéc héi nhËp quèc tÕ vµ khu vùc. Ch­¬ng ba: Mét sè h×nh thøc chuyÓn t¶i th«ng tin vÒ vÊn ®Ò b¶o tån vµ ph¸t huy nÒn v¨n ho¸ truyÒn thèng ViÖt Nam trong thêi ®¹i më cöa giao l­u vµ héi nhËp quèc tÕ trªn b¸o “Nh©n d©n”, “ThÓ thao vµ V¨n ho¸”, “V¨n ho¸ Chñ nhËt”, t¹p chÝ “Quª h­¬ng” vµ “Heritage” tõ n¨m 1997 ®Õn nay. Trong ch­¬ng nµy, chóng t«i nghiªn cøu, ph©n tÝch, häc hái mét sè thÓ lo¹i b¸o chÝ nh­ tin, bµi ph¶n ¸nh, ký ch©n dung vµ phãng sù mµ c¸c b¸o vµ t¹p chÝ trªn ®· sö dông ®Ó ph¶n ¸nh vÊn ®Ò v¨n ho¸ truyÒn thèng trong thêi ®¹i ngµy nay. KÕt luËn: Trong phÇn nµy, chóng t«i nªu lªn nh÷ng ­u, nh­îc ®iÓm cña mçi tê b¸o, t¹p chÝ vµ ®­a ra nh÷ng ý kiÕn ®¸nh gi¸ cña m×nh ®èi víi tõng tê b¸o vµ t¹p chÝ cô thÓ ®Ó gãp phÇn n©ng cao chÊt l­îng b¸o chÝ nãi chung. Ch­¬ng mét nh÷ng quan ®iÓm c¬ b¶n cña chñ tÞch Hå ChÝ Minh, ®¶ng céng s¶n vµ Nhµ n­íc ViÖt Nam vÒ viÖc x©y dùng nÒn v¨n ho¸ míi Trong thêi ®¹i héi nhËp vµ giao l­u quèc tÕ, v¨n ho¸ ®­îc coi lµ mét ®éng lùc quan träng thóc ®Èy sù nghiÖp ph¸t triÓn cña n­íc ta trong thiªn kû míi. §¸nh gi¸ cao vai trß cña nÒn v¨n ho¸ d©n téc, §¶ng vµ Nhµ n­íc ta ®· cã nh÷ng chñ tr­¬ng, chÝnh s¸ch vÒ viÖc ta ®· cã nh÷ng chñ tr­¬ng, chÝnh s¸ch vÒ viÖc x©y dùng nÒn v¨n ho¸ míi trong bèi c¶nh chung cña v¨n ho¸ thÕ giíi. V× thÕ nªn trong Ch­¬ng mét nµy chóng t«i sÏ t×m hiÓu mét sè kh¸i niÖm liªn quan ®Õn ®Ò tµi kho¸ luËn, mét sè ý kiÕn cña Chñ tÞch Hå ChÝ Minh vµ nh÷ng chñ tr­¬ng, chÝnh s¸ch cña §¶ng ta vÒ viÖc x©y dùng nÒn v¨n ho¸ míi, ®Æc biÖt lµ trong giai ®o¹n hiÖn nay. I. mét sè kh¸i niÖm vÒ v¨n ho¸ cã liªn quan ®Õn ®Ò tµi kho¸ luËn. Tr­íc khi ®i vµo nghiªn cøu cô thÓ nh÷ng vÊn ®Ò cña kho¸ luËn chóng t«i tù x¸c ®Þnh cho m×nh mét sè kh¸i niÖm liªn quan tíi v¨n ho¸, t×m hiÓu ý kiÕn cña c¸c nhµ lý luËn v¨n ho¸ ë trong vµ ngoµi n­íc. 1. §Þnh nghÜa v¨n ho¸: HiÖn nay trªn thÕ giíi cã h¬n 400 ®Þnh nghÜa vÒ v¨n ho¸ nh­ d­íi ®©y, theo chóng t«i, lµ nh÷ng ®Þnh nghÜa ®¸ng chó ý nhÊt: 1.1. §Þnh nghÜa cña UNESCO Tæ chøc V¨n ho¸, khoa häc vµ gi¸o dôc cña Liªn hîp quèc (UNESCO) ®· tõng ®­a ra nhiÒu ®Þnh nghÜa vÒ v¨n ho¸ theo c¶ nghÜa réng vµ hÑp. Quan ®iÓm cña UNESCO vÒ v¨n ho¸ ®­îc thÓ hiÖn râ h¬n c¶ lµ vµo n¨m 1994 nh­ sau: “§ã lµ mét phøc thÓ - tæng thÓ c¸c ®Æc tr­ng - diÖn m¹o vÒ tinh thÇn, vËt chÊt, tri thøc vµ t×nh c¶m... kh¾c ho¹ nªn b¶n s¾c cña mét céng ®ång, gia ®×nh, xãm, lµng, vïng, miÒn, quèc gia, x· héi (...). V¨n ho¸ kh«ng chØ bao gåm nghÖ thuËt, v¨n ch­¬ng mµ c¶ nh÷ng lèi sèng, nh÷ng quyÒn c¬ b¶n cña con ng­êi, nh÷ng hÖ thèng gi¸ trÞ, nh÷ng truyÒn thèng, tÝn ng­ìng...”(1) Theo cuèn: NhiÒu t¸c gi¶. V¨n ho¸ häc ®¹i c­¬ng vµ c¬ së v¨n ho¸ ViÖt Nam. Nxb Khoa häc x· héi, Hµ Néi, 1996, tr.17. 1.2. §Þnh nghÜa cña Chñ tÞch Hå ChÝ Minh Trong trang cuèi cña b¶n th¶o tËp “NhËt ký trong tï” (1943) B¸c hå ®· viÖt: “V× lÏ sinh tån còng nh­ v× môc ®Ých cuéc sèng con ng­êi s¸ng t¹o ra, ph¸t minh ra ng«n ng÷, ch÷ viÕt, ®¹o ®øc, ph¸p luËt, khoa häc, t«n gi¸o, nghÖ thuËt, v¨n häc, nh÷ng c«ng cô cho sinh ho¹t h»ng ngµy vÒ ¨n, mÆc, ë... vµ ph­¬ng tiÖn, ph­¬ng thøc sö dông... Toµn bé nh÷ng s¸ng t¹o ®ã lµ v¨n ho¸”. V¨n ho¸ lµ sù tæng hîp cña mäi ph­¬ng thøc sinh ho¹t cïng víi biÓu hiÖn cña nã mµ loµi ng­êi ®· s¶n sinh ra nh»m thÝch øng víi nh÷ng nhu cÇu ®êi sèng, nh÷ng ®ßi hái cña sù sinh tån. (2) DÉn theo: Vâ Nguyªn Gi¸p. T­ t­ëng Hå ChÝ Minh vÒ x©y dùng nÒn v¨n ho¸ ViÖt Nam - Trong cuèn: Nh÷ng vÊn ®Ò v¨n ho¸ ViÖt Nam hiÖn ®¹i, Nxb Gi¸o dôc, Hµ Néi 1998, tr. 113 - 114. Hai ®Þnh nghÜa võa nªu vÒ v¨n ho¸ lµ t­¬ng ®èi toµn diÖn cã thÓ sö dông ®Ó lµm c¬ së lý luËn cho viÖc nghiªn cøu nh÷ng vÊn ®Ò cña nÒn v¨n ho¸ míi ViÖt Nam. 2. §Þnh nghÜa v¨n ho¸ truyÒn thèng ViÖt Nam. VÒ v¨n ho¸ truyÒn thèng hiÖn nay cã rÊt nhiÒu c¸ch hiÓu kh«ng gièng nhau. Tuy nhiªn còng cã nh÷ng ®iÓm kh¸ thèng nhÊt lµ: nh÷ng g× ®­îc l­u truyÒn trao tõ thÕ hÖ nµy sang thÕ hÖ kh¸c, cã thÓ lµ tÝnh c¸ch, ®¹o ®øc, phong tôc, tËp qu¸n, lèi sèng, thãi quen... chÝnh lµ v¨n ho¸ truyÒn thèng. Nhµ nghiªn cøu NguyÔn Hång Hµ cho r»ng v¨n ho¸ truyÒn thèng lµ “toµn bé gi¸ trÞ, thµnh qu¶, thµnh tùu vËt chÊt vµ tinh thÇn cña c«ng ®ång c¸c d©n téc ViÖt Nam ®­îc l­u gi÷ trao truyÒn tõ thÕ hÖ nµy sang thÕ hÖ kh¸c, hun ®óc nªn t©m hån, khÝ ph¸ch, b¶n lÜnh d©n téc ViÖt Nam, con ng­êi ViÖt Nam, lµm r¹ng rì lÞch sö vÎ vang cña d©n téc ViÖt Nam”(1) NguyÔn Hång Hµ. V¨n ho¸ truyÒn thèng d©n téc víi viÖc gi¸o dôc thÕ hÖ trÎ. Nxb V¨n ho¸ - Th«ng tin, Hµ Néi, 2001, tr.19. . “B¶n s¾c v¨n ho¸ th­êng thÓ hiÖn ë tæng thÓ di s¶n v¨n ho¸ vËt chÊt tinh thÇn cña x· héi ë c¶nh quan thiªn nhiªn ®· ®­îc v¨n ho¸, ë cèt c¸ch t©m hån, tËp qu¸n d©n téc, ë thÞ hiÕu thÈm mü, c¸ch sèng vµ m« thøc øng xö cña toµn d©n téc”(2) (3) NhiÒu t¸c gi¶. B¶n s¾c d©n téc trong v¨n ho¸ v¨n nghÖ, Nxb V¨n häc, Hµ Néi, 2001, tr.698. . Cßn di s¶n v¨n ho¸ ®­îc coi nh­ sù hiÖn thùc ho¸ b¶n s¾c v¨n ho¸ trong cuéc sèng, v×: “Di s¶n v¨n ho¸ lµ toµn bé t¹o phÈm chøa ®ùng trong qu¸ tr×nh ho¹t ®éng thùc tiÔn x· héi, lµ thµnh tùu cña thÕ hÖ tr­íc trao truyÒn cho thÕ hÖ sau. Di s¶n v¨n ho¸ ®­îc ph©n chia lµm di s¶n v¨n ho¸ vËt thÓ (h÷u h×nh) vµ v¨n ho¸ phi vËt thÓ (v« h×nh)”(3). 4. Kh¸i niÖm tiÕp xóc, giao l­u v¨n ho¸. ThuËt tiÕp xóc vµo giao l­u v¨n ho¸ ®­îc sö dông kh¸ réng r·i trong nhiÒu ngµnh khoa häc x· héi. C¸c nhµ khoa häc Mü R. Rit-di-phin, R.Lin-t¬n vµ M.HÐc-k«-vÝch vµo n¨m 1936 ®· ®Þnh nghÜa kh¸i niÖm nµy nh­ sau: “D­íi tõ acculturation (tiÕp xóc giao l­u v¨n ho¸), ta hiÓu hiÖn t­îng xÈy ra khi nh÷ng nhãm ng­êi cã v¨n ho¸ kh¸c nhau, tiÕp xóc l©u dµi vµ trùc tiÕp, g©y ra sù biÕn ®æi m« thøc (pattern) v¨n ho¸ ban ®Çu cña mét hay c¶ hai nhãm”(1) TrÇn Quèc V­îng (Chñ biªn), C¬ së v¨n ho¸ ViÖt Nam, Nxb Gi¸o dôc, Hµ Néi, 2000, tr.50. . Theo GS TrÇn Quèc V­îng vµ mét sè nhµ nghiªn cøu v¨n ho¸ ViÖt Nam: “Giao l­u vµ tiÕp xóc v¨n ho¸ lµ sù vËn ®éng th­êng xuyªn cña x· héi, g¾n bã víi tiªn sho¸ cña x· héi nh­ng còng g¾n bã víi sù ph¸t triÓn cña v¨n ho¸, lµ sù v©n ®éng th­êng xuyªn cña v¨n ho¸”(2) TrÇn Quèc V­îng (Chñ biªn). C¬ së v¨n ho¸ ViÖt Nam, S®d, tr.50. vµ “Ngµy nay, chóng ta ®· nhËn thøc r»ng tiÕp xóc vµ giao l­u v¨n ho¸ lµ quy luËt ph¸t triÓn cña v¨n ho¸, quy luËt tÊt yÕu cña ®êi sèng, mét nhu cÇu tù nhiªn cña con ng­êi hiÖn t¹i”(3) TrÇn Quèc V­îng (Chñ biªn). C¬ së v¨n ho¸ ViÖt Nam, S®d, tr.53. II. Mét sè ý kiÕn cña Chñ tÞch Hå ChÝ Minh vÒ truyÒn thèng v¨n ho¸ d©n téc vÒ viÖc x©y dùng nÒn v¨n ho¸ míi: 1. VÒ truyÒn thèng v¨n ho¸ d©n téc: Chñ tÞch Hå ChÝ Minh lóc sinh thêi hay nãi vÒ truyÒn thèng tèt ®Ñp cña «ng cha ta, vÒ nh÷ng tinh hoa v¨n ho¸ d©n téc. Ng­êi ®· nhÊn m¹nh “truyÒn thèng yªu n­íc, cÇn cï, tiÕt kiÖm, tinh thÇn quËt c­êng, s½n sµng hy sinh tÊt c¶ ®Ó phôc vô tæ quèc... nh©n d©n ta sèng víi nhau cã t×nh cã nghÜa; kÝnh giµ, mÕn trÎ, träng nghÜa, khinh tµi, ý thøc céng ®ång, t×nh c¶m gia téc quª h­¬ng...”(4) NhiÒu t¸c gi¶. §Ønh cao t­ t­ëng Hå ChÝ Minh vÒ v¨n ho¸, Nxb Lao ®éng, Hµ Néi, 2000, tr.23. . C¸c nhµ nghiªn cøu cho r»ng quan ®iÓm trªn cña Chñ tÞch Hå ChÝ Minh lµ “c¸c gi¸ trÞ vÜnh cöu cã chøc n¨ng ®iÒu chØnh x· héi, gióp cho x· héi ViÖt Nam duy tr× ®­îc tr¹ng th¸i c©n b»ng ®éng, kh«ng ngõng tù hoµn thiÖn vµ thÝch øng víi nh÷ng biÕn ®æi cña m«i tr­êng, lµm chuÈn mùc, ®Þnh l­îng vµ lµ ®éng lùc cho sù ph¸t triÓn x· héi”(1) NhiÒu t¸c gi¶. §Ønh cao t­ t­ëng Hå ChÝ Minh vÒ v¨n ho¸, Nxb Lao ®éng, Hµ Néi, 2000, tr.23. . 2. VÒ viÖc x©y dùng nÒn v¨n ho¸ míi víi t­ t­ëng “lÊy d©n lµm gèc”, B¸c Hå cho r»ng viÖc x©y dùng nÒn v¨n ho¸ míi cÇn ph¶i kÕt hîp víi viÖc ph¸t triÓn con ng­êi ViÖt Nam trong thêi ®¹i míi. Ng­êi ®· viÕt “V¨n ho¸ ph¶i thiÕt thùc phôc vô nh©n d©n, gãp phÇn vµo viÖc n©ng cao ®êi sèng tinh thÇn cho nh©n d©n lao ®éng”(2) Hå ChÝ Minh: Toµn tËp, Nxb ChÝnh trÞ Quèc gia, Hµ Néi, 1996, t.10, tr.59. . Theo Ng­êi “Chóng ta ph¶i xóc tiÕn c«ng t¸c v¨n ho¸ ®Ó ®µo t¹o con ng­êi míi vµ c¸n bé míi ®ång thêi ph¸t triÓn nh÷ng truyÒn thèng tèt ®Ñp cña v¨n ho¸ d©n téc vµ hÊp thô nh÷ng c¸i míi cña v¨n ho¸ tiÕn bé thÕ giíi, ®Ó x©y dùng mét nÒn v¨n ho¸ ViÖt Nam cã tÝnh chÊt d©n téc, khoa häc vµ ®¹i chóng”(3) Hå ChÝ Minh: Toµn tËp, s®d, t.6, tr.173. . VÒ mèi quan hÖ gi÷a v¨n ho¸ víi kinh tÕ, chÝnh trÞ, x· héi, Chñ tÞch Hå ChÝ Minh kh¼ng ®Þnh: “V¨n ho¸, v¨n nghÖ còng nh­ c¸c ho¹t ®éng kh¸c kh«ng thÓ ®øng ngoµi mµ ph¶i ë trong kinh tÕ vµ chÝnh trÞ”(4) Hå ChÝ Minh: Toµn tËp, s®d, t.6, tr.368. . Ng­êi coi v¨n ho¸ nghÖ thuËt lµ mét mÆt trËn, c¸n bé v¨n ho¸ nghÖ thuËt lµ chiÕn sÜ trªn mÆt trËn ®ã. Ng­êi nãi “Còng nh­ c¸c chiÕn sÜ kh¸c, chiÕn sÜ nghÖ thuËt cã nhiÖm vô nhÊt ®Þnh, tøc lµ phông sù kh¸ng chiÕn, phông sù tæ quèc, phông sù nh©n d©n, tr­íc hÕt lµ c«ng, n«ng, binh. §Ó lµm trßn nhiÖm vô, chiÕn sÜ nghÖ tuËt cÇn cã lËp tr­êng v÷ng, t­ t­ëng ®óng. Nãi tãm l¹i lµ ph¶i ®Æt lîi Ých cña Tæ quèc, cña nh©n d©n lªn tr­íc hÕt, tr­íc hÕt”(1) Hå ChÝ Minh: Toµn tËp, Nxb ChÝnh trÞ Quèc gia, Hµ Néi. 1995, t.6, tr.369. . B¸c Hå cho r»ng “c¸i bót lµ vò khÝ s¾c bÐn bµi b¸o lµ tê lÞch c¸ch m¹ng”, vµ c¸c nhµ v¨n, nhµ b¸o ph¶i “võa gãp phÇn trao ®æi v¨n ho¸, võa gãp phÇn xøng ®¸ng chèng chñ nghÜa ®Õ quèc vµ chñ nghÜa thùc d©n, ®oµn kÕt c¸c d©n téc ®Ó ®Êu tranh cho ®éc lËp, d©n chñ vµ h¹n phóc cho c¶ loµi ng­êi trªn thÕ giíi”(2) Hå ChÝ Minh: Toµn tËp, Nxb ChÝnh trÞ Quèc gia, Hµ Néi. 1995, t.10, tr.513. . II. ®­êng lèi, chÝnh s¸ch cña ®¶ng vµ Nhµ n­íc ta vÒ viÖc x©y dùng nÒn v¨n ho¸ míi trong thêi ®¹i hiÖn nay. 1. Nh÷ng nhiÖm vô x©y dùng nÒn v¨n ho¸ tiªn tiÕn ®Ëm ®µ b¶n s¾c d©n téc: Tõ n¨m 1943, trong b¶n “§Ò c­¬ng v¨n ho¸ ViÖt Nam” ®· ®Ò ra ph­¬ng ch©m ph¸t triÓn nÒn v¨n ho¸ n­íc nhµ theo c¸c nguyªn t¾c d©n téc, khoa häc, ®¹i chóng. Nh÷ng n¨m gÇn ®©y, trong xu thÕ héi nhËp víi thÕ giíi, §¶ng ta tiÕp tôc ®­êng lèi x©y dùng nÒn v¨n ho¸ míi ®· ®­îc ®Þnh h×nh tõ h¬n nöa thÕ kû tr­íc, nh­ng ®· ®­îc cô thÓ ho¸ h¬n trong nh÷ng nhiÖm vô say ®©y: Thø nhÊt: “Con ng­êi ViÖt Nam lµ sù kÕt tinh cña nÒn v¨n ho¸ ViÖt Nam. V× vËy, qu¸ tr×nh x©y dùng nÒn v¨n ho¸ ViÖt Nam còng chÝnh lµ qu¸ tr×nh thùc hiÖn chiÕn l­îc con ng­êi, x©y dùng vµ ph¸t huy nguån lùc con ng­êi. §©y lµ kh©u trung t©m cña sù nghiÖp x©y dùng nÒn t¶ng tinh thÇn, tiÒm lùc v¨n ho¸ vµ chÕ ®é x· héi chñ nghÜa cña chóng ta”(1) §¶ng céng s¶n ViÖt Nam. V¨n kiÖn Héi nghÞ lÇn thø N¨m ban chÊp hµnh Trung ­¬ng kho¸ VIII, Nxb ChÝnh trÞ quèc gia, Hµ Néi, 1998, tr.11. . Thø hai: “B¶o tån vµ ph¸t huy c¸c di s¶n v¨n ho¸ d©n téc, c¸c gi¸ trÞ v¨n ho¸, nghÖ thuËt, ng«n ng÷, ch÷ viÕt vµ thuÇn phong mü tôc cña d©n téc; t«n t¹o c¸c di tÝch lÞch sö v¨n ho¸. TiÕp thu tinh hoa vµ gãp phÇn lµm phong phó thªm nÒn v¨n ho¸ nh©n lo¹i”(2) (3) §¶ng céng s¶n ViÖt Nam. V¨n kiÖn §¹i héi §¹i biÓu §¶ng toµn quèc lÇn thø IX, Nxb ChÝnh trÞ Quèc gia, Hµ Néi, 2001, tr.38. . Thø ba: “B¶o ®¶m tù do, d©n chñ cho mäi s¸ng t¹o v¨n ho¸, n¨m häc, nghÖ thuËt, t¹o ®iÒu kiÖn thuËn lîi ®Ó ph¸t huy hiÖu qu¶ cña lao ®éng nghÖ thuËt”(3). Thø t­: “H­íng b¸o chÝ, xuÊt b¶n lµm tèt chøc n¨ng tuyªn truyÒn ®­êng lèi, chñ tr­¬ng, chÝnh s¸ch cña §¶ng vµ Nhµ n­íc, ph¸t hiÖn nh÷ng nh©n tè míi, c¸i hay, c¸i ®Ñp trong x· héi, giíi thiÖu g­¬ng ng­êi tèt, viÖc tèt, nh÷ng ®iÓn h×nh tiªn tiÕn, phª ph¸n c¸c hiÖn t­îng tiªu cùc, uèn n¾n nh÷ng nhËn thøc sai lÖch, ®Êu tranh víi nh÷ng quan ®iÓm sai tr¸i”(4) §¶ng céng s¶n ViÖt Nam. V¨n kiÖn §¹i héi §¹i biÓu §¶ng toµn quèc lÇn thø IX, S®d, tr.39. . 2. VÒ nh÷ng ®Þnh h­íng ph¸t triÓn v¨n ho¸. Coi träng vai trß cña gia ®×nh trong viÖc x©y dùng lèi sèng v¨n ho¸, §¶ng céng s¶n ViÖt Nam chñ tr­¬ng ®Èy m¹nh cuéc vËn ®éng “Toµn d©n ®oµn kÕt x©y dùng ®êi sèng v¨n ho¸”, “x©y dùng nÕp sèng v¨n minh gia ®×nh v¨n ho¸” vµ phong trµo “ng­êi tèt viÖc tèt”. §Ó x©y dùng thµnh c«ng nÒn v¨n ho¸ míi §¶ng ta cho r»ng cÇn ph¶i “ph¸t huy b¶n s¾c v¨n ho¸ d©n téc, b¶o tån vµ t«n t¹o c¸c di s¶n v¨n ho¸ vËt thÓ vµ phi vËt thÓ lµm nÒn t¶ng cho sù giao l­u v¨n ho¸ gi÷a c¸c céng ®ång, gi÷a c¸c vïng c¶ n­íc vµ giao l­u v¨n ho¸ víi bªn ngoµi”(1) §¶ng céng s¶n ViÖt Nam. V¨n kiÖn §¹i héi §¹i biÓu §¶ng toµn quèc lÇn thø IX, S®d, tr.269. . §¶ng ta ®· kh¼ng ®Þnh: “Trong ®iÒu kiÖn kinh tÕ thÞ tr­êng vµ më réng giao l­u quèc tÕ ph¶i ®Æc biÖt quan t©m gi÷ g×n vµ n©ng cao b¶n s¾c v¨n ho¸ d©n téc, kÕ thõa vµ ph¸t huy ®¹o ®øc truyÒn thèng, tËp qu¸n tèt ®Ñp vµ lßng tù hµo d©n téc. TiÕp thu tinh hoa cña c¸c d©n téc trªn thÕ giíi lµm giÇu thªm nÒn v¨n ho¸ ViÖt Nam, ®Êu tranh chèng sù th©m nhËp cña v¨n ho¸ ®éc h¹i, nh÷ng khuynh h­íng sïng ngo¹i lai c¨ng, mÊt gèc...”(2) §¶ng Céng s¶n ViÖt Nam. V¨n kiÖn §¹i héi §¹i biÓu §¶ng toµn quèc. S®d, tr.12. . Nh×n chung, nh÷ng chñ tr­¬ng, chÝnh s¸ch trªn ®©y kh«ng chØ thÓ hiÖn sù quan t©m ®Æc biÖt ®Õn hÖ thèng di s¶n v¨n ho¸ d©n téc cña §¶ng, Nhµ n­íc mµ cßn t¹o ®iÒu kiÖn g×n gi÷, ph¸t huy nh÷ng b¶n s¾c v¨n ho¸ ViÖt Nam trong giao l­u, héi nhËp quèc tÕ. * * * Trong bèi c¶nh quèc tÕ ho¸ hiÖn thêi, trong thùc tiÔn lÞch sö cô thÓ cña ViÖt Nam hiÖn nay th× t­ t­ëng cña Chñ tÞch Hå ChÝ Minh vµ chñ tr­¬ng, chÝnh s¸ch cña §¶ng vµ Nhµ n­íc ta vÒ v¨n ho¸ chÝnh lµ con ®­êng gióp ®Êt n­íc b­íc vµo kû nguyªn ph¸t triÓn giao l­u, héi nhËp quèc tÕ vµ khu vùc mµ kh«ng xa rêi nh÷ng gi¸ trÞ v¨n ho¸ truyÒn thèng cña d©n téc. Ch­¬ng ba Mét sè h×nh htøc chuyÓn t¶i th«ng tin vÒ vÊn ®Ò b¶o tån vµ ph¸t huy tinh hoa v¨n ho¸ truyÒn thèng ViÖt Nam trong thêi ®¹i më cöa, giao l­u, héi nhËp quèc tÕ trªn b¸o “nh©n d©n”, “thÓ thao vµ v¨n ho¸”, “v¨n ho¸ chñ nhËt”, t¹p chÝ “quª h­¬ng” vµ “heritage” tõ n¨m 1997 ®Õn nay B¸o chÝ lµ ph­¬ng tiÖn th«ng tin ®¹i chóng quan träng vµ thiÕt yÕu ®èi víi ®êi sèng x· héi: HiÖu qu¶ cao cña b¸o chÝ chÝnh lµ nhê sù kÕt hîp thµnh c«ng cña c¶ néi dung vµ h×nh thøc. Do ®ã bªn c¹nh néi dung, h×nh thøc cña b¸o chØ cã mét vai trß rÊt quan träng. Nã kh«ng chØ gãp phÇn n©ng cao tÝnh hÊp dÉn cña bµi viÕt mµ cßn lµm s¸ng tá néi dung vÊn ®Ò, ®¸p øng nhu cÇu vÒ th«ng tin cña c«ng chóng. Do ý nghÜa ®ã nªn trong Ch­¬ng ba nµy, chóng t«i xin ®Ò cËp tíi mét sè h×nh thøc tiªu biÓu mµ b¸o ND, TT-VH, VHCN vµ t¹p chÝ QH, HT ®· sö dông ®Ó chuyÓn t¶i néi dung th«ng tin. D­íi ®©y lµ b¶ng thèng kª c¸c thÓ lo¹i b¸o chÝ ®· ®­îc sö dông: ThÓ lo¹i Tin Bµi ph¶n ¸nh Ký ch©n dung Phãng sù C¸c thÓ lo¹i kh¸c Tæng sè tin bµi ë mâi tê b¸o B¸o, t¹p chÝ “Nh©n d©n” 71 58 23 8 2 162 “ThÓ thao vµ V¨n ho¸” 62 40 50 15 4 171 “V¨n ho¸ Chñ nhËt” 47 45 19 36 3 150 “Quª h­¬ng” 49 58 27 13 2 149 “Heritage” 15 35 21 8 5 84 Tæng sè tin, bµi ë 5 tê b¸o 244 236 140 70 16 706 I. c¸c thÓ lo¹i ®· ®­îc sö dông: Qua b¶ng thèng kª trªn ®©y cã thÓ thÊy tin, bµi ph¶n ¸nh, ký ch©n dung, phãng sù lµ nh÷ng thÓ lo¹i ®­îc sö dông nhiÒu nhÊt. Do ®ã trong phÇn nµy, chóng t«i sÏ ph©n tÝch kü h×nh thøc cña nh÷ng thÓ lo¹i ®ã ®Ó lµm næi bËt ®Æc ®iÓm, ý nghÜa còng nh­ lîi thÕ cña c¸c thÓ lo¹i nµy khi th«ng tin vÒ vÊn ®Ò v¨n ho¸ truyÒn thèng. 1. Tin: §©y lµ thÓ lo¹i ®­îc sö dông nhiÒu nhÊt khi th«ng tin vÒ ho¹t ®éng v¨n ho¸ truyÒn thèng ViÖt Nam, vÒ giao l­u v¨n ho¸ ViÖt Nam vµ thÕ giíi. D­íi ®©y lµ b¶ng thèng kª c¸c d¹ng tin ®· ®­îc sö dông nhiÒu ë b¸o ND, TT-VH, VHCN, t¹p chÝ QH vµ HT ®Ó chuyÓn t¶i néi dung cña ®Ò tµi kho¸ luËn. C¸c d¹ng tin Tin v¾n Tin ng¾n Tin s©u C¸c d¹ng tin kh¸c Tæng sè tin ë mçi tê b¸o B¸o, t¹p chÝ “Nh©n d©n” 30 21 13 7 71 “ThÓ thao vµ V¨n ho¸” 33 15 11 3 62 “V¨n ho¸ Chñ nhËt” 17 13 12 5 47 “Quª h­¬ng” 25 13 8 3 49 “Heritage” 2 5 10 1 15 Tæng sè tin, bµi ë 5 tê b¸o 107 67 54 19 244 * §Þnh nghÜa: ThÇy §ç Xu©n Hµ cho r»ng: “Tin lµ thÓ lo¹i c¬ b¶n cña th«ng tin sù kiÖn cã chøc n¨ng th«ng tin cho c«ng chóng ®­îc biÕt mét c¸ch nhanh nhÊt, kÞp thêi nhÊt vÒ mét sù kiÖn nµo ®ã”(1) §ç Xu©n Hµ - §Ò c­¬ng bµi gi¶ng m«n thÓ lo¹i b¸o chÝ (nhãm I). C¸c thÓ lo¹i th«ng tin b¸o chÝ. T­ liÖu l­u hµnh néi bé. Khoa QHQT - Tr­êng §HDL §«ng §«, Hµ Néi, 2001, tr.36. . * §Æc ®iÓm cña tin: T¸c gi¶ §øc Dòng ®· viÖt: “§Æc ®iÓm næi bËt nhÊt cña tin lµ kh«ng ph¶n ¸nh sù kiÖn, hiÖn t­îng mét c¸ch ®Çy ®ñ theo tiÕn tr×nh diÔn biÕn mµ chØ th«ng b¸o vÒ sù kiÖn mét c¸ch kÞp thoõi ë nh÷ng n¬i tiªu biÓu, n¬i sù kiÖn béc lé b¶n chÊt cña nã râ nhÊt”(1) §øc Dòng. ViÕt b¸o nh­ thÕ nµo? Nxb V¨n ho¸ - Th«ng tin, Hµ Néi, 2002, tr.103. . Do ®ã, tin tr¶ lêi nh÷ng c©u hái c¬ b¶n mét c¸ch ng¾n gän nhÊt víi tÝnh chÊt th«ng b¸o nh­: ChuyÖn g×? (What), Khi nµo? (When), ë ®©u? (Where), Ai? (Who), v× sao? (Why), vµ cïng víi ai? (Which). * C¸c d¹ng tin: Cho ®Õn nay ng­êi ta ®· ®­a ra nhiÒu c¸ch ph©n lo¹i tin kh¸c nhau. Nh­ng theo thÇy §ç Xu©n Hµ th× c¨n cø vµo mét sè tiªu chÝ vÒ néi dung, h×nh thøc, môc ®Ých vµ ph­¬ng ph¸p s¸ng t¹o, tin gåm nh÷ng d¹ng sau: “Tin v¾n (gÇn víi tin v¾n cã tin nhanh, tin míi nhËn, tin giê chãt, tin tr­íc 0 giê), tin ng¾n, tin s©u (gÇn víi tin b×nh hoÆc tin b×nh luËn), tin t­êng thuËt, tin c«ng b¸o, tin tæng hîp, chïm tin, tin t­ liÖu” tiªn dù b¸o, tin ¶nh (cßn gäi lµ ¶nh tin)(2) §ç Xu©n Hµ. §Ò c­¬ng bµi gi¶ng m«n thÓ lo¹i b¸o chÝ (nhãm I) S®d, tr.45. . ë phÇn nµy chóng t«i chØ xin ph©n tÝch mét sè d¹ng tin c¬ b¶n (®· ®­îc thèng kª ë b¶ng trªn) mµ 5 tê b¸o vµ t¹o chÝ trªn ®· sö dông nhiÒu nhÊt ®Ó chuyÓn t¶i néi dung vÊn ®Ò. 1.1. Tin v¾n: * §Þnh nghÜa: ThÇy §ç Xu©n Hµ cho r»ng: “Tin v¾n lµ tin rÊt ng¾n, th­êng chÝ gåm mét vµi c©u ng¾n cã tÝt hoÆc kh«ng cã tÝt (nÕu kh«ng cã tÝt th­êng in ®Ëm nh÷ng tõ ®Çu tiªn cña tin), phÇn nhiÒu ®­îc tËp trung vµ mét « riªng trªn b¸o d­íi mét ®Çu ®Ò chung nh­: “Tin v¾n”, “Tin v¾n thÕ giíi”, “Tin trong n­íc”, “Sù kiÖn næi bËt trong tuÇn”, “Tin giê chãt”, “Tin nhanh”.”(1) (2) §ç Xu©n Hµ. §Ò c­¬ng bµi gi¶ng m«n ThÓ lo¹i b¸o chÝ (nhãm I). S® d, tr.45. . * §Æc tr­ng thÓ lo¹i: Còng theo thÇy §ç Xu©n Hµ. “Môc ®Ých cña tin v¾n lµ th«ng b¸o thËt ng¾n gän vÒ mét sù kiÖn hoÆc vÒ mét vµi khÝa c¹nh quan träng cña sù kiÖn thêi sù mµ nhµ b¸o thÊy ch­a cÇn thiÕt hoÆc ch­a ®ñ tµi liÖu ®Ó th«ng tin ®Çy ®ñ, toµn diÖn, s©u s¾c h¬n cho c«ng chóng”(2). D¹ng tin v¾n ®­îc b¸o TT-VH sö dông nhiÒu nhÊt víi sè l­îng 33 tin, tiÕp theo lµ b¸o ND cã 30 tin, t¹p chÝ QH cã 25 tin, b¸o VHCN cã 17 tin, t¹p chÝ HT chØ cã 2 tin. D­íi ®©y, chóng t«i xin giíi thiÖu mét sè tin v¾n næi bËt nhÊt trªn b¸o ND, TT-VH, VHCN vµ t¹p chÝ QH. - C¸c tin: “B¶o tån v¨n ho¸ phi vËt thÓ”, “Tr­ng bµy cæ vËt quý ®­îc s­u tÇm gÇn ®©y”, “§Çu t­ cho ho¹t ®éng v¨n ho¸ c¬ së” trªn b¸o ND, sè ra ngµy 2/8/2002. - C¸c tin: “Héi th¶o vÒ “TÝn ng­ìng thê MÉu vµ lÔ héi Phñ GiÇy”, “Thõa Thiªn HuÕ vµ c«ng t¸c b¶o tån di tÝch”, c¸c tin trong môc “Giao l­u v¨n ho¸”, trang “v¨n ho¸ trong n­íc” trªn b¸o TT-VH, sè ra ngµy 20/3/2001. - Tin “Héi th¶o NghÖ thuËt móa rèi ViÖt Nam 47 n¨m ph¸t triÓn vµ tr­ëng thµnh...” trªn b¸o VHCN sè rangµy 2-5/5/2003. - Tin “S­u tÇm t¸c phÈm sö thi T©y Nguyªn”, “Nh÷ng ngµy v¨n ho¸ ViÖt Nam t¹i Nga” trªn t¹p chÝ QH, sè th¸ng 11/2002. §Ó t×m hiÓu kü d¹ng tin nµy, chóng t«i sÏ ph©n tÝch 3 tin ®¨ng trªn c¸c b¸o ND, TT-VH, VHCN (nh÷ng chi tiÕt quan träng nhÊt ®­îc in ®Ëm). VÝ dô 1: (Môc “V¨n ho¸ - V¨n nghÖ - ThÓ thao”, b¸o ND sè ra ngµy 25/8/2002) “ViÖt Nam dù triÓn l·m ¶nh “Di s¶n thÕ giíi cña UNESCO” t¹i NhËt B¶n”. TÝt trªn lµ mét c©u hoµn chØnh, ph¶n ¸nh ngay sù kiÖn chÝnh cña tin, ®¸p øng yªu cÇu n¾m b¾t th«ng tin cña ng­êi ®äc. Tin cã cÊu tróc theo h×nh tam gi¸c ng­îc (chi tiÕt quan träng nhÊt ®­îc ®Ó lªn ®Çu), th©u tin chØ cã 3 c©u. Trong c©u ®Çu tiªn, sù kiÖn chÝnh ®­îc lÆp l¹i nh­ng chi tiÕt h¬n so víi tÝt vµ tr¶ lêi ®­îc nh÷ng c©u hái quan träng vÒ th«ng tin: “Héi nghÖ sÜ nhiÕp ¶nh ViÖt Nam (Who) tham gia triÓn l·m ¶nh quèc tÕ” Di s¶n thÕ giíi cña UNESCO lÇn thø 10 (What) t¹i NhËt B¶n (Where). C©u thø hai, chñ yÕu nãi vÒ c¸c ®Ò tµi vµ ý nghÜa cña triÓn l·m ¶nh quèc tÕ t¹i NhËt B¶n. C©u cuèi cïng th«ng b¸o vÒ thÓ lÖ göi ¶nh dù thi. Ng«n ng÷ tin rÊt ng¾n gän nh­ng vÉn ®¶m b¶o ®Ó ng­êi ®äc hiÓu ®Çy ®ñ th«ng tin. CÊu tróc tin theo kiÓu tam gi¸c ng­îc, lµm cho ng­êi ®äc chó ý ngay ®Õn sù kiÖn chÝnh tõ ®Çu. Tuy lËp tr­êng, th¸i ®é cña ng­êi ®­a tin kh«ng thÓ hiÖn trùc tiÕp nh­ng qua c¸ch sö dông tõ ng÷ ta cã thÓ thÊy ng­êi ®­a tin ®· ®Ò cao vai trß cña c¸c nghÖ sÜ ViÖt Nam. Cô thÓ trong c©u “ViÖt Nam dù triÓn l·m ¶nh”, tõ “dù” t¹o ­u thÕ ®­êng hoµng chñ ®éng vµ quan träng cña nh÷ng nghÖ sÜ n­íc ta khi tham gia triÓn l·m ¶nh quèc tÕ. VÝ dô 2 (trong môc) “V¨n ho¸ trong n­íc trªn b¸o T-VH, sè ra ngµy 27/3/2001”. Tin kh«ng cã tÝt mµ ®­îc b¾t ®Çu b»ng mét ng÷ danh tõ in ®Ëm: “Liªn hoan ca nh¹c truyÒn thèng”. Toµn bé tin chØ cã mét c©u, tuy nhiªn vÉn ®­îc viÕt theo cÊu tróc kiÓu tam gi¸c ng­îc. Sù kiÖn “Liªn hoan ca nh¹c truyÒn thèng” chÝnh lµ ®iÒu quan träng nhÊt cña tin ®· ®­îc ®­a lªn ®Çu, tiÕp theo lµ c¸c th«ng tin kh¸c nh­: - Khi nµo? “trung tuÇn th¸ng 4/2001” - Do ai tæ chøc? “Trung t©m V¨n ho¸ quËn 10 (TP Hå ChÝ Minh)”. - Lý do tæ chøc? “Chµo mõng §¹i héi §¶ng vµ mõng lÔ kû niÖm ngµy miÒn Nam hoµn toµn gi¶i phãng”. Ng«n ng÷ trong tin ng¾n gän, nh­ng vÉn ®¶m b¶o cho ng­êi ®äc cã thÓ hiÓu ®Çy ®ñ th«ng tin. Trong tin, lËp tr­êng cña ng­êi ®­a tin còng ®­îc thÓ hiÖnqua nh÷ng tõ trong ®o¹n viÕt “tæ chøc chµo mõng §¹i héi §¶ng vµ mõng kû niÖm ngµy miÒn Nam hoµn toµn gi¶i phãng”. VÝ dô 3 (trong môc “Thêi sù v¨n nghÖ” trªn b¸o VHCN sè ra tõ ngµy 18-21/4/2003, cña M.A). §©y còng lµ tin kh«ng cã tÝt mµ chØ b¾t ®Çu b»ng mét ng÷ danh tõ ®­îc in ®Ëm “Liªn hoan nghÖ thuËt tuång kh«ng chuyªn Hµ Néi”. Tin còng cã cÊu tróc theo h×nh tam gi¸c ng­îc víi néi dung chÝnh cña tin ®­îc ®­a lªn c©u ®Çu “Liªn hoan nghÖ thuËt tuång kh«ng chuyªn Hµ Néi ®­îc tæ chøc trong 2 ngµy 17-18/4/2003 t¹i Nhµ v¨n ho¸ huyÖn §«ng Anh”. C©u hai th«ng tin vÒ ®Ò tµi cña sù kiÖn “Ph¶n ¸nh vÒ x©y dùng ®êi sèng v¨n ho¸ míi”, vµ nãi vÒ c¸c ®¬n vÞ tham dù (24 ®¬n vÞ thuéc c¸c quËn huyÖn Hµ Néi ). C©u cuèi cïng th«ng tin vÒ c¸c gi¶i th­ëng sÏ ®­îc tao tÆng (huy ch­¬ng vµng, huy ch­¬ng b¹c). Tin nµy ®¸p øng yªu cÇu ng¾n gän, tõ ng÷ m¹ch l¹c, dÔ hiÓu cña thÓ lo¹i tin v¾n. Nh­ vËy, tin v¾n chØ cã môc ®Ých th«ng b¸o v¾n t¾t sù kiÖn ®· xÈy ra hoÆc s¾p xÈy ra trong cuéc sèng hµng ngµy hµng giê. Tin v¾n kh«ng cã lêi b×nh trùc tiÕp, ®ã còng lµ mét ®Æ ®iÓm cña tin v¾n ®Ó ph©n biÖt víi c¸c d¹ng tin kh¸c. 1.2. TÝn ng¾n: * §Þnh nghÜa: Theo thÇy §ç Xu©n Hµ “Tin ng¾n lµ tin cã ®é dµi trung b×nh kho¶ng 300 - 400 tõ, cã ®Çy ®ñ c¸c thµnh phÇn kÕt cÊu cña tin (tÝt, mµo ®Çu, th©n tin, cã thÓ cã hoÆc kh«ng cã ®o¹n kÕt), th«ng b¸o t­¬ng ®èi ®Çy ®ñ vÒ nh÷ng chi tiÕt quan träng nhÊt cña sù kiÖn thêi sù nh­: chuyÖn g×? Khi nµo? ë ®©u? Ai lµm? Nh­ thÕ nµo? V× sao?... cßn cã thÓ th«ng b¸o cho c«ng chóng biÕt vÒ bèi c¶nh, qu¸ tr×nh, ý nghÜa cña sù kiÖn, thêi sù, nghÜa lµ ®­a ra mét sè chi tiÕt mang tÝnh chÊt gi¶i thÝch, b×nh luËn nh»m lµm râ h¬n b¶n chÊt cña sù kiÖn, nh­ng nh÷ng chi tiÕt nh­ vËy chiÕm tû träng kh«ng lín”(1) §ç Xu©n Hµ. §Ò c­¬ng bµi gi¶ng m«n ThÓ lo¹i b¸o chÝ (nhãm I). S®d, tr.46. . §Þnh nghÜa trªn còng ®· nªu lªn ®Æc tr­ng cña thÓ lo¹i tin ng¾n. D­¬i ®©y, lµ mét sè tin ng¾n tiªu biÓu trªn 5 tê b¸o: - C¸c tin: “Bé ChÝnh trÞ ra chØ thÞ vÒ viÖc kû niÖm 990 n¨m Th¨ng Long - Hµ Néi”, vµ “Ch­¬ng tr×nh lÔ héi 990 n¨m Th¨ng Long - Hµ Néi” trªn t¹p chÝ QH sè th¸ng 10/2000. - C¸c tin: “LÇn ®Çu tiªn tr­ng bµy ®ñ bøc tranh s¬n kh¾c vÒ khu phè cæ Hµ Néi thÕ kû 19, vµ “B¶o tµng d©n téc häc tiÕp tôc x©y dùng nhµ R«ng Ba na, nhµ Hµ Nh×, vµ nhµ Ch¨m” trªn b¸o TT-VH sè ra ngµy 2/2/2001. - Tin: “T¨ng c­êng chØ ®¹o phong trµo “Toµn d©n ®oµn kÕt x©y dùng ®êi sèng v¨n ho¸” cña P.V b¸o ND, sè ra ngµy 17/8/2002. - C¸c tin: “Liªn hoan móa rèi chuyªn nghiÖp toµn quèc 2003” cña Thuý HiÒn trªn b¸o VHCN sè ra ngµy 22-24/4/2003, “N©ng cÊp më réng B¶o tµng Quang Trung” trªn b¸o VHCN sè ra ngµy 2-5/5/2003. Sau ®©y chóng t«i xin ph©n tÝch mét tin ng¾n tiªu biÓu. §ã lµ tin “Qu¶n lý vµ tæ chøc c¸c lÔ héi” cña P.V trªn b¸o ND, sè ra ngµy 26/8/2002. Tin cã dung l­îng kho¶ng 350 tõ, cã ®Çy ®ñ c¸c thµnh phÇn kÕt cÊu cña tin (tÝt,._.