Vai trò của ngân hàng đầu tư và phát triển Nghĩa Đàn đối với phát triển kinh tế trang trại ở huyện Nghĩa Đàn tỉnh Nghệ An

Bé gi¸o dôc vµ ®µo t¹o tr−êng ®¹i häc n«ng nghiÖp i --------------------------- lª thÞ xu©n Vai trß cña Ng©n hµng §Çu t− vµ Ph¸t triÓn NghÜa §µn ®èi víi ph¸t triÓn kinh tÕ trang tr¹i ë huyÖn NghÜa §µn, tØnh NghÖ An LuËn v¨n th¹c sÜ kinh tÕ Hµ Néi - 2005 Bé gi¸o dôc vµ ®µo t¹o tr−êng ®¹i häc n«ng nghiÖp i --------------------------- lª thÞ xu©n Vai trß cña Ng©n hµng §Çu t− vµ Ph¸t triÓn NghÜa §µn ®èi víi ph¸t triÓn kinh tÕ trang tr¹i ë huyÖn NghÜa §µn, tØnh NghÖ An LuËn v¨n th¹c sÜ kinh tÕ Chuyªn ngµnh : Kinh tÕ n«ng nghiÖp M· sè : 50.02.01 Ng−êi h−íng dÉn khoa häc: pgs.tS. lª h÷u ¶nh Hµ néi - 2005 Lêi cam ®oan T«i xin cam ®oan r»ng sè liÖu, kÕt qu¶ nghiªn cøu trong luËn v¨n nµy lµ trung thùc vµ ch−a hÒ ®−îc sö dông mét häc vÞ nµo. T«i xin cam ®oan r»ng, mäi sù gióp ®ì cho viÖc thùc hiÖn luËn v¨n nµy ®· ®−îc c¶m ¬n vµ c¸c th«ng tÝn trÝch dÉn trong luËn v¨n ®Òu ®· ®−îc chØ râ c¸c nguån gèc. T¸c gi¶ Lª ThÞ Xu©n i Lêi c¶m ¬n T«i xin bµy tá lßng biÕt ¬n s©u s¾c ®Õn c¸c thÇy c« gi¸o Khoa Kinh tÕ vµ Ph¸t triÓn n«ng th«n, Khoa Sau ®¹i häc, Bé m«n KÕ to¸n tr−êng §¹i häc N«ng nghiÖp I Hµ Néi ®· t¹o mäi ®iÒu kiÖn gióp ®ì t«i thùc hiÖn b¶n luËn v¨n nµy. T«i xin bµy tá lßng biÕt ¬n ch©n thµnh ®Õn PGS-TS Lª H÷u ¶nh ®· h−íng dÉn gióp ®ì t«i hoµn thµnh b¶n luËn v¨n nµy. T«i xin ch©n thµnh c¶m ¬n Uû ban nh©n d©n huyÖn NghÜa §µn tØnh NghÖ An, Ng©n hµng §Çu t− vµ Ph¸t triÓn, Ng©n hµng N«ng nghiÖp vµ Ph¸t triÓn N«ng th«n, Quü TÝn dông nh©n d©n, Phßng Thèng kª huyÖn NghÜa §µn. T«i xin ch©n thµnh c¶m sù gióp ®ì cña c¸c c« chó c¸n bé n«ng tr−êng 1/5, c¸c gia ®×nh, c¸c chñ trang tr¹i ë c¸c x· NghÜa B×nh, NghÜa Lîi, NghÜa Phó, NghÜa L¹c mµ t«i ®Õn tiÕp xóc ®iÒu tra, pháng vÊn vµ xin sè liÖu. T«i xin ch©n thµnh c¶m ¬n c¸c b¹n bÌ ®ång nghiÖp ®· ®éng viªn khÝch lÖ vµ gióp ®ì t«i hoµn thµnh kho¸ häc! T¸c gi¶ Lª ThÞ Xu©n ii Môc lôc Lêi cam ®oan i Lêi c¶m ¬n ii Môc lôc iii Danh môc c¸c b¶ng v Danh môc c¸c h×nh vi 1. Më ®Çu 1 1.1. TÝnh cÊp thiÕt cña ®Ò tµi 1 1.2. Môc tiªu nghiªn cøu 4 1.3. §èi t−îng vµ ph¹m vi nghiªn cøu 4 2. Mét sè vÊn ®Ò lý luËn vµ thùc tiÔn vÒ cho vay vèn ph¸t triÓn kinh tÕ trang tr¹i 6 2.1. Mét sè vÊn ®Ò chung vÒ kinh tÕ trang tr¹i 6 2.2. Vai trß cña Nhµ n−íc vµ cña Ng©n hµng §Çu t− vµ Ph¸t triÓn ®èi víi kinh tÕ trang tr¹i 26 2.3. Nh÷ng vÊn ®Ò ®Æt ra vÒ vay vèn ng©n hµng ®Ó ph¸t triÓn kinh tÕ trang tr¹i 32 3. §Æc ®iÓm ®Þa bµn vµ ph−¬ng ph¸p nghiªn cøu 35 3.1. §Æc ®iÓm c¬ b¶n vµ t×nh t×nh ph¸t triÓn kinh tÕ trang tr¹i cña huyÖn NghÜa §µn 35 3.2. Ph−¬ng ph¸p nghiªn cøu 41 4. KÕt Qu¶ nghiªn cøu 44 4.1. Thùc tr¹ng cho vay vèn ph¸t triÓn kinh tÕ trang tr¹i cña Ng©n hµng §Çu t− vµ Ph¸t triÓn NghÜa §µn 44 4.1.1. C«ng t¸c huy ®éng vèn ®Ó cho vay 45 4.1.2. C¬ cÊu nguån vèn ®Çu t− trung – dµi h¹n cña Ng©n hµng §Çu t− vµ Ph¸t triÓn NghÜa §µn 47 iii 4.1.3. KÕt qu¶ cho vay ph¸t triÓn kinh tÕ trang tr¹i 49 4.1.4. Tæ chøc vµ kÕt qu¶ cho vay trang tr¹i 51 4.1.5. C¸c nguyªn nh©n h¹n chÕ cho vay ph¸t triÓn kinh tÕ trang tr¹i 57 4.2. Vai trß cho vay ph¸t triÓn kinh tÕ trang tr¹i ë Ng©n hµng §Çu t− vµ Ph¸t triÓn NghÜa §µn 59 4.2.1. Nhu cÇu vay vèn ph¸t triÓn kinh tÕ trang tr¹i 59 4.2.2. Vai trß cña Ng©n hµng §Çu t− vµ Ph¸t triÓn ®èi víi kinh tÕ trang tr¹i trong hÖ thèng c¸c tæ chøc tÝn dông huyÖn NghÜa §µn 62 4.2.3. Mét sè kÕt qu¶ ®¸nh gi¸ vai trß tÝn dông cña Ng©n hµng §Çu t− vµ Ph¸t triÓn NghÜa §µn ®èi víi ph¸t triÓn kinh tÕ trang tr¹i 66 4.3. Mét sè gi¶i ph¸p n©ng cao vai trß cña Ng©n hµng §Çu t− vµ Ph¸t triÓn cho vay ph¸t triÓn kinh tÕ trang tr¹i ë NghÜa §µn 77 4.3.1. Mét sè quan ®iÓm c¬ b¶n n©ng cao vai trß cña Ng©n hµng §Çu t− vµ Ph¸t triÓn cho vay ph¸t triÓn kinh tÕ trang tr¹i ë NghÜa §µn 77 4.3.2. C¸c gi¶i ph¸p n©ng cao vµ më réng cho vay ph¸t triÓn kinh tÕ trang tr¹i cña Ng©n hµng §T vµ PT NghÜa §µn 78 5. KÕt luËn 83 Tµi liÖu tham kh¶o 84 Phô lôc 92 iv Danh môc c¸c b¶ng B¶ng 3.1: Tæng gi¸ trÞ s¶n l−îng, c¬ cÊu kinh tÕ, tû lÖ d©n sè, t×nh h×nh ch¨n nu«i chñ yÕu qua c¸c n¨m 40 B¶ng 4.1. T×nh h×nh huy ®éng vèn cña Ng©n hµng §Çu t− vµ Ph¸t triÓn NghÜa §µn 46 B¶ng 4.2. T×nh h×nh cho vay kinh tÕ trang tr¹i cña Ng©n hµng §Çu t− vµ Ph¸t triÓn nghÜa §µn 50 B¶ng 4.3. D− nî cña trang tr¹i ë khu vùc NghÜa §àn 56 B¶ng 4.4. Nhu cÇu vay vèn ®Ó ph¸t triÓn kinh tÕ trang tr¹i 59 B¶ng 4.5. B¶ng dù kiÕn cho nhu cÇu vèn ®Çu t− vµo n«ng - l©m - ng− nghiÖp cho c¶ thêi kú 61 B¶ng 4.6 Doanh sè cho vay - thu nî cña c¸c tæ chøc tÝn dông trªn ®Þa bµn huyÖn NghÜa §µn ®èi víi kinh tÕ trang tr¹i 63 B¶ng 4.7 Trang tr¹i tiÕp xóc víi c¸c tæ chøc tÝn dông n¨m 2004 64 B¶ng 4.8. HiÖu qu¶ sö dông vèn cña c¸c lo¹i h×nh trang tr¹i 67 B¶ng 4.9. Sù thay ®æi quy m« trang tr¹i tr−íc vµ sau khi vay vèn Ng©n hµng §Çu t− vµ Ph¸t triÓn NghÜa §µn 2004 70 B¶ng 4.10. Lao ®éng gia ®×nh vµ thuª cña c¸c trang tr¹i tr−íc vµ sau khi vay vèn 73 B¶ng 4.11. T×nh h×nh lao ®éng thuª cña trang tr¹i vay vèn Ng©n hµng §Çu t− huyÖn NghÜa §µn n¨m 2004 74 B¶ng 4.12. Thu nhËp cña trang tr¹i tr−íc vµ sau khi vay vèn Ng©n hµng §Çu t− vµ Ph¸t triÓn NghÜa §µn 76 v Danh môc h×nh H×nh 4.1. C¬ cÊu cho vay kinh tÕ trang tr¹i cña Ng©n hµng §Çu t− vµ Ph¸t triÓn NghÜa §µn 51 vi 1. Më ®Çu 1.1. TÝnh cÊp thiÕt cña ®Ò tµi N−íc ta cã tíi 2/3 ®Êt ®ai phï hîp ®Ó ph¸t triÓn n«ng nghiÖp. §¶ng vµ Nhµ n−íc ®· chó träng ®−a n«ng nghiÖp lªn mÆt trËn hµng ®Çu, gãp phÇn ®Èy m¹nh tèc ®é t¨ng tr−ëng kinh tÕ theo ®Þnh h−íng c«ng nghiÖp ho¸ - hiÖn ®¹i ho¸. H¬n 10 n¨m qua, n«ng nghiÖp n−íc ta vÒ c¬ b¶n ®· chuyÓn sang s¶n xuÊt hµng hãa, ph¸t triÓn t−¬ng ®èi toµn diÖn, t¨ng tr−ëng kh¸ (b×nh qu©n 4,2% n¨m) [24]. C«ng nghiÖp ngµnh nghÒ vµ dÞch vô ë n«ng th«n b−íc ®Çu phôc håi vµ ph¸t triÓn, kÕt cÊu h¹ tÇng kinh tÕ - x· héi ®−îc quan t©m ®Çu t− x©y dùng, m«i tr−êng sinh th¸i vµ ®êi sèng n«ng d©n ë hÇu hÕt c¸c vïng ®−îc c¶i thiÖn râ rÖt. Nh÷ng thµnh tùu vÒ ph¸t triÓn n«ng nghiÖp vµ n«ng th«n cã mét phÇn ®ãng gãp ®¸ng kÓ cña kinh tÕ trang tr¹i. Víi tÝnh hiÖu qu¶ cña kinh tÕ trang tr¹i ®· gãp phÇn quan träng vµo sù æn ®Þnh vµ ph¸t triÓn kinh tÕ - x· héi, t¹o thªm ®éng lùc ®Èy nhanh c«ng nghiÖp hãa - hiÖn ®¹i n«ng nghiÖp vµ n«ng th«n. M« h×nh kinh tÕ trang tr¹i trong c¬ chÕ thÞ tr−êng ®ang ®øng tr−íc hµng lo¹t nh÷ng th¸ch thøc vÒ c¬ chÕ chÝnh s¸ch, lao ®éng, tiÒn vèn,... Song víi tÝnh n¨ng ®éng vµ hiÖu qu¶ cña lo¹i h×nh tæ chøc s¶n xuÊt trong n«ng nghiÖp ®· ngµy cµng kh¼ng ®Þnh vÞ trÝ cña nã trong sù ph¸t triÓn kinh tÕ cña ®Êt n−íc. XuÊt ph¸t tõ nh÷ng ®Æc ®iÓm vÒ tù nhiªn - x· héi trªn c¶ n−íc nãi chung vµ ë NghÜa §µn nãi riªng, diÖn tÝch ®Êt n«ng nghiÖp vµ ®åi rõng chiÕm tû träng rÊt lín, nh©n d©n ta cã tËp qu¸n l©u ®êi trong s¶n xuÊt n«ng nghiÖp. Trong nh÷ng n¨m qua kinh tÕ trang tr¹i ®· ®−îc §¶ng vµ nhµ n−íc còng nh− chÝnh quyÒn ®Þa ph−¬ng c¸c cÊp hÕt søc quan t©m, b−íc ®Çu ®· kh¼ng ®Þnh ®−îc tÝnh hiÖu qu¶ kinh tÕ cao trong s¶n xuÊt n«ng nghiÖp. NghÜa §µn lµ mét huyÖn miÒn nói thuéc vïng t©y - b¾c tØnh NghÖ An, ®Êt ®ai chñ yÕu lµ ®Êt ®á bazan, ®Êt phï sa cæ, víi khÝ hËu ®Æc tr−ng cña vïng nhiÖt 1 ®íi nãng Èm rÊt phï hîp trong viÖc ph¸t triÓn kinh tÕ v−ên ®åi d−íi d¹ng trang tr¹i trång trät vµ ch¨n nu«i. Ngay tõ thêi kú cßn n»m d−íi ¸ch ®« hé cña chÕ ®é thùc d©n Ph¸p - vïng ®Êt ®á Phñ Quú, chñ yÕu lµ NghÜa §µn ®· ®−îc thùc d©n Ph¸p ®Çu t− h×nh thµnh c¸c ®ån ®iÒn cµ phª, cao su xanh tèt, cho ®Õn nay vÉn kh¼ng ®Þnh ®−îc tÝnh hiÖu qu¶ vµ æn ®Þnh cña nã. C¸c n«ng tr−êng quèc doanh vïng Phñ Quú ®−îc h×nh thµnh phÇn lín tõ c¸c ®ån ®iÒn cña chñ ng−êi Ph¸p. Trong nhiÒu n¨m x©y dùng vµ ph¸t triÓn ®· cã c«ng khai ph¸ hµng ngµn ha ®Êt hoang hãa, thu hót hµng v¹n lao ®éng vÒ vïng ®Êt nµy t¹o lËp nªn nh÷ng v−ên cao su, chÌ, cµ phª, cam,... Cã thêi kú n¨ng suÊt c©y trång trªn diÖn tÝch réng ®· ®¹t: cam 15 - 20 tÊn/ha; cµ phª qu¶ t−¬i 10 -14 tÊn/ha; cao su 8 - 10 t¹ mñ kh«/ha;... ®· cung cÊp hµng tÊn n«ng s¶n xuÊt khÈu sang thÞ tr−êng c¸c n−íc x· héi chñ nghÜa. Qu¸ tr×nh chuyÓn dÞch tõ kinh tÕ tËp trung bao cÊp cña c¸c n«ng tr−êng quèc doanh vµ nÒn kinh tÕ tù cung tù cÊp cña c¸c hîp t¸c x· s¶n xuÊt n«ng nghiÖp sang kinh tÕ thÞ tr−êng ®· lµm cho c¸c ®¬n vÞ s¶n xuÊt n«ng nghiÖp sang nÒn kinh tÕ thÞ tr−êng ®· lµm cho c¸c ®¬n vÞ s¶n xuÊt n«ng nghiÖp vµ c¸c vïng n«ng th«n NghÜa §µn gÆp kh«ng Ýt khã kh¨n. C¬ chÕ qu¶n lý s¶n xuÊt kinh doanh theo ph−¬ng thøc cò ®· trë nªn lçi thêi, kh«ng ®ñ søc l«i cuèn thu hót lao ®éng lµm viÖc cã hiÖu qu¶ cao. Qu¸ tr×nh ®æi míi trong s¶n xuÊt n«ng nghiÖp ®· lµm n¶y sinh ra c¬ chÕ kho¸n vµ dÇn giao h¼n v−ên c©y, ®Êt ®ai, tµi s¶n cho ng−êi lao ®éng. Tõ ®ã ng−êi lao ®éng t¨ng c−êng tr¸ch nhiÖm, chñ ®éng ph¸n quyÕt trong s¶n xuÊt kinh doanh nh»m môc tiªu hiÖu qu¶ kinh tÕ cao nhÊt, c¸c kinh tÕ trang tr¹i còng ®−îc h×nh thµnh vµ tõng b−íc æn ®Þnh vµ ph¸t triÓn. §a sè nh÷ng ng−êi chñ trang tr¹i xuÊt th©n tõ c«ng nh©n vµ n«ng d©n víi kh¶ n¨ng vÒ vèn tÝch lòy kh«ng nhiÒu, trong khi ®ã ®Ó h×nh thµnh vµ ph¸t triÓn s¶n xuÊt cña mét trang tr¹i th× ph¶i cã mét sè vèn kh«ng nhá. Nh− vËy nhu cÇu vÒ sö dông vèn tÝn dông cña ng©n hµng còng tõ ®ã mµ t¨ng lªn theo quy m« ph¸t triÓn cña kinh tÕ trang tr¹i. 2 MÆc dï kinh tÕ trang tr¹i ®· h×nh thµnh vµ ph¸t triÓn ë NghÜa §µn trong nhiÒu n¨m, nh−ng ®©y lµ mét vÊn ®Ò kh¸ míi mÎ vµ cßn mang tÝnh tù ph¸t. Nh÷ng ®iÒu kiÖn vÒ ph¸p lý ch−a ®ång bé, sù chØ ®¹o cña c¸c cÊp, c¸c ngµnh vµ chÝnh quyÒn ®Þa ph−¬ng ch−a thùc sù s©u s¸t liªn tôc. VÊn ®Ò cÇn ph¶i nªu lªn ë ®©y lµ kinh tÕ trang tr¹i ngµy cµng ph¸t triÓn, nh−ng vÉn thiÕu vèn cho s¶n xuÊt kinh doanh mµ ch−a khai th¸c th«ng nguån vèn tÝn dông ng©n hµng cã hiÖu qu¶. C¸c chñ trang tr¹i mong ®îi ë c¸c ngµnh chøc n¨ng, c¸c ng©n hµng th−¬ng m¹i sím cã c¬ chÕ, chÝnh s¸ch hîp lý hç trî kÞp thêi ®Ó kh¼ng ®Þnh tÝnh −u viÖt cña kinh tÕ trang tr¹i trong s¶n xuÊt n«ng nghiÖp hµng hãa. Kinh tÕ trang tr¹i ra ®êi lµ b−íc ®i tÊt yÕu cña nÒn s¶n xuÊt hµng hãa, kh¬i dËy tiÒm n¨ng trong d©n c− ®Ó chuyÓn dÞch c¬ cÊu c©y trång, vËt nu«i theo h−íng c«ng nghiÖp hãa - hiÖn ®¹i hãa n«ng nghiÖp n«ng th«n. V× vËy t¹o ®iÒu kiÖn thuËn lîi cho lo¹i h×nh kinh tÕ nµy ph¸t triÓn lµ mét chiÕn l−îc hÕt søc ®óng ®¾n, hîp víi lßng d©n. ViÖc ph¸t triÓn kinh tÕ trang tr¹i lµ mét b−íc ®ét ph¸ tÊn c«ng vµo nghÌo ®ãi, ph¸t huy néi lùc to lín cña NghÜa §µn nãi riªng vµ cña c¶ n−íc nãi chung. Ng©n hµng §Çu t− vµ Ph¸t triÓn NghÜa §µn ®· nhiÒu n¨m cung øng vèn ®Çu t− ®Ó h×nh thµnh nªn c¸c n«ng, l©m tr−êng quèc doanh, c¸c trang tr¹i cña vïng Phñ Quú. Ngµy nay tiÕp tôc tµi trî cho lÜnh vùc n«ng nghiÖp vµ ph¸t triÓn n«ng th«n, trong ®ã cho vay kinh tÕ trang tr¹i chiÕm tû träng ®¸ng kÓ. Qua qu¸ tr×nh nghiªn cøu chóng t«i thÊy vÉn cßn nh÷ng v−íng m¾c cña c¸c chñ trang tr¹i ë NghÜa §µn ®èi víi nguån tÝn dông. Ph−¬ng thøc cho vay b»ng nguån vèn tÝn dông ng©n hµng nh− hiÖn nay ®èi víi kinh tÕ trang tr¹i mÆc dï ®· th¸o gì ®−îc kh«ng Ýt khã kh¨n v−íng m¾c, nh−ng còng béc lé nhiÒu ®iÓm khiÕm khuyÕt, ch−a phï hîp víi thùc tiÔn, tõ ®ã ®· g©y nªn nhiÒu trë ng¹i cho c¸c chñ trang tr¹i còng nh− phÝa ng©n hµng. Trong khi chu kú s¶n xuÊt kinh doanh cña mét trang tr¹i kÐo dµi nhiÒu n¨m, nh−ng c¸c ng©n hµng th−êng cho vay ng¾n h¹n vµ mét ®iÒu tÊt yÕu x¶y ra lµ kú h¹n nî 3 kh«ng phï hîp víi chu kú lu©n chuyÓn vèn s¶n xuÊt kinh doanh. VËy c¸c chñ trang tr¹i lÊy vèn tõ ®©u? Tr−íc hÕt, ph¶i lµ vèn tù cã cña hä, sau lµ vèn vay m−în b¹n bÌ, gia ®×nh vµ lín nhÊt vÉn lµ vèn vay ng©n hµng, c¸c tæ chøc tÝn dông. Nh−ng tõ thùc tÕ ®ã ®ßi hái ph¶i cã nguån vèn trung vµ dµi h¹n cña ng©n hµng §Çu t− vµ Ph¸t triÓn hç trî cho kinh tÕ trang tr¹i ph¸t triÓn. VËy, trªn ®Þa bµn vÞ trÝ, vai trß vµ møc ®é tham gia tÝn dông cña Ng©n hµng §Çu t− vµ Ph¸t triÓn NghÜa §µn ®èi víi ph¸t kinh tÕ trang tr¹i ra sao? ChÝnh v× lÏ ®ã t«i chän ®Ò tµi: "Vai trß cña Ng©n hµng §Çu t− vµ Ph¸t triÓn NghÜa §µn ®èi víi ph¸t triÓn kinh tÕ trang tr¹i ë huyÖn NghÜa §µn, tØnh NghÖ An". 1.2. Môc tiªu nghiªn cøu Môc tiªu chung §¸nh gi¸ vai trß cña Ng©n hµng §Çu t− vµ Ph¸t triÓn NghÜa §µn ®èi víi ph¸t triÓn kinh tÕ trang tr¹i ë huyÖn NghÜa §µn, tØnh NghÖ An. Môc tiªu cô thÓ - HÖ thèng hãa c¸c vÊn ®Ò tÝn dông ®èi víi ph¸t triÓn kinh tÕ trang tr¹i. - §¸nh gi¸ vai trß tÝn dông cña cña Ng©n hµng §Çu t− vµ Ph¸t triÓn NghÜa §µn ®èi víi ph¸t triÓn kinh tÕ trang tr¹i NghÜa §µn. - §Ò xuÊt mét sè gi¶i ph¸p n©ng cao vai trß cña Ng©n hµng §Çu t− vµ Ph¸t triÓn NghÜa §µn ®èi víi ph¸t triÓn kinh tÕ trang tr¹i NghÜa §µn. 1.3. §èi t−îng vµ ph¹m vi nghiªn cøu §èi t−îng nghiªn cøu - §èi t−îng nghiªn cøu: Ho¹t ®éng cho vay ph¸t triÓn kinh tÕ trang tr¹i cña Ng©n hµng §Çu t− vµ Ph¸t triÓn NghÜa §µn. - Kh¸ch thÓ nghiªn cøu: C¸c trang tr¹i sö dông vèn tÝn dông Ng©n hµng §Çu t− vµ Ph¸t triÓn ë huyÖn NghÜa §µn. 4 Ph¹m vi vµ thêi gian nghiªn cøu - Ph¹m vi nghiªn cøu: §Þa bµn ho¹t ®éng cho vay cña Chi nh¸nh Ng©n hµng §Çu t− vµ Ph¸t triÓn NghÜa §µn, tØnh NghÖ An. - Thêi gian nghiªn cøu: Th«ng tin chñ yÕu thu thËp tõ n¨m 2002 ®Õn 6/2005. 5 2. Mét sè vÊn ®Ò lý luËn vµ thùc tiÔn vÒ cho vay vèn ph¸t triÓn kinh tÕ trang tr¹i 2.1. Mét sè vÊn ®Ò chung vÒ kinh tÕ trang tr¹i 2.1.1. Kh¸i niÖm, ®Æc ®iÓm vµ nh÷ng yÕu tè t¸c ®éng ®Õn ph¸t triÓn kinh tÕ trang tr¹i. 2.1.1.1. Kh¸i niÖm trang tr¹i (vÒ mÆt kinh tÕ) Trang tr¹i lµ lo¹i h×nh c¬ së s¶n xuÊt n«ng nghiÖp cña c¸c hé gia ®×nh n«ng d©n, h×nh thµnh vµ ph¸t triÓn trong ®iÒu kiÖn nÒn kinh tÕ thÞ tr−êng tõ khi ph−¬ng thøc s¶n xuÊt t− b¶n thay thÕ ph−¬ng thøc s¶n xuÊt phong kiÕn, khi b¾t ®Çu cuéc c¸ch m¹ng c«ng nghiÖp lÇn thø nhÊt ë mét sè n−íc ch©u ¢u [6]. Mét sè t¸c gi¶ khi nghiªn cøu qu¸ tr×nh h×nh thµnh vµ ph¸t triÓn kinh tÕ trang tr¹i gia ®×nh trªn thÕ giíi cho r»ng, c¸c trang tr¹i ®−îc h×nh thµnh tõ c¬ së cña c¸c hé tiÓu n«ng sau khi ph¸ vì vá bäc s¶n xuÊt tù cung cÊp khÐp kÝn, v−¬n lªn s¶n xuÊt hµng hãa ®¸p øng nhu cÇu thÞ tr−êng trong ®iÒu kiÖn c¹nh tranh. Tuy nhiªn trang tr¹i vÉn cßn lµ mét vÊn ®Ò míi vµ khã nªn nhËn thøc vÒ kh¸i niÖm cßn nhiÒu mÆt kh«ng gièng nhau ë nhiÒu ng−êi. Cho nªn nh÷ng vÊn ®Ò lý luËn vÒ trang tr¹i ®· ®−îc c¸c nhµ khoa häc vµ c¸c nhµ ho¹t ®éng thùc tiÔn nghiªn cøu trao ®æi theo c¸c quan ®iÓm kh¸c nhau vµ hoµn thiÖn. ë ®©y chóng t«i xin ®Ò cËp mét sè quan ®iÓm: - XuÊt ph¸t tõ quan ®iÓm cña Lªnin: "Êp tr¹i tuy vÉn lµ nhá nÕu tÝnh theo diÖn tÝch, nh−ng l¹i hãa thµnh Êp tr¹i lín xÐt vÒ quy m« s¶n xuÊt" [dÉn theo 23] ®ßi hái khi nãi vÒ quy m«, cã thÓ hiÓu ®ã lµ quy m« tÝnh theo diÖn tÝch nh−ng còng cã thÓ hiÓu ®ã lµ quy m« s¶n xuÊt thÓ hiÖn b»ng thu nhËp. - Theo NguyÔn ThÕ Nh· "Trang tr¹i lµ mét lo¹i h×nh tæ chøc s¶n xuÊt c¬ së trong n«ng, l©m, thñy s¶n, cã môc ®Ých chÝnh lµ s¶n xuÊt hµng hãa, cã t− liÖu 6 s¶n xuÊt ®−îc tiÕn hµnh trªn quy m« ruéng ®Êt vµ c¸c yÕu tè s¶n xuÊt tiÕn bé vµ tr×nh ®é kü thuËt cao, ho¹t ®éng tù chñ vµ lu«n g¾n víi thÞ tr−êng" [dÉn theo 19]. - NguyÔn Ph−îng Vü th× l¹i cho r»ng "Trang tr¹i lµ mét h×nh thøc tæ chøc kinh tÕ trong n«ng - l©m - ng− nghiÖp, phæ biÕn ®−îc h×nh thµnh trªn c¬ së kinh tÕ hé, nh−ng mang tÝnh s¶n xuÊt hµng hãa"[dÉn theo 32]. - Trong NghÞ quyÕt Trung −¬ng sè 06/NQ-TW ngµy 10/11/1998 còng ®· x¸c ®Þnh: "…trang tr¹i gia ®×nh, thùc chÊt lµ kinh tÕ hé s¶n xuÊt hµng hãa víi quy m« lín h¬n, sö dông lao ®éng, tiÒn vèn cña gia ®×nh lµ chñ yÕu ®Ó s¶n xuÊt kinh doanh cã hiÖu qu¶" [29]. Qua c¸c ý kiÕn nªu trªn chóng t«i cho r»ng b¶n chÊt cña kinh tÕ trang tr¹i lµ kinh tÕ hé s¶n xuÊt n«ng nghiÖp (kÓ c¶ l©m nghiÖp vµ nu«i trång vµ nu«i trång thñy s¶n) hµng hãa, cã quy m« (vÒ ®Êt ®ai, vèn, lao ®éng, thu nhËp) t−¬ng ®èi lín h¬n so víi møc trung b×nh cña kinh tÕ hé t¹i ®Þa ph−¬ng, t−¬ng øng víi tõng ngµnh s¶n xuÊt cô thÓ. Ngoµi ho¹t ®éng n«ng nghiÖp, c¸c ho¹t ®éng ngµnh nghÒ dÞch vô còng cÇn ph¶i ®−îc tÝnh vµo lÜnh vùc vµ ph¹m vi ho¹t ®éng cña trang tr¹i ®Ó ®¶m b¶o tÝnh hÖ thèng cña m« h×nh kinh tÕ nµy. XuÊt ph¸t tõ nh÷ng quan quan ®iÓm nh− trªn chóng t«i cho r»ng kinh tÕ trang tr¹i lµ mét h×nh thøc tæ chøc kinh tÕ trong n«ng, l©m, ng− nghiÖp ®−îc h×nh thµnh trªn c¬ së kinh tÕ hé nh−ng mang tÝnh s¶n xuÊt hµng hãa râ rÖt, cã sù tËp trung tÝch tô cao h¬n vÒ c¸c yÕu tè s¶n xuÊt, cã nhu cÇu cao h¬n vÒ thÞ tr−êng, vÒ khoa häc c«ng nghÖ, cã gi¸ trÞ, tû suÊt hµng hãa vµ thu nhËp cao h¬n so víi møc b×nh qu©n cña c¸c hé gia ®×nh trong vïng. Trong ®iÒu kiÖn kinh tÕ thÞ tr−êng, kinh tÕ trang tr¹i mang ®Çy ®ñ vµ thÓ hiÖn râ nÐt nh÷ng ®Æc ®iÓm nªu trªn. Tuy nhiªn ë mçi n−íc, trong mçi giai ®o¹n cô thÓ, tuú theo ®iÒu kiÖn vµ tr×nh ®é ph¸t triÓn cô thÓ cña nÒn kinh tÕ mµ nh÷ng ®Æc ®iÓm trªn cã thÓ biÓu hiÖn ë møc ®é kh¸c nhau. ë n−íc ta, nÒn kinh tÕ nãi chung, n«ng nghiÖp nãi riªng ®ang trong b−íc chuyÓn tõ tr×nh ®é tù cung tù cÊp 7 sang tr×nh ®é s¶n xuÊt hµng hãa theo c¬ chÕ thÞ tr−êng. Do vËy trong c¸c trang tr¹i ë n−íc ta, nh÷ng ®Æc ®iÓm cña kinh tÕ trang tr¹i nªu trong kh¸i niÖm trªn nh×n chung ch−a ®−îc thÓ hiÖn thËt râ nÐt nh− ë c¸c n−íc cã tr×nh ®é s¶n xuÊt hµng hãa cao trong n«ng nghiÖp. 2.1.1.2. §Æc tr−ng cña kinh tÕ trang tr¹i ViÖc nghiªn cøu nh÷ng ®Æc tr−ng cña kinh tÕ trang tr¹i cã ý nghÜa quan träng trong nghiªn cøu còng nh− trong thùc tiÔn qu¶n lý. NghÞ quyÕt 03/2000/NQ-CP ngµy 02/02/2000 [16] ®· ®−a ra c¸c ®Æc tr−ng nh− sau: - Môc ®Ých s¶n xuÊt cña trang tr¹i lµ s¶n xuÊt n«ng, l©m, thuû s¶n hµng hãa víi quy m« lín. - Møc ®é tËp trung vµ chuyªn m«n hãa c¸c ®iÒu kiÖn vµ yÕu tè s¶n xuÊt cao h¬n h¼n (v−ît tréi) so víi s¶n xuÊt n«ng hé, thÓ hiÖn ë quy m« s¶n xuÊt nh− ®Êt ®ai, sè ®Çu gia sóc, lao ®éng, gi¸ trÞ n«ng thuû s¶n hµng hãa. - Chñ trang tr¹i cã kiÕn thøc vµ kinh nghiÖm trùc tiÕp ®iÒu hµnh s¶n xuÊt, biÕt ¸p dông tiÕn bé khoa häc - kü thuËt, tiÕp nhËn chuyÓn giao c«ng nghÖ míi vµo s¶n xuÊt; sö dông lao ®éng gia ®×nh vµ thuª lao ®éng bªn ngoµi s¶n xuÊt cã hiÖu qu¶ cao, cã thu nhËp v−ît tréi so víi kinh tÕ hé. Kinh tÕ tiÓu n«ng tù cung tù cÊp Kinh tÕ trang tr¹i Môc ®Ých s¶n xuÊt Chñ yÕu ®Ó tiªu dïng Chñ yÕu ®Ó b¸n Quy m« s¶n xuÊt Nhá Lín Tr×nh ®é s¶n xuÊt ThÊp Cao Møc ®é quan hÖ víi thÞ tr−êng Ýt NhiÒu Kh¶ n¨ng tÝch luü t¸i s¶n xuÊt Ýt NhiÒu Nh− vËy nh÷ng ®Æc tr−ng cña kinh tÕ trang tr¹i ®−îc xuÊt ph¸t tõ nh÷ng ®iÓm 8 kh¸c biÖt mang tÝnh b¶n chÊt cña kinh tÕ trang tr¹i so víi c¸c h×nh thøc s¶n xuÊt n«ng nghiÖp tËp trung vµ so víi kinh tÕ n«ng hé. §iÒu nµy còng ®−îc xuÊt ph¸t tõ kh¸i niÖm vÒ kinh tÕ trang tr¹i ®· ®−îc tr×nh bµy ë trªn. Tuy nhiªn kinh tÕ trang tr¹i thùc chÊt lµ mét cÊp ®é trong qu¸ tr×nh ph¸t triÓn cña kinh tÕ hé tõ s¶n xuÊt tù cÊp tù tóc sang s¶n xuÊt hµng hãa vµ gi÷a chóng cã nh÷ng kh¸c nhau c¬ b¶n. C¸c M¸c ®· ph©n biÖt ng−êi chñ trang tr¹i víi ng−êi tiÓu n«ng: ng−êi chñ trang tr¹i b¸n ra thÞ tr−êng toµn bé s¶n phÈm lµm ra, cßn ng−êi tiÓu n«ng th× tiªu dïng ®¹i bé phËn s¶n xuÊt lµm ra vµ mua b¸n cµng Ýt cµng tèt [dÉn theo 5]. Do ®Æc ®iÓm ®Þa lý, ®Æc ®iÓm vÒ kinh tÕ - x· héi cña tõng vïng cã sù kh¸c nhau nªn viÖc h×nh thµnh trang tr¹i diÔn ra kh«ng ®ång ®Òu gi÷a c¸c vïng. §Æc ®iÓm h×nh thµnh c¸c trang tr¹i phô thuéc vµo ®iÒu kiÖn ®Êt ®ai, d©n sè, c¬ cÊu s¶n xuÊt ®ang h×nh thµnh, sù ph¸t triÓn cña kÕt cÊu h¹ tÇng, tr×nh ®é canh t¸c… ë §ång b»ng B¾c bé, diÖn tÝch ruéng ®Êt b×nh qu©n ®Çu ng−êi rÊt thÊp, viÖc giao ®Êt cho c¸c hé n«ng d©n c¬ b¶n ®· hoµn thµnh, søc Ðp d©n sè vµ lao ®éng cao nªn kh«ng cho phÐp tËp trung ruéng ®Êt víi víi quy m« lín. Do vËy, viÖc h×nh thµnh c¸c trang tr¹i diÔn ra chËm ch¹p vµ víi quy m« diÖn tÝch nhá. C¸c trang tr¹i cã quy m« diÖn tÝch ruéng ®Êt kh¸ th−êng dùa vµo h×nh thøc nhËn thÇu hoÆc thuª c¸c diÖn tÝch thïng ®µo, thïng ®Êu, ®Êt hoang hãa, ®Êt b·i ven s«ng, ven biÓn, mÆt n−íc… Ngoµi c¸c trang tr¹i h×nh thµnh trªn c¬ së nhËn thÇu hoÆc thuª ®Êt, mét sè trang tr¹i h×nh thµnh trªn c¬ së c¬ cÊu l¹i s¶n xuÊt cña n«ng hé theo h−íng chuyÓn sang c¸c lo¹i c©y n«ng s¶n phÈm cã gi¸ trÞ kinh tÕ lín vµ tû suÊt hµng hãa cao. ë §ång b»ng Nam bé, ruéng ®Êt b×nh qu©n ®Çu ng−êi b»ng 3-4 lÇn ®ång b»ng B¾c bé, lµ n¬i cã truyÒn thèng s¶n xuÊt hµng hãa, viÖc chuyÓn nh−îng ®Êt ®ai gi÷a c¸c hé n«ng d©n t−¬ng ®èi thuËn lîi, cho phÐp c¸c hé cã vèn cã thÓ më réng quy m« ®Êt ®ai, thªm vµo ®ã do diÖn tÝch ®Êt ®ai réng, cho phÐp ¸p dông m¸y mãc vµ kü thuËt thuËn lîi. Do vËy trong nh÷ng n¨m qua nhiÒu hé n«ng d©n ®· ph¸t triÓn s¶n xuÊt lóa theo ph−¬ng thøc trang tr¹i. Ngoµi s¶n xuÊt lóa ë ®ång 9 b»ng s«ng Cöu Long cßn h×nh thµnh c¸c trang tr¹i kh¸c nh− s¶n xuÊt c©y ¨n qu¶, ch¨n nu«i gia cÇm, nu«i thuû s¶n… Vïng trung du vµ miÒn nói phÝa b¾c, c¸c trang tr¹i ë ®©y h×nh thµnh t−¬ng ®èi nhanh do cã nhiÒu ®Êt rõng vµ ®Êt trång c©y c«ng nghiÖp l©u n¨m. C¸c trang tr¹i ë vïng §«ng B¾c chñ yÕu ph¸t triÓn c©y ¨n qu¶ nh− cam, hång, mËn, v¶i vµ kinh doanh n«ng, l©m, nghiÖp, trång rõng, cßn c¸c trang tr¹i ë vïng T©y B¾c chñ yÕu ph¸t triÓn c©y c«ng nghiÖp nh− chÌ, cµ phª vµ trång rõng. C¸c trang tr¹i ë ®©y h×nh thµnh chñ yÕu do viÖc giao ruéng ®Êt cho c¸c hé n«ng d©n sö dông æn ®Þnh l©u dµi vµ do viÖc giao ®Êt cña c¸c n«ng, l©m tr−êng cho c¸n bé vµ c«ng nh©n viªn. Tuy sè l−îng trang tr¹i nhiÒu, nh−ng quy m« phÇn lín vÒ diÖn tÝch nhá, kho¶ng 2 ha (trõ c¸c trang tr¹i trång rõng). Nguyªn nh©n chñ yÕu lµ s¶n phÈm s¶n xuÊt tiªu thô kh«ng æn ®Þnh, tr×nh ®é s¶n xuÊt cßn thÊp, kÕt cÊu h¹ tÇng vÒ giao th«ng, thuû lîi cßn cßn thÊp kÐm… ë T©y Nguyªn vµ §«ng Nam bé, c¸c trang tr¹i ®−îc h×nh thµnh do ®iÒu kiÖn thuËn lîi vÒ ®Êt ®ai. Vïng nµy võa cã quü ®Êt réng, võa thuËn lîi ph¸t triÓn c©y c«ng nghiÖp dµi ngµy nh− cao su, cµ phª vµ trång rõng. C¸c trang tr¹i ra ®êi nhiÒu nguån gèc kh¸c nhau nh− nh©n d©n ®Þa ph−¬ng ®−îc giao ®Êt trång c©y l©u n¨m; c¸n bé c«ng nh©n, l©m tr−êng ®−îc giao ®Êt trång cµ phª, cao su; nh©n d©n tõ c¸c n¬i kh¸c ®Õn ®−îc nhËn ®Êt më trang tr¹i. Quy m« c¸c trang tr¹i ë n¬i nµy t−¬ng ®èi lín. Xung quanh vµnh ®ai c¸c ®« thÞ, khu c«ng nghiÖp, nhiÒu hé chuyÓn tõ s¶n xuÊt l−¬ng thùc sang trång c¸c n«ng s¶n cã gi¸ trÞ cao nh− c¸c lo¹i rau cao cÊp, c©y ¨n qu¶, c©y c¶nh, nu«i bß s÷a, nu«i c¸… Nh÷ng s¶n phÈm ®−îc s¶n xuÊt ra chñ yÕu trë thµnh hµng hãa. NhiÒu hé gÇn khu c«ng nghiÖp chÕ biÕn n«ng s¶n hoÆc gÇn trôc ®−êng giao th«ng thuËn lîi ®· chuyÓn tõ s¶n xuÊt l−¬ng thùc sang s¶n xuÊt nguyªn liÖu ®Ó cung cÊp cho c¸c nhµ m¸y chÕ biÕn. Tiªu biÓu ë ®©y lµ trang tr¹i vïng nguyªn liÖu mÝa, chÌ, cµ phª, ®Æc biÖt næi lªn lµ trang tr¹i vïng nguyªn liÖu mÝa Phñ Quú (chñ yÕu lµ 10 huyÖn NghÜa §µn) cña c«ng ty liªn doanh mÝa ®−êng NghÖ An Tale&Lyle ®−îc ®¸nh gi¸ lµ mét trong nh÷ng doanh nghiÖp cã vèn ®Çu t− n−íc ngoµi (FDI) ho¹t ®éng cã hiÖu qu¶ nhÊt trong lÜnh vùc n«ng nghiÖp vµ ph¸t triÓn n«ng th«n. §Æc ®iÓm kinh tÕ trang tr¹i gia ®×nh ë NghÜa §µn chñ yÕu lµ trang tr¹i trång c©y c«ng nghiÖp l©u n¨m ®an xen víi lo¹i c©y trång hµng n¨m. C¸c trang tr¹i ®−îc h×nh thµnh tõ c¸c hé c«ng nh©n viªn ®−îc c¸c n«ng, l©m tr−êng giao kho¸n th«ng qua hîp ®ång vµ ®−îc trång theo quy ho¹ch vµ kÕ ho¹ch ph¸t triÓn theo vïng. Ngoµi ra mét sè trang tr¹i ®−îc h×nh thµnh trªn c¬ së tÝch tô ruéng ®Êt sang nh−îng quyÒn sö dông ®Êt cho nh÷ng ng−êi d©n ®−îc quyÒn sö dông ®Êt nh−ng v× nhiÒu lý do kh¸c nhau hä sang nh−îng cho mét sè ng−êi cã kh¶ n¨ng ph¸t triÓn kinh tÕ trang tr¹i. Nh÷ng ®èi t−îng trang tr¹i h×nh thµnh qua con ®−êng tÝch tô ruéng ®Êt th«ng qua h×nh thøc chuyÓn ®æi th−êng lµ nh÷ng ng−êi cã vèn, cã kinh nghiÖm s¶n xuÊt kinh doanh lÜnh vùc n«ng nghiÖp [28]. 2.1.1.3. §Æc ®iÓm ph¸t triÓn trang tr¹i C¸c trang tr¹i ®· h×nh thµnh, ®ang vµ sÏ ph¸t triÓn theo xu h−íng chñ yÕu sau: - TÝch tô vµ tËp trung s¶n xuÊt TÝch tô: B−íc ®Çu khi tham gia thÞ tr−êng, c¸c hé b¸n nhøng s¶n phÈm thõa do m×nh lµm ra, nh÷ng lîi Ých kinh tÕ do tham gia thÞ tr−êng ®· thóc ®Èy c¸c hé t¨ng s¶n l−îng hµng hãa vµ tû träng hµng hãa b¸n ra. §ã chÝnh lµ c¬ së ®Ó hé gia ®×nh tÝch luü vèn vµ tõng b−íc më réng quy m« s¶n xuÊt. TËp trung: NhiÒu hé gia ®×nh cã nh÷ng ®iÒu kiÖn ban ®Çu vÒ nguån vèn ®Çu t− (cã thÓ do vèn gãp, vèn vay, hoÆc khai hoang phôc hãa...) nªn ®· ®Çu t− më réng quy m« s¶n xuÊt vµ tõ ®ã t¨ng s¶n l−îng vµ tû träng s¶n xuÊt hµng hãa [9]. §©y lµ mét xu h−íng ph¸t triÓn cña trang tr¹i, tuú theo ®iÒu kiÖn cô thÓ tõng n¬i cÇn cã chÝnh s¸ch vµ biÖn ph¸p t¸c ®éng vµ ®iÒu tiÕt phï hîp nh»m thóc ®Èy kinh tÕ ph¸t triÓn. - Chuyªn m«n hãa s¶n xuÊt 11 S¶n xuÊt ngµy cµng ®i vµo chuyªn m«n hãa vµ xu h−íng tÊt yÕu trong ph¸t triÓn kinh tÕ trang tr¹i v× muèn s¶n xuÊt hµng hãa ph¶i ®i vµo chuyªn m«n hãa s¶n xuÊt, nh−ng do ®Æc ®iÓm s¶n xuÊt n«ng nghiÖp mµ s¶n xuÊt chuyªn m«n hãa trong c¸c trang tr¹i ph¶i kÕt hîp víi s¶n xuÊt ®a d¹ng mét c¸ch hîp lý míi cã thÓ khai th¸c cã hiÖu qu¶ c¸c nguån lùc ®Êt ®ai, khÝ hËu, c¬ së vËt chÊt vµ kü thuËt, søc lao ®éng, ®ång thêi h¹n chÕ nh÷ng rñi ro vÒ thiªn tai vµ biÕn ®éng cña thÞ tr−êng. Xu h−íng s¶n xuÊt chuyªn m«n hãa cña c¸c trang tr¹i biÓu hiÖn tËp trung ë chç: + Trªn c¬ së ph©n vïng quy ho¹ch cña c¶ n−íc, cña tõng vïng vµ ®Þa ph−¬ng, c¸c trang tr¹i bè trÝ s¶n xuÊt mét sè s¶n phÈm hµng hãa chÝnh cã gi¸ trÞ cao phï hîp víi yªu cÇu cña thÞ tr−êng vµ ®iÒu kiÖn m×nh. + Dùa vµo mét s¶n phÈm hµng hãa chÝnh kÕt hîp s¶n xuÊt mét sè lo¹i s¶n phÈm bæ sung ®Ó hç trî cho s¶n phÈm chÝnh, ®ång thêi ®Ó sö dông ®Çy ®ñ c¸c ®iÒu kiÖn ®Êt ®ai, lao ®éng vµ t− liÖu s¶n xuÊt cña trang tr¹i. Ph¸t triÓn theo xu h−íng trªn sÏ xuÊt hiÖn nhiÒu trang tr¹i chuyªn m«n hãa s¶n xuÊt cã hiÖu qu¶ cao nh− c¸c trang tr¹i chuyªn m«n hãa cµ phª, cao su, c©y ¨n qu¶, chÌ, rau cao cÊp, thuû s¶n, nu«i bß s÷a, nu«i gia cÇm, nu«i lîn,…[11]. - N©ng cao tr×nh ®é kü thuËt vµ th©m canh hãa s¶n xuÊt Qu¸ tr×nh tÝch tô, tËp trung vµ më réng quy m« s¶n xuÊt ®ßi hái c¸c trang tr¹i ph¶i n©ng cao tr×nh ®é kü thuËt vµ th©m canh s¶n xuÊt. Xu h−íng n©ng cao tr×nh ®é kü thuËt vµ th©m canh s¶n xuÊt trong c¸c trang tr¹i lµ xu h−íng tÊt yÕu vµ g¾n liÒn víi viÖc n©ng cao n¨ng suÊt lao ®éng, n¨ng suÊt c©y trång, vËt nu«i. Trang tr¹i kh«ng thÓ më réng quy m« diÖn tÝch tíi hµng chôc ha hoÆc ph¸t triÓn ®µn lîn, ®µn tr©u bß lªn hµng tr¨m, hµng ngµn con b»ng lao ®éng thñ c«ng vµ c¬ së vËt chÊt kü thuËt thÊp kÐm. §Ó n©ng cao tr×nh ®é kü thuËt vµ th©m canh hãa s¶n xuÊt, c¸c trang tr¹i ph¶i ®Çu t− x©y dùng vµ ph¸t triÓn c¬ së vËt chÊt kü thuËt cho s¶n xuÊt, t¨ng c−êng ¸p dông tiÕn bé kü thuËt ®Æc biÖt lµ c«ng nghÖ sinh häc. MÆt kh¸c, ph¶i 12 kÕt hîp x©y dùng c¬ së vËt chÊt kü thuËt trong tõng trang tr¹i víi ph¸t triÓn c¬ së vËt chÊt kü thuËt trªn tõng ®Þa bµn cña vïng. Ch¼ng h¹n viÖc x©y dùng kªnh m−¬ng t−íi tiªu n−íc, viÖc lµm ®−êng ®iÖn… kh«ng thÓ khÐp kÝn trong tõng trang tr¹i, mµ ph¶i g¾n víi c¶ vïng theo quy ho¹ch thèng nhÊt. Mçi trang tr¹i kh«ng thÓ hoµn toµn tù m×nh n©ng cao tr×nh ®é kü thuËt, tr×nh ®é th©m canh s¶n xuÊt, mµ ph¶i cã sù kÕt hîp gi÷a trang tr¹i vµ Nhµ n−íc khi x©y dùng c¬ së h¹ tÇng: Nhµ n−íc ®Çu t− x©y dùng c«ng tr×nh ®Çu mèi, c¸c trang tr¹i vµ hé n«ng d©n x©y dùng hÖ thèng kªnh m−¬ng dÉn n−íc phôc vô cho th©m canh s¶n xuÊt cña c¸c trang tr¹i vµ hé n«ng d©n; Nhµ n−íc hç trî viÖc nghiªn cøu vµ phæ biÕn kü thuËt th©m canh, c¸c trang tr¹i ¸p dông kü thuËt vµo s¶n xuÊt; Nhµ n−íc gióp viÖc x©y dùng c¬ së h¹ tÇng phôc vô s¶n xuÊt ®êi sèng nh− ®−êng giao th«ng, thuû lîi, ®iÖn ë nh÷ng vïng khã kh¨n;...[11]. - Hîp t¸c vµ c¹nh tranh C¸c trang tr¹i muèn s¶n xuÊt hµng hãa ph¶i hîp t¸c vµ liªn kÕt víi nhau vµ víi nh÷ng ®¬n vÞ vµ tæ chøc kinh tÕ kh¸c. Tr−íc hÕt, trang tr¹i ph¶i hîp t¸c víi c¸c trang tr¹i kh¸c ®Ó gióp nhau gi¶i quyÕt tèt h¬n nh÷ng vÊn ®Ò s¶n xuÊt kinh doanh, víi c¸c t« chøc b¶o vÖ thùc vËt ®Ó phßng trõ s©u bÖnh, hîp t¸c víi c¸c tæ chøc th−¬ng m¹i, dÞch vô ®Ó tiªu thô n«ng s¶n phÈm. MÆt kh¸c cã nh÷ng ho¹t ®éng cña tõng b¶n th©n tõng trang tr¹i kh«ng thÓ thùc hiÖn ®−îc do thiÕu vèn, thiÕu m¸y mãc thiÕt bÞ,… mµ ph¶i liªn kÕt víi c¸c trang tr¹i vµ tæ chøc kh¸c ®Ó thùc hiÖn nh− x©y dùng hÖ thèng kªnh m−¬ng, ®−êng giao th«ng, chÕ biÕn, tiªu thô n«ng s¶n phÈm. C¸c trang tr¹i cã thÓ hîp t¸c víi nhau vµ víi n«ng hé, víi hîp t¸c x·, n«ng l©m tr−êng, víi c¸c c¬ së c«ng nghiÖp, th−¬ng m¹i, dÞch vô, tÝn dông, vËt t−, thËm chÝ trong mét sè tr−êng hîp cã thÓ c¶ ®èi t¸c n−íc ngoµi. Mèi liªn kÕt gi÷a c¸c chñ trang tr¹i tÊt yÕu xuÊt hiÖn kinh tÕ tËp thÓ, hîp t¸c x· ra ®êi. §i ®«i víi hîp t¸c, c¸c trang tr¹i cßn ph¶i c¹nh tranh víi c¸c tæ chøc ®¬n vÞ kinh tÕ kh¸c ®Ó cã thÓ tiªu thô n«ng s¶n phÈm lµm ra víi gi¸ c¶ hîp lý ®Ó cã tÝch luü, t¸i s¶n xuÊt më réng. Muèn vËy ph¶i t¨ng n¨ng suÊt s¶n l−îng c©y 13 trång, vËt nu«i vµ kh«ng ngõng n©ng cao chÊt l−îng s¶n phÈm. Cã nh− vËy s¶n phÈm cña trang tr¹i míi cã kh¶ n¨ng c¹nh tranh trªn thÞ tr−êng…[11]. 2.1.1.4. Nh÷ng yÕu tè quan träng t¸c ®éng ®Õn ph¸t triÓn kinh tÕ trang tr¹i ¾ Vèn ®Çu t− thóc ®Èy yÕu tè khoa häc - c«ng nghÖ ph¸t triÓn kinh tÕ trang tr¹i. §©y lµ vÊn ®Ò võa cã tÝnh cÊp b¸ch tr−íc m¾t, võa cã ý nghÜa l©u dµi ®Ó ®¶m b¶o cho kinh tÕ trang tr¹i ph¸t triÓn æn ®Þnh, ®¹t hÖu qu¶ cao. Së dÜ nh− vËy lµ do phÇn lín c¸c trang tr¹i ®Òu trång c¸c lo¹i c©y dµi ngµy. Trong ®ã 3.004 trang tr¹i ®· ®iÒu tra trªn ph¹m vi tØnh thµnh n¨m 2004 [2], cã gÇn 60% trang tr¹i trång c©y l©u n¨m (gåm c¶ c©y c«ng nghiÖp vµ c©y ¨n qu¶); 4% trang tr¹i lµm l©m nghiÖp. 9% trang tr¹i lµm thuû s¶n. C¸c h−íng kinh doanh ®ã ®Òu yªu cÇu ®Çu t− lín, l·i cã thÓ cao, nh−ng nÕu rñi ro x¶y ra th× lç còng khã l−êng tr−íc. VÒ thêi gian ®Çu t−, c¸c h−íng kinh doanh ®ã kÐo dµi trong nhiÒu n¨m, cho nªn mäi sai sãt vÒ khoa häc - c«ng nghÖ ®Òu tiÒm Èn kh¶ n¨ng g©y ra hËu qu¶ vÒ sau, khã nh×n thÊy ®Ó söa ngay, khi ®· béc lé hËu qu¶ th× ®· qu¸ muén ®Ó söa sai. HiÖn t−îng trång mËn, xoµi sau ba bèn n¨m vÉn kh«ng qu¶; nu«i t«m bÞ dÝnh mÇm bÖnh; tiªm v¾c xin kh«ng ®óng chÊt l−îng g©y hËu qu¶ trªn diÖn réng... lµ nh÷ng c¶nh b¸o cho sù thiÕu thËn träng trong ¸p dông tiÕn bé khoa häc - c«ng nghÖ vµo n«ng nghiÖp. §Ó tr¸nh cho c¸c trang tr¹i kh«ng ph¶i tr¶ gi¸ cho nh÷ng sai lÇm khoa häc - c«ng nghÖ g©y ra, theo chóng t«i cÇn l−u ý mét sè vÊn ®Ò sau ®©y: - §Çu t− tho¶ ®¸ng tõ ng©n s¸ch cho viÖc ph¸t triÓn c«ng nghÖ sinh häc ®Ó t¹o c¸c gièng c©y trång, vËt nu«i cã phÈm chÊt tèt, s¶n l−îng cao, t×m ra ._.vµ ¸p dông c«ng nghÖ míi trong canh t¸c chÕ biÕn, b¶o qu¶n s¶n phÈm n«ng nghiÖp, tr−íc hÕt lµ c¸c lo¹i rau qu¶ s¶n xuÊt trªn c¸c vïng chuyªn canh. - KhuyÕn khÝch c¸c h×nh thøc liªn kÕt vµ hîp t¸c trong nghiªn cøu vµ øng dông khoa häc - c«ng nghÖ n«ng nghiÖp, trong ®ã coi träng sù liªn kÕt gi÷a c¸c trung t©m, viÖn nghiªn cøu vµ chuyÓn giao tiÕn bé khoa häc - c«ng nghÖ n«ng nghiÖp, trong ®ã coi träng sù liªn kÕt gi÷a c¸c trung t©m, viÖn nghiªn cøu víi t¸c 14 dông khoa häc - c«ng nghÖ n«ng nghiÖp, trong ®ã coi träng sù liªn kÕt gi÷a c¸c tt h¹t nh©n trªn tõng vïng ®Ó nghiªn cøu vµ chuyÓn vµ chuyÓn giao tiÕn bé khoa häc - c«ng nghÖ cho c¸c trang tr¹i. - KhuyÕn c¸o cho c¸c trang tr¹i biÕt cã thÓ bè trÝ c©y trång, vËt nu«i phï hîp víi ®iÒu kiÖn tù nhiªn vµ sinh th¸i tõng vïng, phï hîp víi quy ho¹ch c¸c vïng chuyªn canh lín cña trung −¬ng vµ ®Þa ph−¬ng, ®Æc biÖt ®èi víi c¸c lo¹i c©y trång dµi ngµy ®Ó gióp cho c¸c trang tr¹i, chñ hé lùa chän ph−¬ng h−íng s¶n xuÊt phï hîp tõ ®Çu. - CÇn khuyÕn khÝch c¸c h×nh thøc kinh tÕ hîp t¸c øng dông khoa häc vµ c«ng nghÖ n«ng nghiÖp. C¸c tæ chøc hîp t¸c, c¸c hiÖp héi sÏ lµ con ®−êng ng¾n nhÊt ®Ó nh©n réng c¸c tiÕn bé khoa häc - kü thuËt míi mµ kh«ng cÇn cã sù ®Çu t− lín cña Nhµ n−íc. - Cã quy ho¹ch c¸c khu ch¨n nu«i vµ quy ®Þnh cô thÓ vÒ sinh th¸i m«i tr−êng, ®ång thêi dÉn c¸c trang tr¹i kÕt hîp ph¸t triÓn s¶n xuÊt kinh doanh víi thùc hiÖn c¸c quy ®Þnh b¶o vÖ m«i tr−êng sinh th¸i, nhÊt lµ c¸c vïng ®«ng d©n c−. §èi víi c¸c trang tr¹i ch¨n nu«i gia sóc theo ph−¬ng ph¸p ch¨n th¶ tuú theo ®iÒu kiÖn ®Êt ®ai, ®ång cá cô thÓ cña tõng n¬i cÇn cã chñ tr−¬ng cÊp ®Êt cho c¸c trang tr¹i lµm b·i ch¨n th¶, tr¸nh t×nh tr¹ng gia sóc th¶ tù do ph¸ ho¹i mïa mµng. ë trung du vµ miÒn nói viÖc ph¸t triÓn kinh tÕ trang tr¹i ph¶i g¾n víi b¶o vÖ rõng, b¶o vÖ ®Êt, h¹n chÕ xãi mßn, b¶o ®¶m ph¸t triÓn nÒn n«ng nghiÖp sinh th¸i bÒn v÷ng, duy tr× vµ lËp l¹i c©n b»ng sinh th¸i gãp phÇn gi¶m thiÓu c¸c thiÖt h¹i do thiªn tai g©y ra. ViÖc h×nh thµnh vµ ph¸t triÓn kinh tÕ trang tr¹i ®ßi hái vèn lín so víi kinh tÕ hé v× quy m« s¶n xuÊt lín h¬n, ph¶i tiÕn hµnh khai hoang, kiÕn thiÕt ®ång ruéng, mÆt n−íc, trång rõng, trång c©y dµi ngµy, ch¨n nu«i ®¹i gia sóc, lµm thuû lîi, mua s¾m c¸c c«ng cô m¸y mãc v.v... Vèn Ýt, c¸c trang tr¹i ch−a cã t− c¸ch ph¸p nh©n nªn c¸c trang tr¹i chØ ph¸t triÓn dÇn quy m« s¶n xuÊt theo ph−¬ng ch©m "lÊy ng¾n nu«i dµi", nhiÒu c¬ së h¹ tÇng trong trang tr¹i kh«ng ®−îc x©y dùng, c«ng cô s¶n xuÊt cßn th« s¬. §©y lµ nguyªn nh©n lµm cho kinh tÕ trang 15 tr¹i nh÷ng n¨m qua ph¸t triÓn chËm, hiÖu qu¶ thÊp nhÊt lµ ë nh÷ng tØnh cã l−îng vèn thÊp, trong khi nhu cÇu ®Çu t− ®Ó mua s¾m m¸y mãc, x©y dùng c¸c c¬ së h¹ tÇng cña trang tr¹i rÊt lín. NÕu tÝnh to¸n theo yªu cÇu thùc tÕ cña s¶n xuÊt, l−îng vèn hiÖn cã míi ®¸p øng tõ 50 - 60%, nh−ng ë nhiÒu n¬i c¸c trang tr¹i kh«ng muèn vay vèn cña ng©n hµng v× sö dông vèn vay hiÖu qu¶ thÊp, c¸c thñ tôc vay, thêi ®iÓm vay vµ thêi h¹n vay ch−a hîp lý. ¾ YÕu tè ph¸t triÓn kinh tÕ hµng hãa Kinh tÕ trang tr¹i chØ ra ®êi vµ ph¸t triÓn dùa trªn nÒn t¶ng cña s¶n xuÊt hµng hãa. Kinh tÕ hé muèn tiÕn trang tr¹i ph¶i ph¸ vì vá bäc tù cÊp tù tóc vèn cã cña kinh tÕ tiÓu n«ng ®Ó ®i vµo s¶n xuÊt hµng hãa theo yªu cÇu cña thÞ tr−êng. Muèn ph¸ vì tù cÊp tù tóc ®Ó ®i vµo s¶n xuÊt hµng hãa, c¸c n«ng hé ph¶i tÝch tô vµ tËp trung s¶n xuÊt, më réng quy m« ®Êt ®ai, tiÒn vèn, t− liÖu s¶n xuÊt vµ lao ®éng, thay ®æi kü thuËt vµ tæ chøc s¶n xuÊt, t¹o nªn quy m« s¶n xuÊt lín h¬n víi tr×nh ®é s¶n xuÊt cao h¬n kiÓu s¶n xuÊt tiÓu n«ng. S¶n xuÊt hµng hãa kh«ng thÓ thùc hiÖn ®−îc víi mét nÒn s¶n xuÊt ®éc canh, ph©n t¸n víi kü thuËt vµ c¸ch thøc tæ chøc s¶n xuÊt cña tiÓu n«ng mµ ph¶i ®i vµo chuyªn m«n hãa s¶n xuÊt c¸c lo¹i n«ng s¶n hµng hãa cã gi¸ trÞ cao víi kü thuËt, c«ng nghÖ vµ c¸ch thøc tæ chøc qu¶n lý tiÕn bé. Trong ®iÒu kiÖn kinh tÕ thÞ tr−êng c¸c s¶n phÈm ®−îc s¶n xuÊt ra tõ c¸c trang tr¹i chñ yÕu lµ ®Ó b¸n nh»m t¨ng thu nhËp vµ lîi nhuËn. §èi víi thÞ tr−êng c¸c yÕu tè vËt t− ®Çu vµo cho kinh tÕ trang tr¹i ë c¸c vïng chuyªn m«n hãa, Nhµ n−íc cã thÓ th«ng qua hÖ thèng ng©n hµng, hÖ thèng c¸c doanh nghiÖp th−¬ng m¹i ®Ó ®Þnh h−íng cung øng tiÒn vèn, vËt t− ®Çu vµo theo h−íng cã lîi hîp lý cho kinh tÕ trang tr¹i. Trong ®iÒu kiÖn kinh tÕ nhiÒu thµnh phÇn, nÕu Nhµ n−íc kh«ng ®ñ nhiÒu tiÒm lùc ®Ó gi÷a vai trß ®èi träng víi c¸c thµnh phÇn kinh tÕ phi Nhµ n−íc trªn thÞ tr−êng nµy, th× c¸c trang tr¹i cã thÓ lµ ng−êi "l·nh ®ñ" hËu qu¶ cña sù lòng ®o¹n thÞ tr−êng cña c¸c thµnh phÇn kinh tÕ phi Nhµ n−íc. Trªn thùc tÕ, c¸c vïng c©y ¨n qu¶, vïng rõng gç nguyªn liÖu h×nh thµnh ®−îc lµ nhê cã trang tr¹i ®· ®i tiªn phong. Mét khi c¸c trang tr¹i ®i 16 tiªn phong trong qu¸ tr×nh chuyªn m«n hãa th× viÖc cung øng vèn, gièng, kü thuËt tõ phÝa Nhµ n−íc ®· gi÷ vai trß quyÕt ®Þnh. Víi ý nghÜa thùc tiÔn ®ã, ®Ó khuyÕn khÝch kinh tÕ trang tr¹i ph¸t triÓn, trong lÜnh vùc thÞ tr−êng c¸c yÕu tè vËt t− ®Çu vµo cho c¸c trang tr¹i, cÇn còng cè vÞ thÕ cña Nhµ n−íc, th«ng qua viÖc còng cè hÖ thèng tÝn dông - ng©n hµng, hÖ thèng c¸c doanh nghiÖp xuÊt nhËp khÈu vËt t− n«ng nghiÖp, hÖ thèng c¸c doanh nghiÖp b¸n bu«n vËt t− cña Nhµ n−íc. §Æc biÖt l−u ý c¸c vïng mµ kinh tÕ trang tr¹i ®·, ®ang vµ sÏ ph¸t triÓn nhiÒu. Môc ®Ých chñ yÕu cña viÖc cñng cè hÖ thèng nµy lµ ®Ó chèng lòng ®o¹n thÞ tr−êng vËt t− ®Çu vµo cña s¶n xuÊt n«ng nghiÖp, lµm thiÖt h¹i ®Õn lîi Ých cña c¸c trang tr¹i nãi riªng vµ cña n«ng d©n nãi chung. §Ó kinh tÕ trang tr¹i kh«ng ph¶i tar gi¸ cho nh÷ng vËt t− ®Çu vµo kh«ng ®¹t chÊt l−îng, th× vai trß qu¶n lý chÊt l−îng c¸c lo¹i vËt t− vµ dich vô ®Çu vµo cña Nhµ n−íc lµ cùc kú quan träng. V× r»ng thÞ tr−êng nµy ®ang ®−îc thùc hiÖn bëi nhiÒu thµnh phÇn kinh tÕ víi −u thÕ lîi dông kÎ hë trong qu¶n lý Nhµ n−íc ®Ó cung øng c¸c lo¹i vËt t− vµ dÞch vô kh«ng ®¹t chÊt l−îng cho kinh tÕ trang tr¹i. Trong qu¸ tr×nh ®a d¹ng hãa c¸c thµnh phÇn kinh tÕ tham gia vµo hÖ thèng thÞ tr−êng tiªu thô c¸c s¶n phÈm cña kinh tÕ trang tr¹i, nh»m t¹o ra sù n¨ng ®éng cña sù c¹nh tranh lµnh m¹nh, riªng ë n−íc ta trong vµi n¨m s¾p tíi kh«ng thÓ coi nhÑ vai trß cña kinh tÕ Nhµ n−íc ë thÞ tr−êng nµy. Th«ng tin thÞ tr−êng n«ng s¶n phÈm lµ nhu cÇu rÊt thiÕt thùc vµ th−êng xuyªn cña c¸c chñ trang tr¹i. Trong khi ®ã hä l¹i rÊt thiÒu th«ng tin, nh÷ng th«ng tin vÒ thÞ tr−êng tiªu thô n«ng s¶n mµ c¸c chñ trang tr¹i nhËn ®−îc phÇn lín lµ nh÷ng kªnh kh«ng chÝnh thøc, ch¾p v¸ vµ thiÕu ®é tin cËy. Do ®ã nhiÒu chñ trang tr¹i quyÕt ®Þnh lùa chän ph−¬ng h−íng s¶n xuÊt ra khã tiªu thô. Chóng t«i kiÕn nghÞ Nhµ n−íc cÇn tæ chøc l¹i hÖ thèng th«ng tin thÞ tr−êng trªn c¬ së giao nhiÖm vô chÝnh thøc nghiªn cøu vµ cung cÊp mét c¸ch th−êng xuyªn c¸c th«ng tin vÒ thÞ tr−êng tiªu thô s¶n phÈm chñ yÕu ë trong vµ ngoµi n−íc cho c¬ quan nghiªn cøu thÞ tr−êng gi¸ c¶. §ång thêi ph¸t hµnh riªng b¶n tin thÞ tr−êng n«ng s¶n phÈm ®Þnh kú ®Ó cung cÊp th−êng xuyªn 17 vµ kÞp thêi cho c¸c chñ trang tr¹i, chñ n«ng hé s¶n xuÊt hµng hãa còng nh− c¸c tæ chøc, c¸ nh©n kinh doanh n«ng s¶n phÈm. Tãm l¹i: YÕu tè kinh tÕ hµng hãa cho c¸c trang tr¹i nhiÒu khi kh«ng chØ ë kh©u thÞ tr−êng, mµ l¹i xuÊt ph¸t tõ kh©u tr−íc ®ã; tõ c«ng nghÖ s¶n xuÊt n«ng nghiÖp; c«ng nghiÖp; c«ng nghÖ b¶o qu¶n s¶n phÈm; c«ng nghÖ chÕ biÕn s¶n phÈm. Trong ®iÒu kiÖn kinh tÕ më, c¸c s¶n phÈm kh«ng chØ tiªu thô ë thÞ tr−êng trong n−íc, vµ do ®ã yÕu tè hµng hãa sÏ gióp c¸c s¶n phÈm cña trang tr¹i h−íng tíi xuÊt khÈu ®Ó n©ng cao hiÖu qu¶ s¶n xuÊt kinh doanh. Muèn kinh tÕ hµng hãa ph¸t triÓn th× nhÊt thiÕt kh«ng thÓ thiÕu vèn ®Çu t− cho s¶n xuÊt kinh doanh, trong ®ã cÇn −u tiªn ®Çu t− vµo khu vùc n«ng nghiÖp vµ n«ng th«n, ®Æc biÖt lµ ph¶i cã c¸c chÝnh s¸ch tho¶ ®¸ng tµi trî cho kinh tÕ trang tr¹i ph¸t triÓn. 2.1.2. Xu h−íng ph¸t triÓn cña kinh tÕ trang tr¹i Tr−íc hÕt ph¶i kh¼ng ®Þnh r»ng kinh tÕ trang tr¹i lµ mét trong nh÷ng h×nh thøc tæ chøc s¶n xuÊt kinh doanh chñ yÕu cña n«ng nghiÖp s¶n xuÊt hµng hãa ë n−íc ta. - XÐt vÒ mÆt l«gÝc: Kinh tÕ trang tr¹i lµ h×nh thøc tæ chøc s¶n xuÊt phï hîp víi nh÷ng yªu cÇu, ®Æc ®iÓm cña s¶n xuÊt n«ng nghiÖp, ®Æc biÖt lµ ®Æc ®iÓm vÒ ®Êt ®ai vµ ®Æc ®iÓm vÒ sinh häc cña s¶n xuÊt n«ng nghiÖp. Bëi v× kinh tÕ trang tr¹i tuy cã nhiÒu h×nh thøc kh¸c nhau, nh−ng chóng cã ®iÓm chung lµ ®Òu dùa trªn c¬ së c¸c nguån lùc cña c¸c trang tr¹i lµ chñ yÕu. ë ®©y ng−êi chñ trang tr¹i ®ång thêi còng lµ ng−êi qu¶n lý cã quan hÖ trùc tiÕp ®Õn ng−êi lao ®éng, kÓ c¶ lao ®éng lµm thuª. Nh÷ng yªu cÇu kh¾t khe vÒ sinh häc trong s¶n xuÊt n«ng nghiÖp, v× thÕ ®−îc tu©n thñ nghiªm ngÆt. Trªn ph−¬ng diÖn nµy, kinh tÕ trang tr¹i lµ m« h×nh tæ chøc rÊt tiÕt kiÖm vµ hiÖu qu¶. Trang tr¹i lµ h×nh thøc tæ chøc s¶n xuÊt lÊy viÖc khai th¸c tiÒm n¨ng vµ lîi thÕ so s¸nh phôc vô nhu cÇu x· héi lµm ph−¬ng diÖn s¶n xuÊt chñ yÕu. V× vËy, nã cho phÐp huy ®éng, khia th¸c ®Êt ®at, søc lao ®éng vµ c¸c nguån lùc kh¸c mét c¸ch ®Êy ®ñ, hîp lý vµ cã hiÖu qu¶ [11]. - XÐt vÒ mÆt lÞch sö: Qu¸ tr×nh ph¸t triÓn n«ng nghiÖp tõ tù cÊp, tù tóc 18 sang s¶n xuÊt hµng hãa g¾n liÒn víi chuyÓn tõ kinh tÕ hé sang kinh tÕ trang tr¹i. §iÒu nµy biÓu hiÖn râ trªn thùc tÕ, ®Æc biÖt lµ ë nh÷ng n−íc cã nÒn n«ng nghiÖp ph¸t triÓn. §èi víi n−íc ta, kinh tÕ trang tr¹i tuy míi ph¸t triÓn, nh−ng nã thÓ hiÖn tÝnh −u viÖc vµ t¸c ®éng nhiÒu mÆt ®Õn s¶n xuÊt vµ ®êi sèng trong n«ng nghiÖp, n«ng th«n. V× vËy cã thÓ dù b¸o trong nh÷ng n¨m s¾p tíi trang tr¹i sÏ lµ h×nh thøc tæ chøc s¶n xuÊt chñ yÕu trong n«ng nghiÖp hµng hãa ë n−íc ta. §Ó thóc ®Èy kinh tÕ trang tr¹i h×nh thµnh vµ ph¸t triÓn cÇn thÊy râ c¸c ®iÒu kiÖn vµ tÝnh quy luËt cña sù ra ®êi ph¸t triÓn cña kinh tÕ trang tr¹i, tõ ®ã chñ trang tr¹i t¹o ra c¸c ®iÒu kiÖn thÝch hîp víi ®iÒu kiÖn ViÖt Nam. Cã nh− vËy, kinh tÕ trang tr¹i míi h×nh thµnh vµ ph¸t triÓn mét c¸ch chñ ®éng tù gi¸c vµ v÷ng ch¾c, nh÷ng −u viÖt cña kinh tÕ trang tr¹i míi ®−îc ph¸t huy, nh÷ng h¹n chÕ cña nã míi ®−îc kh¾c phôc. §iÒu kiÖn ra ®êi vµ ph¸t triÓn cña kinh tÕ trang tr¹i bao gåm 2 nhãm: Nhãm c¸c nh©n tè vÒ m«i tr−êng kinh tÕ vµ ph¸p lý cho c¸c trang tr¹i ho¹t ®éng; vµ nhãm c¸c nh©n tè vÒ chñ c¸c trang tr¹i. V× vËy mäi biÖn ph¸p t¸c ®éng ®Õn sù h×nh thµnh vµ ph¸t triÓn cña trang tr¹i ph¶i ®Õn c¶ 2 phÝa: phÝa bªn ngoµi vµ phÝa bªn trong cña trang tr¹i [11]. 2.1.3. Kinh nghiÖm ph¸t triÓn kinh tÕ trang tr¹i ë mét sè n−íc trªn thÕ giíi vµ ViÖt Nam 2.1.3.1. Kinh nghiÖm ph¸t triÓn kinh tÕ trang tr¹i ë mét sè n−íc trªn thÕ giíi ¾ C¸c lo¹i h×nh trang tr¹i vµ ph−¬ng thøc qu¶n lý ®iÒu hµnh - Trang tr¹i gia ®×nh: §©y lµ lo¹i h×nh phæ biÕn nhÊt. Lo¹i h×nh nµy cã ®Æc ®iÓm lµ gia ®×nh hoµn toµn lµm chñ së h÷u tÊt c¶ c¸c t− liÖu s¶n xuÊt (kÓ c¶ ®Êt ®ai), chñ trang tr¹i cïng c¸c thµnh viªn cña gia ®×nh sèng t¹i trang tr¹i vµ tù quyÕt ®Þnh mäi qu¸ tr×nh s¶n xuÊt tõ mua s¾m thiÕt bÞ, x©y dùng kÕ ho¹ch s¶n xuÊt, kÕ ho¹ch bao tiªu s¶n phÈm. Trang tr¹i gia ®×nh lµ lo¹i h×nh phæ biÕn nhÊt 19 trong c¸c lo¹i trang tr¹i ë tÊt c¶ c¸c n−íc. ë Mü, trang tr¹i gia ®×nh chiÕm 87% tæng sè trang tr¹i...[6]. - Trang tr¹i liªn doanh: lµ kiÓu trang tr¹i do hai hoÆc ba trang tr¹i hîp nhÊt mét trang tr¹i lín h¬n ®Ó t¨ng thªm kh¶ n¨ng vÒ vèn vµ t− liÖu s¶n xuÊt nh»m t¹o ra søc c¹nh tranh víi c¸c trang tr¹i kh¸c cã quy m« lín h¬n vµ tËn dông ®Þnh h−íng −u ®·i cña Nhµ n−íc dµnh cho c¸c trang tr¹i lín. §iÒu ®¸ng chó ý, tõng trang tr¹i tham gia liªn doanh nh−ng vÉn gi÷ quyÒn ®iÒu hµnh s¶n xuÊt cña m×nh. Cã tr−êng hîp do nhu cÇu vèn kinh doanh, chñ trang tr¹i ë n«ng th«n ®· liªn doanh víi ng−êi cã vèn ë thµnh phè ®Ó s¶n xuÊt kinh doanh chung. §èi t−îng liªn doanh th−êng lµ hä hµng th©n téc. HiÖn nay, lo¹i h×nh trang tr¹i liªn doanh ë Mü vµ c¸c n−íc ch©u ¢u cßn chiÕm tû lÖ thÊp. ë Mü, lo¹i h×nh nµy chØ chiÕm 10% tæng sè trang tr¹i. §èi víi c¸c n−íc ch©u ¸, quy m« trang tr¹i cßn nhá nªn lo¹i h×nh nµy hÇu nh− rÊt Ýt [dÉn theo 6]. - Trang tr¹i hîp doanh theo cæ phÇn: lµ lo¹i trang tr¹i ®−îc tæ chøc theo nguyªn t¾c mét c«ng ty cæ phÇn, ho¹t ®éng trong lÜnh vùc s¶n xuÊt, chÕ biÕn, tiªu thô s¶n phÈm. Lo¹i trang tr¹i nµy th−êng cã quy m« lín vµ ®−îc chuyªn m«n ho¸ s¶n xuÊt, sö dông lao ®éng lµm thuª lµ chñ yÕu. Cæ phÇn cña trang tr¹i gia ®×nh liªn doanh kh«ng b¸n trªn thÞ tr−êng chøng kho¸n. §ã lµ sù kh¸c biÖt gi÷a trang tr¹i hîp doanh gia ®×nh vµ phi gia ®×nh. ë Mü trang tr¹i hîp doanh chiÕm 2,7% tæng sè trang tr¹i. b×nh qu©n mét c¬ së cã tõ 800 dÕn 900 ha ®Êt. Lo¹i h×nh nµy Ýt xuÊt hiÖn ë c¸c n−íc kh¸c [6]. - Trang tr¹i uû th¸c cho ng−êi nhµ, b¹n bÌ qu¶n lý s¶n xuÊt tõng viÖc th−êng tõng vô hay liªn tôc nhiÒu vô. H×nh thøc nµy phæ biÕn ë §µi Loan. Nh÷ng chñ trang tr¹i nµy th−êng Ýt ruéng nªn ®· ®i lµm thuª cho c¸c xÝ nghiÖp c«ng nghiÖp, dÞch vô. VÒ ph−¬ng diÖn t©m lý, hä kh«ng muèn tõ bá ruéng ®Êt cho r»ng ruéng ®Êt cho thuª hay m−ín sau nµy khã ®ßi l¹i ®−îc nªn hä uû th¸c l¹i ruéng ®Êt cho bµ con th©n thuéc. §Õn nay, 75% sè chñ trang tr¹i gia ®×nh ë 20 §µi Loan ®· ¸p dông h×nh thøc nµy. §©y lµ biÖn ph¸p tÝch cùc gãp phÇn tËp trung ruéng ®Êt t¹o thµnh c¸c trang tr¹i lín ®Ó më réng quy m« s¶n xuÊt [6]. ¾ H−íng kinh doanh vµ thu nhËp cña c¸c trang tr¹i - C¨n cø vµo ®Æc ®iÓm ho¹t ®éng s¶n xuÊt cña c¸c trang tr¹i, h−íng kinh doanh cña c¸c trang tr¹i bao gåm: + Lo¹i trang tr¹i kinh doanh tæng hîp nhiÒu s¶n phÈm (trong ®ã cã s¶n phÈm chñ yÕu), cã sù kÕt hîp gi÷a trång trät víi ch¨n nu«i, kinh tÕ trang tr¹i kÕt hîp n«ng, l©m, ng− nghiÖp, kÕt hîp n«ng nghiÖp víi c¸c ngµnh nghÒ ë n«ng th«n. + Lo¹i trang tr¹i thuÇn n«ng, s¶n xuÊt tËp trung vµo n«ng nghiÖp. ë c¸c n−íc cã nÒn n«ng nghiÖp ph¸t triÓn nh− Mü, Canada, T©y ¢u, c¸c trang tr¹i nµy ®i s©u vµo chuyªn m«n hãa s¶n xuÊt ngò cèc, chuyªn m«n hãa ch¨n nu«i gia sóc, gia cÇm, hay chuyªn m«n hãa trång c¸c lo¹i c©y thùc phÈm, c©y ¨n qu¶,...[6]. ¾ Thu nhËp cña trang tr¹i Nguån thu nhËp cña c¸c trang tr¹i hiÖn nay ®· cã sù thay ®æi nhiÒu so víi c¸c trang tr¹i tr−íc ®©y, bao gåm thu nhËp tõ trong trang tr¹i vµ ngoµi trang tr¹i. Cã thÓ chia thµnh hai lo¹i: - Trang tr¹i thuÇn n«ng, nguån thu nhËp chñ yÕu lµ tõ s¶n xuÊt n«ng nghiÖp. Lo¹i trang tr¹i nµy ë c¸c c«ng ghiÖp ph¸t triÓn ®ang ngµy cµng gi¶m, n¨m 1980 ë Ph¸p cßn 71%, n¨m 1985 ë Italia cßn 26%. ë c¸c n−íc vµ l·nh thæ ch©u ¸ nh− NhËt B¶n n¨m 1950, trang tr¹i thuÇn n«ng cßn 50% ®Õn n¨m 1985 gi¶m xuèng cßn 15% trong tæng sè trang tr¹i [6]. §µi Loan n¨m 1960 cã 49,3% sè trang tr¹i thuÇn n«ng ®Õn 1980 cßn 9% [7]. - Trang tr¹i cã thu nhËp thªm tõ ngoµi n«ng nghiÖp: Lo¹i trang tr¹i nµy ë c¸c n−íc ngµy cµng t¨ng vµ cã nh÷ng n−íc tû lÖ sè trang tr¹i lo¹i nµycao h¬n sè trang tr¹i thuÇn n«ng. ë Ph¸p n¨m 1980 chiÕm 29%, Hµ Lan n¨m 1985 chiÕm 71%, ë NhËt B¶n n¨m 1985 chiÕm 85% [6], §µi Loan hiÖn nay cã 91% trang tr¹i 21 cã thu nhËp ngoµi n«ng nghiÖp [7],... ë Malaysia, thu nhËp cña n«ng d©n cã tõ 2 nguån: trong vµ ngoµi n«ng nghiÖp, trong ®ã phi n«ng nghiÖp chiÕm tõ 45 - 47% tæng thu nhËp cña hé gia ®×nh. ChÝnh s¸ch ®a d¹ng ho¸ n«ng nghiÖp tõ 1984 ë Malaysia ®· gãp phÇn n©ng cao thu nhËp cña mçi hé gia ®×nh ë bang Pahang lµ 3.000 USD/n¨m [7]. Trong toµn bé l·nh thæ, thu nhËp cña c¸c trang tr¹i tõ n«ng nghiÖp lµ 41%, phi n«ng nghiÖp lµ 59%. Nh×n chung do nguån thu nhËp cña c¸c trang tr¹i tõ n«ng nghiÖp lµ thÊp nªn ph¶i thªm c¸c ngµnh nghÒ dÞch vô ë n«ng th«n vµ thµnh phè ®Ó t¨ng thu nhËp. ¾ VÞ trÝ vµ vai trß cña kinh tÕ trang tr¹i gia ®×nh trong qu¸ tr×nh ph¸t triÓn s¶n xuÊt n«ng nghiÖp vµ c«ng nghiÖp hãa Trang tr¹i gia ®×nh ®· xuÊt hiÖn hµng tr¨m n¨m nay. Trong nÒn s¶n xuÊt hµng hãa cã c¹nh tranh ph©n hãa, trang tr¹i gia ®×nh vÉn tån t¹i vµ ph¸t triÓn ë c¸c n−íc c«ng nghiÖp ph¸t triÓn. Bªn c¹nh ®ã, ë nhiÒu n−íc ®ang ph¸t triÓn, c¸c xÝ nghiÖp - c«ng nghiÖp lín vµ c¸c h×nh thøc n«ng nghiÖp tËp thÓ ho¹t ®éng kÐm hiÖu qu¶ ®· buéc ph¶i thay ®æi ph−¬ng thøc tæ chøc s¶n xuÊt trong n«ng nghiÖp. Do vËy, trong hoµn c¶nh Êy, c¸c n−íc trªn thÕ giíi hiÖn nay, kinh tÕ hé gia ®×nh vµ møc ph¸t triÓn cao h¬n lµ kinh tÕ trang tr¹i gia ®×nh tiÕp tôc ®−îc më réng, ®−îc khuyÕn khÝch më réng. Trong nÒn n«ng nghiÖp thÕ giíi, trang tr¹i gia ®×nh ®· kh¼ng ®Þnh ®−îc vÞ trÝ vµ vai trß cña nã trong ph¸t triÓn kinh tÕ. Trang tr¹i gia ®×nh ®· vµ ®ang lµ lùc l−îng chñ yÕu s¶n xuÊt c¸c lo¹i n«ng s¶n, ®¸p øng yªu cÇu ®a d¹ng cña con ng−êi. HiÖn nay, n−íc Mü víi kho¶ng 2,2 triÖu trang tr¹i gia ®×nh ®· s¶n xuÊt h¬n 50% s¶n l−îng ®Ëu t−¬ng vµ ng« cña toµn thÕ giíi. N−íc Ph¸p cã 980.000 trang tr¹i gia ®×nh s¶n xuÊt ra n«ng s¶n gÊp 2,2 lÇn nhu cÇu trong n−íc víi tû suÊt hµng hãa vÒ ngò cèc lµ 95%, thÞt s÷a 70 - 80%, rau qu¶ trªn 70% vµ riªng n¨m 1981 ®· xuÊt khÈu trªn 24 triÖu ngò cèc [6]. ë ch©u ¢u, c¸c trang tr¹i gia ®×nh ph©n t¸n, quy m« kh«ng lín nh−ng ®· t¹o ra tû suÊt n«ng s¶n hµng hãa cao vµ khèi l−îng n«ng s¶n hµng hãa nhiÒu. HiÖn 22 nay, NhËt B¶n cã 4.200.000 trang tr¹i gia ®×nh víi quy m« nhá ®· ®¶m b¶o l−¬ng thùc, thùc phÈm cho trªn 100 triÖu ng−êi, nhu cÇu vÒ g¹o ®¹t 107%, thÞt 81%, s÷a 89%, rau qu¶ 76 - 95%. ë Hµn Quèc, viÖc chó träng ph¸t triÓn kinh tÕ trang tr¹i ®· chuyÓn h−íng ®a d¹ng hãa c¬ cÊu s¶n xuÊt, t¨ng c−êng c¸c lo¹i vËt nu«i, c©y trång cã gi¸ trÞ kinh tÕ cao. S¶n l−îng rau qu¶, s¶n phÈm ch¨n nu«i t¨ng b×nh qu©n hµng n¨m 8 - 10% [7]. ë Malaysia n¨m 1990, kinh tÕ trang tr¹i gia ®×nh ®ãng gãp 9% kim ng¹ch xuÊt khÈu vµ 11% GDP, thu hót 88% lùc l−îng lao ®éng n«ng nghiÖp, gãp phÇn râ rÖt trong viÖc xo¸ ®ãi gi¶m nghÌo, n©ng cao thu nhËp vµ liªn kÕt c¸c bang nghÌo xa x«i vµo sù thèng nhÊt kinh tÕ ®a s¾c téc cña quèc gia [7]. ChÝnh trong qu¸ tr×nh ph¸t triÓn, trang tr¹i gia ®×nh ®· t¨ng c−êng øng dông c¸c thµnh tùu khoa häc - kü thuËt, ®Æc biÖt lµ giai ®o¹n hiÖn nay. Trang tr¹i gia ®×nh ë nhiÒu n−íc c«ng nghiÖp ®· ®−îc c¬ giíi hãa ë møc ®é cao hoÆc ®ang thùc hiÖn c¬ giíi hãa mét sè kh©u canh t¸c. Do v©y, n¨ng suÊt lao ®éng trong n«ng nghiÖp ë c¸c n−íc nay cµng t¨ng. N¨m 1990, mét sè lao ®éng trong n«ng nghiÖp ë BØ cã kh¶ n¨ng nu«i sèng 100 ng−êi, ë Anh lµ 95 ng−êi, Mü: 80 ng−êi, Canada: 55 ng−êi, NhËt B¶n: 20 ng−êi [6]. Trong qu¸ tr×nh ph¸t triÓn, kinh tÕ trang tr¹i gia ®×nh cã thÓ ®¸p øng yªu cÇu cña c¸c h×nh thøc sì h÷u kh¸c nhau, víi quy m« kh¸c nhau, c¸c tr×nh ®é khoa häc - c«ng nghÖ kh¸c nhau, thóc ®Èy qu¸ tr×nh hiÖn ®¹i ho¸ n«ng nghiÖp cïng víi xu h−íng chuyªn m«n, tËp trung s¶n xuÊt. ¾ Vèn ®Çu t− vµ ho¹t ®éng cho vay ®Ó ph¸t triÓn kinh tÕ trang tr¹i Nguån vèn: Vèn cña c¸c trang tr¹i th−êng bao gåm vèn cè ®Þnh vµ vèn l−u ®éng, vèn tù cã vµ cã vèn huy ®éng tõ c¸c nguån ngoµi trang tr¹i. Ngoµi vèn tù cã, c¸c trang tr¹i cßn sö dông vèn vay ng©n hµng, tiÒn mua chÞu c¸c lo¹i vËt t− kü thuËt cña c¸c cöa hµng vµ c«ng ty dÞch vô. Nh×n chung ®Ó më réng s¶n xuÊt kinh doanh, c¸c trang tr¹i ngµy cµng cã xu h−íng sö dông nguån vèn vay tõ bªn 23 ngoµi, ë Mü n¨m 1960, tæng vèn vay cña c¸c trang tr¹i 10 tû USD; n¨m 1970 lµ 54,5 tû USD vµ n¨m 1985 lµ 88,4 tû USD. Còng ë Mü, ph−¬ng thøc b¸n hµng chÞu t− liÖu s¶n xuÊt trong n«ng nghiÖp cho c¸c trang tr¹i n¨m 1960 chiÕm gÇn 70% phÇn tiÒn vËt t− kü thuËt sö dông ë c¸c trang tr¹i. ë NhËt B¶n n¨m 1970, Nhµ n−íc ®· cã kho¶n ®Çu t− lín cho n«ng nghiÖp, quü tµi trî cho s¶n xuÊt lóa g¹o chiÕm 44% ng©n s¸ch cho n«ng nghiÖp. Nhµ n−íc cho c¸c trang tr¹i gia ®×nh vay vèn tÝn dông víi l·i suÊt thÊp 3,5 - 7,5%/n¨m ®Ó c¶i t¹o ®ång ruéng, mua s¾m m¸y mãc. Nhµ n−íc cßn trî cÊp cho c¸c trang tr¹i 1/3 ®Õn 1/2 gi¸ b¸n c¸c lo¹i m¸y mãc n«ng nghiÖp mµ Nhµ n−íc cÇn khuyÕn khÝch [dÉn theo 6]. Sù ra ®êi vµ ph¸t triÓn kinh tÕ trang tr¹i cña ¸c n−íc cã nÒn n«ng nghiÖp ph¸t triÓn ®ßi hái ph¶i cã mét nguån vèn ®Çu t− tõ ng©n hµng. Ngoµi sù hç trî cña Nhµ n−íc vÒ chÝnh s¸ch ®Çu t− vÒ kÕt cÊu h¹ tÇng cho n«ng nghiÖp, th× c¸c chñ trang tr¹i ph¶i t×m kiÕm nguån vèn ®Çu t− trªn thÞ tr−êng tµi chÝnh. NÕu kh«ng cã nguån vèn tµi trî tõ phÝa ng©n hµng th× qu¸ tr×nh tÝch tô trong s¶n xuÊt n«ng nghiÖp sÏ diÔn ra chËm ch¹p, trong lóc c¸c chñ trang tr¹i cÇn mét l−îng vèn nhÊt ®Þnh míi thùc hiÖn ®−îc môc tiªu kinh doanh. Trong lÜnh vùc s¶n xuÊt n«ng nghiÖp c¸c ng©n hµng th−¬ng m¹i lu«n dµnh mét quü ®Çu t− víi l·i suÊt −u ®·i cho vay, bªn c¹nh ®ã ng©n hµng cã mét ®éi ngò chuyªn gia am hiÓu vÒ s¶n xuÊt n«ng nghiÖp, vÒ thÞ tr−êng tiªu thô s¶n phÈm, hä cã thÓ lµm t− vÊn cho c¸c nhµ ®Çu t− vµo lÜnh vùc n«ng nghiÖp vµ kinh tÕ trang tr¹i nãi riªng. §©y lµ mét bµi häc kinh nghiÖm cho vÊn ®Ò t×m gi¶i ph¸p tÝn dông n©ng cao vai trß ng©n hµng cho viÖc ph¸t triÓn kinh tÕ trang tr¹i ë n−íc ta. 2.1.3.2. Kinh nghiÖm ph¸t triÓn kinh tÕ trang tr¹i ë ViÖt Nam ¾ Mét sè lo¹i h×nh kinh tÕ trang tr¹i trong lÞch sö - Th¸i Êp §©y lµ vïng ®Êt riªng cña c¸c quý téc hä TrÇn cã quy m« kho¶ng 1 - 2 (vÝ dô nh− Th¸i Êp Linh Giang - ChÝ Linh - H¶i H−ng cña th−îng t−íng TrÇn Phã DuyÖt; Th¸i Êp Qu¾c H−¬ng - Thµnh ThÞ - B×nh Lôc - Nam Hµ cña Th¸i s− TrÇn 24 Thñ §é). Lùc l−îng lao ®éng cña c¸c Th¸i Êp chñ yÕu lµ c¸c gia n«. H×nh thøc nµy chØ chiÕm mét tØ lÖ nhá so víi d©n c− vµ ®Êt ®ai s¶n xuÊt trong c¶ n−íc [23]. - §iÒn trang §iÒn trang lµ mét tæ chøc kinh tÕ n«ng nghiÖp lín xuÊt hiÖn nhiÒu d−íi thêi TrÇn. Chñ ®iÒn trang lµ quý téc vµ quan l¹i cao cÊp. N¨m 1266 triÒu ®×nh cho phÐp c¸c v−¬ng hÇu, c«ng chóa, phß m·, cung tÇn chiªu tËp d©n phiªu t¸n kh«ng cã s¶n nghiÖp lµm n« t× ®i khai khÈn ruéng hoang, lËp thµnh ®iÒn trang. ThÕ kû 14 c¸c T«n thÊt th−êng sai n« t× cña m×nh ®¾p ®ª bèi ë bê biÓn ®Ó ng¨n n−íc mÆn, sau 2 - 3 n¨m khÈn thµnh ruéng, lÊy lÉn nhau vµ ë lu«n ®Êy. NhiÒu ®iÒn trang ë thêi kú nµy cã ®Õn hµng ngh×n mÉu (cßn gäi lµ diÖn) vµ hµng tr¨m hé. Ng−êi chñ cã thÓ chuyÓn nh−îng ruéng ®Êt vµ n«ng n«. Cuèi thÕ kû 14, chÕ ®é ®iÒn trang khñng ho¶ng, phÐp "h¹n ®iÒn" cña Hå Quý Ly cµng ®Èy nhanh qu¸ tr×nh tan r·. Thêi Lª vÒ sau vÉn cßn, nh−ng sè l−îng Ýt vµ bÞ triÒu ®×nh t×m c¸ch h¹n chÕ [23]. - §ån ®iÒn §ån ®iÒn lµ mét lo¹i ruéng ®Êt d−íi c¸c v−¬ng triÒu phong kiÕn ViÖt Nam, th−êng g¾n liÒn víi c¸c c«ng cuéc khÈn hoang, kÕt hîp kinh tÕ chÝnh thøc vµ qu©n sù do Nhµ n−íc qu¶n lý. N¨m 1344, nhµ TrÇn chÝnh thøc lËp ®ån ®iÒn, ®Æt c¸c chøc ®ån ®iÒn ch¸nh phã sø ë Ty khuyÕn n«ng. N¨m 1462, nhµ Lª ®Æt ®ån ®iÒn ''®Ó dïng hÕt tiÒm lùc cña nghÒ n«ng, më réng nguån tÝch tr÷ cho Nhµ n−íc". Lóc Êy c¶ n−íc cã 43 së ®ån ®iÒn, chia lµm 3 lo¹i (th−îng, trung, h¹) ph©n bæ tõ vïng ®ång b»ng s«ng Hång ®Õn Th¨ng Hoa, Tõ NghÜa (Qu¶ng Ng·i). ThÕ kû 17 - 18, ®ån ®iÒn tån t¹i c¶ ë §µng ngoµi vµ §µng trong. ThÕ kû 19, c¸c vua ®Çu triÒu NguyÔn ®· khuyÕn khÝch viÖc ph¸t triÓn ®ån ®iÒn, nhÊt lµ ë Nam kú, trong ®ã NguyÔn Tri Ph−¬ng ®ãng vai trß chñ chèt. Lùc l−îng s¶n xuÊt trong ®iÒu kiÖn gåm tï binh, tï ph¹m, n« t×, binh lÝnh, d©n chiªu mé. Hä ®−îc tËp hîp thµnh ®éi ngò ®Ó lµm viÖc d−íi sù gi¸m s¸t trùc tiÕp cña quan chøc Nhµ n−íc. Còng cã khi hä ®−îc giao ®Êt cµy cÊy vµ ph¶i nép thuÕ hµng 25 n¨m cho triÒu ®×nh. ChÝnh s¸ch nµy ®· gãp phÇn më réng diÖn tÝch canh t¸c, t¨ng s¶n l−îng n«ng nghiÖp, kÕt hîp víi viÖc nu«i qu©n b¶o vÖ biÖn giíi. Trong thêi kú Ph¸p thuéc, nhiÒu ®ån ®iÒn ®−îc lËp nªn, phÇn lín ®ån ®iÒn lµ chñ T©y. Ng−êi n«ng d©n vµ c«ng d©n ë c¸c ®ån ®iÒn bÞ bãc lét tµn b¹o, ®Æc biÖt lµ c¸c ®ån ®iÒn cao su [23]. 2.2. Vai trß cña Nhµ n−íc vµ cña Ng©n hµng §Çu t− vµ Ph¸t triÓn ®èi víi kinh tÕ trang tr¹i 2.2.1. Vai trß Nhµ n−íc ®èi víi ph¸t triÓn kinh tÕ trang tr¹i Kinh tÕ trang tr¹i ë n−íc ta h×nh thµnh lµ tÊt yÕu thÓ hiÖn xu h−íng míi cña qu¸ tr×nh ph¸t triÓn n«ng nghiÖp n«ng th«n theo h−íng c«ng nghiÖp ho¸, hiÖn ®¹i ho¸ g¾n víi thÞ tr−êng. Thùc tÕ nh÷ng kh¶o s¸t ë c¸c ®Þa ph−¬ng cho thÊy: kinh tÕ trang tr¹i ë n−íc ta tuy míi kh«i phôc vµ ph¸t triÓn m¹nh nh÷ng n¨m gÇn ®©y nh÷ng ®· cã nh÷ng t¸c ®éng tÝch cùc vÒ kinh tÕ - x· héi nh− thu hót vèn ®Çu t−, thóc ®Èy h×nh thµnh nh÷ng vïng n«ng s¶n hµng hãa tËp trung, t¹o thªm viÖc lµm... nh÷ng mÆt tÝch cùc cña kinh tÕ trang tr¹i phï hîp víi nh÷ng chñ tr−¬ng lín cña §¶ng vµ Nhµ n−íc vÒ ph¸t triÓn n«ng nghiÖp, n«ng th«n. ë nhiÒu ®Þa ph−¬ng, viÖc ph¸t triÓn kinh tÕ trang tr¹i còng ®ang n¶y sinh mét sè vÊn ®Ò cÇn gi¶i quyÕt. Mét lµ, thõa nhËn ®Þa vÞ ph¸p lý cña kinh tÕ trang tr¹i, t¹o khung ph¸p lý râ rµng vµ thuËn lîi ®Ó nh÷ng ng−êi cã vèn, cã ®Çu ãc qu¶n lý kinh doanh yªn t©m ®Çu t− ph¸t triÓn kinh tÕ trang tr¹i vµ m¹nh d¹n ®Çu t− vµo ho¹t ®éng kh¸c nhau ë vïng n«ng th«n theo nguyªn t¾c thÞ tr−êng, hiÓu biÕt cña nhµ ®Çu t−. Hai lµ, thèng nhÊt qu¶n lý Nhµ n−íc vÒ kinh tÕ trang tr¹i, nh− ban hµnh tiªu chÝ, nhËn d¹ng, ®¨ng ký kinh doanh... ®Ó thuËn tiÖn trao ®æi giao dÞch trong c¸c ho¹t ®éng s¶n xuÊt kinh doanh. Ba lµ, quy ho¹ch tæng thÓ vµ quy ho¹ch cô thÓ ph¸t triÓn kinh tÕ - x· héi cña c¸c vïng, c¸c ®Þa ph−¬ng trong c¶ n−íc. §Þa ph−¬ng ph¶i chi tiÕt ho¸ vµ kh¼ng ®Þnh 26 c¸c vïng s¶n xuÊt hµng hãa trong n«ng, l©m, ng− nghiÖp ®Ó ®Þnh h−íng ph¸t triÓn cho kinh tÕ trang tr¹i theo kh¶ n¨ng lîi thÕ cña m×nh vµ ®Ó ph¸t triÓn n«ng s¶n hµng hãa trªn c¬ së g¾n bã gi÷a s¶n xuÊt, chÕ biÕn vµ tiªu thô s¶n phÈm. Bèn lµ, ban hµnh c¸c chÝnh s¸ch ®Ó t¹o m«i tr−êng ph¸p lý cho ho¹t ®éng kinh doanh cña kinh tÕ trang tr¹i. Nhµ n−íc quan t©m thóc ®Èy tiªu thô n«ng s¶n vµ c¸c hµng hãa kh¸c cho kinh tÕ trang tr¹i; chÝnh s¸ch vÒ thu hót vèn ®Çu t−, tr−íc hÕt lµ quan t©m ®Õn ®Çu t− vµo kÕt cÊu h¹ tÇng n«ng th«n, ®Çu t− vµo khoa häc c«ng nghÖ; tËp trung ®Çu t− n©ng cao tr×nh ®é qu¶n lý cña c¸c chñ trang tr¹i. Th«ng qua c¬ chÕ chÝnh s¸ch cña Nhµ n−íc ®èi víi kinh tÕ trang tr¹i ®Ó võa thóc ®Èy viÖc h×nh thµnh nh÷ng trang tr¹i míi ë n¬i cã ®iÒu kiÖn, võa ph¸t huy mÆt tÝch cùc cña c¸c trang tr¹i hiÖn cã vµ h¹n chÕ nh÷ng hiÖn t−îng tiªu cùc n¶y sinh ®ang lµ vÊn ®Ò bøc xóc, tÊt yÕu cña qu¸ tr×nh ph¸t triÓn. Sù t¸c ®éng cña Nhµ n−íc cã vai trß to lín trong viÖc t¹o m«i tr−êng kinh tÕ vµ ph¸p lý ®Ó kinh tÕ trang tr¹i h×nh thµnh vµ ph¸t triÓn. 2.2.2. Vai trß cña Ng©n hµng §Çu t− vµ Ph¸t triÓn cho vay ph¸t triÓn kinh tÕ trang tr¹i Trong qu¸ tr×nh ph¸t triÓn kinh tÕ cña c¶ n−íc còng nh− cña tõng vïng, tõng ®Þa ph−¬ng th× vÊn ®Ò vèn vµ lao ®éng lµ hai yÕu tè v« cïng quan träng gi÷ vai trß quyÕt ®Þnh. Muèn t¨ng tr−ëng kinh tÕ th× ph¶i gia t¨ng ®Çu t−, thùc hiÖn t¸i s¶n xuÊt më réng. §Ó gia t¨ng ®Çu t−, bªn c¹nh viÖc sö dông ®Çu t− tÝn dông cña hÖ thèng ng©n hµng d−íi t¸c ®éng cña ng©n hµng trung −¬ng th«ng qua chÝnh s¸ch tiÒn tÖ. §Ó ®Èy nhanh c«ng nghiÖp ho¸, hiÖn ®¹i ho¸ n«ng nghiÖp vµ n«ng th«n thêi kú 2001 - 2010 ®ßi hái sù gia t¨ng ®Çu t− hµng n¨m hµng chôc tû USD. NÕu cã gi¶i ph¸p ®óng ®¾n vÒ vèn kÕt hîp víi viÖc gi¶i quyÕt c¬ së h¹ tÇng n«ng th«n, c¸c chÝnh s¸ch giao quyÒn sö dông ®Êt l©u dµi æn ®Þnh, më réng thÞ tr−êng tiªu thô s¶n phÈm sÏ khai th¸c ®−îc tiÒm n¨ng ph¸t triÓn trang tr¹i mét c¸ch triÖt ®Ó. 27 Trong c¸c nguån lùc ®Ó ph¸t triÓn kinh tÕ - x· héi ë n«ng th«n nãi chung, kinh tÕ trang tr¹i nãi riªng, vèn lµ nguån lùc quan träng. ViÖc h×nh thµnh vµ ph¸t triÓn kinh tÕ trang tr¹i ®ßi hái vèn lín h¬n so víi kinh tÕ hé. Nh×n chung vèn tù cã cña c¸c chñ trang tr¹i th−êng kh«ng ®¸p øng ®−îc yªu cÇu ph¸t triÓn kinh doanh. HiÖn nay, hÇu nh− tÊt c¶ c¸c trang tr¹i, ®Ó æn ®Þnh vµ ph¸t triÓn s¶n xuÊt th× nhu cÇu vèn ngµy cµng trë nªn mét yÕu tè hÕt søc quan träng. Do ®ã ng©n hµng cã mét vai trß hÕt søc quan träng lµ ®¸p øng vèn cho ph¸t triÓn kinh tÕ trang tr¹i th«ng qua con ®−êng tÝn dông ng©n hµng ph¶i cã chÝnh s¸ch riªng vÒ tÝn dông cho c¸c trang tr¹i. Trong ®ã cÇn chó ý: - §èi víi trang tr¹i míi lËp nghiÖp, cÇn t¨ng l−îng vèn cho vay trung vµ dµi h¹n. - Thêi h¹n cho vay vµ thu nî ph¶i g¾n víi chu kú kinh doanh, chu kú thu ho¹ch s¶n phÈm cña tõng lo¹i trang tr¹i. - §èi víi c¸c trang tr¹i h×nh thµnh ë c¸c vïng ®Êt míi, vïng th−a d©n, nhiÒu ®Êt cÇn cã møc tÝn dông −u ®·i. 2.2.2.1. Ng©n hµng cho vay ®èi víi viÖc duy tr× æn ®Þnh vµ ph¸t triÓn s¶n xuÊt cña c¸c trang tr¹i Ng©n hµng §Çu t− vµ Ph¸t triÓn ViÖt Nam cã m¹ng l−íi chi nh¸nh tr¶i réng kh¾p toµn bé c¸c tØnh thµnh trªn c¶ n−íc vµ cã mét sè chi nh¸nh khu vùc trùc thuéc tØnh ®ãng ë vïng n«ng th«n. NÕu xÐt vÒ ph¹m vi ¶nh h−ëng vÒ mÆt ®Þa lý th× Ng©n hµng §Çu t− vµ Ph¸t triÓn cã ®Þa bµn ho¹t ®éng lín thø hai sau Ng©n hµng N«ng nghiÖp vµ Ph¸t triÓn n«ng th«n g¾n bã víi kh¾p c¸c tØnh, thµnh phè. V× lÏ ®ã trong ho¹t ®éng kinh doanh ph¶i g¾n liÒn víi qu¸ tr×nh c«ng nghiÖp ho¸, hiÖn ®¹i ho¸ n«ng nghiÖp vµ n«ng th«n, ®©y còng lµ mét hÖ qu¶ tÊt yÕu cña mét ®Êt n−íc mµ n«ng nghiÖp 28 chiÕm 80% d©n sè, lao ®éng chiÕm 70%. Víi c¬ cÊu tæ chøc cña hÖt thèng ng©n hµng th−¬ng m¹i, th× Ng©n hµng §Çu t− vµ Ph¸t triÓn ®ang gi÷ mét vai trß hÕt søc quan träng ®èi víi c«ng cuéc ph¸t triÓn n«ng nghiÖp, n«ng th«n n−íc ta. Tõ nh÷ng vïng ®Êt víi cuéc sèng cña ng−êi d©n lao ®éng n«ng nghiÖp thuÇn tuý, nguån tÝch luü ®Ó më réng s¶n xuÊt ph¸t triÓn kinh tÕ gia ®×nh chñ yÕu lµ nguån nh©n lùc víi tr×nh ®é lao ®éngt hñ c«ng, l−îng v«n b»ng tiÒn vµ vËt t− cung cÊp kh«ng ®¸ng kÓ th× nguån vèn cho vay cña ng©n hµng sÏ lµ nh©n tè c¬ b¶n ®¶m b¶o cho viÖc ph¸t triÓn kinh tÕ ë n«ng th«n. Thùc tr¹ng c¸c trang tr¹i trªn c¶ n−íc khi quyÕt ®Þnh tæ chøc ®Çu t− ph¸t triÓn, ng−êi chñ trang tr¹i cã tÝnh to¸n ®Õn kh¶ n¨ng thùc lùc cña gia ®×nh m×nh, c©n ®èi tæng nhu cÇu vèn tèi thiÓu ®Ó cã ph−¬ng ¸n bï ®¾p sè vèn cßn thiÕu qua con ®−êng chñ yÕu lµ vèn ®i vay ng©n hµng. Mçi khi c¸c chñ trang tr¹i cã nhu cÇu vay vèn khÈn thiÕt còng lµ lóc hä sö dông c¹n kiÖt nguån vèn tù co cña m×nh. T¹i thêi ®iÓm trªn vai trß cña ng©n hµng cho vay vèn ®Ó ph¸t triÓn kinh tÕ trang tr¹i sÏ trë thµnh yÕu tè hÕt søc quan träng nh»m hç trî ®¾c lùc vµ kÞp thêi ®Ó hä tiÕp tôc æn ®Þnh s¶n xuÊt, tr¸nh nh÷ng khã kh¨n do tÝnh thêi vô trong s¶n xuÊt n«ng nghiÖp. ChÝnh sù tham gia ._.Öc dïng vèn tÝn dông më réng quy m« s¶n xuÊt s¶n phÈm ®· cã, trang tr¹i ®· gãp phÇn t¹o hµng tr¨m viÖc lµm míi, thu hót lao ®éng d− thõa, nhµ rçi trong x· héi, gãp phÇn xo¸ ®ãi gi¶m nghÌo ë n«ng th«n ngoµi sù ®Çu t− vèn tõ phÝa Nhµ n−íc. B¶ng 4.10 cho thÊy, sè lao ®éng ®−îc sö dông t¨ng lªn Ýt nhÊt 1,6 lÇn so víi tr−íc khi vay vèn. Sè lao ®éng gia ®×nh ®−îc sö dông cao so víi tr−íc khi vay vèn t¨ng 1,7 lÇn. Cao nhÊt lµ lao ®éng thuª t¨ng 3,1 lÇn. §iÒu nµy chøng tá tÝn dông cã vai trß lín trong viÖc t¹o viÖc lµm cho x· héi. B¶ng 4.10. Lao ®éng gia ®×nh vµ thuª cña c¸c trang tr¹i tr−íc vµ sau khi vay vèn (TÝnh b×nh qu©n 1 trang tr¹i trong n¨m 2004) So s¸nh sau víi tr−íc vay DiÔn gi¶i §VT Tr−íc khi vay Sau khi vay T¨ng (+) Gi¶m (-) HÖ sè (lÇn) 1, Sè l−îng L§ gia ®×nh ng−êi 4 4 - - Lao ®éng thêi vô c«ng/n¨m 240 416 176 1,7 Lao ®éng th−êng xuyªn c«ng/n¨m 720 1.200 480 1,7 2, Sè l−îng L§ thuª ngoµi ng−êi 16 25 9 1,6 Lao ®éng thêi vô c«ng/n¨m 960 3.000 2.040 3,1 Lao ®éng th−êng xuyªn c«ng/n¨m 2.880 9.000 6.120 3,1 Nguån: Tæng hîp tõ sè liÖu ®iÒu tra C¸c trang tr¹i ®−îc pháng vÊn ®Òu sö dông 50% vèn vay ng©n hµng vµo gi÷a thêi ®iÓm thu ho¹ch vµ trong thêi gian ch¨m sãc nh»m tr¶ tiÒn 73 c«ng cho lao ®éng thuª ngoµi. §iÓn h×nh trang tr¹i n«ng - l©m nghiÖp kÕt hîp víi dÞch vô s¬ chÕ, vËn chuyÓn anh Lª V¨n S¬n thuéc x· NghÜa B×nh víi quay m« tr¹i 24 ha, trång cµ phª, cao su, keo, cam vµ ho¹t ®éng dÞch vô vËn chuyÓn, chÕ biÕn. KÕt qu¶ ®iÒu tra cho thÊy, mÆc dï cã ®iÒu kiÖn t¹o thªm vèn vay tõ Ng©n hµng §Çu t− vµ Ph¸t triÓn ®Ó ph¸t triÓn trang tr¹i, më réng quy m«, thu hót lao ®éng trong d©n cù nh−ng ch−a cã hiÖn t−îng bãc lét, bÇn cïng ho¸ ng−êi lao ®éng lµm thuª t¹i huyÖn NghÜa §µn mµ ng−îc l¹i cã thªm viÖc lµm, t¨ng thu nhËp, ®−îc ®èi xö c«ng b»ng, ®−îc tr¶ c«ng dùa trªn sù tho¶ thuËn gi÷a ng−êi lao ®éng lµm thuª vµ chñ trang tr¹i (xem b¶ng 4.11) B¶ng 4.11. T×nh h×nh lao ®éng thuª cña trang tr¹i vay vèn Ng©n hµng §Çu t− huyÖn NghÜa §µn n¨m 2004 (tÝnh cho toµn bé trang tr¹i ®iÒu tra) §¬n gi¸: 20.000®ång/c«ng/ngµy - 3,6 triÖu ®ång/n¨m - 500.000®ång/th¸ng DiÔn gi¶i Tæng céng Lao ®éng TV Lao ®éng TX B×nh qu©n TT Sè l−îng L§G§ 408 185 223 4 Sè c«ng 44.640 16.640 28.000 949 Gi¸ trÞ (triÖu ®ång) 892,8 332,8 560,0 18,9 Sè l−îng L§ thuª 495 216 279 10,5 Sè c«ng thuª 29.700 12.960 16.740 631,9 Gi¸ trÞ 594 259,2 334,8 12,6 Nguån: Sè liÖu ®iÒu tra. 74 B×nh qu©n mét trang tr¹i t¹o c«ng ¨n viÖc lµm cho x· héi lµ 631,9 c«ng vµ t¹o thu nhËp cho x· héi lµ 12,6 triÖu ®ång. Tæng 40 trang tr¹i ®iÒu tra ®· tao ra 903 lao ®éng, t−¬ng øng víi 74.340 vµ t¹o ra thu nhËp cho ng−êi lµm thuª lµ 594 triÖu ®ång. Trong ®ã lao ®éng ®−îc ký hîp ®ång l©u dµi cho trang tr¹i lµ 279 ng−êi vµ kh«ng th−êng xuyªn lµ 210 ng−êi. ¾ TÝn dông Ng©n hµng §Çu t− vµ Ph¸t triÓn ®èi víi thu nhËp Sau khi nhËn ®Êt, sö dông vèn tõ c¸c dù ¸n hç trî, ng−êi d©n ®· thùc sù an t©m ®Çu t− vèn khoa häc kü thuËt vµo s¶n xuÊt, ®Ó chuyÓn ®æi c¬ cÊu c©y trång vËt nu«i, t¨ng hiÖu qu¶ s¶n xuÊt n«ng, l©m nghiÖp. C¸c trang tr¹i ®· chñ ®éng vay vèn ng©n hµng ®Çu t− ph¸t triÓn thªm s¶n xuÊt nh»m æn ®Þnh l©u dµi, lµm t¨ng viÖc lµm. Tõ ®ã, thu nhËp cña n«ng hé t¨ng lªn. Tr−íc ®©y ng−êi d©n chØ tr«ng chê vµo s¶n phÈm d− thõa, hoÆc s¶n phÈm trong v−ên mang ®i b¸n ®Ó tÝch luü thªm chót thu nhËp. Nh−ng b©y giê nguån thu nhËp cña ng−êi d©n tõ nhiÒu phÝa nh− trång trät, ch¨n nu«i, chÕ biÕn, dÞch vô vËn chuyÓn, dÞch vô cung øng vËt t− n«ng nghiÖp, b¶o vÖ thùc vËt, bu«n b¸n vµ tiªu thô s¶n phÈm... So s¸nh thu nhËp cña trang tr¹i sau khi vay vèn víi tr−íc khi vay vèn (B¶ng 4.12) cho thÊy r»ng møc ®é thu nhËp cña trang tr¹i kh¸c nhau vµ tuú thuéc vµo lo¹i h×nh trang tr¹i vµ quy m« s¶n xuÊt còng nh− tr×nh ®é qu¶n lý vµ kinh doanh cña chñ trang tr¹i th× thu nhËp t¨ng lªn kh¸ râ. Thu nhËp cña c¸c trang tr¹i thÊp nhÊt còng ®¹t tõ 1,2 lÇn vµ cao nhÊt 2,1 lÇn. Mét sè trang tr¹i cã thu nhËp cao nh− trang tr¹i kÕt hîp. Tuy nhiªn, thu nhËp t¨ng thªm nµy kh«ng ph¶i hoµn toµn do vèn vay ®em l¹i v× c¸c trang tr¹i cßn kÕt hîp c¶ vèn vay vµ huy ®éng c¶ vèn tù cã. MÆt kh¸c, thu nhËp t¨ng t¨ng thªm ®ã kh«ng ph¶i chØ do yÕu tè vèn t¸c ®éng mµ cßn t¸c ®éng cña nhiÒu yÕu tè liªn quan kh¸c. 75 B¶ng 4.12. Thu nhËp cña trang tr¹i tr−íc vµ sau khi vay vèn Ng©n hµng §Çu t− vµ Ph¸t triÓn NghÜa §µn (TÝnh b×nh qu©n 1 trang tr¹i trong n¨m 2004) §¬n vÞ tÝnh: triÖu ®ång So s¸nh sau vay víi tr−íc vay Thu nhËp cña trang tr¹i Tr−íc khi vay vèn Sau khi vay vèn T¨ng (+) Gi¶m (-) % 1. §éc canh 81,3 121,4 40,1 149,3 - Cao su 97,2 132,6 35,4 136,4 - Cµ phª 56,1 70,1 14,0 124,9 - C©y ¨n qu¶ 98,7 190,5 91,8 190,0 2. KÕt hîp 115,4 245,4 139,0 212,6 - Cµ phª-tiªu 42,6 62,9 20,3 147,6 - Cµ phª-CAQ 112,5 220,2 107,7 195,7 - Cµ phª-gµ 136,2 275,0 138,8 201,9 - MÝa-Tr©u bß 75,7 96,3 20,6 127,2 3. Ch¨n nu«i 72,5 102,9 30,4 141,9 - Gµ 93,4 162,5 69,1 173,9 - Lîn 35,6 54,9 19,3 154,2 - Bß s÷a 52,3 102,3 50,0 195,6 4. Hçn hîp 64,1 87,5 23,4 136,5 - Lîn-CLN-CHN - Lîn-c¸-CLN 56,4 46,9 75.8 58,5 19,4 11,6 134,4 124,7 - C¸-CHN-CLN 95,7 124,2 28,5 129,7 B×nh qu©n chung 70,9 113,7 42,8 160,3 Nguån: Tæng hîp tõ sè liÖu ®iÒu tra 76 Tuy nhiªn, qua ®iÒu tra c¸c hé trang tr¹i, tÝn dông cã sö dông tÝn dông ®· gãp phÇn t¹o ra hiÖu qu¶ kinh tÕ, ®¸p øng kÞp thêi nhu cÇu vèn trong qu¸ tr×nh s¶n xuÊt nh− tr¶ l−¬ng cho lao ®éng, ®Çu t− kÞp thêi vËt t−, t− liÖu s¶n xuÊt trong tõng thêi ®o¹n cña thêi vô Ýt gÆp rñi ro trong ®iÒu hµnh s¶n xuÊt. 4.3. Mét sè gi¶i ph¸p n©ng cao vai trß cña Ng©n hµng §Çu t− vµ Ph¸t triÓn cho vay ph¸t triÓn kinh tÕ trang tr¹i ë NghÜa §µn 4.3.1. Mét sè quan ®iÓm c¬ b¶n n©ng cao vai trß cña Ng©n hµng §Çu t− vµ Ph¸t triÓn cho vay ph¸t triÓn kinh tÕ trang tr¹i ë NghÜa §µn ¾ Cho vay ph¸t triÓn kinh tÕ trang tr¹i lµ mét bé h÷u c¬ trong ho¹t ®éng tÝn dông ph¸t triÓn n«ng nghiÖp, n«ng th«n Thùc tÕ ®· kh¼ng ®Þnh r»ng h×nh thøc tæ chøc s¶n xuÊt kinh doanh cña n«ng nghiÖp trong c¬ chÕ thÞ tr−êng cã hiÖu qu¶ nhÊt lµ kinh tÕ trang tr¹i. §Ó thùc hiÖn chÝnh s¸ch tÝn dông vÒ ph¸t triÓn n«ng nghiÖp, n«ng th«n th× ng©n hµng ph¶i c¨n cø vµo quy ho¹ch ph¸t triÓn kinh tÕ - x· héi cña vïng, ®Þa ph−¬ng. Kinh tÕ trang tr¹i lµ mét bé phËn hîp thµnh c¬ cÊu kinh tÕ n«ng nghiÖp, do ®ã ph¶i cã chÝnh s¸ch tÝn dông ph¸t triÓn kinh tÕ trang tr¹i phï hîp tõng vïng, tõng ®Þa ph−¬ng, tõng thêi kú nhÊt ®Þnh. Ho¹t ®éng cña ng©n hµng ph¶i g¾n bã h÷u c¬ víi ph¸t triÓn n«ng nghiÖp, n«ng th«n, trong ®ã quan t©m nhiÒu nhÊt lµ cho vay ph¸t triÓn kinh tÕ trang tr¹i gia ®×nh, ®©y lµ mét m« h×nh s¶n xuÊt kinh doanh chiÕm −u thÕ trong n«ng nghiÖp ë NghÜa §µn. ¾ C¸c chñ trang tr¹i tiÕp cËn vèn ng©n hµng thuËn tiÖn - Nhµ n−íc vµ ng©n hµng ph¶i x©y dùng chÝnh s¸ch ®ång bé cô thÓ khuyÕn khÝch ®Çu t− ph¸t triÓn kinh tÕ trang tr¹i. - C¸c chñ trang tr¹i ph¶i nhËn ®−îc t− vÊn ng©n hµng vÒ tiÕp cËn nguån vèn tÝn dông. 77 - Cã chÝnh s¸ch −u ®·i ®Çu t− theo ch−¬ng tr×nh ph¸t triÓn kinh tÕ - x· héi cña ngµnh ng©n hµng vµ cña Nhµ n−íc. - Thêi h¹n cho vay vèn ph¶i phï hîp víi chu kú lu©n chuyÓn vèn s¶n xuÊt kinh doanh cña kinh tÕ trang tr¹i. - N©ng cao tr×nh ®é qu¶n lý s¶n xuÊt kinh doanh vµ qu¶n lý vèn vay cho c¸c chñ trang tr¹i. §µo t¹o båi d−ìng cho c¸c chñ trang tr¹i lµ mét vÊn ®Ò lín. V× vËy ®ßi hái c¸c ngµnh, c¸c cÊp ph¶i cã ch−¬ng tr×nh ®µo t¹o phï hîp, nh− ®µo t¹o kiÕn thøc qu¶n lý tµi s¶n trang tr¹i, qu¶n lý vèn ®Çu t−,... 4.3.2. C¸c gi¶i ph¸p n©ng cao vµ më réng cho vay ph¸t triÓn kinh tÕ trang tr¹i cña Ng©n hµng §T vµ PT NghÜa §µn 4.3.2.1. Gi¶i ph¸p vÒ vèn ¾ §èi víi ng©n s¸ch Nhµ n−íc - Tr−íc hÕt cÇn cã −u tiªn vèn ng©n s¸ch ®Çu t− ph¸t triÓn c¬ së h¹ tÇng cho n«ng nghiÖp vµ n«ng th«n. - Nhµ n−íc cÇn tranh thñ c¸c nguån vèn hç trî cña n−íc ngoµi thuéc c¸c ch−¬ng tr×nh ph¸t triÓn n«ng nghiÖp vµ n«ng th«n víi l·i suÊt thÊp, thêi h¹n dµi ®Ó ®Çu t− vµo ph¸t triÓn n«ng nghiÖp. Nhµ n−íc gi÷ møc ®Çu t− cho n«ng nghiÖp trªn 20% trong nhiÒu n¨m ®Ó t¨ng n¨ng lùc cho s¶n xuÊt n«ng nghiÖp, t¨ng kh¶ n¨ng c¹nh tranh cña c¸c hµng hãa n«ng, l©m, h¶i s¶n cña ViÖt Nam. - CÇn ®iÒu chØnh vèn ODA, c¸c nguån vèn kh¸c cña ®Çu t− n−íc ngoµi cho n«ng nghiÖp vµ n«ng th«n theo møc t¨ng tr−ëng hîp lý. ViÖc sö dông nguån vèn ng©n s¸ch cã vai trß quan träng ®Ó thùc hiÖn c¸c môc tiªu, ch−¬ng tr×nh mang tÝnh tæng thÓ, céng ®ång. Trong ®ã ®Çu t− vµo giao th«ng, thuû lîi, dÞch vô chÕ biÕn vµ c¸c tiÕn bé khoa häc kü thuËt, c«ng nghÖ tiªn tiÕn lµ yªu cÇu hÕt søc cÇn thiÕt. ¾ §èi víi nguån vèn cña ng©n hµng 78 - Ph¶i cã nhiÒu h×nh thøc huy ®éng vèn hîp lý, qua nhiÒu kªnh dÉn kh¸c nhau. Cung cÊp c¸c tiÖn Ých ®Õn víi kh¸ch hµng göi tiÒn ®Ó thu hót l−îng tiÒn nhµn rçi trong x· héi göi vµo ng©n hµng ngµy cµng nhiÒu nh− göi tiÒn mét n¬i rót nhiÒu n¬i, ®æi míi c«ng nghÖ thanh to¸n, t¨ng thêi gian giao dÞch... - CÇn thiÕt tËp trung huy ®éng c¸c nguån vèn trung vµ dµi h¹n ®Çu t− ph¸t triÓn kinh tÕ trang tr¹i nh»m ph¸t huy nh÷ng lîi thÕ s½n cã cña NghÜa §µn. B»ng nhiÒu kªnh huy ®éng vèn cã hiÖu qu¶ cña Ng©n hµng §Çu t− vµ Ph¸t triÓn NghÜa §µn sÏ gi¶i quyÕt ®−îc khã kh¨n vÒ vèn ®Çu t− vµo khu n«ng nghiÖp, n«ng th«n NghÜa §µn. - Më réng thu hót c¸c nguån vèn kh¸c nh− nhËn nguån vèn uû th¸c cña c¸c tæ chøc tiÒn tÖ tµi chÝnh kh¸c ®Çu t− cho n«ng nghiÖp vµ n«ng th«n nh−: quü ph¸t triÓn n«ng th«n (RDF), quü ph¸t triÓn doanh nghiÖp võa vµ nhá (SMEDF)... Cã nh− vËy míi ®¸p øng ®−îc nhu cÇu ngµy cµng lín vay vèn ®Çu t− vµo ph¸t triÓn s¶n xuÊt n«ng nghiÖp nãi chung còng nh− ph¸t triÓn kinh tÕ trang tr¹i nãi riªng. ¾ §èi víi c¸c nguån vèn kh¸c - Nhµ n−íc ph¶i cã chÝnh s¸ch b¶o hé râ rµng, kinh tÕ trang tr¹i kh¼ng ®Þnh ®−îc tÝnh −u viÖt trong s¶n xuÊt n«ng nghiÖp. 4.3.2.2. Gi¶i ph¸p vÒ c¬ chÕ chÝnh s¸ch ¾ §èi víi Nhµ n−íc vµ chÝnh quyÒn ®Þa ph−¬ng c¸c cÊp Thø nhÊt, viÖc ho¹ch ®Þnh c¬ chÕ chÝnh s¸ch cña Nhµ n−íc ph¶i ®¶m b¶o x¸c lËp ®−îc mét hµnh lang ph¸p lý æn ®Þnh l©u dµi ®èi víi c¸c thµnh phÇn kinh tÕ n«ng nghiÖp nãi chung vµ kinh tÕ trang tr¹i nãi riªng. §ång thêi ph¶i ®¶m b¶o quyÒn lîi b×nh ®¼ng gi÷a c¸c thµnh phÇn kinh tÕ. Hai lµ, Uû ban nh©n d©n tØnh NghÖ An cã chÝnh s¸ch khuyÕn khÝch c¸c doanh nghiÖp Nhµ n−íc ®øng ra tæ chøc thÞ tr−êng tiªu thô s¶n phÈm hµng hãa cho c¸c chñ trang tr¹i theo c¬ chÕ hîp ®ång. 79 Ba lµ, Nhµ n−íc cã chÝnh s¸ch trî gi¸ ®èi víi mét sè lo¹i n«ng s¶n chñ yÕu cã vi trÝ quan träng trong nÒn kinh tÕ vµ ®êi sèng x· héi, tÝch cùc t×m kiÕm thÞ tr−êng xuÊt khÈu. Bèn lµ, Nhµ n−íc vµ tØnh NghÖ An cã chÝnh s¸ch ®µo t¹o n©ng cao tr×nh ®é qu¶n lý s¶n xuÊt kinh doanh vµ tr×nh ®é khoa häc kü thuËt cho c¸c trang tr¹i. 4.3.2.2. §èi víi tÝn dông Ng©n hµng §Çu t− vµ Ph¸t triÓn NghÜa §µn ¾ Tæ chøc bé m¸y ®Ó cho vay ph¸t triÓn kinh tÕ trang tr¹i - Më réng cho vay ph¸t triÓn kinh tÕ trang tr¹i ë NghÜa §µn ®ang cßn nhiÒu vÊn ®Ò ®−îc gi¶i quyÕt. - CÇn nhanh chãng n©ng cao tr×nh ®é nghiÖp vô chuyªn m«n, tr×nh ®é hiÓu biÕt vÒ ph¸p luËt, c¸c chÝnh s¸ch vÒ ph¸t triÓn kinh tÕ trang tr¹i, kiÕn thøc vµ kü n¨ng lËp vµ thÈm ®Þnh c¸c dù ¸n vÒ trång c©y c«ng nghiÖp, c©y ¨n qu¶... trång trªn ®Êt NghÜa §µn. Ngoµi ra cßn biÕt t− vÊn cho c¸c chñ trang tr¹i vÒ quy tr×nh vµ nguyªn t¾c tÝn dông ng©n hµng cho vay ph¸t triÓn n«ng nghiÖp, n«ng th«n, c¸ch tiÕp cËn c¸c nguån vèn kh¸c, tÝnh to¸n hiÖu qu¶ kinh tÕ cña dù ¸n... - X©y dùng bé phËn c«ng t¸c chuyªn tr¸ch vÒ tÝn dông ph¸t triÓn kinh tÕ trang tr¹i. ¾ T¨ng c−êng ®µo t¹o, huÊn luyÖn ®éi ngò c¸n bé cho vay ph¸t triÓn kinh tÕ trang tr¹i Thø nhÊt, cho c¸n bé ®i häc tËp c¸c líp chuyªn vÒ tÝn dông n«ng nghiÖp, n«ng th«n, vÒ qu¶n lý vµ thÈm ®Þnh c¸c dù ¸n s¶n xuÊt n«ng nghiÖp, bæ tóc kiÕn thùc vÒ kinh tÕ trang tr¹i cho c¸n bé ng©n hµng. Tham gia c¸c ch−¬ng tr×nh tËp huÊn do c¸c ngµnh c¸c cÊp tæ chøc vÒ n©ng cao tr×nh ®é qu¶n lý, kiÕn thøc vÒ khoa häc kü thuËt cho kinh tÕ trang tr¹i. Thø hai, ®−a c¸n bé ng©n hµng ®i häc hái, tham quan c¸c m« h×nh kinh tÕ trang tr¹i ®iÓn h×nh ®Ó rót ra nh÷ng bµi häc phôc vô cho kinh tÕ trang tr¹i. Trao ®æi kinh nghiÖm vÒ s¶n xuÊt kinh doanh, vÒ m« h×nh kinh tÕ trang tr¹i, trong ®ã 80 ®Æc biÖt chó träng trang tr¹i gia ®×nh trång c©y c«ng nghiÖp, c©y ¨n qu¶... §©y lµ nÐt ®Æc tr−ng cña kinh tÕ trang tr¹i NghÜa §µn. Thø ba, n©ng cao n¨ng lùc vÒ thÈm tra ®Þnh møc kinh tÕ - kü thuËt cña tõng lo¹i c©y trång, vËt nu«i, cã kh¶ n¨ng kiÓm ®Þnh vÒ gièng, ®Æc ®iÓm sinh th¸i ¶nh h−ëng ®Õn chÊt l−îng vµ n¨ng suÊt cña c¸c s¶n phÈm n«ng nghiÖp... TÝnh to¸n hiÖu qu¶ kinh tÕ trªn c¬ së ph©n tÝch dù ¸n, biÕt chia sÏ kinh nghiÖm víi chñ trang tr¹i. ¾ X©y dùng c¸c chÝnh s¸ch tÝn dông Ng©n hµng §Çu t− vµ Ph¸t triÓn cho vay ph¸t triÓn kinh tÕ trang tr¹i Mét lµ, x©y dùng chÝnh s¸ch tÝn dông ph¸t triÓn kinh tÕ trang tr¹i - §èi víi Ng©n hµng §Çu t− vµ Ph¸t triÓn NghÜa §µn chó träng cho vay c¸c trang tr¹i thuéc ch−¬ng tr×nh c¸c dù ¸n, nh− c¸c trang tr¹i trång cam, trang tr¹i trång døa nguyªn liÖu lµ nh÷ng dù ¸n träng ®iÓm cña tØnh NghÖ An. - CÇn kÐo dµi thêi h¹n cho vay vèn ®èi víi c¸c lo¹i c©y trång, vËt nu«i phï hopù víi chu kú sinh tr−ëng cña tõng lo¹i ®èi t−îng. Cã chÝnh s¸ch trî gi¸ vÒ l·i suÊt ®èi víi c¸c lo¹i c©y dµi ngµy. CÇn sö dông biÖn ph¸p gi¶i ng©n theo tiÕn ®é nhu cÇu sö dông vèn vay cña c¶ qu¸ tr×nh ®Çu t−, s¶n xuÊt. C¸c ng©n hµng th−¬ng m¹i cÇn quan t©m nhiÒu tíi thÞ tr−êng tÝn dông ë khu vùc n«ng th«n, ra c¸c v¨n b¶n h−íng dÉn thùc hiÖn ph¶i cô thÓ cho tõng ®èi t−îng vay. Cã chÝnh s¸ch ®Çu t− cho c¸c dù ¸n trong n«ng nghiÖp phï hîp víi yªu cÇu ®ang ®Æt ra. Hai lµ, x©y dùng c¬ chÕ cho vay ph¸t triÓn kinh tÕ trang tr¹i §èi víi Ng©n hµng §Çu t− vµ Ph¸t triÓn cÇn cã gi¶i ph¸p phï hîp nh»m t¨ng nguån vèn nh»m t¨ng nguån vèn cho vay trung, dµi h¹n ®èi víi kinh tÕ trang tr¹i trong tæng sè d− nî vay. Ba lµ, thùc hiÖn cho vay theo nguyªn t¾c thÞ tr−êng b»ng l·i suÊt tho¶ thuËn, níi láng c¸c ®iÒu kiÖn tÝn dông ®Ó c¸c trang tr¹i dÔ dµng tiÕp cËn víi vèn ng©n hµng, n©ng cao møc vay kh«ng cã tµi s¶n b¶o ®¶m lªn 50 triÖu ®èi víi c¸c trang tr¹i cã kh¶ n¨ng hoµn tr¶ nî. Thùc hiÖn thÕ chÊp gi¸ trÞ vËt nu«i, c©y trång 81 chÝnh b»ng nguån vèn vay ng©n hµng b¶o ®¶m tiÒn vay. - CÇn ph¶i tranh thñ vèn cña n−íc ngoµi ®Ó −u tiªn ®Çu t− cho c¸c dù ¸n cã quy m« lín vµo khu vùc n«ng nghiÖp, n«ng th«n. ChÝnh phñ cÇn cã nguån vèn −u ®·i ®Ó hç trî ®Çu t− cho m« h×nh kinh tÕ trang tr¹i, kh«ng ®Ó cho c¸c dù ¸n kh«ng thùc hiÖn ®−îc v× thiÕu vèn ®Çu t− kÞp thêi, nhÊt lµ ch−¬ng tr×nh ph¸t triÓn miÒn nói vµ T©y Nguyªn ph¶i ®Æc biÖt quan t©m. 82 5. KÕt luËn 1- MÆc dÇu c«ng t¸c cho vay dµi h¹n, trung h¹n ®èi víi c¸c trang tr¹i vÉn cßn n»m ë møc ®é hÕt søc khiªm tèn, song b−íc ®Çu ®· ®¸p øng ®−îc mét phÇn nhu cÇu vèn ®Çu t− ph¸t triÓn kinh tÕ trang tr¹i ë huyÖn NghÜa §µn. XÐt vÒ mÆt c¬ chÕ tÝn dông cßn rÊt nhiÒu vÊn ®Ò v−íng m¾c, nh−ng nh÷ng g× ®¹t ®−îc ë c¸c trang tr¹i cã phÇn ®ãng gãp kh«ng nhá cña tÝn dông ng©n hµng, bëi doanh sè cho vay - thu nî cña tæ chøc tÝn dông trªn ®Þa bµn huyÖn NghÜa §µn ®èi víi trang tr¹i ngµy cµng t¨ng, D− nî tÝnh ®Õn ngµy 31/12/2004 ®¹t 129,8 tû ®ång, t¨ng 40,6 tû ®ång, tû lÖ t¨ng 45,5%. §iÒu nµy chøng tá tÝn dông chÝnh thøc lµ mét c«ng cô quan träng gióp Nhµ n−íc thùc hiÖn môc tiªu ph¸t triÓn n«ng nghiÖp, n«ng th«n, kh¼ng ®Þnh mét h−íng ®Çu t− gãp phÇn ph¸t triÓn kinh tÕ - x· héi. 2- Ng©n hµng §Çu t− vµ Ph¸t triÓn NghÜa §µn ®· x¸c ®Þnh ®óng h−íng trang tr¹i lµ kh¸ch hµng cho vay nh»m x¸c ®Þnh mét h−íng kinh doanh cã hiÖu qu¶ kinh tÕ sè l−îng trang tr¹i vay vèn Ng©n hµng §Çu t− vµ Ph¸t triÓn NghÜa §µn n¨m 2004 lµ 325, tèc ®é t¨ng b×nh qu©n qua 3 n¨m (2002- 2003) lµ 37,7%; d− nî cña Ng©n hµng §Çu t− vµ Ph¸t triÓn NghÜa §µn so víi c¸c ng©n hµng ë NghÜa §µn n¨m 2004 chiÕm 44,2% (57,4 tû ®ång/129,8 tû ®ång) vµ thÓ hiÖn xu h−íng míi cña qóa tr×nh ph¸t triÓn n«ng nghiÖp n«ng th«n theo h−íng c«ng nghiÖp, hiÖn ®¹i ho¸ g¾n víi thÞ tr−êng. 3- Tõ viÖc sö dông vèn tÝn dông Ng©n hµng trang tr¹i ®· mang l¹i hiÖu qu¶ kinh tÕ cao so víi tiÒm n¨ng vµ thÕ m¹nh hiÖn cã cña trang tr¹i, ®¸p øng nhu cÇu vèn kÞp thêi trong tõng giai ®o¹n s¶n xuÊt. B×nh qu©n mét ®ång vèn vay tÝn dông bá vµo s¶n xuÊt, trang tr¹i t¹o ra ®−îc 9,0% lîi nhuËn. 83 Tµi liÖu tham kh¶o TiÕng viÖt 1. Ban T− t−ëng - V¨n ho¸ Trung −¬ng (2002), Con ®−êng c«ng nghiÖp hãa - hiÖn ®¹i hãa n«ng nghiÖp n«ng th«n ViÖt Nam, NXB ChÝnh trÞ quèc gia Hå ChÝ Minh, Hµ Néi. 2. Côc Thèng kª tØnh NghÖ An (2003), Niªn gi¸m thèng kª. 3. Ch−¬ng tr×nh hµnh ®éng cña ng©n hµng §Çu t− vµ Ph t¸ triÓn ViÖt Nam, (2004), Thùc hiÖn NghÞ quyÕt héi nghÞ lÇn thø 4 cña Ban chÊp hµnh trung −¬ng §¶ng khãa IX. 4. NguyÔn §iÒn (1999), "Kinh tÕ hé n«ng d©n vµ m« h×nh kinh tÕ trang tr¹i ë ViÖt Nam", Nh÷ng vÊn ®Ò kinh tÕ thÕ giíi, sè 1 (57). 5. NguyÔn §iÒn, (2000), Trang tr¹i gia ®×nh - b−íc ph¸t triÓn míi cña kinh tÕ hé n«ng d©n, NXB N«ng nghiÖp, Hµ Néi. 6. NguyÔn §iÒn, TrÇn §øc, TrÇn Huy N¨ng (1993), Kinh tÕ trang tr¹i gia ®×nh trªn thÕ giíi vµ ch©u ¸, NXB Thèng kª, Hµ Néi. 7. TrÇn §øc (1995), Trang tr¹i gia ®×nh ë ViÖt Nam vµ trªn thÕ giíi - NXB ChÝnh trÞ quèc gia Hµ Néi. 8. TrÇn §øc (1998), Kinh tÕ trang tr¹i khu vùc miÒn nói, NXB Thèng Kª, Hµ Néi. 9. Lª V¨n Hoan (2001), “Gi¶i ph¸p ®Çu t− hç trî kinh tÕ trang tr¹i ph¸t triÓn”, T¹p chÝ tµi chÝnh, sè 7 (441) - 2001, tr.7. 10. Hái ®¸p vÒ kinh tÕ trang tr¹i vµ ph¸t triÓn c©y c«ng nghiÖp (2002), NXB V¨n ho¸ d©n téc, Hµ Néi. 11. NguyÔn §×nh H−¬ng (2000) Thùc tr¹ng vµ gi¶i ph¸p ph¸t triÓn kinh tÕ trang tr¹i thêi kú c«ng nghiÖp hãa, hiÖn ®¹i hãa ë ViÖt Nam, NXB ChÝnh trÞ quèc gia, Hµ Néi. 84 12. KÕ ho¹ch hµnh ®éng 3 n¨m (2002 - 2005) cña ng©n hµng §Çu t− vµ Ph¸t triÓn ViÖt Nam, Phôc vô ph¸t triÓn kinh tÕ t− nh©n - ®Èy m¹nh c«ng nghiÖp hãa, hiÖn ®¹i hãa n«ng nghiÖp n«ng th«n khu vùc miÒn nói, T©y Nguyªn. 13. Ng©n hµng §Çu t− vµ Ph¸t triÓn NghÜa §µn (2004), B¸o c¸o tæng kÕt n¨m 2000-2004 vµ ph−¬ng h−íng nhiÖm vô n¨m 2005. 14. Ng©n hµng N«ng nghiÖp vµ Ph¸t triÓn n«ng th«n (2004), B¸o c¸o tæng kÕt n¨m 2000-2004 vµ ph−¬ng h−íng nhiÖm vô n¨m 2005. 15. Ng©n hµng §Çu t− vµ Ph¸t triÓn NghÖ An (2004), B¸o c¸o tæng kÕt n¨m 2000-2004 vµ ph−¬ng h−íng nhiÖm vô n¨m 2005. 16. NghÞ quyÕt cña ChÝnh phñ, sè 03/2000/NQ-CP ngµy 2/2/2000 vÒ kinh tÕ trang tr¹i. 17. NghÞ quyÕt cña Ban chÊp hµnh §¶ng bé tØnh NghÖ An, vÒ ch−¬ng tr×nh hµnh ®éng thùc hiÖn NQTW5 (kho¸ IX) ®Èy nhanh c«ng nghiÖp hãa, hiÖn ®¹i hãa n«ng nghiÖp, n«ng th«n thêi kú 2001 - 2010. 18. NghÞ quyÕt Héi nghÞ lÇn thø 5 Ban ChÊp hµnh Trung −¬ng §¶ng kho¸ IX, vÒ ®Èy nhanh c«ng nghiÖp ho¸, hiÖn ®¹i ho¸ n«ng nghiÖp, n«ng th«n thêi kú 2001-2010; vÒ tiÕp tôc ®æi míi c¬ chÕ, chÝnh s¸ch, khuyÕn khÝch vµ t¹o ®iÒu kiÖn kinh tÕ t− nh©n ph¸t triÓn. 19. NguyÔn ThÕ Nh· (1999), Ph¸t triÓn kinh tÕ trang tr¹i ë ViÖt Nam thùc tr¹ng vµ gi¶i ph¸p, Héi th¶o t¹i tr−êng §HNNI, Hµ Néi. 20. Niªn gi¸m thèng kª huyÖn NghÜa §µn, (2004), th¸ng 10/2004. 21. Quü tÝn dông nh©n d©n NghÜa §µn (2004), B¸o c¸o tæng kÕt n¨m 2000- 2004 vµ ph−¬ng h−íng nhiÖm vô n¨m 2005. 22. §µo ThÕ TuÊn, (1997), Kinh tÕ hé n«ng d©n NXB ChÝnh trÞ quèc gia. 23. Hoµng Quang Thµnh, (2000), Thùc tr¹ng vµ c¸c gi¶i ph¸p ph¸t triÓn kinh tÕ trang tr¹i huyÖn Phó Léc, tØnh Thõa Thiªn HuÕ, LuËn v¨n th¹c sü khoa 85 häc kinh tÕ - Tr−êng §HNNI, Hµ Néi. 24. Thêi b¸o kinh tÕ ViÖt Nam, Kinh tÕ 2004 - 2005 ViÖt Nam & ThÕ giíi. 25. TiÒn tÖ vµ Ng©n hµng (2001), NXB ChÝnh trÞ quèc gia Hå ChÝ Minh, Hµ Néi. 26. Tõ ®iÓn b¸ch khoa ViÖt Nam tËp I, (1995), Trung t©m biªn so¹n tõ ®iÓn b¸ch khoa ViÖt Nam, Hµ Néi. 27. Uû ban nh©n d©n huyÖn NghÜa §µn (2001), §Ò ¸n khuyÕn n«ng giai ®o¹n 2001-2005 cña Uû ban nh©n d©n huyÖn NghÜa §µn. 28. Uû ban nh©n d©n huyÖn NghÜa §µn (2001), B¸o c¸o quy ho¹ch tæng thÓ kinh tÕ - x· héi thêi kú 2001-2010 huyÖn NghÜa §µn. 29. V¨n kiÖn §¹i héi ®¹i biÓu toµn quèc lÇn thø VIII vµ IX (2001), NXB ChÝnh trÞ quèc gia, Hµ Néi. 30. V¨n b¶n chÕ ®é tÝn dông trong hÖ thèng Ng©n hµng §Çu t− vµ Ph¸t triÓn ViÖt Nam. 31. §ç V¨n ViÖn (2004), Bµi gi¶ng kinh tÕ n«ng hé, Tr−êng §¹i häc n«ng nghiÖp I, Hµ Néi. 32. NguyÔn Ph−îng Vü (1999), Tæng quan vÒ c¸c h×nh thøc tæ chøc s¶n xuÊt n«ng nghiÖp ë ViÖt Nam, Héi th¶o tr−êng §HNNI, Hµ Néi. 86 Phô lôc 87 Phô lôc 1 PhiÕu ®iÒu tra trang tr¹i Ng−êi ®−îc pháng vÊn:…………………………………….................................... Thêi gian ®iÒu tra:...………………………………………………………………. X·:………………………………………...........huyÖn NghÜa §µn, tØnh NghÖ An. I - Nh÷ng th«ng tin c¬ b¶n vÒ tranh tr¹i ®−îc pháng vÊn Hä tªn chñ trang tr¹i:……………………………………………………………... - Tuæi:…………….............. - Giíi tÝnh: Nam N÷ - D©n téc: Kinh ThiÓu sè 1. Tr×nh ®é v¨n hãa: - CÊp I - CÊp II - CÊp III - Trung cÊp - §¹i häc - ThÊt häc 2. Thµnh phÇn: - C¸n bé - N«ng d©n - H−u trÝ - Cùu chiÕn binh 3. Th«ng tin vÒ nh©n khÈu: - Nh©n khÈu:.......................... (ng−êi), Trong ®ã: Lao ®éng Sè l−îng (ng−êi) Sè c«ng §¬n gi¸ (1000®) Gi¸ trÞ (1000®) 1. Lao ®éng gia ®×nh - Trong ®é tuæi - Ngoµi ®é tuæi 2. Lao ®éng thuª - Thuª th−êng xuyªn - Thêi vô - Lao ®éng kü thuËt Tæng céng 4. C©y trång, vËt nu«i chÝnh: ..................................................... 5. N¨m thµnh lËp trang tr¹i: ....................................................... 88 Phô lôc 2 6. H×nh thøc ®Êt ®ai: Lo¹i ®Êt CÊp sæ ®á §i thuª Khai hoang §Êu thÇu Kh¸c A. §Êt ®ang sö dông I. §Êt n«ng nghiÖp 1. §Êt trång c©y hµng n¨m 2. §Êt trång c©y l©u n¨m II. DT mÆt n−íc nu«i trång thuû s¶n III. §Êt thæ c− 1. §Êt nhµ ë 2. §Êt v−ên 3. Kh¸c IV. §Êt l©m nghiÖp B. §Êt ch−a sö dông I. Cã kh¶ n¨ng n«ng nghiÖp II. Cã kh¶ n¨ng l©m nghiÖp III. Cã kh¶ n¨ng NTTS 89 Nguån vèn cña Trang tr¹i ChØ tiªu GT (tr.®) Thêi h¹n vay L·i suÊt Ghi chó Tæng nguån 1. Vèn chñ sì h÷u 2. Vèn vay - Vay ng©n hµng - Vay c¸c dù ¸n - Vay t− nh©n - Vay kh¸c Phô lôc 3 90 II - T×nh h×nh vay vèn cña trang tr¹i Phô lôc 4 7. Qu¸ tr×nh ho¹t ®éng s¶n xuÊt, chñ trang tr¹i cã vay vèn kh«ng? Cã Kh«ng 8. NÕu cã, th× xin vui lßng cho biÕt nh÷ng th«ng tin sau: Vay ë ®©u? Vay bao nhiªu? (ngh×n ®) Vay bao l©u? (Th¸ng) L·i suÊt bao nhiªu? (%/th¸ng) Vay lµm g×? NH NN NH §T&PT Héi n«ng d©n Héi Phô n÷ T− nh©n C¸c dù ¸n Hµng xãm B¹n bÌ CÇm ®å Mua chÞu Vay kh¸c ....... 91 III - t×nh h×nh sö dông vèn vay 9. Chñ trang tr¹i sö dông vèn vay vµo môc ®Ých g×? - Ch¨n nu«i (con) ChØ tiªu §VT Sè l−îng (con) Träng l−îng/con (t¹) §¬n gi¸/t¹ (1000®) Gi¸ trÞ (1000® 1. Tr©u bß - LÊy thÞt Con - LÊy s÷a LÝt - Sinh s¶n Con 2. L¬n - LÊy thÞt Con - Sinh s¶n Con 3. Dª - LÊy thÞt Con - Sinh s¶n Con 4. Gµ - LÊy thÞt Con - LÊy trøng Qu¶ 5. VÞt - LÊy thÞt Con - LÊy trøng Qu¶ 6. C¸ - C¸ gièng T¹ - LÊy thÞt T¹ 7. Ong mËt LÝt 8. Phô lôc 5 92 Phô lôc 6 - Trång trät: ChØ tiªu §VT DiÖn tÝch trång S¶n l−îng §¬n gi¸ Gi¸ trÞ 1. C©y l©u n¨m - Cµ phª C©y - Tiªu C©y - Cao su C©y - Cam, quýt C©y - C©y ¨n qu¶ C©y - Nh·n C©y - Xoµi C©y - C©y ®iÒu C©y - C©y l©u n¨m kh¸c C©y 2. C©y hµng n¨m - Lóa Sµo - Ng« Sµo - §Ëu ®ç Sµo - B«ng Sµo - MÝa Sµo - C©y kh¸c Sµo ... 93 Phô lôc 7 Iv - KÕt qña s¶n xuÊt cña trang tr¹i 10. Trong n¨m qua Chñ trang tr¹i thu ®−îc bao nhiªu trong viÖc sö dông vèn: - Tõ ch¨n nu«i: ChØ tiªu §VT Sè l−îng (con) Träng l−îng/con (t¹) §¬n gi¸/t¹ (1000®) Gi¸ trÞ (1000®) Sè løa 1. Tr©u bß - LÊy thÞt Con - LÊy s÷a LÝt - Sinh s¶n Con 2. L¬n - LÊy thÞt Con - Sinh s¶n Con 3. Dª - LÊy thÞt Con - Sinh s¶n Con 4. Gµ - LÊy thÞt Con - LÊy trøng Qu¶ 5. VÞt - LÊy thÞt Con - LÊy trøng Qu¶ 6. C¸ - C¸ gièng T¹ - LÊy thÞt T¹ 7. Ong mËt LÝt 8. 94 Phô lôc 8 - Tõ trång trät: ChØ tiªu §VT DiÖn tÝch c©y trång S¶n l−îng N¨ng suÊt §¬n gi¸ (1000®) Gi¸ trÞ (1000®) 1. C©y l©u n¨m - Cµ phª C©y - Tiªu C©y - Cao su C©y - C©y ¨n qu¶ C©y - Nh·n C©y - Xoµi C©y - C©y ®iÒu C©y ... C©y 2. C©y hµng n¨m - Lóa Sµo - Ng« Sµo - §Ëu ®ç Sµo - B«ng Sµo - MÝa Sµo - C©y kh¸c Sµo ... 95 Phô lôc 9 V - nhu cÇu vÒ vay vèn 11. Vèn s¶n xuÊt cña trang tr¹i thiÕu hay ®ñ? §ñ ThiÕu 12. Trang tr¹i cã muèn vay vèn kh«ng? Cã Kh«ng 13. NÕu cã, th× vay bao nhiªu? víi l·i suÊt bao nhiªu? Møc vay..........................................l·i suÊt............................ 14. Vèn vay ®Ó lµm g×? ..................................................................................................................................................................................... ..................................................................................................................................................................................... ..................................................................................................................................................................................... ..................................................................................................................................................................................... - Vay vµo lóc nµo th× tiÖn nhÊt? ..................................................................................................................................................................................... ..................................................................................................................................................................................... ..................................................................................................................................................................................... ..................................................................................................................................................................................... 15. Thêi gian vay bao l©u th× phï hîp?......................................................................th¸ng 16. Vay ë ®©u? ........................................................................................................................... ..................................................................................................................................................................................... ..................................................................................................................................................................................... 17. V× sao l¹i muèn vay ë ®ã? - L·i suÊt thÊp - ThuËn tiÖn h¬n - §¶m b¶o h¬n - ý kiÕn kh¸c:............................................................................................................................ ..................................................................................................................................................................................... 18. NÕu kh«ng vay th× lý do t¹i sao? - Kh«ng thiÕu vèn - Sî rñi ro - ThiÕu lao ®éng - Kh«ng hiÓu biÕt kü thuËt - ý kiÕn kh¸c:...................................................................................................................................... ..................................................................................................................................................................................... ..................................................................................................................................................................................... 96 19. ¤ng bµ cã nhËn xÐt g× vÒ viÖc vay vèn tõ c¸c tæ chøc tÝn dông Nhµ n−íc? - L·i suÊt: Cao ThÊp Võa ph¶i Nªn á møc:............................. - Thñ tôc vay vèn: ThuËn tiÖn Kh«ng thuËn tiÖn Nªn:........................................................................................................................................................... ....................................................................................................................................................................... - C¸n bé tÝn dông NhiÖt t×nh Kh«ng nhiÖt t×nh B×nh th−êng - Thêi h¹n vay Phï hîp Qóa ng¾n Qóa dµi ý kiÕn vÒ ph−¬ng ph¸p cho vay vµ thu nî:............................................................. ..................................................................................................................................................................................... 20. ý kiÕn vÒ kÕt qña sö dông vèn vay: - T¨ng thu nhËp - T¹o viÖc lµm - ý kiÕn kh¸c:..................................................................................................... ..................................................................................................................................................................................... 21. Tr¶ nî ng©n hµng: - §óng h¹n - Qóa h¹n - Thêi gian qóa h¹n bao l©u?.......................................... - Lý do qóa h¹n:.................................................................................................................... ..................................................................................................................................................................................... ..................................................................................................................................................................................... C¶m ¬n sù hîp t¸c cña ¤ng/Bµ! 97 ._.