Vai trò của văn hoá kinh doanh trong đàm phán thương mại Việt - Nhật

Môc lôc Lêi nãi ®Çu Ch­¬ng I: Tæng quan vÒ v¨n ho¸ kinh doanh vµ ®µm ph¸n th­¬ng m¹i quèc tÕ 1.1 Lý luËn chung vÒ v¨n ho¸ kinh doanh 1.1.1 Mèi quan hÖ vÒ v¨n ho¸ vµ kinh doanh 1.1.2 Kh¸i niÖm “v¨n ho¸ kinh doanh” 1.1.3 §Æc ®iÓm cña “v¨n ho¸ kinh doanh” 1.1.4 C¸c yÕu tè cÊu thµnh nªn v¨n ho¸ kinh doanh 1.2 §µm ph¸n trong th­¬ng m¹i quèc tÕ 1.2.1 Kh¸i niÖm “®µm ph¸n th­¬ng m¹i quèc tÕ” 1.2.2 §Æc ®iÓm cña ®µm ph¸n th­¬ng m¹i quèc tÕ 1.2.3 Ph©n lo¹i ®µm ph¸n th­¬ng m¹i quèc tÕ 1.2.4 C¸c giai ®o¹n ®µm ph¸n vµ c¸c vÊn ®Ò cÇn chó ý 1.3 Vai trß cña v¨n ho¸ kinh doanh ®Õn ®µm ph¸n th­¬ng m¹i quèc tÕ Ch­¬ng II: Vai trß cña v¨n ho¸ kinh doanh trong ®µm ph¸n th­¬ng m¹i ViÖt – NhËt 2.1 Qu¸ tr×nh h×nh thµnh vµ ph¸t triÓn quan hÖ th­¬ng m¹i ViÖt nam – NhËt b¶n 2.1.1 Sù h×nh thµnh vµ ph¸t triÓn quan hÖ th­¬ng m¹i ViÖt nam – NhËt b¶n 2.1.2 Lîi Ých cña ViÖt nam vµ NhËt b¶n trong viÖc ph¸t triÓn quan hÖ th­¬ng m¹i gi÷a hai n­íc 2.1.3 TriÓn väng ph¸t triÓn quan hÖ th­¬ng m¹i hai n­íc trong thêi gian tíi 2.2 Vai trß cña v¨n ho¸ kinh doanh trong ®µm ph¸n th­¬ng m¹i ViÖt – NhËt 2.2.1 Sù t­¬ng ®ång vµ kh¸c biÖt vÒ v¨n ho¸ kinh doanh ViÖt nam – NhËt b¶n 2.2.2 Vai trß cña v¨n ho¸ kinh doanh trong ®µm ph¸n th­¬ng m¹i ViÖt – NhËt 2.3 Nh÷ng kinh nghiÖm trong giao dÞch ®µm ph¸n ký kÕt hîp ®ång víi NhËt b¶n Ch­¬ng III: Nh÷ng biÖn ph¸p nh»m n©ng cao hiÖu qu¶ sö dông v¨n ho¸ kinh doanh trong giao dÞch ®µm ph¸n víi c¸c ®èi t¸c NhËt b¶n thêi gian tíi 3.1 C¸c biÖn ph¸p cã tÝnh vÜ m« 3.2 C¸c biÖn ph¸p cã tÝnh vi m« KÕt luËn Danh môc c¸c tµi liÖu tham kh¶o Phô lôc tham kh¶o Tr 1 Tr 4 Tr 4 Tr 4 Tr 14 Tr 16 Tr 19 Tr 23 Tr 23 Tr 29 Tr 33 Tr 36 Tr 40 Tr 46 Tr 46 Tr 46 Tr 50 Tr 53 Tr 54 Tr 54 Tr 79 Tr 88 Tr 104 Tr 104 Tr 108 Tr 112 Tr 114 Lêi nãi ®Çu 1- TÝnh cÊp thiÕt cña ®Ò tµi: ThÕ giíi ®· vµ ®ang diÔn ra nh÷ng biÕn ®æi to lín vµ s©u s¾c, mét trong nh÷ng biÕn ®æi hÕt søc quan träng ®ã lµ sù xÝch l¹i ngµy mét gÇn nhau cña c¸c quèc gia trªn thÕ giíi h¬n. H¬n lóc nµo hÕt, c¸c ho¹t ®éng giao l­u trªn mäi lÜnh vùc, ®Æc biÖt lµ giao l­u kinh tÕ ®ang trë nªn s«i ®éng nh»m h­íng tíi h×nh thµnh ra mét nÒn kinh tÕ thÕ giíi thèng nhÊt. Ngµy nay, ch¼ng cã g× lµ l¹ khi c¸c quèc gia “h¨m hë” t×m kiÕm c¸c c¬ héi lµm ¨n víi nh÷ng nÒn kinh tÕ lín, cßn “nãng hæi” dï cho hä ch¼ng biÕt g× vÒ ®Êt n­íc ®ã, lÞch sö cña nã, trµo l­u t­ t­ëng, con ng­êi hay c¸c tËp qu¸n kinh doanh th«ng th­êng. Trong tr­êng hîp nµy, tr­íc ®©y, còng ®· cã nhiÒu häc gi¶ ®· tõng ®­a ra nh÷ng “lý thuyÕt ph¸t triÓn” cho r»ng c¸c yÕu tè v¨n ho¸ kÓ trªn kh«ng cã vai trß g× ®¸ng kÓ, r»ng chóng chØ lµ kÕt qu¶, lµ “sù th¨ng hoa” cña nÒn kinh tÕ. Song trong bèi c¶nh nÒn kinh tÕ thÕ giíi ngµy nay ®ang diÔn biÕn hÕt søc phøc t¹p, sù c¹nh tranh ®Ó giµnh giËt c¬ héi thÞ tr­êng, c¬ héi kinh doanh ngµy mét gay g¾t th× c¸c yÕu tè v¨n ho¸ thÓ hiÖn râ trong kinh doanh cña doanh nghiÖp ngµy mét chøng tá vai trß hÕt søc quan träng cña nã. §Æc biÖt, sù th«ng hiÓu v¨n ho¸ cña n­íc ®èi t¸c sÏ ¶nh h­ëng trùc tiÕp tíi thµnh c«ng cña mét cuéc giao dÞch ®µm ph¸n th­¬ng m¹i - vèn lµ giai ®o¹n ®Çu tiªn quyÕt ®Þnh tíi viÖc hîp ®ång cã ®­îc thµnh lËp hay kh«ng. Trong c¸c nÒn kinh tÕ t¹i ch©u ¸, NhËt b¶n lµ mét quèc gia ®i ®Çu trªn mäi lÜnh vùc. ViÖc cã ®­îc c¬ héi lµm ¨n víi c¸c ®èi t¸c NhËt b¶n sÏ t¹o ®iÒu kiÖn cho c¸c quèc gia tËn dông ®­îc c¸c thµnh tùu khoa häc hiÖn ®¹i, c¸c nguån vèn ®Ó ph¸t triÓn nÒn kinh tÕ quèc d©n, vµ dÇn n©ng cao vÞ thÕ cña m×nh trªn tr­êng quèc tÕ. Tuy vËy, ®©y còng lµ mét trong nh÷ng ®èi t¸c cã nh÷ng nÒn v¨n ho¸ kinh doanh rÊt ®Æc thï. Trong ho¹t ®éng giao dÞch ®µm ph¸n, nhµ kinh doanh chuyªn nghiÖp cÇn t×m tßi ®Ó hiÓu ®­îc nh÷ng kh¸c biÖt c¬ b¶n tiÒm Èn trong sù nhËn thøc gi÷a c¸c nÒn v¨n ho¸ kh¸c nhau, tõ ®ã g¸c l¹i c¸c tiªu chuÈn gi¸ trÞ cña riªng m×nh mµ cã nh÷ng c­ xö vµ hµnh vi phï hîp víi nÒn v¨n ho¸ NhËt b¶n. Ho¹t ®éng giao l­u kinh tÕ ViÖt nam - NhËt b¶n ®· tr¶i qua 4 thÕ kû ph¸t triÓn vµ ngµy mét ®­îc n©ng cao c¶ vÒ chÊt lÉn l­îng. Râ rµng NhËt b¶n - mét nÒn kinh tÕ lín víi tr×nh ®é khoa häc kü thuËt cao, d©n sè xÊp xØ 125 triÖu ng­êi lµ mét ®èi t¸c hÕt søc quan träng ®èi víi ViÖt nam. §©y cßn lµ mét ®èi t¸c cã nÒn v¨n ho¸ kinh doanh tiªn tiÕn; mang ®Ëm b¶n s¾c v¨n ho¸ d©n téc. Lµ mét sinh viªn hiÖn ®ang theo häc tiÕng NhËt, cã c¬ héi ®­îc gÆp gì vµ lµm viÖc víi nhiÒu doanh nghiÖp NhËt b¶n, trong bµi kho¸ luËn tèt nghiÖp cña m×nh, t«i mong muèn ®­îc ®ãng gãp mét vµi ý kiÕn quanh vÊn ®Ò “Vai trß cña v¨n ho¸ kinh doanh trong ®µm ph¸n th­¬ng m¹i ViÖt - NhËt”. 2- KÕt cÊu cña kho¸ luËn: Bµi kho¸ luËn ®­îc chia lµm 3 ch­¬ng: Ch­¬ng I: Tæng quan vÒ v¨n ho¸ kinh doanh vµ ®µm ph¸n th­¬ng m¹i quèc tÕ Ch­¬ng II: Vai trß cña v¨n ho¸ kinh doanh trong ®µm ph¸n th­¬ng m¹i ViÖt – NhËt Ch­¬ng III: Nh÷ng biÖn ph¸p n©ng cao hiÖu qu¶ sö dông v¨n ho¸ kinh doanh trong giao dÞch ®µm ph¸n víi c¸c ®èi t¸c NhËt b¶n thêi gian tíi. 3- Môc ®Ých vµ ph¹m vi nghiªn cøu: V¨n ho¸ kinh doanh lµ mét ®Ò tµi rÊt réng nªn kho¸ luËn chØ tËp trung nghiªn cøu nh÷ng lý luËn c¬ b¶n vÒ v¨n ho¸ kinh doanh, ®µm ph¸n th­¬ng m¹i, vµ ®¸nh gi¸ vai trß cña v¨n ho¸ kinh doanh ®Õn ®µm ph¸n th­¬ng m¹i gi÷a c¸c nhµ kinh doanh ViÖt nam – NhËt b¶n. Trªn c¬ së nh÷ng kÕt luËn rót ra trong qu¸ tr×nh nghiªn cøu, kho¸ luËn xin m¹nh d¹n ®Ò xuÊt mét sè biÖn ph¸p víi hy väng gãp phÇn voµ viÖc n©ng cao hiÖu qu¶ sö dông v¨n ho¸ kinh doanh trong giao dÞch ®µm ph¸n víi c¸c ®èi t¸c NhËt b¶n trong thêi gian tíi. Cã thÓ thÊy ®©y lµ mét ®Ò tµi kh¸ phøc t¹p, céng thªm nh÷ng h¹n chÕ nhÊt ®Þnh cña ng­êi viÕt nªn bµi luËn v¨n nµy ch¾c ch¾n kh«ng thÓ tr¸nh khái ®­îc c¸c thiÕu sãt. V× vËy, t«i rÊt mong nhËn ®­îc nh÷ng lêi nhËn xÐt, gãp ý tõ phÝa thÇy c«, bÌ b¹n ®Ó cã c¬ héi hoµn thiÖn nh÷ng nhËn thøc vÒ vÊn ®Ò nµy. Cuèi cïng, tr­íc khi b­íc vµo phÇn träng t©m cña bµi luËn v¨n, t«i xin göi lêi c¸m ¬n ch©n thµnh tíi TiÕn sü Ph¹m Duy Liªn, ng­êi ®· hÕt søc nhiÖt t×nh gióp ®ì vµ t¹o ®iÒu kiÖn cho t«i hoµn thµnh bµi luËn v¨n tèt nghiÖp nµy. Hµ néi, th¸ng 12 n¨m 2002 TrÇn ThÞ B¶o Ngäc  ch­¬ng i Tæng quan vÒ v¨n ho¸ kinh doanh vµ ®µm ph¸n th­¬ng m¹i quèc tÕ 1.1 Lý luËn chung vÒ v¨n ho¸ kinh doanh 1.1.1 Mèi quan hÖ gi÷a v¨n ho¸ vµ kinh doanh 1.1.1.1 Kh¸i niÖm "v¨n ho¸" ThuËt ng÷ V¨n ho¸ b¾t ®Çu xuÊt hiÖn vµo cuèi thÕ kû 18 (n¨m 1793). §©y lµ mét thuËt ng÷ hÕt søc quen thuéc víi ®êi sèng th­êng nhËt. Tuy vËy tíi nay, c¸c nhµ khoa häc vÉn ch­a cã c¸ch hiÓu thèng nhÊt vÒ kh¸i niÖm nµy. KÓ tõ khi xuÊt hiÖn cho tíi nöa cuèi thÕ kû 20, tøc kho¶ng 2 thÕ kû, theo thèng kª s¬ bé cña mét häc gi¶ ng­êi Ph¸p, tªn lµ A. M« l« trong t¸c phÈm “TÝnh x· héi cña v¨n ho¸”, ®· cã kho¶ng 250 ®Þnh nghÜa vÒ v¨n ho¸ [5,36]. N¨m 1952, Kroeber vµ Kluchohn ®· thèng kª ®­îc 164 ®Þnh nghÜa vÒ v¨n ho¸ [5,35]. §iÒu ®¸ng chó ý lµ gi÷a c¸c ®Þnh nghÜa nµy l¹i thiÕu sù thèng nhÊt. Së dÜ cã nhiÒu c¸ch nh×n nhËn vÒ cïng mét vÊn ®Ò nh­ thÕ lµ do c¸c t¸c gi¶ xem xÐt vÊn ®Ò tõ nhiÒu gãc ®é tiÕp cËn kh¸c nhau. Cïng víi thêi gian nh÷ng ®Þnh nghÜa nµy ngµy cµng ®­îc bæ sung vµ hoµn thiÖn, ®Ó tõ ®ã chóng ta cã thÓ hiÓu ®óng h¬n vÒ mèi quan hÖ biÖn chøng gi÷a v¨n ho¸ vµ ph¸t triÓn. VËy cÇn ph¶i hiÓu kh¸i niÖm nµy nh­ thÕ nµo ? XÐt vÒ mÆt ng«n tõ: V¨n ho¸ xuÊt ph¸t tõ mét thuËt ng÷ La tinh lµ “Cultus” cã nghÜa lµ “trång trät”. §©y lµ mét kh¸i niÖm réng, gåm cã 2 mÆt: V¨n ho¸ vËt chÊt - tøc lµ trång nªn c©y tr¸i ®Ó gióp cho con ng­êi tån t¹i vµ V¨n ho¸ tinh thÇn - tøc gi¸o dôc, c¶i t¹o con ng­êi sèng tèt ®Ñp h¬n. Theo quan ®iÓm cña c¸c nhµ nh©n lo¹i häc: "V¨n ho¸ hay V¨n minh xÐt theo nghÜa nh©n lo¹i häc nãi chung, lµ tæng thÓ bao gåm tri thøc, tÝn ng­ìng, nghÖ thuËt, ®¹o ®øc, luËt ph¸p, phong tôc vµ bÊt cø kh¶ n¨ng vµ thãi quen nµo mµ con ng­êi thu nhËn ®­îc víi t­ c¸ch lµ thµnh viªn cña x· héi. §iÒu kiÖn V¨n ho¸ trong c¸c x· héi loµi ng­êi kh¸c nhau, ë mét chõng mùc cã thÓ kiÓm so¸t ®­îc theo nh÷ng nguyªn t¾c chung, lµ ®èi t­îng thÝch hîp ®Ó nghiªn cøu quy luËt t­ duy vµ hµnh ®éng cña con ng­êi" (Edward.B.Tylor) [12,23]. §Þnh nghÜa trªn liÖt kª mét c¸ch kh¸ ®Çy ®ñ c¸c yÕu tè cÊu thµnh nªn kh¸i niÖm song l¹i Ýt quan t©m tíi kh¸i niÖm v¨n ho¸ vËt chÊt - vèn lµ mét bé phËn kh¸ phong phó trong kho tµng v¨n ho¸ nh©n lo¹i. B¸ch khoa toµn th­ Anh (trang 741) cho r»ng cã thÓ coi V¨n ho¸ vµ V¨n minh lµ hai tõ ®ång nghÜa. Tõ ®ã cã thÓ nãi tÊt c¶ nh÷ng biÕn ®æi do con ng­êi t¹o ra ë ngoµi c¬ thÓ ®­îc gäi lµ c¸c thµnh tùu v¨n ho¸, tËp hîp c¸c thµnh tùu Êy ta gäi lµ v¨n ho¸, c¸c thêi kú ®Ønh cao cña v¨n ho¸ ta gäi lµ v¨n minh [5,20]. Kh¸i niÖm nµy ®· nhÊn m¹nh ®­îc hµm ý: nãi ®Õn v¨n ho¸ lµ ph¶i nãi ®Õn con ng­êi, mµ nãi ®Õn con ng­êi tr­íc hÕt ph¶i nãi ®Õn t­ t­ëng, t©m lý, t­ duy, t×nh c¶m... §ã lµ cèt lâi cña v¨n ho¸. LÞch sö v¨n ho¸ lµ lÞch sö con ng­êi vµ loµi ng­êi ®· t¹o nªn v¨n ho¸. Ng­îc l¹i, v¨n ho¸ lµm cho con ng­êi trë thµnh ng­êi. Song ®Þnh nghÜa nµy l¹i thiÕu tÝnh cô thÓ víi c¸ch hiÓu cßn chung chung Trong lÜnh vùc t©m lý häc, c¸c häc gi¶ l¹i ®Þnh nghÜa "V¨n ho¸ lµ hµnh vi, hµnh ®éng, th¸i ®é cña con ng­êi" [5,20]. V× vËy, bªn c¹nh gi¸o dôc tri thøc, kü n¨ng, ph¶i ®Æc biÖt coi träng gi¸o dôc c¸c th¸i ®é mµ chóng ta gäi chung lµ nh©n c¸ch v¨n hãa. C¸ch hiÓu nh­ vËy míi chØ ®Ò cËp ®Õn v¨n ho¸ tinh thÇn, cßn thiÕu tÝnh cô thÓ. §øng trªn b×nh diÖn kinh tÕ, c¸c nhµ khoa häc l¹i ®¸nh gi¸ V¨n ho¸ theo mét c¸ch kh¸c. Czinkta cho r»ng “V¨n ho¸ lµ mét hÖ thèng nh÷ng c¸ch c­ xö ®Æc tr­ng cho c¸c thµnh viªn cña bÊt kú mét x· héi nµo. HÖ thèng nµy bao gåm mäi vÊn ®Ò, tõ c¸ch nghÜ, nãi, lµm, thãi quen, ng«n ng÷, s¶n phÈm vËt chÊt, vµ nh÷ng t×nh c¶m, quan ®iÓm chung cña c¸c thµnh viªn ®ã” [5,26] Nãi tãm l¹i, kh¸i niÖm “V¨n ho¸” hµm ý vÒ c¸c hµnh vi, t­ duy, t×nh c¶m, c¸c s¶n phÈm vËt chÊt cña c¸c céng ®ång ng­êi riªng biÖt, vèn ®­îc ®óc kÕt, lan truyÒn vµ chia xÎ tõ ®êi nµy sang ®êi kh¸c, ®­îc truyÒn b¸ tõ n¬i nµy sang n¬i kh¸c. Mét ®iÒu cÇn lµm s¸ng tá khi ®Ò cËp tíi kh¸i niÖm nµy ®ã lµ: hiÖn nay, trªn thÕ giíi, trong bèi c¶nh c¸c ho¹t ®éng giao l­u kinh tÕ, chÝnh trÞ, v¨n ho¸, x· héi... ®ang diÔn ra hÕt søc nhén nhÞp, th× c¸c quèc gia hÇu hÕt lµ quèc gia ®a v¨n ho¸, ®a d©n téc, víi nhiÒu t«n gi¸o, nhiÒu ng«n ng÷ kh¸c nhau. Ên ®é lµ mét quèc gia ®a v¨n ho¸ ®iÓn h×nh víi nhiÒu t«n gi¸o kh¸c nhau: ®¹o PhËt, ®¹o Hindu, ®¹o Sikls, ®¹o Håi... VÒ ng«n ng÷, ë Ên ®é, nãi 20 ng«n ng÷ chÝnh. Thuþ sÜ còng lµ n­íc ®a ng«n ng÷ víi 75% d©n sè nãi tiÕng §øc, 20% nãi tiÕng Ph¸p, 3-4% nãi tiÕng ý, 1% nãi tiÕng Roman. Qu¶n lý mét quèc gia ®a v¨n ho¸ lµ mét viÖc lµm kh«ng hÒ dÔ dµng. Ph¶i mÊt 600 n¨m, Thuþ sÜ míi thiÕt lËp ®­îc mét chiÕn l­îc qu¶n lý trªn mét ®Êt n­íc cã nhiÒu nÒn v¨n ho¸, ng«n ng÷ kh¸c nhau nh­ vËy. Do ®ã hiÓu ®óng vÒ kh¸i niÖm v¨n ho¸ còng nh­ hiÓu ®­îc néi hµm phøc t¹p cña kh¸i niÖm nµy sÏ cho chóng ta c¬ së quan träng ®Ó t×m hiÓu kh¸i niÖm “v¨n ho¸ kinh doanh”. 1.1.1.2 Kh¸i niÖm "kinh doanh" * §Þnh nghÜa Kinh doanh lµ mét ho¹t ®éng c¬ b¶n cña x· héi loµi ng­êi. Ho¹t ®éng nµy xuÊt hiÖn g¾n liÒn víi sù xuÊt hiÖn cña nÒn s¶n xuÊt hµng ho¸. Ngay tõ thêi cæ ®¹i, kinh doanh ®· mang t­ c¸ch lµ mét ngµnh nghÒ víi sù gãp søc cña tÇng líp doanh nh©n. VËy “kinh doanh” lµ g× ? Tõ ®iÓn tiÕng ViÖt do V¨n T©n chñ biªn ®Þnh nghÜa vÒ kinh doanh nh­ sau: Kinh doanh tøc lµ “dïng c«ng søc, tiÒn tµi mµ tæ chøc c¸c ho¹t ®éng ®Ó kiÕm lêi nh­ bu«n b¸n, më nhµ m¸y” [20,573]. §Þnh nghÜa nµy râ rµng lµ cßn thiÕu, cßn chung chung, ch­a nªu ®­îc b¶n chÊt cña ho¹t ®éng kinh doanh. Tõ ®iÓn Tõ vµ ng÷ ViÖt nam cña NguyÔn L©n gi¶i thÝch: "kinh doanh lµ tæ chøc ho¹t ®éng vÒ mÆt kinh tÕ ®Ó sinh lêi” [21,994]. §Þnh nghÜa nµy chØ lµm næi bËt ®­îc môc ®Ých tèi th­îng cña kinh doanh, cßn vÉn thiÕu tÝnh cô thÓ. Häc gi¶ §ç Minh C­¬ng trong cuèn “V¨n hãa kinh doanh vµ TriÕt lý kinh doanh” ®· ®­a ra mét sè ®Þnh nghÜa vÒ kh¸i niÖm nµy nh­ sau: Kinh doanh lµ mét d¹ng thøc cña kinh tÕ víi môc ®Ých chÝnh lµ ®¹t ®­îc lîi nhuËn cho chñ thÓ. Kinh doanh lµ tÊt c¶ nhøng ho¹t ®éng cã môc tiªu c¬ b¶n lµ ®¹t ®­îc lîi nhuËn cho chñ thÓ. Kinh doanh lµ viÖc thùc hiÖn mét, mét sè hoÆc tÊt c¶ c¸c c«ng ®o¹n cña qu¸ tr×nh ®Çu t­ tõ s¶n xuÊt ®Õn tiªu thô s¶n phÈm hoÆc cung øng dÞch vô trªn thÞ tr­êng nh»m môc ®Ých sinh lîi [19,994]. Trong ba ®Þnh nghÜa trªn vÒ “kinh doanh”, cã thÓ thÊy ®Þnh nghÜa thø ba lµ ®Çy ®ñ vµ cô thÓ nhÊt. Víi c¸ch hiÓu nµy, cã thÓ thÊy kinh doanh gi÷ mét vai trß hÕt søc quan träng trong ®êi sèng x· héi: Kinh doanh lµ t¸c nh©n ®ång thêi lµ ®iÒu kiÖn vµ ph­¬ng tiÖn thóc ®Èy nÒn khoa häc kü thuËt vµ c«ng nghÖ ph¸t triÓn, t¹o ra sù tho¶ m·n ngµy cµng cao nhu cÇu cña x· héi loµi ng­êi trªn tÊt c¶ mäi lÜnh vùc. * §Æc ®iÓm C¸c yÕu tè cÊu thµnh nªn ho¹t ®éng kinh doanh bao gåm: Chñ thÓ kinh doanh lµ nh÷ng ng­êi lµm kinh doanh, gåm c¸c cÊp ®é nh­ c¸ nh©n, nhãm vµ tæ chøc, c¶ tÇng líp doanh nh©n. Kh¸ch thÓ kinh doanh lµ kh¸ch hµng cña chñ thÓ, bao gåm ng­êi tiªu dïng (c¸ nh©n hoÆc tËp thÓ), c¸c nhµ kinh doanh kh¸c... §èi t­îng kinh doanh th× tuú thuéc vµo c¸c lÜnh vùc kinh doanh, h×nh thøc kinh doanh... mµ cã thÓ lµ kh¸c nhau. VÝ dô nh­: kinh doanh th­¬ng m¹i (bao gåm mua b¸n, trao ®æi, l­u th«ng), kinh doanh s¶n xuÊt, kinh doanh dÞch vô (du lÞch, t­ vÊn, gi¸o dôc, y tÕ, viÔn th«ng...) hoÆc kinh doanh trªn c¶ ba lÜnh vùc: th­¬ng m¹i, s¶n xuÊt, dÞch vô... Trong sè c¸c lo¹i h×nh trªn, cã thÓ nãi kinh doanh th­¬ng m¹i lµ phæ biÕn nhÊt. LÞch sö ®· tõng chøng kiÕn nh÷ng kiÓu kinh doanh th­¬ng m¹i ®Ønh cao nh­ viÖc bá tiÒn ®ót lãt ®Ó “bu«n vua” cña L· BÊt Vi thêi ChiÕn quèc t¹i Trung quèc. Môc ®Ých chÝnh cña ho¹t ®éng kinh doanh th­êng lµ ®¹t ®­îc, ®em l¹i lîi nhuËn cho chñ thÓ kinh doanh. DÜ nhiªn còng cã tr­êng hîp trong mét vµi vô giao dÞch kinh doanh, lîi nhuËn kh«ng lµ môc ®Ých chÝnh nh­ biÓu diÔn nghÖ thuËt ®Ó quyªn tiÒn ñng hé ®ång bµo bÞ b·o lôt... Song ®©y lµ nh÷ng tr­êng hîp c¸ biÖt kh«ng cã tÝnh chÊt l©u dµi, vµ kh«ng thÓ hiÖn ®­îc b¶n chÊt cña ho¹t ®éng kinh doanh. B¶n chÊt cña quan hÖ kinh doanh ®­îc thÓ hiÖn trong mèi quan hÖ trao ®æi, rµng buéc lÉn nhau gi÷a chñ thÓ vµ kh¸ch thÓ. Ng­êi kinh doanh ph¶i c¨n cø vµo nhu cÇu, thÞ hiÕu, së thÝch cña c¸c kh¸ch hµng môc tiªu mµ anh ta nh¾m vµo ®Ó cung cÊp cho hä mét l­îng hµng ho¸, dÞch vô nµo ®ã, nh»m thu mét l­îng tiÒn víi mét møc lîi nhuËn nhÊt ®Þnh. Ng­îc l¹i, kh¸ch hµng cã quyÒn chÊp nhËn hµng ho¸ vµ tr¶ tiÒn hay kh«ng, qua ®ã thùc hiÖn viÖc cã bá phiÕu hay kh«ng cho sù thµnh ®¹t cña doanh nghiÖp. Nguyªn t¾c c¬ b¶n cña kinh doanh lµ ®«i bªn (chñ thÓ vµ kh¸ch thÓ) cïng cã lîi. Trªn ®©y, chóng ta võa t×m hiÓu hai kh¸i niÖm lµ kh¸i niÖm “v¨n ho¸” vµ kh¸i niÖm “kinh doanh”. HiÓu ®óng vÒ hai kh¸i niÖm sÏ gióp chóng ta n¾m ®­îc mèi quan hÖ biÖn chøng, h÷u c¬ gi÷a ho¹t ®éng kinh doanh vµ c¸c yÕu tè v¨n ho¸. 1.1.1.3 Mèi quan hÖ gi÷a v¨n ho¸ vµ kinh doanh Thø nhÊt, "Kinh doanh cã v¨n ho¸" t¹o c¬ së cho mét sù ph¸t triÓn bÒn v÷ng Tõ tr­íc tíi nay, v¨n ho¸ th­êng bÞ liÖt vµo lÜnh vùc “s¶n xuÊt phi vËt chÊt”, lu«n phô thuéc vµo lÜnh vùc kinh tÕ. Kinh tÕ cã ph¸t triÓn th× míi cã ®iÒu kiÖn vËt chÊt ®Ó ph¸t triÓn v¨n ho¸.Tuy nhiªn, “Khi c¸c môc tiªu t¨ng tr­ëng kinh tÕ ®­îc ®Æt ra mµ t¸ch rêi m«i tr­êng v¨n ho¸ th× kÕt qu¶ thu ®­äc sÏ rÊt khËp khiÔng, mÊt c©n ®èi c¶ vÒ kinh tÕ lÉn v¨n ho¸, ®ång thêi tiÒm n¨ng s¸ng t¹o cña mçi d©n téc sÏ bÞ suy yÕu ®i rÊt nhiÒu” (Tæng Gi¸m §èc UNESCO F.Mayor) [5,33]. §iÒu nµy lµ dÔ hiÓu v× b¶n chÊt cña ho¹t ®éng kinh doanh lµ lîi nhuËn: “Víi mét lîi nhuËn thÝch ®¸ng th× t­ b¶n trë nªn can ®¶m. §­îc b¶o ®¶m 10% lîi nhuËn th× ng­êi ta cã thÓ dïng t­ b¶n vµo ®©u còng ®­îc; ®­îc 20% th× nã ho¹t b¸t h¼n lªn; ®­îc 50% th× nã trë nªn thËt sù t¸o b¹o; ®­îc 100% th× nã chµ ®¹p lªn mäi luËt lÖ cña loµi ng­êi; ®­îc 300% th× kh«ng cßn téi ¸c nµo lµ nã kh«ng d¸m ph¹m, dï cã nguy c¬ bÞ treo cæ”(C.M¸c) [19,22]. VÒ vÊn ®Ò nµy, nh÷ng n¨m gÇn ®©y ®· cã nhiÒu c«ng tr×nh nghiªn cøu cho thÊy: Sù thµnh c«ng vµ n¨ng ®éng cña c¸c quèc gia Ch©u ¸ - Th¸i B×nh D­¬ng lµ do cã sù b¾t nguån tõ c¸c yÕu tè truyÒn thèng, trong ®ã tÝnh céng ®ång vµ ý thøc d©n téc thÓ hiÖn rÊt cao trong quan hÖ lµm ¨n, kinh doanh, sù ham häc hái, ham hiÓu biÕt, sù cÇn cï v­¬n lªn vµ tÝnh nghiªm tóc, kû luËt cao trong c«ng viÖc ®· ®­îc nhÊn m¹nh. NÒn kinh tÕ ViÖt nam còng ®· cã mét b­íc tiÕn ®¸ng kÓ. Nguyªn nh©n thµnh c«ng thùc ra kh«ng ph¶i do sù thóc ®Èy tù ®éng cña c¸c nh©n tè kinh tÕ ®¬n thuÇn (nh­ vèn, c«ng nghÖ, th«ng tin...) mµ tr­íc hÕt, lµ nhê ë ®æi míi t­ duy trªn c¬ së “lÊy d©n lµm gèc”, ®Æt con ng­êi vµo vÞ trÝ trung t©m cña mäi chñ tr­¬ng, chÝnh s¸ch vµ kÕ ho¹ch ph¸t triÓn, kh¬i dËy vµ nh©n lªn c¸c tiÒm n¨ng s¸ng t¹o cña mäi tÇng líp nh©n d©n b¾t nguån tõ nh÷ng gi¸ trÞ truyÒn thèng cña d©n téc vµ tinh hoa v¨n ho¸ nh©n lo¹i. C¸c nh©n tè v¨n ho¸ cã t¸c ®éng tÝch cùc tíi kinh doanh th× ng­îc l¹i, kinh doanh cã ph¸t triÓn bÒn v÷ng còng t¹o c¸c tiÒn ®Ò vËt chÊt hç trî ph¸t triÓn c¸c ho¹t ®éng v¨n ho¸. Ch¼ng h¹n nh­ ngµy nay, mét sè doanh nghiÖp thµnh ®¹t vÉn th­êng tµi trî cho c¸c ho¹t ®éng v¨n ho¸, thÓ thao. Mét sè c«ng ty lín cßn lËp c¸c quü tµi trî cho c¸c lÜnh vùc ph¸t triÓn v¨n ho¸, gi¸o dôc, vµ khoa häc nh­ quü Ford, quü Rèc c¬ phen l¬, quü Toyota, quü häc bæng cña Sumitomo... §­¬ng nhiªn, ®©y còng ®­îc coi nh­ mét thñ thuËt Marketting cña c¸c h·ng, song qua ®ã ta còng thÊy ®­îc sù t¸c ®éng cña kinh doanh ®èi víi c¸c ho¹t ®éng v¨n ho¸. Nh­ vËy, chØ cã trªn c¬ së mèi quan hÖ hµi hoµ gi÷a kinh doanh vµ v¨n ho¸ th× c¸c quèc gia míi mong ®¹t tíi sù ph¸t triÓn n¨ng ®éng, cã hiÖu qu¶ vµ chÊt l­îng cao vÒ mäi mÆt cña ®êi sèng. Thø hai, B¶n th©n v¨n ho¸ còng lµ mét ngµnh kinh doanh Mçi mét d©n téc ®Òu cã nh÷ng nÐt riªng biÖt vÒ v¨n ho¸ trªn tõng lÜnh vùc, gäi lµ b¶n s¾c v¨n ho¸. Khi c¸c gi¸ trÞ v¨n ho¸ truyÒn thèng Êy trë thµnh ®èi t­îng kinh doanh, doanh nghiÖp sÏ võa thu ®­îc lîi nhuËn l¹i võa cã thÓ qu¶ng b¸ b¶n s¾c v¨n ho¸ cña d©n téc m×nh ra tÇm thÕ giíi. Ai còng biÕt r»ng, ë NhËt b¶n cã v¨n ho¸ “uèng trµ”, vèn ®­îc gäi lµ trµ ®¹o. Tr×nh tù, ®éng t¸c pha trµ hÇu nh­ ë n¬i nµo mµ ch¶ gièng nhau. ThÕ nh­ng, v¨n ho¸ “uèng trµ” Êy cña NhËt b¶n vÉn thu hót biÕt bao du kh¸ch tíi NhËt ®Ó mong ®­îc mét lÇn ®­îc dù mét b÷a tiÖc trµ vµ ®­îc th­ëng thøc mét htó vui tao nh·. TiÖc trµ HuÕ còng lÞch l·m kh«ng kÐm. N­íc pha trµ ph¶i lµ s­¬ng ®ªm ®äng trªn l¸ sen. Trµ ph¶i ­íp trong hoa sen qua ®ªm cho ngÊm h­¬ng. Vµ do c¸i nÕp pha trµ ®ã, mµ nhiÒu vÞ kh¸ch ng­êi n­íc ngoµi ®· kiªn nhÉn ngåi víi mét tiÖc trµ HuÕ hµng mÊy tiÕng ®«ng hå. Mét trong nh÷ng c¬ héi kinh doanh râ rÖt nhÊt b¾t nguån tõ v¨n ho¸ lµ du lÞch. T¹i Ch©u ¸ ngµy nay, du lÞch lµ mét thÞ tr­êng ®Çy triÓn väng. Sù ph¸t triÓn ngo¹n môc cña ngµnh du lÞch lµ mét trong nh÷ng thay ®æi ®¸ng kÓ nhÊt trong th­¬ng m¹i quèc tÕ vµo nöa sau thÕ kû 20. Doanh thu cña ho¹t ®éng du lÞch quèc tÕ t¨ng tíi 18 lÇn tõ n¨m 1970 ®Õn 1993, tõ 18 tû USD lªn 324 tû USD. N¨m 1996, ngµnh du lÞch chiÕm gÇn 10% ho¹t ®éng th­¬ng m¹i quèc tÕ [24,1]. Ngoµi nguån lîi xÐt vÒ mÆt th­¬ng m¹i ra, ngµnh du lÞch cßn cã mét vai trß rÊt lín trong viÖc truyÒn b¸ c¸c gi¸ trÞ v¨n ho¸, truyÒn thèng cña mét quèc gia víi thÕ giíi. Tuy nhiªn, ®iÒu lµm cho c¸c quèc gia ®ang ®au ®Çu hiÖn nay lµ liÖu sù ph¸t triÓn nµy cã lµ bÒn v÷ng trong t­¬ng lai mµ kh«ng lµm xuèng cÊp c¸c tµi s¶n v¨n ho¸ v« gi¸ ®ã. Sè l­îng du kh¸ch ngµy cµng t¨ng ®ßi hái ph¶i më réng thªm c¬ së vËt chÊt mµ cã nguy c¬ biÕn nh÷ng n¬i yªn ¶, thanh b×nh, ®Çy nÐt truyÒn thèng vµ mang ®Ëm b¶n s¾c hÊp dÉn trë thµnh nh÷ng n¬i häp chî ån µo, rÎ tiÒn, vµ bÈn thØu. Do nhiÒu n­íc ra søc më réng nhanh chãng c¬ së vËt chÊt ®Ó ph¸t triÓn du lÞch å ¹t kiÓu con bu«n nªn tÝnh x¸c thùc cña yÕu tè v¨n ho¸ truyÒn thèng b¶n ®Þa ®ang bÞ chÕt dÇn, chÕt mßn. MØa mai lµ chÝnh yÕu tè v¨n ho¸ vµ c¸c phong tôc truyÒn thèng x¸c thùc l¹i lµ c¸i mµ c¸c kh¸ch du lÞch muèn xem khi th¨m di tÝch. VÊn ®Ò nµy ®· ®­îc bµn ®Õn t¹i ViÖt nam trong Héi th¶o do Trung t©m di s¶n ThÕ giíi cña UNESCO vµ ñy ban Quèc gia UNESCO cña ViÖt nam tæ chøc t¹i HuÕ vÒ “Du lÞch bÒn v÷ng vµ sù ph¸t triÓn di s¶n v¨n ho¸”. Mét trong nh÷ng khÝa c¹nh quan träng nhÊt cu¶ cuéc Héi th¶o nãi trªn lµ lµm s¸ng tá vai trß tiÒm n¨ng cña ngµnh du lÞch trong viÖc b¶o tån vµ duy tr× di s¶n v¨n ho¸ cã thÓ lµm t¨ng hiÓu biÕt vµ lßng tù hµo vña ng­êi d©n vÒ lÞch sö vµ nÒn v¨n minh cña m×nh. Ngoµi c¸c h×nh thøc kinh doanh kÓ trªn, v¨n ho¸ còng cã thÓ trë thµnh mét lÜnh vùc ®em l¹i lîi nhuËn th«ng qua viÖc mua b¸n c¸c s¶n phÈm thñ c«ng mü nghÖ hay qua viÖc biÓu diÔn c¸c bé m«n nghÖ thuËt truyÒn thèng... Cã thÓ thÊy r»ng: v¨n ho¸ lµ c¸i vÜnh cöu, tr­êng tån cña d©n téc. Bëi thÕ, nÕu c¸c doanh nh©n chÞu khã t×m hiÓu kho tµng v¨n ho¸ d©n téc vµ suy nghÜ vÒ nã trªn gãc ®é kinh doanh th­¬ng m¹i, sÏ thÊy ngay r»ng chóng ta thõa søc lµm giµu b»ng chÝnh néi lùc v¨n ho¸ cña minh. Thø ba, V¨n ho¸ vµ kinh doanh lµ hai lÜnh vùc cã c¸c ngµnh chuyªn biÖt phôc vô môc ®Ých cña nhau Trong kinh doanh ®· cã mét nÒn v¨n ho¸ kinh doanh thÓ hiÖn ë sù vËn dông khoa häc vµ kü thuËt, tæ chøc vµ qu¶n lý kinh doanh, ë nhøng c¸ch thøc giao tiÕp vµ øng xö trong kinh doanh, th­¬ng m¹i. Ngoµi ra, cã nh÷ng ngµnh thuéc lÜnh vùc v¨n ho¸ còng cã nh÷ng bé phËn lµm c«ng viÖc kinh doanh. C«ng viÖc kinh doanh gióp cho c¸c ngµnh ®ã cã thªm ®iÒu kiÖn ph¸t triÓn b¶n th©n ngµnh m×nh, lµm nghÜa vô ®èi víi Nhµ n­íc vµ phôc vô nh©n d©n mét c¸ch réng r·i vµ cã chÊt l­îng cao h¬n. MÆt kh¸c, còng cã nh÷ng ngµnh v¨n ho¸ vµ khoa häc ®øng ngoµi c«ng viÖc kinh doanh song cã kh¶ n¨ng phôc vô sù nghiÖp kinh doanh b»ng c¸c c«ng tr×nh nghiªn cøu khoa häc vµ nh÷ng ho¹t ®éng chuyªn m«n cña m×nh. VÝ dô nh­ c¸c ngµnh kinh tÕ häc, x· héi häc, t©m lý häc, gi¸o dôc vµ ®µo t¹o, c¸c ph­¬ng tiÖn truyÒn th«ng ®¹i chóng. T¹i c¸c n­íc c«ng nghiÖp ph¸t triÓn ®· cã rÊt nhiÒu c«ng tr×nh khoa häc nghiªn cøu vÒ c¸c c«ng ty, xÝ nghiÖp, c¸c tËp ®oµn kinh doanh, vÒ tiÕp thÞ, vÒ nh÷ng lý thuyÕt to¸n häc, vÒ nh÷ng ®Æc tr­ng vµ cÊu tróc cña kinh doanh, vÒ chiÕn l­îc kinh doanh, vÒ ®µo t¹o, vÒ mÆt v¨n ho¸ cho c¸c ngµnh kinh doanh. Ngµnh kinh tÕ häc ®ãng gãp trùc tiÕp h¬n vµ s©u h¬n do chøc n¨ng cña nã. Song nghiªn cøu vÒ v¨n ho¸ vµ kinh doanh, nghiªn cøu vÒ v¨n ho¸ nh­ mét ®éng lùc thóc ®Èy cña kinh doanh, mét chç dùa cña kinh doanh.còng sÏ cho chóng ta nh÷ng triÕt lý vÒ kinh doanh bæ Ých. Thø t­, V¨n ho¸ ¶nh h­ëng m¹nh mÏ tíi t­ duy, t×nh c¶m, hµnh vi cña c¸c doanh nh©n Mçi mét con ng­êi trong chóng ta ®Òu lu«n ®­îc ®Æt trong tæng hoµ cña c¸c mèi quan hÖ x· héi. ChÝnh c¸c mèi quan hÖ mang ®Ëm b¶n s¾c v¨n ho¸ cña tõng céng ®ång Êy ®· cã ¶nh h­ëng s©u s¾c ®Õn tõng c¸ nh©n trong x· héi. Nã quyÕt ®Þnh tíi mäi hµnh vi, t­ duy t×nh c¶m cña con ng­êi. MÆt kh¸c, chÝnh con ng­êi l¹i lµ chñ thÓ cña mäi ho¹t ®éng. Nh­ vËy, c¸c c¸ nh©n thuéc c¸c nÒn v¨n ho¸ kh¸c nhau th× cã c¸ch tiÕn hµnh ho¹t ®éng kh¸c nhau. Mét vÝ dô ®iÓn h×nh ®ã lµ: t¹i c¸c n­íc ph­¬ng T©y, con ng­êi lu«n cã thãi quen ®Æt c¸i t«i lªn tr­íc. Ng­îc l¹i, ë ph­¬ng §«ng, nh©n sinh quan cña con ng­êi lµ h­íng vÒ céng ®ång. Mét nhµ kinh doanh ®­îc coi lµ tµi ba sÏ kh«ng chØ lµ mét con ng­êi th¸o v¸t, biÕt lµm giµu cho b¶n th©n m×nh, mµ cßn ph¶i lµ mét con ng­êi cã “t©m”, biÕt lµm giµu cho c¶ x· héi. §iÒu nµy lý gi¶i t¹i sao ë c¸c n­íc ph­¬ng T©y, m¹i d©m l¹i ®­îc coi lµ mét thø nghÒ, cã thÓ ®­îc c«ng khai kinh doanh. Trong khi ®ã, ng­êi d©n c¸c n­íc ph­¬ng §«ng l¹i khã chÊp nhËn ®­îc t×nh tr¹ng nµy bëi nã ®i ng­îc l¹i thuÇn phong mü tôc, chµ ®¹p lªn c¸c gi¸ trÞ t«n träng h¹nh phóc gia ®×nh, t«n träng mèi quan hÖ gi÷a vî chång, con c¸i. Ngµy nay, trong bèi c¶nh lµn sãng toµn cÇu ho¸ ®ang diÔn ra m¹nh mÏ, c¹nh tranh kinh tÕ ngµy mét trë nªn gay g¾t..., ®­¬ng nhiªn kh«ng thÓ tr¸nh khái nh÷ng ®æi thay trong hÖ t­ t­ëng, quan ®iÓm cña mçi d©n téc. Th¸i Lan - mét quèc gia ch©u ¸ t­¬i ®Ñp - vèn cã truyÒn thèng coi träng gia ®×nh, coi träng céng ®ång, th× giê ®©y, ®· trë thµnh mét quèc gia víi tû lÖ g¸i m¹i d©m, vµ tû lÖ ng­êi bÞ nhiÔm HIV kh¸ cao so víi c¸c n­íc kh¸c trªn thÕ giíi. Ngay t¹i ViÖt nam, còng tõng cã thêi ng­êi ta ®Æt ra vÊn ®Ò cã nªn coi m¹i d©m lµ mét nghÒ kinh doanh cã kiÓm so¸t hay kh«ng. Trªn ®©y, chóng ta ®· lµm râ mèi quan hÖ biÖn chøng, h÷u c¬ gi÷a v¨n ho¸ vµ kinh doanh. Nh­ vËy, cã thÓ thÊy: kinh doanh t¹o ra c¸c ®iÒu kiÖn c¬ së vËt chÊt lµm phong phó thªm ®êi sèng v¨n ho¸ cña d©n téc. Vµ ng­îc l¹i. v¨n ho¸ còng cã søc chi phèi m¹nh mÏ ®Õn ho¹t ®éng kinh doanh. §Æc biÖt trong bèi c¶nh nÒn kinh tÕ thÕ giíi ®ang cã nhiÒu x¸o trén nh­ hiÖn nay, h¬n lóc nµo hÕt, c¸c doanh nh©n muèn ph¸t triÓn bÒn v÷ng ®­îc ph¶i tiÕn hµnh kinh doanh cã v¨n ho¸, hay nãi c¸ch kh¸c ph¶i x©y dùng mét nÒn v¨n ho¸ kinh doanh cho riªng m×nh. 1.1.2 Kh¸i niÖm "v¨n ho¸ kinh doanh" XuÊt ph¸t tõ quan hÖ biÖn chøng, h÷u c¬ gi÷a v¨n ho¸ vµ kinh doanh, trong kho tµng tõ ng÷ cña nh©n lo¹i ®· xuÊt hiÖn thªm mét thuËt ng÷ míi, ®ã lµ “v¨n ho¸ kinh doanh” (Business Culture). Cã thÓ nãi ®©y lµ mét thuËt ng÷ míi xuÊt hiÖn gÇn ®©y. Tr­íc ®©y, khi bµn vÒ vÊn ®Ò nµy, ng­êi ta th­êng chØ nãi “kinh doanh cã v¨n ho¸”, hoÆc “v¨n ho¸ trong kinh doanh”. Sù xuÊt hiÖn thuËt ng÷ “v¨n ho¸ kinh doanh”, ®ång thêi viÖc ®©y trë thµnh mét vÊn ®Ò b×nh luËn nãng báng trªn b¸o chÝ trong thêi gian gÇn ®©y, cho thÊy mét sù ®æi thay s©u s¾c vÒ c¸c yÕu tè v¨n ho¸ trong mäi mÆt ho¹t ®éng cña mét doanh nghiÖp nãi riªng, cña toµn nÒn kinh tÕ nãi chung. Trong bèi c¶nh toµn cÇu hãa vµ héi nhËp vµo nÒn kinh tÕ tri thøc, v¨n ho¸ kinh doanh cña doanh nghiÖp ngµy cµng trë thµnh mèi quan t©m, chó ý ®Æc biÖt cña doanh nghiÖp. Cã thÓ dù b¸o ®©y sÏ lµ mét nguån lùc, mét tµi s¶n lín cña doanh nghiÖp trong nÒn kinh tÕ tri thøc. Theo Gi¸o s­ Hoµng Trinh: V¨n ho¸ kinh doanh (hay kinh doanh cã v¨n ho¸) cã nghÜa lµ ho¹t ®éng kinh tÕ cã hiÖu qu¶, ®¹t n¨ng suÊt, s¶n l­îng, gi¸ trÞ cao, gi¸ thµnh thÊp, s¶n phÈm ®¹t chÊt l­îng cao, tiªu thô ®­îc s¶n phÈm trªn thÞ tr­êng trong n­íc vµ ngoµi n­íc, lµm ®Çy ®ñ nghÜa vô víi Nhµ n­íc [12,30]. §Þnh nghÜa trªn cã phÇn nhÊn m¹nh tíi kÕt qu¶ cña hµnh ®éng kinh doanh cã v¨n ho¸. Ta cã thÓ tham kh¶o thªm mét ®Þnh nghÜa kh¸c nh­: V¨n ho¸ kinh doanh lµ ph­¬ng ph¸p kinh doanh b»ng c¸ch n¾m b¾t th«ng tin, ra søc c¶i tiÕn kü thuËt, c«ng nghÖ, tiÕt kiÖm nguyªn liÖu, nhiªn liÖu, quan t©m thÝch ®¸ng ®Õn ®êi sèng vËt chÊt vµ tinh thÇn cña ng­êi lao ®éng, båi d­ìng vµ ph¸t huy tiÒm n¨ng s¸ng t¹o cña hä trong viÖc t¹o ra nh÷ng hµng ho¸ vµ dÞch vô cã chÊt l­îng tèt, h×nh thøc ®Ñp, gi¸ c¶ hîp lý, ®¸p øng ®­îc nhu cÇu cña thÞ tr­êng, gi÷ ®­îc ch÷ tÝn víi ng­êi tiªu dïng trong n­íc vµ ngoµi n­íc [5,61]. §©y lµ c¸ch kiÕm lêi nhanh nhÊt trªn c¬ së ®¶m b¶o kÕt hîp ®­îc c¶ c¸i ®óng, c¸i tèt, c¸i ®Ñp - vèn lµ nh÷ng gi¸ trÞ cèt lâi cña v¨n ho¸ víi c¸i lîi lµ môc ®Ých trùc tiÕp cña kinh doanh. Nãi tãm l¹i, xuÊt ph¸t tõ b¶n chÊt cña ho¹t ®éng kinh doanh ®ång thêi xem xÐt c¸c t¸c ®éng cña yÕu tè v¨n ho¸, trong ph¹m vi bµi luËn v¨n nµy, chóng ta thèng nhÊt ®Þnh nghÜa "V¨n ho¸ kinh doanh lµ viÖc sö dông c¸c nh©n tè v¨n ho¸ vµo trong ho¹t ®éng kinh doanh cña chñ thÓ, lµ c¸i v¨n ho¸ mµ c¸c chñ thÓ kinh doanh t¹o ra trong qu¸ tr×nh kinh doanh h×nh thµnh nªn nh÷ng kiÓu kinh doanh æn ®Þnh vµ ®Æc thï cña hä" [19,66]. 1.1.3 §Æc ®iÓm cña "v¨n ho¸ kinh doanh" “V¨n ho¸ kinh doanh” lµ mét kh¸i niÖm n»m trong kh¸i niÖm “v¨n ho¸”. V× thÕ ngoµi nh÷ng ®Æc ®iÓm riªng cã do cã sù xuÊt hiÖn cña yÕu tè kinh doanh, th× kh¸i niÖm nµy cßn mang c¸c ®Æc tr­ng chung cña kh¸i niÖm “v¨n ho¸”. 1.1.3.1 §Æc ®iÓm chung Thø nhÊt, V¨n ho¸ lµ s¶n phÈm ho¹t ®éng lao ®éng s¸ng t¹o cña con ng­êi, céng ®ång loµi ng­êi Cã thÓ nãi ho¹t ®éng s¸ng t¹o lµ ho¹t ®éng ®Æc tr­ng cña loµi ng­êi. KÓ tõ khi ng­êi v­în - tæ tiªn cña loµi ng­êi xuÊt hiÖn, ph¶i mÊt hµng triÖu n¨m, ng­êi v­în míi tiÕn ho¸ lªn thµnh ng­êi trÝ tuÖ. Lóc nµy con ng­êi míi biÕt chÕ t¹o c¸c c«ng cô lao ®éng. V¨n ho¸, V¨n minh b¾t ®Çu cã tõ ®ã, cuèi thêi §¸ cò, ®Çu thêi §¸ míi. Nh­ vËy cã thÓ thÊy, V¨n ho¸ ra ®êi g¾n liÒn víi ho¹t ®éng s¸ng t¹o ra c¸c c«ng cô lao ®éng cña con ng­êi. §ã lµ qu¸ tr×nh con ng­êi dùa vµo tù nhiªn, t×m c¸ch thÝch øng víi thiªn nhiªn mµ tån t¹i. Lao ®éng nµy cña con ng­êi ®· ®­îc C.M¸c m« t¶ lµ “sù kh¸c biÖt gi÷a lao ®éng cña kiÕn tróc s­ vµ viÖc lµm cña mét con ong". Thø hai, V¨n ho¸ ph¶n ¸nh hµnh vi, phong c¸ch sèng cã tÝnh x· héi cña mét céng ®ång ng­êi V¨n ho¸ lµ s¶n phÈm s¸ng t¹o cña con ng­êi. Song loµi ng­êi ch­a ph¸t triÓn tíi møc c¸c gi¸ trÞ v¨n ho¸ cña tõng khu vùc, ®Þa ph­¬ng cã ®iÒu kiÖn giao thoa h×nh thµnh nªn mét nÒn v¨n ho¸ chung cña nh©n lo¹i. Mçi mét nÒn v¨n ho¸, v¨n minh ®­îc h×nh thµnh vµ ph¸t triÓn trong mét céng ®ång ng­êi nhÊt ®Þnh cã c¸c mèi quan hÖ rµng buéc nhau. C¸c céng ®ång nµy cã nh÷ng chªnh lÖch nhau vÒ tr×nh ®é ph¸t triÓn, sù kh¸c biÖt vÒ ®iÒu kiÖn tù nhiªn t¹i n¬i c­ tró... nªn hä x©y dùng ra mét nÒn v¨n ho¸ riªng mang b¶n s¾c cña d©n téc m×nh. Trªn thÕ giíi cã nh÷ng nÒn v¨n ho¸, v¨n minh næi bËt nh­ lµ v¨n minh Trung quèc, v¨n minh Ên ®é, v¨n minh CËn ®«ng, v¨n minh Hy l¹p, v¨n minh La m·... kÐo dµi kho¶ng vµi thiªn niªn kû tr­íc c«ng nguyªn cho tíi vµi thiªn niªn kû sau c«ng nguyªn. Ngµy nay, ng­êi d©n thuéc nh÷ng nÒn v¨n ho¸ kh¸c nhau nh­ vËy sÏ cã nh÷ng suy nghÜ kh¸c nhau vÒ cïng mét sù vËt. Ch¼ng h¹n vÒ vÊn ®Ò sèng thö tr­íc h«n nh©n, víi ng­êi Ch©u ¢u, ng­êi Mü ®ã lµ mét viÖc lµm rÊt ®çi b×nh th­êng. Song víi c¸c quèc gia Ch©u ¸, lµ nh÷ng n¬i vèn cã truyÒn thèng coi träng gia ®×nh th× ®©y lµ mét ®iÒu khã cã thÓ chÊp nhËn ®­îc. Thø ba, V¨n ho¸ lµ nh÷ng tËp qu¸n ®­îc sù thõa nhËn réng r·i cña mäi ng­êi trong céng ®ång V¨n hãa lµ s¶n phÈm chñ quan, ®­îc ph¶n ¸nh vµo nh÷ng hµnh vi vµ phong c¸ch sèng cña mçi mét céng ®ång. Nªn ®­¬ng nhiªn v¨n ho¸ ph¶i ®­îc sù xÎ chia chung cña mäi ng­êi trong céng ®ång ®ã. NhiÒu khi sù thõa nhËn nh÷ng tËp qu¸n ®ã lµ qu¸ phæ th«ng tíi møc con ng­êi vÉn tiÕp tôc b¸m vµo nã cho dï nã cã ph¶n khoa häc hay ®¹o ®øc. Cã thÓ thÊy râ ®iÒu nµy qua viÖc ng­êi Trung quèc ë mét sè ®Þa ph­¬ng vÉn cßn duy tr× tôc lÖ bã ch©n con g¸i nh­ tr­íc. Hay ng­êi ViÖt nam ngµy nay vÉn cßn quen ¨n gan gµ xµo gi¸ cho dï khoa häc ®· chøng minh ®­îc c¸ch nÊu nµy cã thÓ lµm xuÊt hiÖn c¸c ®éc tè trong thùc phÈm. Thãi quen nµy ph¸t sinh tõ nh÷ng tËp qu¸n nÊu n­íng trong c¸c ®¸m giç, cç bµn tr­íc ®©y. Thø t­, V¨n ho¸ tån t¹i l©u ®êi, ®­îc truyÒn tõ ®êi nµy sang ®êi kh¸c vµ kh«ng ngõng ®­îc bæ sung, lµm míi V¨n ho¸ ra ®êi ®i liÒn víi thuë b×nh minh cña nh©n lo¹i. Cïng víi thêi gian, mçi mét thÕ hÖ l¹i tù céng thªm nh÷ng ®Æc tr­ng riªng cña thÕ hÖ m×nh vµo nÒn v¨n ho¸ cña d©n téc tr­íc khi truyÒn l¹i cho thÕ hÖ sau. Trong mçi mét thÕ hÖ, thêi gian qua ®i, nh÷ng c¸i míi ®­îc thªm vµo, nh÷ng c¸i cò cã thÓ bÞ lo¹i trõ. Bëi thÕ v¨n ho¸ lµ mét ®èi t­îng kh«ng bao giê tÜnh t¹i vµ bÊt biÕn mµ ng­îc l¹i, v¨n ho¸ lu«n lu«n thay ®æi vµ n¨ng ®éng. V¨n ho¸ biÕt c¸ch tù ®iÒu chØnh cho phï hîp víi t×nh h×nh míi, tr×n._.h ®é míi. Cã thÓ thÊy râ ®iÒu nµy qua sù ph¸t triÓn cña v¨n ho¸ ph­¬ng T©y b¾t ®Çu tõ CËn ®«ng. T¹i ®ã, c¸ch ®©y kho¶ng 4000 n¨m tr­íc c«ng nguyªn, con ng­êi ®· sèng trong lµng Êp, ®· biÕt dÖt v¶i, lµm ®å gèm, dïng sóc vËt ®Ó cµy bõa, trång ngò cèc, cã c¸c kiÕn tróc vÜ ®¹i (nh­ Kim tù th¸p...) råi dÇn dÇn ®i tõ mét nÒn v¨n ho¸ n«ng nghiÖp lªn nÒn v¨n ho¸ ®« thÞ. Ban ®Çu ë CËn ®«ng cã sö dông c¸c dÊu ch÷ viÕt Trung quèc, song kh«ng theo h×nh tù, mµ ®Ó chØ ©m cña vÇn, sau ®ã qua ng­êi Do th¸i, tíi ng­êi Hy l¹p, ng­êi La m·... mµ ta cã mÉu tù ch÷ viÕt A,B,C nh­ ngµy nay. Ch÷ sè ¶ rËp tõ con sè Ên ®é ®· chuyÓn sang hÖ thèng sè tõ 0 ®Õn 9 nh­ hiÖn nay. BiÕt nãi, biÕt ®äc, biÕt viÕt, biÕt tÝnh to¸n lµ mét chØ sè v¨n ho¸ rÊt tiªu biÓu cña tõng con ng­êi vµ cña c¶ d©n téc. Khoa häc còng tõ ®ã mµ ph¸t triÓn theo nh­ to¸n häc gi¶i tÝch, l­îng gi¸c, triÕt lý, v¨n ch­¬ng (nh­ truyÖn “Ngh×n lÎ mét ®ªm”...). NÕu xem xÐt v¨n minh nh©n lo¹i nãi chung, ta cã thÓ thÊy v¨n ho¸ lu«n cã tÝnh kÕ thõa vµ thay ®æi liªn tôc. XÐt theo lÞch ®¹i, nh©n lo¹i ®· chøng kiÕn tÊt c¶ ba nÒn v¨n ho¸: - V¨n ho¸, v¨n minh Cæ ®¹i. - V¨n ho¸, v¨n minh Phôc h­ng. - V¨n ho¸, v¨n minh HiÖn ®¹i. ë tÇm vi m«, nh÷ng biÓu hiÖn cña v¨n ho¸ còng kh«ng ngõng thay ®æi. Ch¼ng h¹n nh­ ë Afganistan, d­íi thêi Taliban, phô n÷ ph¶i mÆc trang phôc truyÒn thèng, ph¶i trïm kh¨n kÝn tõ ®Çu ®Õn ch©n. Tíi nay, khi chÕ ®é Taliban sôp ®æ, sè phô n÷ tõ bá trang phôc nµy ngµy mét nhiÒu. Thø n¨m, V¨n ho¸ cã thÓ ®­îc häc hái Mçi mét céng ®ång ng­êi th­êng x©y dùng cho riªng m×nh mét b¶n s¾c v¨n ho¸ d©n téc. Song nh­ ph©n tÝch ë trªn, yÕu tè v¨n ho¸ thay ®æi kh«ng ngõng. §iÒu nµy mét phÇn lµ do sù häc hái, tiÕp thu tõ nh÷ng nÒn v¨n ho¸ kh¸c. Ch¼ng h¹n nh­ quª h­¬ng cña nh¹c Rock vèn lµ c¸c n­íc ch©u ¢u.§©y lµ mét dßng nh¹c d­êng nh­ cßn kh¸ l¹ lÉm víi ng­êi d©n ch©u ¸. Nh­ng sù thµnh c«ng vang déi cña ch­¬ng tr×nh nh¹c Rock do nhãm Bøc t­êng biÓu diÔn thu hót tíi 7000 kh¸n gi¶ vµo ngµy 8-11 võa qua ®· phÇn nµo chøng minh vÒ sù thay ®æi khÈu vÞ trong sè c¸c thÝnh gi¶ ViÖt nam. Trªn ®©y lµ mét sè c¸c ®Æc tr­ng c¬ b¶n cña v¨n ho¸ nãi chung vµ v¨n ho¸ kinh doanh nãi riªng. §èi víi kh¸i niÖm “v¨n ho¸ kinh doanh”, ngoµi c¸c ®Æc ®iÓm chung kÓ trªn, cßn cã c¸c ®Æc ®iÓm kh¸c nh­ sau: b, §Æc ®iÓm riªng Thø nhÊt, V¨n ho¸ kinh doanh lµ mét bé phËn, song l¹i lµ c¸i ®Æc thï so víi v¨n ho¸ chung cña d©n téc Nh­ ®· nãi ë trªn, v¨n ho¸ kinh doanh lµ mét kh¸i niÖm n»m trong kh¸i niÖm “v¨n ho¸”. Tuy vËy, kh«ng thÓ ®ång nhÊt v¨n ho¸ kinh doanh víi nÒn v¨n ho¸ chung cña d©n téc, còng nh­ kh«ng thÓ kh«ng ph©n biÖt c¸c “tiÓu v¨n ho¸” ®Æc thï mµ c¸c doanh nghiÖp kh¸c nhau t¹o ra. Thø hai, V¨n ho¸ kinh doanh xuÊt hiÖn cïng sù xuÊt hiÖn cña hµng ho¸ vµ thÞ tr­êng NÕu nh­ v¨n ho¸ nãi chung ra ®êi vµo thuë b×nh minh cña x· héi loµi ng­êi, th× v¨n ho¸ kinh doanh l¹i chØ xuÊt hiÖn khi nÒn s¶n xuÊt hµng ho¸ ph¸t triÓn ®Õn mét møc nhÊt ®Þnh. Khi ®ã, doanh nghiÖp míi cã ®ñ thêi gian tr¶i nghiÖm qua thùc tiÔn ®Ó x¸c ®Þnh cho m×nh con ®­êng kinh doanh nµo lµ ®óng ®¾n, chø kh«ng ®¬n thuÇn kinh doanh tÊt c¶ v× lîi nhuËn nh­ tr­íc kia. Thø ba, V¨n ho¸ kinh doanh cã thÓ mang tÝnh chÊt quèc tÕ §iÒu nµy kh¸c víi v¨n ho¸, vèn chØ lµ kh¸i niÖm g¾n liÒn víi mét d©n téc, víi mét céng ®ång ng­êi (tuy vËy, còng cã tr­êng hîp v¨n ho¸ cña mét quèc gia v­¬n lªn tÇm quèc tÕ khi cã sù giao thoa, héi nhËp v¨n ho¸ gi÷a c¸c quèc gia). VÝ dô nh­ v¨n ho¸ kinh doanh cña c¸c c«ng ty cã vèn ®Çu t­ n­íc ngoµi nh­ Honda, Coca Cola... Dï c¸c c«ng ty xuyªn quèc gia trªn cã ho¹t ®éng trªn nhiÒu n­íc kh¸c nhau song chóng ®Òu cã mét nÒn v¨n ho¸ kinh doanh riªng biÖt Thø t­, V¨n ho¸ kinh doanh th­êng ®­îc xÐt trªn mét ph¹m vi hÑp, cô thÓ Ph¹m vi nµy cã thÓ lµ thÓ nh©n, ph¸p nh©n kinh doanh, trong ®ã chñ yÕu lµ v¨n ho¸ kinh doanh cña c¸c c«ng ty, c¸c tËp ®oµn. 1.1.4 C¸c yÕu tè cÊu thµnh nªn v¨n ho¸ kinh doanh Häc gi¶ §ç Minh C­¬ng ®· ph©n chia v¨n ho¸ kinh doanh, xÐt trong ph¹m vi mét doanh nghiÖp ra lµm c¸c thµnh tè sau: - Hµnh vi øng xö, phong c¸ch vµ lèi hµnh ®éng (chung) cña doanh nghiÖp. - C¸c ho¹t ®éng sinh ho¹t v¨n ho¸ nghÖ thuËt nh­ ca, nhac, v¨n ch­¬ng... cña doanh nghiÖp. - Phong tôc, tËp qu¸n, thãi quen, t©m lý chung cña doanh nghiÖp. - C¸c truyÒn thuyÕt, huyÒn tho¹i hoÆc tÝn ng­ìng chung cña doanh nghiÖp. - C¸c triÕt lý, hÖ t­ t­ëng chung cña doanh nghiÖp. - HÖ thèng c¸c gi¸ trÞ cña doanh nghiÖp. [19,23] Nãi c¸ch kh¸c v¨n ho¸ doanh nghiÖp chÝnh lµ lèi øng xö, hèi sèng vµ ho¹t ®éng, lèi suy nghÜ vµ b¶n (hÖ thèng) c¸c gi¸ trÞ cña doanh nghiÖp. Trong ph¹m vi bµi luËn v¨n nµy, chóng ta thèng nhÊt chia v¨n ho¸ kinh doanh ra lµm c¸c yÕu tè sau: 1.1.4.1 V¨n ho¸ nhËn thøc vÒ ho¹t ®éng kinh doanh: §©y lµ yÕu tè v¨n ho¸ ph¶n ¸nh t­ duy vµ t×nh c¶m cña c¸c chñ thÓ, c¸c c¸ nh©n cã liªn quan trong ho¹t ®éng h­íng vÒ kinh doanh. YÕu tè nµy bao gåm: - NhËn thøc vÒ nghÒ nghiÖp: §©y cã thÓ bao gåm c¸c tr¹ng th¸i t©m lý cña ng­êi lao ®éng nh­ yÕu nghÒ, cÇn cï chÞu khã, h¨ng say lao ®éng... hoÆc chãng n¶n, lµm viÖc thiÕu tinh thÇn tr¸ch nhiÖm, l­êi nh¸c... - Quan ®iÓm vÒ gi¸o dôc vµ ®µo t¹o: §ã cã thÓ lµ mét truyÒn thèng hiÕu häc, häc tËp h¨ng say víi môc ®Ých phôcvô cho c«ng viÖc cña m×nh... hay lèi häc thùc dung, kh«ng thÝch häc... - Kh¶ n¨ng n¾m b¾t vÊn ®Ò vµ c¸ch gi¶i quyÕt trong kinh doanh: NhiÒu nhµ kinh doanh rÊt nhanh nh¹y trong viÖc thÝch øng víi hoµn c¶nh, xö lý gi¶i quyÕt vÊn ®Ò mét c¸ch nhanh chãng. §©y lµ mét ®øc tÝnh tèt, ®Æc biÖt quan träng ®èi víi c¸c nhµ qu¶n trÞ. 1.1.4.2 V¨n ho¸ s¶n xuÊt kinh doanh: gåm c¸c nh©n tè c¬ b¶n nh­ - Tinh thÇn ®oµn kÕt, céng ®ång: ®Æc biÖt cao ®èi víi c¸c quèc gia ch©u ¸ vèn cã truyÒn thèng v¨n ho¸ h­íng vÒ céng ®ång, chø kh«ng v× c¸ nh©n. - Tinh thÇn tæ chøc, kû luËt vµ c¸ch thøc triÓn khai chÝnh s¸ch: - C¸ch thøc s¶n xuÊt kinh doanh: nh­ viÖc giái øng dông c¸c thµnh tùu khoa häc c«ng nghÖ, tiÕn hµnh hiÖn ®¹i ho¸ nÒn s¶n xuÊt... hoÆc cã mét tr×nh ®é c«ng nghÖ thÊp, lao ®éng thñ c«ng lµ chñ yÕu... - T©m lý tiªu dïng: T©m lý nµy sÏ chi phèi ý t­ëng kinh doanh cña nhµ doanh nghiÖp. - Quan hÖ gi÷a ng­êi lao ®éng víi t­ liÖu s¶n xuÊt: Nh÷ng ng­êi lao ®éng sö dông thµnh th¹o c¸c t­ liÖu s¶n xuÊt, hoµ hîp tèt víi m«i tr­êng lao ®éng lu«n lµ nguån t×a nguyªn quý gi¸ ®èi víi mçi doanh nghiÖp. 1.1.4.3 V¨n ho¸ tæ chøc qu¶n lý trong kinh doanh: §©y lµ v¨n ho¸ ph¶n ¸nh ®¹o ®øc kinh doanh, phong c¸ch kinh doanh... cña nhµ qu¶n trÞ doanh nghiÖp. YÕu tè nµy th­êng bao gåm: - VÒ quy m« tæ chøc qu¶n lý: Doanh nghiÖp cã thÓ ®­îc tæ chøc qu¶n lý theo nhiÒu kh©u, víi c¬ cÊu qu¶n lý gän nhÑ, song còng cã doanh nghiÖp qu¶n lý theo mét quy m« lín, c¬ chÕ qu¶n lý cång kÒnh, theo kiÓu “cÊp ph¸t xin cho”. - VÒ c¸ch thøc qu¶n lý ®iÒu hµnh: Lµ yÕu tè quan träng ph¶n ¸nh n¨ng lùc l·nh ®¹o cña nhµ qu¶n trÞ. - ChÕ ®é tuyÓn chän vµ ®·i ngé nh©n sù: Nh©n lùc lµ mét trong ba nguån lùc kh«ng thÓ thiÕu ®­îc ®èi víi mét doanh nghiÖp (ba yÕu tè ®ã gåm nh©n lùc, vËt lùc, trÝ lùc). Lµm tèt c«ng t¸c tuyÓn chän vµ cã chÕ ®é ®·i ngé hîp lý sÏ t¹o ra nh÷ng c¸ nh©n xuÊt s¾c, gãp phÇn ®­a c«ng ty ph¸t triÓn, ®ång thêi t¨ng quan hÖ g¾n bã cña ng­êi lao ®éng víi c«ng ty, t¹o nªn sù ph¸t triÓn æn ®Þnh, vµ bÒn v÷ng. 1.1.4.4 V¨n ho¸ giao tiÕp trong kinh doanh: YÕu tè nµy bao gåm c¸c bé phËn sau: - Nguyªn t¾c ­u tréi: TÊt c¶ mäi c¸ nh©n ®Òu cã nh÷ng ®iÓm m¹nh còng nh­ c¸c ®iÓm yÕu riªng. Ph¸t huy c¸c thÕ m¹nh cã thÓ khiÕn cho c¸c c¸ nh©n thªm tù tin trong giao tiÕp. Ng­îc l¹i, c¸c ®iÓm yÕu cÇn ph¶i ®­îc kh¾c phôc, ®Ó xo¸ ®i c¸c mÆc c¶m, tù ti dÉn ®Õn thua thiÖt. - Lèi øng xö: Lµ c¶ mét thø nghÖ thuËt ®ßi hái ph¶i lu«n trao dåi ®Ó cã c¸c ph¶n øng linh ho¹t trong giao tiÕp. - ViÖc xö lý c¸c mèi quan hÖ x· héi: NÕu lèi øng xö phÇn nhiÒu mang tÝnh chÊt c¶m tÝnh, do tÝnh c¸ch cña mçi c¸ nh©n chi phèi, th× viÖc xö lý c¸c mèi quan hÖ hÕt søc phøc t¹p trong x· héi ®ßi hái kh«ng chØ c¸c kü n¨ng øng xö mµ c¶ mét ®Çu ãc tØnh t¸o, gióp gi¶i quyÕt mäi vÊn ®Ò mét c¸ch tho¶ ®¸ng. - VÒ phong c¸ch, t¸c phong cña c¸n bé, nh©n viªn: Nh×n vµo phong c¸ch, t¸c phong nµy cña c¸c c¸ nh©n cã thÓ ®¸nh gi¸ ®­îc hä cã lµ nh÷ng con ng­êi cã v¨n ho¸ hay kh«ng. 1.2 §µm ph¸n trong th­¬ng m¹i quèc tÕ 1.2.1 Kh¸i niÖm Trong phÇn tr­íc cña ch­¬ng, chóng ta ®· cïng nhau xem xÐt tíi kh¸i niÖm v¨n ho¸ kinh doanh. Cã thÓ thÊy ®©y lµ mét kh¸i niÖm míi mÎ song l¹i rÊt cÇn thiÕt. §Æc biÖt trong bèi c¶nh nÒn th­¬ng m¹i quèc tÕ ®Çu thÕ kû 21 ®ang cã nh÷ng chuyÓn biÕn m¹nh mÏ, c¹nh tranh kinh tÕ ngµy mét gay g¾t, thÕ giíi ®ang ph¶i ®èi mÆt víi nh÷ng vÊn ®Ò, vèn lµ hËu qu¶ nh­ « nhiÔm m«i tr­êng, n¹n dÞch HIV..., th× vÊn ®Ò kinh doanh cã v¨n ho¸ ®ang ®­îc ®Æt ra nh­ mét ®ßi hái bøc thiÕt, t¹o c¬ së cho sù ph¸t triÓn bÒn v÷ng. TÊt c¶ c¸c giao dÞch kinh doanh Êy muèn thùc hiÖn ®­îc ®Òu ph¶i b¾t ®Çu tõ kh©u ®µm ph¸n. §©y lµ mét kh©u hÕt søc quan träng, kh«ng thÓ thiÕu ®­îc trong c¸c ho¹t ®éng kinh doanh. VËy ph¶i hiÓu “®µm ph¸n” lµ g× ? 1.2.1.1 §Þnh nghÜa XÐt vÒ mÆt ng«n tõ, trong tiÕng H¸n, “®µm” cã nghÜa lµ nãi chuyÖn, “ph¸n” lµ viÖc ®­a ra c¸c quyÕt ®Þnh. VËy, hiÓu theo mét c¸ch ®¬n gi¶n nhÊt, “®µm ph¸n” cã nghÜa lµ qu¸ tr×nh trß chuyÖn, tiÕp xóc gi÷a c¸c bªn ®Ó ®i ®Õn mét quyÕt ®Þnh chung. B¸ch khoa toµn th­ Encarta’96 (Hoa kú) cho r»ng “®µm ph¸n” ®­îc hiÓu lµ mét hµnh ®éng: a, Héi ®µm víi mét hoÆc nhiÒu bªn ®Ó ®i ®Õn c¸c tho¶ thuËn b, Dµn xÕp ph­¬ng thøc trao ®æi th«ng qua hîp ®ång c, ChuyÓn giao quyÒn së h÷u theo luËt ®inh vµ trªn thùc tÕ cho mét hoÆc nhiÒu bªn kh¸c ®Ó ®æi lÊy c¸c gi¸ trÞ sÏ nhËn ®­îc d, Hoµn thiÖn vµ gi¶i quyÕt thµnh c«ng c¸c tån t¹i cña qu¸ tr×nh [6,27]. §Þnh nghÜa nµy cã vÎ phï hîp víi gèc tõ TiÕng Anh lµ Negotiation (vèn xuÊt ph¸t tõ mét tõ La tinh lµ “negotium” cã nghÜa lµ “trao ®æi kinh doanh”). Mét sè häc gi¶ ®­a ra c¸c ®Þnh nghÜa réng h¬n. Ch¼ng h¹n nh­: L.Constantin cho r»ng: “§µm ph¸n lµ toµn bé c¸c ho¹t ®éng cho phÐp kÕt hîp mét c¸ch hoµ b×nh c¸c lîi Ých ®èi kh¸ng hoÆc tr¸i nhau cña c¸c nhãm ng­êi, c¸c thùc thÓ x· héi, hay c¸c c¸ nh©n” [6,28]. §Þnh nghÜa trªn lµm næi bËt ®­îc c¸i ®Ých cña ®µm ph¸n song l¹i thiÕu tÝnh cô thÓ, ch­a chØ ra c¸c c¸ch thøc trong ®µm ph¸n còng nh­ ch­a ®Ò cËp tíi nh÷ng lîi Ých thèng nhÊt cña c¸c bªn. §Þnh nghÜa nµy míi chØ dõng ë møc coi nguyªn nh©n cña ®µm ph¸n lµ c¸c lîi Ých ®èi kh¸ng. T­¬ng tù nh­ ®Þnh nghÜa nµy, Joseph Burnes (1993) ®· coi “®µm ph¸n lµ mét cuéc th¶o luËn gi÷a hai hay nhiÒu ng­êi ®Ó ®i ®Õn mét môc ®Ých chung lµ ®¹t ®­îc tho¶ thuËn vÒ nh÷ng vÊn ®Ò ng¨n c¸ch c¸c bªn mµ kh«ng bªn nµo ®ñ søc m¹nh, hoÆc cã søc m¹nh nh­ng kh«ng muèn sö dông ®Ó gi¶i quyÕt vÊn ®Ò ng¨n c¸ch ®ã” [6,28]. Tr­íc ®ã, vµo n¨m 1991, Roger Fisher &William Ury l¹i cho r»ng nguyªn nh©n cña ®µm ph¸n lµ ®éng c¬ quyÒn lùc hèi thóc vµ môc ®Ých cña ®µm ph¸n lµ chia xÎ quyÒn lîi trong khi cã nhiÒu bÊt ®ång. Hai «ng cho r»ng: “§µm ph¸n lµ ph­¬ng tiÖn c¬ b¶n ®Ó ®¹t ®­îc c¸i ta mong muèn tõ ng­êi kh¸c. §ã lµ qu¸ tr×nh giao tiÕp cã ®i cã l¹i®­îc thiÕt kÕ nh»m ®¹t ®­îc tho¶ thuËn trong khi gi÷a ta vµ phÝa bªn kia cã nh÷ng quyÒn lîi cã thÓ chia xÎ vµ nh÷ng quyÒn lîi ®èi kh¸ng” [3,15]. C¸c ®Þnh nghÜa nãi trªn phÇn nµo gióp chóng ta hiÓu ®­îc c¸c ®iÓm chung còng nh­ c¸c s¾c th¸i riªng ë mçi gãc ®é cña ®µm ph¸n. Nãi tãm l¹i, theo nghÜa th«ng th­êng, cã thÓ hiÓu ®µm ph¸n ®ã lµ viÖc hai hay nhiÒu bªn vèn cã nh÷ng lîi Ých xung ®ét vµ lîi Ých thèng nhÊt cïng tiÕn hµnh th¶o luËn, t×m ra gi¶i ph¸p chung ®iÒu hoµ c¸c xung ®ét vÒ lîi Ých. Môc ®Ých cña ®µm ph¸n lµ tèi ®a ho¸ c¸c lîi Ých chung vµ gi¶m thiÓu m©u thuÉn gi÷a c¸c bªn tham gia. Víi c¸ch hiÓu nh­ vËy, ®µm ph¸n lµ mét kh¸i niÖm réng, bao trïm kªn nhiÒu lÜnh vùc: kinh tÕ, chÝnh trÞ, x· héi... Riªng trong lÜnh vùc kinh tÕ, ng­êi ta sö dông phæ biÕn thuËt ng÷ “®µm ph¸n th­¬ng m¹i”. §µm ph¸n th­¬ng m¹i lµ qu¸ tr×nh trao ®æi ý kiÕn cña c¸c chñ thÓ kinh doanh vèn cã nh÷ng lîi Ých xung ®ét vµ lîi Ých chung nh»m thèng nhÊt c¸ch nhËn ®Þnh, thèng nhÊt c¸c quan niÖm, thèng nhÊt c¸ch xö lý nh÷ng vÊn ®Ò n¶y sinh trong quan hÖ bu«n b¸n gi÷a hai hoÆc nhiÒu bªn. Nh÷ng vÊn ®Ò trë thµnh néi dung cuéc ®µm ph¸n th­êng lµ : tªn hµng, gÝa c¶, phÈm chÊt, sè l­îng, ®iÒu kiÖn c¬ së giao hµng, ®iÒu kiÖn thanh to¸n. C¸c cuéc ®µm ph¸n nµy th­êng dÉn ®Õn mét hËu qu¶ ph¸p lý lµ Hîp ®ång mua b¸n ®­îc ký kÕt. Tuy nhiªn còng cã tr­êng hîp ®µm ph¸n song kh«ng ®­a ®Õn hîp ®ång (nh­ ®µm ph¸n ®Ó lÊy th«ng tin, ®µm ph¸n bÞ thÊt b¹i), hay cã tr­êng hîp ký hîp ®ång mµ kh«ng ph¶i ®µm ph¸n (nh­ viÖc göi ®i c¸c chµo hµng cè ®Þnh vµ ®· nhËn ®­îc c¸c chÊp nhËn chµo hµng). 1.2.1.2 §iÓm kh¸c biÖt gi÷a ®µm ph¸n th­¬ng m¹i quèc tÕ víi ®µm ph¸n th­¬ng m¹i trong n­íc VÒ c¬ b¶n, ho¹t ®éng th­¬ng m¹i ë tÊt c¶ mäi quèc gia ®Òu diÔn ra d­íi hai h×nh thøc: mua b¸n néi ®Þa vµ mua b¸n quèc tÕ. Mua b¸n néi ®Þa vµ mua b¸n quèc tÕ, xÐt vÒ mÆt b¶n chÊt, ®Òu lµ nh÷ng ho¹t ®éng mµ trong ®ã ng­êi b¸n cã nghÜa vô chuyÓn giao hµng ho¸, dÞch vô cho ng­êi mua. Cßn ng­êi mua cã nghÜa vô chuyÓn cho ng­êi b¸n mét gi¸ trÞ t­¬ng ®­¬ng víi gi¸ trÞ hµng ho¸, dÞch vô ®­îc trao ®æi. Song kh¸c víi mua b¸n néi ®Þa, mua b¸n quèc tÕ cã sù xuÊt hiÖn cña c¸c yÕu tè n­íc ngoµi. Do ®ã, h×nh thøc ®µm ph¸n th­¬ng m¹i quèc tÕ còng kh¸c víi ®µm ph¸n mua b¸n trong n­íc ë nh÷ng ®iÓm sau: C¸c bªn tham gia mang c¸c quèc tÞch kh¸c nhau hoÆc cã ®Æt trô së kinh doanh t¹i c¸c n­íc kh¸c nhau §ång tiÒn thanh to¸n vµ ®ång tiÒn tÝnh gi¸ lµ ngo¹i tÖ víi Ýt nhÊt lµ mét trong hai bªn Cã sù di chuyÓn ®èi t­îng cña ®µm ph¸n ®i qua biªn giíi cña quèc gia Mua b¸n cã ®iÒu tiÕt vµ ®iÒu chØnh, nghÜa lµ nã chØ ®­îc triÓn khai khi ®­îc sù cho phÐp cña ChÝnh phñ c¸c quèc gia h÷u quan, vµ kh«ng vi ph¹m luËt ph¸p cña c¸c n­íc Trong c¸c d¹ng ®µm ph¸n thuéc c¸c lÜnh vùc kh¸c nhau, cã thÓ nãi ®µm ph¸n th­¬ng m¹i quèc tÕ lµ v« cïng phøc t¹p. Së dÜ nh­ vËy lµ v× ®µm ph¸n th­¬ng m¹i quèc tÕ cã sù tham gia cña c¸c yÕu tè n­íc ngoµi. Ngoµi nh÷ng trë ng¹i vÒ kho¶ng c¸ch ®Þa lý (c¸c n­íc ë xa nhau g©y c¶n trë cho viÖc ®µm ph¸n trùc tiÖp...), vÒ luËt ph¸p (sù kh¸c nhau vÒ luËt liªn quan) vÒ tr×nh ®é ph¸t triÓn..., hiÖu qu¶ cña mét cuéc ®µm ph¸n trùc tiÕp cßn ®Æc biÖt bÞ ®e do¹ bëi c¸c trë ng¹i vÒ v¨n ho¸ x· héi. §ã lµ do sù kh¸c nhau cña c¸c yÕu tè v¨n ho¸ gi÷a c¸c d©n téc, do sù thiÕu hiÓu biÕt gièng nhau vÒ t×nh huèng giao tiÕp, hoÆc do c¸c ®iÓm kh¸c nhau vÒ mÆt x· héi, chÝnh trÞ, t«n gi¸o, nghÒ nghiÖp, tr×nh ®é v¨n ho¸. §èi t­îng cña bµi luËn v¨n nµy lµ ¶nh h­ëng cña v¨n ho¸ tíi ®µm ph¸n th­¬ng m¹i ViÖt - NhËt. Song tr­íc khi ®i vµo träng t©m cña bµi viÕt, chóng ta cÇn ph¶i n¾m ®Çy ®ñ c¸c mÆt cña ®µm ph¸n th­¬ng m¹i quèc tÕ. 1.2.1.3 Vai trß §µm ph¸n cã vai trß v« cïng quan träng mäi ho¹t ®éng cña ®êi sèng hµng ngµy còng nh­ ho¹t ®éng chÝnh trÞ, qu©n sù, ngo¹i giao vµ c¸c ho¹t ®éng kinh tÕ. Trong ®êi sèng th­êng nhËt, cã thÓ nãi ®µm ph¸n lµ mét ho¹t ®éng quen thuéc ®Õn møc trë thµnh mét b¶n n¨ng, mét thãi quen trong giao tiÕp. §õng nªn cho r»ng ®µm ph¸n chØ xuÊt hiÖn ë nh÷ng ng­êi tr­ëng thµnh, cã ®ñ ý thøc. Khi b¹n thÊy mét ®øa trÎ s¬ sinh ®ang khãc to¸ng lªn ®ßi cho bó, th× ®ã lµ lóc cËu bÐ con ®ang thùc hiÖn mét cuéc “®µm ph¸n” thËt quyÕt liÖt víi ng­êi mÑ ®Ó ®­îc gi¶i quyÕt c¬n ®ãi cña m×nh. Trong tr­êng hîp nµy, ®µm ph¸n ®· trë thµnh mét thø b¶n n¨ng. Vµ c¶ khi em g¸i cña b¹n mua ®­îc mét chiÕc ¸o thËt ®Ñp song víi gi¸ c¾t cæ. H¼n nã sÏ ph¶i ra søc thuyÕt phôc b¹n ®ång ý víi nã r»ng bá ra ngÇn Êy tiÒn ®Ó mua mét chiÕc ¸o ®Ñp ®Õn nh­êng Êy còng lµ hîp lý. H·y thËn träng v× rÊt cã thÓ b¹n sÏ sa vµo bÉy “®µm ph¸n” cña nã. C« em tinh kh«n cña b¹n chØ ®ang muèn thuyÕt phôc b¹n lµm ®ång minh víi nã tr­íc nh÷ng lêi rÇy la cña ba mÑ mµ th«i. XÐt trong lÜnh vùc chÝnh trÞ, c¸c nhµ chÝnh trÞ gia cña Mü khi muèn ch¹y ®ua vµo chiÕc ghÕ Tæng thèng, th­êng ph¶i ra søc tæ chøc c¸c buæi tuyªn truyÒn bÇu cö, tranh thñ sù ñng hé cña cö tri. Hä ®ang cè thÓ hiÖn hÕt kh¶ n¨ng l«i kÐo, thuyÕt phôc cña m×nh ®Ó cã thªm phiÕu bÇu, rót ng¾n con ®­êng dÉn tíi chøc vÞ Tæng thèng. Ho¹t ®éng ®µm ph¸n trong lÜnh vùc ngo¹i giao còng kh«ng kÐm phÇn s«i ®éng. Tõ thêi xa x­a vµ ngay c¶ cho tíi b©y giê, mçi khi gi÷a c¸c d©n téc n¶y sinh ra xung ®ét, th× cho dï ph¶i sö dông ®Õn vò lùc ®Ó gi¶i quyÕt, tr­íc ®ã vµ c¶ sau ®ã ng­êi ta th­êng dïng ®Õn c¸c cuéc tiÕp xóc ngo¹i giao vµ ®µm ph¸n víi hy väng cã thÓ gi¶i quyÕt vô tranh chÊp mét c¸ch hoµ b×nh. Riªng trong lÜnh vùc kinh tÕ, cã thÓ nãi do kinh tÕ lµ ho¹t ®éng th­êng xuyªn vµ c¬ b¶n cña x· héi loµi ng­êi c¸c ho¹t ®éng ®µm ph¸n diÔn ra ngµy cµng phæ biÕn vµ cã ý nghÜa quan träng. Tuy nhiªn, ®µm ph¸n trong lÜnh vùc nµy chØ thùc sù phong phó vµ ®a d¹ng, ph¸t huy ®­îc vai trß quan träng cña nã khi nÒn s¶n xuÊt x· héi ph¸t triÓn ®Õn tr×nh ®é cao, hµng ho¸ s¶n xuÊt ra ngµy cµng nhiÒu, c¸c ho¹t ®éng s¶n xuÊt, kinh doanh kh«ng chØ diÔn ra trong ph¹m vi quèc gia mµ cßn trªn ph¹m vi thÕ giíi. Tr­íc n¨m 1986, nÒn kinh tÕ ViÖt nam vËn hµnh theo c¬ chÕ tËp trung, quan liªu, bao cÊp, nªn phÇn lín c¸c ho¹t ®éng s¶n xuÊt, tiªu thô hµng hãa, dÞch vô ®Òu tu©n theo chØ tiªu ph¸p lÖnh cña Nhµ n­íc. Trong bèi c¶nh ®ã, vai trß vµ ý nghÜa cña ®µm nghÜa rÊt bÞ h¹n chÕ. Ngµy nay, §¶ng vµ Nhµ n­íc ta ®ang chñ tr­¬ng x©y dùng mét nÒn kinh tÕ thÞ tr­êng trong ®ã mäi yÕu tè cña qu¸ tr×nh s¶n xuÊt ®Òu do quan hÖ cung cÇu trªn thÞ tr­êng quyÕt ®Þnh. C¸c doanh nghiÖp lu«n ph¶i c¹nh tranh víi nhau mét c¸ch quyÕt liÖt. H×nh thøc kinh doanh l¹i v« cïng phong phó vµ phøc t¹p. Trong ®iÒu kiÖn nh­ vËy, ®µm ph¸n nãi chung vµ ®µm ph¸n th­¬ng m¹i quèc tÕ nãi riªng lµ mét bé phËn kh«ng thÓ thiÕu ®­îc. §Æc biÖt ®µm ph¸n th­¬ng m¹i quèc tÕ cã vai trß hÕt søc quan träng ®èi víi ho¹t ®éng kinh tÕ ®èi ngo¹i. Do cã sù xuÊt hiÖn cña c¸c yÕu tè n­íc ngoµi trong ho¹t ®éng kinh doanh tõ ®ã xuÊt hiÖn ra c¸c trë ng¹i vÒ kho¶ng c¸ch ®Þa lý, vÒ mÆt luËt ph¸p, vÒ v¨n ho¸ x· héi, vÒ tr×nh ®é ph¸t triÓn... nªn nhiÒu khi gi÷a c¸c bªn giao dÞch cã nh÷ng c¸ch nh×n nhËn kh«ng gièng nhau vÒ cïng mét vÊn ®Ò. Trong tr­êng hîp ®ã, ®µm ph¸n lµ mét kh©u kh«ng thÓ thiÕu ®Ó thèng nhÊt c¸ch nh×n, quan ®iÓm cña c¸c bªn, n©ng cao hiÖu qu¶ cña vô giao dÞch, Nh­ vËy, cã thÓ thÊy r»ng: ®µm ph¸n nãi chung vµ ®µm ph¸n th­¬ng m¹i quèc tÕ nãi riªng lµ kh©u ph¶i ®­îc tiÕn hµnh tr­íc tiªn song l¹i cã ý nghÜa quyÕt ®Þnh tíi hiÖu qña cña ho¹t ®éng kinh tÕ. Nãi c¸ch kh¸c, ®µm ph¸n th­¬ng m¹i quèc tÕ trùc tiÕp quyÕt ®Þnh tíi viÖc hîp ®ång cã ®­îc thµnh lËp hay kh«ng. §­¬ng nhiªn còng cã tr­êng hîp ký ®­îc hîp ®ång mµ kh«ng qua ®µm ph¸n (nh­ göi chµo hµng cè ®Þnh vµ ®· nhËn ®­îc chÊp nhËn chµo hµng). Song lo¹i nµy th­êng chØ ¸p dông cho nh÷ng giao dÞch nhá, cã tÝnh chÊt th­êng xuyªn, vµ æn ®Þnh. Víi vai trß nµy, ®µm ph¸n ch¼ng kh¸c g× mét miÕng trÇu quý gi¸ më ®Çu cho mét c©u chuyÖn kinh doanh víi c¸c ®èi t¸c n­íc ngoµi. 1.2.2 §Æc ®iÓm cña ®µm ph¸n th­¬ng m¹i quèc tÕ §µm ph¸n th­¬ng m¹i quèc tÕ lµ mét bé phËn thuéc trong ®µm ph¸n vµ ®µm ph¸n th­¬ng m¹i. V× vËy, nã võa mang nh÷ng ®Æc ®iÓm chung cña ®µm ph¸n còng nh­ ®µm ph¸n th­¬ng m¹i, võa mang nh÷ng ®Æc ®iÓm riªng. 1.2.2.1 §Æc ®iÓm chung a, §µm ph¸n lµ qu¸ tr×nh tho¶ hiÖp vÒ lîi Ých vµ thèng nhÊt gi÷a c¸c mÆt ®èi lËp Trong lÞch sö ph¸t triÓn cña x· héi loµi ng­êi, tõ khi cã nÒn s¶n xuÊt hµng ho¸, ®· lu«n lu«n tån t¹i mét m©u thuÉn vÒ mong muèn, nguyÖn väng gi÷a ng­êi b¸n vµ ng­êi mua: ng­êi b¸n th× lu«n b¸n ®­îc víi gi¸ cao, chi phÝ s¶n xuÊt thÊp, trong khi ng­êi mua l¹i muèn mua víi gi¸ thÊp mµ hµng l¹i cã chÊt l­îng cao. Sù m©u thuÉn vÒ nguyÖn väng gi÷a c¸c bªn sÏ lµm ph¸t sinh ra mét hiÖn t­îng lµ: khi mét bªn cè giµnh vÒ phÇn m×nh nh÷ng lîi Ých lín h¬n th× c¸c bªn kh¸c sÏ buéc ph¶i chÊp nhËn phÇn nhá h¬n vµ ng­îc l¹i. T×nh h×nh sÏ cµng khã kh¨n h¬n nÕu sè ng­êi tham gia lµ lín. Ai còng mong cã ®­îc kho¶n lîi lín vÒ m×nh song nÕu nh­ hä chØ biÕt ®Õn lîi Ých cña b¶n th©n m×nh mµ kh«ng quan t©m tíi mong muèn cña bªn kia th× sÏ kh«ng thÓ cã hîp ®ång vµ khi ®ã sÏ ch¼ng cã bªn nµo ®­îc lîi. Nãi c¸ch kh¸c ®µm ph¸n gióp cho c¸c t×m ®­îc sù tho¶ hiÖp: nÕu c¸c bªn cã nh÷ng lîi Ých ®èi kh¸ng, ®µm ph¸n sÏ t×m ra gi¶i ph¸p thèng nhÊt dung hoµ c¸c m©u thuÉn, nÕu c¸c bªn cã lîi Ých chung, ®µm ph¸n sÏ gióp ®Èy nhanh qu¸ tr×nh x¸c lËp hîp ®ång. Tãm l¹i, vai trß lµm “träng tµi” cña ®µm ph¸n cã thÓ ®­îc m« t¶ theo ®å thÞ d­íi ®©y: bµn ®µm ph¸n B A Ghi chó: Trªn “bµn ®µm ph¸n”: Khu vùc : Khu vùc dung hoµ lîi Ých cña A vµ B Khu vùc : Khu vùc lîi Ých cña B do A nh©n nh­îng Khu vùc : Khu vùc lîi Ých cña A do B nh©n nh­îng b, §µm ph¸n lµ mét khoa häc §µm ph¸n lµ mét khoa häc vÒ ph©n tÝch gi¶i quyÕt vÊn ®Ò mét c¸ch hÖ thèng theo ph­¬ng ch©m t×m gi¶i ph¸p tèi ­u cho c¸c bªn cã liªn quan. Mét nhµ khoa häc giái ph¶i lu«n tØnh t¸o, n¾m ®­îc b¶n chÊt khoa häc cña ®µm ph¸n, lu«n biÕt ph©n tÝch vÊn ®Ò trong mäi giai ®o¹n cña ®µm ph¸n, víi mäi yÕu tè cña ®µm ph¸n ®Ó chñ ®éng tr­íc c¸c diÔn biÕn t×nh h×nh. Qua nghiªn cøu, c¸c häc gi¶ thèng nhÊt cho r»ng: ®µm ph¸n bao gåm c¸c yÕu tè: môc ®Ých, môc tiªu, néi dung, ph­¬ng ph¸p, ®¸nh gi¸. Tíi nay ®· cã hai m« h×nh ®­a ra nghiªn cøu vÒ mèi quan hÖ gi÷a c¸c yÕu tè nµy Thø nhÊt, ®ã lµ quan hÖ tuyÕn tÝnh môc ®Ých môc tiªu néi dung ph­¬ng ph¸p ®¸nh gi¸ Theo quan hÖ nµy, môc ®Ých (trong th­¬ng m¹i quèc tÕ lµ viÖc hîp ®ång ®­îc ký kÕt) sÏ t¸c ®éng vµo viÖc ®Ò ra c¸c môc tiªu cô thÓ cña nhµ kinh doanh. C¨n cø vµo c¸c môc tiªu ®Ò ra, hä sÏ quyÕt ®Þnh bµn tíi nh÷ng vÊn ®Ò g× trong ®µm ph¸n. Víi tõng néi dung l¹i cã nh÷ng ph­¬ng ph¸p ®µm ph¸n cô thÓ ®Ó tõ ®ã míi cã nh÷ng ®¸nh gi¸ riªng vÒ hiÖu qu¶ ®µm ph¸n. M« h×nh nµy ®¬n gi¶n song thiÕu tÝnh thùc tiÔn. §Æc biÖt trong t×nh h×nh nÒn kinh tÕ thÕ giíi ®ang cã nhiÒu diÔn biÕn phøc t¹p nh­ hiÖn nay, c¸ch thøc nµy sÏ lµm gi¶m sù n¨ng ®éng, s¸ng t¹o cña nhµ kinh doanh, khiÕn cho hä kh«ng chñ ®éng ®­îc mét khi cã nh÷ng vÊn ®Ò míi n¶y sinh n»m ngoµi dù ®o¸n cña hä. M« h×nh nµy xuÊt hiÖn tõ rÊt sím vµ rÊt phæ biÕn cho ®Õn sau chiÕn tranh thÕ giíi thø hai. Thø hai, ®ã lµ m« h×nh vßng trßn nghiªn cøu thÞ tr­êng môc tiªu ®¸nh gi¸ néi dung ph­¬ng ph¸p M« h×nh nµy b¾t ®Çu xuÊt hiÖn tõ thËp kû 70, theo ®ã, c¸c yÕu tè ®µm ph¸n lu«n chi phèi nhau, ®iÒu chØnh nhau trong qu¸ tr×nh ®µm ph¸n. M« h×nh nµy t¹o ®iÒu kiÖn cho nhµ ®µm ph¸n ph¸t huy mäi sù t­ duy s¸ng t¹o, s½n sµng øng ®èi tr­íc nh÷ng diÔn biÕn bÊt ngê. Song nhiÒu khi, c¸c quyÕt ®Þnh nµy lµ tuú høng, ch­a ®¶m b¶o ®­îc tÝnh hiÖu qu¶ cña cuéc ®µm ph¸n. §©y chÝnh lµ nh­îc ®iÓm cña m« h×nh nµy. C¶ hai m« h×nh trªn trong tõng tõng t×nh huèng sÏ ®­îc ¸p dông mét c¸ch thÝch hîp. Song dï ë m« h×nh nµo, c«ng t¸c ph©n tÝch lu«n lµ bé phËn kh«ng thÓ thiÕu ®­îc trong ®µm ph¸n. Phôc vô cho c«ng t¸c nµy, nhµ kinh doanh lu«n ph¶i dùa vµo nhiÒu ngµnh khoa häc kh¸c nh­ luËt, kÕ to¸n tµi chÝnh, ph©n tÝch x¸c suÊt... tõ ®ã míi dù b¸o ®­îc kÕt qu¶ ®µm ph¸n qua viÖc t×m ra khu vùc tho¶ thuËn cña ®µm ph¸n. Nh÷ng vÊn ®Ò nµy ®· ®­îc ®Ò cËp rÊt chi tiÕt trong c«ng tr×nh cña Howard Raiffa (1992) vÒ Khoa häc vµ NghÖ thuËt §µm ph¸n. [6,25] c, §µm ph¸n lµ mét nghÖ thuËt NÕu nh­ b¶n chÊt khoa häc cña ®µm ph¸n ®· ®­îc ph¸t hiÖn vµ ph¸t triÓn tõ thÕ kû XX, th× ®µm ph¸n víi t­ c¸ch lµ mét nghÖ thuËt ®· xuÊt hiÖn tõ l©u, g¾n liÒn víi viÖc xuÊt hiÖn nhu cÇu giao dÞch trao ®æi hµng lÊy hµng cña nh÷ng ng­êi tiÒn trung cæ. Së dÜ cã thÓ hiÓu ®µm ph¸n lµ mét thø nghÖ thuËt lµ v× ®µm ph¸n lµ mét qu¸ tr×nh thao t¸c ë møc thµnh thôc, ®iªu luyÖn c¸c kü n¨ng giao dÞch bao gåm kü n¨ng thuyÕt phôc vµ chÊp nhËn thuyÕt phôc, kü n¨ng sö dông c¸c tiÓu x¶o cña ®µm ph¸n, sù kh«n khÐo, lùa chän thêi gian vµ c¸ch thøc thùc hiÖn c¸c tiÓu x¶o ®ã. Nh­ vËy, do ®µm ph¸n võa cã tÝnh khoa häc l¹i võa lµ c¶ mét nghÖ thuËt, nªn mét nhµ ®µm ph¸n giái ph¶i lµ ng­êi lu«n biÕt ph©n tÝch c¸c yÕu tè cña ®µm ph¸n mét c¸ch khoa häc, ®ång thêi qua va ch¹m thùc tiÔn cÇn ph¶i rÌn luyÖn c¸c kü n¨ng ®µm ph¸n cña m×nh. 1.2.2.2 C¸c ®Æc ®iÓm riªng Kh¸c víi c¸c lo¹i h×nh ®µm ph¸n kh¸c, trong ®µm ph¸n th­¬ng m¹i quèc tÕ cã sù xuÊt hiÖn cña yÕu tè n­íc ngoµi. ChÝnh ®iÒu nµy ®· t¹o nªn c¸c ®Æc ®iÓm riªng cã cña lo¹i ®µm ph¸n nµy nh­ sau: C¸c bªn tham gia ®µm ph¸n mang c¸c quèc tÞch kh¸c nhau hoÆc cã trô së kinh doanh ®Æt t¹i c¸c n­íc kh¸c nhau ViÖc ®µm ph¸n xung quanh c¸c vÊn ®Ò nh­ chuyÓn ®èi t­îng giao dÞch ra khái biªn giíi quèc gia vµ ®ång tiÒn thanh to¸n còng nh­ ®ång tiÒn tÝnh gi¸ lµ ngo¹i tÖ víi Ýt nhÊt mét trong c¸c bªn. Do c¸c bªn mang nh÷ng nÒn v¨n ho¸ kh¸c nhau nªn viÖc am hiÓu nÒn v¨n ho¸ cña ®èi t¸c cã thÓ quyÕt ®Þnh tíi th¾ng lîi cña ®µm ph¸n Ho¹t ®éng ®µm ph¸n diÔn ra su«n sÎ hay kh«ng lµ phô thuéc vµo chÝnh s¸ch ngo¹i giao, t×nh h×nh m«i tr­êng ngoµi bµn ®µm ph¸n cña ChÝnh phñ c¸c bªn tham gia giao dÞch. Víi nh÷ng quèc gia vèn cã truyÒn thèng lµm ¨n tõ tr­íc th× viÖc ®µm ph¸n ®· cã nh÷ng c¬ së ®µm ph¸n vèn cã tõ tr­íc ®Ó dùa vµo nªn sÏ tiÕt kiÖm ®­îc thêi gian,c«ng søc, tiÒn b¹c vµ viÖc ®µm ph¸n sÏ cã hiÖu qña h¬n. Ngoµi ra, t×nh h×nh m«i tr­êng bªn ngoµi nh­ t×nh h×nh ChÝnh trÞ, t«n gi¸o, kinh tÕ... còng cã ¶nh h­ëng lín ®Õn cuéc ®µm ph¸n. Th«ng th­êng c¸c ®èi t¸c cã xu h­íng thÝch lµm ¨n víi c¸c th­¬ng nh©n c­ tró t¹i c¸c quèc gia cã t×nh h×nh ChÝnh trÞ æn ®Þnh, Ýt cã b¹o lo¹n, lËt ®æ, khñng bè... ®Ó gi¶m thiÓu rñi ro cho c¸c th­¬ng vô cña hä. §µm ph¸n quèc tÕ ph¶i lÊy luËt ph¸p quèc tÕ lµm chuÈn t¾c vµ lÊy tËp qu¸n quèc tÕ lµm c¬ së. Do ®ã, ng­êi ®µm ph¸n ph¶i am hiÓu c¸c tËp qu¸n quèc tÕ, th«ng htuéc quy ®Þnh cña c¸c tæ chøc kinh tÕ quèc tÕ vµ luËt ph¸p quèc tÕ. 1.2.3 Ph©n lo¹i ®µm ph¸n th­¬ng m¹i quèc tÕ Do tÝnh chÊt phøc t¹p cña ®µm ph¸n th­¬ng m¹i quèc tÕ nªn cã rÊt nhiÒu h×nh thøc ®­îc sö dông trong ®µm ph¸n. Tuú thuéc vµo c¸c tiªu chÝ ph©n lo¹i kh¸c nhau mµ ng­êi ta cã c¸c lo¹i h×nh ®µm ph¸n kh¸c nhau: a, C¨n cø vµo sè l­îng c¸c bªn tham gia: - §µm ph¸n song ph­¬ng - §µm ph¸n ®a ph­¬ng - §µm ph¸n theo nhãm ®èi t¸c b, C¨n cø vµo thêi gian tiÕn hµnh ®µm ph¸n: - §µm ph¸n nhiÒu lÇn - §µm ph¸nmét lÇn c, C¨n cø theo néi dung ®µm ph¸n: - §µm ph¸n kinh tÕ - §µm ph¸n chÝnh trÞ - §µm ph¸n ngo¹i giao... d, C¨n cø vµo ph¹m vi gi¶i ph¸p: - §µm ph¸n trän gãi: tøc môc ®Ých ë ®ay lµ gi¶i quyÕt nhiÒu c«ng viÖc trªn nhiÒulÜnh vùc cã kiªn quan ®Õn nhau - §µm ph¸n tõng phÇn: Tøc môc tiªu chØ lµ gi¶i quyÕt mét c«ng viÖc hoÆc mét bé phËn c«ng viÖc e, C¨n cø vµo chñ thÓ: - §µm ph¸n quèc tÕ: cã yÕu tè n­íc ngoµi xen vµo bµn ®µm ph¸n, ®ã lµ ®µm ph¸n gi÷a c¸c quèc gia, c¸c tæ chøc c¸c d©n téc - §µm ph¸n doanh nghiÖp: lµ lo¹i ®µm ph¸n gi÷a hai hay nhiÒu doanh nghiÖp víi nhau - §µm ph¸n c¸ thÓ: ®µm ph¸n gi÷a c¸c c¸ nh©n f, C¨n cø vµo kÕt qu¶ cña ®µm ph¸n: - §µm ph¸n kiÓu “§­îc - §­îc”: §©y lµ kiÓu ®µm ph¸n thµnh c«ng nhÊt, trong ®ã tÊt c¶ c¸c tham gia ®µm ph¸n ®Òu ®¹t ®­îc lîi Ých cña m×nh. Trong kiÓu ®µm ph¸n nµy, c¸c bªn t×m ra ®­îc nhiÒu lîi Ých chung, do ®ã tiÕn tr×nh ®µm ph¸n diÔn ra nhanh chãng, thuËn lîi. §©y sÏ lµ c¬ së cho mét sù hîp t¸c lµm ¨n l©u dµi. - §µm ph¸n kiÓu “§­îc - MÊt”: Trong kiÓu ®µm ph¸n nµy, chØ cã mét bªn lµ ®­îc ®¸p øng c¸c nguyÖn väng, vµ cã lîi Ých, cßn bªn ®èi t¸c ph¶i chÊp nhËn sù thua thiÖt vÒ m×nh. ë ®©y, chøa ®ùng mét sù lõa läc, thiÕu trung thùc, sù bÊt b×nh ®¼ng trong quan hÖ kinh doanh. KiÓu ®µm ph¸n nµy kh«ng nh»m vµo môc ®Ých gi÷ g×n quan hÖ lµm ¨n l©u dµi víi ®èi t¸c. - §µm ph¸n kiÓu “MÊt - MÊt”: §©y lµ tr­êng hîp ®µm ph¸n xÊu nhÊt. C¸c bªn ®µm ph¸n ®Òu ch¼ng thu ®­îc g× cho dï ®· mÊt thêi gian vµ tiÒn cña tiÕn hµnh giao dÞch ®µm ph¸n. Trªn thùc tÕ vÉn tån t¹i nh÷ng kiÓu ®µm ph¸n mµ ch¼ng ký ®­îc hîp ®ång nh­ thÕ nµy. g, C¨n cø vµo th¸i ®é, ph­¬ng ph¸p tiÕn hµnh ®µm ph¸n: - §µm ph¸n kiÓu mÒm: §©y lµ kiÓu ®µm ph¸n mµ môc ®Ých cao nhÊt ë ®©y lµ ký ®­îc hîp ®ång, lµ gi÷ ®­îc hoµ khÝ, lµ t¹o nÒn mãng cho sù lµm ¨n l©u dµi. Víi kiÓu ®µm ph¸n nµy, ng­êi ®µm ph¸n lu«n gi÷ mét th¸i ®é mÒm máng, kh«ng g©y søc Ðp g× víi ®èi ph­¬ng, coi ®èi ph­¬ng nh­ b¹n bÌ, chÞu nh­îng bé ®Ó gi÷ g×n hoµ khÝ, cuèi cïng ®Ó tõ ®ã cã thÓ khuÊt phôc ®èi ph­¬ng.Trong tr­êng hîp tiÕn hµnh ®µm ph¸n theo kiÓu nµy, nÕu hai bªn cã cïng chung ý muèn nguyÖn väng víi nhau., th× ho¹t ®éng ®µm ph¸n sÏ diÔn ra rÊt nhanh chãng vµ hoµ b×nh. Ng­îc l¹i nÕu ®èi ph­¬ng lùa chän biÖn ph¸p cøng r¾n th× nÕu nhµ ®µm ph¸n kh«ng thay ®æi ph­¬ng ph¸p cã thÓ sÏ bÞ thua thiÖt - §µm ph¸n kiÓu cøng: Ng­êi ®µm ph¸n coi bµn ®µm ph¸n nh­ mét cuéc thi vÒ søc m¹nh ý chÝ. Trong cuéc thi nµy, ng­êi nµo cã lËp tr­êng cøng r¾n h¬n cuèi cïng sÏ thu ®­îc nhiÒu lîi Ých h¬n. C¸c cuéc ®µm ph¸n kiÓu nµy th­êng rÊt c¨ng th¼ng. Trong mét sè tr­êng hîp, ®µm ph¸n kiÓu nµy ®em l¹i thµnh c«ng cho nhµ ®µm phan. Song nhiÒu tr­êng, viÖc kh¨ng kh¨ng b¶o vÖ lËp tr­êng cña minh, ®åi hái ®­îc ®¸p øng c¸c yªu s¸ch cña minh mét c¸ch cøng nh¾c sÏ lµm mÊt thêi gian, tiÒn cña, bªn ®èi t¸c còng mÊt ®i thiÖn chi thùc hiÖn hîp ®ång dï hîp ®ång cã ®­îc ký kÕt ch¨ng n÷a. Ng­êi ®µm ph¸n nªn cã nh÷ng kinh ®éng trong øng xö, cã thÓ ®­a ra c¸c nh­îng trong kh¶ n¨ng cho phÐp nh»m dung hoµ lîi Ých cña c¸c bªn. - §µm ph¸n nguyªn t¾c: §©y lµ ph­¬ng ph¸p do ch­¬ng tr×nh ®µm ph¸n Havard x©y dùng, kÕt hîp c¶ ®µm ph¸n kiÓu cøng vµ ®µm ph¸n kiÓu mÒm. Theo ®ã c¸c bªn sÏ t×m ra c¸c lîi Ých chung vµ lîi Ých ®èi kh¸ng. C¸c lîi Ých chung gãp phÇn ®Èy nhanh tèc ®é ®µm phan, cßn víi c¸c lîi Ých ®èi kh¸ng, c¸c bªn nªn kiªn quyÕt ®­a ra c¸c quyÕt ®Þnh c¨n cø vµo c¸c c¬ së kh¸ch quan. Ph­¬ng ph¸p nµy khuyªn c¸c nhµ ®µm ph¸n kh«ng ®­îc sö dông c¸c thñ ®o¹n xÊu, còng kh«ng cÇn g©y c¨ng th¼ng trªn bµn ®µm ph¸n. Nã gióp ng­êi sö dông cã thÓ ®¹t ®­îc lîi Ých chÝnh ®¸ng cña m×nh mµ vÉn gi÷ ®­îc t­ c¸ch. 1.2.4 C¸c giai ®o¹n ®µm ph¸n vµ nh÷ng vÊn ®Ò cÇn l­u ý Trªn ®©y, chóng ta ®· xem xÐt c¸c h×nh thøc ph©n lo¹i ®µm ph¸n. Tuú vµo c¸c tiªu thøc ph©n lo¹i kÓ trªn mµ cã nhiÒu c¸c lo¹i h×nh ®µm ph¸n kh¸c nhau. Song dï lo¹i h×nh ®µm ph¸n nµo th× nh×n chung mét giao dÞch ®µm ph¸n th­êng bao gåm ba giai ®o¹n sau: 1.2.4.1 Giai ®o¹n 1: Giai ®o¹n chuÈn bÞ ®µm ph¸n §©y lµ mét giai ®o¹n ®Çy khã kh¨n vµ phøc t¹p, song cã thÓ nãi kh©u chuÈn bÞ chu tÊt cã thÓ b¶o ®¶m ph©n nöa sù thµnh c«ng cho cuéc ®µm ph¸n. Trong giai ®o¹n nµy, nhµ ®µm ph¸n cÇn ph¶i chuÈn bÞ kü cµng vÒ ba mÆt sau: a, Thu thËp th«ng tin ViÖc thu thËp th«ng tin th­êng ®­îc tiÕn hµnh theo c¸c b­íc sau: - X¸c ®Þnh c¸ch thøc t×m kiÕm th«ng tin - §¸nh gi¸ s¬ bé møc ®é thu thËp th«ng tin nh­ vÒ khèi l­îng, chÊt l­în._.c¶i tiÕn bé m¸y qu¶n lý doanh nghiÖp, c¶i tiÕn bé m¸y qu¶n lý kinh doanh nh»m t¹o ®iÒu kiÖn n©ng cao quyÒn ®éc lËp kinh doanh ë mçi ®¬n vÞ trong doanh nghiÖp còng nh­ c¸c phßng nghiÖp vô nhËp khÈu. §ång thêi khuyÕn khÝch n¨ng lùc chñ ®éng, s¸ng t¹o trong c«ng t¸c cña mçi con ng­êi cô thÓ, g¾n liÒn gi÷a quyÒn lîi vµ tr¸ch nhiÖm. KÕt luËn §· bèn thÕ kû tr«i qua kÓ tõ khi nh÷ng chuyÕn th­¬ng thuyÒn ®Çu tiªn ®i l¹i gi÷a hai n­íc ViÖt - NhËt. Ngµy nay cã thÓ nãi quan hÖ giao l­u kinh tÕ gi÷a hai n­íc ViÖt nam - NhËt b¶n ®· cã nh÷ng thay ®æi rÊt lín c¶ vÒ chÊt lÉn l­îng. Lµ hai quèc gia n»m trong khu vùc ch©u ¸, lÞch sö ph¸t triÓn còng tr¶i qua nhiÒu b­íc th¨ng trÇm, cã thÓ nãi nÒn v¨n ho¸ cña hai quèc gia nµy cã kh¸ nhiÒu ®iÓm t­¬ng ®ång. §©y sÏ lµ mét lîi thÕ lín cho c¸c doanh nghiÖp ViÖt nam trong viÖc duy tr× vµ cñng cè quan hÖ lµm ¨n l©u dµi víi c¸c ®èi t¸c NhËt b¶n. MÆt kh¸c, lµ mét nÒn kinh tÕ nhá, míi chuyÓn sang c¬ chÕ thÞ tr­êng, vÉn chÞu nhiÒu tµn d­ cña mét thêi kú kinh tÕ kÕ ho¹ch ho¸ tËp trung, quan liªu bao cÊp nªn trong v¨n ho¸ kinh doanh cña ViÖt nam vÉn cßn tån t¹i nhiÒu yÕu tè tiªu cùc, cÇn ®­îc kh¾c phôc. Th«ng hiÓu ®­îc v¨n ho¸ kinh doanh cña c¸c ®èi t¸c NhËt b¶n, mét mÆt gióp cho c¸c doanh nghiÖp ViÖt nam n©ng cao hiÖu qu¶ giao dÞch ®µm ph¸n, mÆt kh¸c cho ta nhiÒu bµi häc quý gi¸ ®Ó hoµn thiÖn b¶n th©n m×nh. Cã thÓ thÊy nghiªn cøu vÒ ®Ò tµi “Vai trß v¨n ho¸ kinh doanh trong ®µm ph¸n th­¬ng m¹i ViÖt - NhËt” lµ mét viÖc hÕt søc khã kh¨n song còng rÊt lý thó. B¶n th©n ®Ò tµi còng rÊt phøc t¹p bëi nã bao hµm nhiÒu kh¸i niÖm mµ cho tíi nay, c¸c häc gi¶ vÉn ch­a thèng nhÊt ®­îc c¸ch nhËn thøc. Song t×m hiÓu vÒ vÊn ®Ò nµy thùc sù ®· cho ng­êi viÕt mét c¸i nh×n kh¸ ®Çy ®ñ vÒ con ng­êi NhËt b¶n nãi chung vµ c¸c doanh nghiÖp NhËt b¶n nãi riªng. SÏ cßn cã nhiÒu vÊn ®Ò ®¸ng ph¶i ®­îc suy xÐt vµ ®­îc ®em ra bµn luËn ®Ó hoµn thiÖn ®Ò tµi, song chóng ta cã thÓ thèng nhÊt mét vµi quan ®iÓm nh­ sau: - V¨n ho¸ kinh doanh cña doanh nghiÖp cã vai trß quyÕt ®Þnh tíi hiÖu qu¶ mét cuéc giao dÞch ®µm ph¸n. - Trong ®µm ph¸n, c¸c bªn ®èi t¸c cÇn g¸c l¹i c¸c tiªu chuÈn gi¸ trÞ chung cña m×nh, t×m hiÓu c¸c yÕu tè v¨n ho¸ cña ®èi t¸c ®Ó t¹o mét sù th«ng hiÓu thèng nhÊt vÒ mäi vÊn ®Ò ®­îc ®­a ra bµn ®µm ph¸n. - ViÖt nam vµ NhËt b¶n lµ hai d©n téc vèn cã nhiÒu nÐt t­¬ng ®ång vÒ v¨n ho¸. §©y lµ mét lîi thÕ cho doanh nghiÖp ViÖt nam trong viÖc t¨ng c­êng quan hÖ lµm ¨n víi c¸c ®èi t¸c NhËt b¶n. Tuy vËy, trong v¨n ho¸ kinh doanh cña c¸c doanh nghiÖp ViÖt nam vÉn cßn nhiÒu mÆt tiªu cùc. V× vËy c¸c doanh nghiÖp cÇn tÝch cùc tiÕp thu c¸c nÐt tiÕn bé trong v¨n ho¸ kinh doanh cña c¸c ®èi t¸c n­íc ngoµi ®Ó hoµn thiÖn b¶n th©n m×nh. Víi mét quyÕt t©m g×n gi÷ nÒn v¨n ho¸ d©n téc, mét th¸i ®é kiªn quyÕt chèng mäi hµnh vi ®ång ho¸ vÒ v¨n ho¸ cña kÎ thï, cïng sù l·nh ®¹o s¸ng suèt cña §¶ng, d©n téc ViÖt nam ®· tõng chiÕn th¾ng mét thùc d©n, mét ®Õ quèc hïng m¹nh nhÊt trªn thÕ giíi lµ Ph¸p vµ Mü. LiÖu giê ®©y trªn chiÕn tr­êng kinh tÕ chÝnh trÞ, ®Êt n­íc ta cã tiÕp tôc giµnh th¾ng lîi míi kh«ng, ®iÒu nµy hoµn toµn phôc thuéc vµo ý thøc th¸i ®é vµ møc ®é chñ ®éng héi nhËp kinh tÕ cña chóng ta theo ph­¬ng ch©m “Héi nhËp” chø kh«ng “Hoµ tan”, kh«ng lµm mÊt ®i b¶n s¾c v¨n ho¸ cña m×nh, ®ång thêi tÝch cùc tiÕp thu c¸c yÕu tè v¨n ho¸ kinh doanh tiÕn bé cña c¸c n­íc ®Ó kh«ng ngõng hoµn thiÖn b¶n th©n. Danh môc c¸c tµi liÖu tham kh¶o I. Danh môc luËn ¸n, luËn v¨n tham kh¶o: Th¹c sü NguyÔn Hoµng ¸nh, ¶nh h­ëng cña v¨n ho¸ ®Õn th­¬ng m¹i quèc tÕ trªn thÕ giíi vµ ë ViÖt nam, LuËn v¨n cao häc, Tr­êng §¹i häc Ngo¹i Th­¬ng, 1998 NguyÔn Thuý Anh, X©y dùng chiÕn l­îc ®µm ph¸n th­¬ng m¹i quèc tÕ, Kho¸ luËn tèt nghiÖp, 1998 NguyÔn Phïng Minh H»ng, Vai trß cña v¨n ho¸ trong sù ph¸t triÓn mèi quan hÖ th­¬ng m¹i ViÖt- Mü, Kho¸ luËn tèt nghiÖp, Tr­êng §¹i häc Ngo¹i Th­¬ng, 1999 II. Danh môc c¸c s¸ch tham kh¶o: §øc D­¬ng (biªn so¹n), Ng­êi NhËt, Nhµ xuÊt b¶n Thµnh phè Hå ChÝ Minh, 1991 Gi¸o s­ Ph¹m Xu©n Nam, V¨n ho¸ vµ kinh doanh, Nhµ xuÊt b¶n Khoa häc X· héi, 1996 Th¹c sü NguyÔn Xu©n Th¬m, Th¹c sü NguyÔn V¨n Hång, Kü thuËt ®µm ph¸n th­¬ng m¹i quèc tÕ, Nhµ xuÊt b¶n §¹i häc Quèc gia Hµ néi, 1997 Sanjyot P.Dunnning, Kinh doanh ë Ch©u ¸, Nhµ xuÊt b¶n ChÝnh trÞ Quèc gia, 1998 Phan Ngäc Liªn (chñ biªn), LÞch sö NhËt b¶n, Nhµ xuÊt b¶n V¨n ho¸ Th«ng tin, 1998 Chie Nakane, X· héi NhËt b¶n, Nhµ xuÊt b¶n Khoa häc X· héi, 1998 Keiko Yamanaka, Ng­êi NhËt thËp kû 90, Nhµ xuÊt b¶n Thµnh phè Hå ChÝ Minh, 1998 NguyÔn B¸ ThÝnh, ThuËt lÊy lßng ng­êi trong kinh doanh, Nhµ xuÊt b¶n Lao ®éng, 1999 Ban t­ t­ëng V¨n ho¸ Trung ¦¬ng – Bé V¨n ho¸ Th«ng tin – ViÖn Qu¶n trÞ doanh nghiÖp, V¨n ho¸ vµ kinh doanh, Nhµ xuÊt b¶n Lao ®éng, 2001 Ng« Xu©n B×nh, NhËt b¶n nh÷ng n¨m ®Çu thËp kû XXI, Nhµ xuÊt b¶n Khoa häc X· héi, 2001 D­¬ng Phó HiÖp, TriÓn väng kinh tÕ NhËt b¶n trong thËp niªn ®Çu thÕ kû XXI, Nhµ xuÊt b¶n Khoa häc X· héi, 2001 H¶i Minh (biªn so¹n), Qu¶n trÞ nh©n sù theo cung c¸ch NhËt b¶n, Nhµ xuÊt b¶n ViÖn Khoa häc X· héi Thµnh phè Hå ChÝ Minh, 2001 Bé Ngo¹i giao – Häc viÖn Quan hÖ Quèc tÕ, Quan hÖ kinh tÕ cña Mü vµ NhËt b¶n víi ViÖt nam tõ n¨m 1995 tíi nay, Nhµ xuÊt b¶n Khoa hoc X· héi, 2001 TrÇn Sinh (biªn so¹n), ThuËt kinh doanh cña 100 doanh nghiÖp næi tiÕng thÕ giíi, Nhµ xuÊt b¶n V¨n ho¸ Th«ng tin, 2001 Trung t©m t­ vÊn ®µo t¹o kinh tÕ Th­¬ng m¹i ICTC, JETRO, ThÞ tr­êng NhËt b¶n, Nhµ xuÊt b¶n V¨n ho¸ Th«ng tin, 2001 §ç Minh C­¬ng, V¨n ho¸ kinh doanh vµ TriÕt lý kinh doanh, Nhµ xuÊt b¶n ChÝnh trÞ quèc gia Hµ néi, 2001 V¨n T©n, Tõ ®iÓn TiÕng ViÖt, Nhµ xuÊt b¶n Khoa häc X· héi, 1967 NguyÔn L©n, Tõ ®iÓn Tõ ng÷ ViÖt nam, Nhµ xuÊt b¶n Thµnh phè Hå ChÝ Minh, 2001 Gi¸o s­ VÜnh SÝnh,ViÖt nam vµ NhËt b¶n, Giao l­u v¨n ho¸, Nhµ xuÊt b¶n V¨n nghÖ Thµnh phè Hå ChÝ Minh, 2002 III. Danh môc b¸o, t¹p chÝ tham kh¶o: 23.B¸o Nghiªn cøu NhËt b¶n vµ §«ng B¾c ¸, Sè 4(40), 8-2002 24.B¸o Nghiªn cøu NhËt b¶n vµ §«ng B¾c ¸, Sè 2(38), 4-2002 25.B¸o Th­¬ng m¹i, Sè 34, 8-1996 26.T¹p chÝ Nghiªn cøu NhËt b¶n, Sè 2, 1996 27.Kinh tÕ thÕ giíi 98-99, ViÖt nam vµ NhËt b¶n, 28.Thêi b¸o Kinh tÕ ViÖt nam, Sè 23, 25-3-1999 29.B¸o Ngo¹i th­¬ng, Sè 24, 21-8-2002 ®Õn 31-8-2002 IV. Danh môc c¸c tµi liÖu TiÕng Anh: 30.R.Benedict, Hoa cóc vµ thanh kiÕm, Chuyªn ®Ò nghiªn cøu cña ViÖn Kinh ThÕ giíi, 1946 31.John Paul, How to become a better negociator, Nhµ xuÊt b¶n Oxford, 1990 Phô lôc tham kh¶o Phô lôc 1 V¨n ho¸ kinh doanh NhËt b¶n thÓ hiÖn trong c¸c triÕt lý vÒ kinh doanh cña Yoichi Suminokura Yoichi lµ ng­êi hiÕu häc, th­êng thÝch ®äc s¸ch ®Ó më mang kiÕn thøc. Tõ nhá, Yoichi ®· ®äc LuËn ng÷, lªn 18 tuæi ®­îc Ry«ichi cho thô gi¸o víi Fujiwara Seika (§»ng Nguyªn Tinh Oa), mét ®¹i nho lõng danh thêi bÊy giê. Yoichi th­êng ®­îc xem lµ mét th­¬ng nh©n v­ît h¼n c¸c th­¬ng nh©n cïng thêi bëi «ng cã tÇm nh×n xa réng vµ kh«ng suy nghÜ rËp khu«n vÒ th­¬ng. Cã thÓ nãi Yoichi lµ mét trong nh÷ng nhµ kinh doanh ®Çu tiªn ë NhËt chó ý tíi vÊn ®Ò lu©n lý trong kinh doanh. Tr­íc khi dÉn thuyÒn ch©u Ên sang An Nam, Yoichi nhê Seika th¶o “Syuchyu kiyaku” (Quy ­íc trªn thuyÒn) nh»m quy ®Þnh nh÷ng nguyªn t¾c mµ kh¸ch th­¬ng, thuû thñ vµ nh÷ng ng­êi tren tµu ph¶i tu©n theo khi ë trªn thuyÒn, còng nh­ trong khi giao dÞch ë ViÖt nam. Sau ®©y lµ b¶n dÞch toµn v¨n cña quy ­íc, gåm cã 5 ®iÒu sau: ViÖc giao dÞch nãi chung, lµ th«ng qua sù cã hay kh«ng cã mµ mang l¹i lîi Ých cho ng­êi vµ m×nh. Kh«ng ®­îc lµm tæn h¹i cho ng­êi mµ kiÕm lîi cho m×nh. NÕu cã lîi cho c¶ hai bªn, th× cho dÇu mçi bªn tuy lóc ®Çu chØ cã lîi nhá, nh÷ng cuèi cïng sÏ ®­îc c¸i lîi lín. NÕu kh«ng cã lîi cho c¶ hai bªn, th× tuy lóc ®Çu ®­îc lîi lín cho m×nh nh­ng cuèi cïng chØ cã c¸i lîi nhá. Lîi lµ sù thµnh tùu tèt lµnh [gia-héi]cña “nghÜa”. V× vËy míi cã c©u lµ: “Th­¬ng nh©n tham lÊy 5, th­¬ng nh©n biÕt ph¶i traid chØ lÊy 3”. CÇn suy nghiÖm ®iÒu ®ã. N­íc ngoµi tuy kh¸c n­íc ta vÒ phong tôc, ng«n ng÷, nh­ng c¸i lÏ trêi [thiªn phó chi lý] th× nµo cã kh¸c nhau. Kh«ng ®­îc quªn c¸i chung ®ã mµ nghi sî c¸i kh¸c nhau råi lõa bÞ, khinh nhên hay tho¸ m¹. Ng­êi n­íc ngoµi cã thÓ kh«ng biÕt ®Õn nh÷ng viÖc nµy, nh­ng chóng ta th× ch¾c ch¾n ph¶i biÕt. [Ng­êi x­a cã c©u nãi:] “Con lîn, con c¸ còng c¶m ®­îc ch÷ tÝn, con chim h¶i ©u còng kh«ng muèn bÞ lõa”. Trêi kh«ng dung tha viÖc dèi tr¸. Bëi vËy ph¶i cÈn thËn, ®Ó ®õng lµm nhôc ®Õn t¨m tiÕng quèc gia. NÕu gÆp ng­êi cã lßng nh©n hay bËc qu©n tö, kÝnh träng hä nh­ khÝnh träng ng­êi cha hay ng­êi thÇy cña chÝnh m×nh. T×m hiÓu nh÷ng ®iÒu cÊm kþ cña n­íc ngoµi vµ tu©n theo phong tôc, vµ tËp qu¸n cña n­íc ®ã. Trong kho¶ng trªn lµ trêi vµ d­íi lµ ®Êt, tÊt c¶ mäi ng­êi ®Òu lµ anh em mét nhµ vµ mu«n vËt lµ cña chung. Huèng hå lµ ng­êi cïng mét n­íc ! Huèng n÷a lµ ng­êi cïng ®i chung mét thuyÒn ! Khi gÆp ho¹n n¹n, bÖnh t©t, hay ®ãi r¸t, viÖc cøu trî ph¶i c«ng b»ng. Kh«ng ai ®­îc phÐp t×m c¸ch trèn tr¸nh mét m×nh. Sãng cån giã t¸p tuy nguy hiÓm, nh­ng còng kh«ng nguy hiÓm b»ng dôc väng con ng­êi. Con ng­êi ham muèn nhiÒu thø, nh­ng kh«ng cßn g× lµm ®¾m ®uèi lßng ng­êi b»ng töu s¾c (r­îu vµ n÷ s¾c). Ng­êi ®i cïng nhau khi thÊy cÇn thiÕt, ph¶i uèn n¾n öa ch÷a cho nhau. Ng­êi x­a cã nãi: “N¬i nguy hiÓm nhÊt lµ ë trªn gi­êng ngñ vµ chèn ¨n nhËu”. Ph¶i cÈn thËn mµ tr¸nh. Nh÷ng chi tiÕt kh¸c ®· ®­îc ghi riªng, ®ªm ngµy nªn ®Ó bªn m×nh mµ xem. Theo «ng Harada Tomohiko, “Quy ­íc trªn thuyÒn” lµ “c­¬ng lÜnh lu©n lý” vÒ th­¬gn nghiÖp cña hä Suminokura vµ ®¸ng ®­îc dïng lµm ph­¬ng ch©m cho nh÷ng ho¹t ®éng kinh tÕ cña ng­êi NhËt ë §«ng Nam ¸ nh»m tr¸nh khái bÞ phª ph¸n lµ “economic animal” (con vËt kinh tÕ). Nh÷ng ®iÒu mµ Seila vµ Yoichi ®· nh¾c nhë thuû thñ vµ th­¬ng nh©n ng­êi NhËt cÇn chó ý, cïng hai nguyªn t¾c “lîi m×nh lîi ng­êi” vµ “ch÷ tÝn” trong quan hÖ mËu dÞch víi §»ng Ngoµi ®¸ng lµm mÉu mùc cho mäi ng­êi, bÊt luËn lµ ng­êi n­íc nµo, trong c¸c ho¹t ®éng th­¬ng nghiÖp vµ mËu dÞch quèc tÕ. §äc “Quy ­íc trªn thuyÒn”, ta thÊy mÆc dÇu Fujiwara Seika vµ Yoichi ®Òu chÞu ¶nh h­ëng cña Nho häc, nh­ng c¸i së häc cña hä rÊt kh¸c víi cÝa hä tÇm ch­¬ng trÝch có th­êng thÊy ë nhiÒu sÜ phu n­íc ta ngµy x­a. Phô lôc 2 Bøc th­ cña Yoichi Trong bøc th­ Yoichi nhê Seika viÕt thay m×nh nh»n göi vÞ “§Çu môc n­íc An Nam” voµ n­m 1605, Yoichi t¹ lçi vÒ nh÷ng dai lÇm cña mét sè thuû thñ ng­êi NhËt ë ViÖt Nam x¶y ra vµo n¨m tr­íc. Bøc th­ nµy x¸c nhË l¹i ch÷ tÝn trong quan hÖ quèc tÕ, ®ång thêi nhÊn m¹nh vai trß cña “th­¬ng nh©n” trong x· héi. Bøc th­ tuy cã h¬i dµi vµ cã néi dung toµn v¨n nh­ sau: Sè l­îng nh÷ng tµu bÌ ®i l¹i quý quèc n¨m nay cã thÓ xem lµ biÓu t­îng cho t×nh hoµ hiÕu gi÷a hai n­íc chóng ta mµ chóng t«i rÊt c¶m béi. Th¸ng s¸u n¨m ngo¸i, thuyÒn nh©n chóng t«i trë vÒ b×nh an, mang theo th­ tr¶ lêi cña ngµi cïng mét sè tÆng phÈm quý gi¸ (4 viªn ngäc Xaphia, lôa tr¾ng h¹ng tèt nhÊt 20 tr­în, qu¹t ngµ 2 c¸i, h­¬ng l¹p 1 b×nh, linh-l¨ng-h¬ng 1 b×nh). Chóng t«i kh«ng biÕt nãi g× ®Ó c¶m ¬n hËu ý cña ngµi. Trong th­ ngµi cã nãi r»ng ch÷ tÝn lµ cèt lâi cña nÒn lu©n lý trong n­íc vµ gia ®×nh. Chóng t«i còng tin r»ng ch÷ tÝn s½n cã trong tÝnh t×nh ng­êi n­íc chóng t«i cã thÓ ®éng ®Õn ®Êt trêi, xuyªn vµng ®¸, vµ rung c¶m bÊt cø vËt g×; ¶nh h­ëng cña nã kh«ng chØ giíi h¹n trong viÖc giao th­¬ng víi c¸c n­íc l©n bang. C¸ch nhau ngµn dÆm, cho dÇu phong tôc tuy bÊt ®ång, nh­ng tÝnh tèt ®ã th× ë mäi n¬i trªn thÕ giíi nµo cã kh¸c g× nhau ®©u ? Xem ®ã míi thÊy r»ng ng­êi ta chØ kh¸c nhau ë chç bªn ngoµi nh­ y phôc hay ng«n ng÷. Ngµn v¹n dÆm tuy cã xa, y phôc ng«n ng÷ tuy cã kh¸c, nh­ng cã mét ®iÒu mµ c¸c n­íc kh«ng kh¸c nhau: ®ã lµ ch÷ tÝn. N¨m ngo¸i nh÷ng ng­êi ®¹i diÖn cña chóng t«i kh«ng cã ®øc h¹nh. Trªn ®­êng ®i vÒ, hä ®· lµm ®iÒu sia tr¸i, ¨n nãi tr¸o trë, lµm l¾m lçi lÇm. Bëi vËy, hä ®· bÞ trõng ph¹t theo h×nh luËt cña n­íc chóng t«i. ThiÕt t­ëng quý quèc còng lµm nh­ vËy trong tr­êng hîp t­¬ng tù. Thuû thñ ë n­íc chóng t«i nãi chung lµ nh÷ng ng­êi ®­îc mé tËp tõ nh÷ng trÎ ngoµi ®­êng hay nh÷ng ng­êi ®i b¸n do¹, hÔ thÊy mét chót lîi nhá th× hä dÔ quªn c¸i nhôc lín. Hä ¨n nãi bõa b·i, tuú høng, nh÷ng lêi cña hä kh«ng ®¸ng tin cËy. Bëi vËy, tõ nay vÒ sau ch÷ tÝn gi÷a hai n­íc ph¶i ®­îc trao ®æi b»ng th­, vµ th­ ph¶i cã ®ãng khu«n dÊu chøng thùc. H«m nay, chóng t«i göi qua thuyÒn nh©n bøc th­ nµy nh»m tr¶ lêi bøc th­ hÌ n¨m ngo¸i vµ mong ®­îc quý qu«cs tra cøu l¹i kü l­ìng. Chóng t«i còng göi kÌm theo mét sè vËt s¶n cña n­íc chóng t«i, gäi lµ chót lÔ män tá t×nh hoµ hiÕu. Trong th­ ngµi cã nãi quý quèc lµ "n­íc cña thi, th­, lÕ, nghÜa; chø kh«ng ph¶i ®Êt héi häp chî bóa [thÞ ho¸ héi tËp chi ®Þa], viÖc héi häp chî bóa mua b¸n lµ chØ lo lµm lîi, thËt ®¸ng khinh bØ". Tuy nhiªn, nãi mét c¸ch tæng qu¸t, trong tø d©n [sÜ, n«ng, c«ng, th­¬ng] th× ai l¹i ch¶ lµ d©n; trong t¸m bé cña chÝnh phñ, bé nµo mµ chr lµ bé cña chÝnh phñ nh»m lo viÖc an d©n ? Ngaßi viÖc an d©n, kh«ng cã thi inh lÔ nghÜa. Ngoµi thi kinh lÔ nghÜa kh«ng cã c¸ch an d©n. §iÒu nµy gièng nhau ë kh¾p mäi n­íc vµ còng lµ c¨n b¶n cña ch÷ tÝn. Quý quèc lo lµ sù thÊt tÝn cña n­íc ngoµi sÏ sinh ra nhiÒu viÖc kh«ng tèt, nh­ng gi÷a hai n­íc chóng ta kh«ng cã viÖc thÊt tÝn - cho dÇu cã mét Ýt ngo¹i lÖ - vËy lµm sao ®Õn nçi ®Ó cã thÓ sinh ra chuyÖn kh«ng tèt ? DÜ nhiªn, kh«ng thÓ kh«ng c¶nh gi¸c, nh­ng nÕu cã viÖc g× th× gi÷a hai n­íc chóng ta n­íc nµo còng cã ph¸p luËt ®Ó trõng trÞ råi, h¸ ch¼ng ph¶i nh­ vËy sao ? Th¸i ®é ch©n thµnh, th¼ng th¾n vµ hîp lý cña hä Suminokura h×nh nh­ ®· tranh thñ ®­îc c¶m t×nh cña chÝnh phñ §µng Ngoa×. B»ng chøng cô thÓ lµ vµo th¸ng 6 n¨m 1609, khi ®Þnh trë vÒ l¹i NhËt, thuyÒn Suminokura gÆp ph¶i sãng to giã lín khi võa ra khái cöa biÓn, 13 ng­êi trªn thuyÒn kÓ c¶ thuyÒn tr­ëng Suminokura Gouemon (Gi¸c Th­¬ng Ngò H÷u VÖ M«n), mét ng­êi thuéc dßng hä Suminokura, ph¶i hy sinh. Nh÷ng ng­êi cã träng tr¸ch trong chÝnh quyÒn §µng Ngoµi ®· hîp søc che chë cho nh÷ng thuyÒn nh©n sèng sãt trong dinh thÊt cña m×nh: Qu¶ng phó hÇu lo 49 ng­êi, Th­ quËn c«ng lo 39 ng­êi, vµ V¨n lý hÇu lo 26 ng­êi. Nhê sù gióp ®ì tËn t×nh nµy, sau khi thuyÒn ®­îc söa sang l¹i, h¬n 100 ng­êi cßn ng­êi sèng sãt ®· trë vÒ l¹i NhËt b×nh an. Phô lôc 3 Mét ®iÓn h×nh vÒ v¨n ho¸ kinh doanh : ¤ng Konosuke Matsushita (NhËt b¶n) Konosuke Matsushita (1894 - 1989) lµ mét nhµ doanh nghiÖp lín vµ næi tiÕng cña n­íc NhËt. ¤ng lµ ng­êi s¸ng lËp ra tËp ®oµn Matsushita Electric, tËp ®µon kinh doanh hïng m¹nh nhÊt nh× NhËt b¶n. Ngµy nay, kh¾p thÕ giíi, ai còng biÕt ®Õn mÆt hµng ®iÖn tö gia dông mang nh·n hiÖu National, Panasonic... do tËp ®oµn Matsushita Electric s¶n xuÊt. Matsushita Electric lµ mét tËp ®oµn ®a quèc gia cì lín víi kho¶ng 240.000 nh©n viªn, h¬n 100 chi nh¸nh vµ nhµ m¸y h¶i ngo¹i, tæng doanh thu hµng n¨m lªn tíi trªn 56 tû USD. Doanh sè cña tËp ®oµn t­¬ng ®­¬ng 85% GDP cña Singapore hoÆc Philippine (1992), gÊp 4 lÇn tæng s¶n phÈm trong n­íc cña ViÖt nam n¨m 1992. Konosuke Matsushita lµ ai ? §ã lµ cËu bÐ 9 tuæi cña mét gia ®×nh nÒ nÕp kiÓu NhËt bÞ kh¸nh kiÖt vµo nh÷ng n¨m ®Çu cña thÕ kû 20, ph¶i rêi ghÕ nhµ tr­êng ë ®é tuæi thiÕu nhi ®Ó b­íc vµo häc nghÒ söa xe ®¹p ë thµnh phè Osaka. Må c«i cha, mÑ tõ n¨m 15, 18 tuæi, em tù lùc m­u sinh víi bÖnh phæi hiÓm nghÌo ngay tõ ®é tuæi “hoa niªn” cña cuéc ®êi. §ã lµ mét thanh niªn chØ cã trong tay 100 Yªn tiÒn trî cÊp th«i viÖc ®Ó lµm vèn tù th©n, ®· g©y dùng nªn mét c¬ ®å khæng lå cña h·ng Matsushita Electric. Cuéc ®êi cña V chÝnh lµ b¶n ®óc kÕt kinh nghiÖm thµnh c«ng vµ c¶ triÓn väng b·o tè ®èi víi mét d©n téc ®· biÕt b»ng søc m¹nh cña ý chÝ, tinh thÇn vµ tµi nghÒ, tiÕn lªn chinh phôc hÕt môc tiªu nµy ®Õn môc tiªu kh¸c trong mét thÕ gi­¬Ý cùc kú phøc t¹p mµ quy luËt thÞ tr­êng tµn khèc hÇu nh­ kh«ng biÕt th­¬ng xãt riªng ai. Sau ®ay chØ xin nªu mét vµi nÐt cô thÓ qu¸ tr×nh kinh doanh cña Konosuke Matsushita: Konosuke Matsushita b¾t ®Çu sù nghiÖp kinh doanh cña riªng m×nh vµo n¨m 23 tuæi sau 13 n¨m lµm thî, lóc ®Çu lµm ng­êi häc viÖc, sau ®ã lµm thî ®iÖn. Vî chång Matsushita më mét x­ëng nhá ë ngo¹i « Osaka vµo n¨m 1917 s¶n xuÊt tô ®iÖn vµ may m¾n ®· ®Õn víi hä. Sau nhiÒu n¨m th¸ng, c¬ së cña «ng ®· trë thµnh mét trong nh÷ng c«ng ty chñ chèt cña NhËt b¶n. Konosuke Matsushita lµm viÖc cËt lùc bÊt chÊp t×nh tr¹ng søc khoÎ yÕu kÐm cña m×nh. ¤ng ®· cã ®­îc nh÷ng nh©n viªn tèt, kh¸ch hµng tèt. ¤ng còng nªu ra mét sè bµi häc: Mét lµ, trong nghÖ thuËt gi¶i quyÕt vÊn ®Ò, ph¶i th¼ng th¾n ®èi mÆt víi nã, kh«ng ®­îc ®Ó vÊn ®Ò v­ît khái tÇm tay. Hai lµ, cÇn nhí r»ng mäi vËt ®Òu t­¬ng ®èi, “Gian lao cµng to lín, con ng­êi cµng vÜ ®¹i”, “to thuyÒn, Lín sãng”, nh÷ng c©u ch©m ng«n kiÓu Êy cña Goethe, Tolstoi chØ ra mèi quan hÖ h÷u c¬ gi÷a møc to lín cña nçi thèng khæ víi tÇm vãc nh©n c¸ch cña m«Ü mét con ng­êi. B¶n th©n Konosuke MatsushitanghiÖm ra r»ng ®au khæ sÏ gióp b¹n lín lªn. Ba lµ, nªn nghÜ nh÷ng gian lao nh­ liÒu thuèc quý gióp cho sù ph¸t triÓn cña b¹n. C¬n khñng ho¶ng chÝnh lµ c¬ héi b»ng vµng tr¾c nghiÖm kh¶ n¨ng vµ ®é v÷ng bÒn thù sù cña b¹n. Tõ mçi thÊt b¹i nªn rót ra nh÷ng bµi häc cho t­¬ng lai vµ dèc søc biÕn mçi vËn rñi thµnh vËn may... Kinh nghiÖm thµnh c«ng vµ thÊt b¹i trong kinh doanh cña Konosuke Matsushita cßn nhiÒu ®iÒu thó vÞ kh¸c. ChØ xin nªu vµi nÐt vÒ «ng nh­ vËy ®Ó ®¬n cö mét tr­êng hîp vÒ v¨n ho¸ kinh doanh cña mét chñ thÎe kinh doanh cô thÓ. §ã lµ ý chÝ v­ît mäi khã kh¨n, quyÕt t©m v­¬n lªn thµnh ng­êi giµu cã. Phô lôc 4 Sù vËn dông tinh thÇn "vâ sÜ ®¹o" vµ nhiÒu häc thuyÕt trong t­ t­ëng cña Khæng Tö vµo kinh doanh cña nhµ kinh doanh ng­êi NhËt Shibusawa (1840 -1913) Nhµ kinh doanh ng­êi NhËt Shibusawa lµ ng­êi ®· vËn dông tinh thÇn vâ sÜ ®¹o vµo kinh doanh vµ qu¶n trÞ. ¤ng lµ ng­êi ®· x©y dùng gÇn 500 xÝ nghiÖp c«ng nghiÖp cña NhËt b¶n vµ chñ tr­¬ng “lµm kinh tÕ ph¶i cã ®¹o ®øc”. §¹o ®øc kinh doanh vµ qu¶n trÞ lµ sù kÕ thõa tinh thÇn vâ sÜ ®¹o vµ lµ sù vËn dông nhiÒu häc thuyÕt trong t­ t­ëng cña Khæng Tö. Ch¼ng h¹n, trong häc thuyÕt Nh©n cña Khæng Tö, Shibusawa nhÊn m¹nh hai ®iÓm sau: - C¸i g× m×nh kh«ng muèn th× ®õng lµm cho ng­êi kh¸c (kû së bÊt dôc vËt thi ­ nh©n - Never impose upon others what you dislike yourself) - M×nh muèn ®øng v÷ng th× lµm cho ng­êi ta ®÷ng v÷ng, m×nh muèn thµnh ®¹t th× còng lµm cho c«ng viÖc cña ng­êi kh¸c thµnh ®¹t (kû dôc lËp nhi lËp nh©n, kñ dôc ®¹t nhi ®¹t nh©n - A benevolent man is one who help others establish what he himself wishs to establish, helps others achieve something he wishes to achieve) T­¬ng øng víi ®iÓm thø nhÊt, V tõng kh¼ng ®Þnh víi nh÷ng nh©n vËt trong chÝnh giíi vµ tµi giíi nh­ sau: Nh÷ng lo¹i th­¬ng tµi bÊt ®øc nh­ dèi tr¸, ®iªu ngoa, phï phiÕm - t¸ch rêi khái ®¹o ®øc, th× bÊt qu¸ chØ lµ tµi vÆt, kh«n vÆt, chø ®au ph¶i lµ tµi n¨ng kinh doanh thùc sù. NÕu cho r»ng sù giµu cã vµ lßng nh©n (phó vµ nh©n) khong thÓ ®i ®«i hoÆc cho r»ng “lîi” vµ “nghÜa” kh«ng thÓ ®i ®«i, th× hoµn toµn sai lÇm. Shibusawa nãi: “®õng lÇm t­ëng lµ th­¬ng nghiÖp vµ ®¹o ®øc kh«ng thÓ dung hoµ ®­îc víi nhau nh­ n­íc víi löa. Dï tri thøc cã ph¸t triÓn vµ tµi s¶n cã gia t¨ng, nÕu kh«ng cã ®¹o ®øc th× kh«ng thÓ ph¸t huy ®­îc hÕt søc m×nh trong thiªn h¹”. T­¬ng øng víi ®iÒu hai, ta thÊy trong c¸c s¸ch vÒ qu¶n trÞ nh©n sù vµ chiÕn l­îc kinh doanh cña NhËt, th­êng cã ®iÓm sau: Khi xem xÐt ®Ò b¹t mét gi¸m ®èc xÝ nghiÖp lªn mét cÊp cao h¬n, ng­êi ta th­êng v¨n cø vµo tiªu chuÈn: Ng­êi gi¸m ®èc ®ã ®· ®µo t¹o ®­îc bao nhiªu c¸n bé d­íi quyÒn cã n¨ng lùc. Khi nãi vÒ tinh thÇn ng­êi qu©n tö ®­îc ¸p dông trong kinh doanh, Shibusawa th­êng trÝch c©u nãi ®Çy khÝ ph¸ch cña Khæng Tö: “Giµu sang th× ai còng muèn, nh÷ng ch¼ng ®óng víi ®¹o lý mµ ®­îc giµu sang th× ta ch¼ng ë c¶nh Ê. NghÌo hÌn th× ai còng ghÐt, nh÷ng kh«ng lÊy ®¹o lý mµ tho¸t khái c¶nh nghÌo th× ta ch¼ng bá c¶nh Êy; ¨n g¹o sèng, uèng n­íc l·, gËp c¸nh tay mµ gèi ®©u, tuy thÕ còng cã c¸i vi ë trong ®ã, lµm ®iÒu bÊt nghÜa mµ giµu sang th× ta coi nh­ ®¸m m©y næi; ng­êi qu©n tö cã thÓ hµnh ®éng ®êi ®êi lµm ®¹o cho thiªn h¹, hµnh vi cã thÓ ®êi ®êi lµm khu«n phÐp cho thiªn h¹, ng­êi ë xa th× tr«ng mong, ng­êi ë gÇn kh«ng bao giê ch¸n”. Phô lôc 5 Nh·n hiÖu Casio: nh÷ng chÆng ®­êng gian nan Ngµy nay, nh·n hiÖu Casio ®· næi tiÕng thÕ giíi, sane phÈm mang nh·n Casio cã mÆt kh¾pc n¨m ch©u. Doanh thu hµng n¨m ®¹t vµi tû USD. TiÒn th©n cña c«ng ty nµy lµ mét c«ng x­ëng so 4 anh em lËp nªn: Trung Hïng, TuÊn Hïng, Hoµ Hïng, H¹nh Hïng. Hä tõng ký hîp ®ång s¶n xuÊt m¸y tÝnh ®iÖn tö cho c«ng ty TY. Bèn anh em rÊt muèn thùc hiÖn tèt hîp ®ång nµy v× nã cã ý nghÜa ®Æc biÖt cho sù tån t¹i cña m×nh. Sau thêi gian lao t©m khæ trÝ, hä ®· cho ra ®êi m¸y tÝnh ®iÖn tö kiÓu míi. Song do mét vµi trôc trÆc, nªn trong buæi biÓu diÔn gkiíi thiÖu s¶n phÈm, lo¹i m¸y nµy ®· kh«ng vËn hµnh ®­îc, khiÕn bèn anh em bÞ mÊt mÆt. MÆc dï hä ®· r¸t häng gi¶i thÝch song kh¸ch vÉn bá vÒ hÕt. C«ng ty TY thÊy vËy, b¾t ®Çu hoµi nghi vÒ b¸n anh em hä, vµ ®· huû hîp ®ång. Tr­íc t×nh c¶nh ®ã, bèn anh em rÊt buån. Sau khi kh¾c phôc mu«n vµn khã kh¨n, cuèi cïng, hä quyÕt ®Þnh thµnh lËp c«ng ty riªng, lÊy bèn ch÷ “K”cÊu thµnh tÊm hu©n ch­¬ng h×nh trßn, t­îng tr­ng cho bèn anh em hä. §ång thêi, dïng hä cña m×nh ®Æt tªn cho s¶n phÈm, ®ã chÝnh lµ nh·n hiÖu “Casio”. Ban ®Çu, c«ng ty tung ra thÞ tr­êng “lo¹i m¸y tÝnh kiÓu relay Casio 14 - A”, 14 lµ sè h¹ng, “A” lµ lo¹i m¸y míi ®­a ra b¸n. Trong lo¹i m¸y nµy cã trang bÞ 342 relay. Th¸ng 5 - 1957, t¹i Tokyo ®· lµm lÔ ra m¾t lo¹i m¸y nµy, do m¸y cã nhiÒu tÝnh n¨ng hoµn h¶o, nªn kh¸ch hµng ®ua nhau ®Æt mua. Trong h¬n 200 lo¹i m¸y tham gia triÓn l·m, lo¹i m¸y cña “Casio” ®· ®­îc gi¶i cao vÒ khoa häc kü thuËt. Tõ ®ay, c«ng ty lµm ¨n ph¸t ®¹t, nh­ diÒu gÆp giã. Song ®óng lóc c«ng ty Casio ®ang lµm ¨n thuËn l­äi th× c¸c ®èi thñ c¹nh tranh còng x«ng vµo lÜnh vùc kinh doanh m¸y tÝnh. §èi thñ chÝnh cña c«ng ty lµ c«ng ty Thanh B¶o. ThËt ho¹ v« ®¬n chÝ, khi hä ph¶i ®­¬ng ®Çu víi c«ng ty Thanh B¶o, th× Néi §iÒn D­¬ng Hµnh tuyªn bè huû hîp ®ång víi Casio tr¶ toµn bé hµng tån cho Casio. Tr­íc thùc tr¹ng nghiÖt ng· nµy, c«ng ty ®· ¸p dông biÖn ph¸p sau: V­ît lªn sãng lín tiÕp tôc ph¸t triÓn. Tr­íc tiªn c«ng ty ®ét ph¸ më h­íng ®i s¶n xuÊt lo¹i hµng míi. Th¸ng 3 - 1965 hä chÕ t¹o thµnh c«ng lo¹i m¸y kiÓu relay siªu nhá: “Casio 81”, cïng n¨m l¹i cho ra m¾t lo¹i m¸y “Casio tinh thÓ 001”. Hai lo¹i m¸y tÝnh nµy nhµnh chãng ®­îc kh¸ch hµng ­a chuéng, khiÕn c«ng ty Casio c¶i tö hoµn sinh. Phô lôc 6 B­íc thµnh danh cña c«ng ty xe h¬i NhËt Toyota “T¹i ®©u cã ®­êng lµ ë ®ã cã xe Toyota”, ngµy nay, hµng n¨m c«ng ty cho xuÊt x­ëng trªn 4 triÖu chiÕc chiÕm mét phÇn m­êi l­îng xe h¬i toµn thÕ giíi. Nhµ m¸y s¶n xuÊt xe h¬i Toyota ®­îc x©y dùng vµo n¨m 1937, sau h¬n m­êi n¨m ®Çu, do hµng lo¹t vÊn ®Ò n¶y sinh trong néi bé xe h¬i Toyota, gÇn nh­ ch¼ng ai biÕt ®Õn, nªn c«ng ty chØ ho¹t ®éng cÇm chõng. Sau ®ã, do ngµnh qu©n nhu cña chiÕn tranh TriÒu Tiªn ®Æt hµng, c«ng ty míi ph¸t triÓn m¹nh, lµm ¨n ngµy cµng ph¸t ®¹t. N¨m 1959, vèn lµ mét thÞ trÊn v« danh, n¬i x©y dùng nhµ m¸y s¶n xuÊt xe Toyota, nay ®· trë thµnh thµnh phè Toyota. §­îc mÖnh danh lµ “thµnh phè xe h¬i”, víi h¬n 28 v¹n nh©n khÈu, gÇn nh­ toµn lµ nh©n viªn vµ gia thuéc cña c«ng ty Toyota. Xe cña c«ng ty Toyota gåm vµi chôc lo¹i cì t¶i träng nhÑ. Ngoµi 10 x­ëng trùc thuéc c«ng ty, cßn cã h¬n 1240 x­ëng hîp t¸c, cung cÊp 80% linh kiÖn rêi. Ngµy nay, møc tiªu thô cña c«ng ty ®¹t gÇn 30 tû ®« la, l·i sau thuÕ ®¹t 1 tû ®« la. Bªn trong nhµ m¸y Toyota, cã mét cung thÓ thao søc chøa 2 v¹n kh¸n gi¶, t¹i huyÖn TÜnh C­¬ng cã mét së nghiªn cøu xe h¬i réng chõng 206 v¹n mÐt vu«ng. Nhµ m¸y cßn xuÊt b¶n c¸c tê: “Toyota t©n v¨n”, “X· héi th«ng tÊn”, ... Ngoµi ra c«ng ty cßn së h÷u mét bÕn c¶ng xe h¬i lín nhÊt thÕ giøoi, hµng n¨m cã thÓ bèc xÕp lªn tµu h¬n 1 triÖu chiÕc. §ñ thÊy tr×nh ®é qu¶n lý cña c«ng ty cao ®Õn ®©u. Xe h¬i Toyota ®· næi tiÕng thÕ giíi b»ng ph­¬ng thøc b¸n hµng ®Æc biÖt, tr­íc tiªn cho x©y dùng m¹ng l­íi c¸c ®¹i lý ë trong vµ ngoµi n­íc, më c¸c ®iÓm liªn hÖ réng r·i kh¾p c¸c thÞ tr­êng. Nh­ng tõ sau cuéc khñng ho¶ng x¨ng dÇu næ ra, xe h¬i b­íc vµo thêi ®¹i gi¸ thµnh thÊp. C«ng ty ®· cã sù ®iÒu chØnh kÞp thêi, thay c¸ch lµm s¶n xuÊt vµ tiªu thô ph©n t¸n tr­íc ®©y thµnh kiÓu kÕt hîp c«ng tiªu, nªn ®· ph¸t huy hÕt søc m¹nh tiÒn vèn vµ nh©n tµi. §ång thêi cßn chuyÓn h­íng môc tiªu ra n­íc ngoµi. C«ng Toyota sau khi chuyÓn sang ph­¬ng thøc kÕt hîp c«ng tiªu, ®· gÆt h¸i thµnh c«ng. §Õn 1983, lîi nhuËn sau thuÕ ®· ®¹t h¬n 800 triÖu ®« la. Do cã sù chuyÓn ®æi ph­¬ng h­íng kinh doanh hîp lý, nªn gi¸ thµnh xe h¬i Toyota xuèng thÊp, ®· t¨ng ®­îc søc c¹nh tranh, l­îng xe xuÊt ngo¹i n¨m 1983 ®· t¨ng ®Õn con sè 163,6 v¹n chiÕc, chiÕm 51,4% tæng s¶n l­îng. Gi¶i quyÕt ®­îc vÊn ®Ò thÞ tr­êng trong n­íc b·o hoµ. §Ó thùc hiÖn “Ph­¬ng thøc kh¸n b¶n” (gi¶m gi¸ thµnh), c«ng ty ®· chØ ®¹o vµ tuyªn truyÒn ®Ó c¸c x­ëng hîp t¸c hiÓu râ, muèn tån tÞa vµ ph¸t triÓn ph¶i nghÜ c¸ch gi¶m gi¸ thµnh. Tõ ®ã, ®i s©u c¶i tiÕn kü thuËt, c¶i tiÕn qu¶n lý ®Ó ®¹t môc ®Ých ®Ò ra. Trong viÖc xuÊt xe ra n­íc ngoµi, ®Ó lo¹i trõ nh÷ng trë ng¹i trong quan hÖ mËu dÞch víi Mü vµ c¸c n­íc Ch©u ¢u, c«ng ty ®· quyÕt ®Þnh më c¸c x­ëng s¶n xuÊt t¹i c¸c thÞ tr­êng chÝnh nh­ Mü. Hä ®· tËn dông, cØa t¹o x­ëng s¶n xuÊt xe GM ë Mü ®ang nghØ viÖc, liªn doanh s¶n xuÊt lo¹i xe cì nhá. Tõ th¸ng 4 n¨m 1985, liªn doanh nµy ®· ®i vµo s¶n xuÊt, ®¹t kÕt qu¶ mong muèn. Víi nh÷ng thµnh qu¶ trªn, c«ng ty xe h¬i Toyota xøng ®¸ng ®­îc mÖnh danh lµ “«ng vua trong lÜnh vùc qu¶n lý xÝ nghiÖp”. Phô lôc 7 C«ng ty NhËt "Nikang" ®i lªn tõ ch÷ tÝn C«ng ty Nikang thµnh lËp n¨m 1910, tõ chç ban ®Çu c¸c lo¹i ®å pha lª quang häc, kÝnh viÔn väng, ®Õn nay ®· s¶n xuÊt nhiÒu mÆt hµng kh¸c, nh·n hiÖu ®­îc toµn cÇu biÕt ®Õn. Qu¸ tr×nh ®i lªn cña c«ng ty lu«n g¾n liÒn víi nguyªn t¾c: chiÕm lßng tin n¬i kh¸ch hµng, tho¶ m·n mäi nhu cÇu cña kh¸ch hµng. Ph­¬ng ch©m ®Ó xÝ nghiÖp t¹o dùng ®­îc niÒm tin lµ: th­êng xuyªn t×m hiÕu kh¸ch hµng, coi viÖc tho¶ m·n nhu cÇu cua kh¸ch hµng lµ mét niÒm vui, tù gi¸c nhË thøc via trß cña m×nh trong xÝ nghiÖp, ®em hÕt nhiÖt t×nh phôc vô, tin t­ëng lÉn nhau, cã tr¸ch nhiÖm trong c«ng viÖc, tõ ®ã ®­a ra c¸c kiÕn nghÞ lîp lý lµm t¨ng n¨ng suÊt, vµ chÊt l­îng s¶n phÈm. Ph¸t huy c¸ tÝnh s¸ng t¹o trong c«ng viÖc ®Ó ®¹t niÒm vui trong c«ng viÖc. Mçi lÇn c«ng ty gÆp ¸p lùc tõ bªn ngoµi, ®Òu t×m c¸ch kÝch thÝch søc sèng néi bé ®Ó v­ît qua. Tãm l¹i c«ng ty ®· vËn dông c¸c ®èi s¸ch sau: Thóc ®Èy phong trµo hîp lý ho¸. Tõ n¨m 1980, c«ng ty cho thµnh lËp tæ c«ng tr×nh hîp lý ho¸ s¶n xuÊt. Tõ c¸c kh©u s¶n xuÊt ®Õn qu¶n lý, ®Òu tiÕn hµnh viÖc gi¶m nh©n lùc, tµi lùc, vËt lùc. Tr­íc ®ay, bé m«n s¶n xuÊt vµ bé m«n thiÕt kÕ ®Òu t¸ch rêi nhau, bé m«n s¶n xuÊt tiÕn hµnh s¶n xuÊt theo ph­¬ng ¸n mµ bé m«n thiÕt kÕ nªu ra. Nay c¶ hai bé m«n ®Òu cïng nghiªn cøu vµ phèi hîp lµm gi¶m tiªu hao, gi¶m gi¸ thµnh, n©ng cao hiÖu qu¶ kinh tÕ. Sau khi triÓn khai phong trµo hîp lý ho¸ s¶n xuÊt, c¸c nh©n viªn trong c«ng ty do cã sù khÝch lÖ cña chÕ ®é th­ëng, nªn ®· ®­a ra nhiÒu kiÕn nghÞ hîp lý, mçi n¨m cã ®Õn hµng ngh×n kiÕn nghÞ. Nh÷ng kiÕn nghÞ nµy cã t¸c dông lín trong viÖc gi¶m gi¸ thµnh, gi¶m tiªu hao, n©ng cao hiÖu qu¶ s¶n xuÊt. N©ng cao gi¸ trÞ cña s¶n phÈm. §Ó kh¾c phôc ¶nh h­ëng cña viÖc t¨ng gi¸ ®ång Yªn, n©ng cao søc c¹nh tranh cña s¶n phÈm, c«ng ty ®· t×m mäi c¸ch n©ng cao chÊt l­îng vµ mÉu m· s¶n phÈm. Ch¼ng h¹n tõ n¨m 1987, hä ®· kÞp thêi tung ra lo¹i m¸y ¶nh cao cÊp tù ®éng hoµn toµn F501, n¨m 1989 l¹i tung ra s¶n phÈm míi lµ F801, do ®ã ®· n©ng ®­îc søc c¹nh tranh. Ph¸t huy hÕt gi¸ trÞ con ng­êi. D­íi c¸c lo¹i søc Ðp tõ bªn ngoµi, c«ng ty rÊt chó träng ph¸t huy søc m¹nh cña c¸c nh©n viªn kü thuËt vµ nh©n viªn thiÕt kÕ, lËp riªng bé m«n nghiªn cøu kü thuËt, bé m«n khai th¸c s¶n phÈm, vµ c«ng ty phÇn mÒm, cung cÊp cho hä m«i tr­êng lµm viÖc tèt vµ chÕ ®é th­ëng thÝch ®¸ng, khiÕn thµnh qu¶ ngµy mét t¨ng cao. Phô lôc 8 "Hßm kiÕn nghÞ" cña c«ng ty xe h¬i NhËt "Mazda" Mazda lµ c«ng ty xe h¬i lín thø ba ë NhËt, mét trong m­êi c«ng ty xe h¬i hµng ®Çu cña htÕ giíi, hµng n¨m xuÊt s­ëng chõng 10 triÖu xe c¸c loÞa. Sù thµnh c«ng cua rc«ng ty, ngoµi viÖc cho ra c¸c lo¹i xe mÉu m· t©n ký, chÊt l­îng th­îng hang, gi¸ rÎ, cßn do c¸ch qu¶n lý ®éc ®¸o cña c«ng ty. NhiÒu n¨m qua, c«ng ty lu«n lu«n theo mét triÕt lý kinh doanh: t«n träng tÝnh s¸ng t¹o vµ tinh thÇn d¸m nghÜ d¸m lµm cña mäi thµnh viªn trong c«ng ty. Th«ng qua c¸c ho¹t ®éng kiÕn nghÞ lîp lý ho¸, kh«ng ngõng n©ng cao søc c¹nh tranh cña s¶n phÈm. Tõ th¸ng 5 - 1954 ®Õn nay, c«ng ty ®· triÓn khai ho¹t ®éng kiÕn nghÞ hîp lý ho¸, ®Õn nay c¸n bé nh©n viªn c«ng ty ®· ®­a ra 2 v¹n kiÕn nghÞ, b×nh qu©n mçi n¨m trªn 6 v¹n, b×nh qu©n mçi ng­êi mét n¨m ®­a ra chõng 30 kiÕn ngÞ. Néi dung c¸c kiÕn nghÞ kh¸ réng, ®Ò cËp ®Õn mäi vÊn ®Ò, tõ chiÕn l­îc c«ng ty ®Õn viÖc c¶i tiÕn c¸c c«ng ®o¹n, ph­¬ng thøc b¸n hµng... C«ng ty sÏ sµng läc toµn bé c¸c kiÕn nghÞ ®ã, tiÕp thu c¸c c¸i hay, bæ sung chç cßn sai sãt. Tõ c¸c bé qu¶n lý ®Õn c¸c nh©n viªn kü thuËt, nh©n viªn b¸n hµng ®Òu cã thÓ rót ra ®­îc bµi häc tõ c¸c kiÕn nghÞ nµy. Tõ khi c«ng ty ¸p dông ph­¬ng ph¸p qu¶n lý nµy, ®· ph¸t huy hÕt tÝnh s¸ng t¹o cña nh©n viªn, tr¸nh ®­îc nhiÒu sai sãt, t¨ng hiÖu qu¶ kinh tÕ râ rÖt. Khi tæng kÕt ho¹t ®éng nµy, c«ng ty quy n¹p thµnh 3 vÊn ®Ò: 1- Cã thÓ t«n träng vµ båi d­ìng tinh thÇn s¸ng to¹ cña nh©n viªn, t¹o ®iÒu kiÖn cho c¸c c¸ nh©n ph¸t triÓn vµ ®¹t thµnh qu¶ cao, khiÕn ai còng muèn phôc vô c«ng ty hÕt long. 2- Båi d­ìng nh©n viªn lßng yªu nghÒ, yªu xÝ nghiÖp nh­ nhµ, tõ ®ã hÕt lßng phôc vô, ®ång t©m céng khæ cïng xÝ nghiÖp. 3- Cã thÓ ®¹t môc ®Ých gi¶m chi phÝ s¶n xuÊt, gi¶m gi¸ tµnh. §Ó cho ho¹t ®éng nµy ®­îc liªn tôc, c«ng ty ®· cã nhiÒu biÖn ph¸p. Mét lµ cã ®­êng ®iÖn tho¹i riªng, thùc tiÕp ®èi tho¹i hoÆc qua “hßm kiÕn gnhÞ”. Hai lµ sau khi nhËn kiÕn nghÞ sÏ chuyÓn ngay ®Õn c¸c phßng chuyªn m«n ®Ó nghiªn cøu, hÑn kú gi¶i quyÕt. Ba lµ khi kiÕn nghÞ ®­îc tiÕp nhËn, nÕu cã gi¸ trÞ sÏ ®­îc th­ëng tiÒn t­¬ng øng. NÕu kiÕn nghÞ kh«ng ®­îc nhËn ngay, hoÆc kh«ng ®­îc tiÕp nhËn, c¬ quan h÷u quan ph¶i cã sù gi¶i thÝch, vµ tÆng hä mét chót quµ khÝch lÖ. Bèn lµ, víi c¸c lo¹i kiÕn nghÞ, dï ®­îc nhËn hay kh«ng ®Òu ph¶i ph©n lo¹i vµo sæ, l­u tr÷ trong m¸y vi tÝnh, ®Ó lµm c¨n cø ®¸nh gi¸ n©ng bËc c«ng chøc sau nµy. ChÝnh nhê ph­¬ng thøc qu¶n lý kiÓu “hßm kiÕn nghÞ” trªn lµ c«ng ty xe Mazda trë nªn næi tiÕng kh¾p thÕ giíi. ._.