Vai trò của Ngân hàng thương Mại trên Thị trường chứng khoán Việt Nam hiện nay

ngân hàng. Ngân hàng đóng vai trò là người thủ quỹ cho toàn xã hội. Ngân hàng là tổ chức cung cấp tín dụng và nhiều dịch vụ ngân hàng thuận tiện cho các cá nhân, hộ gia đình và doanh nghiệp.Ngân hàng thực hiện các chính sách kinh tế đăc biệt là các chính sách tiền tệ, vì vậy là một kênh quan trọng trong chính sách kinh tế của chính phủ. Do đó có thể nói ngân hàng là một trong những tổ chức trung gian tài chính quan trọng nhất. Ngân hàng thương mại tham gia hoạt động trên thị trường chứng khoán từ rất lâu. Ngày nay vai trò đó ngày càng được phát huy mạnh mẽ. Trong giai đoang đầu hình thành thị trường chứng khoán ở nước ta, các ngân hàng thương mại đã tham gia với nhiều hoạt động có hiệu quả song vẫn chưa khai thác hết tiềm lực tài chính, cơ sở vật chất kỹ thuật, công nghệ,trình độ, nghiệp vụ giao dịch cho thị trường non trẻ này. Hoạt động của ngân hàng thương mại và thị trường chứng khoán là hai mặt của một vấn đề phức tạp. Nó có tác động mạnh mẽ và rất nhậy cảm lẫn nhau.Điều đó luôn đặt ra cho ngân hàng thương mại phải thể hiện vai trò tích cực trong việc điều hoà cung cầu chứng khoán, cung cấp thêm nhiều dịch vụ để hạn chế những bất lợi nhằm phát triển thị trường chứng khoán. Kết cấu đề tài Phần 1: Lý thuyết chung về vai trò của ngân hàng thương mại trong hoạt động của thị trường chứng khoán 1.1:Cổ phiếu ngân hàng trên thị trường chứng khoán 1.2:Vai trò của ngân hàng thương mại giữa nhà đầu tư và thị trường chứng khoán 1.3: Vai trò của ngân hàng trong điều hoà cung cầu và ổn định thị trường chứng khoán 1.4: Tham gia của ngân hàng thương mại góp phần nâng cao chất lượng của thị trường chứng khoán Phần 2: Thực trạng về vai trò của ngân hàng thương mại trong hoạt động của thị trường chứng khoán ở Việt Nam 2.1: Khái quát thực trạng 2.2: Hạn chế 2.3: Nguyên nhân 2.4: Một số biện pháp khắc phục Phần 1 Tổng quan về Ngân hàng thương mại ( NHTM ) và vai trò của NHTM trên Thị trường chứng khoán (TTCK) 1.1. Tổng quan về NHTM 1.1.1. Định nghĩa Theo điều 20 luật các tổ chức tín dụng của Việt Nam có nêu “ Tổ chức tín dụng là doanh nghiệp được thành lập theo quy định của luật này và các quy định khác của pháp luật để hoạt động kinh doanh tiền tệ, làm dịch vụ ngân hàng với nội dung nhận tiền gửi và sử dụng tiền gửi để cấp tín dụng, cung ứng các dịch vụ thanh toán”. Từ định nghĩa chung đó, căn cứ vào tính chất và mục tiêu hoạt động, luật chỉ rõ các loại hình ngân hàng gồm NHTM, Ngân hàng phát triển, Ngân hàng đầu tư, Ngân hàng chính sách, Ngân hàng hợp tác và các loại hình ngân hàng khác. Người ta phân biệt NHTM với các tổ chức trung gian tài chính khác là ở chỗ NHTM là ngân hàng kinh doanh tiền gửi, chủ yếu là tiền gửi không kỳ hạn, chính từ hoạt động đó tạo cơ hội cho NHTM có thể làm tăng bội số tiền gửi của khách hàng trong hệ thống ngân hàng của mình. Đó là đặc trưng cơ bản để phân biệt NHTM với các ngân hàng và tổ chức tín dụng khác. 1.1.2. Đặc trưng trong hoạt động kinh doanh của NHTM Hoạt động kinh doanh trên thị trường tài chính bao gồm nhiều loại hình tổ chức kinh doanh tiền tệ. Chúng là những tổ chức trung gian và môi giới tài chính, hoạt động như những chiếc cầu chuyển tải những khoản tiền tiết kiệm - tích luỹ được trong xã hội đến tay người có nhu cầu đầu tư. Nhưng giữa chúng lại có sự khác nhau về tích chất cũng như về đối tượng và phưong pháp kinh doanh. Lịch sử của NHTM là lịch sử kinh doanh tiền gửi. Các NHTM từ chỗ nhận tiền gửi với tư cách là người thủ quỹ, bảo quản tiền gửi cho chủ sở hữu để nhận những khoản thù lao, đã trở thành những chủ thể kinh doanh tiền gửi. Điều đó có nghĩa là huy động tiền gửi không những miễn tiền gửi mà còn trả lãi cho khách hàng gửi tiền để làm vốn vay nhằm tối ưu hoá khoản lợi nhuận thu được. Trong khi thực hiện vai trò trung gian chuyển vốn từ cho vay sang người đi vay, các NHTM đã tạo ra những công cụ tài chính thay thế cho tiền làm phương tiện thanh toán. trong đó quan trọng nhất là tài khoản tiền gửi không kỳ hạn thanh toán bằng séc, một trọng những công cụ tài chính thay thế cho tiền làm phương tiện thanh toán. thông qua quá trình đó, đưa lại kết quả là đại bộ phận tiền giao dịch trong giao lưu kinh tế đều qua ngân hàng. Do đó hoạt động của ngân hàng thương mại gắn bó chặt chẽ với hệ thống lưu thông tiền tệ và hệ thống thanh toán trrong nước đồng thời có mối liện hệ quốc tế rộng rãi. Mặt khác hoạt động của ngân hàng thương mại đa dạng, phong phú và có phạm vi lớn trong khi các tổ chức tài chính khác thường hoạt động trong một vài lĩnh vực hẹp theo hướng chuyên môn sâu. 1.1.3. Vị trí của NHTM trong hệ thống tài chính Trong các trung gian tài chính thì NHTM là một tổ chức quan trọng nhất, nó nắm giữ khoảng 2/3 tài sản có trong hệ thống ngân hàng. Chính vì vậy NHTM là tổ chức trung gian tài chính có vai trò quan trọng nhất trong tài chính gián tiếp, có khả năng chi phối hoạt động của hệ thống tài chính. Vị trí, vai trò của nó được thể hiện qua hai biểu hiện chủ yếu sau: Thứ nhất: NHTM là một trung gian tài chính có số lượng lớn nhất trong hệ thống các tổ chức tài chính và thực hiện phần lớn hoạt động của các tổ chức trung gian tài chính nói chung. NHTM tập trung và huy động vốn ngân hàng bằng cách nhận tiền gửi của dân chúng dưới các hình thức tiền gửi có kỳ hạn, không kỳ hạn và tiền gửi tiết kiệm. Với số vốn đó ngân hàng tiến hành cho vay các doanh nghiệp, cá nhân có nhu cầu về vốn. Là một trung gian tài chính giữa nhà tiết kiệm và nhà đầu tư, NHTM thu lợi nhuận thông qua chênh lệch lãi suất vay và lãi suất huy động. Thứ hai: NHTM đóng vai trò quan trọng trong việc đáp ứng đầy đủ lợi ích của hệ thống tái chính. NHTM cho phép tiết kiệm thời gian, chi phí để thu nhập và xử lý thông tin cho những người cho vay cũng như người đi vay. Trên cơ sở đó hạ thấp chi phí sử dụng vốn . NHTM cho phép tiết kiệm được chi phí giao dịch giữa người đi vay và người cho vay. Thông thường một cá nhân đi vay hoặc cho vay trên thị trường tài chính phải chịu chi phí giao dịch cao vì vậy đối với cả hai đều không có lợi. Sự có mặt của NHTM đã phần nào giải quyết được tình hình trên. NHTM là tổ chức thường xuyên nhận tiền gửi và cho vay do đó chi phí giao dịch sẽ giảm đi rất nhiều, đồng thời huy động được một lượng vốn lớn để phát triển kinh tế. Như vậy, NHTM đóng vai trò cực kỳ quan trọng trong hệ thống tài chính, nó góp phần đẩy nhanh tốc độ lưu chuyển vốn trên thị trường, thúc đẩy phát triển kinh tế 1.1.4. Vai trò của NHTM đối với sự phát triển kinh tế 1.1.4.1. Ngân hàng là nơi cung cấp vốn cho nền kinh tế NHTM đứng ra huy động nguồn vốn nhàn rỗi và tạm thời nhàn rỗi ở mọi tổ chức, cá nhân, mọi thành phần kinh tế như: vốn tạm thời nhàn rỗi trong quá trình sản xuất, vốn từ hoạt động tiết kiệm của cá nhân trong xã hội. Bằng vốn huy động được trong nền kinh tế, thông qua hoạt động tín dụng, NHTM sẽ cung cấp vốn cho mọi hoạt động kinh tế và đáp ứng nhu cầu vốn một cách kịp thời cho quá trình tái sản xuất. Nhờ hoạt động của hệ thống NHTM và đặc biệt là hoạt độngtín dụng mà doanh nghiệp có điều kiện mở rộng sản xuất, cải tiến may móc công nghệ, tăng năng suất lao động, nâng cao hiệu quả kinh tế. 1.1.4.2. NHTM là cầu nối giữa doanh nghiệp và thị trường Để tồn tại và phát triển trong nền kinh tế thị trường, các doanh nghiệpluôn phải đối mặt với rất nhiều khó khăn thách thức đòi hỏi các doanh nghiệp phải không ngừng cải tiến máy móc thiết bị, dây chuyền, công nghệ, mở rộng quy mô sản xuất một cách hợp lý, củng cố và hoàn thiện cơ chế quản lý... Những hoạt động này đòi hỏi một khối lượng vốn đầu tư lớn nhiều khi vượt quá khả năng vốn tự có của doanh nghiệp. Do đó để giải quyết khó khăn này các doanh nghiệp có thể tìm đến ngân hàng xin vay vốn nhằm thoả mãn nhu cầu đầu tư của mình. Thông qua hoạt động tín dụng, ngân hàng là cầu nối giữa doanh nghiệp và thị trường. Nguồn vốn của ngân hàng cho doanh nghiệp đã đóng vai trò quan trọng trong việc nâng cao chất lượng của quá trình sản xuất, đáp ứng nhu cầu thị trường và tự đó tạo cho doanh nghiệp một chỗ đứng vững chắc trong kinh doanh. 1.1.4.3. NHTM là công cụ để nhà nước điều tiết vĩ mô nền kinh tế Bằng hoạt động tín dụng và thanh toán giữa các NHTM trong hệ thống, các NHTM đã góp phần mở rộng khối lượng tiền cung ứng trong lưu thông. Thông qua việc cung ứng tín dụng trong nền kinh tế, NHTM thực hiện việc dẫn dắt các luồng tiền, tập hợp và phân chia nguồn vốn của thị trường, điều khiển chúng một cách có hiệu quả và thực thi vai trò điều tiết gián tiếp vĩ mô “ Nhà nước điều tiết ngân hàng, ngân hàng dẫn dắt thị trường”. 1.1.4.4. NHTM là cầu nối nền tài chính quốc gia và nền tài chính quốc tế Trong nền kinh tế thị trường, việc phát triển kinh tế của mỗi quốc gia luôn phải gắn với sự phát triển của nền kinh tế thế giới và là một bộ phận cấu thành nên sự phát triển đó. Vì vậy nền tài chính mỗi nước cũng phải hoà nhập với nền tài chính quốc tế và NHTM cùng với hoạt động kinh doanh của mình đă đóng góp một vai trò vô cùng quan trọng trong sự hoà nhập này. Với các nghiệp vụ kinh doanh như nhận tiền gửi, cho vay, nghiệp vụ thanh toán, nghiệp vụ ngoại hối và các nghiệp vụ khác, NHTM đã tạo điều kiện thúc đẩy ngoại thương không ngừng được mở rộng. Thông qua các hoạt động thanh toán kinh doanh ngoại hối, quan hệ tín dụng với các NHTM nước ngoài, hệ thống NHTM đã thực hiện vai trò điều tiết nền tài chính trong nước phù hợp với sự vận động của nền tài chính quốc tế. 1.2. Tổng quan về thị trường chứng khoán ( TTCK ) 1.2.1. Khái niệm Khi mới thành lập, các NHTM huy động vốn bằng phát hành và cổ phiếu là thích hợp nhất vì nó là con đường ngắn nhất, tiện lợi và tiết kiệm nhất trong việc tìm kiếm nguồn vốn để kinh doanh. Mặt khác nó tạo ra hàng hoá cung cấp cho TTCK. Về phía các thành viên,thị trường chứng khoán là nơi diễn ra các giao dịch mua bán , trao đổi các loại chứng khoán. Chứng khoán được hiểu là các loại chứng từ có giá hay bút toán ghi sổ, nó cho phép chủ sở hữu có quyền yêu cầu về thu nhập và tài sản của tổ chức phát hành hoặc quyền sở hữu. Các quyền yêu cầu này có sự khác nhau giữa các loại chứng khoán, tuỳ theo tính chất sở hữu của chúng. Bản chất của TTCK là thị trường thể hiện mối quan hệ giữa cung và cầu vốn đầu tư mà ở đó giá cả của chứng khoán chứa đựng thông tin về chi phí vốn hay giá cả của vốn đầu tư.TTCK là thị trường phát triển bậc cao của nền sản xuất và lưu thông hàng hoá. 1.2.2. Cơ cấu tổ chức của thị trường chứng khoán 1.2.2.1. Thị trường sơ cấp: hay thị trường cấp một là thị trường phát hành các chứng khoán, là nơi mua bán các chứng khoán lần đầu tiên. Tại thị trường này giá cả của các chứng khoán là giá phát hành. Việc mua bán chứng khoán trên thị trường sơ cấp làm tăng vốn cho nhà phát hành. 1.2.2.2. Thị trường thứ cấp:hay thị trường cấp hai là thị trường giao dịch mua bán trao đổi những chứng khoán đã được phát hành nhằm mục đích kiếm lời, di chuyển vốn đầu tư hay di chuyển tài sản xã hội. Thị trường thứ cấp làm tăng tính lỏng cho các chứng khoán đã phát hành, xác định giá của chứng khoán đã phát hành trên thị trường sơ cấp. Thị trường thứ cấp là thị trường đánh giá công ty qua sự lên hay xuống của giá chứng khoán công ty đó. 1.2.3. Vị trí của TTCK trong thị trường tài chính TTCK là hình ảnh đặc trưng của thị trường vốn. Trên TTCK giao dịch hai loại công cụ tài chính: công cụ tài chính trên thị trường vốn và công cụ tài chính trên thị trường tiền tệ. TTCK là hạt nhân trung tâm của thị trường tài chính, nơi diễn ra quá trình phát hành, mua bán các công cụ nợ và công cụ vốn ( các công cụ sở hữu ). 1.2.4. Vai trò của thị trường chứng khoán trong phát triển kinh tế TTCK có vai trò quan trọng trong phát triển kinh tế. Thứ nhất: TTCK với việc tạo ra các công cụ tài chính có tính thanh khoản cao, có thể tích tụ, tập trung và phân phối vốn, chuyển thời hạn của vốn phù hợp với yêu phát triển kinh tế. Yếu tố thông tin và cạnh tranh trên thị trường sẽ đảm bảo cho việc phân phối vốn một cách có hiệu quả. TTCK tạo một sự cạnh tranh có hiệu quả trên thị trường tài chính, điều này buộc các NHTM và các tổ chức tài chính phải quan tâm tới hoạt động của chính họ và làm giảm chi phí tài chính. Việc huy động vốn trên TTCK có thể làm tăng vốn tự có của các công ty và giúp họ tránh được các khoản vay có chi phí cao cũng như sự kiểm soát chặt chẽ của các NHTM khuyến khích tính cạnh tranh của các công ty trên thị trường. Hoạt động của thị trường chứng khoán cũng là yếu tố quyết định để thu hút vốn đầu tư nước ngoài. Đây chính là các yếu tố đảm bảo cho sự phân bổ có hiệu quả các nguồn lực trong một quốc gia cũng như trong phạm vi quốc tế. Thứ hai: TTCK góp phần thực hiện tái phân phối công bằng hơn, thông qua việc buộc các tập đoàn gia đình trị phát hành chứng khoán ra công chúng, giải toả sự tập trung quyền lực của tập đoàn song vẫn tập trung vốn cho phát triển kinh tế. Thứ ba: TTCK tạo điều kiện tách biệt giữa sở hữu và quản lý doanh nghiệp. Cơ chế thông tin hoàn hảo tạo khả năng giám sát chặt chẽ của TTCK đã làm giảm các tác động tiêu cực trong quản lý, tạo khả năng kết hợp hài hoà giữa lợi ích của chủ sở hữu và nhà quản lý Thứ tư: Việc mở cửa TTCK làm tăng tính lỏng và cạnh tranh trên thị trường quốc tế. Điều này cho phép các công ty có thể huy động vốn rẻ hơn đồng thời tăng khả năng cạnh tranh quốc tế và mở rộng cơ hội kinh doanh của các công ty trong nước. Thứ năm: TTCK tạo cơ hội cho chính phủ huy động các nguồn tài chính mà không tạo áp lực về lạm phát, đồng thời tạo các công cụ cho việc thực hiện chính sách tài chính tiền tệ của chính phủ. Thứ sáu: TTCK cung cấp một dự báo tuyệt vời về các chu kỳ kinh doanh trong tương lai do việc thay đổi giá chứng khoán luôn có xu hướng đi trước chu kỳ kinh doanh. TTCK cũng tạo điều kiện tái cấu trúc nền kinh tế. Bên cạnh đó TTCK cũng có những tác động tiêu cực nhất định. TTCK hoạt động trên cơ sở thông tin hoàn hảo. Song ở thị thị trường mới nổi, thông tin được chuyển tới nhà đầu tư không đầy đủ và không giống nhau. Việc quyết định giá cả, mua bán thông tin không dựa trên cơ sở thông tin và xử lý thông tin. Như vậy, giá cả chứng khoán không phản ánh giá trị kinh tế cơ bản của công ty và không trở thành cơ sở để phân phối một cách có hiệu quả các nguồn lực. Một số tiêu cực khác như hiện tượng đầu cơ,xung đột quyền lực làm thiệt hại cho các cổ đông thiểu số,mua bán nội gián, thao túng thị trường. Như vậy, vai trò của TTCK được thể hiện trên nhiều khía cạnh song vai trò tích cực hay tiêu cực của TTCK có thực sự được phát huy hay hạn chế phụ thuộc đáng kể vào các chủ thể tham gia thị trường và sự quản lý của Nhà nước. 1.3. Vai trò của ngân hàng thương mại trên thị trường chứng khoán 1.3.1. NHTM tạo hàng hoá cho TTCK 1.3.1.1. Cổ phiếu và trái phiếu ngân hàng Cổ phiếu ngân hàng là một loại chứng khoán vốn được phát hành dưới dạng chứng chỉ hoặc bút toán ghi sổ, xác nhận quyền sở hữu và lợi ích hợp pháp của người mua đối với tài sản hoặc vốn của ngân hàng. Cổ phiếu là một công cụ tài chính có thời hạn thanh toán là vô hạn Trái phiếu ngân hàng là một công cụ vay nợ dài hạn trên thị trường vốn dưới hình thức giấy nhận nợ do các tổ chức tín dụng phát hành để huy động vốn, trong đó cam kết trả lãi và gốc cho người mua ( hoặc người sở hữu ) sau một thời gian nhất định. Về phía người mua trái phiếu ngân hàng là giấy chứng nhận việc đầu tư vốn và quyền được hưởng thu nhập của người mua trên số tiền mua trái phiếu ngân hàng. a, NHTM mới thành lập phát hành cổ phiếu để thành lập ngân hàng thương mại cổ phần ( NHTMCP ) Kể từ khi có pháp lệnh ngân hàng (1990), hệ thống NHTM nước ta, ngoài các ngân hàng thương mại quốc doanh, các NHTMCP cũng được phép thành lập và hoạt động dưới sự kiểm soát của ngân hàng nhà nước. Trong pháplệnh ngân hàng nhà nước có ghi “ NHTMCP là ngân hàng thành lập dưới hình thức công ty cổ phần trong đó một cá nhân hoặc một tổ chức không được sở hữu của ngân hàng không quá tỷ lệ do ngân hàng nhà nước quy định. Như vậy khi mới thành lập NHTM phát hành cổ phiếu để huy động vốn. Sau khi xác định vốn điều lệ, từ đó mới tính được số cổ phần cần thiết phát hành với mệnh giá là bao nhiêu. Tổng mệnh giá phát được tính bằng vốn điều lệ. Tổng mệnh giá phát hành chia cho mệnh giá một cổ phiếu sẽ ra số lượng cổ phiếu cần phát hành. Khi mới thành lập, các NHTM huy động vốn bằng cách phát hành và bán cổ phiếu là thích hợp nhất vì nó là con đường ngắn nhất , tiện lợi và tiết kiệm nhất trong việc tìm kiếm nguồn vốn để hoạt động. Mặt khác nó tạo ra hàng hoá cung cấp cho TTCK. Về phía các thành viên tham gia mua cổ phiếu có quyền lợi và trách nhiệm gắn liền với hoạt động của ngân hàng tuỳ theo cổ phần mà họ nắm giữ. Tóm lại: Các NHTMCP đã tạo ra một khối lượng khá lớn chứng khoán, nó như một hoạt động thúc đẩy sự phát triển không ngừng của thị trường chứng khoán. b, NHTMCP và Quốc Doanh phát hành cổ phiếu, trái phiếu để tăng vốn bổ sung cho quá trình hoạt động Các NHTMCP và quốc doanh trong quá trình hoạt động, khi có nhu cầu vốn để mở rộng quy mô và lĩnh vực kinh doanh có thể huy động vốn dưới các hình thức: NHTM dùng đòn bẩy lãi suất để thu hút tiền gửi từ công chúng. Thông qua việc quản lý các khoản tiền gửi của khách hàng. Các NHTMCPcó thể phát hành cổ phiếu và trái phiếu dài hạn và các NHTMCP Quốc doanh được phép phát hành trái phiếu. Trong các hình thức huy động vốn trên thì hình thức huy động bắng cách phát hành cổ phiếu và trái phiếu là phổ biến nhất trên thế giới hiện nay. Tại Việt Nam, chính phủ đã và đang khuyến khích các NHTM huy động vốn bằng cách phát hành trái phiếu. Tuy nhiên tuỳ vào tình hình của thị trường cũng như tình hình kinh doanh của ngân hàng mà lựa chọn nên phát hành cổ phiếu và trái phiếu vì mỗi loại đều có ưu nhược điểm nhất định. Mặt khác các NHTM thường xuyên phải tăng vốn điều lệ đảm bảo tỷ lệ an toàn theo thông lệ quốc tế từ 8% trở lên. Để tăng vốn điều lệ các NHTM phát hành cổ phiếu để huy động vốn. Với việc NHTMCP và Quốc doanh phát hành cổ phiếu và trái phiếu để bổ sung vốn cho quá trình hoạt động đã làm tăng lượng cung chứng khoán trên thị trường chứng khoán. Việc các NHTM phát hành cổ phiếu, trái phiếu có ý nghĩa quan trọng: một mặt nó góp phần tăng hàng hoá cho TTCK , mặt khác nó là một kênh dẫn vốn quan trọng cho các NHTM cho mục tiêu tăng trưởng của nền kinh tế. Các chứng khoán ngân hàng đã, đang và sẽ là một hàng hoá hấp dẫn tạo sự sôi động cho TTCK do hoạt động kinh doanh ngày càng có hiệu quả mang lại mức cổ tức, lãi suất cac cho các nhà đầu tư. 1.3.1.2. Ngân hàng là nhân tố góp phần thúc đẩy quá trình cổ phần hoá các doanh nghiệp nhà nước và hình thành các công ty cổ phần Ngân hàng tham gia vào việc thành lập các công ty cổ phần hoặc cổ phần các doanh nghiệp nhà nước với một tỷ lệ cổ phiếu đáng kể, để có đủ điều kiện tham gia quản trị kinh doanh, tín nhiệm. Công ty cổ phần dù mới thành lập hay đã cổ phần hoá vốn vẫn còn hạn hẹp so với yêu cầu kỹ thuật và công nghệ hiện đại, do đó ngân hàng phải là các trợ thủ đắc lực cho các công ty cổ phần vay tín dụng. Như vậy, chính chế độ tín dụng của ngân hàng đã xã hội các nguồn vốn, giải quyết mâu thuẫn trong sự vận động của các nguồn vốn giữa các thành phần kinh tế, xoá bỏ tính chất tư nhân, cá biệt của nguồn vốn trong công ty cổ phần. Một doanh nghiệp có thể bắt đầu hoạt động kinh doanh của mình bằng một khoản vay nợ ngân hàng. Các ngân hàng là người đầu tiên đã lập ra việc kiểm tra các hoạt động của công ty, họ quyết định có cho vay hay không và có nên tiếp tục cấp tín dụng hay không? Một ngân hàng sẽ cung cấp tín dụng nếu biết rằng một công ty thành công, cuối cùng có thể hoạt động kinh doanh trên thị trường chứng khoán. Như vậy kỷ cương tài chính của ngân hàng sẽ đưa công ty vào thị trường chứng khoán, sau đó thị trường chứng khoán sẽ bổ sung một kỷ luật tài chính với công ty. 1.3.1.3. NHTM với vai trò phân phối, bảo lãnh phát hành trái phiếu chính phủ Bảo lãnh phát hành là việc tổ chức bảo lãnh giúp tổ chức phát hành thực hiện các thủ tục trước khi chào bán chứng khoán, tổ chức việc phân phối chứng khoán và giúp bình ổn giá chứng khoán trong giai đoạn đầu sau khi phát hành. Bảo lãnh phát hành bao gồm cả việc tư vấn tài chính và phân phối chứng khoán. Tổ chức bảo lãnh được hưởng phí bảo lãnh hoặc một tỷ lệ hoa hồng nhất định. Trái phiếu chính phủ do chính phủ hoặc những ngành đặc biệt như giao thông, bưu điện, điện được chính phủ uỷ quyền phát hành. Trái phiếu chính phủ là giấy nợ của chính phủ. Trái phiếu chính phủ được đảm bảo chắc chắn bởi uy tín của chính phủ và tài sản của quốc gia, trái phiếu chính phủ có khả năng cầm cố và chuyển nhượng. Tại một số thị trường tài chính lớn trên thế giới, các trung gian tài chính, trong đó các NHTM đóng vai trò quan trọng trên thị trường trái phiếu chính phủ với tư cách là các đại lý sơ cấp hoặc bảo lãnh phát hành. Tại Việt Nam, bảo lãnh phát hành là phương thức phổ biến nhất đối với trái phiếu chính phủ. Với độ tín nhiệm cao và tiềm lực tài chính mạnh, các NHTM có ưu thế khi tham gia bảo lãnh phát hành. Bên cạnh đó, trái phiếu chính phủ còn được chào bán qua trung tâm giao dịch chứng khoán và bán lẻ qua hệ thống kho bạc nhà nước 1.3.1.4. NHTM thành lập các công ty chứng khoán hạch toán độc lập thực hiện vai trò bảo lãnh phát hành chứng khoán cho các tổ chức phát hành Công ty chứng khoán là một định chế tài chính trung gian thực hiện các nghiệp vụ trên thị trường chứng khoán. Tại Việt Nam theo quy định số 04/1998/QD-UBCK 3 ngày 3/10/1998 của uỷ ban chứng khoán nhà nước thì công ty chứng khoán là công ty cổ phần, công ty trách nhiệm hữu hạnthành lập hớp tại Việt Nam, được uỷ ban chứng khoán nhà nước cấp giấy phép thực hiện một hoặc một số loại hình kinh doanh chứng khoán. Một trong những nguyên tắc của thị trường chứng khoánlà nguyên tắc trung gian. Nguyên tắc này yêu cầu nhà đầu tư và nhà phát hành không được mua bán trực tiếp chứng khoán mà phải thông qua các trung gian mua bán. các công ty chứng khoán sẽ thực hiện vai trò trung gian cho cả người đầu tư và người phát hành. Và khi thực hiện công việc này, công ty chứng khoánđã tạo ra cơ chế huy động vốn cho nền kinh tế thông qua thị trường chứng khoán. Để thực hiện thành công các đợt chào bán chứng khoán ra công chúng, đòi hỏi các tổ chức phát hành phải cần đến các công ty chứng khoán tư vấn cho đợt phát hànhvà thực hiện phân phối bảo lãnh chứng khoán ra công chúng. Đây chính là nghiệp vụ bảo lãnh phát hành của các công ty chứng khoán và là nghiệp vụ chiếm tỷ lệ doanh thu khá cao trong tổng doanh thu của công ty chứng khoán. Khi một tổ chức muốn phát hành chứng khoán, tổ chức đó gửi yêu cầu bảo lãnh,phát hành đến công ty chứng khoán. Công ty chứng khoán có thể sẽ kí một hợp đồng tư vấn quản lý để tư vấn cho tổ chức phát hành về các loại chứng khoán cần phát hành, số lượng chứng khoán cần phát hành, định giá chứng khoán và phương thức phân phối chứng khoán tới nhà đầu tư thích hợp. Để được cho phép bảo lãnh, phát hành, công ty chứng khoán phải đệ trình một phương án bán và cam kết bảo lãnh lên Uỷ ban chứng khoán nhà nước. Khi các nội dung phát hành được Uỷ ban chứng khoán nhà nước thông qua. Công ty chứng khoán có thể trực tiếp kí hợp đồng bảo lãnh hoặc thành lập các nghiệp đoàn bảo lãnh để kí hợp đồng bảo lãnh giữa ngiệp đoàn và tổ chức phát hành. Khi Uỷ ban chứng khoán cho phép phát hành chứng khoán và đến thời hạn giấy phép có hiệu lực, công ty chứng khoán ( nghiệp đoàn bảo lãnh) thực hiện phân phối chứng khoán. Đến đúng ngày theo hợp đồng, công ty bảo lãnh phát hành phải giao tiền bán chứng khoán cho tổ chức phát hành. Số tiền thanh toán là giá trị chứng khoán trừ đi phí bảo lãnh. Có hai cách phát hành hộ chứng khoán như sau: Cách một: Phát hành hộ chứng khoán để hưởng phí hoa hồng Khi thực hiện nghiệp vụ này, công ty chứng khoán và người phát hành sẽ kí một hợp đồng. Nếu ngân hàng không bán hết bất cứ một chứng khoán nào thì có thể trả lại cho người phát hành mà không bị phạt. Thực hiện nghiệp vụ này, công ty chứng khoán có nhiều điểm lợi: đảm bảo an toàn về vốn hoạt độngcủa mình, thu được hoa hồng. Hoa hồng là tỷ lệ phần trăm tiền doanh số bán, do đó phát hành càng nhiều chứng khoán thì càng có thu nhập, phát hành được ít thì thu nhập có ít. Công ty chứng khoán không chịu trách nhiệm về việc có bán được chứng khoán hay không? Thông thường lệ phí phát hành cổ phiếu cao hơn lệ phí phát hành trái phiếu và công trái nhà nước bởi vì cổ phiếu có tính thanh khoản thấp hơn, khó bán được. Cách hai: Các công ty cổ phần sử dụng phương thức phát hành cổ phiếu để huy động vốn, đặc biệt phát hành cổ phiếu để thành lập công ty, họ muốn đợt phát hành cổ phiếu đảm bảo thành công nên thường nhờ công ty chứng khoán bao tiêu toán bộ cổ phiếu phát hành. Khi nhận bao tiêu các cổ phiếu được phát hành của một công ty nào đó, công ty chứng khoán nhận mua toàn bộ chứng khoán của công ty phát hành. Sau đó sẽ bán lại theo giá định sẵn cho người mua riêng biệt và được hưởng phí bằng chênh lệch giữa giá bán và giá mua phải trả cho công ty phát hành, ngoài ra còn được hưỏng một số quyền lợi như được chia một số cổ phần sáng lập hoặc giữ một số ghế trong hội đồng quản trị hay được độc quyền về nghiệp vụ tài chính của doanh nghiệp. Công ty chứng khoán phải đảm bảo bán hết số chứng khoán đảm bảo hoa tiêu, nếu không phải mua lại hết không được trả lại cho người phát hành. NHTM thực hiện bao tiêu chứng khoán phát hành thường chịu nhiều rủi ro hơn là làm trung gian hưởng hoa hồng.Để giảm bớt rủi ro các NHTM sử dụng các biện pháp: liên kết hai hay nhiều ngân hàng với nhau hình thành nhóm bảo lãnh phát hành chứng khoán để phân tán rủi ro, tìm hiểu kỹ về tình hình của công ty trước khi đảm bảo hoa tiêu. Số tiền phí mà các NHTM nhận được khi thực hiện nghiệp vụ bao tiêu phát hành chứng khoán thường cao hơn phí hoa hồng. 1.3.2. NHTM là cầu nối giữa nhà đầu tư và thị trường chứng khoán 1.3.2.1. NHTM với vai trò là người môi giới chứng khoán Tại Việt Nam khi thành lập Sở giao dịch chứng khoán, có thể nói ngân hàng là ứng cử viên có nhiều ưu thế nhất vào chức danh người môi giới chứng khoán, bởi lẽ: Ngân hàng là người hiểu biết khá tường tận về các doanh nghiệp phát hành chứng khoán ( thông qua các nghiệp vụ tín dụng, thanh toán ... của ngân hàng). Ngân hàng là có sẵn các phương tiện kỹ thuật cần thiết phù hợp với yêu cầu của người môi giới. Ngân hàng có đội ngũ cán bộ, nhân viên có nghiệp vụ chuyên môn liên quan chặt chẽ và gần gũi với những nghiệp vụ về chứng khoán. Với vai trò là người môi giới chứng khoán, trên thực tế ngân hàng chỉ thực hiện yêu cầu của khách hàng là lấy danh nghĩa của mình để mua hoặc bán chứng khoán cho khách hàng và được hưởng một khoản hoa hồng theo thoả thuận. Với chức năng này, ngân hàng không phải bỏ ra một đồng vốn kinh doanh nào, mọi khoản chi phí do khách hàng chịu trách nhiệm cung cấp. Hơn nữa, vì có quyền thay mặt và quyền không phải thông báo cho khách hàng biết đã mua chứng khoán cua ai hoặc đã bán cho ai, ngân hàng có thể bán ngay số chứng khoán của mình cho khách hàng hoặc mua luôn số chứng khoán của khách hàng cho mình nếu thấy có lợi. Chẳng hạn, khi một khách hàng uỷ quyền cho ngân hàng mua cổ phiếu của một công ty nào đó với giá “rẻ nhất” tại thời điểm quy định thì ngân hàng sẽ không nhất thiết phải mua cổ phiếu đó tại sở giao dịch chứng khoán, mà có thể lấy chúng từ dự trữ của mình để bán cho khách hàng. Tất nhiên trong các trường hợp như vậy, ngân hàng phải nắm vững tỷ giá chính thức để xác định mức giá bán cho khách hàng. 1.3.2.2. NHTM cung cấp các dịch vụ tạo thuận lợi cho các nhà đầu tư trên TTCK a, Dịch vụ lưu giữ quản lý hộ chứng khoán Tại pháp lệnh ngân hàng đã viết: “ NHTM có thể thực hiện các nghiệp vụ về cất giữ, mua bán, chuyển nhượng, quản lý các chứng khoán và các giấy tờ có giá khác”. Chứng từ có giá ở đây là các cổ phiếu, trái phiếu... nó có giá trị như tiền nên cần được bảo quản và lưu trữ cẩn thận. Những nhà đầu tư cầm chứng khoán trong tay với khối lượng lớn sẽ không đảm bảo an toàn, họ có nhu cầu nhờ ai đó quản lý hộ. NHTM là một tổ chức rất có ưu thế về lĩnh vực này vì đă từng thực hiện các nghiệp vụ quản lý hộ vàng bạc, đá quý và những tài sản giá trị khác. Nghiệp vụ lưu giữ, bảo quản chứng khoán cho khách hàng của NHTM là dịch vụ cho thuê két sắt đối với những cá nhân, những công ty, xí nghiệp có nguồn chứng khoán lớn muốn tìm kiếm một nhu cầu an toàn hoặc đối với các ngân hàng nhỏ không đủ phương tiện giữ chứng khoán cho khách hàng, có thể gửi chứng khoán tại ngân hàng lớn. Về phía ngân hàng thương mại khi thực hiện dịch vụ lưu giữ, bảo quản hộ chứng khoán hộ khách hàng có ích lợi như: NHTM có thể sử dụng chứng khoán lưu giữ, bảo quản hộ thế chấp cho một khoản vay của ngân hàng hoặc mở rộng các dịch vụ khác cho khách hàng ( nhận lãi chứng khoán hộ, giao hoán và thanh toán chứng khoán...) theo sự uỷ quyền của khách hàng. Khi thực hiện dịch vụ này, ngân hàng thu được khoản phí dịch vụ từ khách hàng. Trong tương lai dịch vụ này sẽ không ngừng được mở rộng, nó trở thành một nguồn lợi lớn cho khách hàng mà gần như không bị rủi ro. Về phía khách hàng nhờ ngân hàng lưu giữ chứng khoán giúp họ tiết kiệm được chi phí, đảm bảo an toàn đồng thời được ngân hàng cung cấp các dịch vụ khác có liên quan đến chứng khoán. b, Thực hiện thanh toán các chứng khoán. Nghiệp vụ thanh toán nối tiếp dịch vụ quản lý chứng khoán đã nêu trên. Ngân hàng có thể mở cho khách hàng của mình các tài khoản chứng khoán để theo dõi việc mua, bán, chuyển nhượng chứng khoán cho khách hàng, kể cả việc thu hồi lãi, thu cổ tức. Rõ ràng, những tài khoản chứng khoán sẽ giúp ích rất nhiều cho hoạt động mua bán chứng khoán trên thị trường của khách hàng. Các nhà đầu tư và kinh doanh chứng khoán, các trung gian môi giới không phải bận tâm với việc lưu giữ và theo dõi việc mua bán một số lượng khổng lồ các cổ phiếu, trái phiếu hàng ngày. Ngân hàng sẽ đảm bảo cho khách hàng việc này. Nhờ ngân hàng tổ chức thực hiện thanh toán chứng khoán, hoạt động mua, bán cổ phiếu, trái phiếu trên thị trường chứng khoán sẽ thực hiện nhanh chóng, dễ dàng hơn và không phải di chuyển qua lại một số lượng lớn cổ phiếu, trái phiếu rất công kềnh và tốn kém. Chính nhờ có ngân hàng, mà phần lớn các giao dịch chứng khoán thực hiện bằng chuyển khoản qua hệ thống ngân hàng nên n._.