Vai trò của ODA Nhật Bản với nền kinh tế một số nước ASEAN

tr­êng ®¹i häc ngo¹i th­¬ng khoa kinh tÕ ngo¹i th­¬ng khãa luËn tèt nghiÖp ®Ò tµi: vai trß cña oda nhËt b¶n víi nÒn kinh tÕ mét sè n­íc ASEAn Sinh viªn thùc hiÖn: NguyÔn Trung Thµnh Líp: NhËt 3-k37c Gi¸o viªn h­íng dÉn: TS. Vò ThÞ Kim Oanh Hµ néi-2002 lêi nãi ®Çu NhËt B¶n vµ ASEAN cïng lµ c¸c quèc gia n»m trong khu vùc Ch©u ¸, cã sù gÇn gòi nhau vÒ mÆt ®Þa lý vµ nhiÒu ®iÓm t­¬ng ®ång vÒ lÞch sö, v¨n hãa, phong tôc tËp qu¸n v× vËy NhËt B¶n ®· thiÕt lËp mèi quan hÖ ngo¹i giao víi c¸c n­íc trong ASEAN tõ vµi thËp kû nay. HiÖp héi c¸c quèc gia ASEAN trë thµnh khu vùc thu hót sù chó ý nhiÒu nhÊt cña NhËt B¶n. Sù trî gióp nhiÒu mÆt cña NhËt B¶n cho c¸c quèc gia nµy, ®Æc biÖt lµ VIÖn trî ph¸t triÓn chÝnh thøc (ODA) ®· ®ãng gãp mét phÇn hÕt søc quan träng ®Ó ®Èy nhanh qu¸ tr×nh c«ng nghiÖp hãa ë c¸c quèc gia trong ASEAN vµ mèi quan hÖ NhËt B¶n- ASEAN trë nªn g¾n kÕt chÆt chÏ nh­ hiÖn nay lµ nhê mét phÇn kh«ng nhá cña nguån ODA tõ NhËt B¶n. Kho¸ luËn tËp trung ph©n tÝch chÝnh s¸ch, thùc tr¹ng vµ nh÷ng thµnh tùu ®¹t ®­îc tõ viÖc sö dông nguån ODA NhËt B¶n. Tõ ®ã rót ra nh÷ng bµi häc thµnh c«ng vµ bµi häc kh«ng thµnh c«ng cña tõng quèc gia trong viÖc thu hót- sö dông ODA cña NhËt B¶n. Song ®©y lµ mét vÊn ®Ò lín, tr¶i dµi trong nhiÒu thËp niªn vµ do nh÷ng h¹n chÕ vÒ kh¸ch quan còng nh­ chñ quan, cho nªn néi dung chØ tËp trung vµo nh÷ng h­íng quan träng ®Ó tiÕn hµnh nghiªn cøu, xem xÐt c¸c ®Æc ®iÓm chñ yÕu cña qu¸ tr×nh ho¹ch ®Þnh chÝnh s¸ch tµi trî ODA NhËt B¶n cho ASEAN; tõ viÖc ph©n tÝch diÔn biÕn cña chÝnh s¸ch ngo¹i giao kinh tÕ cña NhËt B¶n tíi chÝnh s¸ch "ChÝnh trÞ hãa" chÝnh s¸ch ngo¹i giao kinh tÕ, vµ thùc thi tµi trî theo tinh thÇn häc thuyÕt FUKUDA. §ång thêi dù b¸o ho¹t ®éng ODA cña NhËt B¶n cho mét sè n­íc ASEAN, sau cïng lµ ®­a ra mét sè gîi ý ®èi víi ViÖt Nam ®Ó t¨ng c­êng thu hót vµ sö dông ODA cña NhËt B¶n sao cho ®¹t hiÖu qu¶ cao nhÊt. HiÖn nay NhËt B¶n kh«ng chØ lµ nhµ tµi trî ODA lín nhÊt cho c¸c n­íc ASEAN, mµ cßn lµ b¹n hµng th­¬ng m¹i vµ nhµ ®Çu t­ lín vµo ASEAN. NhËt B¶n trong nhiÒu n¨m qua lu«n gi÷ vÞ trÝ hµng ®Çu vÒ c¶ sè vèn cam kÕt vµ l­îng ODA ®­îc gi¶i ng©n. ODA nãi chung vµ ODA NhËt B¶n nãi riªng ®· ph¸t huy tèt vai trß cña m×nh trong trong qu¸ tr×nh x©y dùng vµ ph¸t triÓn c¸c quèc gia §«ng Nam ¸ trong nh÷ng thËp niªn cuèi cïng cña thÕ kû XX. Tªn khãa luËn: Vai trß cña ODA NhËt B¶n víi nÒn kinh tÕ mét sè n­íc ASEAN. Bè côc cña khãa luËn gåm 3 ch­¬ng: Ch­¬ngI: Kh¸i qu¸t vÒ hç trî ph¸t triÓn chÝnh thøc cña NhËt B¶n Ch­¬ng II: Vai trß cña ODA NhËt B¶n víi nÒn kinh tÕ mét sè n­íc ASEAN Ch­¬ngIII: Mét sè gîi ý ®èi víi ViÖt Nam trong viÖc thu hót vµ sö dông ODA cña NhËt B¶n. §Ó hoµn thµnh ®­îc khãa luËn nµy em ®· nhËn ®­îc rÊt nhiÒu sù gióp ®ì cña c¸c c¬ quan, c¸ nh©n, ®Æc biÖt em xin bµy tá lßng biÕt ¬n s©u s¾c ®Õn sù quan t©m, chØ b¶o ©n cÇn cña TS Vò ThÞ Kim Oanh- gi¶ng viªn bé m«n ®Çu t­- Khoa Kinh tÕ Ngo¹i th­¬ng- Tr­êng §¹i häc Ngo¹i th­¬ng Hµ Néi, lµ ng­êi trùc tiÕp h­íng dÉn em thùc hiÖn ®Ò tµi nµy. Hµ néi, th¸ng 11 n¨m 2002 Sinh viªn: NguyÔn Trung Thµnh ch­¬ng I kh¸i qu¸t vÒ hç trî ph¸t triÓn chÝnh thøc cña NhËt B¶n I. kh¸i qu¸t vÒ hç trî ph¸t triÓn chÝnh thøc 1.Kh¸i niÖm Hç trî ph¸t triÓn chÝnh thøc (tiÕng Anh lµ: Official Development Agency ®­îc gäi t¾t lµ ODA). Theo tæ chøc Hîp t¸c kinh tÕ vµ ph¸t triÓn (OECD) ®Þnh nghÜa :ODA lµ c¸c nguån hç trî do c¸c tæ chøc ChÝnh Phñ, bao gåm chÝnh quyÒn ®Þa Ph­¬ng, hoÆc do c¸c c¬ quan thùc thi cña c¸c tæ chøc nµy hoÆc do c¸c tæ chøc ®a ph­¬ng cung cÊp cho c¸c n­íc ®ang ph¸t triÓn hoÆc c¸c tæ chøc ®a ph­¬ng víi c¸c tiªu chÝ nh­ sau: -§­îc thùc hiÖn víi môc tiªu chÝnh lµ khuyÕn khÝch ph¸t triÓn kinh tÕ vµ phóc lîi x· héi t¹i c¸c n­íc ®ang ph¸t triÓn -ODA cã ®Æc tÝnh ­u ®·i vµ yÕu tè kh«ng hoµn l¹i tõ 25% trë lªn T¹i ViÖt Nam hç trî ph¸t triÓn chÝnh thøc (ODA) lµ ho¹t ®éng hîp t¸c ph¸t triÓn gi÷a Nhµ n­íc hoÆc ChÝnh phñ n­íc Céng hßa X· héi Chñ nghÜa ViÖt Nam víi nhµ tµi trî, bao gåm: ChÝnh phñ n­íc ngoµi; C¸c tæ chøc liªn ChÝnh phñ hoÆc liªn quèc gia; Cã 3 ph­¬ng thøc cung cÊp ODA bao gåm: Hç trî c¸n c©n thanh to¸n Hç trî ch­¬ng tr×nh Hç trî theo dù ¸n H×nh thøc cung cÊp ODA bao gåm: ODA kh«ng hoµn l¹i; ODA vay ­u ®·i cã yÕu tè kh«ng hoµn l¹i (Cßn gäi lµ "thµnh tè hç trî) ®¹t Ýt nhÊt 25%. (§Þnh nghÜa trªn theo NghÞ ®Þnh 17/N§-CP ngµy 04/5/2001 cña ChÝnh phñ vÒ viÖc Ban hµnh Qui chÕ qu¶n lý vµ sö dông nguån Hç trî Ph¸t triÓn chÝnh thøc) 2.§Æc ®iÓm ODA cã 3 ®Æc ®iÓm chñ yÕu nh­ sau: ODA lµ kho¶n viÖn trî tõ mét ChÝnh Phñ hoÆc mét tæ chøc quèc tÕ cung cÊp cho mét ChÝnh Phñ hoÆc mét tæ chøc ®a ph­¬ng kh¸c. ODA chØ ®­îc sö dông vµo c¸c ch­¬ng tr×nh dù ¸n kh«ng sinh lêi (hoÆc thu håi vèn chËm) nh»m hç trî ph¸t triÓn kinh tÕ x· héi t¹i c¸c n­íc ®ang ph¸t triÓnvíi ®èi t­îng h­ëng lîi lµ c¸c céng ®ång d©n c­ t¹i c¸c n­íc nµy ODA lµ kho¶n hç trî ­u ®·i cho c¸c n­íc tiÕp nhËn: D­íi h×nh thøc viÖn trî kh«ng hoµn l¹i hoÆc tÝn dông ­u ®·i víi c¸c yÕu tè kh«ng hoµn l¹i tõ 25% trë lªn 3.Vai trß cña ODA. 3.1.§èi víi n­íc cung cÊp ODA. N­íc cung cÊp lu«n mong muèn r»ng nguån ODA cña m×nh sÏ ph¸t huy hÕt hiÖu qu¶ vµo viÖc ph¸t triÓn kinh tÕ vµ phóc lîi x· héi ë c¸c n­íc ®ang ph¸t triÓn, thu hÑp kho¶ng c¸ch B¾c-Nam. Bªn c¹nh ®ã th× hä còng thÓ hiÖn mét môc tiªu kh«ng kÐm phÇn quan träng ®ã lµ th«ng qua ho¹t ®éng cung cÊp ODA cña hä sÏ mang l¹i nh÷ng lîi Ých l©u dµi cho chÝnh nÒn kinh tÕ, chÝnh trÞ cña n­íc ®ã trong viÖc më réng thÞ tr­êng tiªu thô hµng hãa, t¹o mét l­îng viÖc lµm kh¸ lín cho c¸c c«ng ty trong n­íc, g©y ¶nh h­ëng ®èi víi nÒn kinh tÕ n­íc nhËn ODA, x©y dùng ®­îc vÞ thÕ cña m×nh trªn tr­êng quèc tÕ...Nãi tãm l¹i cung cÊp ODA chÝnh lµ mét c«ng cô s¾c bÐn ®Ó gãp phÇn t¹o nªn sù æn ®Þnh vÒ kinh tÕ vµ chÝnh trÞ cña n­íc m×nh. 3.2.§èi víi n­íc nhËn ODA. Tõ tr­íc ®Õn nay chóng ta thÊy r»ng hÇu hÕt c¸c n­íc ®­îc nhËn ODA lµ c¸c quèc gia ®ang ph¸t triÓn, tr×nh ®é khoa häc kü thuËt cßn thÊp, ng©n s¸ch gÆp khã kh¨n, v¨n ho¸ x· héi ph¸t triÓn kh«ng ®ång ®Òu, kinh nghiÖm vµ kiÕn thøc qu¶n lý kinh tÕ x· héi cßn h¹n chÕ...Mét ®Êt n­íc ®ang trong hoµn c¶nh nh­ vËy th× ODA ®ãng vai trß rÊt lín trong viÖc gi¶i quyÕt nh÷ng vÊn ®Ò khã kh¨n trªn. ODA gãp phÇn ph¸t triÓn c¬ së h¹ tÇng, thóc ®Èy kinh tÕ, ph¸t triÓn nguån nh©n lùc, c¶i thiÖn møc sèng cña ng­êi d©n ë n­íc tiÕp nhËn, c¶i thiÖn vµ chèng « nhiÔm m«i tr­êng. Nh­ vËy ®èi víi nh÷ng n­íc ®ang ph¸t triÓn ODA gãp mét phÇn quan träng trong chiÕn l­îc x©y dùng vµ ph¸t triÓn ®Êt n­íc. II.oDA NhËt B¶n. 1. Vµi nÐt kh¸i qu¸t vÒ ODA NhËt B¶n NhËt B¶n lµ mét quèc gia n»m ë §«ng B¾c ¸, cã diÖn tÝch kho¶ng 377.810 km2, d©n sè 125.700.000 ng­êi. Víi ®iÒu kiÖn tù nhiªn kh«ng mÊy thuËn lîi, tµi nguyªn thiªn nhiªn nghÌo nµn, hÇu hÕt l­îng tµi nguyªn kho¸ng s¶n sö dông trong c¸c nghµnh c«ng nghiÖp ph¶i nhËp khÈu tõ n­íc ngoµi, thªm vµo ®ã nÒn kinh tÕ bÞ tµn ph¸ nÆng nÒ sau ChiÕn Tranh thÕ giíi II, nh­ng bÊt chÊp nh÷ng ®iÒu kiÖn h¹n chÕ nµy NhËt B¶n ®· kh«ng nh÷ng cã thÓ x©y dùng l¹i nÒn kinh tÕ cña m×nh mµ cßn trë thµnh mét trong nh÷ng quèc gia c«ng nghiÖp hµng ®Çu trong hÖ thèng c¸c n­íc t­ b¶n. HiÖn nay NhËt B¶n lµ mét trong 3 trung t©m kinh tÕ- tµi chÝnh lín nhÊt thÕ giíi. Tæng s¶n phÈm quèc d©n (GNP) cña NhËt n¨m 2001 ®¹t 4800 tû USD, chiÕm 19,1% GNP toµn thÕ giíi, b»ng kho¶ng 70% GNP cña §«ng ¸ vµ gÊp 10 lÇn GNP cña c¸c n­íc ASEan. GNP tÝnh theo ®Çu ng­êi ®¹t kho¶ng 39000 USD. Sau chiÕn tranh nÒn kinh tÕ NhËt b¶n håi phôc mét c¸ch nhanh chãng, tèc ®é ph¸t triÓn kinh tÕ hai con sè, tõ cuèi nh÷ng n¨m 60 ®Õn ®Çu 1970 NhËt B¶n ®· dÉn ®Çu c¸c n­íc t­ b¶n chñ nghÜa vÒ c¸c ngµnh c«ng nghiÖp nh­ lµ: §iÖn tö d©n dông, ®ãng tÇu, luyÖn thÐp, chÕ t¹o « t«, chÊt b¸n dÉn, ng­êi m¸y vv....TiÕp theo ®ã NhËt B¶n cßn tiÕp tôc ®Èy m¹nh ph¸t triÓn c¸c nghµnh cã hµm l­îng c«ng nghÖ cao nh­: C«ng nghÖ sinh häc, ®iÖn tö c«ng nghiÖp, gèm cao cÊp, nghiªn cøu ®¹i d­¬ng vv...Nhê sù gia t¨ng nhanh chãng cña tæng s¶n phÈm kinh tÕ quèc d©n ®Õn ®Çu thËp kû 80 NhËt B¶n ®· ®øng thø hai chØ sau Mü trong sè c¸c nÒn kinh tÕ thÞ tr­êng, kim ngh¹ch xuÊt khÈu t¨ng liªn tôc, c¸n c©n thanh to¸n d­ thõa, nÒn kinh tÕ ph¸t triÓn phån vinh. Nh­ng hµng n¨m NhËt ph¶i nhËp khÈu mét l­îng rÊt lín kho¸ng s¶n ®Æc biÖt lµ dÇu má do vËy nÒn kinh tÕ NhËt phô thuéc s©u s¾c vµo nÒn kinh tÕ n­íc ngoµi. NhËt B¶n hiÖn nay lµ chñ nî lín nhÊt thÕ giíi, c¸c n­íc §«ng Nam ¸ nî NhËt 183 tû USD, NhËt cã l­îng dù tr÷ ngo¹i tÖ lín kho¶ng 220 tû USD.ThÞ tr­êng chøng kho¸n Tokyo lµ mét trong 3 thÞ tr­êng chøng kho¸n lín nhÊt thÕ giíi cïng víi New York vµ London. Môc ®Ých viÖn trî cña ODA NhËt B¶n nh×n chung còng gièng nh­ c¸c nhµ tµi trî kh¸c ®ã lµ gióp c¸c n­íc ®ang ph¸t triÓn gi¶i quyÕt nh÷ng vÊn ®Ò khã kh¨n mµ hä vÊp ph¶i nh­: nghÌo ®ãi, gi¸o dôc, ph¸t triÓn c«ng nghiÖp vµ nh÷ng vÊn ®Ò thuéc m«i tr­êng. Trªn c¬ së x¸c ®Þnh ý t­ëng ®ã, ODA song ph­¬ng cña NhËt B¶n cã 3 ®Æc ®iÓm sau Thø nhÊt, ODA cña NhËt B¶n dµnh cho viÖn trî kinh tÕ tïy thuéc vµo t×nh h×nh ph¸t triÓn cña tõng n­íc nhËn viÖn trî. C¸c n­íc ®ang ph¸t triÓn rÊt ®a d¹ng, mçi n­íc ®Òu cã lÞch sö vµ v¨n hãa riªng cña chÝnh ®Êt n­íc hä. Bèi c¶nh ph¸t triÓn cña n­íc nµy còng rÊt kh¸c nhau. Vµo nh÷ng giai ®o¹n ®Çu cña ph¸t triÓn kinh tÕ, gi¶i quyÕt ®ãi nghÌo lµ vÊn ®Ò ®­îc ­u tiªn, vµ khi ph¸t triÓn kinh tÕ ®· ®Õn møc tiªn tiÕn th× viÖc c¶i c¸ch nh÷ng biÕn d¹ng cña t¨ng tr­ëng kinh tÕ l¹i trë thµnh vÊn ®Ò míi mÎ. Theo c¸ch nµy cã rÊt nhiÒu vÊn ®Ò kh¸c nhau. V× vËy, viÖn trî kinh tÕ ®ßi hái ph¶i cã nh÷ng biÖn ph¸p kh¸c nhau ®Ó gi¶i quyÕt nh÷ng vÊn ®Ò nµy. NhËt B¶n th­êng t¨ng tû phÇn cña viÖn trî kh«ng hoµn l¹i cho c¸c n­íc nhËn viÖn trî vµo nh÷ng giai ®o¹n ®Çu cña qu¸ tr×nh ph¸t triÓn, khi qu¸ tr×nh ph¸t triÓn cña c¸c n­íc nµy tiÕn bé, NhËt B¶n sÏ giíi h¹n viÖn trî cña hä cho nh÷ng lÜnh vùc ®­îc x¸c ®Þnh, trong khi tiÕp tôc t¨ng vai trß cña khu vùc t­ nh©n. Thø hai, ODA cña NhËt B¶n ®ãng vai trß quan träng trong viÖc khuyÕn khÝch viÖn trî kinh tÕ th«ng qua khu vùc t­ nh©n b»ng c¸ch hîp t¸c víi c¸c h×nh thøc viÖn trî t­¬ng tù nh­ vËy, bao gåm ®Çu t­ trùc tiÕp cña t­ nh©n dùa trªn c¬ së c¸c nguån chÝnh thøc kh¸c, b¶o hiÓm th­¬ng m¹i vµ viÖn trî th«ng qua th­¬ng m¹i. C¸c ho¹t ®éng kinh tÕ cña khu vùc t­ nh©n còng ®ãng gãp vµp sù t¨ng tr­ëng kinh tÕ ®éc lËp cña c¸c n­íc ®ang ph¸t triÓn. Thø ba, ODA cña NhËt B¶n ®ãng vai trß quan träng trong ph¸t triÓn x· héi (b¶o hiÓm , y tÕ, gi¸o dôc...) bæ sung cho ph¸t triÓn kinh tÕ. §iÒu nµy nh»m gi¶i ®¸p nh÷ng lo ng¹i cho r»ng chØ tËp trung vµo ph¸t triÓn kinh tÕ sÏ lµm n¶y sinh rÊt nhiÒu vÊn ®Ò bao gåm c¶ sù bÊt b×nh ®¼ng vÒ thu nhËp, sù kh¸c biÖt vÒ khu vùc trong ph¹m vi tõng n­íc ®ang ph¸t triÓn. §Æc biÖt trong nh÷ng n¨m tr­íc, sù c©n b»ng gi÷a ph¸t triÓn kinh tÕ vµ ph¸t triÓn x· héi ngµy cµng ®Æt nhiÒu hy väng vµo c¸c ch­¬ng tr×nh viÖn trî cña NhËt B¶n. 2.LÞch sö h×nh thµnh vµ ph¸t triÓn cña Hç trî ph¸t triÓn chÝnh thøc NhËt B¶n: HiÖn nay NhËt B¶n ®­îc biÕt ®Õn lµ mét c­êng quèc vÒ kinh tÕ, tµi chÝnh trªn thÕ giíi. §Ó cã ®­îc vÞ trÝ nh­ ngµy nay ®Êt n­íc mÆt trêi mäc ®· tr¶i qua rÊt nhiÒu giai ®o¹n lÞch sö ®¸ng ghi nhí. Chóng ta biÕt r»ng NhËt lµ mét n­íc rÊt nghÌo nµn vÒ tµi nguyªn thiªn nhiªn, l¹i lµ n­íc thÊt b¹i trong chiÕn tranh thÕ giíi thø II.VËy mµ sau thÕ chiÕn II, NhËt ®· tù m×nh t×m ra nh÷ng h­íng ®i thÝch hîp ®Ó kh«i phôc vµ ph¸t triÓn ®Êt n­íc mét c¸ch æn ®Þnh vµ v÷ng ch¾c. ThËt vËy sau chiÕn tranh nÒn kinh tÕ NhËt thiÖt h¹i rÊt nÆng nÒ, do ®ã tõ n¨m 1945- 1954 NhËt ph¶i nhËn viÖn trî tõ Mü vµ Ng©n hµng thÕ giíi ®Ó kh«i phôc ®Êt n­íc, song cho ®Õn 1954 NhËt b¶n ®· b¾t ®Çu thùc hiÖn ch­¬ng tr×nh viÖn trî ph¸t triÓn chÝnh thøc ®èi víi c¸c n­íc ®ang ph¸t triÓn ë Ch©u ¸ sau khi tham gia kÕ ho¹ch Colombo n¨m 1954.Tõ ®ã cho ®Õn nay th× qu¸ tr×nh viÖn trî cña NhËt ®­îc ph©n ra lµm 4 giai ®o¹n chÝnh. -Giai ®o¹n 1: Tõ 1954-1963: Thêi kú nµy NhËt cung cÊp viÖn trî cho c¸c n­íc §«ng Nam ¸ th«ng qua c¸c kho¶n båi th­êng chiÕn tranh ®Õn In®«nªxia, philippin, Myanma, miÒn Nam ViÖt Nam. Ngoµi ra NhËt B¶n cßn thùc hiÖn viÖn trî kh«ng hoµn l¹i cho Lµo, Campuchia, Myanma. -Giai ®o¹n2: Tõ n¨m 1964-1976: NhËt B¶n tiÕn hµnh më réng vµ ®a d¹ng hãa c¸c kho¶n viÖn trî c¶ vÒ khèi l­îng lÉn h×nh thøc viÖn trî.Trong giai ®o¹n nµy NhËt tham gia vµo OECD, Ng©n hµng ph¸t triÓn liªn Mü; thµnh lËp c¬ quan hîp t¸c quèc tÕ NhËt B¶n (JICA); NhËt b¾t ®Çu mét lo¹t c¸c h×nh thøc viÖn trî míi nh­ lµ:cung cÊp tÝn dùng ­u ®·i, cung cÊp trang thiÕt bÞ, cö t×nh nguyÖn viªn, hç trî l­¬ng thùc, ®µo t¹o t¹i n­íc thø 3, viÖn trî kh«ng hoµn l¹i cho c¸c ho¹t ®éng v¨n hãa -Giai ®o¹n 3: Tõ 1977-1988. Lµ thêi kú viÖn trî ®­îc hÖ thèng hãa b»ng nh÷ng kÕ ho¹ch trung h¹n cô thÓ lµ: cung cÊp 2 gãi tÝn dông ODA cho Trung Quèc; tham gia Ng©n Hµng ph¸t triÓn Ch©u Phi; b¾t ®Çu cung cÊp c¸c kho¶n tÝn dông ®iÒu chØnh c¬ cÊu qua WB; c«ng bè kÕ ho¹ch hîp t¸c cña m×nh -Giai ®o¹n 4:Tõ 1989 ®Õn nay: §©y lµ giai ®o¹n NhËt b¶n ®øng vÞ trÝ hµng ®Çu trong nh÷ng n­íc cung cÊp ODA trªn thÕ giíi, NhËt B¶n lËp quÜ nghiªn cøu cao cÊp vÒ Ph¸t triÓn quèc tÕ (FASID), tr¶ hÕt nî cho WB ODA lµ ho¹t ®éng mang l¹i lîi Ých cho c¶ n­íc cho vµ n­íc nhËn.Cho nªn ngay tõ th¸ng 19/12/1952 sau khi Yoshida lªn cÇm quyÒn «ng ®· x¸c ®Þnh tËp trung håi phôc kinh tÕ ®Êt n­íc dùa trªn c¬ së thóc ®Èy hîp t¸c kinh tÕ víi Mü vµ xóc tiÕn quan hÖ ngo¹i giao víi c¸c n­íc §«ng Nam ¸, më ®Çu NhËt tiÕn hµnh x©y dùng ch­¬ng tr×nh båi th­êng chiÕn tranh cho c¸c n­íc §«ng Nam ¸, ®©y chÝnh lµ b­íc ®ét ph¸ ®Çu tiªn ®Ó khai th«ng chÝnh s¸ch ngo¹i giao víi khu vùc nµy.ODA NhËt B¶n lóc giai ®o¹n ®Çu vµo §«ng Nam ¸ kh«ng thu ®­îc lîi Ých kinh tÕ thuÇn tuý trùc tiÕp mµ l¹i lµ gi¸n tiÕp vµ th­êng lµ l©u dµi vÒ sau. NhËt coi ODA lµ 1 c«ng cô rÊt quan träng ®Ó NhËt cã ®­îc "ChiÕc ch×a khãa vµng" më cöa vµo c¸c thÞ tr­êng th­¬ng m¹i ®Çu t­ ë c¸c n­íc nµy.Cho nªn trong thêi gian ®Çu, ho¹t ®éng cung cÊp ODA cña NhËt b¶n chØ tËp trung vµo khu vùc Ch©u ¸, ho¹t ®éng nµy lu«n tu©n thñ 2 nguyªn t¾c: -Duy tr× sù æn ®Þnh vÒ chÝnh trÞ vµ x· héi ë n­íc tiÕp nhËn. -Kh«ng nh»m gióp cho viÖc t¨ng c­êng qu©n sù hoÆc cho môc ®Ých qu©n sù hoÆc cho nh÷ng n­íc cã chiÕn tranh. Cßn giai ®o¹n tõ 1989 cho ®Õn nay NhËt B¶n trë thµnh nhµ tµi trî lín nhÊt thÕ giíi, hç trî ph¸t triÓn chÝnh thøc cña hä t¨ng kh«ng ngõng, tõ 1989-1997 trong danh s¸ch 7 n­íc cung cÊp ODA chñ yÕu trªn thÕ giíi th× NhËt B¶n lu«n ë vÞ trÝ sè 1 (B¶y n­íc lµ: NhËt B¶n, Mü, Ph¸p, §øc, Anh, Canada vµ Italia).Ho¹t ®éng cung cÊp ODA cña hä kh«ng chØ giíi h¹n trong pham vi Ch©u ¸ nh­ tr­íc kia mµ hä ®· tiÕn hµnh më réng sang c¸c khu vùc kh¸c nh­: Ch©u phi, Trung ®«ng, Trung vµ Nam Mü, Ch©u ©u vµ ch©u §¹i d­¬ng. Cïng víi më réng vÒ khu vùc th× khèi l­îng ODA còng t¨ng lªn. 3.Ph©n lo¹i ODA NhËt B¶n Tõ tr­íc ®Õn nay ho¹t ®éng hç trî vµ ph¸t triÓn chÝnh thøc ®­îc thùc hiÖn d­íi 2 h×nh thøc chñ yÕu ®ã lµ song ph­¬ng vµ ®a ph­¬ng. 3.1.ODA song ph­¬ng. Bao gåm c¸c ho¹t ®éng hç trî trùc tiÕp tõ ChÝnh phñ NhËt B¶n cho ChÝnh phñ n­íc tiÕp nhËn ODA. ODA song ph­¬ng ®­îc chia lµm 2 lo¹i ®ã lµ: ODA kh«ng hoµn l¹i vµ ODA tÝn dông. ¨ODA kh«ng hoµn l¹i: HÇu hÕt c¸c ho¹t ®éng cña ODA kh«ng hoµn l¹i ®­îc ChÝnh phñ NhËt B¶n thùc hiÖn th«ng qua c¬ quan hîp t¸c quèc tÕ NhËt b¶n viÕt t¾t lµ JICA (Japan International Cooperation Agency), gåm cã ViÖn trî chung vµ hîp t¸c kü thuËt. -ViÖn trî chung lµ kho¶n hç trî tµi chÝnh kh«ng yªu cÇu hoµn tr¶ cña NhËt B¶n cho mét n­íc ®ang ph¸t triÓn nh»m thùc hiÖn c¸c dù ¸n ph¸t triÓn kinh tÕ vµ x· héi.ViÖn trî kh«ng hoµn l¹i chung lµ mét yÕu tè quan träng cña ODA NhËt B¶n. §©y lµ lo¹i hç trî cã chÊt l­îng cao nhÊt. ChÊt l­îng cña viÖn trî thay ®æi tû lÖ thuËn víi khèi l­îng cña viÖn trî. H×nh thøc nµy bao gåm ho¹t ®éng cÊp hç trî tµi chÝnh cho c¸c h×nh thøc nh­: C¸c dù ¸n chung; c¸c ho¹t ®éng v¨n hãa; cøu trî khÈn cÊp vµ gi¶m nhÑ thiªn tai; hç trî l­¬ng thùc vµ t¨ng kh¶ n¨ng s¶n xuÊt l­¬ng thùc; ph¸t triÓn nghµnh thuû s¶n... -Hîp t¸c kü thuËt cña ChÝnh Phñ NhËt B¶n bao gåm c¸c h×nh thøc nh­ sau: +.§µo t¹o n©ng cao tr×nh ®é c¸n bé cña n­íc tiÕp nhËn ODA, tæ chøc ®µo t¹o t¹i NhËt B¶n hoÆc mét n­íc thø 3. +.Cö chuyªn gia NhËt B¶n hoÆc chuyªn gia cña mét n­íc thø 3 sang c«ng t¸c t¹i n­íc tiÕp nhËn víi môc tiªu chuyÓn giao c«ng nghÖ vµ kiÕn thøc cña chuyªn gia tíi c¸c c¸n bé cña n­íc tiÕp nhËn ODA. +.Cung cÊp trang thiÕt bÞ nh»m t¹o thuËn lîi cho viÖc chuyÓn giao vµ phæ biÕn c«ng nghÖ, ®µo t¹o c¸n bé +.Cö c¸c thanh niªn NhËt B¶n sang c¸c n­íc ®ang ph¸t triÓn trong thêi gian 2 n¨m nh»m gãp phÇn vµo c«ng cuéc x©y dùng, ph¸t triÓn ®Êt n­íc, ®µo t¹o nguån nh©n lùc cña n­íc tiÕp nhËn. Ngoµi ra cßn nh»m môc ®Ých lµ ®Ó t¨ng c­êng vµ thiÕt lËp mèi quan hÖ hiÓu biÕt s©u s¾c lÉn nhau, x©y dùng t×nh h÷u nghÞ l©u dµi gi÷a 2 quèc gia. +.Hîp t¸c kü thuËt kiÓu dù ¸n: Lµ sù phèi hîp 3 h×nh thøc kü thuËt trän gãi: §µo t¹o kü thuËt t¹i NhËt B¶n; cö chuyªn gia; cung cÊp m¸y mãc thiÕt bÞ.Nh÷ng dù ¸n d¹ng nµy th­êng ®­îc thùc hiÖn trong kho¶ng thêi gian tõ 3 ®Õn 5 n¨m, qua ®ã c¸c kiÕn thøc chuyªn m«n cña NhËt b¶n ®­îc ¸p dông vµ chuyÓn giao cho ®èi t¸c t¹i n­íc tiÕp nhËn, nhê ®ã mµ c¸c kiÕn thøc nµy ®­îc ¸p dông vµ biÕt ®Õn rÊt réng r·i sau khi dù ¸n kÕt thóc. +.Nghiªn cøu ph¸t triÓn: Lµ h×nh thøc ChÝnh phñ NhËt B¶n cö c¸c ®oµn kh¶o s¸t nghiªn cøu phèi hîp lµm viÖc víi c¸c c¬ quan liªn quan cña n­íc tiÕp nhËn chuÈn bÞ c¸c qui ho¹ch tæng thÓ, b¸o c¸o kh¶ thi hoÆc thiÕt kÕ chi tiÕt (D/D) nh»m hç trî cho n­íc nµy ho¹ch ®Þnh c¸c dù ¸n cÇn ®­îc ­u tiªn thùc hiÖn tr­íc. ¨TÝn dông ODA: Lµ kho¶n tÝn dông trùc tiÕp cña ChÝnh phñ NhËt B¶n dµnh cho n­íc tiÕp nhËn ®Ó thùc hiÖn c¸c dù ¸n ph¸t triÓn kinh tÕ- x· héi. TÝn ®ông ODA cña NhËt b¶n cã tÝnh chÊt ­u ®·i víi l·i xuÊt thÊp, ©n h¹n vµ thêi gian hoµn tr¶ dµi, yÕu tè kh«ng hoµn l¹i chiÕm kho¶ng 50% ®Õn 65% gi¸ trÞ kho¶n vay, l·i xuÊt nµy t¨ng gi¶m tuú theo ®èi t­îng tiÕp nhËn, tuy nhiªn l·i xuÊt nµy phï hîp víi c¸c tiªu chuÈn cña Uû Ban hç trî ph¸t triÓn (DAC) vµ OECD.HiÖn nay th× viÖc cung cÊp tÝn dông cña NhËt B¶n ®­îc thùc hiÖn th«ng qua Ng©n Hµng hîp t¸c Quèc tÕ NhËt B¶n (JBIC- Japan for Bank International Cooperation) TÝn dông ODA cña NhËt B¶n ®­îc chia thµnh 2 nhãm chÝnh ®ã lµ: TÝn dông vµ tÝn dông dù ¸n. -TÝn dông dù ¸n gåm cã 3 d¹ng nh­ sau: +.TÝn dông dù ¸n th«ng th­êng: Lµ mét d¹ng tÝn dông ODA c¬ b¶n ®­îc cung cÊp víi môc ®Ých mua s¾m thiÕt bÞ, m¸y mãc, x©y dùng c¸c c«ng tr×nh, më c¸c trung t©m dÞch vô t­ vÊn vµ c¸c nhu cÇu kh¸c ®èi víi dù ¸n. +.TÝn dông thiÕt kÕ dù ¸n (E/S): Lµ kho¶n tÝn dông ®­îc cung cÊp ®Ó tiÕn hµnh c¸c dÞch vô cÇn thiÕt tr­íc khi thùc hiÖn dù ¸n vÝ dô nh­: C«ng t¸c lËp dù ¸n, c«ng t¸c chuÈn bÞ ®Êu thÇu... +.TÝn dông 2 b­íc (STL): Lµ kho¶n tÝn dông ®­îc thùc hiÖn qua mét tæ chøc tµi chÝnh gi¸n tiÕp taÞ n­íc tiÕp nhËn víi ®èi t­îng thô h­ëng lµ c¸c doanh nghiÖp võa vµ nhá thuéc c¸c lÜnh vùc c«ng nghiÖp chÕ t¹o vµ n«ng nghiÖp. -TÝn dông ODA phi dù ¸n bao gåm: +.TÝn dông hµng hãa ®­îc cÊp cho c¸c n­íc ®ang ph¸t triÓn, c¸c n­íc nµy muèn nhËp khÈu hµng hãa nh­ng kh«ng cã tiÒn, nhê h×nh thøc nµy n­íc nhËn cã thÓ æn ®Þnh vµ ph¸t triÓn kinh tÕ tr­íc m¾t. +.TÝn dông ®iÒu chØnh c¬ cÊu (SAL) ®­îc cung cÊp ®Ó c¸c n­íc ®ang ph¸t triÓn tiÕn hµnh c¶i c¸ch toµn bé nÒn kinh tÕ +.TÝn dông ngµnh lµ tÝn dông hµng hãa hç trî ph¸t triÓn mét nghµnh cô thÓ cña n­íc tiÕp nhËn. 3.2.ODA ®a ph­¬ng: Lµ h×nh thøc ®ãng gãp tµi chÝnh hoÆc ký thuËt cña ChÝnh phñ NhËt B¶n cho c¸c tæ chøc quèc tÕ ®a ph­¬ng nh­: UNDP, UNFPA, UNCTAD, DAC, OECD...vµ c¸c tæ chøc tµi chÝnh quèc tÕ nh­: WB, ADB... tÊt c¶ ®Òu nh»m môc tiªu gãp phÇn vµo viÖc thóc ®Èy sù ph¸t triÓn vµ æn ®Þnh t¹i c¸c n­íc ®ang ph¸t triÓn. §ãng gãp cho c¸c tæ chøc ®a ph­¬ng th­êng ®­îc thùc hiÖn d­íi d¹ng hîp t¸c kü thuËt , cßn ®ãng gãp cho c¸c tæ chøc tµi chÝnh quèc tÕ b»ng tµi chÝnh. 4.ChÝnh s¸ch ODA NhËt B¶n: 4.1.ChÝnh s¸ch ODA NhËt B¶n tr­íc nh÷ng n¨m 90: 4.1.1. ChÝnh s¸ch ­u tiªn cung cÊp theo khu vùc ®Þa lý: NhËt B¶n vµ Ch©u ¸ cã sù gÇn gòi vÒ ®Þa lý còng nh­ v¨n hãa, t«n gi¸o, phong tôc ...do vËy kÓ tõ khi b¾t ®Çu ho¹t ®éng cung cÊp ODA cho ®Õn nh÷ng n¨m ®Çu thËp kû 70 Ch©u ¸ lu«n chiÕm 90% thËm chÝ cã thêi ®iÓm 100% l­îng ODA cña NhËt, trong ®ã th× khu vùc Asean chiÕm tõ 30%-50%. Ch©u ¸ lu«n lµ khu vùc nhËn ®­îc ODA cña NhËt B¶n víi tû lÖ cao nhÊt Khi chuyÓn sang giai ®o¹n 1977-1988 NhËt B¶n cã sù thay ®æi vÒ chÝnh s¸ch më réng sang c¸c khu vùc kh¸c mét phÇn lµ do sù ph¶n ®èi NhËt B¶n diÔn ra ë mét sè n­íc trong khu vùc Ch©u ¸. Cho nªn l­îng ODA cho Ch©u ¸ gi¶m xuèng 65.1% trong n¨m 1988 nh­ng khu vùc Asean vÉn chiÕm 30% tæng ODA dµnh cho Ch©u ¸, nh­ vËy tuy gi¶m vÒ tû lÖ xong khèi l­îng vÉn t¨ng ®Òu. Giai ®o¹n 1989-2002 NhËt B¶n vÉn duy tr× lµ nhµ tµi trî sè 1 cña thÕ giíi, NhËt tiÕp tôc më réng khu vùc cung cÊp ODA cho nªn tû lÖ ODA cho Ch©u ¸ cßn 59,3% vµ ODA dµnh cho Asean cã sù thay ®æi vÒ h×nh thøc, tøc lµ giai ®o¹n tr­íc ODA chñ yÕu lµ h×nh thøc viÖn trî th× nay chuyÓn sang h×nh thøc cung cÊp tÝn dông víi l·i suÊt thÊp. Tû lÖ ODA gi¶m nh­ng l­îng kh«ng gi¶m, chóng ta cã thÓ t×m hiÓu mét sè nguyªn nh©n chñ yÕu nh­ sau: Ta biÕt r»ng sau mét thêi gian dµi viÖn trî cho §«ng Nam ¸ th× hµng hãa NhËt B¶n trµn ngËp thÞ tr­êng c¸c n­íc nµy t¹o nªn lµn sãng ph¶n ®èi m¹nh mÏ t¹i c¸c quèc gia nhËn.Thªm vµo ®ã lµ cuéc khñng ho¶ng dÇu má vµo n¨m 1973 còng ¶nh h­ëng rÊt lín ®Õn nÒn kinh tÕ NhËt b¶n (NhËt B¶n lµ mét n­íc ph¶i nhËp khÈu 100% l­îng dÇu má). §øng tr­íc t×nh h×nh nh­ vËy n­íc nµy ®· t×m h­íng vµ thiÕt lËp quan hÖ ngo¹i giao víi c¸c khu vùc kh¸c. Sang giai ®o¹n 1977-1988 NhËt cµng më réng h¬n n÷a mèi quan hÖ cña m×nh, ®Ó t¨ng c­êng ¶nh h­ëng cña m×nh NhËt ®· hÖ thèng hãa qua c¸c kÕ ho¹ch trung h¹n cho viÖc t¨ng c­êng viÖn trî ®Õn Ch©u Phi, Ch©u Mü, Trung §«ng Mét ®iÒu ®Æc biÖt lµ vµo n¨m 1990 cã sù thay ®æi vÒ kinh tÕ ë c¸c n­íc §«ng Nam ¸, Hµn quèc ®· chuyÓn tõ n­íc nhËn ODA sang n­íc cung cÊp, c¸c n­íc Asean ph¸t triÓn kh¸ m¹nh s¾p ®uæi kÞp c¸c n­íc c«ng nghiÖp míi.Tr­íc t×nh h×nh nµy ChÝnh phñ NhËt b¶n cho r»ng khi n­íc tiÕp nhËn ODA ®· ph¸t triÓn råi th× ODA sÏ c¾t gi¶m ®Ó tËp trung vµo ph¸t triÓn quan hÖ th­¬ng m¹i. Do ®ã ODA cho c¸c n­íc nµy phÇn lín chØ cßn d­íi d¹ng cho vay vµ hç trî kü thuËt. Trong thêi gian gÇn ®©y nÒn kinh tÕ NhËt gÆp nhiÒu khã kh¨n nªn tæng ODA cña NhËt ®· gi¶m ®i, ®©y lµ lý do rÊt chÝnh ®¸ng, nh­ng viÖc c¾t gi¶m nµy còng lµm ¶nh h­ëng ®Õn mét sè n­íc nhËn ODA NhËt B¶n. Tãm l¹i NhËt B¶n lu«n dµnh cho ASEAN nh÷ng ­u tiªn trong cung cÊp ODA còng lµ ®iÒu dÔ hiÓu nh­ ®· nªu ë trªn, ngoµi ra môc ®Ých cña NhËt B¶n cßn ®Ó thu hÑp kho¶ng c¸ch B¾c-Nam vµ khai th¸c thÞ tr­êng nguyªn liÖu rÎ, phong phó, nguån lao ®éng dåi dµo, thÞ tr­êng tiªu dïng dÔ tÝnh cña Asean...Theo xu thÕ quèc tÕ hãa ®Ó duy tr× vÞ trÝ lµ mét trung t©m kinh tÕ- tµi chÝnh cña thÕ giíi ®ßi hái NhËt ph¶i t¹o cho m×nh mét thÞ tr­êng tiªu thô æn ®Þnh, Ch©u ¸ nãi chung vµ Asean nãi riªng chÝnh lµ môc tiªu cña NhËt B¶n. Nh­ vËy mét Ch©u ¸ ph¸t triÓn lµnh m¹nh vµ æn ®Þnh sÏ lµ thÞ tr­êng lín cho hµng hãa cña NhËt B¶n. BiÓu1: Vèn ODA NhËt B¶n cho ASEAN 10 vay ®Õn 1998 §¬n vÞ: Tû yªn N­íc Vèn vay ViÖn trî Hîp t¸c c«ng nghÖ Tæng céng In®«nªxia 3.432,3 189,7 207,4 3.829,4 Philippin 1.772,6 211,6 129,6 2.113,8 Th¸i Lan 1.665,4 161,4 161,8 1.988,6 Malaysia 754,0 11,9 83,3 849,2 ViÖt Nam 520,2 77,3 22,1 619,6 Myanma 405,5 159,3 19,1 583,6 Lµo 9,1 66,3 18,1 93,5 Campuchia 2,3 54,7 13,1 70,1 Xingapo 12,7 3,1 21,4 37,2 Brun©y 0,0 0,0 39,3 39,3 (Nguån: Bé ngo¹i giao NhËt B¶n) 4.1.2.ChÝnh s¸ch ­u tiªn theo lÜnh vùc: ODA cña NhËt B¶n tËp trung ­u tiªn vµo c¸c lÜnh vùc nh­ lµ: Giao th«ng vËn t¶i, n¨ng l­îng, y tÕ, gi¸o dôc..Thóc ®Èy n©ng cao kü thuËt vµ n¨ng suÊt c¸c ngµnh n«ng- l©m- ng­ nghiÖp ¨Ngµnh n«ng nghiÖp:ODA nh»m gi÷ v÷ng sù æn ®Þnh vÒ cung cÊp l­¬ng thùc, thùc phÈm cho ng­êi d©n n­íc së t¹i vµ ®Æc biÖt chó ý t¨ng s¶n phÈm gia sóc, gia cÇm. §èi víi c¸c n­íc ®ang ph¸t triÓn th× n«ng nghiÖp ®­îc coi lµ mét "ngµnh c«ng nghiÖp chÝnh" v× thÕ viÖc thùc hiÖn æn ®Þnh l­¬ng thùc, thùc phÈm ®­îc c¸c n­íc cung cÊp ODA coi nh­ mét tiªu chuÈn chñ yÕu ®Ó ®¸nh gi¸ sù æn ®Þnh vÒ t¨ng tr­ëng kinh tÕ. Do ®ã ODA NhËt B¶n còng nh»m thóc ®Èy n«ng nghiÖp vµ coi ®ã lµ mét lÜnh vùc ­u tiªn trong kÕ ho¹ch ph¸t triÓn kinh tÕ. Kho¶n ODA cho lÜnh vùc nµy th­êng chiÕm mét tû lÖ ®¸ng kÓ trong tæng ODA ®­îc cung cÊp. VÝ dô n¨m 1993 ODA dµnh cho n«ng nghiÖp chiÕm 8,1%. Trong c¸c n­íc ASEAN th× In®«nªxia lµ n­íc nhËn nhiÒu nhÊt ODA NhËt B¶n ë lÜnh vùc n«ng nghiÖp, mµ chñ yÕu lµ hç trî cho trang tr¹i ch¨n nu«i, ph¸t triÓn n«ng nghiÖp vµ x©y dùng c¸c lµng trång trät... §©y lµ ngµnh trô cét ë hÇu hÕt c¸c n­íc ®ang ph¸t triÓn, ®Æc biÖt lµ trong c¸c n­íc Asean phÇn ®«ng d©n sè vÉn ho¹t ®éng trong lÜnh vùc n«ng nghiÖp. Ph¸t triÓn n«ng nghiÖp gãp phÇn rÊt quan träng cho viÖc æn ®Þnh an ninh l­¬ng thùc, thùc phÈm ë n­íc tiÕp nhËn. §©y chÝnh lµ tiªu chuÈn chñ ®¹o ®Ó ®¸nh gi¸ sù æn ®Þnh vÒ t¨ng ttr­ëng kinh tÕ cho mét n­íc. ODA cña NhËt B¶n cho lÜnh vùc nµy th­êng ®­îc thùc hiÖn b»ng viÖn trî kh«ng hoµn l¹i vµ viÖn trî tÝn dông. ¨LÜnh vùc y tÕ: ODA sö dông nh»m n©ng cao søc kháe cña ng­êi d©n, hç trî x©y dùng, n©ng cÊp bÖnh viÖn, cung cÊp m¸y mãc y tÕ hiÖn ®¹i...Th­êng ë d¹ng viÖn trî kh«ng hoµn l¹i vµ hîp t¸c kü thuËt. N¨m 1993 NhËt b¶n dµnh 14% tæng ODA cho y tÕ, trong ®ã 53,6% cña sè viÖn trî nµy ®­a vµo Ch©u ¸. Ngoµi ra NhËt B¶n cßn ®ãng gãp vµo c¸c tæ chøc quèc tÕ cho phong trµo chèng AIDS cña toµn thÕ giíi. ¨Gi¸o dôc: §©y lµ lÜnh vùc ®­îc c¸c n­íc thùc hiÖn ODA quan t©m vµ ®­îc coi nh­ lµ ph­¬ng tiÖn ®Ó thóc ®Èy sù ph¸t triÓn x· héi vµ nÒn kinh tÕ cña n­íc nhËn tµi trî. ë lÜnh vùc nµy NhËt B¶n th­êng thùc hiÖn nhiÒu kho¶n viÖn trî kh«ng hoµn l¹i. VÝ dô trong thêi gian 1989-1993, ODA NhËt B¶n ®· gióp x©y dùng 380 tr­êng tiÓu häc vµ trung häc... §ång thêi ODA NhËt cßn chó ý vµo d¹ng viÖn trî hîp t¸c kü thuËt ®Ó trang bÞ cho tr­êng häc. Ngoµi ra ChÝnh phñ NhËt B¶n cßn hç trî c¸c tæ chøc phi ChÝnh phñ cña NhËt trong viÖc thùc hiÖn c¸c dù ¸n x©y dùng tr­êng häc cho c¸c n­íc nhËn ODA. ¨LÜnh vùc n¨ng l­îng: NhËt B¶n chó träng vµo x©y dùng c¸c nhµ m¸y ®iÖn, c«ng nghÖ s¶n xuÊt dÇu, v× thÕ ODA cña hä th­êng tËp trung vµo qui tr×nh c«ng nghÖ tiÕt kiÖm n¨ng l­îng vµ gióp c¸c n­íc nhËn ODA sö dông n¨ng l­îng cã hiÖu qu¶ h¬n. H¬n n÷a còng ph¶i ghi nhËn kü thuËt c«ng nghÖ lµm gi¶m bít sù « nhiÔm m«i tr­êng cña NhËt B¶n. ODA dµnh cho khu vùc nµy tõ 1989- 1993 chiÕm kho¶ng 17% trong tæng sè c¸c kho¶n viÖn trî vµ th­êng lµ viÖn trî tÝn dông. VÝ dô trong n¨m 1993 tæng ODA cho vay dµnh cho n¨ng l­îng lµ 297,551 tû yªn chi cho 23 dù ¸n cña 9 n­íc lµ Ên §é, ViÖt Nam, In®«nªxia, Th¸i Lan, Bangladesh, Malaysia, Trung Quèc, Sri Lan ca vµ Iran. ¨Giao th«ng vËn t¶i: NhËt B¶n quan t©m kh¸ nhiÒu ®Õn lÜnh vùc nµy, dµnh 20% l­îng ODA cho giao th«ng vËn t¶i. PhÇn lín ng©n s¸ch ODA dµnh cho GTVT lµ cho vay v× nãi chung ®Òu lµ nh÷ng dù ¸n ®­îc thùc hiÖn ë Ch©u ¸ (chiÕm kho¶ng 98% trªn tæng sè ODA dµnh cho GTVT), trong ®ã chñ yÕu cho c¸c n­íc ASEAN. Tuy nhiªn, NhËt B¶n còng cã thùc hiÖn viÖn trî kh«ng hoµn l¹i vµ viÖn trî hîp t¸c kü thuËt cho lÜnh vùc nµy. Bªn c¹nh ®ã ODA NhËt B¶n cßn quan t©m ®Õn viÖc gióp ®ì ®Ó ®µo t¹o c¸n bé kü thuËt cã chuyªn m«n trong viÖc qu¶n lý vµ ®iÒu hµnh hÖ thèng giao th«ng vËn t¶i. ¨TruyÒn th«ng vµ viÔn th«ng, ODA NhËt B¶n ®· tá râ sù quan t©m ®Æc biÖt tíi lÜnh vùc nµy, do ®Æc ®iÓm cña th«ng tin truyÒn th«ng cã hiÖu qu¶ t¸c ®éng rÊt lín tíi c«ng nghiÖp, th­¬ng nghiÖp, qu¶n lý nhµ n­íc, gi¸o dôc, v¨n hãa vµ nhiÒu lÜnh vùc ho¹t ®éng kinh tÕ x· héi v× thÕ NhËt B¶n ®· ®­a vµo Ch©u ¸ tõ n¨m 1989- 1993 lµ 78,4% vèn ODA cho vay trong tæng sè ODA cho lÜnh vùc truyÒn th«ng vµ viÔn th«ng, 50% hÖ thèng vi sãng phñ 2500km ë In®«nªxia vµ 76% hÖ thèng nµy ë Jakarta ®­îc x©y dùng tõ nguån ODA cña NhËt B¶n. C¸c kho¶n viÖn trî kh«ng hoµn l¹i trong lÜnh vùc nµy th­êng ®­îc ®­a ®Õn nh÷ng vïng hÎo l¸nh ®Ó x©y dùng c¬ së vËt chÊt. Cßn phÇn viÖn trî hîp t¸c kü thuËt ®­îc dïng vµo viÖc nhËn ng­êi ®Õn ®µo t¹o tay nghÒ t¹i NhËt B¶n. VÒ l©u dµi ë lÜnh vùc nµy NhËt B¶n muèn t¨ng c­êng hîp t¸c víi c¸c n­íc nhËn tµi trî ®Ó ®µo t¹o nh÷ng c¸n bé kü thuËt cã tr×nh ®é hiÓu biÕt vµ qu¶n lý ®­îc hÖ thèng truyÒn th«ng hiÖn ®¹i ®Ó thùc hiÖn c¸c cuéc tiÕp nhËn chuyÓn giao kü thuËt míi. BiÓu2:Vèn vay ODA cña NhËt B¶n cho bèn n­íc thµnh viªn ASEAN tíi 1998 §¬n vÞ: tû yªn LÜnh vùc In®«nªxia Philippin Th¸i Lan Malaysia Tæng Giao th«ng 725,2 542,8 681,0 129,4 2.078,4 N¨ng l­îng 616,5 244,7 296,3 372,4 1.529,9 ViÔn th«ng 148,1 50,4 102,8 13,4 314,7 C«ng nghiÖp 110,8 91,8 112,7 75,6 390,9 N«ng nghiÖp 408,5 138,2 164,8 0,0 711,5 Nghµnh kh¸c 1.664,6 716,1 326,3 157,3 2.864,3 Tæng 3.673,7 1.784,0 1.683,9 748,1 7.889,7 ( Nguån: Bé ngo¹i giao NhËt B¶n- 2000) 4.2. Mét sè thay ®æi gÇn ®©y vÒ chÝnh s¸ch ODA. 4.2.1. ODA NhËt B¶n tõ vai trß kinh tÕ chuyÓn sang vai trß kinh tÕ chÝnh trÞ: ODA cña NhËt B¶n ®· b­íc vµo mét thêi kú míi, chÝnh s¸ch ODA cña NhËt B¶n ®· nhÊn m¹nh vµo ph¸t triÓn kinh tÕ cña c¸c n­íc ®ang ph¸t triÓn cho ®Õn tËn gi÷a nh÷ng n¨m 1980, nh­ng hiÖn nay môc tiªu vµ vai trß cña nã ®· ®­îc më réng h¬n. Trong nh÷ng n¨m 80, nÒn kinh tÕ NhËt B¶n cã ®­îc kho¶n thÆng d­ vÒ tµi kho¶n hiÖn hµnh khæng lå vµ NhËt B¶n bÞ ®ßi hái ph¶i chuyÓn c¸c kho¶n thÆng d­ nµy trë l¹i cho c¸c n­íc ®ang ph¸t triÓn. Còng gÇn nh­ cïng thêi gian ®ã, vÊn ®Ò nî lòy tiÕn ®· næi lªn chñ yÕu ë c¸c n­íc Mü La Tinh. Toµn bé hÖ thèng tµi chÝnh quèc tÕ sÏ bÞ ®e däa nÕu nh­ céng ®ång thÕ giíi ë vµo t×nh tr¹ng ph¶i ®­¬ng ®Çu xö trÝ mét c¸ch thÝch ®¸ng ®èi víi cuéc khñng ho¶ng nî nµy. Víi t×nh h×nh tµi chÝnh nh­ vËy, viÖc t¸i chu chuyÓn l­îng tiÒn mÆt tíi c¸c n­íc ®ang ph¸t triÓn cña NhËt B¶n thùc chÊt lµ sù cung cÊp hµng hãa cho céng ®ång quèc tÕ, cã nghÜa lµ lµm æn ®Þnh hÖ thèng tµi chÝnh quèc tÕ. Liªn quan ®Õn vÊn ®Ò trªn NhËt B¶n ®· quyÕt ®Þnh sÏ t¨ng nh÷ng ®ãng gãp cña hä ®èi víi c¸c tæ chøc tµi chÝnh ®a ph­¬ng vµ c¸c tæ chøc tµi chÝnh cïng víi viÖn trî cña NhËt B¶n hoÆc c¸c kho¶n cho vay vµ trî cÊp t­¬ng øng. Trong giai ®o¹n nµy, chÝnh s¸ch viÖn trî cña NhËt B¶n ®· cã mét sù thay ®æi ®¸ng kÓ, nã bao gåm nh÷ng môc tiªu vµ qui m« réng lín h¬n, nhÊn m¹nh mét c¸ch râ rµng vai trß toµn cÇu vµ quèc tÕ cña NhËt B¶n. Do t¸c ®éng cña cuéc chiÕn tranh vïng VÞnh næ ra ë Trung §«ng vµo 1990, chÝnh s¸ch viÖn trî cña NhËt B¶n ®· ph¸t triÓn xa h¬n nh÷ng nguyªn t¾c c¬ b¶n cña nã, cã tÝnh ®Õn c¶ c¸c nÒn kinh tÕ chÝnh trÞ. HiÕn ch­¬ng vÒ viÖn trî ph¸t triÓn chÝnh thøc ®­îc h×nh thµnh tõ th¸ng 6/1992 ®· kh¼ng ®Þnh, vÒ mÆt nguyªn lý cña nã, kh«ng chØ nh»m vµo c¸c môc tiªu kinh tÕ mµ cßn nç lùc nh»m t¹o ra mét x· héi._. ®¶m b¶o tù do, quyÒn con ng­êi vµ nÒn d©n chñ lµ nh÷ng ®iÒu kiÖn tiªn quyÕt. VÒ nh÷ng nguyªn t¾c cña viÖn trî ph¸t triÓn chÝnh thøc, b¶n HiÕn ch­¬ng còng ®· trÝch dÉn bèn ®iÓm sau ®©y: ¨Sù t­¬ng øng gi÷a ph¸t triÓn kinh tÕ víi b¶o vÖ m«i tr­êng ¨Kh«ng sö dông quÜ viÖn trî phôc vô cho c¸c môc ®Ých qu©n sù hoÆc khuyÕn khÝch c¸c cuéc xung ®ét quèc tÕ ¨ Quan t©m thÝch ®¸ng tíi nh÷ng xu h­íng trong chi tiªu vÒ mÆt qu©n sù, ph¸t triÓn hoÆc chÕ t¹o vò khÝ ph¸ hñy lín, nhËp khÈu vµ xuÊt khÈu vò khÝ ë c¸c n­íc nhËn viÖn trî. ¨ Quan t©m thÝch ®¸ng tíi viÖc khuyÕn khÝch d©n chñ hãa, nh÷ng nç lùc nh»m thùc hiÖn mét nÒn kinh tÕ h­íng vµo thÞ tr­êng, vµ duy tr× c¸c quyÒn con ng­êi c¬ b¶n tù do. Tr­íc n¨m 1992, 4 quan ®iÓm nµy kh«ng ®­îc ®­a vµo mét c¸ch cô thÓ trong chÝnh s¸ch viÖn trî. KÓ tõ 1992 nã ®· thùc sù ®­îc ph¶n ¸nh trong chÝnh s¸ch viÖn trî ODA cña NhËt B¶n. 4.2.2.§iÒu chØnh chÝnh s¸ch ODA tr­íc nh÷ng thay ®æi trong nÒn kinh tÕ cña NhËt B¶n: Trong nh÷ng n¨m gÇn ®©y nÒn kinh tÕ NhËt B¶n gÆp rÊt nhiÒu khã kh¨n, hiÖn t­îng suy tho¸i kÐo dµi, v× vËy ®· cã ¶nh h­ëng ®Õn chÝnh s¸ch viÖn trî ODA cña NhËt B¶n. Mét lo¹t c¸c biÖn ph¸p khuyÕn khÝch kinh tÕ dùa trªn c¬ së nh÷ng chi tiªu vÒ tµi chÝnh vµ suy tho¸i kinh tÕ kÐo dµi lµm cho th©m hôt ng©n s¸ch t¨ng lªn mét c¸ch nhanh chãng. Tû lÖ th©m hôt ng©n s¸ch so víi GDP danh nghÜa ®· v­ît qu¸ con sè 6%, c¸c kho¶n nî trong vµ ngoµi n­íc so víi GDP danh nghÜa ®¹t tíi 90%, ®©y lµ con sè cao nhÊt trong c¸c n­íc ph¸t triÓn. V× vËy, ChÝnh phñ NhËt B¶n ®· quyÕt ®Þnh c¾t gi¶m 10% tæng nguån ODA cña m×nh trong n¨m tµi khãa 2003. Nh÷ng thay ®æi quan träng tËp trung vµo tÝn dông ODA. JBIC ®· ®­a ra chÝnh s¸ch trung h¹n trong cung cÊp ODA cho c¸c n­íc ®ang ph¸t triÓn ®Æc biÖt lµ c¸c n­íc trong ASEAN víi mét sè néi dung chÝnh nh­ sau: 4.2.2.1. C¸c môc tiªu träng t©m cña ODA NhËt B¶n. a. Ph¸t triÓn nguån nh©n lùc vµ x©y dùng thÓ chÕ. VÒ lÜnh vùc nµy quan t©m ®Õn nh÷ng vÊn ®Ò sau: Hç trî cho lÜnh vùc tµi chÝnh vµ tµi khãa. Thóc ®Èy c«ng nghiÖp vµ th­¬ng m¹i quèc tÕ. Hç trî x©y dùng hÖ thèng luËt ph¸p vµ qu¶n lý. Hç trî cho viÖc gia nhËp WTO. b. X©y dùng vµ c¶i thiÖn c¬ së h¹ tÇng cho c¸c lÜnh vùc: §iÖn n¨ng, giao th«ng vËn t¶i vµ viÔn th«ng TËp trung ­u tiªn cho viÖc x©y dùng c¸c kÕ ho¹ch ph¸t triÓn c¸c nhµ m¸y ®iÖn, c¶i tiÕn m¹ng l­íi truyÒn t¶i vµ ph©n phèi ®iÖn. Hç trî x©y dùng hÖ thèng giao th«ng vËn t¶i. ¦u tiªn ph¸t triÓn hÖ thèng m¹ng l­íi th«ng tin vµ c«ng nghÖ viÔn th«ng c.LÜnh vùc n«ng nghiÖp vµ ph¸t triÓn n«ng th«n. ¦u tiªn c¸c h­íng sau: X©y dùng vµ c¶i thiÖn c¬ së h¹ tÇng cho viÖc ph©n phèi vµ vËn chuyÓn Ph¸t triÓn vµ cñng cè c¸c hîp t¸c x· n«ng nghiÖp. N©ng cao n¨ng lùc qu¶n lý. Hç trî hiÖn ®¹i hãa kü thuËt n«ng nghiÖp. d. Gi¸o dôc søc kháe vµ dÞch vô y tÕ. Trong lÜnh vùc gi¸o dôc, tËp trung vµo gi¸o dôc tiÓu häc. TiÕp tôc ®a d¹ng hãa hîp t¸c trong viÖc ch¨m sãc søc kháe céng ®ång, c¶i tiÕn ph­¬ng ph¸p ch÷a bÖnh. e. B¶o vÖ m«i tr­êng. Trong lÜnh vùc nµy ­u tiªn theo c¸c h­íng sau: B¶o vÖ m«i tr­êng tù nhiªn ®Æc biÖt lµ b¶o vÖ rõng. B¶o vÖ m«i tr­êng ë ®« thÞ. 4.2.2.2 C¸c môc tiªu träng t©m cña JBIC (Japan Bank for International Cooperation) ¨Hç trî xãa ®ãi gi¶m nghÌo ¨C¶i t¹o vµ n©ng cÊp c¬ së h¹ tÇng kinh tÕ ¨Chèng « nhiÔm vµ c¶i thiÖn m«i tr­êng thiªn nhiªn. ¨Hç trî gi¶i quyÕt c¸c vÊn ®Ò mang tÝnh chÊt toµn cÇu (nh­ HIV/ AIDS, gia t¨ng d©n sè, m­a axit...) ¨Ph¸t triÓn nguån nh©n lùc ¨T¨ng c­êng øng dông c«ng nghÖ th«ng tin ¨Hç trî ph¸t triÓn khu vùc n«ng th«n. VÒ c¬ b¶n, chóng ta thÊy r»ng c¸c môc tiªu träng t©m trong thêi kú trung h¹n nµy còng gièng nh­ thêi kú tr­íc ®©y. §iÓm míi chÝnh lµ viÖc ®­a ra môc tiªu t¨ng c­êng øng dông c«ng nghÖ th«ng tin vµ hç trî ph¸t triÓn khu vùc n«ng th«n. Bëi v× trong xu thÕ khu vùc hãa vµ toµn cÇu hãa nh­ hiÖn nay, t¨ng c­êng øng dông c«ng nghÖ th«ng tin võa lµ nhu cÇu cña c¸c n­íc ®ang ph¸t triÓn võa lµ lîi Ých trùc tiÕp cña c¸c c«ng ty NhËt B¶n. Cßn môc tiªu hç trî ph¸t triÓn khu vùc n«ng th«n lµ mét biÖn ph¸p nh»m gióp c¸c n­íc ®ang ph¸t triÓn rót ng¾n kho¶ng c¸ch ph¸t triÓn gi÷a n«ng th«n vµ thµnh thÞ, gi¶m søc Ðp gia t¨ng d©n sè c¬ häc ë c¸c khu ®« thÞ dÉn tíi c¸c khã kh¨n vÒ h¹ tÇng vµ m«i tr­êng. 4.2.2.3. Nguyªn t¾c ho¹t ®éng míi cña JBIC: JBIC sÏ ¸p dông 3 nguyªn t¾c míi trong ho¹t ®éng cung cÊp tÝn dông ODA. Hç trî cã chän läc: JBIC sÏ cã chÝnh s¸ch cung cÊp tÝn dông ODA phï hîp víi nhu cÇu cô thÓ cña tõng n­íc tiÕp nhËn c¨n cø vµo tr×nh ®é ph¸t triÓn, h×nh th¸i kinh tÕ- x· héi, truyÒn thèng v¨n hãa, lÞch sö vµ t«n gi¸o cña n­íc ®ã. Tõ nay trë ®i JBIC kh«ng ¸p dông chÝnh s¸ch c¶ gãi cho mét nhãm n­íc, ph©n theo khu vùc ®Þa lý vµ tr×nh ®é ph¸t triÓn kinh tÕ nh­ tr­íc ®©y. T¨ng c­êng chuyÓn giao kinh nghiÖm qu¶n lý ODA: Nh»m n©ng cao hiÖu qu¶ qu¶n lý vµ sö dông ODA, JBIC sÏ ®Èy m¹nh c«ng t¸c hç trî c¸c n­íc tiÕp nhËn t¨ng c­êng n¨ng lùc qu¶n lý ODA, n©ng cao chÊt l­îng c«ng t¸c x©y dùng, gi¸m s¸t vµ triÓn khai dù ¸n còng nh­ c«ng t¸c duy tu, b¶o d­ìng. C«ng khai hãa h¬n n÷a c¸c ho¹t ®éng cung cÊp vµ sö dông ODA: JBIC sÏ ®Èy m¹nh c«ng khai hãa c¸c ho¹t ®éng ODA cña m×nh cho d©n chóng NhËt B¶n còng nh­ d©n chóng c¸c n­íc tiÕp nhËn viÖn trî, t¹o ®iÒu kiÖn cho nh©n d©n ®­îc ®ãng gãp ý kiÕn vµo c«ng t¸c x©y dùng chÝnh s¸ch ODA cña JBIC nãi chung còng nh­ c«ng t¸c x©y dùng dù ¸n cô thÓ, t¨ng c­êng gi¸m s¸t cña nh©n d©n NhËt B¶n ®èi víi viÖc thùc thi c¸c dù ¸n ODA. JBIC còng sÏ t¨ng c­êng ®èi tho¹i vµ th«ng tin cho c¸c tæ chøc viÖn trî quèc tÕ vµ t¨ng c­êng phèi hîp ho¹t ®éng víi c¸c tæ chøc phi ChÝnh phñ (NGO) 4.2.2.4. Thay ®æi vÒ h×nh thøc vµ ®iÒu kiÖn tÝn dông: Bªn c¹nh ®ã ChÝnh phñ NhËt B¶n còng thay ®æi c¶ vÒ lo¹i h×nh vµ ®iÒu kiÖn tÝn dông. NhËt B¶n ghÐp tÝn dông ®Æc biÖt vµo ch­¬ng tr×nh tÝn dông th­êng niªn d­íi d¹ng mét lo¹i tÝn dông míi víi ®iÒu kiÖn ®Æc biÖt dµnh cho quan hÖ ®èi t¸c kinh tÕ . Nh­ vËy tÝn dông ODA cña NhËt B¶n cho ViÖt Nam chØ gãi trän trong mét lo¹i h×nh, víi 4 ®iÒu kiÖn kh¸c nhau: ¨§iÒu kiÖn phæ cËp: L·i suÊt 1,8% mét n¨m, thêi h¹n thanh to¸n 30 n¨m bao gåm 10 n¨m ©n h¹n. ¸p dông cho c¸c dù ¸n mµ ®a phÇn tÝn dông cña JBIC ®­îc dïng cho c«ng t¸c x©y dùng. §Êu thÇu quèc tÕ réng r·i. ¨§iÒu kiÖn liªn quan ®Õn b¶o vÖ m«i tr­êng: L·i suÊt 1,3% mét n¨m, thêi h¹n thanh to¸n 30 n¨m bao gåm 10 n¨m ©n h¹n. ¸p dông cho c¸c dù ¸n liªn quan ®Õn b¶o vÖ m«i tr­êng nh­ cÊp n­íc. §Êu thÇu quèc tÕ réng r·i. ¨§iÒu kiÖn dÆc biÖt dµnh cho quan hÖ ®èi t¸c kinh tÕ L·i suÊt sÏ ®­îc x¸c ®Þnh hµng n¨m phï hîp víi qui ®Þnh cña OECD, thêi h¹n thanh to¸n 40 n¨m bao gåm 10 n¨m ©n h¹n. ¸p dông cho c¸c dù ¸n mµ ®a phÇn tÝn dông JBIC ®­îc dïng ®Ó nhËp khÈu thiÕt bÞ, vËt t­. §Êu thÇu gi÷a c¸c c«ng ty NhËt ¨§iÒu kiÖn ®Æc biÖt b¶o vÖ m«i tr­êng: L·i suÊt 0,75% mét n¨m, thêi h¹n thanh to¸n 40 n¨m bao gåm 10 n¨m ©n h¹n. ¸p dông cho c¸c dù ¸n trùc tiÕp b¶o vÖ m«i tr­êng nh­ xö lý n­íc th¶i, r¸c th¶i, trång rõng. §Êu thÇu gi÷a c¸c c«ng ty NhËt §ång thêi JBIC còng chuyÓn cam kÕt tÝn dông cho c¸c dù ¸n t¹i ViÖt Nam theo h×nh thøc chia ra nhiÒu giai ®o¹n sang h×nh thøc chñ yÕu lµ cam kÕt mét lÇn. Víi h×nh thøc míi nµy th× ngay c¶ víi mét tæng khèi l­îng cam kÕt kh«ng gi¶m, phÝa ta còng sÏ khã cã thÓ triÓn khai cïng mét lóc ®­îc nhiÒu dù ¸n míi nh­ tõ tr­íc ®Õn nay. Tr­íc nh÷ng thay ®æi trong chÝnh s¸ch ODA cña NhËt B¶n cho ViÖt Nam, c¸c nhµ kinh tÕ cho r»ng tuy c¸c n¨m tíi NhËt B¶n vÉn tiÕp tôc lµ nhµ tµi trî lín nhÊt cho n­íc ta, song phÝa ta cÇn cã nh÷ng ®èi s¸ch, nhÊt lµ trong viÖc x¸c ®Þnh c¸c lÜnh vùc ­u tiªn sö dông tÝn dông ODA NhËt B¶n trong t×nh h×nh míi còng nh­ trong viÖc chuÈn bÞ vµ thùc hiÖn c¸c dù ¸n. ch­¬ng II Vai trß cña ODA NhËt B¶n víi nÒn kinh tÕ mét sè n­íc ASEan I. ODA Cña NhËt B¶n dµnh cho in®«nªxia 1.ChÝnh s¸ch vµ ®Æc ®iÓm: 1.1.T¹i sao NhËt B¶n viÖn trî cho In®«nªxia: In®«nªxia lµ mét quèc ®¶o lín trªn thÕ giíi, ®øng thø 5 vÒ d©n sè vµ ®øng thø 13 vÒ diÖn tÝch so víi thÕ giíi l¹i lµ n­íc lín nhÊt Asean. In®«n«xia cã sè d©n 200 triÖu, nguån lao ®éng rÎ, qui m« thi tr­êng réng, tèc ®é t¨ng tr­ëng kinh tÕ cao, nhu cÇu tiªu dïng lín, thu nhËp b×nh qu©n ®Çu ng­êi kh¸ cao so víi c¸c n­íc ASEan, cô thÓ lµ vµo n¨m 2000 ®¹t 1000 USD/ 1 ng­êi; tèc ®é t¨ng tr­ëng kinh tÕ giai ®o¹n 1983- 1985 ®¹t 4,8% nh­ng sang thËp kû 90 ®¹t trªn 7%.Tõ n¨m 1994 cho ®Õn nay In®«nªxia lµ n­íc trong §«ng Nam ¸ nhËn ®­îc nhiÒu ODA nhÊt tõ NhËt B¶n.Thªm vµo ®ã In®«nªxia cßn lµ mét ®Êt n­íc cã nguån tµi nguyªn thiªn nhiªn nhiÒu nhÊt §«ng Nam ¸, víi ®ñ c¸c lo¹i tµi nguyªn kho¸ng s¶n phôc vô cho sù ph¸t triÓn nÒn kinh tÕ ®a thµnh phÇn cña n­íc nµy. NhËt B¶n vµ In®«nªxia cã mèi quan hÖ l¸ng giÒng l©u dµi, In®«nªxia cã vÞ trÝ quan träng ®èi víi NhËt c¶ vÒ kinh tÕ lÉn chÝnh trÞ, hä lµ hai ®èi t¸c lín cña nhau trong lÜnh vùc th­¬ng m¹i vµ ®Çu t­ . Hai n­íc NhËt- In®«nªxia cã sù gÇn gòi vÒ mÆt ®Þa lý.Tr­íc hÕt chóng ta thÊy r»ng c¶ hai n­íc ®Òu lµ quèc ®¶o, cho nªn rÊt thuËn tiÖn trong giao th«ng hµng h¶i. NhËt B¶n ngoµi l­îng dÇu má nhËp khÈu tõ In®«nªxia, NhËt cßn ph¶i nhËp tõ c¸c n­íc Trung §«ng vµ ®Ó vËn chuyÓn vÒ NhËt th× cßn ph¶i qua eo biÓn Malacca vµ Lombok cña In®«nªxia. 1.2.Nh÷ng ­u tiªn trong chÝnh s¸ch ODA cña NhËt B¶n dµnh cho In®«nªxia: Ngay tõ ®Çu n¨m 1965 khi nÒn kinh tÕ In®«nªxia gÆp rÊt nhiÒu khã kh¨n, sang n¨m 1966 l¹m ph¸t "phi m·" 600%, c¸n c©n thanh to¸n bÞ th©m hôt nÆng nÒ, nî n­íc ngoµi t¨ng trÇm träng lªn ®Õn 2,4 tû USD trong ®ã nî NhËt B¶n lµ 231 triÖu USD ®êi sèng nh©n d©n xuèng cÊp nghiªm träng. §øng tr­íc t×nh h×nh ®ã c¸c n­íc Ph¸p, Anh, BØ, NhËt b¶n, Céng hoµ liªn bang §øc ®· nhãm häp l¹i vµ t×m ra gi¶i ph¸p ®Ó gióp In®«nªxia th¸o gì khã kh¨n. Riªng NhËt B¶n ®· cã nh÷ng chÝnh s¸ch ODA ­u tiªn ®Æc biÖt cho In®«nªxia tËp trung chñ yÕu vµo mét sè lÜnh vùc nh­ sau: Hç trî cho ph¸t triÓn gi¸o dôc ®­îc ®Æt lªn hµng ®Çu bëi gi¸o dôc lµ c¬ së quan träng cho viÖc ph¸t triÓn nguån nh©n lùc cho ®Êt n­íc. In®«nªxia cã 200 triÖu d©n, víi nguån nh©n lùc dåi dµo, nÕu kh«ng tËp trung ph¸t triÓn nh©n lùc, n©ng cao tr×nh ®é d©n trÝ, båi d­ìng nh©n tµi th× chÊt l­îng cña nguån nh©n lùc sÏ kh«ng ®¸p øng ®­îc yªu cÇu ngµy cµng cao cña khu vùc còng nh­ toµn thÕ giíi. C¸c dù ¸n ODA h­íng th¼ng vµo gi¸o dôc ë cÊp tiÓu häc vµ trung häc, tiÕn tíi phæ cËp gi¸o dôc trung häc, ®Æc biÖt chó ý båi d­ìng tr×nh ®é cña gi¸o viªn d¹y c¸c m«n khoa häc kü thuËt, h¬n n÷a dù ¸n ODA cßn phæ biÕn kü thuËt míi nhÊt cho c¸c kü s­ vµ c¸c nhµ kü thuËt. NhËt B¶n ­u tiªn c¸c dù ¸n b¶o vÖ m«i tr­êng cho In®«nªxia do kÕt qu¶ cña c«ng nghiÖp hãa g©y ra, nhÊt lµ c¸c dù ¸n b¶o vÖ m«i tr­êng tù nhiªn vÝ dô nh­ b¶o vÖ rõng, b¶o vÖ m«i tr­êng n­íc vv..., ®¶m b¶o duy tr× vµ sö dông hîp lý c¸c nguån tµi nguyªn thiªn nhiªn, c¶i thiÖn m«i tr­êng sèng ë c¸c ®« thÞ vµ kiÓm so¸t hiÖn t­îng « nhiÔm, x©y dùng tæ chøc th«ng tin ®¸nh gi¸ vÒ m«i tr­êng trªn ph¹m vi quèc gia nh»m cung cÊp th«ng tin vÒ c¸c vÊn ®Ò m«i tr­êng mét c¸ch nhanh nhÊt. T¹o sù c©n b»ng vÒ møc sèng vµ ®iÒu kiÖn sinh ho¹t cho x· héi th«ng qua c¸c dù ¸n nh­: Xo¸ ®ãi gi¶m nghÌo b»ng c¸ch c¶i thiÖn ®iÒu kiÖn vµ n©ng cao møc sèng cho ng­êi nghÌo, trî gióp cho c¸c nhu cÇu nh©n ®¹o, hç trî cho ho¹t ®éng kÕ ho¹ch hãa gia ®×nh, gi¶m tèc ®é t¨ng d©n sè, trî gióp biÖn ph¸p phßng ngõa bÖnh dÞch lan trµn ®Æc biÖt lµ c¨n bÖnh thÕ kû HIV. Hç trî cho tiÕn tr×nh ®iÒu chØnh c¬ cÊu c«ng nghiÖp ®Æc biÖt lµ c¸c gi¶i ph¸p vÒ qu¶n lý kinh tÕ vÜ m«. Hç trî ph¸t triÓn c¸c nghµnh c«ng nghiÖp vµ n«ng nghiÖp b»ng c¸ch cung cÊp m¸y mãc kü thuËt hiÖn ®¹i ®Ó n©ng cao chÊt l­îng s¶n phÈm, t¨ng n¨ng suÊt vµ ®a d¹ng hãa c¸c mÆt hµng ®Ó kh«ng chØ ®¸p øng nhu cÇu tiªu dïng trong n­íc mµ cßn xuÊt khÈu sang c¸c thÞ tr­êng kh¸c. C¶i thiÖn c¬ cÊu h¹ tÇng c«ng nghiÖp nh»m t¹o ra m«i tr­êng thuËn lîi ®Ó thu hót ®Çu t­ n­íc ngoµi, tËp trung vµo c¸c nghµnh giao th«ng vËn t¶i, th«ng tin liªn l¹c, ®iÖn lùc vµ nguån n­íc. N¨m h­íng ­u tiªn mµ NhËt B¶n dµnh cho In®«nªxia ®­îc thùc hiÖn sau häc thuyÕt Fukuda, tuy nhiªn c¶ 5 ­u tiªn ®Òu kh«ng ®­îc thùc hiÖn cïng mét lóc mµ thùc hiÖn r¶i r¸c, mçi lÜnh vùc ­u tiªn ®­îc ¸p dông vµo tõng thêi kú kh¸c nhau phï hîp víi chÝnh s¸ch ®­êng lèi ph¸t triÓn cña ®Êt n­íc, tËp trung vµo nh÷ng môc tiªu x¸c ®Þnh râ rµng ®Ó ®¹t ®­îc hiÖu qu¶ cao nhÊt trong thu hót vµ sö dông ODA. 1.3.§Æc ®iÓm: §Çu nh÷ng n¨m 1960 viÖn trî cña NhËt B¶n cho In®«nªxia chñ yÕu d­íi h×nh thøc båi th­êng chiÕn tranh. §Õn n¨m 1966 NhËt b¶n trë thµnh nhµ tµi trî chÝnh cho n­íc nµy, ODA cña NhËt b¶n chiÕm h¬n 1/3 trong tæng sè ODA c¸c n­íc dµnh cho In®«nªxia. Trong thêi gian nµy viÖn trî tõ NhËt nh»m vµo c¸c dù ¸n c¶i thiÖn c¸n c©n thanh to¸n th©m hôt nÆng nÒ cña In®«nªxia, gi¶m l¹m ph¸t phi m·, æn ®Þnh chÝnh s¸ch tiÒn tÖ. §ã chÝnh lµ 3 vÊn ®Ò khã kh¨n cÊp b¸ch nhÊt mµ In®«nªxia ph¶i gi¶i quyÕt ngay thêi gian ®ã. Vµo cuèi nh÷ng n¨m 60 ®Õn ®Çu 1970 tuy NhËt B¶n lµ nhµ tµi trî chÝnh cho In®«nªxia nh­ng kh«ng ph¶i lµ nhµ tµi trî lín nhÊt bëi v× phong trµo chèng NhËt x¶y ra ë nhiÒu n¬i, tuy nhiªn NhËt vÉn liªn tôc t¨ng c­êng viÖn trî cho In®«nªxia bëi v× thêi gian nµy nÒn kinh tÕ tiÕp tôc gÆp khã kh¨n, phÇn lín nguån tµi chÝnh ®Ó kh«i phôc ph¸t triÓn ®Êt n­íc lµ nhê vµo viÖn trî. Cho ®Õn n¨m 1977 sau khi tuyªn bè häc thuyÕt Fukuda vÒ chÝnh s¸ch ODA cho §«ng Nam ¸ th× NhËt ®· trë thµnh nhµ tµi trî lín nhÊt cho In®«nªxia. VÝ dô n¨m 1982 viÖn trî c¸c n­íc cho In®«nªxia nh­ sau: BiÓu3: ViÖn trî c¸c n­íc cho In®«nªxia n¨m 1983 §¬n vÞ: TriÖu USD Nhµ tµi trî Gi¸ trÞ( triÖu USD) % NhËt B¶n 294,55 39,2 CHLB §øc 140,06 18,6 Hµ lan 105,25 14 Mü 72 9,6 C¸c n­íc kh¸c 104,07 18,6 (Nguån: Bé ngo¹i giao In®«nªxia- 1983) Qua b¶ng sè liÖu trªn ta thÊy r»ng ngay tõ 1982 l­îng ODA NhËt cho n­íc nµy ®· lín nhÊt chiÕm tíi 39,2% tæng sè ODA cho In®«nªxia, bá kh¸ xa CHLB §øc, ®iÒu ®ã kh¼ng ®Þnh phÇn nµo vÞ trÝ cña NhËt B¶n víi In®«nªxia. §iÒu nµy ®­îc chøng minh râ h¬n ë biÓu sau ®©y: BiÓu 4: Sè liÖu viÖn trî NhËt B¶n cho In®«nªxia tõ 1988¸1995: §¬n vÞ: TriÖu USD N¨m ViÖn trî TÝn dông Tæng sè ViÖn trî Hîp t¸c kü thuËt Tæng sè 1980 26,51 32,71 59,22 290,81 350,03 1982 15,05 37,34 52,39 247,41 299,80 1982 19,47 37,18 56,65 237,90 294,55 1983 20,04 39,99 60,03 175,43 235,46 1984 30,03 43,66 73,69 94,00 167,69 1985 31,06 45,28 76,34 84,99 161,33 1986 46,75 63,07 109,82 51,01 160,83 1987 68,70 67,88 136,59 570,72 707,31 1988 49,40 93,79 143,19 841,72 984,91 1989 44,66 101,82 146,48 998,78 1145,26 1990 58,38 108,68 176,07 700,72 867,78 1991 79,73 133,07 212,82 852,71 1065,51 1992 8,73 141,72 227,45 1129,26 1356,71 1993 67,61 157,93 225,54 923,35 1148,89 1994 72,28 177,69 249,97 636,20 886,17 1995 66 204 270 622 892 (Nguån: Japan Annual Reports) Qua biÓu trªn cho ta thÊy r»ng giai ®o¹n 1984-1986 tµi trî NhËt B¶n cho In®«nªxia t¨ng kh«ng ®Òu mµ cßn gi¶m nguyªn nh©n chÝnh cña hiÖn t­îng nµy lµ do sau khi ký hiÖp ®Þnh Plaza nÒn kinh tÕ NhËt B¶n gÆp nhiÒu khã kh¨n, v× vËy NhËt ph¶i tiÕn hµnh ®iÒu chØnh vµ c¶i c¸ch kinh tÕ trong n­íc ®ång thêi ®Ò ra chÝnh s¸ch quan hÖ kinh tÕ quèc tÕ, chÝnh s¸ch ODA, tiÕn hµnh t¸i thiÕt l¹i c¬ cÊu c¸c nghµnh c«ng nghiÖp.Thªm vµo ®ã lµ sù lªn gi¸ cña ®ång Yªn cho nªn ODA NhËt B¶n trong thêi kú nµy dµnh cho In®«nªxia rÊt Ýt. ChÝnh viÖc ®ã ®· cã t¸c ®éng xÊu ®Õn nÒn kinh tÕ In®«nªxia. Cô thÓ lµ c¸n c©n thanh to¸n th©m hôt do nî qu¸ nhiÒu, gi¸ dÇu má sôt liªn tôc mµ dÇu má lµ nguån thu chñ yÕu cña n­íc nµy, dÉn ®Õn c¸n c©n thanh to¸n th©m hôt 4,1 tû USD trong n¨m tµi chÝnh 1986-1987, nî n­íc ngoµi t¨ng tõ 4 tû USD n¨m 1985 lªn 4,4 tû n¨m 1986 vµ 1987 lµ 5,4 tû USD.Tr­íc sù suy gi¶m nghiªm träng nµy chÝnh phñ In®« ®· t×m mäi c¸ch ®Ó tr× ho·n tr¶ nî n­íc ngoµi, ®ång thêi NhËt b¶n t¨ng c¸c kho¶n viÖn trî song ph­¬ng vµ khuyÕn khÝch In®«nªxia xuÊt khÈu nh÷ng mÆt hµng ngoµi dÇu má ®Ó bï ®¾p phÇn nµo do c¸n c©n th©m hôt c¸n c©n thanh to¸n g©y ra. Sang giai ®o¹n 1987-1989 viÖn trî ODA cho In®« tõ NhËt B¶n ®· t¨ng víi tèc ®é nhanh ®ã lµ kÕt qu¶ cña sù phèi hîp gi÷a ng©n hµng Eximbank vµ World Bank, hai Ng©n hµng ®· hç trî cho c¸c dù ¸n ph¸t triÓn c«ng nghiÖp cña In®«nªxia, khèi l­îng ODA t¨ng liªn tôc tõ 701,31 tû USD lªn tíi 1145,26 tû USD ®©y lµ thêi kú t¨ng m¹nh nhÊt trong nh÷ng n¨m 80. ChÝnh nhê cã sù quan t©m gióp ®ì tÝch cùc cña NhËt B¶n mµ nÒn kinh tÕ In®«nªxia ®· v­ît qua khã kh¨n, cuéc khñng ho¶ng tµi chÝnh vµ c¸n c©n thanh to¸n ®· ®­îc c¶i thiÖn, tuy nhiªn ®ã míi chØ lµ b­íc ®Çu In®«nªxia cÇn ph¶i tiÕp tôc duy tr× tèc ®é nµy th× míi cã thÓ ph¸t triÓn æn ®Þnh vµ l©u dµi. V× vËy In®«nªxia vÉn tiÕp tôc kªu gäi vèn ODA cña NhËt B¶n ®Ó tiÕn hµnh c¶i c¸ch kinh tÕ vÜ m« ®Ò ra c¸c chÝnh s¸ch qu¶n lý nÒn kinh tÕ mét c¸ch ®ång bé vµ thÝch hîp. Ngoµi ra ta thÊy r»ng trong nh÷ng n¨m 1990-1994 l­îng ODA t¨ng ®Òu nh­ng kh«ng lín t¨ng chñ yÕu lµ viÖn trî tÝn dông. §ång thêi lóc ®ã In®«nªxia ®­a ra kÕ ho¹ch 5 n¨m lÇn thø 6, kÕ ho¹ch nµy ®¸nh dÊu b­íc chuyÓn m×nh cña nÒn kinh tÕ In®«nªxia sang thËp kû 90, néi dung cña kÕ ho¹ch vÉn lµ tËp trung ho¹ch ®Þnh chÝnh s¸ch cho viÖc thu hót ODA cña NhËt B¶n ®Ó tiÕp tôc x©y dùng vµ ph¸t triÓn ®Êt n­íc æn ®Þnh. Nh­ng vµo n¨m 1990 nÒn kinh tÕ NhËt B¶n r¬i vµo t×nh tr¹ng "nÒn kinh tÕ bong bãng" cho nªn l­îng ODA cña NhËt cho In®«nªxia gi¶m m¹nh tõ 1145,26 triÖu USD n¨m 1989 cßn 867,78 triÖu USD n¨m 1990, chÝnh ®iÒu nµy g©y kh«ng Ýt khã kh¨n cho viÖc thùc hiÖn kÕ ho¹ch 5 n¨m cña In®«nªxia. N¨m 1994 ODA gi¶m rÊt m¹nh tõ 1148,89 tû USD xuèng cßn 886,17 nguyªn nh©n chÝnh lµ do xu h­íng chung vÒ sù gi¶m sót ODA cña NhËt B¶n cho c¸c n­íc Asean tõ sau khi chiÕn tranh l¹nh chÊm døt, thªm vµo ®ã lµ viÖc NhËt B¶n më réng cung cÊp ODA sang c¸c khu vùc kh¸c, tuy nhiªn In®«nªxia vÉn lµ n­íc ­u tiªn sè 1 trong chÝnh s¸ch ODA cña NhËt B¶n dµnh cho c¸c n­íc Asean, In®«nªxia vÉn lµ n­íc nhËn ®­îc c¸c kho¶n tµi trî song ph­¬ng tõ NhËt B¶n lín h¬n bÊt kú n­íc nµo kh¸c. §©y chÝnh lµ lîi thÕ v« cïng to lín cña n­íc nµy. Bëi v× NhËt B¶n rÊt tin t­ëng vµo søc ph¸t triÓn cña In®«nªxia cho nªn liªn tôc t¨ng nguån ODA lµm cho nÒn kinh tÕ ngµy cµng khëi s¾c. Sau khi kÕt thóc kÕ ho¹ch 5 n¨m lÇn thø 6 tèc ®é ph¸t triÓn kinh tÕ cña In®«nªxia ®¹t 7,7% ®©y lµ mét con sè kh¸ cao so víi kÕ ho¹ch 5 n¨m lÇn tr­íc chØ ®¹t 5%. §iÒu nµy cµng kh¼ng ®Þnh vai trß quan träng cña ODA NhËt B¶n ®èi víi sù ph¸t triÓn kinh tÕ cña In®«nªxia.Tõ 1990 ®Õn 2000 In®«nªxia lu«n ®øng sè 1 trong danh s¸ch 20 n­íc nhËn ®­îc nhiÒu viÖn trî nhÊt cña NhËt B¶n cô thÓ nh­ sau. Tæng gi¸ trÞ viÖn trî kh«ng hoµn l¹i ®¹t: 227.683.642 (triÖu yªn). Tõ n¨m 1990- 1995 Th¸i Lan lu«n ®øng ë vÞ trÝ thø 2 sau In®«nªxia, nh­ng sang 1996 vÞ trÝ nµy l¹i thuéc vÒ Trung Quèc. HiÖn nay 5 n­íc nhËn ®­îc nhiÒu ODA cña NhËt B¶n nhÊt vÉn lµ 5 n­íc Ch©u ¸ cô thÓ nh­ sau: In®«nªxia, Trung quèc, Th¸i Lan, Philippin, Malaysia. 2.§¸nh gi¸ chung vÒ ODA NhËt B¶n dµnh cho In®«nªxia: 2.1.Nh÷ng thµnh tùu ®¹t ®­îc: Nh­ chóng ta ®· biÕt ODA cña NhËt B¶n ®ãng vai trß rÊt quan träng trong qu¸ tr×nh kh«i phôc vµ ph¸t triÓn ®Êt n­íc In®«nªxia.Trong vßng 40 n¨m kÓ tõ khi nguån ODA NhËt B¶n b¾t ®Çu vµo n­íc nµy víi c¸c kho¶n viÖn trî d­íi h×nh thøc båi th­êng chiÕn tranh ®· t¹o nÒn t¶ng c¬ b¶n cho nÒn kinh tÕ In®«nªxia tõng b­íc ph¸t triÓn v÷ng ch¾c.Trong mçi giai ®o¹n ph¸t triÓn kinh tÕ cña In®«nªxia l¹i cã chÝnh s¸ch ODA thÝch hîp sao cho ph¸t huy tèi ®a vai trß cña nguån viÖn trî nµy, ®Ó ®¹t hiÖu qu¶ kinh tÕ cao nhÊt ThËt vËy thùc tÕ cho thÊy r»ng ®Çu nh÷ng n¨m 80 nguån ODA cña NhËt vµo In®«nªxia chñ yÕu tËp trung ph¸t triÓn c¸c nghµnh kh«ng t¹o ra lîi nhuËn trùc tiÕp nh­ng l¹i lµ nh÷ng lÜnh vùc rÊt cÇn thiÕt ®Ó t¹o c¬ së ph¸t triÓn l©u dµi. Cô thÓ ®· thùc hiÖn ®­îc c¸c dù ¸n qua c¸c n¨m nh­ sau: (§¬n vÞ: triÖu Yªn). 2.1.1.ViÖn trî kh«ng hoµn l¹i: N¨m 1983:X©y dùng trung t©m ®µo t¹o nghÒ nghiÖp vµ dÞch vô: 3000; dù ¸n thóc ®Èy s¶n xu©t l­¬ng thùc thùc phÈm:2200; më réng c¬ së kiÓm tra chÊt l­îng quèc gia:1386; tµi trî cho c¸c dù ¸n ph¸t triÓn v¨n hãa: 156. N¨m 1984 thùc hiÖn thµnh c«ng mét sè dù ¸n lín nh­ sau: X©y dùng trung t©m y tÕ cÊp cøu thuéc bÖnh viÖn Cipto Manggun Kusumo:2272; C¶i thiÖn trung t©m nghiªn cøu vµ ph¸t triÓn sinh häc: 66; C¶i t¹o h·ng th«ng tÊn quèc gia Antara:725; Ph¸t triÓn ®¹i häc n«ng nghiÖp Bogor: 2340; Dù ¸n vÒ kiÓm so¸t vµ dù b¸o c«n trïng ph¸ ho¹i lóa: 445; cung cÊp thiÕt bÞ cho gi¸o dôc tiÕng NhËt: 29 vv... N¨m 1985 cã c¸c dù ¸n: Trî gióp s¶n xuÊt l­¬ng thùc:2500; x©y dùng trung t©m b¶o d­ìng ®iÖn tho¹i:557; cung cÊp thiÕt bÞ triÓn l·m cho b¶o tµng quèc gia :48; X©y dùng trung t©m nghiªn cøu tiÕng NhËt ë ®¹i häc Pajajaran:664; công cÊp s¸ch vÒ NhËt B¶n vµ gi¸o dôc kü thuËt cho trung t©m ®µo t¹o nghÒ nghiÖp- dÞch vô: 2700; x©y dùng ph¸t triÓn kü thuËt c¬ khÝ n«ng nghiÖp øng dông: 1749; N¨m 1986 cã 9 dù ¸n viÖn trî chÝnh nh­ sau: X©y dùng viÖn nghiªn cøu kü thuËt ®iÖn tö tæng hîp:1895; më réng trung t©m nghiªn cøu rõng nhiÖt ®íi:235; Hç trî s¶n xuÊt l­¬ng thùc: 2400; Dù ¸n kiÓm so¸t bÖnh do c«n trïng g©y ra:1230; c¶i t¹o trung t©m kü thuËt nghÒ nghiÖp Sabo: 963vv... N¨m 1987 gåm 6 dù ¸n viÖn trî chÝnh: X©y dùng mét phßng thÝ nghiÖm luyÖn kim mµu: 1483; x©y dùng trung t©m ®µo t¹o xuÊt khÈu:2024; Hç trî s¶n xuÊt l­¬ng thùc: 2300; kiÓm so¸t dù b¸o bÖnh c«n trïng: 1978; Hç trî 2 dù ¸n v¨n hãa: 95; mét sè dù ¸n kh¸c:387. N¨m 1988 l­îng dù ¸n lín t¨ng lªn 11 dù ¸n: Dù ¸n vÒ tin truyÒn h×nh vµ c¸c ch­¬ng tr×nh truyÒn h×nh: 502; x©y dùng trung t©m ®µo t¹o vÒ cung cÊp n­íc vµ lµm s¹ch m«i tr­êng:1114; x©y dùng mét ch­¬ng tr×nh phèi hîp nghiªn cøu vÒ n©ng cao chÊt l­îng g¹o vµ b¶o qu¶n sau thu ho¹ch: 845;ch­¬ng tr×nh kiÓm so¸t bÖnh sèt rÐt:708; cung cÊp thiÕt bÞ c¶i t¹o hÖ thèng dÞch vô y tÕ cÊp cøu: 589; cung cÊp thiÕt bÞ vÒ trång c©y g©y rõng ë ®«ng Kalimantan:580; c¶i t¹o hÖ thèng thuû lîi ë Pemali: 389; thiÕt bÞ cho nhµ h¸t Utama: 26; hç trî vÒ kü thuËt hµng kh«ng & vò trô ë Bangdung: 49; cung cÊp s¸ch thiÕt bÞ d¹y häc cho ®¹i häc Darma Pursad: 48. N¨m 1989: X©y dùng mét bÖnh viÖn cÊp cøu ë Bali: 1336; hç trî ch­¬ng tr×nh s¶n xuÊt vacxin phßng chèng mét sè bÖnh cña gia sóc,gia cÇm: 2075; c¶i t¹o viÖn qui ho¹ch d©n c­: 1441; Ch­¬ng tr×nh kiÓm so¸t bÖnh sèt rÐt:500; Cung cÊp thiÕt bÞ phôc håi chøc n¨ng: 220; c¶i tiÕn thiÕt bÞ b­u chÝnh viÔn th«ng: 200; cung cÊp thiÕt bÞ cho viÖn nghiªn cøu ®éng vËt häc: 554; trî gióp s¶n xuÊt l­¬ng thùc: 1700 vv... N¨m 1990: Dù ¸n c¶i t¹o viÖn qui ho¹ch ®« thÞ: 716; Më réng trung t©m ®µo t¹o vÒ c¸c ph­¬ng tiÖn th«ng tin ®¹i chóng: 830; c¶i thiÖn vµ n©ng cÊp thiÕt bÞ phßng ch¸y ch÷a ch¸y: 365; hç trî ph¸t triÓn gi¸o dôc bËc cao: 600; Hç trî s¶n xuÊt l­¬ng thùc: 1850; cung cÊp thiÕt bÞ thÓ thao: 39; N¨m 1991:Dù ¸n c¶i thiÖn hÖ thèng cung cÊp n­íc vïng n«ng th«n thuéc ®¶o Sulawesi:963; X©y dùng tr¹m b¬m Bengawansolo:458; x©y dùng trung t©m y tÕ quèc gia vÒ bÖnh truyÒn nhiÔm: 953; c¶i tiÕn hÖ thèng thiÕt bÞ phôc vô cho gi¸o dôc bËc cao: 864; x©y dùng trung t©m qu¶n lý m«i tr­êng: 888; ch­¬ng tr×nh kiÓm so¸t bÖmh cóm: 564; viÖn trî phi dù ¸n: 2000; ch­¬ng tr×nh v¨n hãa vµ gi¸o dôc cho ®µi truyÒn h×nh nhµ n­íc In®«nªxia:42; t¨ng c­êng s¶n xuÊt l­¬ng thùc:1800vv.. N¨m 1992 cã 12 dù ¸n viÖn trî chÝnh nh­ sau: Dù ¸n c¶i thiÖn viÖc cung cÊp n­íc cho vïng n«ng th«n: 1175; X©y dùng trung t©m quèc gia vÒ bÖnh truyÒn nhiÔm :1506; x©y dùng trung t©m qu¶n lý m«i tr­êng: 1799; x©y dùng nhµ m¸y xö lý r¸c th¶i Yogyakarta:71; dù ¸n ph¸t triÓn søc kháe céng ®ång:292; cñng cè c¸c ho¹t ®éng th«ng tin gi¸o dôc vµ liªn kÕt trong ch­¬ng tr×nh kÕ ho¹ch hãa gia ®×nh: 566; cøu trî khÈn cÊp: 129; cung cÊp trang thiÕt bÞ cho b¶o tµng dÖt: 47; t¨ng c­êng s¶n xuÊt l­¬ng thùc:1800; N¨m 1993 cã 10 dù ¸n viÖn trî lín nh­ sau: X©y dùng trung t©m nghiªn cøu NhËt B¶n ë ®¹i häc In®«nªxia: 1381; x©y dùng mét phßng cÊp cøu míi ë bÖnh viÖn Soetomo: 2900; X©y dùng nhµ m¸y xö lý chÊt th¶i cèng r·nh: 397; c¶i tiÕn thiÕt bÞ ®µo t¹o nghÒ nghiÖp:1040; c¶i tiÕn thiÕt bÞ ®µo t¹o cho hîp t¸c Nam- Nam: 152; t¨ng c­êng s¶n xuÊt l­¬ng thùc: 1600; cøu trî khÈn cÊp: 37vv... Sang n¨m 1994 cã c¸c dù ¸n nh­ sau ®­îc thùc hiÖn: Qu¶n lý m«i tr­êng giao th«ng vËn t¶i ®­êng bé: 525; X©y dùng nhµ m¸y sö lý r¸c th¶i cèng r·nh Rogyakarta: 1950; Hç trî thiÕt bÞ y tÕ cho bÖnh viÖn Persahaba- tan: 259; cñng cè hÖ thèng kiÓm so¸t chÊt l­îng thuèc vµ thùc phÈm cÊp tØnh: 448; X©y dùng hå chøa n­íc ë §«ng Nusa Tenggara:1418; t¨ng c­êng s¶n xuÊt l­¬ng thùc: 1550; Cung cÊp thiÕt bÞ thùc nghiÖm ng«n ng÷ cho khoa tiÕng NhËt ë ViÖn gi¸o dôc Quèc Gia: 41; N¨m 1998 cã mét sè dù ¸n lín nh­ sau (§¬n vÞ: triÖu USD) Dù ¸n phôc håi thñy ®iÖn Gresic giai ®o¹n 1: 2,51; t¨ng s¶n l­îng l­¬ng thùc: 14,5; dù ¸n n©ng cÊp thiÕt bÞ cho trung t©m kü thuËt Nam- Nam: 7,56; Cung cÊp thiÕt bÞ n©ng cao chÊt l­îng giang d¹y to¸n ë c¸c tr­êng trung häc: 5,49; Hç trî cho ch­¬ng tr×nh tiªm chñng më réng chèng bÖnh sëi- uèn v¸n: 1,33; ViÖn trî l­¬ng thùc 14,5vv... N¨m 1999 thùc hiÖn 3 dù ¸n lín d­íi ®©y (§¬n vÞ: triÖu USD) Hç trî ph­¬ng tiÖn cho cuéc tæng ®iÒu tra d©n sè: 3,62; X©y dùng c«ng tr×nh thñy lîi cho vïng §«ng Timo: 5,26; dù ¸n c¶i t¹o rõng: 1,13; Dù ¸n phôc håi thñy ®iÖn Gresic (giai ®o¹n II): 2,5. N¨m 2000 cã 8 dù ¸n lín lµ (§¬n vÞ: triÖu USD) Dù ¸n c¶i t¹o vµ n©ng cÊp dông cô phßng ch¸y vµ ch÷a ch¸y rõng: 3,09; dù ¸n c¶i t¹o nguån n­íc: 7,32; t¨ng n¨ng suÊt l­¬ng thùc: 14; dù ¸n c¶i t¹o rõng quèc gia: 1,53; Dù ¸n ph¸t triÓn nguån nh©n lùc cho vïng Semarang: 6,32; Cung cÊp thiÕt bÞ gi¸o dôc tiÓu häc: 7,94; Hç trî phßng chèng c¸c bÖnh truyÒn nhiÔm: 3,66; hç trî ch­¬ng tr×nh gi¸o dôc: 1,4. Nãi tãm l¹i qua nh÷ng kÕt qu¶ thèng kª ë trªn chóng ta thÊy r»ng tõ n¨m 1983 ®Õn n¨m 2000 NhËt B¶n ®· viÖn trî kh«ng hoµn l¹i cho In®«nªxia víi mét c¬ cÊu hÕt søc ®a d¹ng vµ phong phó, tËp trung trªn c¸c lÜnh vùc kinh tÕ, v¨n hãa, y tÕ vµ x· héi. C¸c dù ¸n ®Òu h­íng vµo c¸c lÜnh vùc nghiªn cøu, thùc nghiÖm. Mét nÐt kh¸c biÖt so víi c¸c n­íc kh¸c lµ ®­a ph¸t triÓn gi¸o dôc vµ v¨n hãa lªn hµng ®Çu,v× thÕ c¸c dù ¸n nµy ®­îc tµi trî hµng n¨m Ýt nhÊt lµ 2 vµ nhiÒu nhÊt lµ 6 dù ¸n. Ngoµi ra trong nh÷ng n¨m ®Çu thËp kû 90 c¸c dù ¸n m«i tr­êng vµ gi¸o dôc ®­îc tµi trî liªn tôc.Cã mét dù ¸n rÊt lín ®ã lµ dù ¸n x©y dùng trung t©m nghiªn cøu NhËt B¶n ë ®¹i häc In®«nªxia n¨m 1993 víi sè tiÒn lµ 1381 triÖu Yªn, ®©y lµ trung t©m nghiªn cøu NhËt B¶n lín nhÊt ë In®«nªxia. Chóng ta thÊy r»ng viÖc x©y dùng trung t©m nµy thÓ hiÖn c¶ hai ChÝnh Phñ NhËt B¶n vµ In®«nªxia muèn kh¼ng ®Þnh tÇm quan träng cña viÖc nghiªn cøu c¸c khÝa c¹nh cña nÒn v¨n minh NhËt B¶n t¹i In®«nªxia, qua ®ã thóc ®Èy h¬n n÷a sù hîp t¸c vµ hiÓu biÕt lÉn nhau gi÷a nh©n d©n hai n­íc. H¬n n÷a chóng ta biÕt r»ng In®«nªxia lµ mét n­íc d©n sè ®«ng nhÊt §«ng Nam ¸ v× vËy vÊn ®Ò l­¬ng thùc, gi¶i quyÕt viÖc lµm vµ b¶o vÖ søc kháe céng ®ång lµ nh÷ng lÜnh vùc ®­îc tµi trî th­êng xuyªn víi khèi l­îng lín qua hÇu hÕt c¸c n¨m. Do ®ã cho ®Õn nay In®«nªxia ®· cã mét hÖ thèng phóc lîi x· héi hiÖn ®¹i ®¸p øng nhu cÇu cÊp thiÕt cña nh©n d©n. 2.1.2.ViÖn trî tÝn dông: Thùc chÊt cña ODA tÝn dông lµ cho vay víi nhiÒu ®iÒu kiÖn ­u ®·i, ch¼ng h¹n ®­îc vay víi l·i suÊt thÊp vµ trong thêi gian dµi ...®©y lµ mét ch­¬ng tr×nh cã ®Þnh h­íng vµ cã nhiÒu lîi thÕ cho n­íc vay. Trong thêi gian tõ 1983 ®Õn 2000 NhËt B¶n ®· cung cÊp cho In®«nªxia mét l­îng kh¸ lín tÝn dông ODA ®Ó tËp trung ph¸t triÓn c¸c lÜnh vùc thuéc vÒ h¹ tÇng c¬ së kinh tÕ nh­ lµ: Giao th«ng vËn t¶i; n«ng nghÞªp; thuû s¶n; th«ng tin liªn l¹cvv... §· ®¹t ®­îc nh÷ng kÕt qu¶ nh­ sau: N¨m 1983 cã 8 ch­¬ng tr×nh dù ¸n tÝn dông chñ yÕu (§¬n vÞ: TriÖu Yªn): X©y dùng nhµ m¸y thuû ®iÖn Bakaru:21464; Kh«i phôc kinh tÕ vïng Semeru:2808; X©y dùng hÖ thèng kiÓm so¸t lò T©y Jakata: 5275; X©y dùng nhµ m¸y thuû ®iÖn Bakaru giai ®o¹n II: 10783; X©y dùng hÖ thèng kiÓm so¸t lò ë vïng Kurueng (giai ®o¹nII): 8953; X©y dùng nhµ m¸y nhiÖt ®iÖn (tæ m¸y 4) Gresic: 8815; X©y dùng hÖ thèng thñy lîi Riam Kanan: 8638 vµ 9 dù ¸n kh¸c cã tæng trÞ gi¸; 63936. N¨m 1984 cã c¸c dù ¸n lín nh­ sau: Dù ¸n hÖ thèng ph©n phèi vµ dÉn ®iÖn §«ng Java (giai ®o¹n 4):1400; X©y dùng nµh m¸y Diesel: 9000; X©y dùng hÖ thèng kiÓm so¸t lò khÈn cÊp ë s«ng Madiu: 6400; Nghiªn cøu trÞ thñy s«ng Brantan (giai ®o¹n II): 6000; Më réng hÖ thèng ®iÖn tho¹i ë khu vùc Jakata: 5600; x©y dùng cÇu chui Cawang: 4700; Ph¸t triÓn hÖ thèng cung cÊp n­íc cho Jakata: 4500; vµ 10 dù ¸n kh¸c víi sè tiÒn lµ :16019. N¨m 1995 thùc hiÖn 14 ch­¬ng tr×nh viÖn trî tÝn dông, sau ®©y lµ mét sè kÕt qu¶ tiªu biÓu: x©y dùng c«ng tr×nh trÞ thñy s«ng Solo: 4746; Dù ¸n thñy lîi Langkem: 6951; Dù ¸n kiÓm so¸t khÈn cÊp vïng nói löa Merapi: 4672; x©y dùng ®­êng cao tèc : 3418; X©y dùng s©n bay Balikpapan: 17255; X©y dùng c¸c phßng nghiªn cøu thùc nghiÖm gi¸o dôc: 5013; x©y dùng m¹ng truyÒn h×nh Radio: 6507. N¨m 1986 cã 13 dù ¸n tÝn dông chñ yÕu nh­ sau: Kh«i phôc c¸c con ®­êng ë nam Sumatra: 5458; x©y dùng s©n bay quèc tÕ Bali (giai ®o¹n I): 18999; Kh«i phôc hÖ thèng thñy lîi gi÷a Unpa vµ ®­êng Pengubuan: 1392; x©y dùng hÖ thèng c¸p ngÇm xuyªn biÓn gi÷a Surabaya vµ Banjarmasin: 7946; X©y dùng cÇu chui nèi liÒn Semanggi vµ Taman Ria Senayan: 5157; cung cÊp dÞch vô kü thuËt kiÓm so¸t lò ë s«ng Asaham: 628; cung cÊp kü thuËt x©y dùng ®­êng cao tèc Jakata- Merak (giai ®o¹n II): 2057vv... N¨m 1987 cã 9 ch­¬ng tr×nh dù ¸n tÝn dông chÝnh ®ã lµ: Dù ¸n thñy lîi ®­êng Rarem: 3027; Hç trä dù ¸n x©y dùng ®­êng n«ng th«n: 12882; X©y dùng hÖ thèng ®­êng s¾t vïng Jabotabek: 13565; cung cÊp thiÕt bÞ cho ®µi ph¸t thanh quèc gia: 5701; cung cÊp thiÕt bÞ cho m¹ng truyÒn thanh ph¸t thanh: 8603. N¨m 1988 cã 15 dù ¸n lín, d­íi ®©y lµ mét sè dù ¸n tiªu biÓu: Dù ¸n cung cÊp c¸c thiÕt bÞ söa ch÷a vµ phôc håi cho nghµnh x©y dùng: 1846; Phôc håi hÖ thèng cung cÊp n­íc cho Ujung Pandang: 1364; cung cÊp thiÕt bÞ y tÕ 1935; Phôc håi hÖ thèng thñy lîi Jepara: 1082; trÞ thñy s«ng Porong: 1767; X©y dùng cÇu Ampera trªn s«ng Musi:1804; tÝn dông hµng hãa: 38100; tÝn dông ch­¬ng tr×nh khu vùc: 72400; dù ¸n phôc håi ®­êng giao th«ng: 29538. N¨m 1989 cã c¸c c«ng tr×nh: X©y dùng tuyÕn ®­êng s¾t Jabotabek (nhiÒu giai ®o¹n): 10382; X©y dùng hÖ thèng th«ng tin ®Þa lý DKI Jakata: 1388; Phôc håi hÖ thèng giao th«ng ®­êng bé lÇn thø 2 trong 9 tØnh: 210._. cøu chÝnh s¸ch, x©y dùng thÓ chÕ vµ ph¸t triÓn nh©n lùc. NhËt B¶n lµ nhµ tµi trî lín nhÊt cho ViÖt Nam trong nghµnh giao th«ng vµ ®iÖn lùc, v­ît c¶ viÖn trî cña Ng©n hµng thÕ giíi vµ Ng©n hµng ph¸t triÓn Ch©u ¸ vÒ tæng vèn ®Çu t­. Nguån vèn ODA cña NhËt B¶n trong nh÷ng n¨m qua ®· gãp phÇn quan träng trong ph¸t triÓn kinh tÕ- x· héi cña ViÖt Nam. ODA ®­îc sö dông trong nhiÒu lÜnh vùc:tõ c¬ së h¹ tÇng kinh tÕ ®Õn h¹ tÇng x· héi (C¸c nghµnh c«ng nghiÖp, n«ng nghiÖp , tµi chÝnh tÝn dông) n©ng cÊp vµ x©y dùng míi hµng lo¹t c¸c dù ¸n cã qui m« lín trong c¸c lÜnh vùc giao th«ng, ®iÖn, thñy lîi, cÊp tho¸t n­íc, y tÕ, gi¸o dôc ®µo t¹o. Mét lo¹t c¸c ®­êng quèc lé ( QL15, QL18, QL10, QL 10, QL1A) ®­îc x©y dùng vµ ®­a vµo sö dông ®em l¹i hiÖu qu¶ kinh tÕ rÊt cao. Bªn c¹nh ®ã c¶i c¸ch hÇu hÕt c¸c lo¹i h×nh ®µo t¹o chñ yÕu: TiÓu häc, trung häc, cao ®¼ng, ®¹i häc, d¹y nghÒ, c¶i thiÖn c¸c dÞch vô y tÕ, kÕ ho¹ch hãa gia ®×nh, ph¸t triÓn d©n sè, c¶i t¹o vµ ph¸t triÓn c¸c nhµ m¸y cÊp tho¸t n­íc ë hÇu hÕt c¸c thµnh phè, thÞ x·... §ã lµ nh÷ng lÜnh vùc ®Çu t­ cã tÝnh "xóc t¸c" võa cã t¸c dông tr­íc m¾t, ®ång thêi lµ c¬ së l©u dµi cho sù nghiÖp c«ng nghiÖp hãa, hiÖn ®¹i hãa ®Êt n­íc. HiÖn nay sö dông nguån vèn ODA cña NhËt B¶n chó träng h¬n vµo lÜnh vùc n«ng nghiÖp vµ ph¸t triÓn n«ng th«n nhê vËy ®· gãp phÇn gia t¨ng s¶n l­îng n«ng nghiÖp víi nhÞp ®é ph¸t triÓn t­¬ng ®èi cao trong thêi gian qua Th«ng qua viÖn trî kh«ng hoµn l¹i ChÝnh phñ NhËt B¶n ®· gióp ViÖt Nam x©y dùng mét sè c«ng tr×nh h¹ tÇng kinh tÕ- x· héi cã qui m« lín nh­: Kh«i phôc bÖnh viÖn chî RÉy, x©y dùng c¶ng c¸ C¸t Lë (Vòng Tµu), n©ng cÊp bÖnh viÖn B¹ch Mai, x©y dùng hÖ thèng cÊp n­íc Gia L©m, x©y dùng c¸c cÇu nhá ë n«ng th«n, x©y dùng h¬n 200 tr­êng tiÓu häc vïng b·o, më réng hÖ thèng cÊp n­íc tØnh H¶i D­¬ng, x©y dùng hÖ thèng thñy lîi T©n Chi, x©y dùng trung t©m hîp t¸c nguån nh©n lùc t¹i Hµ Néi vµ TP Hå ChÝ Minh... Víi c¸c dù ¸n hîp t¸c kü thuËt, ChÝnh phñ NhËt B¶n hç trî lËp c¸c qui ho¹ch tæng thÓ ph¸t triÓn c¸c nghµnh nh­: ®iÖn lùc, giao th«ng, nghiªn cøu kh¶ thi, lËp thiÕt kÕ chi tiÕt, kh¶o s¸t vÒ m«i tr­êng... §µo t¹o c¸n bé khoa häc kü thuËt, qu¶n lý t¹i NhËt B¶n, cö chuyªn gia t­ vÊn, c¸n bé t×nh nguyÖn...Trong nh÷ng n¨m gÇn ®©y,ChÝnh phñ NhËt B¶n chó träng sö dông hç trî kü thuËt ®Ó hç trî qu¸ tr×nh chuyÓn ®æi kinh tÕ, x©y dùng ph¸p luËt, hç trî ph¸t triÓn nguån nh©n lùc, t¨ng c­êng n¨ng lùc thÓ chÕ... Ngoµi c¸c kho¶n viÖn trî theo dù ¸n nãi trªn, trong 7 n¨m tµi khãa 1993¸2001. ChÝnh phñ NhËt B¶n cßn cung cÊp kho¶n viÖn trî phi dù ¸n víi tæng sè 17 tû yªn ®Ó hç trî trùc tiÕp c©n ®èi ng©n s¸ch cña ChÝnh phñ ta. §©y lµ tr­êng hîp ®Æc biÖt mµ ChÝnh phñ NhËt B¶n dµnh cho ViÖt Nam v× cho ®Õn nay, chØ cã ViÖt Nam vµ M«ng Cæ lµ 2 n­íc nhËn trªn 6 lÇn kho¶n viÖn trî nµy. VÒ tÝn dông ­u ®·i, kÓ tõ khi ChÝnh phñ NhËt B¶n chÝnh thøc nèi l¹i viÖc cung cÊp ODA cho ViÖt Nam th¸ng 11/1992 cho ®Õn n¨m 2001, hai ChÝnh phñ ®· ký 69 hiÖp ®Þnh vay tÝn dông ­u ®·i cña Ng©n hµng Hîp t¸c Quèc tÕ NhËt B¶n (JBIC). Tæng sè tÝn dông, bao gåm c¶ tÝn dông ­u ®·i th­êng niªn vµ tÝn dông ®Æc biÖt ®ång Yªn, tÝn dông Miyazawa mµ phÝa NhËt B¶n ®· cam kÕt cho ®Õn nay lµ 726,3 tû Yªn. Trong sè ®ã 45,5 tû Yªn tÝn dông b¾c cÇu ®Ó thanh to¸n nî cò (cña chÝnh quyÒn Sµi Gßn), phÇn cßn l¹i ®Ó triÓn khai thùc hiÖn 38 c«ng tr×nh vµ ch­¬ng tr×nh ph¸t triÓn kinh tÕ lín cña n­íc ta trong c¸c lÜnh vùc chñ yÕu sau: N¨ng l­îng (x©y dùng c¸c nhµ m¸y nhiÖt ®iÖn Phó Mü 1, nhiÖt ®iÖn Ph¶ L¹i 2, côm thñy ®iÖn Hµm ThuËn- §ami, nhiÖt ®iÖn ¤ m«n, phôc håi c¸c nhµ m¸y nhiÖt ®iÖn CÇn Th¬ vµ thñy ®iÖn §a Nhim, x©y dùng ®­êng d©y t¶i ®iÖn 500 KV Phó Mü- Nhµ BÌ- Phó L©m), Giao th«ng vËn t¶i. ODA cña NhËt B¶n ®ãng vai trß lín trong qu¸ tr×nh hç trî nghiªn cøu chiÕn l­îc ph¸t triÓn cña ViÖt Nam theo kinh tÕ thÞ tr­êng ph¸t triÓn h¹ tÇng c¬ së lµ nÐt ®Æc thï chÝnh cña hîp t¸c ph¸t triÓn cña NhËt B¶n t¹i ViÖt Nam, ®ã lµ: Thõa nhËn ba nhiÖm vô chiÕn l­îc ViÖt Nam ph¶i ®èi mÆt , cô thÓ lµ (i) ph¸t triÓn dµi h¹n víi vÞ thÕ mét n­íc ph¸t triÓn sau; (ii) chuyÓn ®æi cã hÖ thèng sang nÒn kinh tÕ thÞ tr­êng;(iii) tham gia mét c¸ch tÝch cùc vµ hiÖu qu¶ vµo m¹ng l­íi s¶n xuÊt n¨ng ®éng cña §«ng Nam ¸. Cïng víi sù t«n träng ý chÝ vµ lßng quyÕt t©m cña nh©n d©n vµ ChÝnh phñ ViÖt Nam, NhËt B¶n mong muèn hç trî qu¸ tr×nh ph¸t triÓn c©n ®èi cña ViÖt Nam bao gåm thùc hiÖn t¨ng tr­ëng kinh tÕ nhanh chãng vµ gi¶i quyÕt c¸c vÊn ®Ò x· héi ph¸t sinh cïng víi tèc ®é t¨ng tr­ëng ®ã. H¬n n÷a NhËt B¶n ®· cã nh÷ng ®ãng gãp ®¸ng kÓ vµo qu¸ tr×nh h×nh thµnh chiÕn l­îc ph¸t triÓn cña ViÖt Nam ®ã lµ: T­ vÊn trong qu¸ tr×nh h×nh thµnh vµ thùc hiÖn hai kÕ ho¹ch ph¸t triÓn 5 n¨m (lÇn thø 6 vµ lÇn thø 7) vµ chiÕn l­îc ph¸t triÓn kinh tÕ x· héi 10 n¨m; NhËt B¶n cßn tÝch cùc tham gia vµo nhãm c«ng t¸c vÒ xãa ®ãi gi¶m nghÌo ë ViÖt Nam, ®ãng vai trß ®Çu tÇu trong c¸c ho¹t ®éng ®èi t¸c vÒ giao th«ng, hç trî doanh nghiÖp võa vµ nhá, ph¸t triÓn khu vùc t­ nh©n. Chóng ta hy väng r»ng ChÝnh phñ ViÖt Nam sÏ ®i s©u vµo chiÕn l­îc t¨ng tr­ëng c©n ®èi, cã tÝnh ®Õn ®Æc thï cña ®Êt n­íc trong khu vùc §«ng ¸ ®Çy n¨ng ®éng vµ dùa trªn c¸ch tiÕp cËn ®ång thêi phèi hîp víi t¨ng tr­ëng trªn diÖn réng víi xãa ®ãi gi¶m nghÌo. ChÝnh phñ NhËt B¶n kh¼ng ®Þnh sÏ tiÕp tôc hç trî cho nh÷ng nç lùc trªn cña ChÝnh Phñ ViÖt Nam. 3.Mét sè tån t¹i trong thu hót vµ sö dông ODA cña NhËt B¶n ë ViÖt Nam. ¨MÆc dï ViÖt Nam ®­îc nhËn viÖn trî ODA tõ NhËt B¶n kh¸ sím, nh­ng chØ thùc sù b¾t ®Çu cã hiÖu qu¶ tõ n¨m 1993, v× vËy chóng ta cßn ph¶i tõng b­íc võa lµm võa tù t×m ra lèi ®i thÝch hîp cho m×nh, cho nªn thêi gian rót vèn th­êng bÞ kÐo dµi, tèc ®é gi¶i ng©n chËm so víi c¸c n­íc kh¸c trªn thÕ giíi. Trong thêi gian gÇn ®©y møc ®é gi¶i ng©n ODA cã xu h­íng t¨ng lªn. ¨ Khã kh¨n trong viÖc tiÕp nhËn nguån ODA mét phÇn xuÊt ph¸t tõ bªn cung cÊp viÖn trî. §«i khi nhµ tµi trî ®Æt ra qu¸ nhiÒu nh÷ng yªu cÇu chi tiÕt vµ chuÈn mùc trong khi ViÖt Nam l¹i võa míi chuyÓn sang nÒn kinh tÕ thÞ tr­êng, ch­a cã ®ñ kinh nghiÖm tiÕp nhËn vµ kü thuËt cÇn thiÕt ®Ó ®¸p øng nh÷ng nhu cÇu ®ã. HoÆc thñ tôc gi¶i ng©n do c¸c nhµ tµi trî ®Ò ra kh¸ phøc t¹p: C¸c kho¶n vay ®Òu cã rµng buéc vÒ mua s¾m, ®Êu thÇu, chän t­ vÊn...§ång thêi mét sè dù ¸n do c¸c nhµ tµi trî thiÕt kÕ kh«ng s¸t víi t×nh h×nh thùc tÕ ë ViÖt Nam, nªnphÝa ViÖt Nam l¹i ph¶i mÊt nhiÒu thêi gian ®Ó ®iÒu chØnh cho phï hîp h¬n. ¨Ngoµi ra nh÷ng qui tr×nh, thñ tôc ph¸p lý cña n­íc chñ nhµ (ViÖt Nam) vµ nhµ tµi trî cã nhiÒu vÊn ®Ò cßn "chªnh" nhau, nhiÒu khi ph¶i ®iÒu chØnh nhiÒu lÇn míi di ®Õn thèng nhÊt , ®Æc biÖt ®èi víi nh÷ng vÊn ®Ò nh¹y c¶m nh­: di d©n, t¸i ®Þnh c­ b¾t buéc... ¨ Nh÷ng nguyªn nh©n trªn lµm cho tiÕn ®é gi¶i ng©n ODA bÞ chËm l¹i; ®©y lµ mét thiÖt thßi trong qu¸ tr×nh vËn ®éng nguån vèn tõ n­íc ngoµi khi chóng ta cßn trong t×nh tr¹ng thiÕu vèn trÇm träng, mÆt kh¸c cßn ¶nh h­ëng ®Õn niÒm tin cña c¸c nhµ tµi trî vÒ kh¶ n¨ng thu hót vèn ODA cña ViÖt Nam. Do ®ã viÖc n©ng cao møc ®é gi¶i ng©n, t¨ng kh¶ n¨ng hÊp thô nguån viÖn trî ph¸t triÓn chÝnh thøc ODA ®ang lµ vÊn ®Ò quan träng vµ cÊp b¸ch ®Æt ra tr­íc m¾t chóng ta. ¨Ngoµi ra qu¸ tr×nh tiÕp nhËn vµ sö dông ODA ë ViÖt Nam cßn ®ang míi mÎ, chóng ta võa häc tËp- võa thùc hµnh trong ®iÒu kiÖn cã nhiÒu kh¸c biÖt vÒ qui ®Þnh gi÷a trong n­íc vµ n­íc ngoµi, cã nhiÒu ®iÒu kh¸c biÖt trong thñ tôc cung cÊp ODA gi÷a c¸c nhµ tµi trî... ch¾c ch¾n kh«ng tr¸nh khái nh÷ng thiÕu sãt trong kh©u tiÕp nhËn vµ sö dông ODA nãi chung vµ ODA NhËt B¶n nãi riªng. ¨C¬ chÕ qu¶n lý vµ sö dông nguån viÖn trî cßn nhiÒu ®iÓm chång chÐo, r­êm rµ nªn ®«i lóc dÉn ®Õn t×nh tr¹ng chËm chÔ trong viÖc thµnh lËp c¸c Ban qu¶n lý dù ¸n. VÝ dô nh­ mét dù ¸n thuéc lÜnh vùc l©m nghiÖp khi ®· cã hiÖu lùc ba th¸ng mµ vÉn kh«ng më ®­îc tµi kho¶n do thiÕu nh©n sù, sau 5 th¸ng dù ¸n nµy míi rót ®­îc mét kho¶n tiÒn t¹m øng ®Ó ho¹t ®éng. HoÆc dù ¸n "X©y dùng h¹ tÇng c¬ së n«ng th«n" do thiÕu c¸n bé göi ®i ®µo t¹o nªn thêi gian triÓn khai dù ¸n bÞ chËm l¹i. Theo c¸c chuyªn gia n­íc ngoµi, sù thèng nhÊt gi÷a c¸c c¬ quan liªn quan víi cÊp Bé vµ Ban qu¶n lý dù ¸n ch­a ®­îc chó träng; tõng hiÖp ®Þnh cô thÓ th× do rÊt nhiÒu bé, nghµnh ký nh­ng Bé tµi chÝnh l¹i kh«ng theo dâi chung ®­îc c¸c nguån vèn vay hoÆc viÖn trî còng nh­ néi dung sö dông tõng nguån vèn. Thùc tÕ cho thÊy c¸c thñ tôc xem xÐt vµ tr×nh tù duyÖt dù ¸n cßn phøc t¹p, ph¶i qua nhiÒu cÊp; nhÊt lµ kh©u ®Êu thÇu vµ chÊm thÇu khiÕn cho thêi gian thùc hiÖn dù ¸n bÞ chËm l¹i. Qu¸ tr×nh xem xÐt vµ lùa chän nhµ thÇu cña dù ¸n "Cung cÊp n­íc ë thµnh phè Hå ChÝ Minh "còng gÆp khã kh¨n khi nhµ thÇu tham gia kh«ng tu©n thñ ®iÒu kiÖn cña nhµ tµi trî. Nh×n chung nhiÒu dù ¸n ®· mang l¹i hiÖu qu¶ kinh tÕ, x· héi nhÊt ®Þnh; hµng ngµn c¸n bé, c«ng nh©n ViÖt Nam ®­îc ®µo t¹o hoÆc t¸i ®µo t¹o vÒ nh÷ng kü n¨ng chuyªn m«n hoÆc qu¶n lý th«ng qua c¸c ch­¬ng tr×nh, dù ¸n ODA cã kÕt qu¶ cao.Tuy nhiªn, nh×n mét c¸ch toµn diÖn nguån viÖn trî kh«ng hoµn l¹i bÞ ph©n t¸n, dµn tr¶i qu¸ nhiÒu, ch­a tËp trung vµo c¸c lÜnh vùc cã lîi thÕ t­¬ng ®èi vµ cã kh¶ n¨ng t¸c ®éng thóc ®Èy sù ph¸t triÓn c¸c ngµnh kh¸c cña nÒn kinh tÕ. H¬n n÷a, nhiÒu ng­êi vÉn cßn coi viÖn trî lµ cña "trêi cho" v× vËy viÖc sö dông vµ qu¶n lý c¸c nguån viÖn trî th­êng kh«ng ®¶m b¶o ®óng chÕ ®é tµi chÝnh, thËm chÝ cßn rÊt l·ng phÝ vµ tïy tiÖn. ChÝnh ®iÒu ®ã còng gãp phÇn lµm gi¶m hiÖu qu¶ sö dông nguån vèn ODA. NhiÒu dù ¸n do thiÕu vèn ®èi øng nªn viÖc cÊp vèn cña ®èi t¸c cho vay ch­a phï hîp víi tiÕn ®é thùc hiÖn dù ¸n. Ngoµi ra, gi¸ ®Òn bï ®Êt ®Ó thùc hiÖn c«ng t¸c gi¶i phãng mÆt b»ng cã thÓ bÞ thay ®æi v× mét lý do nµo ®ã so víi tÝnh to¸n ban ®Çu cµng g©y khã kh¨n cho c¸c dù ¸n khi triÓn khai, hoÆc g©y tèn kÐm thêi gian, lµm chËm kh¶ n¨ng rót vèn. ¨VÒ n¨ng lùc vµ kh¶ n¨ng lµm viÖc cña c¸c nh©n viªn trong m«i tr­êng ODA. Theo ®¸nh gi¸ cña nhiÒu nhµ ph©n tÝch trong vµ ngoµi n­íc, mÆc dï ta ®· qua thêi gian kh¸ dµi tiÕp nhËn nguån hç trî ph¸t triÓn chÝnh thøc, nh­ng nh©n sù trong c«ng t¸c ®iÒu hµnh- sö dông nguån vèn ODA ë nh÷ng cÊp kh¸c nhau hiÖn ®ang thiÕu vÒ sè l­îng vµ yÕu vÒ chÊt l­îng, hä cßn qu¸ yÕu so víi yªu quèc tÕ vµ yªu cÇu cña c¸c nhµ tµi trî. §©y lµ mét vÊn ®Ò ®· ®­îc nhiÒu ng­êi quan t©m xem xÐt, nh­ng tèc ®é kh¾c phôc nh÷ng yÕu kÐm nµy cßn qu¸ chËm. DÉn ®Õn hËu qu¶ lµ c¸c kh©u trong qu¸ tr×nh tiÕp nhËn vµ sö dông viÖn trî ®Òu cã nh÷ng sai lÇm lÆp l¹i nhiÒu lÇn, lµm ¶nh h­ëng ®Õn hiÖu qu¶ sö dông vèn vay vµ uy tÝn cña ViÖt Nam trong viÖc huy ®éng vµ tiÕp nhËn ODA. II.TriÓn väng thu hót ODA nhËt b¶n trong thêi gian tíi. 1.Nhu cÇu vèn trong thêi gian tíi. Trong t×nh h×nh kinh tÕ x· héi nh­ hiÖn nay, nhu cÇu vèn ODA mµ c¸c n­íc ASEAN cÇn lµ mét l­îng rÊt lín. Bëi v× xu thÕ toµn cÇu hãa yªu cÇu c¸c n­íc ®ang ph¸t triÓn ph¶i ®¹t tíi mét tr×nh ®é nhÊt ®Þnh vÒ mäi mÆt nh­: kinh tÕ- chÝnh trÞ- v¨n hãa- x· héi. V× vËy trong thêi gian tíi khu vùc ASEAN cÇn mét l­îng ODA kh¸ lín ®Ó tiÕp tôc ph¸t triÓn kinh tÕ æn ®Þnh l©u dµi. Tuy nhiªn ®Ó ®¸p øng nhu cÇu nµy, kh«ng chØ nhê nguån ODA NhËt B¶n mµ cÇn cã sù cung cÊp cña nhiÒu nhµ tµi trî kh¸c n÷a. Nh­ vËy ®Ó ph¸t triÓn kinh tÕ- x· héi, ViÖt Nam chñ tr­¬ng huy ®éng mäi nguån lùc, trong ®ã nguån lùc trong n­íc cã tÝnh chÊt quyÕt ®Þnh, nguån lùc bªn ngoµi cã ý nghÜa quyÕt ®Þnh. Tæng nhu cÇu nguån vèn ®Çu t­ ph¸t triÓn trong 5 n¨m 2001-2005 dù kiÕn kho¶ng 60 tû USD, trong ®ã nguån vèn trong n­íc kho¶ng 40 tû USD, nguån vèn huy ®éng tõ bªn ngoµi 20 tû USD. Trong nguån vèn ngoµi n­íc, ViÖt Nam dù kiÕn thùc hiÖn kho¶ng 11 tû USD FDI vµ 9 tû ODA. Nguån vèn ODA tiÕp tôc ­u tiªn sö dông ®Ó hç trî ®¹t ®­îc c¸c môc tiªu ph¸t triÓn Thiªn niªn kû(MDGs), ®Æc biÖt lµ xãa ®ãi, gi¶m nghÌo, ph¸t triÓn kÕt cÊu h¹ tÇng kinh tÕ, x· héi, ph¸t triÓn thÓ chÕ vµ b¶o vÖ m«i tr­êng... Nh­ vËy, tõ nguån vèn ODA, trong thêi kú 2001-2005 b×nh qu©n hµng n¨m cÇn gi¶i ng©n kho¶ng 1,8 tû USD. Theo tÝnh to¸n, ®Ó ®¹t ®­îc møc gi¶i ng©n nµy, hµng n¨m ViÖt Nam cÇn cã cam kÕt ODA kho¶ng trªn 2 tû USD/n¨m. Trong hai n¨m 2001- 2002, b×nh qu©n mét n¨m gi¶i ng©n ®­îc kho¶ng 1,5 tû USD, míi ®¹t kho¶ng 80% nhu cÇu gi¶i ng©n b×nh qu©n mét n¨m thêi kú 2001-2005. Thùc tÕ nµy ®ßi hái c¸c c¬ quan liªn quan ViÖt Nam cÇn cã c¸c biÖn ph¸p cã hiÖu qu¶ ®Ó c¶i thiÖn tèt h¬n t×nh h×nh gi¶i ng©n nguån vèn ODA. Trong thêi gian qua, ViÖt Nam ®· hîp t¸c chÆt chÏ cïng víi c¸c ®èi t¸c ph¸t triÓn nh»m hoµn thiÖn vµ ®ång bé hãa c¸c v¨n b¶n ph¸p qui, c¶i thiÖn qui tr×nh vµ thñ tôc qu¶n lý, sö dông ODA. ViÖc sö dông ODA sÏ tiÕp tôc ®Þnh h­íng vµo viÖc thùc hiÖn c¸c môc tiªu sau: dµnh kho¶ng 15% vèn ODA cho c¸c ngµnh n«ng nghiÖp, thñy lîi, l©m nghiÖp, thñy s¶n, kÕt hîp víi môc tiªu ph¸t triÓn n«ng nghiÖp- n«ng th«n vµ xãa ®ãi gi¶m nghÌo; kho¶ng 25% cho ngµnh n¨ng l­îng, c«ng nghiÖp; kho¶ng 25% cho ngµnh giao th«ng, b­u ®iÖn, cÊp tho¸t n­íc vµ ®« thÞ. Coi träng sö dông nguån vèn ODA trong c¸c lÜnh vùc ph¸t triÓn nguån nh©n lùc, x· héi, y tÕ, gi¸o dôc vµ ®µo t¹o, khoa häc vµ c«ng nghÖ vµ b¶o vÖ m«i tr­êng. Nh­ vËy trong thêi gian tíi ®Ó gi¶i quyÕt nhu cÇu vèn ODA lín nh­ vËy ®ßi hái ViÖt Nam nãi riªng vµ c¸c n­íc ASEAN nãi chung ph¶i cã sù nç lùc h¬n n÷a ®Ó võa c¶i thiÖn m«i tr­êng chÝnh s¸ch còng nh­ ®­a ra biÖn ph¸p hîp lý ®Ó t¨ng c­êng kh¶ n¨ng thu hót vµ sö dông nguån ODA ngµy cµng hiÖu qu¶ h¬n. 2.TriÓn väng nguån ODA cña NhËt dµnh cho mét sè n­íc trong ASEAN. Qua nh÷ng ph©n tÝch ®Çy ®ñ nh­ trªn, chóng ta thÊy r»ng trong t­¬ng lai ASEAN vÉn lµ ®èi t¸c quan träng hµng ®Çu cña NhËt B¶n. Ho¹t ®éng ODA cña NhËt B¶n trong nh÷ng n¨m tíi sÏ h­íng tíi ph¹m vi toµn cÇu, hay chóng ta cã thÓ nãi NhËt B¶n hiÖn ®ang thùc thi chÝnh s¸ch toµn cÇu hãa ODA, khuynh h­íng nµy diÔn ra sÏ lµm gi¶m khèi l­îng ODA cña NhËt B¶n cho ASEAN. Song do tÇm quan träng cña ®èi t¸c ASEAN vµ tÝnh ®a d¹ng trong tr×nh ®é ph¸t triÓn kinh tÕ cña c¸c n­íc thµnh viªn ASEAN, NhËt B¶n sÏ thùc thi chÝnh s¸ch ODA mang tÝnh ph©n biÖt, tøc lµ NhËt vÉn dµnh ­u tiªn cho c¸c n­íc cã tr×nh ®é ph¸t triÓn thÊp h¬n nh­: ViÖt Nam, Campuchia, Philippin, ....Vµ NhËt B¶n vÉn tiÕp tôc më réng c¸c h×nh thøc tµi trî míi, ®Æc biÖt lµ hä sÏ ­u tiªn c¸c ch­¬ng tr×nh nh­ nh­" hç trî cho s¸ng kiÕn cña khu vùc t­ nh©n trong ph¸t triÓn c¬ së h¹ tÇng", "trî gióp cho hîp t¸c Nam- Nam" vµ c¸c ch­¬ng tr×nh hç trî trao ®æi v¨n hãa, trao ®æi thanh niªn...KÕ ho¹ch cung cÊp tÝn dông ODA cña JBIC cã mét sè néi dung chÝnh nh­ sau: §«ng ¸ vµ khu vùc §«ng Nam ¸ lµ khu vùc ­u tiªn sè 1 cña NhËt B¶n trong chÝnh s¸ch cung cÊp tÝn dông ODA, bëi c¸c lý do vÒ lÞch sö, v¨n hãa còng nh­ lîi Ých kinh tÕ, chÝnh trÞ. Tuy nhiªn chÝnh s¸ch cung cÊp tÝn dông ODA cña NhËt B¶n ®èi víi tõng n­íc tiÕp nhËn viÖn trî chñ yÕu trong khu vùc l¹i kh¸c nhau. T¹i §«ng ¸ hai n­íc tiÕp nhËn chñ yÕu lµ Trung Quèc vµ M«ng Cæ. T¹i khu vùc §«ng Nam ¸, 5 n­íc tiÕp nhËn chñ yÕu vÉn lµ: ViÖt Nam, In®«nªxia, Th¸i Lan, Philippin vµ Malaysia. Träng t©m cung cÊp tÝn dông t¹i c¸c n­íc nµy nh­ sau: 1/ ViÖt Nam: TËp trung ph¸t triÓn c¬ së h¹ tÇng (Giao th«ng, ®iÖn, th«ng tin liªn l¹c), xãa ®ãi gi¶m nghÌo, ph¸t triÓn nguån nh©n lùc vµ hç trî x©y dùng chÝnh s¸ch c¶i tæ c¬ cÊu. 2/ In®«nªxia. Chñ yÕu ph¸t triÓn c¬ së h¹ tÇng, æn ®Þnh kinh tÕ, tµi chÝnh vµ hç trî x©y dùng chÝnh s¸ch c¶i c¸ch kinh tÕ. 3/ Th¸i Lan: C¶i thiÖn ®iÒu kiÖn d©n sinh ®« thÞ, ph¸t triÓn n«ng th«n vµ ph¸t triÓn nguån nh©n lùc. 4/ Philippin: TËp trung chñ yÕu vµo n©ng cÊp h¹ tÇng kinh tÕ ®Æc bÞªt lµ giao th«ng, b¶o vÖ m«i tr­êng nhÊt lµ phßng chèng thiªn tai, xãa ®ãi gi¶m nghÌo, ph¸t triÓn nguån nh©n lùc. 5/ Malaysia: B¶o vÖ m«i tr­êng, gi¶m thiÓu kho¶ng c¸ch giµu nghÌo, ph¸t triÓn nguån nh©n lùc vµ ph¸t triÓn doanh nghiÖp võa vµ nhá. Thø tù ­u tiªn theo khu vùc ®Þa lý tiÕp theo lµ: Nam ¸, Trung ¸, Trung §«ng, Ch©u Phi (träng t©m lµ B¾c Phi), Mü La Tinh, Trung vµ §«ng ¢u. III. Mét sè gîi ý nh»m t¨ng c­êng thu hót vµ sö dông ODA cña NhËt b¶n ë ViÖt Nam. 1. VÒ c¬ chÕ chÝnh s¸ch: Ph¶i tiÕn hµnh x©y dùng chÝnh s¸ch tæng thÓ vÒ qu¶n lý, gi¸m s¸t vay vµ tr¶ nî n­íc ngoµi ®­îc ho¹ch ®Þnh trong mèi t­¬ng quan chÆt chÏ víi c¸c chÝnh s¸ch vµ môc tiªu ph¸t triÓn kinh tÕ- x· héi ë tÇm vÜ m« vµ vi m«; trong viÖc qu¶n lý vay vµ tr¶ nî NhËt B¶n ph¶i tÝnh ®Õn c¸c chØ tiªu c¬ b¶n vÒ nî n­íc NhËt nh­: Kh¶ n¨ng hÊp thô vèn vay NhËt B¶n (tæng sè nî/ GDP); chØ tiªu kh¶ n¨ng hoµn tr¶ nî (tæng nghÜa vô tr¶ nî/ thu nhËp xuÊt khÈu); chØ tiªu kh¶ n¨ng vay thªm tõng n¨m. Ph¶i nhanh chãng hoµn chØnh c¸c chÝnh s¸ch, chÕ ®é vÒ vay vµ qu¶n lý vay nî cña NhËt B¶n nãi riªng vµ cña n­íc ngoµi nãi chung. Hµi hßa qui tr×nh vµ thñ tôc ODA lµ mét viÖc lµm rÊt cÇn thiÕt. Bëi v×: Hµi hßa tr­íc hÕt lµ sù minh b¹ch vÒ qui tr×nh vµ thñ tôc ODA cña c¶ hai phÝa- n­íc tiÕp nhËn vµ ®èi t¸c tµi trî. Trªn c¬ së nµy, ho¹t ®éng hµi hßa sÏ diÔn ra nh»m t¹o ra qui tr×nh vµ thñ tôc ODA th«ng suèt. T«n träng sù ®a d¹ng vµ tÝnh ®Æc thï cña nhµ tµi trî lµ mét yªu cÇu ®¶m b¶o tÝnh kh¶ thi cña hµi hßa qui tr×nh vµ thñ tôc ODA. Trong thùc tÕ hiÖn nay, Bé KÕ ho¹ch vµ §Çu t­ cïng víi c¸c c¬ quan h÷u quan ViÖt Nam ®ang hîp t¸c víi c¸c nhµ tµi trî theo 3 c¸ch hµi hßa qui tr×nh vµ thñ tôc ODA. -Mét lµ: Hµi hßa thñ tôc víi nhãm c¸c nhµ tµi trî ®ång chÝnh kiÕn. -Hai lµ: Hµi hßa thñ tôc víi 3 ng©n hµng (JBIC, WB vµ ADB). -Ba lµ: Hµi hßa thñ tôc víi tõng nhãm riªng lÎ. CÇn rµ so¸t l¹i ®Þnh møc, xãa bá c¸c ®Þnh møc l¹c hËu, x©y dùng c¸c ®Þnh møc ®¶m b¶o khoa häc tiªn tiÕn phï hîp víi thùc tiÔn. CÇn xem l¹i qui tr×nh ®Êu thÇu, xÐt thÇu, giao thÇu ®Ó gi¶m sù kh¸c biÖt gi÷a trong vµ ngoµi n­íc, tuy nhiªn nã ph¶i phï hîp víi ®iÒu kiÖn ViÖt Nam, ph¶i ®¬n gi¶n hãa thñ tôc hµnh chÝnh, kh«ng r­êm rµ, phøc t¹p ¶nh h­ëng ®Õn tèc ®é gi¶i ng©n ODA . Qu¶n lý vay nî cÇn x¸c ®Þnh râ tr¸ch nhiÖm cña ng­êi vay vµ ng­êi sö dông vèn vay, chèng û l¹i vµo Nhµ N­íc. §ång thêi ph¶i qu¶n lý chÊt l­îng c¸c kho¶n vay ODA. §Æc biÖt lµ kh©u x©y dùng dù ¸n; n©ng cao tr¸ch nhiÖm c¸ nh©n (vËt chÊt, hµnh chÝnh, h×nh sù...) cña ng­êi ra quyÕt ®Þnh ®Çu t­. Cô thÓ lµ: Ban hµnh c¸c th«ng t­ h­íng dÉn thËt cô thÓ ®Ó thùc hiÖn tèt c¸c nghÞ ®Þnh cña ChÝnh Phñ vÒ qu¶n lý vay vµ tr¶ nî n­íc ngoµi, hoµn chØnh h×nh thµnh quÜ tÝch lòy tr¶ nî n­íc ngoµi nh»m t¹o nguån tr¶ nî cho ChÝnh Phñ, ®¶m b¶o tr¶ nî ®óng h¹n, kh«ng r¬i vµo nî chång chÊt, kh«ng cã kh¶ n¨ng thanh to¸n. Ban hµnh c¸c qui chÕ chung cho vay l¹i nguån vèn vay n­íc ngoµi, khuyÕn khÝch sù tham gia cña c¸c nghµnh, ®Þa ph­¬ng, c¸c c¬ së vµo khai th¸c nguån vèn ODA, nh»m kh¾c phôc t×nh tr¹ng lén xén hiÖn nay trong x¸c ®Þnh c¸c ®iÒu kiÖn cho vay l¹i. 2. Tæ chøc thùc hiÖn: X¸c ®Þnh râ tr¸ch nhiÖm h¬n n÷a cña tõng c¬ quan qu¶n lý vµ cña ng­êi vay vèn ODA trong viÖc huy ®éng vèn vay vµ sö dông, qu¶n lý nguån vèn ODA cho vay l¹i ph¶i ®­îc ®ång bé, thèng nhÊt qua ®Çu mèi lµ Bé KÕ ho¹ch vµ §Çu t­ vµ Bé Tµi chÝnh thùc hiÖn cho vay l¹i hoÆc ñy quyÒn cho Ng©n hµng Th­¬ng m¹i cho vay theo qui ®Þnh. Khi x©y dùng h¹ng môc c¸c ch­¬ng tr×nh, dù ¸n ­u tiªn ®Çu t­ cña Nhµ n­íc cÇn chØ râ thø tù ­u tiªn theo tõng ch­¬ng tr×nh, dù ¸n ®Ó lµm c¨n cø vËn ®éng vèn vay n­íc ngoµi. C¸c nguån vèn viÖn trî cho tõng tÜnh vùc cÇn ph¶i ph©n bè theo trËt tù ­u tiªn víi c¬ cÊu cô thÓ, kÕt hîp víi nh÷ng kh¶ n¨ng vµ nhu cÇu vèn ®èi øng cã tÝnh to¸n cô thÓ. Ph¶i x¸c ®Þnh râ vèn ®èi øng ngay tõ khi b¾t ®Çu, ®¶m b¶o tÝnh kh¶ thi. Nhµ n­íc chØ bè trÝ vèn ®èi øng cho nh÷ng dù ¸n x©y dùng c¬ së h¹ tÇng kh«ng cã kh¶ n¨ng thu håi vèn trùc tiÕp. C¸c dù ¸n cßn l¹i, chñ ®Çu t­ cÇn cã ph­¬ng ¸n bè trÝ vèn ®èi øng ch¾c ch¾n h¬n míi ®­a vµo kÕ ho¹ch sö dông vèn ODA. §©y lµ vÊn ®Ò then chèt cho yªu cÇu sö dông hîp lý cã hiÖu qu¶ c¸c nguån tµi trî bªn ngoµi. KiÖn toµn bé m¸y qu¶n lý vay vµ tr¶ nî trong c¸c c¬ quan thùc hiÖn qu¶n lý nî n­íc ngoµi. T¨ng c­êng ®µo t¹o, båi d­ìng kiÕn thøc lËp vµ qu¶n lý dù ¸n ë c¸c bé, nghµnh. ®Þa ph­¬ng nh»m ®¶m b¶o kh¶ n¨ng lËp kÕ ho¹ch, lËp dù ¸n vµ qu¶n lý c¸c dù ¸n cña c¸c bé, nghµnh. N©ng cao tr×nh ®é thÈm ®Þnh ®Ó xÐt duyÖt, quyÕt ®Þnh ®èi víi c¸c dù ¸n ngay ë tõng bé, nghµnh, ®Þa ph­¬ng còng nh­ huy ®éng c¸c nguån vèn ®èi øng trong n­íc nh»m lµm cho viÖc hÊp thô nguån vèn n­íc ngoµi cã hiÖu qu¶ cao h¬n n÷a. T¨ng c­êng c«ng t¸c qu¶n lý, gi¸m s¸t nî n­íc ngoµi ngay tõ kh©u ®µm ph¸n, gi¸m s¸t viÖc ®Êu thÇu, mua s¾m thiÕt bÞ, t­ vÊn, ký kÕt c¸c hîp ®ång, thùc hiÖn rót vèn, sö dông vèn, quyÕt to¸n nî vµ bè trÝ nguån tr¶ nî. T¨ng c­êng hoµn thiÖn hÖ thèng thèng kª, kÕ to¸n vÒ nî n­íc ngoµi, ®Èy m¹nh c«ng t¸c tuyªn truyÒn ®èi víi c¸c ®èi t¸c tµi trî ®Ó hä hiÓu thªm vÒ thÓ chÕ ®iÒu phèi vµ qu¶n lý vay nî n­íc ngoµi, nguån ODA. C¸c c¬ quan h÷u quan ViÖt Nam hîp t¸c chÆt chÏ víi c¸c ®èi t¸c trong viÖc ®¸nh gi¸ ®Þnh kú c¸c ch­¬ng tr×nh, dù ¸n ODA. Bé KÕ ho¹ch vµ §Çu t­ cïng víi c¸c nhµ tµi trî song ph­¬ng vµ ®a ph­¬ng ®¸nh gi¸ th­êng niªn c¶ gãi ODA. Nh÷ng kÕt qu¶ ®¸nh gi¸ rÊt h÷u Ých ®· gãp phÇn n©ng cao hiÖu qu¶ ODA. Ngoµi ra viÖc chia sÎ th«ng tin vÒ t×nh h×nh thùc hiÖn ODA còng ®­îc c¶i thiÖn gi÷a c¸c c¬ quan liªn quan ViÖt Nam vµ c¸c nhµ tµi trî. Bªn c¹nh ®ã cÇn n©ng cao n¨ng lùc theo dâi vµ ®¸nh gi¸ dù ¸n cña c¸c c¬ quan h÷u quan ViÖt Nam. 3. VÒ sö dông ODA. ChÝnh phñ ®· chØ ®¹o Bé KÕ Ho¹ch vµ §Çu t­ trùc tiÕp qu¶n lý viÖc sö dông nguån ODA, ®ång thêi kiªn quyÕt thùc hiÖn nguyªn t¾c "Ai vay ng­êi Êy tr¶ trong khu vùc kinh tÕ Nhµ n­íc". Sö dông vèn vay ­u ®·i ODA ph¶i coi träng hiÖu qu¶ kinh tÕ, kh«ng ®­îc sö dông hÕt tÊt c¶ c¸c kho¶n thu nhËp rßng ®· cã mµ cÇn ph¶i gi÷ l¹i mét phÇn ®Ó hoµn tr¶ l¹i vèn, l·i kÞp thêi nh»m ®¶m b¶o uy tÝn quèc tÕ. Lùa chän lÜnh vùc sö dông vèn ODA trong tõng thêi kú thÝch hîp ®Ó ®em l¹i hiÖu qu¶ kinh tÕ c¸o nhÊt. HiÖn nay ë ViÖt Nam ®Ó nÒn kinh tÕ ®¹t kÕt qu¶ trªn diÖn réng dùa vµo luång vèn ®Çu t­ trùc tiÕp n­íc ngoµi l©u dµi th× viÖc c¶i thiÖn c¬ së h¹ tÇng ®· trë thµnh nhiÖm vô cÊp b¸ch. Do ®ã trong thêi kú ®Çu cña sù nghiÖp c«ng nghiÖp hãa, hiÖn ®¹i hãa, ViÖt Nam cÇn tËp trung vèn ®Æc biÖt lµ vèn ­u ®·i n­íc ngoµi ODA ®Ó ®Çu t­ cho c¸c dù ¸n x©y dùng c¬ së h¹ tÇng kinh tÕ, c¸c c¬ së s¶n xuÊt t¹o nhiÒu viÖc lµm, c¸c dù ¸n ®Çu t­ quan träng cña Nhµ n­íc tõng thêi kú ph¸t triÓn: Nghµnh ®iÖn, xi m¨ng, s¾t thÐp, cÊp tho¸t n­íc, dÇu má, tÇu ®¸nh c¸ xa bê. VÒ l©u dµi th× chiÕn l­îc sö dông vèn vay ph¶i theo h­íng: Sö dông vèn vay n­íc ngoµi kÕt hîp víi c«ng cuéc c¶i c¸ch ngµy cµng s©u s¾c h¬n, t¨ng c­êng xuÊt khÈu hµng hãa, ®iÒu chØnh chiÕn l­îc thay thÕ hµng nhËp khÈu. X©y dùng hÖ thèng kiÓm so¸t, ®¸nh gi¸ viÖc sö dông nguån vèn ODA. Vèn vay ph¶i ®­îc sö dông ®óng môc ®Ých ®· ®­îc thÈm ®Þnh phª duyÖt, qu¸n triÖt ph­¬ng ch©m vèn vay ph¶i ®­îc sö dông toµn bé vµo môc ®Ých ®Çu t­ ph¸t triÓn, kh«ng dïng trang tr¶i nhu cÇu tiªu dïng. X¸c ®Þnh kh¶ n¨ng tr¶ nî c¶ gèc vµ l·i trong t­¬ng lai ®Ó x©y dùng kÕ ho¹ch tr¶ nî c¸c kho¶n viÖn trî tÝn dông, ®Æc biÖt lµ tÝn dông ­u ®·i trong nh÷ng n¨m ®Çu míi ®­a vµo sö dông ch­a béc lé khã kh¨n cho ng­êi tiÕp nhËn. Cïng víi thêi gian, kho¶n nî ®Õn h¹n ph¶i tr¶ sÏ lµ g¸nh nÆng cho ®¬n vÞ nÕu hiÖu qu¶ ®Çu t­ kh«ng cao. Do ®ã khi ChÝnh phñ ¸p dông nh÷ng c¬ chÕ tµi trî kh¸c nhau, cho c¸c lÜnh vùc kh¸c nhau, còng ®ång nghÜa víi viÖc mçi ngµnh, ®Þa ph­¬ng ph¶i tù x¸c ®Þnh hiÖu qu¶ sö dông vèn ®Ó cã kÕ ho¹ch t¹o c¸c kho¶n tÝch lòy, sau nµy tr¶ nî n­íc ngoµi th«ng qua bé tµi chÝnh Thñ tôc qu¶n lý chÆt chÏ, nh­ng ph¶i thuËn lîi cho ng­êi sö dông trong viÖc rót vèn vµ sö dông vèn. Kh«ng g©y phiÒn hµ lµm gi¶m tèc ®é d¶i ng©n. Ph¶i ®Æt c¸c h¹n møc sö dông vµ kiÓm tra chÆt chÏ viÖc chi tiªu, theo dâi qu¸ tr×nh thùc hiÖn vµ qu¶n lý gi¶i ng©n dù ¸n. Bé Tµi ChÝnh nªn tiÕp tôc nghiªn cøu vµ ban hµnh, h­íng dÉn vÒ mÉu biÓu b¸o c¸o thèng nhÊt, chÕ ®é th«ng tin, b¸o c¸o ®Þnh kú sö dông vèn vay cña c¸c dù ¸n ph¶i ®­îc thùc thi nghiªm chØnh, ®Æc biÖt cho biÕt cô thÓ c¸c kho¶n do Nhµ n­íc tµi trî trùc tiÕp (chi chuyªn gia, chi ®µo t¹o, kh¶o s¸t ë n­íc ngoµi..) ®èi víi tõng dù ¸n ®Ó ChÝnh phñ n¾m b¾t cËp nhËt ®­îc ®Çy ®ñ th«ng tin trong vµ ngoµi n­íc vÒ biÕn ®éng cña nh÷ng nh©n tè cã kh¶ n¨ng t¸c ®éng ®Õn nguån vèn vay nh­: gi¸ c¶ c¸c yÕu tè ®Çu vµo phôc vô cho s¶n xuÊt, gi¸ c¶ thÞ tr­êng, biÕn ®éng cña thÞ tr­êng tµi chÝnh (vÒ vÊn ®Ò tû gi¸ ch¼ng h¹n)... ®Ó phôc vô cho c¸c ho¹t ®éng ®iÒu phèi vµ gi¸m s¸t ®¸nh gi¸ tÝnh hiÖu qu¶ cña c¸c ch­¬ng tr×nh, dù ¸n sö dông nguån vèn ODA, nhÊt lµ viÖc ®¸nh gi¸ sau dù ¸n, chuÈn bÞ cho c¸c dù ¸n, ch­¬ng tr×nh s¾p tíi. §ång thêi tiÕn hµnh xö lý kÞp thêi vµ cã nh÷ng quyÕt ®Þnh vay vèn thÝch hîp, linh ho¹t, tr¸nh t×nh tr¹ng lç do t¸c ®éng cña c¸c nh©n tè kh¸ch quan khi dù ¸n ®· ®i vµo ho¹t ®éng. kÕt LuËn Quan hÖ cung cÊp ODA gi÷a NhËt B¶n vµ ASEAN ®· tr¶i qua nhiÒu b­íc th¨ng trÇm, nh­ng vÉn tån t¹i vµ ph¸t triÓn ngay c¶ trong nh÷ng hoµn c¶nh khã kh¨n nhÊt. Mèi quan hÖ nµy ®Æc biÖt ph¸t triÓn m¹nh mÏ trong thËp kû 80 vµ ®Çu thËp kû 90. Nguån ODA cña NhËt B¶n ®· gãp phÇn quan träng trong tiÕn tr×nh x©y dùng, ph¸t triÓn bÒn v÷ng c¸c quèc gia trong ASEAN nãi riªng vµ tÊt c¶ c¸c ®èi t¸c nhËn ODA cña NhËt B¶n nãi chung. TriÓn väng quan hÖ hîp t¸c cung cÊp ODA NhËt B¶n- ASEAN trong thêi gian tíi còng xuÊt hiÖn mét sè khã kh¨n nh­ng nh×n chung vÉn kh¶ quan, v× ASEAN vÉn lµ khu vùc ­u tiªn sè 1 cña NhËt B¶n trong chÝnh s¸ch ODA cña m×nh. NhËt B¶n víi kinh nghiÖm ®· tõng lµ n­íc tiÕp nhËn vµ sö dông ODA cã hiÖu qu¶ cao, v× vËy NhËt ®· ®Ò ra nh÷ng chÝnh s¸ch ­u tiªn cung cÊp ODA chó träng c¶ vÒ chiÒu réng vµ chiÒu s©u phï hîp víi thùc tr¹ng kinh tÕ- x· héi cña tõng n­íc. Kho¸ luËn ®· tËp trung gi¶i quyÕt c¸c vÊn ®Ò sau: 1-Giíi thiÖu kh¸i qu¸t vÒ ODA nãi chung, nªu mét sè ®Æc ®iÓm næi bËt vµ vai trß cña ODA ®èi víi n­íc nhËn ODA còng nh­ n­íc cung cÊp ODA. Qua ®ã chóng ta còng h×nh dung ®­îc qu¸ tr×nh h×nh thµnh vµ ph¸t triÓn cña nguån ODA NhËt B¶n. Qua ®ã kh¼ng ®Þnh ®­îc vÞ trÝ quan träng cña ODA NhËt B¶n ®èi víi sù ph¸t triÓn bÒn v÷ng cña 4 n­íc ASEAN ®­îc ®Ò cËp chi tiÕt trong 2-Tr×nh bµy vÒ Hç trî Ph¸t triÓn chÝnh thøc cña NhËt B¶n cho c¸c n­íc §«ng Nam ¸. Ph©n tÝch cô thÓ vai trß cña ODA NhËt B¶n víi 3 n­íc ASEAN, tÊt nhiªn rÊt khã ®Ó nãi r»ng, ODA quan träng h¬n FDI hay th­¬ng m¹i. Song mét ®iÒu mµ bÊt cø nhµ nghiªn cøu kinh tÕ nµo còng nhËn thÊy ®­îc ®ã lµ ODA gi÷ vai trß më ®­êng cho viÖc thóc ®Èy c¸c quan hÖ kinh tÕ kh¸c. Qua ph©n tÝch cô thÓ qu¸ tr×nh cung cÊp ODA cho mét sè n­íc ASEAN nh­ trªn cµng chøng tá r»ng kh«ng cã ho¹t ®éng ODA th× c¸c quan hÖ vÒ bu«n b¸n hay ®Çu t­ trùc tiÕp, thËm chÝ c¶ c¸c quan hÖ song ph­¬ng kh¸c còng kh«ng thÓ xóc tiÕn ®­îc. ThËt vËy, sau chiÕn tranh NhËt B¶n nèi l¹i quan hÖ ngo¹i giao víi c¸c n­íc ASEAN b»ng cung cÊp viÖn trî ODA ®Ó hç trî c¸c n­íc nµy x©y dùng vµ ph¸t triÓn ®Êt n­íc. Tµi trî ODA cña NhËt B¶n cho ASEAN lµ mét ho¹t ®éng mang tÝnh chÊt nhÊt qu¸n vµ hÖ thèng. TÝnh nhÊt qu¸n trong chÝnh s¸ch vµ ho¹t ®éng tµi trî cña NhËt B¶n cho ASEAN xuÊt ph¸t tõ nhiÒu nh©n tè: §ã lµ tõ mèi quan hÖ lÞch sö l©u dµi; c¸c quan hÖ vÒ ®Þa lý- chÝnh trÞ vµ c¶ c¸c gi¸ trÞ vµ ¶nh h­ëng mang mµu s¾c ph­¬ng §«ng. TÝnh nhÊt qu¸n trong lÜnh vùc nµy cßn xuÊt ph¸t tõ chiÕn l­îc ®èi ngo¹i cña c¸c chÝnh quyÒn kÕ tiÕp nhau ë NhËt B¶n trong suèt mÊy thËp niªn qua. Song chóng ta ph¶i nhËn thÊy r»ng, NhËt B¶n coi ODA nh­ lµ chiÕc ch×a khãa ®Ó NhËt xóc tiÕn ho¹t ®éng ngo¹i giao, NhËt B¶n dïng ODA nh­ lµ chÊt keo dÝnh kÕt cã hiÖu qu¶ rÊt ®Æc biÖt bëi ODA kh«ng chØ lµ vèn, c«ng nghÖ vµ tri thøc qu¶n lý nh­ ®· dÉn chøng ë trªn mµ nã cßn lµ ph­¬ng tiÖn hay lµ chiÕc cÇu nèi cña t×nh h÷u nghÞ gi÷a ng­êi NhËt B¶n víi céng ®ång c¸c d©n téc ë c¸c quèc gia §«ng Nam ¸. Vµ tÝnh hÖ thèng cña c¸c ho¹t ®éng ODA ®· ®­îc minh chøng ®Çy ®ñ trong ch­¬ng nµy. TÝnh hÖ thèng cña ho¹t ®éng cung cÊp ODA b¾t ®Çu lµ c¸c ch­¬ng tr×nh båi th­êng chiÕn tranh cho ®Õn sù t¨ng lªn kh«ng ngõng cña c¸c dù ¸n viÖn trî kh«ng hoµn l¹i, hç trî kü thuËt vµ viÖn trî tÝn dông. 3-Nªu triÓn väng vµ mét sè gîi ý ®èi víi ViÖt Nam trong viÖc thu hót vµ sö dông ODA cña NhËt B¶n. Tuy ViÖt Nam lµ mét n­íc ph¸t triÓn cßn thÊp h¬n mét sè n­íc trong khu vùc, song ViÖt Nam ®· x©y dùng ®­îc mét mèi quan hÖ kh¸ chÆt chÏ víi NhËt B¶n vµ NhËt B¶n ngµy cµng trë thµnh mét ®èi t¸c quan trong hµng ®Çu cña chóng ta nhÊt lµ trªn ph­¬ng diÖn kinh tÕ. Trong nh÷ng n¨m tíi chóng ta cÇn tiÕp tôc khai th¸c tèi ®a thÕ m¹nh ®ã; m¹nh d¹n th¸o gì c¸c trë ng¹i vÒ hµnh chÝnh, x©y dùng lßng tin víi ®èi t¸c, ®ång thêi x©y dùng mét chiÕn l­îc thu hót ODA tõ NhËt B¶n vµ tõ c¸c ®èi t¸c kh¸c, tõ ®ã chñ ®éng tiÕp nhËn tµi trî bªn ngoµi, sö dông ODA sao cho mang l¹i hiÖu qu¶ cao nhÊt , gãp phÇn ®Èy nhanh qu¸ tr×nh c«ng nghiÖp hãa vµ hiÖn ®¹i hãa ë n­íc ta, ®¹t ®­îc môc tiªu trë thµnh n­íc c«ng nghiÖp vµo 2010. Do thêi gian vµ tr×nh ®é cña em cßn h¹n chÕ, khãa luËn kh«ng thÓ tr¸nh khái thiÕu xãt vµ nh­îc ®iÓm, em rÊt mong nhËn ®­îc sù ®é l­îng vµ nh÷ng gãp ý ch©n thµnh cña quý thÇy c« vµ cña ng­êi ®äc. tµi liÖu tham kh¶o 1/Jica annual report 2001 2/JBIC ODA operation in Vietnam 3/Hîp t¸c ph¸t triÓn cña NhËt B¶n t¹i ViÖt Nam(viÖn nghiªn cøu chÝnh s¸ch quèc gia –GRIPS) 4/KÕ ho¹ch vÞªn trî cho ViÖt Nam (Bé ngo¹i giao NhËt B¶n) 5/Quan hÖ NhËt B¶n-Asean chÝnh s¸ch vµ tµi trî ODA (Nhµ xuÊt b¶n khoa häc x· héi-Ng« Xu©n B×nh,1999) 6/ ODA loan report 2000 (b¸o c¸o hµng n¨m cña JBIC: Japan bank for international cooperation) 7/ T­ liÖu kinh tÕ b¶y n­íc thµnh viªn ASEAN (Nhµ xuÊt b¶n thèng kª Hµ Néi) 8/T¹p chÝ nghiªn cøu Ch©u ¸- Th¸i B×nh D­¬ng (Sè 1vµ 3 n¨m 1999 ) 9/T¹p chÝ nghiªn cøu §«ng Nam ¸ (sè 3/1996 vµ sè 2-2000) 11/ChÝnh s¸ch ®èi ngo¹i cña NhËt B¶n thêi kú sau chiÕn tranh l¹nh (Nhµ xuÊt b¶n khoa häc x· héi- Ng« Xu©n B×nh- 2000) 12/NhËt B¶n ngµy nay (HiÖp héi quèc tÕ vÒ th«ng tin gi¸o dôc- 1997) 13/ Hç trî ph¸t triÓn chÝnh thøc- ODA- nh÷ng hiÓu biÕt c¨n b¶n vµ thùc tiÔn ë ViÖt Nam (Nhµ xuÊt b¶n gi¸o dôc- Hµ ThÞ Ngäc Oanh- 2000) 14/Nghiªn cøu NhËt B¶n vµ §«ng B¾c ¸ sè 4( 2001) vµ sè 1( 2002) 15/ B¶n tin ODA 30/12/2001- Bé kÕ ho¹ch ®Çu t­ 16/ B¸o ®Çu t­ sè 103 ra ngµy 23/12/1999 17/ Japan's ODA Annual rerport 1984, 1995 18/ Japan's Foreign Aid 1984 19/ Daily Report, FBIC- EAS (East Asia) sè1 ®Õn sè 12 n¨m 1996 20/ An ninh kinh tÕ Asean vµ vai trß cña NhËt B¶n (Nhµ xuÊt b¶n chÝnh trÞ quèc gia- 2001) 21/ Nghiªn cøu kinh tÕ sè 291- th¸ng 8/2002. 22/ Gi¸o tr×nh" §Çu t­ n­íc ngoµi"- TS Vò ChÝ Léc- Tr­êng §¹i häc Ngo¹i th­¬ng Hµ Néi- Nhµ xuÊt b¶n gi¸o dôc. ._.