Vai trò của quan hệ sản xuất trong đời sống xã hội ,sự phù hợp giữa lực lượng sản xuất và quan hệ sản xuất trong nền sản xuất kinh tế nhiều thành phần ở Việt Nam hiện nay

a- §Æt vÊn ®Ò Sù nghiÖp c«ng nghiÖp hãa x· héi chñ nghÜa ë n­íc ta ®­îc b¾t ®Çu tõ cuèi n¨m 1960. §¹i héi ®¹i biÓu toµn quèc lÇn thø III( 9- 1960) cña §¶ng lao ®éng ViÖt Nam ®· quyÕt nghÞ “ NhiÖm vô trung t©m cña thêi kú qu¸ ®é ë miÒn B¾c n­íc ta lµ c«ng nghiÖp hãa x· héi chñ nghÜa, mµ mÊu chèt lµ ­u tiªn ph¸t triÓn c«ng nghiÖp nÆng”. Sù nghiÖp ®ã ®Õn nay vÉn cßn tiÕp tôc. C«ng nghiÖp hãa x· héi chñ nghÜa ë n­íc ta tiÕn hµnh trong hoµn c¶nh vµ ®iÒu kiÖn: - Trong suèt thêi gian tiÕn hµnh c«ng nghiÖp hãa, t×nh h×nh trong n­íc vµ quèc tÕ lu«n diÔn biÕn rÊt s«i ®éng, phøc t¹p vµ kh«ng thuËn chiÒu. B¾t ®Çu c«ng nghiÖp hãa ®­îc bèn n¨m th× ®Õ quèc Mü më réng chiÕn tranh ph¸ ho¹i miÒn B¾c. §Êt n­íc ph¶i thùc hiÖn ®ång thêi hai nhiÖm vô chiÕn l­îc: MiÒn B¾c võa chiÕn ®Êu chèng chiÕn tranh ph¸ ho¹i, võa x©y dùng; miÒn Nam thùc hiÖn c¸ch m¹ng gi¶i phãng d©n téc. §Êt n­íc thèng nhÊt, c¶ n­íc ®i lªn chñ nghÜa x· héi ®­îc vµi n¨m th× kÎ thï g©y ra chiÕn tranh biªn giíi. ChiÕn tranh biªn giíi kÕt thóc l¹i kÐo theo cÊm vËn cña Mü. - NÕu nh÷ng n¨m 60, hÖ thèng x· héi chñ nghÜa lín m¹nh, ph¸t triÓn nhanh kh«ng thua kÐm nhiÒu so víi c¸c n­íc t­ b¶n chñ nghÜa ph¸t triÓn, cã uy tÝn trªn thÕ giíi ®· t¹o ra hoµn c¶nh quèc tÕ thuËn lîi cho c«ng nghiÖp hãa ë n­íc ta, th× sang nh÷ng n¨m 70, 80 hoµn c¶nh quèc tÕ l¹i g©y bÊt lîi cho qu¸ tr×nh c«ng nghiÖp hãa ë n­íc ta. Sau cuéc khñng ho¶ng dÇu löa cña thÕ giíi( 1973) c¸c n­íc x· héi chñ nghÜa do chuyÓn dÞch c¬ cÊu vµ ®æi míi c«ng nghÖ chËm h¬n so víi c¸c n­íc t­ b¶n chñ nghÜa, hiÖu qu¶ thÊp, uy tÝn trªn thÞ tr­êng quèc tÕ gi¶m, céng c¸c sai lÇm kh¸c ®· dÉn ®Õn sù sôp ®æ cña Liªn X« vµ c¸c n­íc §«ng ¢u, lµm mÊt ®i thÞ tr­êng lín vµ sù gióp ®ì kh«ng nhá tõ c¸c n­íc nµy( ­íc tÝnh 1 n¨m 1 tû ®« la, chiÕm 7% GDP ). C«ng nghiÖp hãa ë n­íc ta xuÊt ph¸t tõ ®iÓm rÊt thÊp vÒ ph¸t triÓn kinh tÕ- x· héi, vÒ ph¸t triÓn lùc l­îng s¶n xuÊt vµ tõ tr¹ng th¸i kh«ng phï hîp gi÷a quan hÖ s¶n xuÊt víi tr×nh ®é vµ tÝnh chÊt ph¸t triÓn cña lùc l­îng s¶n xuÊt. N¨m 1960 c«ng nghiÖp chiÕm 18,2% thu nhËp quèc d©n s¶n xuÊt, 7% lao ®éng x· héi trong c¸c ngµnh kinh tÕ quèc d©n; n«ng nghiÖp chiÕm tû lÖ t­¬ng øng lµ 42,35 vµ 83%; s¶n l­îng l­¬ng thùc b×nh qu©n ®Çu ng­êi d­íi 300 kg; GDP b×nh qu©n ®Çu ng­êi kho¶ng d­íi 100 ®« la. Trong khi ph©n c«ng lao ®éng x· héi ch­a ph¸t triÓn vµ lùc l­îng s¶n xuÊt ë tr×nh ®é thÊp th× quan hÖ s¶n xuÊt ®· ®­îc ®Èy lªn tr×nh ®é tËp thÓ hãa vµ quèc doanh hãa lµ chñ yÕu. §Õn n¨m 1960: 85,8% tæng sè hé n«ng d©n vµo hîp t¸c x·; 100% hé t­ s¶n ®­îc c¶i t¹o trong tæng sè t­ s¶n c«ng th­¬ng nghiÖp thuéc diÖn c¶i t¹o, gÇn 80% thî thñ c«ng c¸ thÓ vµo hîp t¸c x· tiÓu thñ c«ng nghiÖp §øng tr­íc thùc tr¹ng nµy §¶ng ta ®· quyÕt ®Þnh xãa bá c¬ chÕ hµnh chÝnh, quan liªu, bao cÊp, vµ x©y dùng mét quan hÖ s¶n xuÊt phï hîp víi tÝnh chÊt vµ tr×nh ®é cña l­îc l­îng s¶n xuÊt ë n­íc ta hiÖn nay ®Ó thóc ®Èy qu¸ tr×nh c«ng nghiÖp hãa, hiÖn ®¹i hãa , nhanh chãng ®i lªn chñ nghÜa céng s¶n. ChÝnh v× nh÷ng lý do trªn mµ em quyÕt ®Þnh chän ®Ò tµi: “Vai trò của QHSX trong đời sống xã hội ,sự phù hợp giữa LLSX và QHSX trong nền sản xuất kinh tế nhiều thành phần ở Việt Nam hiện nay”. Em nghÜ r»ng viÖc nghiªn cøu ®Ò tµi nµy sÏ gióp em vµ c¸c b¹n t×m hiÓu vÒ vÊn ®Ò ®æi míi lùc l­îng s¶n xuÊt vµ quan hÖ s¶n xuÊt trong qu¸ tr×nh c«ng nghiÖp hãa, hiÖn ®¹i hãa ë ViÖt Nam liÖu cã ph¶i lµ tÊt yÕu vµ liÖu nã cã tu©n theo mét quy luËt nµo cña tù nhiªn hay kh«ng?. Em xin ch©n thµnh c¶m ¬n cô gi¸o Lê Thị Hồng, ng­êi ®· h­íng dÉn vµ gióp ®ì em trong suèt qu¸ tr×nh häc tËp còng nh­ trong viÖc hoµn thµnh bµi tiÓu luËn ®Çu tay nµy. B-NỘI DUNG CHƯƠNG I : CƠ SỞ LÝ LUẬN I. Lùc l­îng s¶n xuÊt vµ quan hÖ s¶n xuÊt Ph­¬ng thøc s¶n xuÊt lµ c¸ch thøc mµ con ng­êi tiÕn hµnh s¶n xuÊt trong mét giai ®o¹n lÞch sö nhÊt ®Þnh. C¸ch thøc nµy mét mÆt biÓu hiÖn trong viÖc sö dông c«ng cô lao ®éng nhÊt ®Þnh (s¶n xuÊt b»ng c¸i g×). MÆt kh¸c biÓu hiÖn trong viÖc tæ chøc ho¹t ®éng s¶n xuÊt víi nh÷ng quan hÖ s¶n xuÊt nhÊt ®Þnh. Ph­¬ng thøc s¶n xuÊt do hai mÆt kÕt hîp thµnh lµ lùc l­îng s¶n xuÊt vµ quan hÖ s¶n xuÊt. Trong ®ã lùc l­îng s¶n xuÊt lµ néi dung cßn quan hÖ s¶n xuÊt lµ h×nh thøc cña ph­¬ng thøc s¶n xuÊt 1.1. Lùc l­îng s¶n xuÊt Lùc l­îng s¶n xuÊt lµ mèi quan hÖ gi÷a con ng­êi víi tù nhiªn, lµ kÕt qu¶ cña n¨ng lùc thùc tiÔn cña con ng­êi lùc l­îng s¶n xuÊt lµ kÕt qu¶ c¸i ®· ®¹t ®­îc bëi con ng­êi lµ s¶n phÈm cña ho¹t ®éng ®· qua cña con ng­êi, chø kh«ng ph¶i lµ nh÷ng c¸i mµ tù nhiªn cho s½n. Lùc l­îng s¶n xuÊt ®­îc gom gãp, chuyÓn giao tõ thÕ hÖ nµy sang thÕ hÖ kh¸c. Mçi thÕ hÖ dùa trªn nh÷ng lùc l­îng s¶n xuÊt ®· cã ®Ó t¹o ra lùc l­îng s¶n xuÊt míi. Trong mçi giai ®o¹n ph¸t triÓn kh¸c nhau tr×nh ®é cña lùc l­îng s¶n xuÊt biÓu hiÖn râ nhÊt ë c«ng cô lao ®éng. §Õn l­ît nã, tr×nh ®é cña c«ng cô biÓu hiÖn ë ph©n c«ng lao ®éng ë n¨ng suÊt lao ®éng. N¨ng suÊt lao ®éng lµ th­íc ®o tr×nh ®é cña lùc l­îng s¶n xuÊt Lùc l­îng cã c¸c yÕu tè hîp thµnh Ng­êi lao ®éng lµ yÕu tè ®Çu tiªn chñ yÕu cña mäi qu¸ tr×nh s¶n xuÊt bao gåm c¸c nh©n tè, nhu cÇu sinh sèng tù nhiªn cña con ng­êi. Nhu cÇu thóc ®Èy ho¹t ®éng, søc lao ®éng cña ng­êi lao ®éng lµ nh÷ng søc thÇn kinh, søc c¬ b¾p mµ con ng­êi vËn dông ®Ó sö dông, ®iÒu khiÓn c«ng cô lao ®éng kinh nghiÖm vµ kü n¨ng lao ®éng; lµ sù hiÓu biÕt vÒ ®èi t­îng tÝnh n¨ng t¸c dông cña c«ng cô lao ®éng , m«i tr­êng, sù thµnh th¹o Ýt hay nhiÒu trong viÖc sö dông c«ng cô kh¶ n¨ng c¶i tiÕn c«ng cô. Toµn bé nh÷ng nh©n tè Êy kÕt hîp trong ng­êi lao ®éng lµm thµnh yÕu tè ng­êi lao ®éng. T­ liÖu s¶n xuÊt bao gåm: T­ liÖu lao ®éng vµ ®èi t­îng lao ®éng. T­ liÖu lao ®éng vµ nh÷ng ph­¬ng tiÖn, vËt liÖu kh¸c dïng ®Ó t¨ng c­êng, hç trî cho t¸c ®éng c«ng cô lao ®éng lªn ®èi t­îng. T­ liÖu lao ®éng lµ vËt hay hÖ thèng nh÷ng vËt ®­îc con ng­êi ®Æt gi÷a m×nh víi ®èi t­îng lao ®éng ®Ó truyÒn nh÷ng t¸c ®éng cña con ng­êi lªn ®èi t­îng nh»m biÕn ®æi chóng thµnh nh÷ng s¶n phÈm tháa m·n nhu cÇu cña con ng­êi. Do ®ã, t­ liÖu lao ®éng ®­îc coi lµ c¸nh tay thø 2 cña con ng­êi. Nã kÐo dµi vµ t¨ng c­êng søc m¹nh thÕ giíi quan con ng­êi… T­ liÖu lao ®éng do con ng­êi s¸ng t¹o ra, trong ®ã c«ng cô s¶n xuÊt ®ãng vai trß ®Æc biÖt quan träng trong viÖc biÕn ®æi tù nhiªn. §èi t­îng lao ®éng lµ toµn bé nh÷ng kh¸ch thÓ tù nhiªn hoÆc nh÷ng vËt liÖu tù nhiªn ®· ®­îc con ng­êi lµm biÕn ®æi nh­ng ch­a thµnh s¶n phÈm. Nh÷ng kh¸ch thÓ vµ vËt liÖu nµy cã thÓ biÕn thµnh s¶n phÈm ®¸p øng nhu cÇu con ng­êi vµ sù t¸c ®éng cña con ng­êi. §èi t­îng lao ®éng mang l¹i cho con ng­êi t­ liÖu sinh ho¹t. C. M¸c viÕt: "Nh÷ng thêi ®¹i kinh tÕ kh¸c nhau kh«ng ph¶i ë chç chóng s¶n xuÊt ra c¸i g× mµ lµ ë chç chóng s¶n xuÊt b»ng c¸ch nµo, víi nh÷ng t­ liÖu lao ®éng nµo" Ngµy nay khoa häc ngµy cµng trë thµnh lùc l­îng s¶n xuÊt trùc tiÕp, tøc lµ trë thµnh yÕu tè trùc tiÕp cña lùc l­îng s¶n xuÊt. Kh¸c víi tr­íc ®©y viÖc øng dông vµ s¸ng t¹o nh÷ng thµnh tùu khoa häc kü thuËt ë c¸ch xa s¶n xuÊt Nh÷ng yÕu tè nãi trªn cña lùc l­îng s¶n xuÊt liªn hÖ chÆt chÏ víi nhau vµ chØ cã ë trong sù kÕt hîp ®ã chóng míi lµ lùc l­îng s¶n xuÊt. Cßn trong sù t¸ch rêi chóng chØ lµ lùc l­îng s¶n xuÊt ë d¹ng tiÒm n¨ng. Trong nh÷ng yÕu tè cña lùc l­îng s¶n xuÊt, th× con ng­êi lao ®éng gi÷ vai trß quyÕt ®Þnh. V× con ng­êi kh«ng nh÷ng t¹o ra lùc l­îng s¶n xuÊt mµ cßn sö dông nã lùc l­îng s¶n xuÊt chØ lµ sù biÓu hiÖn nh÷ng n¨ng lùc cña b¶n th©n con ng­êi 1.2. Quan hÖ s¶n xuÊt ®­îc hiÓu ra sao: Quan hÖ s¶n xuÊt lµ mèi quan hÖ gi÷a con ng­êi víi con ng­êi trong qu¸ tr×nh s¶n xuÊt ra cña c¶i vËt chÊt cña x· héi, trong qu¸ tr×nh s¶n xuÊt con ng­êi ph¶i cã nh÷ng quan hÖ, con ng­êi kh«ng thÓ t¸ch khái céng ®ång. Nh­ vËy viÖc ph¶i thiÕt lËp c¸c mèi quan hÖ trong s¶n xuÊt tù nã ®· lµ vÊn ®Ò cã tÝnh qui luËt råi. Nh×n tæng thÓ quan hÖ s¶n xuÊt gåm ba mÆt. - ChÕ ®é së h÷u vÒ t­ liÖu s¶n xuÊt tøc lµ quan hÖ gi÷a ng­êi ®èi víi t­ liÖu s¶n xuÊt, nãi c¸ch kh¸c t­ liÖu s¶n xuÊt thuéc vÒ ai. - ChÕ ®é tæ chøc vµ qu¶n lý s¶n xuÊt, kinh doanh, tøc lµ quan hÖ gi÷a ng­êi víi ng­êi trong s¶n xuÊt vµ trao ®æi cña c¶i vËt chÊt nh­ ph©n c«ng chuyªn m«n ho¸ vµ hîp t¸c ho¸ lao ®éng quan hÖ gi÷a ng­êi qu¶n lý víi c«ng nh©n. - ChÕ ®é ph©n phèi s¶n xuÊt, s¶n phÈm tøc lµ quan hÖ chÆt chÏ víi nhau vµ cïng mét môc tiªu chung lµ sö dông hîp lý vµ cã hiÖu qu¶ t­ liÖu s¶n xuÊt ®Ó lµm cho chóng kh«ng ngõng ®­îc t¨ng tr­ëng, thóc ®Èy t¸i s¶n xuÊt më réng, n©ng cao phóc lîi ng­êi lao ®éng. §ãng gãp ngµy cµng nhiÒu cho nhµ n­íc x· héi chñ nghÜa. Trong c¶i t¹o vµ cñng cè quan hÖ s¶n xuÊt vÊn ®Ò quan träng mµ ®¹i héi VI nhÊn m¹nh lµ ph¶i tiÕn hµnh c¶ ba mÆt ®ång bé: chÕ ®é së h÷u, chÕ ®é qu¶n lý vµ chÕ ®é ph©n phèi kh«ng nªn coi träng mét mÆt nµo c¶ vÒ mÆt lý luËn, kh«ng nghi ngê g× r»ng: chÕ ®é së h÷u lµ nÒn t¶ng quan hÖ s¶n xuÊt . Nã lµ ®Æc tr­ng ®Ó ph©n biÖt ch¼ng nh÷ng c¸c quan hÖ s¶n xuÊt kh¸c nhau mµ cßn c¸c thêi ®¹i kinh tÕ kh¸c nhau trong lÞch sö nh­ møc ®· nãi. - Thùc tÕ lÞch sö cho thÊy râ bÊt cø mét cuéc c¸ch m¹ng x· héi nµo ®Òu mang mét môc ®Ých kinh tÕ lµ nh»m b¶o ®¶m cho lùc l­îng s¶n xuÊt cã ®iÒu kiÖn tiÕp tôc ph¸t triÓn thuËn lîi vµ ®êi sèng vËt chÊt cña con ng­êi còng ®­îc c¶i thiÖn. §ã lµ tÝnh lÞch sö tù nhiªn cña c¸c qu¸ tr×nh chuyÓn biÕn gi÷a c¸c h×nh th¸i kinh tÕ - x· héi trong qu¸ khø vµ còng lµ tÝnh lÞch sö tù nhiªn cña thêi kú qu¸ ®é tõ h×nh th¸i kinh tÕ - x· héi t­ b¶n chñ nghÜa sang h×nh th¸i kinh tÕ - x· héi céng s¶n chñ nghÜa. - Vµ xÐt riªng trong ph¹m vi mét quan hÖ s¶n xuÊt nhÊt ®Þnh th× tÝnh chÊt cña së h÷u còng quyÕt ®Þnh tÝnh chÊt cña qu¶n lý vµ ph©n phèi. MÆt kh¸c trong mçi h×nh th¸i kinh tÕ - x· héi nhÊt ®Þnh quan hÖ s¶n xuÊt thèng trÞ bao giê còng gi÷ vai trß chi phèi c¸c quan hÖ s¶n xuÊt kh¸c Ýt nhiÒu c¶i biÕn chóng ®Ó ch¼ng nh÷ng chóng khong ®èi lËp mµ cßn phôc vô ®¾c lùc cho sù tån t¹i vµ ph¸t triÓn cña chÕ ®é kinh tÕ - x· héi míi. Chñ nghÜa M¸c - Lªnin ch­a bao giê coi h×nh th¸i kinh tÕ - x· héi nµo ®· tån t¹i kÓ tõ tr­íc ®Õn nay lµ chuÈn nhÊt. Trong mçi h×nh th¸i kinh tÕ - x· héi cïng víi mét quan hÖ s¶n xuÊt thèng trÞ, ®iÓn h×nh cßn tån t¹i nh÷ng quan hÖ s¶n xuÊt phô thuéc, lçi thêi nh­ lµ tµn d­ cña x· héi cò. Ngay ë c¶ c¸c n­íc t­ b¶n chñ nghÜa ph¸t triÓn nhÊt còng kh«ng chØ cã mét quan hÖ s¶n xuÊt t­ b¶n chñ nghÜa thuÇn nhÊt. TÊt c¶ c¸c t×nh h×nh trªn ®Òu b¾t nguån tõ ph¸t triÓn kh«ng ®Òu vÒ lùc l­îng s¶n xuÊt kh«ng nh÷ng gi÷a c¸c n­íc kh¸c nhau mµ cßn gi÷a c¸c vïng vµ c¸c ngµnh kh¸c nhau cña mét n­íc. ViÖc chuyÓn tõ quan hÖ s¶n xuÊt lçi thêi lªn cao h¬n nh­ C.M¸c nhËn xÐt: "Kh«ng bao giê xuÊt hiÖn tr­íc khi nh÷ng ®iÒu kiÖn tån t¹i vËt chÊt cña nh÷ng quan hÖ ®ã ch­a chÝn muåi..." ph¶i cã mét thêi kú lÞch sö t­¬ng ®èi l©u dµi míi cã thÓ t¹o ra ®iÒu kiÖn vËt chÊt trªn. II- Quy luËt quan hÖ s¶n xuÊt phï hîp víi tÝnh chÊt vµ tr×nh ®é ph¸t triÓn cña lùc l­îng s¶n xuÊt. 1. Quan hÖ s¶n xuÊt vµ lùc l­îng s¶n xuÊt m©u thuÉn hay phï hîp. Trong t¸c phÈm gãp phÇn phª ph¸n khoa kinh tÕ - chÝnh trÞ n¨m 1859 C.M¸c viÕt "Trong sù s¶n xuÊt x· héi ra ®êi sèng cña m×nh, con ng­êi ta cã nh÷ng quan hÖ nhÊt ®Þnh, tÊt yÕu kh«ng phô thuéc ý muèn cña hä, tøc nh÷ng quan hÖ s¶n xuÊt. Nh÷ng qui luËt nµy phï hîp víi mét tr×nh ®é ph¸t triÓn nhÊt ®Þnh cña lùc l­îng s¶n xuÊt. Nh÷ng quan hÖ nµy phï hîp víi mét tr×nh ®é ph¸t triÓn nhÊt ®Þnh cña lùc l­îng s¶n xuÊt vËt chÊt cña hä..." Ng­êi ta th­êng coi t­ t­ëng nµy cña M¸c lµ t­ t­ëng vÒ "Qui luËt quan hÖ s¶n xuÊt phï hîp víi tÝnh chÊt vµ tr×nh ®é cña lùc l­îng s¶n xuÊt". C¸c mèi quan hÖ trong s¶n xuÊt bao gåm nhiÒu d¹ng thøc kh¸c nhau mµ nh×n mét c¸ch tæng qu¸t th× ®ã lµ nh÷ng d¹ng quan hÖ s¶n xuÊt vµ d¹ng nh÷ng lùc l­îng s¶n xuÊt tõ ®ã h×nh thµnh nh÷ng mèi lien hÖ chñ yÕu c¬ b¶n lµ mèi liªn hÖ gi÷a quan hÖ s¶n xuÊt víi tÝnh chÊt vµ tr×nh ®é cña lùc l­îng s¶n xuÊt. Nh­ng mèi liªn hÖ gi÷a hai yªu tè c¬ b¶n nµy lµ g×? Phï hîp hay kh«ng phï hîp. Thèng nhÊt hay m©u thuÉn? Tr­íc hÕt cÇn x¸c ®Þnh kh¸i niÖm phï hîp víi c¸c ý nghÜa sau. - Phï hîp lµ sù c©n b»ng, sù thèng nhÊt gi÷a c¸c mÆt ®èi lËp hay "sù yªn tÜnh" gi÷a c¸c mÆt. - Phï hîp lµ mét xu h­íng mµ nh÷ng dao ®éng kh«ng c©n b»ng sÏ ®¹t tíi. Trong phÐp biÖn chøng sù c©n b»ng chØ lµ t¹m thêi vµ sù kh«ng c©n b»ng lµ tuyÖt ®èi. M©u thuÊn ®«i khi lµ ®éng lùc cña sùph¸t triÓn . Ta biÕt r»ng trong phÐp biÖn chøng c¸i t­¬ng ®èi kh«ng t¸ch khái c¸i tuyÖt ®èi nghÜa lµ gi÷a chóng kh«ng cã mÆt giíi h¹n x¸c ®Þnh. NÕu chóng ta nh×n nhËn mét c¸ch kh¸c cã thÓ hiÓu sù c©n b»ng nh­ mét sù ®øng im, cßn sù kh«ng c©n b»ng cã thÓ hiÓu nh­ sù vËn ®éng. Tøc sù c©n b»ng trong s¶n xuÊt chØ lµ t¹m thêi cßn kh«ng c©n b»ng kh«ng phï hîp gi÷a chóng lµ tuyÖt ®èi. ChØ cã thÓ quan niÖm ®­îc sù ph¸t triÓn chõng nµo ng­êi ta thõa nhËn tÝnh ch©n lý vÜnh h»ng cña sù vËn ®éng. Còng v× vËy chØ cã thÓ quan niÖm ®­îc sù ph¸t triÓn chõng nµo ng­êi ta thõa nhËn, nhËn thøc ®­îc sù ph¸t triÓn trong m©u thuÉn cña lùc l­îng s¶n xuÊt vµ quan hÖ s¶n xuÊt chõng nµo ta thõa nhËn tÝnh vÜnh viÔn kh«ng phï hîp gi÷a chóng. Tõ nh÷ng lý luËn ®ã ®i ®Õn thùc t¹i n­íc ta còng vËy víi qu¸ tr×nh ph¸t triÓn lÞch sö l©u dµi cña m×nh tõ thêi kú ®å ®¸ ®Õn thêi v¨n minh hiÖn ®¹i. N­íc ta ®i tõ sù kh«ng phï hîp hay sù l¹c hËu tõ nÒn v¨n minh lóa n­íc. Tuy nhiªn qu¸ tr×nh vËn ®éng vµ ph¸t triÓn cña s¶n xuÊt lµ qu¸ tr×nh ®i tõ sù kh«ng phï hîp ®Õn sù phï hîp, nh­ng tr¹ng th¸i phï hîp chØ lµ sù t¹m thêi, ng¾n ngñi, ý muèn t¹o nªn sù phï hîp vÜnh h»ng gi÷a lùc l­îng s¶n xuÊt víi quan hÖ s¶n xuÊt lµ tr¸i tù nhiªn, lµ thñ tiªu c¸i kh«ng thñ tiªu ®­îc, tøc lµ sù vËn ®éng. Tãm l¹i, cã thÓ nãi thùc chÊt cña qui luËt vÒ mèi quan hÖ gi÷a lùc l­îng s¶n xuÊt vµ quan hÖ s¶n xuÊt lµ qui luËt m©u thuÉn. Sù phï hîp gi÷a chóng chØ lµ mét c¸i trôc, chØ lµ tr¹ng th¸i yªn tÜnh t¹m thêi, cßn sù vËn ®éng, dao ®éng sù m©u thuÉn lµ vÜnh viÔn chØ cã kh¸i niÖm m©u thuÉn míi ®ñ kh¶ n¨ng v¹ch ra ®éng lùc cña sù ph¸t triÓn míi cã thÓ cho ta hiÓu ®­îc sù vËn ®éng cña qui luËt kinh tÕ. 2. Qui luËt quan hÖ s¶n xuÊt phï hîp víi tÝnh chÊt vµ tr×nh ®é ph¸t triÓn cña lùc l­îng s¶n xuÊt. TÊt c¶ chóng ta ®Òu biÕt, quan hÖ s¶n xuÊt vµ lùc l­îng s¶n xuÊt lµ hai mÆt hîp thµnh cña ph­¬ng thøc s¶n xuÊt cã t¸c ®éng qua l¹i biÖn chøng víi nhau. ViÖc ®Èy quan hÖ s¶n xuÊt lªn qu¸ xa so víi tÝnh chÊt vµ tr×nh ®é ph¸t triÓn cña lùc l­îng s¶n xuÊt lµ mét hiÖn t­îng t­¬ng ®èi phæ biÕn ë nhiÒu n­íc x©y dùng x· héi chñ nghÜa. Nguån gèc cña t­ t­ëng sai lÇm nµy lµ bÖnh chñ quan, duy ý chÝ, muèn cã nhanh chñ nghÜa x· héi thuÇn nhÊt bÊt chÊp qui luËt kh¸ch quan. VÒ mÆt ph­¬ng ph¸p luËn, ®ã lµ chñ nghÜa duy vËt siªu h×nh, qu¸ l¹m dông mèi quan hÖ t¸c ®éng ng­îc l¹i cña quan hÖ s¶n xuÊt ®èi víi sù ph¸t triÓn cña lùc l­îng s¶n xuÊt. Sù l¹m dông nµy biÓu hiÖn ë "Nhµ n­íc chuyªn chÝnh v« s¶n cã kh¶ n¨ng chñ ®éng t¹o ra quan hÖ s¶n xuÊt míi ®Ó më ®­êng cho sù ph¸t triÓn cña lùc l­îng s¶n xuÊt". Nh­ng khi thùc hiÖn ng­êi ta ®· quªn r»ng sù "chñ ®éng" kh«ng ®ång nghÜa víi sù chñ quan tuú tiÖn, con ng­êi kh«ng thÓ tù do t¹o ra bÊt cø h×nh thøc nµo cña quan hÖ s¶n xuÊt mµ m×nh muèn cã. Ng­îc l¹i quan hÖ s¶n xuÊt lu«n lu«n bÞ qui ®Þnh mét c¸ch nghiªm ngÆt bëi tr¹ng th¸i cña lùc l­îng s¶n xuÊt, bëi quan hÖ s¶n xuÊt víi tÝnh chÊt vµ tr×nh ®é ph¸t triÓn cña lùc l­îng s¶n xuÊt. Quan hÖ s¶n xuÊt chØ cã thÓ më ®­êng cho lùc l­îng s¶n xuÊt ph¸t triÓn khi mµ nã ®­îc hoµn thiÖn tÊt c¶ vÒ néi dung cña nã, nh»m gi¶i quyÕt kÞp thêi nh÷ng m©u thuÉn gi÷a quan hÖ s¶n xuÊt vµ lùc l­îng s¶n xuÊt. + Lùc l­îng s¶n xuÊt quyÕt ®Þnh sù h×nh thµnh biÕn ®æi cña quan hÖ s¶n xuÊt: lùc l­îng s¶n xuÊt lµ c¸i biÕn ®æi ®Çu tiªn vµ lu«n biÕn ®æi trong s¶n xuÊt con ng­êi muèn gi¶m nhÑ lao ®éng nÆng nhäc t¹o ra n¨ng suÊt cao ph¶i lu«n t×m c¸ch c¶i tiÕn c«ng cô lao ®éng. ChÕ t¹o ra c«ng cô lao ®éng míi. Lùc l­îng lao ®éng qui ®Þnh sù h×nh thµnh vµ biÕn ®æi quan hÖ s¶n xuÊt ki quan hÖ s¶n xuÊt kh«ng thÝch øng víi tr×nh ®é, tÝnh chÊt cña lùc l­îng s¶n xuÊt th× nã k×m h·m thËm chÝ ph¸ ho¹i lùc l­îng s¶n xuÊt th× nã k×m h·m thËm chÝ ph¸ ho¹i lùc l­îng s¶n xuÊt vµ ng­îc l¹i. + Sù t¸c ®éng trë l¹i cña quan hÖ s¶n xuÊt ®èi víi lùc l­îng s¶n xuÊt. Quan hÖ s¶n xuÊt khi ®· ®­îc x¸c lËp th× nã ®éc lËp t­¬ng ®èi víi lùc l­îng s¶n xuÊt vµ trë thµnh nh÷ng c¬ së vµ nh÷ng thÓ chÕ x· héi vµ nã kh«ng thÓ biÕn ®æi ®ång thêi ®èi víi lùc l­îng s¶n xuÊt. Th­êng l¹c hËu so víi lùc l­îng s¶n xuÊt vµ nÕu quan hÖ s¶n xuÊt phï hîp víi tr×nh ®é s¶n xuÊt, tÝnh chÊt cña lùc l­îng s¶n xuÊt th× nã thóc ®Èy sù ph¸t triÓn cña lùc l­îng s¶n xuÊt. NÕu l¹c hËu so víi lùc l­îng s¶n xuÊt dï t¹m thêi th× nã k×m h·m sù ph¸t triÓn cña lùc l­îng s¶n xuÊt. Së dÜ quan hÖ s¶n xuÊt cã thÓ t¸c ®éng m¹nh mÏ trë l¹i ®èi víi lùc l­îng s¶n xuÊt v× nã qui ®Þnh môc ®Ých cña s¶n xuÊt qui ®Þnh hÖ thèng tæ chøc qu¶n lý s¶n xuÊt vµ qu¶n lý x· héi, qui ®Þnh ph­¬ng thøc ph©n phèi vµ phÇn cña c¶i Ýt hay nhiÒu mµ ng­êi lao ®éng ®­îc h­ëng. Do ®ã nã ¶nh h­ëng tíi th¸i ®é tÊt c¶ quÇn chóng lao ®éng. Nã t¹o ra nh÷ng ®iÒu kiÖn hoÆc kÝch thÝch hoÆc h¹n chÕ sù ph¸t triÓn c«ng cô s¶n xuÊt, ¸p dông thµnh tùu khoa häc kü thuËt vµo s¶n xuÊt hîp t¸c ph©n c«ng lao ®éng quèc tÕ. III- NỀN KINH TẾ NHIỀU THÀNH PHẦN Ở VIỆT NAM 1. C¬ së kh¸ch quan tån t¹i nhiÒu thµnh phÇn kinh tÕ trong thêi kú qu¸ ®é a) Khi ph©n biÖt hµng hãa gi¶n ®¬n vµ s¶n xuÊt hµng hãa t­ b¶n chñ nghÜa, kÕt luËn vÒ ph­¬ng ph¸p luËn: khi giai cÊp v« s¶n giµnh ®­îc chÝnh quyÒn cÇn cã th¸i ®é ®èi xö kh¸c nhau ®èi víi 2 lo¹i t­ h÷u cña hai lo¹i h×nh s¶n xuÊt hµng hãa trªn. - §èi víi t­ h÷u t­ b¶n chñ nghÜa: Quèc h÷u hãa. Nh­ng b¶n th©n qu¸ tr×nh quèc h÷u hãa cã nhiÒu h×nh thøc vµ giai ®o¹n: hoÆc b»ng tÞch thu hoÆc b»ng h×nh thøc chuéc l¹i vµ ph¶i ®­îc tiÕn hµnh dÇn dÇn tõng b­íc mét hoÆc b»ng sù liªn kÕt cña Nhµ n­íc víi c¸c c¬ së kinh tÕ t­ b¶n chñ nghÜa ®Ó h×nh thµnh kinh tÕ t­ b¶n Nhµ n­íc. V× thÕ trong mét thêi gian dµi vÉn cßn tån t¹i thµnh phÇn kinh tÕ t­ b¶n t­ nh©n. - §èi víi t­ b¶n nhá cña ng­êi s¶n xuÊt hµng hãa nhá th× chØ cã th«ng qua con ®­êng hîp t¸c hãa. §Ó tiÕn hµnh hîp t¸c hãa theo quy luËt vµ nguyªn t¾c cÇn ph¶i cã thêi gian. Do ®ã trong thêi kú qu¸ ®é cßn thµnh phÇn c¸ thÓ cña n«ng d©n vµ thî thñ c«ng, tiÓu th­¬ng lµ mét tÊt yÕu. b) C¸c thµnh phÇn kinh tÕ t­ nh©n do lÞch sö ®Ó l¹i: Trong thêi kú qu¸ ®é cÇn ph¶i ®­îc ph¸t triÓn ®Ó s¶n xuÊt vµ ®êi sèng kh«ng bÞ mÊt m¸t gi¸n ®o¹n. Nã phï hîp víi lîi Ých cña ng­êi lao ®éng vµ cã vai trß quan träng trong viÖc x¸c lËp vµ ph¸t triÓn hÖ thèng kinh tÕ míi. c) §Ó gi÷ l¹i ®­îc chÝnh quyÒn vµ ®Þnh h­íng x· héi chñ nghÜa, giai cÊp v« s¶n cÇn x©y dùng hÖ thèng kinh tÕ míi, tr­íc hÕt lµ kinh tÕ quèc doanh lµm c¬ së ®Ó ph¸t triÓn kinh tÕ x· héi trong thêi kú qu¸ ®é. - X¸c ®Þnh b¶n chÊt c¸c thµnh phÇn kinh tÕ dùa trªn quan hÖ së h÷u vµ tÝnh chÊt cña lao ®éng. Mçi thµnh phÇn kinh tÕ cã nhiÒu kiÓu s¶n xuÊt hµng hãa cña nã, hîp thµnh kinh tÕ hµng hãa nhiÒu thµnh phÇn. Cßn gäi lµ nÒn kinh tÕ hµng hãa qu¸ ®é, chø kh«ng ph¶i lµ kinh tÕ hµng hãa x· héi chñ nghÜa. - NÒn kinh tÕ hµng hãa qu¸ ®é lµ nÒn kinh tÕ hµng hãa kÕt hîp nh÷ng kiÓu s¶n xuÊt hµng hãa kh«ng cïng b¶n chÊt, võa thèng nhÊt võa m©u thuÉn víi nhau. 2. CÁC THÀNH PHẦN KINH TẾ 2.1. C¬ cÊu thµnh phÇn kinh tÕ qu¸ ®é ë ViÖt Nam t¹i §¹i héi §¶ng IX cã 6 thµnh phÇn kinh tÕ. 2.1.1) Kinh tÕ Nhµ n­íc: Lµ thµnh phÇn kinh tÕ dùa trªn chÕ ®é së h÷u c«ng céng vÒ t­ liÖu s¶n xuÊt. Kinh tÕ Nhµ n­íc bao gåm c¸c doanh nghiÖp Nhµ n­íc, c¸c quü dù tr÷ quèc gia, c¸c quü b¶o hiÓm Nhµ n­íc vµ c¸c tµi s¶n thuéc së h÷u Nhµ n­íc cã thÓ ®­a vµo vßng chu chuyÓn kinh tÕ. - Kinh tÕ Nhµ n­íc gi÷ vai trß chñ ®¹o trong nÒn kinh tÕ quèc d©n. Lµ lùc l­îng vËt chÊt quan träng vµ lµ c«ng cô ®Ó Nhµ n­íc ®Þnh h­íng vµ ®iÒu tiÕt vÜ m« nÒn kinh tÕ v×: + Nã n¾m nh÷ng ngµnh, nh÷ng c¬ së kinh tÕ then chèt nh­: c«ng nghiÖp n¨ng l­îng, khai kho¸ng, luyÖn kim, c«ng nghiÖp chÕ biÕn, c«ng nghiÖp nhÑ, giao th«ng vËn t¶i, ng©n hµng, tµi chÝnh, b­u ®iÖn… ®Ó ®¶m b¶o c©n ®èi chñ yÕu cña nÒn kinh tÕ lµ c¬ së ®Ó ®Þnh h­íng x· héi chñ nghÜa. + §­îc Nhµ n­íc trùc tiÕp qu¶n lý vµ gióp ®ì ph¸t triÓn. + Xu h­íng vËn ®éng cña nã ngµy cµng ®­îc më réng vµ ph¸t triÓn, tiÕn tíi thèng trÞ trong nÒn kinh tÕ. - §Ó lµm ®­îc nh­ vËy ph¶i hoµn thµnh viÖc cñng cè, s¾p xÕp, ®iÒu chØnh c¬ cÊu, ®æi míi vµ n©ng cao hiÖu qu¶ cña c¸c doanh nghiÖp hiÖn cã, ®ång thêi ph¸t triÓn thªm doanh nghiÖp Nhµ n­íc ®Çu t­ 100% vãn hoÆc cã cæ phÇn chi phèi ë mét ngµnh, lÜnh vùc then chèt vµ ®Þa bµn quan träng. S¾p xÕp l¹i c¸c doanh nghiÖp Nhµ n­íc vÒ thùc chÊt lµ gi¶i quyÕt vÊn ®Ò së h÷u, theo nh÷ng h­íng sau: + §Çu t­ cã hiÖu qu¶ (c¶ trang bÞ kÜ thuËt, vèn, tr×nh ®é qu¶n lý vµo nh÷ng ®¬n vÞ kinh tÕ n¾m nh÷ng m¹ch m¸u quan träng cña nÒn kinh tÕ. + Thùc hiÖn tèt chñ tr­¬ng cæ phÇn hãa vµ ®a d¹ng hãa së h÷u ®èi víi c¸c doanh nghiÖp mµ Nhµ n­íc kh«ng cÇn n¾m 100% vèn. + Giao b¸n kho¸n cho thuª c¸c doanh nghiÖp võa vµ nhá mµ nhµ n­íc kh«ng cÇn n¾m gi÷. + S¸p nhËp, gi¶i thÓ cho ph¸ s¶n nh÷ng doanh nghiÖp ho¹t ®éng kh«ng cã hiÖu qu¶ vµ kh«ng thùc hiÖn c¸c biÖn ph¸p trªn (c¶ n­íc cã kho¶ng 250 xÝ nghiÖp quèc doanh trung ­¬ng, 2041 xÝ nghiÖp quèc doanh ®Þa ph­¬ng qu¶n lý). - VÒ mÆt qu¶n lý kinh tÕ Nhµ n­íc ph¶i ph©n biÖt quyÒn chñ së h÷u vµ quyÒn kinh doanh cña doanh nghiÖp. 2.1.2) Kinh tÕ tËp thÓ: Lµ thµnh phÇn kinh tÕ bao gåm nh÷ng c¬ së kinh tÕ do ng­êi lao ®éng tù nguyÖn gãp vèn, cïng kinh doanh, tù qu¶n lý theo nguyªn t¾c tËp trung b×nh ®¼ng, cïng cã lîi. - Thµnh viªn kinh tÕ tËp thÓ bao gåm c¶ thÓ nh©n vµ ph¸p nh©n, c¶ ng­êi Ýt vèn vµ ng­êi nhiÒu vèn, cïng gãp vèn vµ gãp søc trªn c¬ së t«n träng nguyªn t¾c tù nguyÖn, b×nh ®¼ng cïng cã lîi vµ qu¶n lý d©n chñ. - Kinh tÕ tËp thÓ lÊy lîi Ých kinh tÕ lµ chÝnh bao gåm lîi Ých cña c¸c thµnh viªn vµ lîi Ých tËp thÓ, ®ång thêi coi träng lîi Ých x· héi cña c¸c thµnh viªn. - ë khu vùc n«ng nghiÖp vµ n«ng th«n, ph¸t triÓn kinh tÕ tËp thÓ ph¶i trªn c¬ së ®¶m b¶o quyÒn tù chñ cña kinh tÕ hé, trang tr¹i, hç trî ®¾c lùc cho kinh tÕ hé, trang tr¹i ph¸t triÓn g¾n liÒn víi tiÕn tr×nh CNH- H§H n«ng nghiÖp vµ x©y dùng n«ng th«n míi. - Xu h­íng vËn ®éng vµ ph¸t triÓn cña kinh tÕ tËp thÓ theo h­íng h×nh thµnh nh÷ng c¬ së, tæ hîp kinh tÕ c«ng n«ng nghiÖp ®Ó ®i lªn s¶n xuÊt lín. 2.1.3) Kinh tÕ c¸ thÓ, tiÓu chñ - Kinh tÕ c¸ thÓ: lµ thµnh phÇn kinh tÕ dùa trªn t­ h÷u nhá vÒ t­ liÖu s¶n xuÊt vµ kh¶ n¨ng lao ®éng cña b¶n th©n ng­êi lao ®éng vµ gia ®×nh. - Kinh tÕ tiÓu chñ: còng lµ h×nh thøc kinh tÕ dùa trªn t­ h÷u nhá vÒ t­ liÖu s¶n xuÊt nh­ng cã thuª m­ín lao ®éng. Tuy nhiªn thu nhËp vÉn chñ yÕu dùa vµo søc lao ®éng vµ vèn cña b¶n th©n vµ gia ®×nh. - Kinh tÕ c¸ thÓ, tiÓu chñ ®ang cã vÞ trÝ rÊt quan träng trong nhiÒu ngµnh nghÒ ë n«ng th«n vµ thµnh thÞ cã ®iÒu kiÖn ph¸t huy nhanh vµ hiÖu qu¶ vÒ vèn søc lao ®éng tay nghÒ cña tõng ng­êi trong gia ®×nh. Do ®ã më réng s¶n xuÊt kinh doanh cña kinh tÕ c¸ thÓ tiÓu chñ cÇn ®­îc khuyÕn khÝch. - Tuy nhiªn còng cÇn thÊy r»ng kinh tÕ c¸ thÓ tiÓu chñ dï cè g¾ng ®Õn bao nhiªu còng kh«ng thÓ lo¹i bá ®­îc nh÷ng h¹n chÕ vèn cã cña nã nh­: tÝnh manh món, tù ph¸t, h¹n chÕ vÒ kÜ thuËt do ®ã Nhµ n­íc cÇn t¹o ®iÒu kiÖn vµ gióp ®ì ®Ó hä ph¸t triÓn, khuyÕn khÝch c¸c h×nh thøc tæ chøc hîp t¸c tù nguyÖn lµm vÖ tinh cho c¸c doanh nghiÖp hoÆc ph¸t triÓn lín h¬n. Bëi thµnh phÇn kinh tÕ nµy cã vai trß rÊt quan träng trong viÖc s¶n xuÊt, dÞch vô, t­ liÖu sinh ho¹t phôc vô c¶ s¶n xuÊt vµ tiªu dïng. 2.1.4) Kinh tÕ t­ b¶n t­ nh©n: Lµ thµnh phÇn kinh tÕ mµ s¶n xuÊt kinh doanh dùa trªn c¬ së chiÕm h÷u t­ nh©n t­ b¶n chñ nghÜa vÒ t­ liÖu s¶n xuÊt vµ bãc léc søc lao ®éng lµm thuª. - Trong thêi kú qu¸ ®é thµnh phÇn kinh tÕ nµy cã vai trß ®¸ng kÓ trong viÖc ph¸t triÓn lùc l­îng s¶n xuÊt, lµ thµnh phÇn rÊt n¨ng ®éng nh¹y bÐn víi thÞ tr­êng do ®ã sÏ cã nh÷ng ®ãng gãp kh«ng nhá vµo qu¸ tr×nh t¨ng tr­ëng, ph¸t triÓn cña nÒn kinh tÕ . - Nã gåm c¸c ®¬n vÞ kinh tÕ phÇn lín vèn cña t­ nh©n (c¶ trong vµ ngoµi n­íc) ®Çu t­, ho¹t ®éng d­íi h×nh thøc xÝ nghiÖp t­ doanh, hoÆc c«ng ti cæ phÇn ®­îc ph¸p luËt qui ®Þnh. - Nhµ n­íc khuyÕn khÝch vµ kiÓm so¸t, t¹o ®iÒu kiÖn vµ m«i tr­êng hoÆc c¸c ®¬n vÞ kinh tÕ t­ b¶n t­ nh©n h×nh thµnh vµ ph¸t triÓn nh÷ng ngµnh, lÜnh vùc cã lîi cho quèc kÕ d©n sinh vµ h­íng dÉn theo con ®­êng kinh tÕ t­ b¶n Nhµ n­íc. - Tuy nhiªn ®©y lµ thµnh phÇn kinh tÕ cã tÝnh tù ph¸t rÊt cao. §Çu c¬ bu«n lËu trèn thuÕ, lµm hµng gi¶… lµ nh÷ng hiÖn t­îng th­êng xuyªn hiÖn ®ßi hái ph¶i t¨ng c­êng qu¶n lý ®èi víi thµnh phÇn kinh tÕ nµy. - V¨n kiÖn ®¹i héi §¶ng lÇn 9 cã viÕt: khuyÕn khÝch ph¸t triÓn kinh tÕ t­ b¶n t­ nh©n réng r·i trong c¸c ngµnh nghÒ s¶n xuÊt, kinh doanh mµ ph¸p luËt kh«ng cÊm. T¹o m«i tr­êng kinh doanh thuËn lîi vÒ chÝnh s¸ch ph¸p lÝ ®Ó kinh tÕ t­ b¶n t­ nh©n ph¸t triÓn trªn nh÷ng ®Þnh h­íng ­u tiªn cña Nhµ n­íc, kÓ c¶ ®Çu t­ ra n­íc ngoµi; khuyÕn khÝch chuyÓn thµnh doanh nghiÖp cæ phÇn, b¸n cæ phiÕu cho ng­êi lao ®éng liªn doanh liªn kÕt víi nhau, víi kinh tÕ tËp thÓ vµ kinh tÕ Nhµ n­íc, x©y dùng quan hÖ tèt gi÷a chñ doanh nghiÖp vµ ng­êi lao ®éng (§¶ng céng s¶n ViÖt Nam. V¨n kiÖn §¹i héi ®¹i biÓu toµn quèc lÇn 9, nhµ xuÊt b¶n ChÝnh trÞ. 2.1.5. Kinh tÕ t­ b¶n Nhµ n­íc: Lµ thµnh phÇn kinh tÕ bao gåm c¸c h×nh thøc liªn doanh liªn kÕt gi÷a kinh tÕ Nhµ n­íc víi t­ b¶n t­ nh©n trong n­íc vµ ngoµi n­íc, mang l¹i lîi Ých thiÕt thùc cho c¸c bªn ®Çu t­ kinh doanh. - C¸c thµnh phÇn kinh tÕ c¬ b¶n tån t¹i trªn c¬ së 3 lo¹i së h÷u. Ngoµi ra cßn cã nh÷ng h×nh thøc tæ chøc liªn kÕt kinh tÕ ho¹t ®éng kh«ng thuéc thµnh phÇn kinh tÕ nµo nh­ h×nh thøc kinh tÕ hçn hîp nhiÒu lo¹i së h÷u c«ng ty xÝ nghiÖp cæ phÇn, liªn doanh liªn kÕt hai bªn nhiÒu bªn gi÷a c¸c thµnh phÇn kinh tÕ trong vµ ngoµi n­íc. - Sù chuyÓn hãa cña c¸c thµnh phÇn kinh tÕ trong qu¸ tr×nh ®i lªn chñ nghÜa x· héi diÔn ra d­íi nhiÒu h×nh thøc, phï hîp víi tÝnh chÊt, tr×nh ®é ph¸t triÓn cña lùc l­îng s¶n xuÊt. 2.1.6. Kinh tÕ cã vèn ®Çu t­ n­íc ngoµi: Bao gåm c¸c doanh nghiÖp cã thÓ 100% vèn n­íc ngoµi (mét thµnh viªn hoÆc nhiÒu thµnh viªn) cã thÓ liªn kÕt, liªn doanh víi doanh nghiÖp Nhµ n­íc hoÆc doanh nghiÖp t­ nh©n cña n­íc ta Kinh tÕ cã vèn ®Çu t­ n­íc ngoµi cã vÞ trÝ quan träng trong nÒn kinh tÕ n­íc ta. Trong 10 n¨m qua (1991 - 2000) c¸c doanh nghiÖp cã vèn ®Çu t­ n­íc ngoµi ph¸t triÓn kh¸ nhanh gi¸ trÞ s¶n xuÊt t¨ng b×nh qu©n 22% mét n¨m. Trong 5 n¨m (1996 - 2000) vèn ®Çu t­ trùc tiÕp n­íc ngoµi ®­îc thùc hiÖn kho¶ng 10 tØ USD, chiÕm 23% tæng sè vèn ®Çu t­ toµn x· héi; c¸c doanh nghiÖp cã vèn ®Çu t­ n­íc ngoµi t¹o ra 34% gi¸ trÞ s¶n xuÊt toµn ngµnh c«ng nghiÖp, trªn 22% kim ng¹ch xuÊt khÈu vµ ®ãng gãp trªn 10% GDP chung cña c¶ n­íc. §¶ng vµ Nhµ n­íc ta ®· kh¼ng ®Þnh "t¹o ®iÒu kiÖn ®Ó kinh tÕ cã vèn ®Êu t­ n­íc ngoµi ph¸t triÓn thuËn lîi, h­íng vµo xuÊt khÈu x©y dùng kÕt cÊu h¹ tÇng, kinh tÕ x· héi g¾n víi thu hót c«ng nghÖ hiÖn ®¹i, t¹o thªm nhiÒu viÖc lµm c¶i thiÖn m«i tr­êng kinh tÕ vµ ph¸p lÝ ®Ó thu hót vèn ®Çu t­ n­íc ngoµi [§¶ng céng s¶n ViÖt Nam V¨n kiÖn §¹i héi ®¹i biÓu toµn quèc lÇn 9, NXB chÝnh trÞ quèc gia, Hµ Néi 2001, trang 99].  CHƯƠNG II : CƠ SỞ THỰC TIỄN I- VÊn ®Ò ®æi míi quan hÖ s¶n xuÊt dÉn ®Õn ph¸t triÓn lùc l­îng s¶n xuÊt trong qu¸ tr×nh c«ng nghiÖp hãa- hiÖn ®¹i hãa ë ViÖt Nam ë n­íc ta trong c¬ chÕ tËp trung, quan liªu, bao cÊp tr­íc ®©y, ®· cã lóc chóng ta t­ëng r»ng cã thÓ thiÕt lËp ®­îc mét quan hÖ s¶n xuÊt cao h¬n, ®i tr­íc ®Ó më ®­êng cho lùc l­îng s¶n xuÊt ph¸t triÓn. Song kÕt qu¶ l¹i diÔn ra tr¸i víi mong muèn cña chóng ta. ®ã lµ lùc l­îng s¶n xuÊt kh«ng ph¸t triÓn, t×nh tr¹ng tr× trÖ kÐo dµi, hµng hãa s¶n xuÊt rra kÐm chÊt l­îng, gi¸ thµnh cao kh«ng thÓ c¹nh tranh víi hµng ngo¹i, l¹i khan hiÕm kh«ng ®ñ ®Ó tháa m·n nhu cÇu cña ng­êi tiªu dïng, ®êi sèng nh©n d©n rÊt khã kh¨n. T×nh h×nh trªn do nhiÒu nguyªn nh©n chñ quan vµ kh¸ch quan kh¸c nhau. Song, mét trong nh÷ng nguyªn nh©n quan träng lµ do chóng ta ®· ¸p ®Æt chñ quan mét quan hÖ s¶n xuÊt kh«ng phï hîp víi lùc l­îng s¶n xuÊt . Trong ®iÒu kiÖn lùc l­îng s¶n xuÊt cßn ë tr×nh ®é thÊp kÐm, phæ biÕn lµ s¶n xuÊt nhá nh­ng v× muèn tiÕn nhanh lªn chñ nghÜa x· héi, nªn chóng ta ®· nhÊn m¹nh qu¸ møc quan hÖ së h÷u mµ ch­a chó ý ®óng møc tíi quan hÖ tæ chøc, qu¶n lý vµ quan hÖ ph©n phèi, trao ®æi. Tõ ®ã ®· dÉn ®Õn viÖc më réng å ¹t hai h×nh thøc së h÷u toµn d©n vµ tËp thÓ, c¸c thµnh phÇn kinh tÕ kh¸c bÞ ng¨n cÊm hoÆc xãa bá ®Ó chuyÓn sang kinh tÕ quèc doanh vµ tËp thÓ qua c¸c ®ît c¶i t¹o c«ng th­¬ng nghiÖp t­ b¶n t­ doanh. Bªn c¹nh ®ã, viÖc duy tr× qu¸ l©u c¬ chÕ hµnh chÝnh, tËp trung, quan liªu, bao cÊp vµ kÌm theo nã lµ sù ph©n phèi b×nh qu©n, lîi Ých c¸ nh©n ch­a ®­îc quan t©m ®óng møc ®· k×m h·m søc s¶n xuÊt cña x· héi. C¸c thµnh phÇn kinh tÕ t­ nh©n, t­ b¶n nhµ n­íc ch­a ®­îc ph¸t huy t¸c dông. §éng lùc s¶n xuÊt bÞ gi¶m, ng­êi lao ®éng xa l¸nh t­ liÖu s¶n xuÊt, thê ¬ víi c¸c kÕ ho¹ch cña tËp thÓ vµ Nhµ n­íc. Thùc tÕ ph¸t triÓn kinh tÕ ë n­íc ta gÇn 40 n¨m qua ®· chøng minh r»ng: quan hÖ s¶n xuÊt k×m h·m sù ph¸t triÓn cña lùc l­îng s¶n xuÊt kh«ng chØ khi nã trë nªn l¹c hËu, mµ c¶ khi nã ®­îc ¸p ®Æt mét h×nh thøc ®i tr­íc qu¸ xa so víi lùc l­îng s¶n xuÊt, mét lÇn n÷a quy luËt quan hÖ s¶n xuÊt ph¶i phï hîp víi tÝnh chÊt vµ tr×nh ®é ph¸t triÓn cña lùc l­îng s¶n xuÊt l¹i thÓ hiÖn râ tÝnh tÊt yÕu vµ tÝnh phæ biÕn m¹nh mÏ cña nã bÊt chÊp c¶ ý muèn chñ quan cña con ng­êi. Dï mong muèn ®Èy m¹nh ph¸t triÓn s¶n xuÊt, nhanh chãng thùc hiÖn c«ng nghiÖp hãa, hiÖn ®¹i hãa nÒn kinh tÕ, chóng ta còng kh«ng thÓ bÊt chÊp quy luËt, mµ tr¸i l¹i ph¶i t«n träng vµ hµnh ®éng ®óng quy luËt kh¸ch quan. §ã lµ mét trong nh÷ng bµi häc lín mµ NghÞ quyÕt §¹i héi ®¹i biÓu toµn quèc lÇn thø VI cña §¶ng ®· chØ râ. §¶ng ta ®· nhËn thøc ®óng quy luËt kh¸ch quan nªn ®· cã nh÷ng ®­íng lèi, chñ tr­¬ng ®óng ®¾n, kÞp thêi. ChØ thÞ 100- CT/ T¦ cña ban bÝ th­ ngµy 13- 1- 1981 vÒ kho¸n s¶n phÈm cuèi cïng ®Õn nhãm vµ ng­êi lao ®éng trong lÜnh vùc n«ng nghiÖp lµ kh©u ®ét ph¸ ®Çu tiªn trong tiÕn tr×nh ®æi míi. Nh­ng c¸i mèc quan träng ®¸nh dÊu sù ®æi míi toµn diÖn vµ s©u s¾c nÒn kinh tÕ x· héi lµ §¹i héi ®¹i biÓu toµn quèc lÇn thø VI cña §¶ng th¸ng 12 n¨m 1986. Víi NghÞ quyÕt §¹i héi VI, chóng ta ®· døt kho¸t ®o¹n tuyÖt víi c¬ chÕ hµnh chÝnh, tËp trung, quan liªu, bao cÊp, chuyÓn dÇn kinh tÕ sang c¬ chÕ thÞ tr­êng theo ®Þnh h­íng x· héi chñ nghÜa. C¬ chÕ kinh tÕ míi khuyÕn khÝch ph¸t triÓn nÒn kinh tÕ hµng hãa nhiÒu thµnh phÇn, më réng quan hÖ kinh tÕ víi c¸c n­íc, c¸c khu vùc trªn thÕ giíi, ®éng viªn mäi ng­êi lµm giµu trong khu«n khæ luËt ph¸p cho phÐp. §­êng lèi cña ®¶ng ®· nhanh chãng ®i vµo cuéc sèng, ®­îc nh©n d©n lao ®äng høng khëi h­ëng øng vµ ®· ®em l¹i nguån sinh khÝ míi, t¹o ®µ cho nÒn kinh tÕ ph¸t triÓn nhanh chãng vµ dÇn dÇn ®i vµo thÕ æn ®Þnh. Sau t¸m n¨m thùc hiÖn c«ng cuéc ®æi míi, chóng ta ®· ®¹t ®­îc nh÷ng thµnh tùu ®¸ng kÓ: t¨ng tr­ëng kinh tÕ kh¸, l¹m ph¸t ®­îc ®Èy lïi, ®êi sèng nh©n d©n ®­îc c¶i thiÖn tõng b­íc. Së dÜ cã sù chu._.