Tài liệu Vai trò kinh tế của Nhà nớc trong nền kinh tế thị trường định hướng xã hội chủ nghĩa ở nước ta: ... Ebook Vai trò kinh tế của Nhà nớc trong nền kinh tế thị trường định hướng xã hội chủ nghĩa ở nước ta
25 trang |
Chia sẻ: huyen82 | Lượt xem: 1246 | Lượt tải: 0
Tóm tắt tài liệu Vai trò kinh tế của Nhà nớc trong nền kinh tế thị trường định hướng xã hội chủ nghĩa ở nước ta, để xem tài liệu hoàn chỉnh bạn click vào nút DOWNLOAD ở trên
A. Lêi më ĐẦU
Việt Nam trên con dường phát triển kinh tế xã hội chủ nghĩa,phải có kinh tÕ ph¸t triÓn cao dùa trªn lùc lîng s¶n xuÊt hiÖn ®¹i vµ quan hÖ s¶n xuÊt phï hîp. LÞch sö ph¸t triÓn kinh tÕ loµi ngêi tõ tríc ®Õn nay ®· tr¶i qua tÊt nhiÒu h×nh th¸i kinh tÕ x· héi, næi bËt vµ râ nÐt ®ã lµ h×nh th¸i c«ng x· nguyªn thuû, chiÕm h÷u n« lÖ, phong kiÕn, t b¶n chñ nghÜa vµ x· héi chñ nghÜa. Trong tÊt c¶ c¸c h×nh th¸i kinh tÕ ®ã cha cã mét h×nh th¸i kinh tÕ nµo cã mét c¬ chÕ qu¶n lý, ®iÒu hµnh kinh tÕ mét c¸ch phï hîp vµ hîp lý nhÊt tõ viÖc ph¸t triÓn kinh tÕ chØ dùa vµo kinh tÕ thÞ trêng ®Ó gi¶i quyÕt vÊn ®Ò c¬ b¶n cña nÒn kinh tÕ cho ®Õn viÖc chØ dùa vµo tæ chøc qu¶n lý ®iÒu hµnh cña Nhµ níc ®Ó ph¸t triÓn kinh tÕ cho phï hîp, ®Æc biÖt lµ giai ®o¹n ViÖt Nam hiÖn nay, em lùa chän ®Ò tµi :"Vai trß kinh tÕ cña Nhµ níc trong nÒn kinh tÕ thÞ trêng ®Þnh híng x· héi chñ nghÜa ë níc ta ". NÒn kinh tÕ níc ta ®ang ë vµo giai ®o¹n ®Æc biÖt cña sù ph¸t triÓn, ®ã lµ bíc ngoÆt trong qu¸ tr×nh chuyÓn tõ nÒn kinh tÕ quan liªu bao cÊp sang nÒn kinh tÕ thÞ trêng cã sù qu¶n lý cña Nhµ níc. Nh chóng ta ®· biÕt, trong thêi ®¹i ngµy nay kh«ng cã nÒn kinh tÕ nµo chÞu sù ®iÒu tiÕt cña c¬ chÕ thÞ trêng mµ kh«ng cã sù qu¶n lý cña Nhµ níc ë nh÷ng møc ®é vµ ph¹m vi kh¸c nhau. Bëi v× bªn c¹nh nh÷ng mÆt tÝch cùc cña kinh tÕ thÞ trêng nh: n¨ng suÊt lao ®éng t¨ng nhanh c«ng nghÖ s¶n xuÊt kh«ng ngõng ®îc c¶i tiÕn, hµng ho¸ s¶n xuÊt ra nhiÒu, thu nhËp quèc d©n t¨ng…. th× c¬ chÕ thÞ trêng còng n¶y sinh nhiÒu vÊn ®Ò tiªu cùc cÇn gi¶i quyÕt nh: l¹m ph¸t, thÊt nghiÖp, khñng ho¶ng, tÖ n¹n, x· héi…
Do vËy Nhµ níc ph¶i can thiÖp vµo kinh tÕ ®Ó ®¶m b¶o cho sù ph¸t triÓn kinh tÕ cã hiÖu qu¶, c«ng b»ng æn ®Þnh. §Æc biÖt nÒn kinh tÕ níc ta ®ang ph¸t triÓn theo ®Þnh híng x· héi chñ nghÜa cµng kh«ng thÓ thiÕu sù qu¶n lý cña Nhµ níc.
B. Néi dung
I. TÝnh tÊt yÕu kh¸ch quan cña vai trß qu¶n lý vÜ m« cña Nhµ níc.
1.1. C¬ chÕ thÞ trêng vµ nÒn kinh tÕ thÞ trêng cã sù qu¶n lý cña Nhµ níc.
- C¬ chÕ thÞ trêng
C¬ chÕ thÞ trêng lµ c¬ chÕ tù ®iÒu chØnh nÒn kinh tÕ hµng ho¸ díi sù t¸c ®éng kh¸ch quan cña c¸c quy luËt kinh tÕ vèn cã. C¬ chÕ thÞ trêng chÝnh lµ mét h×nh thøc tæ chøc kinh tÕ, trong ®ã nh÷ng ngêi tiªu dïng vµ cac s nhµ kinh doanh t¸c ®éng lÉn nhau qua thÞ trêng ®Ó gi¶i quyÕt nh÷ng vÊn ®Ò trung t©m cña s¶n xuÊt x· héi.
a. ¦u ®iÓm.
C¬ chÕ thÞ trêng cã nhiÒu mÆt tÝch cùc ®Æc biÖt lµ kÝch thÝch c¶i tiÕn kü thuËt t¨ng NSL§ t¹o ra khèi lîng s¶n phÈm hµng ho¸ ®a d¹ng dåi dµo phong phó chÊt lîng tèt gi¸ thµnh h¹, ®¸p øng nhu cÇu ®a d¹ng cña x· héi vµ thóc ®Èy nÒn kinh tÕ ph¸t triÓn nhanh chãng nhng c¬ chÕ thÞ trêng còng kh«ng Ýt nh÷ng mÆt khuyÕt tËt.
b. KhuyÕt ®iÓm.
Nãi ®Õn c¬ chÕ thÞ trêng lµ nãi ®Õn c¹nh tranh tÊt yÕu dÉn ®Õn ®éc quyÒn, ®éc quyÒn lµm cho c¹nh tranh kh«ng hoµn h¶o g©y thiÖt h¹i cho ngêi tiªu dïng vµ x· héi.
- C¬ chÕ thÞ trêng kh«ng thÓ tr¸nh khái khñng ho¶ng, thÊt nghiÖp l¹m ph¸t.
- C¬ chÕ thÞ trêng nhiÒu môc ®Ých lîi nhuËn do ®ã thêng khai th¸c bõa b·i kiÖt quÖ tµi nguyªn lµm t¨ng thªm sù « nhiÔm m«i trêng mµ c¸c doanh nghiÖp ph¶i tr¶ tiÒn cho sù « nhiÔm ®ã.
- C¬ chÕ thÞ trêng t¹o ra sù gi¶ dèi gian tr¸ trong kinh doanh t¹o sù bÊt b×nh ®¼ng c¹nh tranh kh«ng lµnh m¹nh vµ ph©n ho¸ x· héi. V× nh÷ng khuyÕt tËt ®ã do ®ã kinh tÕ thÞ trêng ph¶i cã sù ®iÒu tiÕt qu¶n lý cña Nhµ níc.
+ Kinh tÕ thÞ trêng lµ nÒn kinh tÕ vËn ®éng theo c¸c quy luËt cña thÞ trêng, trong ®ã quy luËt gi¸ trÞ ®ãng vai trß chi phèi vµ ®îc biÓu hiÖn b»ng quan hÖ cung cÇu trªn thÞ trêng. NÒn kinh tÕ thÞ trêng lµ giai ®o¹n ph¸t triÓn cao cña nÒn kinh tÕ hµng ho¸, nã n»m trong tiÕn tr×nh ph¸t triÓn lÞch sö kh¸ch quan vÒ kinh tÕ cña x· héi loµi ngêi. Do vËy, nÒn kinh tÕ thÞ trêng còng cã nh÷ng u thÕ vµ khuyÕt tËt cña nã.
a. Nh÷ng u thÕ cña nÒn kinh tÕ thÞ trêng thÓ hiÖn:
Thø nhÊt, thóc ®Èy s¶n xuÊt vµ g¾n s¶n xuÊt víi tiªu thô - thùc hiÖn môc tiªu cña s¶n xuÊt. Do ®ã, ngêi ta t×m mäi c¸ch rót ng¾n chu kú s¶n xuÊt, thùc hiÖn t¸i s¶n xuÊt më réng, ¸p dông nhanh chãng s¶n xuÊt - kho häc - c«ng nghÖ vµ quay nhanh tiÒn vèn, ®¹t tíi lîi nhuËn tèi ®a.
Thø hai,thóc ®Èy vµ ®ßi hái c¸c nhµ s¶n xuÊt n¨ng ®éng thÝch nghi víi c¸c ®iÒu kiÖn biÕn ®éng cña thÞ trêng. Thay ®æi mÉu m· s¶n xuÊt, t×m mÆt hµng míi vµ thÞ trêng tiªu thô, më réng quan hÖ trong kinh doanh, ph¸ thÕ ®éc quyÒn vµ khÐp kÝn trong mét ®¬n vÞ kinh doanh, t×m c¸ch ®¹t tíi lîi nhuËn tèi ®a.
Thø ba, thóc ®Èy sù tiÕn bé khoa häc - c«ng nghÖ ®a nhanh vµo s¶n xuÊt, kÝch thÝch t¨ng n¨ng suÊt lao ®éng, n©ng cao tr×nh ®é x· héi ho¸ s¶n xuÊt vµ n©ng cao chÊt lîng s¶n phÈm, h¹ gi¸ thµnh, ®¸p øng yªu cÇu nhiÒu mÆt cña kh¸ch hµng vµ thÞ trêng.
Thø t, thóc ®Èy qu¸ tr×nh t¨ng trëng dåi dµo s¶n phÈm hµng ho¸, dÞch vô, thóc ®Èy qu¸ tr×nh t¨ng trëng ®åi dµo s¶n phÈm hµng ho¸, dÞch vô, thóc ®Èy vµ kÝch thÝch s¶n xuÊt hµng ho¸ ph¸t triÓn, ®Ò cao tr¸ch nhiÖm cña nhµ kinh doanh víi kh¸ch hµng, ®¸p øng nhu cÇu ngµy cµng cao cña x· héi.
Thø n¨m, ®Èy nhanh qu¸ tr×nh tÝch tô vµ tËp trung s¶n xuÊt. TÝch tô vµ tËp trung s¶n xuÊt lµ hai con ®êng ®Ó më réng quy m« s¶n xuÊt. Mét mÆt, c¸c ®¬n vÞ chñ thÓ s¶n xuÊt kinh doanh lµm ¨n giái, cã hiÖu qu¶ cao cho phÐp tÝch tô, më réng quy m« s¶n xuÊt. MÆt kh¸c, do qu¸ tr×nh c¹nh tranh lµm cho s¶n xuÊt ®îc tËp trung vµo c¸c ®¬n vÞ kinh tÕ thùc sù ®øng ®îc trªn thÞ trêng, lµm ¨n cã hiÖu qu¶ cao, ®ång thêi lo¹i bá nh÷ng ®¬n vÞ lµm ¨n thua kÐm hiÖu qu¶. ChÝnh qu¸ tr×nh c¹nh tranh kinh tÕ lµ ®éng lùc thóc ®Èy tÝch tô vµ tËp trung s¶n xuÊt.
b. Nh÷ng khuyÕt tËt cña nÒn Kinh tÕ thÞ trêng thÓ hiÖn:
Thø nhÊt nÒn kinh tÕ thÞ trêng mang tÝnh tù ph¸t, t×m kiÕm lîi nhuËn b»ng bÊt kú gi¸ nµo, kh«ng ®i ®óng híng cña kÕ ho¹ch Nhµ níc, môc tiªu vÒ ph¸t triÓn kinh tÕ vÜ m« cña nÒn kinh tÕ. TÝnh tù ph¸t cña thÞ trêng cßn dÉn ®Õn tËp trung ho¸ cao ®é, sinh ra ®éc quyÒn, thñ tiªu c¹nh tranh, lµm gi¶m hiÖu qu¶ chung vµ tÝnh tù ®iÒu chØnh cña nÒn kinh tÕ.
Thø hai, x· héi ph¸t sinh tiªu cùc, tÖ n¹n g¾n liÒn víi hiÖn tr¹ng kinh tÕ sa sót, g©y rèi lo¹n x· héi. Nhµ kinh doanh thêng t×m mäi thñ ®o¹n, m¸nh khoÐ lµm hµng gi¶, bu«n lËu, trèn thuÕ, lõa ®¶o… kh«ng tõ mét thñ ®o¹n nµo, dï lµ d¬ bÈn nhÊt ®Ó thu lîi nhuËn tèi ®a.
Thø ba, v× lîi Ých vµ lîi nhuËn riªng biÖt, dÉn ®Õn sù sö dông bõa b·i, tµn ph¸ tµi nguyªn vµ huû diÖt m«i trêng sinh th¸i.
1.2. Vai trß kinh tÕ cña Nhµ níc trong nÒn kinh tÕ thÞ trêng.
Vai trß cña Nhµ níc trong nÒn kinh tÕ thÞ trêng lµ cÇn thiÕt vµ kh«ng thÓ thiÕu ®îc v× nã dÉn d¾t thÞ trêng ph¸t triÓn theo híng tÝch cùc vµ kh¾c phôc, söa ch÷a nh÷ng giµ mµ c¬ chÕ thÞ trêng cha ®¹t ®îc còng nh hËu qu¶ mµ nã g©y ra ®Ó ph¸t triÓn nÒn kinh tÕ mét c¸ch tèt nhÊt. Nh vËy ai trß kinh tÕ cña Nhµ níc trong nÒn kinh tÕ thÞ trêng ®îc thÓ hiÖn ë nh÷ng ®iÓm sau:
a. Nhµ níc ®ãng vai trß ®Þnh híng cho sù ph¸t triÓn nÒn kinh tÕ.
Trong nÒn kinh tÕ cña chóng ta hiÖn nay, c¸c doanh nghiÖp ®îc quyÒn tù lùa chän ph¬ng ¸n s¶n xuÊt kinh doanh. Nhµ níc kh«ng can thiÖp vµo quyÕt ®Þnh cña hä vÒ viÖc s¶n xuÊt c¸i g×? B»ng c¸ch nµo ? Tiªu thô ë ®©u ? Trong khi lùa chän c¸c ph¬ng ¸n cña s¶n xuÊt kinh doanh, doanh nghiÖp lÊy lîi nhuËn cña m×nh lµm thíc ®o hiÖu qu¶, ®ång thêi lµm môc tiªu ®Þnh híng cho hµnh vi cña hä. HiÖn nay rÊt nhiÒu c¸c doanh nghiÖp thuéc c¸c thµnh phÇn kinh tÕ kh¸c nhau ho¹t ®éng c¹nh tranh víi nhau. Sù ho¹t ®éng cña quy luËt c¹nh tranh võa thóc ®Èy s¶n xuÊt ph¸t triÓn, võa cã thÓ dÉn ®Õn sù khai th¸c bõa b·i c¸c nguån lùc, huû ho¹i m«i trêng.
Kh¸c víi c¸c doanh nghiÖp, vai trß qu¶n lý kinh tÕ cña Nhµ níc lµ ë chç Nhµ níc theo ®uæi môc tiªu lîi nhuËn nh mét doanh nghiÖp c¸ biÖt mµ theo ®uæi môc tiªu chung cña d©n téc lµ lµm cho d©n giµu, níc m¹nh, nÒn kinh tÕ t¨ng trëng mét c¸ch æn ®Þnh, v÷ng ch¾c trong ®iÒu kiÖn c«ng b»ng x· héi vµ hiÖu qu¶ kinh tÕ cña toµn bé nÒn kinh tÕ quèc d©n.
Thùc chÊt cña viÖc ®Þnh híng sù ph¸t triÓn cña nÒn kinh tÕ lµ thèng nhÊt c¸c lîi Ých kh¸c nhau, quy tô c¸c lîi Ých kh¸c nhau vÒ cïng mét lîi Ých ®Ó sao cho trong khi mçi ngêi theo ®uæi lîi Ých c¸ nh©n cña m×nh còng ®ång thêi gãp phÇn vµo viÖc theo ®uæi lîi Ých d©n téc. ChÝnh v× vËy ®Ó cã thÓ hoµn thµnh chøc n¨ng ®Þnh híng nÒn kinh tÕ ChÝnh phñ ph¶i t¹o ra ®îc c«ng cô ®Þnh híng ®Ó quy tô hµnh ®éng cña c¸c doanh nghiÖp vµ ngêi tiªu dïng c¸ biÖt theo chiÒu híng vËn ®éng cña nÒn kinh tÕ vµ Nhµ níc ta ®· cã hai ®Þnh híng cho sù ph¸t triÓn cña nÒn kinh tÕ, ®ã lµ:
- ChiÕn lîc ph¸t triÓn kinh tÕ x· héi dµi h¹n.
- KÕ ho¹ch ho¸ ®Þnh híng.
b. T¹o m«i trêng thuËn lîi cho nÒn s¶n xuÊt hµng ho¸ nhiÒu thµnh phÇn ph¸t triÓn.
Mçi c¬ chÕ kinh tÕ chØ cã thÓ ho¹t ®éng khi cã m«i trêng víi nh÷ng ®iÒu kiÖn kinh tÕ x· héi cÇn vµ ®ñ. Thùc tiÔn lÞch sö cho thÊy r»ng: con ®êng lÞch sö tù nhiªn cña c¸c níc cã nÒn kinh tÕ thÞ trêng ph¸t triÓn rÊt l©u dµi. KÓ tõ khi nÒn kinh tÕ thÞ trêng truyÒn thèng béc lé ra c¸c khuyÕt tËt cña nã ®Õn khi ChÝnh phñ c¸c níc nµy tù nhËn thøc ®îc vai trß ®iÒu khiÓn qu¶n lý kinh tÕ cña m×nh ph¶i mÊt hµng tr¨m n¨m . Ngµy nay khi kinh nghiÖm lÞch sö cña c¸c níc nµy ®· trë thµnh lý luËn, c¸c níc ®i sau cã thÓ rót ng¾n chÆng ®êng ph¸t triÓn cña m×nh b»ng c¸ch:chñ ®éng sö dông kiÕn tróc thîng tÇng vµ quyÒn lùc Nhµ níc ®Ó t¹o ra m«i trêng kinh doanh thuËn lîi cho c¸c doanh nghiÖp yªn t©m ®Çu t më réng ph¸t triÓn s¶n xuÊt, ®Ó hoµn thµnh vai trß ®ã Nhµ níc ta ®· ph¶i thùc hiÖn nh÷ng c«ng viÖc sau:
- T¹o ®iÒu kiÖn thuËn lîi cho qu¸ tr×nh tù do ho¸ gi¸ c¶, th¬ng m¹i ho¸ nÒn kinh tÕ.
- B¶o ®¶m c¸c quyÒn cña ngêi chñ së h÷u vÒ t liÖu s¶n xuÊt.
- §a d¹ng ho¸ chÕ ®é së h÷u vÒ t liÖu s¶n xuÊt
- X©y dùng hÖ thèng ph¸p luËt cña nÒn kinh tÕ thÞ trêng
- æn ®Þnh vÒ chÝnh trÞ
c. Ph©n phèi thu nhËp quèc d©n mét c¸ch c«ng b»ng - hiÖu qu¶ t¹o ra ®éng lùc s¶n xuÊt.
Trong nÒn kinh tÕ thÞ trêng, thÞ trêng cµng më réng sù ho¹t ®éng cña quy luËt gi¸ trÞ cµng dÉn ®Õn viÖc ph©n ho¸ thu nhËp gi÷a c¸c tÇng líp d©n c, chia rÏ d©n c thµnh c¸c tÇng líp kh¸c nhau trong quan hÖ cña hä ®èi víi quyÒn lùc kinh tÕ vµ quyÒn lùc chÝnh trÞ. T×nh tr¹ng bÊt b×nh ®¼ng khi vît qu¸ khu«n khæ cho phÐp dÉn ®Õn sù ph¶n øng cña d©n c trong lÜnh vùc chÝnh trÞ, x· héi, m©u thuÉn g¾t gay vÒ lîi Ých gi÷a c¸c giai cÊp cã thÓ dÉn ®Õn sù ®e do¹ æn ®Þnh chÕ ®é. ChÝnh v× vËy ®Ó æn ®Þnh vÒ mÆt chÝnh trÞ t¹o ra m«i trêng x· héi lµnh m¹nh cho c¸c doanh nghiÖp lµm ¨n, Nhµ níc ph¶i hoµn thµnh c¸c ph©n phèi l¹i thu nhËp cña c¸c tÇng líp d©n c sao cho tháa m·n yªu cÇu c«ng b»ng, hiÖu qu¶. MÆt kh¸c trong nÒn kinh tÕ thÞ trêng sù kh¸c nhau vÒ së h÷u cña c¶i, vÒ n¨ng lùc së trêng, vÒ tr×nh ®é tay nghÒ vµ sù may m¾n dÉn ®Õn sù kh¸c nhau lµ lÏ ®¬ng nhiªn. Do vËy, Nhµ níc ph¶i biÕt lùa chän ph¬ng ¸n ph©n phèi l¹i nh thÕ naß ®ã cho c¸c ho¹t ®éng kinh tÕ cã hiÖu qu¶ trong sù b×nh ®¼ng cho phÐp.
d. Can thiÖp vµo c¸c qu¸ tr×nh kinh tÕ mçi khi cã chÊn ®éng.
§Þnh híng vµ t¹o m«i trêng ph©n phèi thu nhËp lµ nh÷ng c«ng viÖc cÇn thiÕt thÓ hiÖn vai trß cña Nhµ níc trong mét chiÕn lîc dµi h¹n. Trong qu¸ tr×nh thùc hiÖn c¸c chiÕn lîc ®ã, díi ¶nh hëng cña c¸c c¬ chÕ cung cÇu gi¸ c¶ trong thÞ trêng néi ®Þa, ®ång thêi díi ¶nh hëng cña quan hÖ kinh tÕ quèc d©n, viÖc thùc hiÖn ho¸ môc tiªu ®Þnh híng cña c¸c ch¬ng tr×nh dµi h¹n bÞ nh÷ng "có sèc" lµm chÖch híng lµ ®iÒu kh«ng tr¸nh khái. Trong trêng hîp ®ã Nhµ níc cÇn ph¶i sö dông nh÷ng c«ng cô nh l·i xuÊt, thuÕ, quü dù tr÷ quèc gia vµ chØ tiªu ng©n s¸ch ®Ó lµm gi¶m nh÷ng chÊn ®éng do có sèc g©y nªn, ®a nÒn kinh tÕ ®i theo ®Þnh híng.
e. Qu¶n lý tµi s¶n quèc gia, ph©n bæ c¸c nguån lùc mét c¸ch hîp lý.
Trong nÒn kinh tÕ thÞ trêng ë níc ta Nhµ níc cïng mét lóc ph¶i hoµn thµnh hai nhiÖm vô lín trong lÜnh vùc kinh tÕ.
Thø nhÊt, Nhµ níc ®iÒu khiÓn sù vËn ®éng cña nÒn kinh tÕ b»ng c¸ch ho¹ch ®Þnh c¸c chiÕn lîc ph¸t triÓn kinh tÕ x· héi dµi h¹n vµ ng¾n h¹n, quyÕt ®Þnh c¸c ph¬ng ¸n ph©n phèi vµ ph©n phèi l¹i thu nhËp quèc d©n sao cho b×nh ®¼ng, c«ng b»ng, hiÖu qu¶, t¹o m«i trêng thuËn lîi, híng dÉn c¸c doanh nghiÖp lµm ¨n, can thiÖp vµo nÒn kinh tÕ mçi khi cã "có sèc" ®Ó lµm gi¶m c¸c chÊn ®éng trªn con ®êng ®i ®Õn môc tiªu.
Thø hai, cïng víi chøc n¨ng ®iÒu khiÓn kinh tÕ, Nhµ níc cßn ph¶i ®ãng vai trß ngêi qu¶n lý tµi s¶n quèc gia. VÒ mÆt ®èi ngo¹i, Nhµ níc cßn cã tr¸ch nhiÖm b¶o vÖ c¸c nguån lùc, ng¨n chÆn mäi ©m mu tõ bªn ngoµi ®Õn c¸c vïng ®Æc quyÒn ®Æc lîi trong lßng ®Êt, vïng trêi vµ vïng biÓn. VÒ mÆt ®èi néi, Nhµ níc lµ ngêi chñ së h÷u c¸c nguån lùc nµy lµ ph©n bè sö dông sao cho hîp lý. MÆt kh¸c, Nhµ níc cßn lµ chñ së h÷u cña khu vùc doanh nghiÖp Nhµ níc. Víi t c¸ch lµ chñ së h÷u cña doanh nghiÖp Nhµ níc, Nhµ níc qu¶n lý trùc tiÕp vµ ®ãng vai trß ®éc quyÒn ë c¸c thÞ trêng quan träng, quyÕt ®Þnh sù tån t¹i cña ®Õ chÕ. Víi t c¸ch lµ ngêi chñ qu¶n lý ®Êt níc, Nhµ níc lµ ngêi träng tµi, lµ chñ thÓ cña qu¸ tr×nh ph©n c«ng l¹i vai trß gi÷a c¸c thµnh phÇn kinh tÕ sao cho lîi Ých riªng cña c¸c thµnh phÇn kinh tÕ kh«ng lµm triÖt tiªu lîi Ých chung cña toµn bé x· héi.
g. Nhµ níc sö dông quyÒn lùc kinh tÕ chÝnh trÞ cña m×nh ®Ó tiÕp tôc qu¸ tr×nh tù do gi¸ c¶, th¬ng m¹i ho¸ nÒn kinh tÕ víi nh÷ng néi dung c¬ b¶n.
Xo¸ bá t×nh tr¹ng ®éc quyÒn, x©y dùng c¸c ®¹o luËt chèng ®éc quyÒn b»ng c¸ch t¹o ®iÒu kiÖn c¹nh tranh gi÷a c¸c doanh nghiÖp, t¹o ra c¸c ®iÒu kiÖn, c¸c tiÒn ®Ò kinh tÕ, ph¸p lý cho sù ho¹t ®éng cña c¸c thÞ trêng cÇn biÕt nh thÞ trêng vèn, thÞ trêng chøng kho¸n, thÞ trêng lao ®éng…
h. Nhµ níc ®¶m nhËn vai trß thiÕt lËp, duy tr× quyÒn së h÷u c¸c quyÒn lùc kinh tÕ theo híng x¸c ®Þnh sè chñ së h÷u ®Ých thùc cña c«ng nh©n, cña c¸c doanh nghiÖp tËp thÓ, t nh©n vµ Nhµ níc, cô thÓ lµ:
Giao quyÒn sö dông ruéng ®Êt l©u dµi cho n«ng d©n víi c¸c quyÒn cô thÓ nh thõa kÕ, thÕ chÊp, cho thuª…
Cho thuª hoÆc ®Êu thÇ tµi s¶n s¶n xuÊt
Cho níc ngoµi thuª ®Êt vµ c¸c tµi s¶n phôc vô s¶n xuÊt kinh doanh
II. Môc tiªu vµ c¸c chøc n¨ng qu¶n lý vÜ m« nÒn kinh tÕ cña nhµ níc.
2.1. C¸c môc tiªu.
Trong ¶nh hëng nÒn kinh tÕ níc ta hiÖn nay tõ nÒn kinh tÕ kÕ ho¹ch ho¸ tËp trung chuyÓn sang nÒn kinh tÕ thÞ trêng cã ®Þnh híng XHCN ph¶i tr¶i qua nhiÒu giai ®o¹n vµ kh«ng Ýt khã kh¨n. §Ó ®¹t ®îc tíi ®Ých cuèi cïng th× ta ph¶i ra ph¬ng híng vµ môc tiªu cô thÓ.
- §ã lµ ®¶m b¶o cho nÒn kinh tÕ ph¸t triÓn æn ®Þnh, kh«ng gÆp ph¶i nh÷ng biÕn ®éng xÊu, tèc ®é t¨ng trëng nhanh, tèc ®é t¨ng trëng GDP hµng n¨m tõ 9 - 10%. §a ®Êt níc c¬ b¶n tho¸t khái t×nh tr¹ng nghÌo nµn l¹c hËu t¹o ®µ m¹nh mÏ cho bíc ph¸t triÓn míi vµo nh÷ng n¨m ®Çu thÕ kû XXI. Tr¸nh nh÷ng cuéc khñng ho¶ng thiÕu hoÆc thõa, l¹m ph¸t, duy tr× møc l¹m ph¸t ë møc mét con sè. §ång thêi t¹o viÖc lµm cho ngêi lao ®éng, gi¶m tû lÖ thÊt nghiÖp ë thµnh phè xuèng 5%. §Ó ®¹t ®îc nh÷ng ®iÒu ®ã, Nhµ níc ph¶i chó träng: thóc ®Èy nhanh chãng qu¸ tr×nh chuyÓn dÞch c¬ cÊu kinh tÕ theo híng c«ng nghiÖp ho¸, hiÖn ®¹i ho¸, h×nh thµnh c¬ cÊu kinh tÕ hîp lý vµ n¨ng ®éng. æn ®Þnh kinh tÕ vÜ m«, tÝch luü tõ néi bé kinh tÕ k×m h·m l¹m ph¸t, tÝch cùc huy ®éng c¸c nguån vèn vµ sö dông cã hiÖu qu¶ c¸c nguån vèn. T¨ng nhanh xuÊt khÈu, gi¶m nhËp siªu vµ ®¶m b¶o c¸c quan hÖ kinh tÕ quèc tÕ. T¹o lËp nh÷ng ®iÒu kiÖn v÷ng ch¾c vÒ nh©n lùc, tµi chÝnh vµ c¬ së vËt chÊt kü thuËt.
- Nhµ níc ph¶i ®¶m b¶o hiÖu qu¶ kinh tÕ x· héi. Nhµ níc s÷a ch÷a nh÷ng khiÕm khuyÕt cña thÞ trêng ®Ó thÞ trêng ho¹t ®éng cã hiÖu qu¶ nh: h¹n chÕ ¶nh hëng cña ®éc quyÒn, t×nh tr¹ng v« chÝnh phñ dÉn ®Õn khñng ho¶ng kinh tÕ, thÊt nghiÖp, « nhiÔm m«i trêng.. cô thÓ ®èi víi c¸c tæ chøc ®éc quyÒn, lîi dông u thÕ cña m×nh cã thÓ quy ®Þnh gi¸ c¶ ®Ó thu lîi nhuËn vµ do ®ã ph¸ vì u thÕ c¹nh tranh hoµn h¶o. V× vËy cÇn cã sù can thiÖp cña Nhµ níc ®Ó h¹n chÕ ®éc quyÒn, ®¶m b¶o t×nh tr¹ng hiÖu qu¶ cña c¹nh tranh thÞ trêng. Cßn ®èi víi nh÷ng ho¹t ®éng tiªu cùc bªn ngoµi còng dÉn ®Õn kh«ng hiÖu qu¶ cña ho¹t ®éng thÞ trêng nh « nhiÔm ngu«n níc vµ kh«ng khÝ, khai th¸c ®Õn c¹n kiÖt tµi nguyªn kho¸ng s¶n.. vµ ®ßi hái Nhµ níc ph¶i can thiÖp. V× vËy Nhµ níc ph¶i sö dông ®Õn luËt ph¸p ®Ó ng¨n chÆn nh÷ng t¸c ®éng tiªu cùc ®ã.
- Cïng víi c¸c môc tiªu trªn th× Nhµ cßn cã môc tiªu quan träng kh¸c ®Ó gióp cho nÒn kinh tÕ ph¸t triÓn lµnh m¹nh ®ã lµ gi¶i quyÕt nh÷ng vÊn ®Ò n¶y sinh trong qu¸ tr×nh ph¸t triÓn kinh tÕ. Nh ®· nãi c¬ chÕ thÞ trêng lµ c¬ chÕ tèt nhÊt ®Ó ®iÒu tiÕt mét nÒn kinh tÕ cã hiÖu qu¶, tuy nhiªn c¬ chÕ thÞ trêng cã mét lo¹t nh÷ng khuyÕt tËt v× vËy ë níc ta nÒn kinh tÕ do c¬ chÕ thÞ trêng ®iÒu tiÕt ph¶i cã sù can thiÖp cña Nhµ níc vµo kinh tÕ nh»m söa ch÷a nh÷ng thÊt b¹i cña thÞ trêng ®¶m b¶o cho nÒn kinh tÕ ph¸t triÓn æn ®Þnh, hiÖu qu¶ vµ ®¹t ®îc c«ng b»ng x· héi.
ë níc ta, ®Ó ®¹t ®îc c¸c môc tiªu ®ã th× kh«ng ph¶i lµ viÖc nãi mµ lµm ngay ®îc, mµ nã lµ c¶ mét qu¸ tr×nh. Qu¸ tr×nh ®ã kh«ng chØ ®ßi hái kh«ng cã sù can thiÖp cña Nhµ níc mµ nã cßn ®ßi hái sù nç lùc cña c¸c tæ chøc, c¸c doanh nghiÖp vµ cña mçi thµnh viªn trong x· héi. V× môc ®Ých cuèi cïng kh«ng chØ cã lîi cho Nhµ níc, cho nÒn kinh tÕ mµ cßn cã lîi cho mçi gia ®inh, mçi thµnh viªn trong x· héi.
2.2. C¸c chøc n¨ng qu¶n lý vÜ m« nÒn kinh tÕ Nhµ níc.
Trong nÒn kinh tÕ thÞ trêng, Nhµ níc ®îc quan niÖm víi t c¸ch lµ c¬ quan quyÒn lùc chÝnh trÞ b¶o vÖ lîi Ých cña toµn d©n vµ lµ chñ së h÷u ®¹i diÖn cho toµn d©n ®èi víi tµi s¶n quèc gia. Do ®ã, Nhµ níc cÇn thùc hiÖn ®óng c¸c chøc n¨ng chñ yÕu trong lÜnh vùc qu¶n lý vÒ kinh tÕ.
a. §Þnh ra khu«n khæ ph¸p luËt, ®Ò ra hÖ thèng ph¸p lý, trªn c¬ së ®ã ®Æt ra nh÷ng ®iÒuluËt c¬ b¶n vÒ quyÒn së h÷u tµi s¶n vµ ho¹t ®éng cña thÞ trêng, quy ®Þnh ho¹t ®éng kinh tÕ mµ c¸c doanh nghiÖp vµ ngêi tiªu dïng trong mäi thµnh phÇn kinh tÕ ph¶i tu©n theo. C¸c khung ph¸p luËt ®ã ph¶i ®¶m b¶o ®îc tÝnh d©n chñ sù b×nh ®¼ng c¸c c¬ may ®Ó mäi c«ng d©n cã thÓ tham gia c¸c ho¹t ®éng thÞ trêng mµ kh«ng ai bÞ ng¨n c¶n. Ngoµi ra, ChÝnh phñ còng nh chÝnh quyÒn c¸c cÊp cßn lËp nªn mét hÖ thèng c¸c quy ®Þnh chi tiÕt nh»m t¹o nªn mét m«i trêng thuËn lîi, lµnh m¹nh vµ t¹o nªn hµnh lang an toµn cho sù ph¸t triÓn cã hiÖu qu¶ c¸c ho¹t ®éng kinh tÕ x· héi. §èi víi ViÖt Nam, do hÖ thèng ho¹t ®éng kinh tÕ cßn ®¬n s¬, cha t¹o ®îc m«i trêng kinh doanh lµnh m¹nh nÒn chøc n¨ng nµy cha ®îc thùc hiÖn ®Çy ®ñ. Do ®ã, chóng ta cÇn ®æi míi viÖc x©y dùng, ban hµnh vµ thùc thi luËt ph¸p ®¸p øng yªu cÇu qu¶n lý kinh tÕ x· héi. §èi víi ViÖt Nam, do hÖ thèng ho¹t ®éng kinh tÕ cßn ®¬n s¬, cha t¹o ®îc m«i trêng kinh doanh lµnh m¹nh nªn chøc n¨ng nµy cha ®îc thùc hiÖn ®Çy ®ñ. Do ®ã, chóng ta cÇn ®æi míi viÖc x©y dùng, ban hµnh vµ thùc thi luËt ph¸p ®¸p øng yªu cÇu qu¶n lý kinh tÕ x· héi theo c¬ chÕ thÞ trêng, b¶o ®¶m tÝnh hÖ thèng cña luËt vµ c¸c v¨n b¶n díi luËt, chó ý ®Õn luËt ph¸p vµ c¸c th«ng lÖ quèc tÕ, khÈn tr¬ng x©y dùng vµ ban hµnh hÖ thèng luËt kinh tÕ, luËt b¶o vÖ m«i trêng … vµ phæ cËp cho toµn d©n.
b. æn ®Þnh vµ c¶i thiÖn c¸c ho¹t ®éng kinh tÕ.
Bµn tay v« h×nh cña c¬ chÕ thÞ trêng cã thÓ t¹o ra nhiÒu yÕu tè cho nÒn kinh tÕ nhng nã còng kh«ng tr¸nh khái chu kú kinh doanh dÉn tíi l¹m ph¸t, thÊt nghiÖp. NÕu Nhµ níc bu«ng láng cho thÞ trêng vËn ®éng th× biÕn ®éng ®ã rÊt râ, ch¼ng h¹n thêi kú siªu l¹m ph¸t ë §øc n¨m 20 hay thêi ®¹i suy tho¸i cña Mü nh÷ng n¨m 30. Nh÷ng kinh nghiÖm ®ã ®· gióp chóng ta nhËn ra mét ®iÒu bæ Ých r»ng Nhµ níc XHCN cÇn ph¶i t×m ra mäi c¸ch ®Ó kiÓm so¸t vµ ng¨n chÆn nh÷ng th¨ng trÇm cña chu kú kinh doanh th«ng qua c¸c chÝnh s¸ch kinh tÕ nh chÝnh s¸ch tµi chÝnh vµ chÝnh s¸ch tiÒn tÖ ®Ó gi¶m biªn ®é dao ®éng cña chu kú kinh doanh, h¹n chÕ thÊt nghiÖp l¹m ph¸t. ë níc ta ChÝnh phñ cÇn ho¹t ®éng cã hiÖu qu¶, sö dông chÝnh s¸ch tµi chÝnh vµ chÝnh s¸ch tiÒn tÖ t¸c ®éng cã lîi ®Õn s¶n lîng, viÖc lµm, thu nhËp vµ gi¸ c¶, t¹o nªn sù ph¸t triÓn nhÞp nhµng, n¨ng ®éng cña nÒn kinh tÕ.
c. Chøc n¨ng hiÖu qu¶ kinh tÕ.
C¬ chÕ thÞ trêng cã thÓ dÉn tíi mét sè thÊt b¹i, lµm gi¶m hiÖu qu¶ cña s¶n xuÊt vµ tiªu dïng. Do ®ã Nhµ níc cÇn ph©n bæ tµi nguyªn vµ nguån lùc sao cho ®¶m b¶o hiÖu qu¶ kinh tÕ, ng¨n chÆn nh÷ng hµnh ®éng bÊt chÊp luËt lÖ, nh÷ng t tëng c¹nh tranh kh«ng lµnh m¹nh, ®ång thêi cã c¸c chÝnh s¸ch vµ kÕt ho¹ch dÉn d¾t nÒn kinh tÕ ®Ó gióp nhµ doanh nghiÖp lùa chän s¶n xuÊt c¸i g×, s¶n xuÊt nh thÕ nµo vµ ph©n phèi cho ai ®Ó s¶n xuÊt cã hiÖu qu¶ cao nhÊt.
d. Chøc n¨ng c«ng b»ng x· héi.
Ph©n phèi lµ mét kh©u kh«ng thÓ thiÕu ®îc cña qu¸ tr×nh t¸i s¶n xuÊt. Nã nèi liÒn s¶n xuÊt víi tiªu dïng, phôc vô vµ thóc ®Èy s¶n xuÊt, nã ph¶n ¸nh quan hÖ gi÷a lîi Ých cña mçi thµnh viªn vµ lîi Ých cña toµn x· héi. C¬ chÕ thÞ trêng cã thÓ gióp chóng ta sö dông cã hiÖu qu¶ nguån vèn, vËt t, søc lao ®éng gióp c¸c nhµ doanh nghiÖp s¶n xuÊt nh÷ng hµng ho¸ phï hîp víi yªu cÇu thÞ trêng.
Nhng ngay c¶ trong trêng hîp hoµn h¶o nh ngêi ta m« t¶ th× nã cßn cã nh÷ng h¹n chÕ bëi v× hµng ho¸ ®îc s¶n xuÊt vµ tiªu thô theo tiÕng gäi cña lîi nhuËn chø kh«ng ph¶i theo íc nguyÖn cña mäi tÇng líp. Do ®ã trong x· héi sÏ n¶y sinh rÊt nhiÒu nh÷ng sù bÊt b×nh ®¼ng lín trong nÒn kinh tÕ vÒ thu nhËp, c¬ may…, nhiÒu nghÞch c¶nh cßn tån t¹i. Trong nh÷ng trêng hîp nµy, thÞ trêng vÉn lµm ®óng chøc n¨ng cña nã lµ ®Æt hµng vµo tay ngêi cã thÓ tr¶ tiÒn nhiÒu nhÊt. V× vËy Nhµ ní cÇn cã nh÷ng biÖn ph¸p ®iÒu tiÕt ®Ó ®¹t ®îc c«ng b»ng x· héi th«ng qua nh÷ng chÝnh s¸ch nh÷ng c«ng cô ph¸p luËt.
III. C¸c c«ng cô vµ biÖn ph¸p ®æi míi, t¨ng cêng vai trß qu¶n lý kinh tÕ cña Nhµ níc ë níc ta hiÖn nay.
§¹i héi §¶ng lÇn thø VIII kh¼ng ®Þnh sau h¬n t¸m n¨m thùc hiÖn nghÞ quyÕt §¹i héi VI, c«ng cuéc ®æi míi ë níc ta ®· ®¹t ®îc nh÷ng thµnh tùu rÊt quan träng. NÒn kinh tÕ cã nh÷ng chuyÓn biÕn tÝch cùc, bíc ®Çu h×nh thµnh nÒn kinh tÕ hµng ho¸ nhiÒu thµnh phÇn, vËn ®éng theo c¬ chÕ thÞ trêng cã sù qu¶n lý cña Nhµ níc. Nguån lùc s¶n xuÊt cña x· héi ®îc huy ®éng tèt h¬n, tèc ®é l¹m ph¸t ®îc kÒm chÕ, ®Çu t níc ngoµi vµo trong níc t¨ng, ®êi sèng vËt chÊt vµ tinh thÇn cña nh©n d©n ®îc n©ng cao… Tuy nhiªn, nhng kÕt qu¶ do ®æi míi ®em l¹i cßn h¹n chÕ vµ cha v÷ng ch¾c. Do nh÷ng thiÕu sãt chñ quan vµ nh÷ng t¸c ®éng bÊt lîi cña yÕu tè kh¸ch quan, bªn c¹nh nh÷ng nh©n tè tÝch cùc ®îc ph¸t huy, t×nh h×nh kinh tÕ thÞ trêng theo ®Þnh híng x· héi chñ nghÜa, thÓ chÕ, bé m¸y vµ c¸n bé qu¶n lý cha theo kÞp, cßn nhiÒu lóng tóng.
Tríc t×nh h×nh khã kh¨n vµ phøc t¹p ®ã, Nhµ níc cÇn ph¶i sö dông nh÷ng c«ng cô g×, cã nh÷ng biÖn ph¸p g× ®Ó n©ng cao hiÖu lùc qu¶n lý, ph¸t huy vai trß cña m×n trong viÖc æn ®Þnh nÒn kinh tÕ, ®a ®Êt níc vît qua mäi khã kh¨n, thö th¸ch.
3.1. C¸c c«ng cô qu¶n lý kinh tÕ Nhµ níc.
§Ó ®¹t ®îc môc tiªu va thùc hiÖn nh÷ng chøc n¨ng cña m×nh, Nhµ níc ph¶i sö dông nh÷ng c«ng cô sau:
a. Ph¸p luËt
LuËt ph¸p t¹o ra mét hµnh lang ph¸p lý cho c¸c chñ thÓ kinh tÕ ho¹t ®éng trong an toµn vµ trong trËt tù. Sù tån t¹i cña ph¸p luËt lµ mét nhu cÇu kh¸ch quan b¾t nguån tõ chÝnh nh÷ng ®ßi hái cña c¸c quan hÖ kinh tÕ trong nÒn kinh tÕ thÞ trêng. Ph¸p luËt hoµn toµn kh«ng ph¶i lµ ph¬ng tiÖn s¸ng t¹o ra c¸c quan hÖ kinh tÕ mµ nã lµ "ph¬n tiÖn ho¸" c¸c gi¸ trÞ x· héi vãiÖt nam cã cña c¸c quan hÖ kinh tÕ. ChÝnh v× thÕ, ph¸p luËt kinh tÕ lµ c¸c hµnh lang, c¸c khung ph¸p lý æn ®Þnh, chÝnh thøc mµ trong ®ã c¸c quan hÖ kinh tÕ ®îc tù do tån t¹i vµ ph¸t triÓn phï hîp víi gi¸ trÞ vèn cã cña nã, ®îc x· héi thõa nhËn.
Nh×n chung, hÖ thèng ph¸p luËt cña níc ta hiÖn nay cßn cha ®Çy ®ñ vµ cha ®ång bé, do ®ã tríc m¾t Nhµ níc cÇn ban hµnh sím c¸c bé luËt cßn thiÕt ®Ó lµm nÒn t¶ng cho ho¹t ®éng s¶n xuÊt kinh doanh. Yªu cÇu c¬ b¶n ®èi víi hÖ thèng ph¸p luËt ë níc ta lµ ph¶i ®¶m b¶o kinh tÕ æn ®Þnh vµ ph¸t triÓn b¶o vÖ lîi Ých c«ng d©n, ®¶m b¶o c«ng b»ng x· héi. Ho¹t ®éng nµy ®îc xem lµ mét ho¹t ®éng cã ý nghÜa kinh tÕ, chÝnh trÞ, khoa häc rÊt quan träng, ®ßi hái ph¶i ®îc thùc hiÖn c«ng minh, b¶o ®¶m sù b×nh ®¼ng hoµn toµn cña mäi c«ng d©n tríc ph¸p luËt
b. KÕ ho¹ch ho¸ nÒn kinh tÕ hµng ho¸ nhiÒu thµnh phÇn theo ®Þnh híng x· héi chñ nghÜa.
KÕ ho¹ch ho¸ lµ qu¸ tr×nh nhËn thøc vµ vËn dông tæng hîp c¸c quy luËt kh¸ch quan, tríc hÕt lµ quy luËt kinh tÕ trong ®ã cã c¸c quy luËt cña thÞ trêng ®Ó x©y dùng c¸c kÕ ho¹ch ph¸t triÓn kinh tÕ vµ x· héi.
KÕ ho¹ch ho¸ lµ c«ng cô chñ yÕu cña qu¶n lý kinh tÕ. Bµn vÒ vÊn ®Ò nµy, Lªnin viÕt:"Sù c©n ®èi thêng xuyªn ®îc duy tr× mét c¸ch cã ý thøc, b¶n th©n nã ®· nãi lªn tÝnh kÕ ho¹ch". Nh vËy, tÝnh c©n ®èi võa lµ thuéc tÝnh võa lµ ph¬ng ph¸p lËp kÕ ho¹ch. KÕ ho¹ch ho¸ ë ®©y ph¶i xuÊt ph¸t tõ thÞ trêng, nã chó ý ®Æc biÖt ®Õn viÖc ph©n tÝch c¸c yÕu tè ¸nh thëng ®Õn møc cung vµ cÇu. KÕ ho¹ch ho¸ chñ yÕu lµ nh÷ng th«ng tin vµ chØ tiªu híng dÉn ®Ó c¸c nhµ doanh nghiÖp cã mét c¸ch nh×n dµi h¹n vÒ nÒn kinh tÕ.
KÕ ho¹ch ho¸ thóc ®Èy nhanh chãng qu¸ tr×nh ph©n c«ng lao ®éng, t¹o ®iÒu kiÖn vËt chÊt cho sù vËn ®éng cña thÞ trêng, t¹o ®iÒu kiÖn ®Ó cung cÇu gÆp nhau.
Trong nÒn kinh tÕ thÞ trêng cÇn ph©n biÖt hai kÕ ho¹ch: KÕ ho¹ch kinh tÕ - x· héi (vÜ m«) va kÕ ho¹ch kinh doanh (vi m«). KÕ ho¹ch kinh tÕ x· héi lµ kÕ ho¹ch cã ®Þnh híng, híng dÉn do Nhµ níc x©y dùng nh»m ®Þnh híng ph¸t triÓn vµ c©n ®èi cho toµn bé nÒn kinh tÕ quèc d©n. KÕ ho¹ch nµy võa t¹o ra m«i trêng cho s¶n xuÊt kinh doanh, võa ®¶m b¶o sù thèng nhÊt gi÷a t¨ng trëng kinh tÕ víi c«ng b»ng vµ tiÕn bé x· héi. KÕ ho¹ch s¶n xuÊt kinh doanh lµ kÕ ho¹ch hµnh ®éng, kÕ ho¹ch lµm ¨n, mua b¸n do c¸c doanh nghiÖp x©y dùng vµ quyÕt ®Þnh dùa theo kÕ ho¹ch Nhµ níc vµ thÞ trêng. KÕ ho¹ch nµy ph¶i ®¹t môc tiªu võa tho¶ m·n nhu cÇu x· héi võa thu lîi nhuËn tèi ®a.
Nh vËy kÕ ho¹ch kinh tÕ x· héi kh«ng hoµn toµn phô thuéc vµo thÞ trêng mµ cã thÓ ®iÒu tiÕt thÞ trêng cßn cã kÕ ho¹ch s¶n xuÊt kinh doanh ph¶i g¾n chÆt víi thÞ trêng, coi thÞ trêng lµ mÖnh lÖnh ®èi tîng cña kÕ ho¹ch. Mèi quan hÖ gi÷a kÕ ho¹ch vµ thÞ trêng lµ mèi liªn hÖ gi÷a chñ quan vµ kh¸ch quan. V× vËy kÕ ho¹ch chØ phï hîp víi hiÖn thùc ph¸t triÓn kinh tÕ khi vËn dông ®óng ®¾n tæng hîp c¸c quy luËt kh¸ch quan trong qu¸ tr×nh x©y dùng chóng.
c .ChÝnh s¸ch tµi chÝnh.
ChÝnh s¸ch tµi chÝnh chñ yÕu thÓ hiÖn ë hai néi dung thu vµ chi tiªu cña ChÝnh phñ, tõ ®ã t¸c ®éng vµo tæng cung vµ tæng cÇu, s¶n lîng, gi¸ c¶ vµ viÖc lµm.
Khi chÝnh s¸ch ta× chÝnh ®îc ¸p dông ®Ó gi¶m hoÆc tho¸t khái suy tho¸i kinh tÕ th× ®îc gäi lµ chÝnh s¸ch tµi chÝnh më réng. ChÝnh s¸ch nµy t¸c ®éng th«ng qua hai con ®êng: T¨ng chi tiªu ChÝnh phñ ®Ó t¨ng tæng cÇu hoÆc gi¶m thuÕ ®Ó kÝch thÝch tiªu dïng vµ ®Çu t.
VÒ vÊn ®Ò t¨ng chi tiªu cña ChÝnh phñ, Nhµ níc cÇn u cho c¸c kho¶n ®Çu t x©y dùng kÕt cÊu h¹ tÇng, cÊp ph¸t cho sù nghiÖp ho¹t ®éng kinh tÕ, chi cho c¸c ho¹t ®éng th«ng tin dù b¸o, t¹o m«i trêng ho¹t ®éng thuËn lîi cho c¸c doanh nghiÖp, ®Èy m¹nh s¶n xuÊt hµng ho¸ c«ng céng, t¨ng ®¬n ®Æt hµng mua vµ nh÷ng kho¶n chi kh¸c. Nh vËy sÏ lµm t¨ng tæng cÇu, qua ®ã t¸c ®éng kÝch thÝch lµm t¨ng tæng cung, do ®ã gi¶i quyÕt ®îc vÊn ®Ò suy tho¸i vµ thÊt nghiÖp.
VÒ vÊn ®Ò ®Çu t vµ gi¶m thuÕ, nh ta ®· biÕt, thuÕ lµ nguån thu chñ yÕu cho ng©n s¸ch Nhµ níc cña bÊt cø quèc gia nµo. Trong c¸c c«ng cô kinh tÕ mµ Nhµ níc sö dông ®Ó qu¶n lý nÒn kinh tÕ x· héi, thuÕ cã vai trß rÊt quan träng. NÕu chÝnh s¸ch thuÕ ban hµnh hîp lý, phï hîp víi kh¶ n¨ng cña nÒn kinh tÕ th× nã sÏ thóc ®Èy nÒn kinh tÕ t¨ng trëng æn ®Þnh vµ l©u dµi. Ngîc l¹i, mét chÝnh s¸ch thuÕ kh«ng phï hîp sÏ g©y trë ng¹i lín cho nÒn kinh tÕ, thËm trÝ cã thÓ g©y nªn khñng ho¶ng kinh tÕ vµ rèi lo¹n chÝnh trÞ. Trong ®iÒu kiÖn hiÖn nay, khi viÖc giao lu kinh tÕ ngµy cµng më réng trªn ph¹m vi toµn thÕ giíi th× ph¬ng híng chung ®Ó söa ®æi hoµn thiÖn chÝnh s¸ch thuÕ lµ më réng diÖn tÝch ®¸nh thuÕ vµ h¹ bít møc thuÕ, thu hÑp ®é chªnh lÖch gi÷a c¸c møc thuÕ. ViÖc lµm nµy sÏ kÝch thÝch tiªu dïng vµ khuyÕn khÝch c¸c doanh nghiÖp ph¸t triÓn s¶n xuÊt vµ kinh doanh s¶n phÈm, hµng ho¸ dÞch vô thiÕt yÕu nh»m ®¸p øng nhu cÇu s¶n xuÊt vµ tiªu dïng cña nh©n d©n. §ång thêi, ®éng viªn c¸c doanh nghiÖp ®Çu t vèn vµo c¸c dù ¸n ®Ó më réng vµ ph¸t triÓn s¶n xuÊt, ®éng viªn c¸c doanh nghiÖp ph¸t triÓn s¶n xuÊt kinh doanh c¶ ë nh÷ng vïng cã ®iÒu kiÖn tù nhiªn, kinh tÕ x· héi kh«ng thuËn lîi. Nh vËy sÏ thóc ®Èy kinh tÕ ph¸t triÓn, t¹o ®iÒu kiÖn gi¶i quyÕt viÖc lµm trong níc.
Khi chÝnh s¸ch tµi chÝnh ®îc ¸p dông ®Ó gi¶m l¹m ph¸t th× ®îc gäi lµ chÝnh s¸ch tµi chÝnh th¾t chÆt. Nã còng t¸c ®éng ®Õn c¸c biÕn cè c ña nÒn kinh tÕ vÜ m« th«ng qua hai con ®êng: gi¶m chi tiªu ChÝnh phñ hoÆc t¨ng thuÕ.
Gi¶m chi tiªu cña ChÝnh phñ nh gi¶m chi tiªu cho c¸c ho¹t ®éng ®Çu t x©y dùng kÕt cÊu h¹ tÇng, cÊp ph¸t sù nghiÖp ho¹t ®éng kinh tÕ … dÉn ®Õn gi¶m cÇu cña x· héi, b×nh æn vËn gi¸ vµ h¹n chÕ ®îc l¹m ph¸t.
T¨ng thuÕ dÉn ®Õn lµm gi¶m thu nhËp, gi¶m tiªu dïng, ®Çu t dÉn ®Õn gi¶m nhu cÇu x· héi vµ lµm cho gi¸ c¶ ®i vµo æn ®Þnh, h¹n chÕ ®îc l¹m ph¸t.
Ngoµi nh÷ng c«ng cô ®· nªu trªn, Nhµ níc cßn cã thÓ sö dông nhiÒu c«ng cô kh¸c nhu: ChÝnh s¸ch tiÒn tÖ, chÝnh s¸ch tiÒn l¬ng - b¶o hiÓm, chÝnh s¸ch kinh tÕ ®èi ngo¹i, chÝnh s¸ch dù tr÷ quèc gia…
3.2. C¸c biÖn ph¸p ®æi míi t¨ng cêng vai trß qu¶n lý vÜ m« nÒn kinh tÕ ë níc ta.
ë níc ta, giai ®o¹n hiÖn nay, viÖc t¨ng cêng h¬n n÷a vai trß qu¶n lý cña Nhµ níc trong nÒn kinh tÕ thÞ trêng ngµy cµng cÊp thiÕt vµ kh«ng cßn c¸ch nµo kh¸c lµ ph¶i thóc ®Èy m¹nh ®æi míi, hoµn thiÖn c¸c c«ng cô qu¶n lý vÜ m« cña Nhµ níc.
a. §æi míi vµ bæ sung hÖ thèng ph¸p luËt.
TiÕp tôc ®æi míi vµ bæ sung hÖ thèng ph¸p luËt, nhÊt lµ luËt kinh tÕ, luËt b¶o vÖ m«i trêng. T¨ng cêng kü thuËt trong viÖc chÊp hµnh chÝnh s¸ch, chÕ ®é cña Nhµ níc. B¶o ®¶m tÝnh hÖ thèng cña luËt ph¸p vµ c¸c v¨n b¶n díi luËt chó ý ®Õn luËt ph¸p vµ th«ng lÖ quèc tÕ. Ph¸t triÓn c¸c h×nh thøc dÞch vô ph¸p lý, phæ th«ng cËp luËt cho toµn d©n - kiÖn toµn bé m¸y kiÓm tra viÖc thi hµnh ph¸p luËt, nghiªn cøu thµnh lËp toµ ¸n kinh tÕ.
b. §æi míi vµ n©ng cao chÊt lîng kÕ ho¹ch.
C«ng bè kÕ ho¹ch ho¸ qua thêi gian ®æi míi ®· cã mét sè bíc tiÕn bé: chuyÓn tõ kÕ ho¹ch ph¸p lÖnh sang kÕ ho¹ch ho¸ ®Þnh híng dÉn ho¹t ®éng cu¶ c¸c thµnh phÇn kinh tÕ. CÇn tiÕp tôc ®æi míi n©ng cao kÕ ho¹ch, x¸c ®Þnh nh÷ng c©n ®èi lín, híng dÉn ho¹t ®éng cña c¸c thµnh phÇn kinh tÕ lÊy thÞ trêng lµm ®èi tîng chÝnh vµ c¨n cø quan träng. Sö dông ch¬ng tr×nh môc tiªu, chÝnh s¸ch ®Çu t tÝn dông… ®Ó t¹o ®iÒu kiÖn vµ híng dÉn sù ph¸t triÓn cña c¸c thµnh phÇn kinh tÕ, n©ng cao tr×nh ®é dù b¸o kinh tÕ - x· héi trong c«ng t¸c kÕ ho¹ch.
c. §æi míi ng©n s¸ch.
LÜnh vùc tµi chÝnh tiÒn tÖ thêi gian qua ®· cã mét bíc ®æi míi nhng nh×n chung cßn yÕu kÐm, ®¸ng chó ý lµ hiÖn tîng thÊt thu thuÕ vµ béi chi ng©n s¸ch cßn lín. Nhµ níc hÇu nh th¶ næi ph©n phèi thu nhËp, c¸c xÝ nghiÖp quèc doanh. Ng©n hµng cha trë thµnh trung t©m thanh to¸n vµ tÝn dông cña x· héi. V× thÕ cÇn ®æi míi c¨n b¶n hÖ thèng tµi chÝnh tiÒn tÖ, x©y dùng chÝnh s¸ch tµi chÝn._.
Các file đính kèm theo tài liệu này:
- 12124.doc