Vài nét về thị trường chè và tình hình sản xuất, chế biến, xuất khẩu mặt hàng này ở Việt Nam những năm gần đây

Môc lôc Lêi më ®Çu 4 Ch­¬ng I: Vµi nÐt vÒ thÞ tr­êng chÌ trªn thÕ giíi 6 I. T×nh h×nh s¶n xuÊt chÒ trªn thÕ giíi 7 1. DiÖn tÝch 7 2. N¨ng xuÊt 7 3. S¶n l­îng 8 II. T×nh h×nh tiªu thô vµ xuÊt nhËp khÈu chÌ trªn thÕ giíi 9 1. Tiªu thô 9 2. NhËp khÈu 10 3. XuÊt khÈu 16 III. C«ng nghÖ chÕ biÕn vµ gi¸ c¶ 18 1. C«ng nghÖ chÕ biÕn 18 2. Gi¸ c¶ 19 Ch­¬ng II: T×nh h×nh s¶n xuÊt, chÕ biÕn, xuÊt khÈu chÌ ë ViÖt Nam nh÷ng n¨m gÇn ®©y 20 I. Vµi nÐt vÒ c©y chÌ ViÖt Nam 20 II. T×nh h×nh s¶n xuÊt vµ chÕ biÕn chÌ ë ViÖt Nam 23 1. T×nh h×nh s¶n xuÊt chÌ 23 1.1. DiÖn tÝch 23 1.2. N¨ng xuÊt 24 1.3. S¶n l­îng 25 1.4. Gièng chÌ 26 2. T×nh h×nh chÕ biÕn 27 II. T×nh h×nh xuÊt khÈu chÌ ë ViÖt Nam trong nh÷ng n¨m gÇn ®©y 31 1. Thêi kú 1990 – 1994 32 2. Thêi kú 1995 – 2001 33 III. T×nh h×nh xuÊt khÈu chÌ cña Vinatea 35 IV. C¸c nh©n tè ¶nh h­ëng ®Õn s¶n xuÊt, chÕ biÕn vµ xuÊt khÈu chÌ cña ViÖt Nam 39 1. C¸c nh©n tè ¶nh h­ëng ®Õn s¶n xuÊt, chÕ biÕn chÌ ë ViÖt Nam 39 1.1. Nh©n tè canh t¸c. 39 1.2. Nh©n tè c«ng nghÖ 44 1.3. Nh©n tè vËn t¶i 46 1.4. Nh©n tè gi¸ thµnh s¶n xuÊt 47 2. C¸c nh©n tè ¶nh h­ëng ®Õn xuÊt khÈu chÌ ViÖt Nam 55 2.1. S¶n phÈm 55 2.2. Gi¸ chÌ 57 2.3. ThÞ tr­êng tiªu thô chÌ 59 2.4. Xóc tiÕn b¸n hµng 60 Ch­¬ng III: Ph­¬ng h­íng chiÕn l­îc vµ c¸c gi¶i ph¸p chñ yÕu nh»m ph¸t triÓn s¶n xuÊt chÕ biÕn vµ ®Èy m¹nh xuÊt khÈu mÆt hµng chÌ cña ViÖt Nam tõ nay ®Õn n¨m 2010 62 I. Ph­¬ng h­íng chiÕn l­îc 62 II. C¸c gi¶i ph¸p chñ yÕu 63 1. C¸c chÝnh s¸ch ë tÇm vÜ m« 64 1.1. ChÝnh s¸ch thuÕ sö dông ®Êt trång chÌ 64 1.2. ChÝnh s¸ch b¶o hiÓm x· héi, y tÕ 65 1.3. ChÝnh s¸ch cho vay vèn 65 1.4. ChÝnh s¸ch thuÕ xuÊt khÈu chÌ 66 2. C¸c gi¶i ph¸p ë tÇm vÜ m« 66 2.1. Gi¶i ph¸p vÒ thÞ tr­êng 66 2.2. Gi¶i ph¸p vÒ c«ng nghÖ chÕ biÕn 69 2.3. Gi¶i ph¸p x©y dùng æn ®Þnh vïng nguyªn liÖu 70 2.4. Tæ chøc c¸c kªnh thu mua cung øng nguyªn liÖu 72 KiÕn nghÞ - §Ò xuÊt 75 1. VÒ s¶n xuÊt n«ng nghiÖp 75 2. VÒ s¶n xuÊt c«ng nghiÖp 75 3. VÒ s¶n phÈm vµ thÞ tr­êng tiªu thô s¶n phÈm 75 4. VÒ ®Çu t­ 76 5. VÒ chÝnh s¸ch Nhµ n­íc 76 KÕt luËn 78 Danh môc tµi liÖu tham kh¶o 80 Lêi më ®Çu Ph¸t triÓn s¶n xuÊt, ®Èy m¹nh xuÊt khÈu c¸c mÆt hµng n«ng s¶n lµ mét chñ tr­¬ng kinh tÕ lín cña §¶ng vµ Nhµ N­íc trong sù nghiÖp c«ng nghiÖp ho¸ vµ hiÖn ®¹i ho¸ ®Êt n­íc. Lµ mét trong nh÷ng mÆt hµng xuÊt khÈu chñ lùc cña n­íc ta, chÌ mang l¹i hiÖu qu¶ kinh tÕ cao kh«ng chØ trong s¶n xuÊt chÕ biÕn ®Ó xuÊt khÈu, ®¸p øng nhu cÇu trong n­íc mµ cßn gãp phÇn tÝch cùc æn ®Þnh ®êi sèng kinh tÕ x· héi, xo¸ ®ãi gi¶m nghÌo, ®­a v¨n minh c«ng nghiÖp tíi vïng s©u vïng xa. V× vËy, nghiªn cøu nh÷ng vÊn ®Ò vÒ s¶n xuÊt, chÕ biÕn vµ thÞ tr­êng cã ý nghÜa quan träng trong viÖc tån t¹i, ph¸t triÓn cña nghµnh chÌ. Nh÷ng khã kh¨n, th¸ch thøc vÒ thÞ tr­êng, s¶n phÈm kh«ng chØ diÔn ra ë thÞ tr­êng n­íc ngoµi mµ cßn ngay t¹i thÞ tr­êng néi ®Þa. MÆc dï xuÊt khÈu chÌ n­íc ta trong nh÷ng n¨m gÇn ®©y cao h¬n nh÷ng n¨m tr­íc song so víi c¸c n­íc kh¸c nh­ Ên §é , Srilanka th× con sè nµy cßn rÊt khiªm tèn. Theo sè liÖu cña Tea Statistic th× gi¸ trÞ xuÊt khÈu s¶n phÈm chÌ cña ViÖt Nam chØ b»ng 1/3 cña Ên §é, 1/2 cña Indonesia. LiÖu h­¬ng chÌ ViÖt Nam cã lan to¶ ra kh¾p thÕ giíi hay kh«ng ? §iÒu nµy phô thuéc rÊt nhiÒu vµo sù nç lùc trong ®Çu t­ c¶ vÒ chiÒu s©u vµ chiÒu réng ®èi víi khu vùc s¶n xuÊt nguyªn liÖu vµ khu vùc chÕ biÕn, cïng víi nh÷ng chÝnh s¸ch, biÖn ph¸p, hç trî, thóc ®Èy nh»m n©ng cao hiÖu qu¶ kinh tÕ cña c©y chÌ , gãp phÇn vµo c«ng cuéc ®æi míi ph¸t triÓn ®Êt n­íc. §¸nh gi¸ hÕt nh÷ng tiÒm n¨ng, nhËn ®Þnh ®óng thêi c¬ ®Ó n¾m b¾t c¬ héi thÞ tr­êng, ®ång thêi nhËn thøc ®­îc nh÷ng khã kh¨n, th¸ch thøc ®Ó trªn c¬ së ®ã x¸c ®Þnh h­íng ®i ®óng ®¾n cho nghµnh chÌ chÝnh lµ ý t­ëng, th«ng ®iÖp vµ lý do t¸c gi¶ chän viÕt kho¸ luËn tèt nghiÖp víi ®Ò tµi: "Vµi nÐt vÒ thÞ tr­êng chÌ vµ t×nh h×nh s¶n xuÊt, chÕ biÕn, xuÊt khÈu mÆt hµng nµy ë ViÖt Nam nh÷ng n¨m gÇn ®©y." Néi dung kho¸ luËn tèt nghiÖp gåm nh÷ng ch­¬ng sau: Ch­¬ng I: Vµi nÐt vÒ thÞ tr­êng chÌ thÕ giíi . Ch­¬ng II: T×nh h×nh s¶n xuÊt chÕ biÕn vµ xuÊt khÈu chÌ cña ViÖt Nam nh÷ng n¨m gÇn ®©y. Ch­¬ng III: Ph­¬ng h­íng chiÕn l­îc vµ c¸c gi¶i ph¸p chñ yÕu nh»m ph¸t triÓn s¶n xuÊt , chÕ biÕn, ®Èy m¹nh xuÊt khÈu m¸t hµng chÌ cña ViÖt Nam tõ nay ®Õn 2010. Kho¸ luËn tèt nghiÖp ®· sö dông c¸c ph­¬ng ph¸p duy vËt biÖn chøng vµ duy vËt lÞch sö, ph­¬ng ph¸p t­ duy l«gic, ph­¬ng ph¸p ph©n tÝch, tæng hîp , ph­¬ng ph¸p thèng kª, ®èi chiÕu, so s¸nh ®Ó gi¶i quyÕt c¸c yªu cÇu mµ ®Ò tµi ®Æt ra. T¸c gi¶ xin ch©n thµnh c¶m ¬n Vô kÕ ho¹ch vµ quy ho¹ch N«ng th«n-Bé N«ng NghÖp vµ Ph¸t triÓn N«ng th«n, HiÖp héi ChÌ ViÖt Nam,Tæng c«ng ty chÌ ViÖt Nam ®· t¹o ®iÒu kiÖn cho t¸c gi¶ trong viÖc nghiªn cøu vµ thu thËp tµi liÖu. §ång thêi t¸c gi¶ còng xin bµy tá lßng c¶m ¬n ®èi víi c¸c thÇy c« gi¸o trong tr­êng, ®Æc biÖt lµ thÇy T« Träng NghiÖp ®· tËn t×nh gióp ®ì t¸c gi¶ hoµn thµnh tèt kho¸ luËn tèt nghiÖp nµy. Ch­¬ng I Vµi nÐt vÒ thÞ tr­êng chÌ trªn thÕ giíi §· tõ l©u chÌ ®­îc coi lµ mét trong nh÷ng thø n­íc uèng cÇn thiÕt cho con ng­êi. Nh÷ng kho¸i c¶m khi dïng thùc phÈm nh­ b¸nh, kÑo, cao l­¬ng mü vÞ, hót thuèc, uèng r­îu... cã thÓ lµm t¨ng kh¶ n¨ng g©y c¸c bÖnh nh­ huyÕt ¸p cao, tim m¹ch, ®¸i ®­êng, ung th­... .Kh«ng chØ kh¾c phôc ®­îc c¸c t¸c h¹i ®ã, chÌ cßn lµ mét ®å uèng hÊp dÉn vµ thùc sù cã lîi cho søc khoÎ. Mét sè nghiªn cøu khoa häc gÇn ®©y ë c¶ ph­¬ng §«ng vµ ph­¬ng T©y ®· cho thÊy r»ng, uèng chÌ ®Òu ®Æn cã thÓ gi¶m mì thõa trong m¸u, ng¨n chÆn tÝch tô cholesteron vµ phãng x¹... C©y chÌ lµ lo¹i c©y c«ng nghiÖp dµi ngµy, c©y trung tÝnh ­a ¸nh s¸ng nhiÖt ®íi ë møc kh«ng gay g¾t d­íi ¸nh s¸ng mÆt trêi, cã bé rÔ ¨n ë tÇng mÆt, kh«ng ­a n­íc nh­ng còng cÇn n­íc ë møc ®é võa ph¶i, chÞu ®­îc h¹n vµ rÐt. C©y chÌ rÊt thÝch hîp víi vïng ®åi nói, trung du B¾c Bé vµ T©y Nguyªn n­íc ta. V× vËy ViÖt Nam còng ®­îc coi nh­ mét trong nh÷ng c¸i n«i ph¸t triÓn cña c©y chÌ. C©y chÌ cã ph¹m vi thÝch øng réng, nh­ng lµ mét c©y lÊy l¸, chÊt l­îng chÌ bóp t­¬i phô thuéc vµo ®iÒu kiÖn ®Êt ®ai, thêi tiÕt khÝ hËu. Nãi chung chÌ trång ë vïng trung du, miÒn nói cã chÊt l­îng cao h¬n. ë vïng nµy, trång chÌ theo ph­¬ng thøc n«ng, l©m kÕt hîp lµ tËn dông tèi ®a kh«ng gian vµ diÖn tÝch. canh t¸c nh»m t¹o ra s¶n phÈm chÌ chÊt l­îng cao.Víi kÕt cÊu 3 tÇng, võalîi dông ®­îc ¸nh s¸ng mÆt trêi mét c¸ch tèi ®a, võa ®­îc che bãng thÝch hîp, c©y chÌ cã thÓ t¨ng ®­îc n¨ng suÊt. Nhê c¸c chÊt phÕ th¶i do cµnh l¸ chÌ rông xuèng vµ bé rÔ c©y hä ®Ëu mµ ®Êt ®­îc t¨ng ®é xèp ®é ph×, gi¶m ®­îc nhiÖt ®é vÒ mïa hÌ, gi¶m tèc ®é dßng ch¶y trªn s­ên ®åi, t¨ng l­îng n­íc thÊm s©u. Víi nh÷ng ®Æc tÝnh ­u viÖt, chÌ ®· trë thµnh mét trong nh÷ng mÆt hµng s¶n xuÊt, xuÊt khÈu chÝnh cña mét sè n­íc trªn thÕ giíi nh­ Ên §é, Srilanka, ViÖt Nam.... I. T×nh h×nh s¶n xuÊt chÌ trªn thÕ giíi. ChÌ lµ ®å uèng phæ biÕn ë nhiÒu n­íc trªn thÕ giíi, ®­îc s¶n xuÊt ë h¬n 30 n­íc vµ cã h¬n 100 n­íc tiªu dïng chÌ víi khèi l­îng lín. C©y chÌ ®­îc trång chñ yÕu t¹i Ch©u ¸, ®©y chÝnh lµ c¸i n«i ph¸t triÓn cña c©y chÌ víi mäi ®iÒu kiÖn ®Êt ®ai, khÝ hËu... phï hîp cho sù sinh tr­ëng cña chÌ vµ cho chÊt l­îng tèt. 1. DiÖn tÝch. H¬n 10 n¨m gÇn ®©y, diÖn tÝch trång chÌ trªn thÕ giíi t¨ng lªn kh«ng ®¸ng kÓ. N¨m 1990 tæng diÖn tÝch lµ 2.500 ngh×n ha. N¨m n­íc cã diÖn tÝch trång chÌ lín nhÊt lµ: Trung Quèc, Ên §é, Srilanca, Thæ NhÜ Kú vµ In®«nesia chiÕm 75% vµ nÕu kÓ thªm c¶ Kenya n÷a th× 6 n­íc nµy chiÕm tíi 80% diÖn tÝch chÌ thÕ giíi. N­íc nhá nhÊt trong "Lµng ChÌ" lµ Cameroon, chØ trång 1000ha víi møc ®é t¨ng tr­ëng 3% n¨m. Bªn c¹nh nh÷ng n­íc cã møc ®é t¨ng tr­ëng diÖn tÝch cao nh­ Thæ NhÜ Kú, ViÖt Nam vµ Burundi (7,8%/n¨m) th× diÖn tÝch trång chÌ ë mét sè n­íc còng bÞ gi¶m ®i nh­:Srilanka, §µi Loan vµ NhËt B¶n. DiÖn tÝch trång chÌ trªn thÕ giíi ®­îc ph©n bæ nh­ sau: Ch©u ¸ víi 12 n­íc chiÕm kho¶ng 92% Ch©u Phi víi 12 n­íc chiÕm kho¶ng 4% Nam Mü víi 4 n­íc chiÕm kho¶ng 2% C¸c n­íc cßn l¹i chiÕm kho¶ng 2% 2. N¨ng suÊt. §Ó ®¸nh gi¸ møc ®é t¨ng tr­ëng trong ph¸t triÓn trång chÌ thÕ giíi trong nh÷ng n¨m qua ta ph¶i xÐt ®Õn tèc ®é t¨ng n¨ng suÊt. N¨ng suÊt b×nh qu©n cña c¸c n­íc s¶n xuÊt chÌ chñ yÕu trong h¬n 10 n¨m trë l¹i ®©y trung b×nh t¨ng 48%. Ên §é lµ mét trong nh÷ng quèc gia s¶n xuÊt vµ xuÊt khÈu chÌ lín nhÊt thÕ giíi, tèc ®é t¨ng n¨ng suÊt trung b×nh tõ n¨m 1990 ®Õn nay lµ 45%, theo sau lµ Srilanka 55%, Trung Quèc 35%, Indonesia 31% (Nguån : Tæng côc Thèng kª) B¶ng 1: DiÖn tÝch - N¨ng suÊt - S¶n l­îng chÌ thÕ giíi 1990-2001 Danh môc §¬n vÞ 1990 1994 1998 1999 2001 DiÖn tÝch Ngh×n ha 2.510 2.620 2.740 2.700 2.800 N¨ng suÊt TÊn bóp/ha 1,34 1,52 1,64 1,32 1,56 S¶n l­îng Ngh×n tÊn 2.510 2.943 3.700 2.500 3.012 Nguån: Vô xuÊt nhËp khÈu - Bé Th­¬ng M¹i Trong khi diÖn tÝch trång chÌ trªn thÕ giíi d­îc më réng rÊt Ýt th× n¨ng suÊt l¹i t¨ng lªn 16,4% . Tr­íc nhu cÇu tiªu thô chÌ chÊt l­îng cao ngµy cµng t¨ng lªn, c¸c n­íc s¶n xuÊt vµ xuÊt khÈu chÌ buéc ph¶i ®Çu t­ theo chiÒu s©u cho c¸c vïng chÌ nh­ c¶i tiÕn gièng, thùc hiÖn nghiªm ngÆt h¬n n÷a c¸c kü thuËt canh t¸c....YÕu tè n¨ng suÊt kh«ng chØ cho thÊy chÊt l­îng chÌ ®· ®­îc c¶i thiÖn mµ cßn thÓ hiÖn møc ®é t¨ng s¶n l­îng. 3. S¶n l­îng: Hµng n¨m trªn thÕ giíi l­îng chÌ b×nh qu©n ®­îc s¶n xuÊt kho¶ng 2,8 triÖu tÊn. MÆc dï diÖn tÝch chÌ t¨ng kh«ng lín (0,6%/n¨m) nh­ng nhê c¸c n­íc tËp trung ®Çu t­ vèn còng nh­ kü thuËt ®Ó th©m canh t¨ng nhanh n¨ng suÊt nªn tæng s¶n l­îng chÌ thÕ giíi tõ 1990 ®Õn 1998 ®· t¨ng ®¸ng kÓ: nÕu n¨m 1990 ®¹t 2,2 triÖu tÊn th× n¨m 1998 víi 2,7 triÖu tÊn t¨ng 22%. Tuy nhiªn n¨m 1999-2000 do thêi tiÕt xÊu, n¾ng h¹n còng nh­ lò lôt khiÕn cho nhiÒu n­íc s¶n xuÊt chÌ bÞ thiÕt h¹i nÆng nÒ . Do vËy s¶n l­îng chÌ gi¶m xuèng chØ cßn 2,3 triÖu tÊn (n¨m 1999) vµ 2,69 triÖu tÊn (n¨m 2000). §Õn n¨m 2001 s¶n l­îng chÌ l¹i t¨ng ®¹t 3,2 triÖu tÊn. §iÒu nµy cã nghÜa lµ t×nh h×nh s¶n xuÊt chÌ ®· ®­îc biÕn ®æi theo chiÒu h­íng tÝch cùc. Theo dù b¸o cña FAO, s¶n l­îng chÌ thÕ giíi sÏ ®¹t kho¶ng 3,5 triÖu tÊn vµo n¨m 2005, trong ®ã Ên §é sÏ lµ n­íc s¶n xuÊt chÌ lín nhÊt thÕ giíi víi s¶n l­îng t¨ng kho¶ng 2,8%/n¨m. Ph©n bè s¶n l­îng theo c¸c khu vùc nh­ sau: Ch©u ¸ (12 n­íc) chiÕm 87%; Ch©u Phi (12 n­íc) chiÕm 10%; Nam Mü (4 n­íc) chiÕm 3% C¸c n­íc s¶n xuÊt chÌ lín nhÊt thÕ giíi lµ: Ên §é, Trung Quèc, Srilanca, In®«nesia chiÕm tíi 72-76% s¶n l­îng chÌ thÕ giíi. §øng ®Çu trong 4 n­íc nµy lµ Ên §é ®¹t 964 ngh×n tÊn n¨m 1998 chiÕm kho¶ng 854 ngh×n tÊn n¨m 2001, t­¬ng ®­¬ng 26% s¶n l­îng chÌ thÕ giíi. TiÕp ®Õn lµ Trung Quèc s¶n xuÊt ®­îc 742 ngh×n tÊn n¨m 1998 vµ 602,4 ngh×n tÊn n¨m 2001, chiÕm kho¶ng 20% s¶n l­îng chÌ thÕ giíi. ViÖt Nam cïng ®ãng gãp kho¶ng 1,3% vµo tæng s¶n l­îng chÌ thÕ giíi. B¶ng 2: S¶n l­îng chÌ mét sè n­íc trªn thÕ giíi 1990-2001 §¬n vÞ : Ngh×n tÊn Tªn n­íc 1990 1994 1998 1999 2001 Ên §é 175 835 964 735 854 Trung Quèc 515 630 742 645 602,4 Srilanka 234 346 375 296 301,2 In®«nesia 150 178 214 170,2 180,1 ViÖt Nam 34 42 50 55 82 Nguån: Tea Statishcs 1990-2001 II. T×nh h×nh tiªu thô vµ xuÊt nhËp khÈu chÌ trªn thÕ giíi. 1. VÒ tiªu thô: Theo ®¸nh gi¸ cña c¸c chuyªn gia trong nhãm c¸c n­íc s¶n xuÊt kinh doanh chÌ thuéc Tæ chøc N«ng L­¬ng Quèc tÕ, ®Õn nh÷ng n¨m cuèi thÕ kû 20 ®¸ cã trªn mét nöa d©n sè thÕ giíi uèng chÌ. HÇu hÕt c¸c n­íc ®Òu cã ng­êi uèng chÌ trong ®ã cã kho¶ng 160 n­íc cã nhiÒu ng­êi uèng chÌ. Møc tiªu thô chÌ b×nh qu©n ®Çu ng­êi mét n¨m trªn toµn thÕ giíi lµ 0,5kg/ng­êi/n¨m. Nh÷ng n­íc cã møc tiªu dïng cao b×nh qu©n ®Çu ng­êi lµ Anh 2,87; Thæ NhÜ Kú 2,72; Irac 2,51; Coet 2,23; Tuynidi 1,82; Ai CËp 1,44; Srilanka 1,41; ARËp Xªut1,4; Xyry 1,26; Australia 1,22; NhËt 0.99; Pakistan 0,86; Nga 0,85. Ên §é, Trung Quèc, Mü cã møc tiªu dïng b×nh qu©n trªn ®Çu ng­êi thÊp t­¬ng øng 0,55kg; 0,3 kg vµ 0,45 kg nh­ng d©n sè ®«ng nªn l¹i lµ nh÷ng n­íc tiªu dïng l­îng chÌ hµng n¨m rÊt lín : Ên §é 620-650 ngµn tÊn; Trung Quèc 430-450 ngµn tÊn; Mü 90-100 ngµn tÊn. C¸c n­íc Anh, Nga, NhËt, Pakistan còng lµ nh÷ng n­íc tiªu dïng chÌ mçi n¨m tõ 100-200 ngµn tÊn, c¸c n­íc Maroco, §øc, Ph¸p, Ba Lan, iran, irac, Ai CËp, Thæ NhÜ Kú søc tiªu dïng hµng n¨m còng tõ 30-70 ngµn tÊn. Theo thèng kª cña HiÖp héi chÌ thÕ giíi, hiÖn nay thÕ giíi cã 26 n­íc tiªu dïng sè l­îng chÌ hµng n¨m t­¬ng ®èi lín. Ch©u ¸ kh«ng chØ lµ khu vùc s¶n xuÊt chÌ lín nhÊt mµ cßn lµ mét thÞ tr­êng tiªu thô s¶n phÈm nµy lín nhÊt, bao gåm cã 11 n­íc . TiÕp theo lµ Ch©u phi víi 6 n­íc. Trong sè n¨m n­íc tiªu thô s¶n phÈm chÌ cña Ch©u ¢u th× víi lÞch sö uèng trµ tõ 300 n¨m tr­íc, Anh cã møc tiªu thô nhiÒu h¬n c¶ .Khu vùc cã nhu cÇu chÌ thÊp nhÊt lµ Ch©u Mü (3 n­íc) vµ Ch©u ¢u (1 n­íc) ViÖt Nam lµ n­íc cã møc tiªu dïng trªn ®Çu ng­êi cßn thÊp (0,3 kg) nh­ng l­îng tiªu dïng mét n¨m còng ®· trªn 20 ngµn tÊn. Thùc ra nhu cÇu vÒ chÌ t¹i cßn rÊt lín tuy nhiªn do h×nh thøc còng nh­ chÊt l­îng cña c¸c s¶n phÈm chÌ trong n­íc ch­a ®¸p øng ®­îc thÞ hiÕu cña ng­êi tiªu dïng. M¹c dï hiÖn nay xuÊt hiÖn rÊt nhiÒu lo¹i n­íc gi¶i kh¸t nh­ng chÌ vÉn lµ mét lo¹i ®å uèng phæ biÕn ë nhiÒu quèc gia. Bëi v× uèng chÌ kh«ng chØ ®¬n thuÇn ®Ó gi¶i kh¸t mµ nã cßn lµ mét ph­¬ng ph¸p trÞ bÖnh hiÖu qu¶. Víi nh÷ng ®Æc tÝnh ­u viÖt nh­ ®· nªu ë trªn , ch¾c ch¾n nhu cÇu vÒ s¶n phÈm chÌ sÏ rÊt ®a d¹ng. 2. NhËp khÈu: HiÖn nay trªn thÕ giíi cã 131 n­íc nhËp khÈu chÌ , b×nh qu©n 1,1- 1,3 triÖu tÊn/n¨m. Tuy thÞ tr­êng chÌ kh«ng biÕn ®éng m¹nh nh­ cµ phª song nh÷ng biÕn ®éng cña nã còng khiÕn c¸c nhµ s¶n xuÊt -xuÊt khÈu chÌ còng ph¶i lo ng¹i. Cuéc khñng kho¶ng tµi chÝnh tiÒn tÖ t¹i Ch©u ¸ ®· ¶nh h­ëng kh«ng nhá ®Õn ho¹t ®éng xuÊt nhËp khÈu c¸c mÆt hµng nh­ chÌ. H¬n n÷a ngµy cµng xuÊt hiÖn nhiÒu c¸c lo¹i n­íc gi¶i kh¸t nh­ cocacola, cµ phª. Ngay t¹i Anh xu h­íng uèng cµ phª hay n­íc ngät thay cho chÌ ®ang t¨ng nhanh. Do vËy s¶n l­îng nhËp khÈu chÌ n¨m 1998 gi¶m 1,6% , n¨m 1999 gi¶m 3,5 % so víi n¨m 1997. Tr­íc t×nh h×nh ®ã c¸c n­íc xuÊt khÈu chÌ ®· ph¶i n©ng cao chÊt l­îng h¬n n÷a, ®a d¹ng ho¸ s¶n phÈm còng nh­ t¨ng c­êng xóc tiÕn th­¬ng m¹i . KÕt qu¶ lµ s¶n l­îng nhËp khÈu ®· t¨ng lªn trong n¨m 2000 lµ 4,5% vµ 6,9% n¨m 2001. §iÒu nµy chøng tá nhu cÇu vµ thÞ hiÕu vÒ chÌ vÉn cßn rÊt ®a d¹ng. Theo dù b¸o cña HiÖp héi chÌ thÕ giíi l­îng chÌ nhËp khÈu thÕ giíi n¨m 2005 sÏ lµ 1, 7 triÖu tÊn B¶ng 3: T×nh h×nh nhËp khÈu chÌ thÕ giíi n¨m 1996-2001 §¬n vÞ: ngh×n tÊn,% N¨m Anh Mü Pakistan Nga C¸c thÞ tr­êng kh¸c Tæng céng Sovíi n¨m tr­íc 1996 178,2 95 117,3 150 568 1108,5 6,3 1997 165 123,4 141 140 599,6 1169 5,4 1998 191 135.2 139,6 149 525,2 1150 -1,6 1999 143 159 135,9 163,8 525,3 1127 -2 2000 150 150,99 129,9 179,7 567,5 1178 4,5 2001 160 153 146 208 593 1260 6,9 Nguån : Tea Statistic 2001 Anh, Mü, Nga, Pakistan lµ nh÷ng thÞ tr­êng nhËp khÈu chÌ chñ yÕu. Hµng n¨m Nga, Anh nhËp tõ 150 ®Õn 200 ngµn tÊn/n¨m, cßn Pakistan vµ Mü nhËp kho¶ng 100 ®Õn 150 ngµn tÊn/n¨m. Do ®iÒu kiÖn kinh tÕ, chÝnh trÞ, v¨n ho¸, t«n gi¸o vµ tËp qu¸n sinh ho¹t ë c¸c n­íc kh¸c nhau nªn nhu cÇu vµ së thÝch tiªu dïng còng kh¸c nhau vÒ sè l­îng còng nh­ vÒ chñng lo¹i chÌ. C¸c n­íc ph¸t triÓn ë T©y ¢u vµ Mü cã tËp qu¸n uèng chÌ víi ®­êng, s÷a phï hîp víi c¸ch uèng cµ phª, cocacola nªn rÊt coi träng c¸c lo¹i chÌ cã mµu n­íc ®á t­¬i s¸ng, vÞ nång m¹nh ®Ëm ®µ, ngät m¸t, hµm l­îng chÊt tan kh«ng d­íi 32%. Do nhÞp sèng x· héi khÈn tr­¬ng nªn hä ­a thÝch c¸c lo¹i chÌ tan nhanh tiÖn lîi nh­ chÌ m¶nh CTC, chÌ bét, chÌ tói nhóng, chÌ tan. V× vËy trong nh÷ng n¨m gÇn ®©y nhu cÇu chÌ ®en m¶nh CTC ®· t¨ng rÊt nhanh ë c¸c n­íc nãi trªn. Tû träng chÌ bét vµ tói nhóng trong tæng nhu cÇu tiªu dïng ë mét sè n­íc T©y ¢u vµ Mü nh­ sau: Anh 50%; Mü vµ §øc 60%; PhÇn Lan 70%; Hµ Lan 80%; Canada 90%. ë nh÷ng n­íc nµy khèi l­îng chÌ hoµ tan còng ®ang ®­îc s¶n xuÊt vµ tiªu dïng ngµy cµng nhiÒu. Anh vµ Mü mçi n¨m s¶n xuÊt trªn d­íi 10.000 tÊn chÌ tan. Ng­êi Anh cã lÞch sö uèng chÌ ®· trªn d­íi 300 n¨m. Uèng chÌ t¹i n­íc Anh ®· h×nh thµnh nªn phong c¸ch vµ tËp qu¸n. Tr­íc nh÷ng n¨m 70 cña thÕ kû chÌ chiÕm trªn 70% thÞ phÇn c¸c lo¹i n­íc uèng. Mçi ng­êi mçi ngµy uèng chÌ tíi 5-6 lÇn. Tuy nhiªn trong thêi gian gÇn ®©y cµ phª vµ c¸c lo¹i n­íc ngät kh¸c ®· giµnh l¹i ®­îc phÇn ®¸ng kÓ thÞ phÇn n­íc uèng cña chÌ, ®Æc biÖt trong giíi thanh niªn ®· coi cµ phª lµ n­íc uèng "Thêi h­ng thÞnh". Tr­íc ®©y tØ lÖ uèng cµ phª cña ng­êi Anh lµ 7:1 nay chØ cßn 5:2 ®Õn 2:1. Trong 3 n¨m gÇn ®©y tõ n¨m 1998 ®Õn n¨m 2000 l­îng chÌ nhËp khÈu vµo Anh gi¶m ®¸ng kÓ tõ 191 ngµn tÊn n¨m 1998 cßn 143 ngµn tÊn n¨m 1999 ®Õn n¨m 2000 chØ cßn 157 ngµn tÊn. Chi phèi thÞ tr­êng chÌ ë n­íc Anh lµ c¸c h·ng chÌ Brock thuéc c«ng ty Unilever chiÕm 30% thÞ phÇn; Typhoo vµ Tetley 15%; C«ng ty hîp t¸c b¸n bu«n 12%; c¸c h·ng bu«n lín tr­c tiÕp ®ãng gãi bao b× b¸n lÎ t¹i c¸c siªu thÞ tíi 70% l­îng chÌ tiªu thô t¹i Anh. C¸c n­íc chñ yÕu xuÊt chÌ vµo Anh lµ Kenya tõ 45-50% tæng l­îng chÌ nhËp cña Anh, Ên §é tõ 16-18%, Nam Phi tõ 6-10%, Malawi 3% ( riªng n¨m 2000 ®¹t 15,9%). Indonesia 5-10%, Srilanka 5-8%, ViÖt nam n¨m 1998 cao nhÊt giµnh ®­îc 1,53% thÞ phÇn t¹i Anh t­¬ng ®­¬ng 947 tÊn trong sè 191 ngh×n tÊn vµo n­íc Anh. N­íc Mü tuy tiªu thô cµ phª lµ chÝnh, tû lÖ tiªu dïng gi÷a chÌ vµ cµ phª lµ 1:10 nh­ng sè ng­êi d©n uèng chÌ còng ®· chiÕm 1% d©n sè. ChÝnh phñ Mü miÔn thuÕ chÌ nhËp nh­ng l¹i qui ®Þnh tiªu chuÈn chÌ cho tõng n­íc xuÊt vµo Mü. N¨m 1998, Mü ®· nhËp 135,2 ngh×n tÊn chÌ, n¨m 99 t¨ng lªn 159 ngh×n tÊn, n¨m 2001 lµ 153 ngh×n tÊn. Cã 4 h·ng chÌ lín chi phèi thÞ tr­êng Mü lµ Lipton43% thÞ phÇn, Tetley 10%, Nestle vµ Sothern mçi h·ng trªn 5% cßn l¹i lµ thÞ phÇn cña trªn 40 h·ng kh¸c vµ cöa hµng. N­íc xuÊt khÈu nhiÒu nhÊt vµo Mü lµ archentina chiÕm 38%, Trung Quèc 10%, Indonexia lµ 8%, Ên §é , Srilanka, Kenya, Malasyia, mçi n­íc chØ giµnh d­îc 5%. ViÖt Nam n¨m cao nhÊt chØ giµnh ®­îc 1745 tÊn b»ng 1.8% thÞ phÇn. ChÌ ViÖi Nam nhËp vµo Mü chñ yÕu lµ chÌ l¹nh, chÌ hoµ tan, chÌ bét hçn hîp ®­îc uèng víi ®¸ hoÆc pha trµ ®Ó trong tñ l¹nh míi uèng nh­ng n­íc chÌ ®Ó trong tñ l¹nh ph¶i ®á t­¬i, trong suèt, kh«ng bÞ kÕt tña v¸ng kem s÷a. Còng do uèng chÌ tan, chÌ nhóng trong tói läc, ng­ßi tiªu dïng kh«ng trùc tiÕp nh×n mÆt chÌ nªn hä chØ coi träng mÇu n­íc. Khi ®· qua tñ l¹nh, hä kh«ng ®Ó ý ®Õn ngo¹i h×nh v× vËy chÌ m¶nh CTC vµ c¸c lo¹i chÌ cÊp thÊp cÊp trung sÏ ®­îc c¸c nhµ nhËp khÈu Mü quan t©m nhiÒu h¬n. Nga còng lµ n­íc nhËp khÈu chÌ chñ yÕu trªn thÕ giíi kh«ng thua kÐm Anh. N¨m 1999 Nga ®· nhËp 135,9 ngh×n tÊn, n¨m 2001 nhËp 153 ngh×n tÊn. Còng nh­ ng­êi Anh, ng­êi Nga ®· cã lÞch sö uèng chÌ hµng tr¨m n¨m nay, uèng chÌ nãng pha hoÆc nÊu. Tuy nhiªn trong líp trÎ ®ang ph¸t triÓn xu h­íng dïng cµ phª thay chÌ nhÊt lµ ë c¸c khu ®« thÞ. Do tËp qu¸n dïng chÌ vµ do hoµn c¶nh kinh tÕ nªn ng­êi Nga thÝch dïng chÌ sîi xo¨n chÆt theo qui tr×nh OTD vµ phÇn lín lµ chÌ cÊp trung vµ cÊp thÊp. Nguån cung cÊp chñ yÕu cho Nga hiÖn nay lµ Ên §é, mçi n¨m cung øng kho¶ng 100-115 ngµn tÊn chiÕm 71% thÞ phÇn chÌ Nga. Sau Ên §é lµ Srilanka kho¶ng 21-25 ngµn tÊn/n¨m chiÕm 15%, tiÕp ®Õn lµ Trung Quèc 5%, Greogia 3,2%, azebaizan, Indonexia mçi n­íc chiÕm kho¶ng 1% thÞ phÇn.. Ên §é vµ Srilanka giµnh ®­îc thÞ phÇn lín lµ nhê cã c¸c hiÖp ®Þnh trî gióp tÝn dông cña ChÝnh phñ hai n­íc nµy ®èi víi Nga vµ ®èi víi ng­êi xuÊt chÌ. Ngoµi ra cßn cã c¸c HiÖp ®Þnh song ph­¬ng ®Ó tr¶ nî, ®æi hµng vµ miÔn gi¶m thuÕ do ChÝnh phñ n­íc nµy ký víi ChÝnh phñ Nga. ViÖt Nam tr­íc ®©y ®· cã thêi kú xuÊt sang Nga ®¸p øng kho¶ng 0,2% thÞ phÇn Nga. Nh­ng gÇn ®©y,ViÖt Nam vµ c¸c n­íc kh¸c kh«ng thÓ giµnh ®­îc thÞ phÇn t¹i Nga v× kh¶ n¨ng thanh to¸n cña ng­êi Nga kh«ng ®¶m b¶o, ®é rñi ro lín trong khi ®ã l¹i kh«ng cã sù b¶o l·nh cña ChÝnh phñ. HIÖn nay t×nh h×nh kinh tÕ chÝnh trÞ ë Nga ®ang dÇn æn ®Þnh, c¸c c«ng ty xuyªn quèc gia vÒ chÌ ®ang cã nh÷ng ch­¬ng tr×nh lín nh»m th©m nhËp vµ chi phèi thÞ tr­êng n­íc nµy. Pakistan còng lµ mét trong nh÷ng thÞ tr­êng lín nhËp khÈu chÌ chØ sau Anh vµ Nga. N¨m 1998, Pakistan nhËp khÈu 139,6 ngh×n tÊn, n¨m 1999 nhËp 135,9 ngh×n tÊn , n¨m 2001 nhËp 146 ngh×n tÊn. Trong ®ã, Pakistan nhËp chÌ cña Kenya tõ 52.000 tÊn ®Õn 66.000 tÊn, chiÕm 47-63%; Indonesia 12.000 tÊn, chiÕm kho¶ng 11%; Ruwanda 5-6%; Bangladesh 3,7-7,9%; Tanzania 3,7%-4,3%; Srilanka 3,6%-3,7%. ViÖt Nam trong n¨m 2001 ®· xuÊt sang thÞ tr­êng Pakistan ®­îc 5.132 tÊn, chiÕm 4,6% chñ yÕu lµ c¸c lo¹i chÌ cÊp trung vµ cÊp thÊp, trong ®ã cã 274 tÊn chÌ xanh. §©y lµ thÞ tr­êng cã thÓ chÊp nhËn nhiÒu chñng lo¹i chÌ kh¸c nhau tõ cÊp cao ®Õn cÊp thÊp, c¶ chÌ xanh lÉn chÌ ®en, c¶ chÌ s¶n xuÊt theo c«ng nghÖ CTC, nh­ng chÌ CTC vÉn ®­îc ng­êi tiªu dïng quan t©m h¬n. Ngoµi bèn n­íc trªn cßn cã mét sè n­íc kh¸c còng nhËp khÈu chÌ nh­ NhËt , §øc, Ai CËp. §øc nhËp trªn d­íi 40 ngµn tÊn/n¨m gåm c¶ chÌ ®en vµ chÌ xanh. Chñ yÕu lµ c¸c lo¹i chÌ cÊp cao. C¸c n­íc cã thÞ phÇn cao ë §øc lµ Trung Quèc, Ên §é mçi n¨m trªn d­íi 20%. Indonexia vµ Srilanka mçi n­íc 12%, argentina, Malawi 6%, ViÖt nam n¨m 1998 xuÊt ®­îc 2138 tÊn chiÕm 5,3% nh­ng ®Õn n¨m 2000 chØ cßn 1156 tÊn b»ng 3%. Hµ Lan nhËp 25-27 ngµn tÊn/n¨m chñ yÕu nhËp tõ Indonexia 15-20%, Srilarka 10-12%, Malawi 9-11%, Thæ NhÜ Kú 5-9%, Nam Phi 5%, argentina 3-4%. ViÖt nam n¨m 98 cao nhÊt ®­îc 784 tÊn b»ng 3%. Ph¸p nhËp trªn d­íi 20 ngµn tÊn/n¨m gåm toµn bé chÌ ®· bao gãi s½n tõ Trung Quèc 35%, Anh 20-22%, Srilanka 9-10%, BØ 8-9%. ViÖt nam n¨m 2001 xuÊt ®­îc 55 tÊn b»ng 0,27% trong tæng sè 20.235 tÊn Ph¸p nhËp n¨m ®ã. Canada nhËp trªn 20 ngµn tÊn/n¨m vµ còng nh­ Ph¸p toµn bé lµ chÌ ®· bao gãi th­¬ng phÈm ®­îc nhËp tõ céng ®ång Ch©u ¢u vµ Anh kho¶ng 50%, Mü 8-10%, Kenya 8-10%, Srylanka 6-8%. Kh¸c víi mét sè n­íc tû lÖ thanh thiÕu niªn vµ ng­êi d©n uèng chÌ ë Canada ®ang cã xu h­íng t¨ng do vËy l­îng chÌ nhËp tõ n¨m 1998 ®Õn n¨m 2001 mçi n¨m t¨ng 500 tÊn so víi n¨m tr­íc. C¸c n­íc §«ng ¢u, Nga vµ Trung §«ng do tËp qu¸n uèng chÌ nãng pha víi n­íc s«i hoÆc cho chÌ vµo n­íc ®un, nÊu s«i nªn ng­êi tiªu dïng khu vùc nµy quan t©m nhiÒu ®Õn chÌ ®en ®­îc s¶n xuÊt theo quy tr×nh OTD cã ngo¹i h×nh xo¨n chÆt, thÓ h×nh cã xu h­íng lín, ®­îc gäi lµ OPA, ®á ®Ëm vÞ nång hËu. Ukrain, Balan lµ nh÷ng n­íc §«ng ¢u nhËp vµ tiªu dïng chÌ nhiÒu nhÊt ë khu vùc nµy sau Nga. Mçi n¨m c¸c n­íc nµy nhËp tõ 20-30 ngµn tÊn. N¨m 98, Balan ®· nhËp 36.570 tÊn, n¨m 99 vµ n¨m 2000 mçi n¨m kho¶ng 32 ngµn tÊn. Nguån nhËp khÈu chñ yÕu tõ Ên §é kho¶ng 10.000 ®Õn 11.000 tÊn/n¨m chiÕm 30% thÞ phÇn. Bangladesh 17%, Trung quèc 9-10%, Srilanka 8%, Kenya, Malawi, Indonesia mçi n­íc 6-7%. ViÖt Nam n¨m 2001 còng xuÊt vµo thÞ tr­êng nµy ®­îc 2.234 tÊn, chiÕm 7% thÞ phÇn, chñ yÕu lµ chÌ cÊp trung vµ cÊp thÊp. Dubai- thuéc tiÓu v­¬ng quèc ARËp thèng nhÊt mçi n¨m nhËp trªn d­íi 60 ngµn tÊn. Trong ®ã 45-50% ®Ó tiªu dïng trong n­íc, cßn l¹i t¸i xuÊt khÈu sang c¸c thÞ tr­êng l©n cËn. Nguån chÌ nhËp vµo Dubai chñ yÕu lµ chÌ Srilanka 50%, Ên §é 30%, Kenya 7% chÌ th­¬ng phÈm ®· ®Êu trén bao gãi nhËp tõ Anh vµ ELI. ViÖt nam ®· xuÊt khÈu qua thÞ tr­êng nµy ®­îc 292 tÊn xÊp xØ 0,5%. Tõ nguån chÌ nhËp, mçi n¨m Dubai xuÊt khÈu 30 ngµn tÊn. Vµo mét sè n­íc gÇn kÒ lµ Thæ NhÜ Kú trªn d­íi 10 ngµn tÊn, iran 8- 10 ngµn tÊn, Turkmekistan 3400-3600 tÊn, uzebekistan 2500 tÊn, Irac 1500 - 2500tÊn, Kazakstan, Tajikistan mçi n­íc 1100 tÊn. Irac, Iran, Thæ NhÜ Kú, Syria còng lµ nh÷ng n­íc nhËp chÌ ®en víi sè l­îng lín. C¸c n­íc nµy chñ yÕu nhËp chÌ ®en s¶n xuÊt theo quy tr×nh OTD. Ng­êi d©n vïng nµy kh«ng uèng lo¹i n­íc cã cån nªn uèng chÌ lµ chñ yÕu. ChÌ ®­îc cho vµo Êm uèng nãng víi ®­êng, hä thÝch vÞ nång ®Ëm mµu n­íc ®á ®Ëm cã h­¬ng th¬m, hµm l­îng chÊt tan kh«ng d­íi 32%. C¸c n­íc nµy chñ yÕu nhËp chÌ cña Srilaka, ¢n §é vµ Indonesia do c¸c c«ng ty nhµ n­íc ®¶m nhËn. N¨m 1999 ngoµi sè chÌ nhËp tõ c¸c n­íc kh¸c, Syria ®· nhËp cña Srilanka 19.316 tÊn, Iran nhËp kho¶ng 9800 tÊn, Irac n¨m 1999 nhËp cña ViÖt nam 16 ngµn tÊn cßn nhËp cña Indonesia 12 ngµn tÊn, cña Srilanka 8783 tÊn. Thæ NhÜ Kú n¨m 99 nhËp cña Srilanka tíi 25.166tÊn. GÇn ®©y mét sè c«ng ty t­ nh©n ®· ®­îc phÐp ho¹t ®éng song khã cã kh¶ n¨ng c¹nh tranh bëi c¸c c«ng ty nhµ n­íc ®­îc sù ­u ®·i cña chÝnh phñ vÒ thuÕ vµ cã c¶ sù trî gióp vÒ tµi chÝnh. C¸c n­íc Ch©u Phi nhËp nhiÒu chÌ ®en gåm cã Ai CËp, Nam Phi, Liby, Tunisia. Ai CËp mçi n¨m nhËp tõ 60-70 ngµn tÊn. Ng­êi d©n Ai CËp vµ c¸c kh¸ch du lÞch v·ng l¹i qua Ai CËp ®Òu ­a thÝch lo¹i chÌ cã mµu ®á t­¬i s¸ng v× vËy chÌ m¶nh CTC ®­îc dïng chñ yÕu ë thÞ tr­êng nµy. Th«ng qua c¸c hiÖp ®Þnh chÝnh phñ, Kenya ®· giµnh ®­îc tíi 60-70% thÞ phÇn chÌ Ai CËp. Cßn l¹i lµ c¸c n­íc Ên §é, Srilanka vµ Indonesia. Nam Phi vµ Lybia còng ­a thÝch chÌ ®en, chñ yÕu lµ chÌ CTC. Hµng n¨m Nam Phi nhËp kho¶ng 13,5 ngµn tÊn chñ yÕu tõ c¸c n­íc Malawi, Zimbabwe vµ Kenya. C¸c n­íc T©y B¾c Phi, c¸c n­íc Trung ¸ lµ nh÷ng n­íc tiªu dïng vµ nhËp chÌ xanh nhiÒu h¬n chÌ ®en trõ NhËt B¶n cã l­îng chÌ xanh s¶n xuÊt trong n­íc nhiÒu nªn l­îng chÌ xanh nhËp thÊp h¬n chÌ ®en. §¹i bé phËn chÌ xanh nhËp vµo c¸c n­íc nµy ®Òu lµ chÌ Trung Quèc. NhËt lµ n­íc s¶n xuÊt chÌ ®øng thø 6 trªn thÕ giíi vÒ s¶n l­îng song còng l¹i lµ n­íc nhËp khÈu chÌ t­¬ng ®èi lín v× s¶n xuÊt kh«ng ®ñ cho tiªu dïng trong n­íc. Mçi n¨m n­íc nµy nhËp trªn d­íi 50 ngµn tÊn, n¨m 1999 nhËp 50.834 tÊn trong ®ã cã 1.2154 tÊn chÌ xanh ( Trung Quèc 10.852 tÊn) vµ 37.251 tÊn chÌ ®en (Trung quèc vµ §µi Loan 23.749 tÊn, Srilanka 5951 tÊn, Ên §é 3204 tÊn). ViÖt Nam n¨m 1999 còng ®· xuÊt ®­îc 980 tÊn chÌ xanh vµ 78 tÊn chÌ ®en vµo thÞ tr­êng nµy. §©y lµ thÞ tr­êng lín song ®ßi hái kh¾t khe vÒ chÊt l­îng. Tõ n¨m 1984, NhËt ®· cho ra ®êi chÌ pha s½n ®ãng lon cã thÓ uèng nãng hoÆc uèng l¹nh tuú ý, ®­îc ng­êi tiªu dïng rÊt ­a thÝch. V× vËy, tõ 1,8 triÖu lon lóc ®Çu nay l­îng tiªu dïng ®· lªn ®Õn hµng tû lon. 3. XuÊt khÈu. Hµng n¨m, 43% s¶n l­îng chÌ thÕ giíi ®­îc giµnh cho xuÊt khÈu. XuÊt khÈu chÌ ®· chiÕm mét vai trß quan träng ®èi víi nÒn kinh tÕ cña nhiÒu n­íc, ®Æc biÖt trong vÊn ®Ò an toµn l­¬ng thùc. Theo ®¸nh gi¸ cña FAO, ho¹t ®éng xuÊt khÈu nµy ®· mang l¹i 33% thu nhËp xuÊt khÈu tõ c¸c s¶n phÈn n«ng nghiÖp cña Kenya, 55% ë Srilanka, 2% ë Indonesia vµ 5% t¹i Tanzania. á Srilanka, thu nhËp tõ xuÊt khÈu chÌ t­¬ng ®­¬ng víi 66% chi tiªu nhËp khÈu l­¬ng thùc . Cßn Kenya thu nhËp xuÊt khÈu chÌ ®ñ ®Ó chi phÝ toµn bé chi tiªu nhËp khÈu l­¬ng thùc. §©y còng lµ yÕu tè quan träng khiÕn s¶n l­îng chÌ xuÊt khÈu chÌ trªn thÕ giíi t¨ng lªn hµng n¨m. B¶ng 4: T×nh h×nh xuÊt khÈu chÌ thÕ giíi 1996-2001: §¬n vÞ : Ngh×n tÊn N¨m N­íc 1996 1997 1998 1999 2000 2001 Ên §é 187,85 200,46 215 220 223,5 226,4 Srilanka 221 235,8 253 258,9 263 266 Indonesia 132,6 141,5 151,8 155,3 157,8 159,8 Kenya 165,75 176,9 189,7 194,2 197,25 199,8 Trung Quèc 88,4 94,3 101,2 103,5 105,2 106,5 C¸c n­íc kh¸c 309,4 330,24 354,3 362,8 368,25 373,5 ThÕ giíi 1105 1179,2 1265 1294,7 1315 1332 Nguån: T¹p chÝ Tea Statistic 2001 Trong nh÷ng n¨m gÇn ®©y trªn thÞ tr­êng chÌ thÕ giíi cung cã xu h­íng t¨ng nhanh h¬n cÇu . N¨m 1996, s¶n l­îng xuÊt nhËp khÈu chÌ cã phÇn t­¬ng ®­¬ng nhau nh­ng b¾t ®Çu tõ n¨m 1997 , xuÊt khÈu chÌ ®· lín h¬n nhËp khÈu 2,5-3,9% Xu h­íng nµy diÔn ra trong bèi c¶nh s¶n phÈm chÌ ph¶i c¹nh tranh víi rÊt nhiÒu lo¹i ®å uèng kh¸c. B»ng c¸c ch­¬ng tr×nh khuÕch tr­¬ng s¶n phÈm, n©ng cao chÊt l­îng, ®æi míi s¶n phÈm, c¸c h·ng n­íc ngät ®· chiÕm ®­îc mét phÇn thÞ phÇn cña mÆt hµng chÌ. §iÒu nµy dÉn ®Õn tèc ®é s¶n l­îng chÌ nhËp khÈu gi¶m nhanh.Cßn c¸c nhµ s¶n xuÊt chÌ lu«n t¨ng c­êng më réng diÖn tÝch còng nh­ c¶i tiÕn c«ng nghÖ nh»m ®¸p øng ®­îc thÞ hiÕu ng­êi tiªu dïng. Do ®ã s¶n l­îng chÌ thÕ giíi t¨ng 3,74%/ n¨m. Trªn thÕ giíi cã kho¶ng 30 n­íc xuÊt khÈu chÌ, trong ®ã Ên §é, Srilanka, Indonesia, Kenya chiÕm kho¶ng 75-80% thÞ phÇn thÕ giíi. Ên §é lµ n­íc cã s¶n l­îng chÌ lín nhÊt thÕ giíi nh­ng s¶n l­îng xuÊt khÈu l¹i kh«ng b»ng Srilanka. S¶n phÈm chÌ cña Srilanka cã chÊt l­îng cao h¬n, chñng lo¹i phong phó h¬n nªn mçi n¨m xuÊt khÈu 90% s¶n l­îng chÌ cña m×nh, trong khi ®ã thêi tiÕt thÊt th­êng céng víi kinh nghiÖm vµ kü n¨ng canh t¸c cßn thiÕu nªn chÊt l­îng chÌ Ên §é ch­a ®¹t tiªu chuÈn. Theo sau Ên §é , Srilanka, Kenya giµnh ®­îc 15% s¶n l­îng chÌ xuÊt khÈu cña thÕ giíi. Trong nh÷ng n¨m gÇn ®©y do ®iÒu kiÖn thêi tiÕt khÝ hËu thuËn lîi nªn s¶n l­îng xuÊt khÈu cña Kenya t¨ng ®Òu qua c¸c n¨m . Ngoµi mét sè n­íc trªn th× B¨nglades , Malawi, Tazania còng cã nh÷ng triÓn väng vÒ xuÊt khÈu chÌ, riªng Ch©u Phi sÏ t¨ng 2,8%/n¨m cho ®Õn n¨m 2005. Ng­îc l¹i mét sè n­íc l¹i gi¶m xuÊt khÈu chÌ ®Õn møc tèi ®a, ®iÓn h×nh lµ NhËt B¶n. Hµng n¨m NhËt B¶n gi¶m xuÊt khÈu 8-9%. N¨m 2001, s¶n l­îng chÌ xuÊt khÈu cña NhËt chØ chiÕm gÇn 0,4% s¶n l­îng chÌ s¶n xuÊt ra. Nh­ vËy ng­êi NhËt trång chÌ lµ ®Ó tiªu dïng trong n­íc chø kh«ng ph¶i ®Ó kinh doanh thu ngo¹i tÖ. TiÕp theo NhËt lµ §µi Loan còng cã møc gi¶m xuÊt khÈu 6-7%/n¨m. Mét n­íc tuy nhá nh­ng còng thÓ hiÖn mét ®iÓm riªng lµ Mozambich, ®¹t kû lôc thÕ giíi vÒ gi¶m s¶n l­îng xuÊt khÈu gÇn 10% (tõ s¶n l­îng n¨m 1990 lµ 18.000tÊn ®Õn n¨m 2001chØ cßn 1.000tÊn). §Õn n¨m 2001 th× Mozambich lµ n­íc cã s¶n l­îng xuÊt khÈu chÌ Ýt nhÊt thÕ giíi. Nguyªn nh©n cña t×nh tr¹ng nµy lµ do khÝ hËu kh¾c nghiÖt khiÕn viÖc s¶n xuÊt chÌ gÆp nhiÒu khã kh¨n. III. C«ng nghÖ chÕ biÕn vµ gi¸ c¶ 1. C«ng nghÖ chÕ biÕn. ChÌ lµ mét lo¹i c©y n«ng nghiÖp l©u n¨m tõ 30 ®Õn 50 n¨m. Tõ l¸ chÌ dïng theo c¸ch chÕ biÕn vµ c«ng nghÖ chÕ biÕn cho ra c¸c lo¹i chÌ kh¸c nh­ chÌ xanh, chÌ ®en, chÌ vµng, chÌ ®á, chÌ hoµ tan... Cïng víi viÖc t¨ng c­êng diÖn tÝch, ph¸t triÓn vµ ®Çu t­ n¨ng suÊt trong thu ho¹ch chÌ, c¸c n­íc kh«ng ngõng hoµn thiÖn c«ng nghÖ chÕ biÕn v× c«ng nghÖ lµ mét yÕu tè quyÕt ®Þnh cho s¶n phÈm ®em b¸n. HiÖn nay 80% sè l­îng chÌ thÕ giíi lµ chÌ ®en, sè cßn l¹i lµ chÌ xanh. ChÌ ®en chñ yÕu s¶n xuÊt t¹i Ên §é, Srilanka. Trung Quèc lµ n­íc hµng n¨m cung cÊp 90% s¶n l­îng chÌ xanh trªn thÕ giíi. Mét yÕu tè quan träng trong nÒn kinh tÕ thÞ tr­êng lµ s¶n phÈm ®­îc chÕ biÕn ph¶i ®¸p øng ®­îc thÞ hiÕu tiªu dïng. NÕu nh÷ng n¨m 90 trë vÒ tr­íc lo¹i chÌ rêi , ®ãng thïng lµ chñ yÕu th× hiÖn nay nhu cÇu tiªu dïng c¸c lo¹i chÌ tói nhóng, chÌ hoµ tan , chÌ bét ngµy cµng t¨ng lªn, ®Æc biÖt ë nh÷ng n­íc c«ng nghÖ ph¸t triÓn chÌ rêi chØ cßn l¹i 5-10% ®­îc sö dông ®Ó pha uèng. Do nhÞp ®iÖu cuéc sèng khÈn tr­¬ng nªn chÌ hoµ tan còng ®ang ®­îc ph¸t triÓn. Nø¬c Anh n¨m 1998 xuÊt 4532 tÊn chÌ hoµ tan trong ®ã EU nhËp 4119 tÊn , n¨m 2000 xuÊt 12809 tÊn th× 10641 tÊn vµo EU. Ngoµi ra, chÌ xanh ®ang dÇn dÇn ®­îc nhiÒu ng­êi tiªu dïng yªu thÝch . Trung Quèc lµ quèc gia xuÊt khÈu nhiÒu chÌ xanh, chÊt l­îng lo¹i chÌ nµy ®­îc ng­êi tiªu dïng ­ chuéng, n¨m 1998 xuÊt 127.358 tÊn, n¨m 1999 xuÊt 140.290 tÊn. Cßn Mü n¨m 1998 nhËp 6367 tÊn, n¨m 1999 nhËp ._.7696 tÊn . Ngµy nay chÌ tói nhá nh­ chÌ Lipton, chÌ Tetley theo xu h­íng tiªu dïng hiÖn ®¹i, tiÖn lîi rÊt ®­îc ­a chuéng. 2. Gi¸ c¶. Trong nh÷ng n¨m gÇy ®©y gi¸ chÌ thÕ giíi nh×n chung ®­îc h×nh thµnh theo gi¸ t¹i c¸c thÞ tr­êng lín lµ London, Colombo, Calcuta, Mombasa. Bèn thÞ tr­êng nµy chiÕm 90% khèi l­îng trao ®æi chÌ thÕ giíi. MÆc dï c¹nh tranh b»ng gi¸ ë thÞ tr­êng chÌ thÕ giíi thu hÑp Ýt nhiÒu nh­ng gi¸ vÉn lµ yÕu tè kh¸ m¹nh vµ phøc t¹p . Nh×n chung gi¸ chÌ thÕ giíi biÕn ®éng chñ yÕu do quan hÖ cung cÇu chi phèi. Tõ n¨m 1996 ®Õn n¨m 1998, do nhu cÇu tiªu thô ®· kÝch gi¸ chÌ t¨ng nhanh 22% nh­ng tõ n¨m 1999 ®Õn nay cã xu h­íng cung lín h¬n cÇu nªn gi¸ gi¶m xuèng râ rÖt. Sù biÕn ®éng vÒ "cung - cÇu" lµm gi¸ chÌ thÕ giíi gi¶m g©y ¸p lùc gi¶m gi¸ chÌ xuÊt khÈu cña ViÖt Nam (1999 thÊp h¬n 1998 lµ 8%, n¨m 2000 thÊp h¬n n¨m 1998 5%, n¨m 2001 thÊp h¬n 1998 lµ 4%). B¶ng 5: DiÔn biÕn gi¸ chÌ t¹i c¸c trung t©m ®Êu gi¸ lín thÕ giíi §¬n vÞ:USD/tÊn ThÞ tr­êng 1996 1997 1998 1999 2000 2001 Gi¸ BQ thÕ giíi 1504 1620 1994 1966,6 1925,6 1917,6 Colombo 1640 1880 2000 1950 1945 1943 London 1640 1760 2200 2040 1943 1940 Calata 1680 1600 2090 2000 1980 1962 Mobasa 1300 1420 1680 2010 1950 1943 Cochin 1260 1260 2000 1833 1810 1800 Nguån: Commodity Market Review 2001 Ch­¬ng II T×nh h×nh s¶n xuÊt, chÕ biÕn xuÊt khÈu chÌ ë ViÖt Nam nh÷ng n¨m gÇn ®©y I. Vµi nÐt vÒ c©y chÌ ViÖt Nam. MiÒn nói phÝa B¾c vÒ ph­¬ng diÖn d©n téc häc lµ n¬i b¶o tån rÊt nhiÒu nÐt sinh ho¹t c¬ së cña ng­êi ViÖt tõ ¨n mÆc phong tôc tËp qu¸n, ng«n ng÷. C¸ch uèng chÌ xanh cña hä lµ chi tiÕt ph¶n ¸nh mét nÕp sèng xa x­a. N¬i d©y lµ ®Þa bµn chÌ chñ yÕu cña n­íc ta. Theo ph©n tÝch sinh ho¸ cña ViÖn SÜ K. M Djunkhadge vµ nhËn xÐt cña TiÕn SÜ Herter (ViÖn nghiªn cøu chÌ §«ng Ph­¬ng) vµ mét sè nhµ khoa häc kh¸c th× ViÖt Nam lµ mét trong nh÷ng c¸i n«i ®Çu tiªn cña c©y chÌ nguyªn s¶n. C¸c vïng chÌ hoang cña n­íc ta ë L¹ng S¬n, Hµ Giang vµ ®Æc biÖt lµ "B¶o tµng chÌ hoang" víi h¬n 4,1 v¹n c©y ë Suèi Giµng, NghÜa Lé. Ng­êi ViÖt Nam trång chÌ vµ chÕ biÕn chÌ lµm ®å uèng rÊt phæ biÕn, qua c¸c c¸ch thøc uèng dï kh¸c nhau: dïng t­¬i, sÊy kh«, ­íp l­¬ng... t¹o ra c¸c ®Æc phÈm gi¸ trÞ kinh tÕ cao. ëViÖt Nam, chÌ kh«ng chØ lµ ®å uèng phæ biÕn mµ ng­êi ViÖt Nam cßn dïng chÌ xanh nh­ mét ph­¬ng thuèc d©n gian dïng trÞ ®éc vµ ®Ó lau röa c¸c vÕt th­¬ng rÊt cã hiÖu qu¶. Ngµy nay, c¸c bµ, c¸c c« dïng chÌ trong nÊu bÕp lµm h­¬ng liÖu cho c¸c mãn ¨n vµ dïng chÌ ®Ó chèng tanh h«i cho c¸c ®å nÊu bÕp. C©y chÌ thËt lµ gÇn gòi víi ®êi sèng ng­êi ViÖt Nam, tuy kh«ng thiÕt thùc nh­ c©y lóa nh­ng nã g¾n liÒn víi ®êi sèng v¨n ho¸, sinh ho¹t cña ng­êi ViÖt Nam, gãp phÇn t¹o nªn phong c¸ch ®Ñp trong kho tµng v¨n ho¸ phong phó cña ng­êi ViÖt Nam tõ xa x­a víi ®êi sèng hiÖn t¹i ngµy nay. NÕu nãi vÒ vïng s¶n xuÊt chÌ chñ yÕu ë n­íc ta th× trung du - miÒn nói phÝa B¾c lµ mét trong nh÷ng vïng thÝch hîp cho viÖc sinh tr­ëng vµ ph¸t triÓn cña c©y chÌ. §Æc biÖt ph¶i kÓ dÕn c¸c vïng nh­ Lµo Cai, Yªn B¸i, VÜnh Phóc, Phó Thä, B¾c C¹n, Th¸i Nguyªn, S¬n La. Ngoµi ra cßn ë c¸c ®Þa bµn kh¸c nh­ c¸c tØnh thuéc Hµ S¬n B×nh cò, Hµ Nam Ninh cò, Thanh Ho¸, NghÖ An, Hµ TÜnh, L¹ng S¬n. ë miÒn Nam th× tËp trung phÇn lín t¹i L©m §ång, Gia Lai, KonTum. Ngµnh chÌ ®­îc ph©n nh¸nh kh¸ râ thµnh hai bé phËn: Bé phËn s¶n xuÊt nguyªn liÖu (trång chÌ) vµ bé phËn chÕ biÕn c«ng nghiÖp. Bé phËn s¶n xuÊt nguyªn liÖu (®ån ®iÒn khu chuyªn canh) tËp trung t¹i vïng nói, cao nguyªn n¬i cã ®iÒu kiÖn ®Þa lý, khÝ hËu phï hîp ®Ó ph¸t triÓn c©y chÌ c¶ vÒ chÊt vµ l­îng. Cßn bé phËn chÕ biÕn c«ng nghiÖp lµ c¸c C«ng ty, Nhµ m¸y, XÝ nghiÖp n»m t¹i c¸c thµnh phè, tØnh, thÞ trÊn, n¬i cã ®Çy ®ñ ®iÒu kiÖn thuËn lîi cho viÖc tiÕn hµnh vµ ph¸t triÓn c«ng nghÖ chÕ biÕn. ChÌ cña ViÖt Nam ®­îc nhiÒu chuyªn gia quèc tÕ ®¸nh gi¸ lµ cã h­¬ng vÞ ®Æc tr­ng, th¬m ngon. Ngoµi ra ,s¶n phÈm chÌ cña vïng Méc Ch©u - Hµ Giang ®­îc ®¸nh gi¸ lµ cã chÊt l­îng t­¬ng ®­¬ng vïng chÌ Dafeling cña Ên §é, mét vïng chÕ biÕn næi tiÕng trªn toµn thÕ giíi vÒ chÊt l­îng. §©y lµ mét trong nh÷ng yÕu tè quan träng hµng ®Çu ®Ó t¹o ra mét ®Æc phÈm cã h­¬ng vÞ ®Æc tr­ng vµ chÊt l­îng hµng ®Çu mang l¹i hiÖu qu¶ kinh tÕ cao. Tõ n¨m1990 ®Õn nay, thu nhËp tõ chÌ hµng n¨m chiÕm 0,2% trong tæng thu nhËp kinh tÕ quèc d©n, vÒ gi¸ trÞ tæng s¶n phÈm x· héi chiÕm 1,51%GDP n«ng l©m nghiÖp cña c¶ n­íc. VÒ xuÊt khÈu, mÆt hµng chÌ ®· trë thµnh mét trong nh÷ng mÆt hµng xuÊt khÈu chñ lùc cña n­íc ta. Kim ng¹ch xuÊt khÈu chÌ n¨m 2001 chiÕm 0,67% tæng kim ng¹ch xuÊt khÈu cña ViÖt Nam vµ xuÊt khÈu sang 44 n­íc, vïng l·nh thæ. §èi víi ng­êi lao ®éng, thu nhËp hµng th¸ng cña hä tõ chÌ kho¶ng 500.000®ång. §èi víi ®êi sèng kinh tÕ - x· héi ë miÒn nói vµ trung du c©y chÌ ®­îc coi lµ mét trong nh÷ng c©y mòi nhän. Do ph©n bæ réng trªn hÇu hÕt c¸c ®Þa bµn nªn c©y chÌ cã ®ñ kh¶ n¨ng vµ ®iÒu kiÖn ®Ó ph¸t triÓn thµnh mét mÆt hµng chiÕn l­îc cã khèi l­îng lín vµ cã gi¸ trÞ ngo¹i tÖ cao. V× vËy, viÖc ph¸t triÓn c©y chÌ hoµn toµn phï hîp víi chñ tr­¬ng ph¸t triÓn, khai th¸c c¸c thÕ m¹nh cña trung du, miÒn nói. Ngoµi ra, viÖc ph¸t triÓn c©y chÌ cßn gãp phÇn vµo c«ng cuéc ®Þnh canh ®Þnh c­, æn ®Þnh cuéc sèng, xo¸ ®ãi gi¶m nghÌo cho c¸c ®ång bµo d©n téc thiÓu sè. C©y chÌ ph¸t triÓn m¹nh mang l¹i nguån lîi kinh tÕ cho ng­êi lao ®éng, hç trî æn ®Þnh vÒ chÝnh trÞ, lµnh m¹nh vÒ x· héi vµ con ng­êi, phôc håi c¶nh quan m«i tr­êng. II. T×nh h×nh s¶n xuÊt vµ chÕ biÕn chÌ ë ViÖt Nam 1. T×nh h×nh s¶n xuÊt chÌ 1.1. DiÖn tÝch ChÌ ®­îc trång tõ l©u ®êi ë n­íc ta, nh­ng viÖc s¶n xuÊt réng r·i b¾t ®Çu tõ thÕ kû 20, khi ng­êi Ph¸p tiÕn hµnh trång, chÕ biÕn chÌ ë ViÖt Nam. §Õn n¨m 1982 nhê cã sù thay ®æi trong c¬ chÕ kho¸n, thùc hiÖn ph­¬ng ch©m liªn kÕt gi÷a n«ng tr­êng víi nh©n d©n ®Þa ph­¬ng, diÖn tÝch chÌ ®­îc trång míi b¾t ®Çu t¨ng dÇn. Tuy nhiªn sau nh÷ng biÕn cè chÝnh trÞ ë Liªn X« cò vµ §«ng ¢u, thÞ tr­êng chÌ cña ViÖt Nam bÞ mÊt, viÖc tim kiÕm thÞ tr­êng míi rÊt khã kh¨n nªn diÖn tÝch chÌ ch÷ng l¹i. Víi ch­¬ng tr×nh 327 (n¨m 1994) phñ xanh ®Êt trèng ®åi nói, chÌ lµ mét trong nh÷ng c©y trång n«ng nghiÖp trªn ®Êt ®åi nói, ®­îc quan t©m ®Çu t­ ®¸ng kÓ. B»ng nh÷ng biÖn ph¸p chÝnh s¸ch hîp lý trong giao ®Êt giao rõng, hç trî ®Çu t­ chuyªn canh, ®Õn n¨m 2001, diÖn tÝch trång chÌ cña n­íc ta t¨ng lªn tíi 100.000ha (t¨ng 1,6 lÇn) so víi 60.000 ha cña n¨m 1990. Tèc ®é t¨ng b×nh qu©n vÒ diÖn tÝch tõ n¨m 1990 - 2001 ®¹t 5% n¨m. C©y chÌ ®· ph¸t triÓn kh¾p 3 miÒn B¾c, Trung Nam trªn 6 vïng kinh tÕ sinh th¸i víi 32 tØnh s¶n xuÊt chÌ. Trong ®ã, tËp trung ë 24 tØnh trung du miÒn nói phÝa B¾c víi diÖn tÝch 32273 ha chiÕm 68% diÖn tÝch vµ 66,7% s¶n l­îng chÌ nguyªn liÖu c¶ n­íc. C¸c tØnh Yªn B¸i chiÕm diÖn tÝch 13,4%, VÜnh Phóc 12,8%, Tuyªn Quang 10,4%, B¾c K¹n 10,3%. ChØ riªng 5 tØnh nµy ®· chiÕm gÇn 61% diÖn tÝch trång chÌ toµn quèc. ë miÒn Nam s¶n xuÊt chÌ chñ yÕu tËp trung t¹i L©m §ång 9000 ha chiÕm 14% diÖn tÝch vµ s¶n l­îng ®¹t 16% s¶n l­îng cña c¶ n­íc. NÕu nh­ c¨n cø theo ®iÒu kiÖn ®Êt ®ai, khÝ hËu, ng­êi ta cã thÓ chia ra lµm 3 vïng trång chÌ: vïng thÊp, vïng gi÷a vµ vïng nói cao. Vïng thÊp cã ®é cao so víi mÆt n­íc chuÈn d­íi 100m hiÖn chiÕm 57% diÖn tÝch chÌ c¶ n­íc, bao gåm vïng Trung du B¾c bé, B¾c trung bé vµ duyªn h¶i Trung bé. §©y lµ vïng cã tiÒm n¨ng n¨ng suÊt chÌ cao, thêi kú sinh tr­ëng trong n¨m dµi nh­ng chÊt l­îng chÌ chØ tõ trung b×nh ®Õn kh¸. Do ®­îc ®Çu t­ chÕ biÕn tËp trung quy m« lín nªn diÖn tÝch chÌ kinh doanh ë vïng nµy cao h¬n c¸c vïng kh¸c 30-40% so víi c¸c vïng kh¸c. Vïng gi÷a cã ®é cao so víi mÆt n­íc 100-1000m hiÖn chiÕm 37,7% diÖn tÝch chÌ c¶ n­íc, gåm miÒn nói phÝa B¾c ë S¬n La, Lai Ch©u, Tuyªn Quang, Hµ Giang, Lµo Cai, Yªn B¸i vµ vïng T©y Nguyªn L©m ®ång, Gia Lai KonTum. §©y lµ vïng nguyªn liÖu tËp trung cã tiÒm n¨ng ph¸t triÓn quy m« võa vµ nhá, cã ®iÒu kiÖn kinh th¸i ph¸t triÓn c¸c gièng chÌ võa cã chÊt l­îng tèt, võa cã n¨ng suÊt cao. HiÖn nay trong vïng cã diÖn tÝch chÌ Shan chiÕm 30-38% diÖn tÝch kinh doanh vµ 50-60% diÖn tÝch chÌ Trung du . Vïng nói cao víi ®é cao h¬n 1000m so víi mÆt n­íc hiÖn chiÕm 5,3% diªn tÝch chÌ c¶ n­íc, gåm c¸c khu vùc nói cao phÝa B¾c ë Hµ Giang, Yªn B¸i, S¬n La, Lai Ch©u, Lµo Cai. Do ®Þa h×nh phøc t¹p, ph©n c¾t m¹nh, c¬ së h¹ tÇng thÊp kÐm, tr×nh ®é d©n trÝ ch­a cao, tËp qu¸n canh t¸c cßn l¹c hËu nªn c¸c vïng chÌ ë ®©y vÉn ch­a ®­îc ph¸t triÓn. 1.2. N¨ng suÊt Ngoµi viÖc t¨ng c­êng diÖn tÝch trång chÌ, do quan t©m ®Çu t­ kü thuËt trong canh t¸c nªn n¨ng suÊt chÌ còng kh«ng ngõng t¨ng lªn, tèc ®é t¨ng b×nh qu©n gÇn 1%/n¨m. Nh÷ng n¨m gÇn ®©y, n¨ng suÊt chÌ b×nh qu©n cña c¶ n­íc ®· ®¹t kho¶ng 3,8 tÊn t­¬i /ha, tuy nhiªn vÉn chØ b»ng mét nöa so víi thÕ giíi vµ Ch©u ¸. N¨ng suÊt chÌ phô thuéc rÊt nhiÒu nh©n tè, trong ®ã ph¶i kÓ ®Õn viÖc cung gÊp ®Çy ®ñ vµ c©n ®èi c¸c chÊt dinh d­ìng. Tuy nhiªn á nhiÒu vïng trång chÌ n­íc ta, n«ng d©n ch­a thùc sù ®Çu t­ cho v­ên chÌ cña m×nh, kh«ng kÞp thêi cung cÊp ®ñ, hîp lý dinh d­ìng cho c©y chÌ .. §iÒu nµy cã thÓ gi¶i thÝch t¹i sao nhiÒu n¨ng suÊt chÌ vÉn cßn rÊt thÊp Hai vïng cao nguyªn L©m §ång vµ cao nguyªn Méc Ch©u lµ hai n¬i cã ®iÒu kiÖn tù nhiªn thuËn lîi , h¬n n÷a c©y chÌ ®­îc ®Çu t­ mét c¸ch hîp lý nªn n¨ng suÊt chÌ b×nh qu©n ®¹t tíi 4-5 tÊn/ha. §Æc biÖt ë c¸c xÝ nghiÖp chÌ vïng Mai Ch©u - S¬n La cã nh÷ng vïng chÌ víi n¨ng suÊt b×nh qu©n 9-11tÊn/ha. N­íc ta cã ®iÒu kiÖn tù nhiªn thuËn lîi cho viÖc ph¸t triÓn c©y chÌ tuy nhiªn nÕu nh­ c¸c vïng chÌ kh«ng cã hÖ c©n b»ng sinh th¸i th× n¨ng suÊt sÏ ngµy mét gi¶m . V× vËy viÖc phôc håi vµ n©ng cÊp c¸c v­ên chÌ hiÖn nay lµ mét yªu cÇu hÕt søc cÊp thiÕt cho nghµnh chÌ ViÖt Nam . 1.3. S¶n l­îng Ngµnh s¶n xuÊt chÌ ë n­íc ta kh«ng chØ t¨ng diÖn tÝch, mµ n¨ng suÊt vµ s¶n l­îng. NÕu nh­ diÖn tÝch chÌ t¨ng b×nh qu©n 5%/n¨m th× s¶n l­îng t¨ng 11%/n¨m. N¨m 1984 ®· lµ n¨m ®Çu tiªn ViÖt Nam v­ît qua "cöa ¶i" 1 v¹n tÊn. §óng 10 n¨m sau , s¶n l­îng v­ît qua 2 v¹n tÊn, ®¹t 2,3 v¹n tÊn. Sau ®ã trong c¸c n¨m 1995-1996, chØ gi÷ ë møc 1,6-1,7 v¹n tÊn. ThÕ mµ chØ mÊt hai n¨m , n¨m1997, 1998 ®· ®¹t trªn 3 v¹n tÊn. ChØ tÝnh møc t¨ng tr­ëng cña n¨m 2000 so víi 1999 còng ®· b»ng tæng s¶n l­îng cña 6 n¨m tr­íc ®ã céng l¹i. Trong vßng 16 n¨m, kÓ tõ n¨m 1984, s¶n l­îng ®· t¨ng 6 lÇn, møc t¨ng b×nh qu©n lµ 37,5%.. ViÖc t¨ng s¶n l­îng chÌ chñ yÕu do t¨ng tr­ëng vÒ n¨ng suÊt vµ diÖn tÝch, trong ®ã do t¨ng n¨ng suÊt lµ 2% cßn do diÖn tÝch canh t¸c lµ 5 %. §iÒu nµy ng­îc l¹i hoµn toµn víi t×nh h×nh chung cña thÕ giíi (t¨ng tr­ëng s¶n l­îng do t¨ng n¨ng suÊt 5 th× t¨ng tr­ëng do diÖn tÝch chØ cã 1). V× vËy ngµnh chÌ n­íc ta ®ang ph¶i nç lùc ®Ó ph¸t triÓn theo chiÒu s©u, n©ng cao tÝnh c¹nh tranh cña s¶n phÈm chÌ ViÖt Nam trªn thÞ tr­êng quèc tÕ. B¶ng 6: DiÖn tÝch - N¨ng suÊt - S¶n l­îng 1990 - 2001 N¨m §¬n vÞ 1990 1998 2001 DiÖn tÝch (ha) 60.000 82.000 89.000 N¨ng suÊt (tÊn t­oi/ha) 2.4 3.2 3,8 S¶n l­îng (tÊn ) 32.260 56.600 82.0 Nguån : Vô kÕ ho¹ch vµ quy ho¹ch Bé NN&PTNT 2001 1.4. Gièng chÌ: Mét trong nh÷ng yÕu tè lµm t¨ng n¨ng suÊt c©y trång lµ gièng. ViÖc lùa chän vµ ¸p dông lo¹i gièng cho n¨ng suÊt cao cã ý nghÜa lín trongviÖc ph¸t triÓn ngµnh chÌ ViÖt Nam . Cho ®Õn nay, chóng ta ®· thu thËp ®­îc kho¶ng 110 gièng chÌ cã nguån gèc c¶ trong vµ ngoµi n­íc. C¸c gièng chÌ thu thËp ®­îc trong giai ®o¹n 1918-1935 lµ 35 gièng, trong ®ã cã 10 gièng nhËp néi. C¸c gièng chÌ thu thËp giai ®o¹n 1959-1990 lµ 37 gièng chÌ trong ®ã c¸c gièng nhËp néi lµ 16, trong giai ®o¹n 1994-1997 thu thËp ®­îc 34 gièng, trong ®ã cã 26 gièng nhËp néi. C«ng t¸c gièng ®· t¹o ®iÒu kiÖn ®Ó c¶i t¹o c¸c v­ên chÌ xÊu, n©ng cao n¨ng suÊt chÌ, ®a d¹ng c¸c mÆt hµng phôc vô nhu cÇu trong n­íc vµ ®¸p øng nhu cÇu xuÊt khÈu sang thÞ tr­êng §µi Loan, NhËt, Mü, Anh... §èi víi lo¹i gièng chÌ cµnh nhËp néi, nh­ PH1, TRI, 777, YABUKITA...trång ra míi chØ chiÕm 10% diÖn tÝch chÌ c¶ n­íc. Gièng chÌ Trung du ph©n bè nhiÒu ë c¸c tØnh Phó Thä, Th¸i Nguyªn, Tuyªn Quang, Yªn B¸i, c¸c tØnh khu 4 cò ph©n bè trªn ®Þa h×nh cao trªn d­íi 100m so víi n­íc biÓn. Nh×n chung ch­a cã gièng Trung du chän läc, nh©n gièng chñ yÕu b»ng h¹t lÊy ngay trong n­¬ng chÌ s¶n xuÊt ®¹i trµ nguyªn liÖu kh«ng ®ång ®Òu ¶nh h­ëng ®Õn phÈm cÊp chÌ thµnh phÈm. H¬n n÷a nhiÒu ®åi chÌ Trung du giµ cçi hoÆc míi trång nh­ng ®Çu t­ kh«ng ®ñ, qu¶n lý ch¨m sãc kÐm ®Ó cá chôp, s©u bÖnh ph¸ ho¹i, tr©u bß giÉm ®¹p, mÊt kho¶ng nhiÒu dÉn ®Õn n¨ng suÊt chØ ®¹t 1,5-2 tÊn/ha. Gièng chÌ Shan chñ yÕu ph©n bæ ë c¸c tØnh vïng nói cao nh­ Hµ Giang, Lai Ch©u, S¬n La, vïng cao Yªn B¸i, L©m §ång, c¸c dßng chÌ Shan míi chØ cã TB14 cña Trung T©m B¶o Léc b×nh tuyÓn cã n¨ng suÊt chÊt l­îng kh¸ ®­îc phæ biÕn réng r·i trong s¶n xuÊt, cßn chñ yÕu lµ trång h¹t. Gièng chÌ Shan trång theo kiÓu c«ng nghiÖp ®· ®¹t n¨ng suÊt kh¸ cao b×nh qu©n 6-7 tÊn/ha, ®iÓn h×nh nh­ Méc Ch©u 12,8 tÊn/ha, cã t¸c dông nh­ rõng phßng hé vµ cã tiÒm n¨ng cho c«ng nghiÖp chÌ s¹ch. Gièng PH1 ®­îc chän läc tõ quÇn thÓ chÌ Manipur-assam, ®ang lµ gièng ®øng ®Çu vÒ diÖn tÝch, n¨ng suÊt trong sè nh÷ng gièng chÌ míi ®­a ra s¶n xuÊt. B×nh qu©n n¨ng suÊt ®¹t 10 tÊn/ ha. §©y lµ gièng chÌ thÝch hîp cho nhiÒu vïng chÌ trong c¶ n­íc, phï hîp víi nhiÒu lo¹i ®Êt. Tuy nhiªn chÊt l­îng gièng chÌ PH1 chØ thÝch hîp cho chÕ biÕn chÌ ®en. Trªn thùc tÕ cÇn ph¶i cã c¬ cÊu gièng hîp lý, kh«ng nªn ph¸t triÓn trµn lan PH1. Gièng chÌ TR1777 ®­îc ®¸nh gi¸ cã chÊt l­îng cao, rÊt thÝch hîp cho chÕ biÕn chÌ xanh, chÌ h­¬ng néi tiªu. §©y lµ gièng dÔ ph©n cµnh vµ tû lÖ sèng cao. Mét vïng nh­ n«ng tr­êng Tam §iÖp gièng TR1777 sinh tr­ëng vµ n¨ng suÊt kh¸ h¬n gièng Trung du, ®iÓn h×nh cã v­ên chÌ gièng TR1777, 6 tuæi n¨ng suÊt ®¹t 8 tÊn bóp t­¬i/ha. Nh­ng gÇn ®©y cã nh÷ng c¬ së NghÜa Lé, Phó Thä, Yªn B¸i, gièng TR1777 cã biÓu hiÖn n¨ng suÊt thÊp, s©u bÖnh nhiÒu, n¨ng suÊt chØ ®¹t 3-4 tÊn/ha. Tuy nhiªn, nÕu ®­îc ®Çu t­ th©m canh, cã chÝnh s¸ch trî gi¸ mua bóp t­¬i th× gièng TR1777 sÏ cã vÞ trÝ tÝch cùc bæ sung chÊt l­îng s¶n phÈm trong x©y dùng c¬ cÊu gièng. C¸c gièng lai LDP1, LDP2 ®· ®­îc trång thùc nghiÖm ë c¸c vïng, b­íc ®Çu cho thÊy sinh tr­ëng tèt, phï hîp víi ®iÒu kiÖn tù nhiªn cña c¸c vïng, n¨ng suÊt tuæi 3-4 ®¹t 4 tÊn bóp t­¬i /ha. Trong 2 gièng lai th× gièng LDP2 sinh tr­ëng vµ chÞu khoÎ h¬n LDP1, ®· ®­îc nhiÒu c¬ së ­a chuéng. Nh­ng diÖn tÝch loaqÞ gièng nµy cßn Ýt, hiÖn nay tæng sè míi ®­îc 300 ha, ch­a cã s¶n phÈm chÕ biÕn, ®Æc tr­ng cho gièng. Víi mét lo¹i gièng tèt th× ch­a h¼n ®· ®em l¹i n¨ng suÊt, chÊt l­îng cao cho c¸c vïng chÌ. §©y lµ mét t×nh tr¹ng x¶y ra ë nhiÒu vïng chÌ cña ta bëi v× ®Êt kh«ng ®ñ tiªu chuÈn, ®Çu t­ cßn thiÕu, qu¶n lý yÕu, trång míi ch¨m sãc kh«ng ®¶m b¶o yªu cÇu kü thuËt. T×nh h×nh chÕ biÕn. Tõ n¨m 1997 ®Õn nay thÞ tr­êng chÌ thÕ giíi cã nh÷ng dao ®éng lín, xu h­íng cung v­ît qu¸ cÇu ngµy cµng t¨ng. §iÒu nµy Ýt nhiÒu g©y khã kh¨n cho ngµnh s¶n xuÊt chÌ c¸c n­íc. ChÌ ViÖt nam còng chÞu ¶nh h­ëng kh«ng Ýt cña t×nh h×nh thÕ giíi song nh×n chung vÒ c¬ b¶n chóng ta vÉn duy tr× ®­îc møc ph¸t triÓn t­¬ng ®èi b×nh æn. N¨m 2001, tæng diÖn tÝch chÌ trong c¶ n­íc t¨ng lªn 100.000ha, l­îng chÌ xuÊt khÈu còng ®¹t møc 68 ngh×n tÊn t­¬ng ®­¬ng 78 triÖu USD. §¹t ®­îc nh÷ng thµnh qu¶ nh­ vËy lµ nhê chóng ta ®· biÕt øng dông ®óng ®¾n khoa häc kü thuËt vµo s¶n xuÊt, m¹nh d¹n c¶i tiÕn vµ ¸p dông nh÷ng kü thuËt tiªn tiÕn cña c«ng nghÖ chÕ biÕn còng nh­ t×m tßi nghiªn cøu t¹o ra nh÷ng s¶n phÈm míi cã kh¶ n¨ng c¹nh tranh trªn thÞ tr­êng trong vµ ngoµi n­íc. VÒ s¶n phÈm: HiÖn nay ViÖt nam chØ s¶n xuÊt hai lo¹i chÌ ®en vµ chÌ xanh, trong ®ã chñ yÕu chó träng ®Õn s¶n phÈm chÌ ®en (chiÕm 80%) phôc vô cho nhu cÇu xuÊt khÈu. Tuy nhiªn, chÌ ViÖt nam vÉn ch­a thu hót ®­îc sè l­îng lín ng­êi tiªu thô do cßn nghÌo nµn vÒ chñng lo¹i, mÉu m· kh«ng ®a d¹ng vµ chÊt l­îng ch­a ®¶m b¶o. NhËn râ nh÷ng khiÕm khuyÕt ®ã, nh÷ng n¨m qua ngµnh chÌ ®· tiÕn hµnh nghiªn cøu vµ cho s¶n xuÊt ®¹i trµ nhiÒu s¶n phÈm chÌ míi nh­ chÌ tói läc, chÌ bét, chÌ hoa qu¶... §©y lµ nh÷ng s¶n phÈm ®ang ®­îc ­a chuéng vµ rÊt phæ biÕn trªn thÞ tr­êng thÕ giíi nãi chung vµ thÞ tr­êng ViÖt Nam nãi riªng. §Æc biÖt trong hai n¨m 2000-2001,ViÖt Nam ®· ®­a ra mét lo¹t s¶n phÈm míi chÊt l­îng cao, mÉu m· ®Ñp, phï hîp víi thÞ hiÕu ng­êi tiªu dïng. §iÓn h×nh lµ trµ Hibiscus do c«ng ty chÌ Kim Anh phèi hîp cïng Trung T©m nghiªn cøu øng dông c«ng nghÖ sinh häc nghiªn cøu thµnh c«ng. Trµ Hibiscus ®­îc chiÕt xuÊt tõ mét lo¹i d­îc liÖu quý, mét c©y thuéc hä b«ng cã tªn Hibiscus Subdariffa Lim thÝch hîp víi m«i tr­êng ph¸t triÓn ë miÒn ®åi nói n­íc ta. Trµ Hibiscus vÞ chua, ngät, h­¬ng th¬m ®Æc tr­ng, mµu s¾c quyÕn rò vµ lãng l¸nh nh­ mµu r­îu anh ®µo NhËt B¶n. Lo¹i trµ nµy rÊt ®­îc ­a chuéng trªn thÞ tr­êng thÕ giíi vµ cã gi¸ trÞ kinh tÕ cao, høa hÑn mét tiÒm n¨ng xuÊt khÈu lín nÕu ta biÕt khai th¸c. Tæng c«ng ty chÌ ViÖt Nam phèi hîp víi C«ng ty chÕ biÕn chÌ vµ nghiªn cøu s¶n phÈm Cæ Loa thö nghiÖm vµ ®­a ra thÞ tr­êng b¶y s¶n phÈm trµ tói läc chÊt l­îng cao: Teavina, trµ hoa tam thÊt, trµ h­¬ng ®µo, h­¬ng xoµi, trµ S©m, trµ B¶o Thä vµ trµ Linh Chi. MÆc dï míi ®­a ra thÞ tr­êng nh­ng ®· cã nh÷ng ph¶n håi tèt tõ phÝa ng­êi tiªu dïng (74% kh¸ch hµng ®¸nh gÝa chÊt l­îng trµ thuéc lo¹i kh¸ vµ tèt). C¶ b¶y s¶n phÈm míi nµy ®Òu cã h­¬ng vÞ ®Æc tr­ng hµi hoµ, kh«ng qu¸ ®Ëm còng kh«ng qu¸ g¾t, mµu n­íc ®Ñp. Nh×n chung kh¶ n¨ng c¹nh tranh cña nh÷ng s¶n phÈm nµy cßn lín trªn c¶ thÞ tr­êng trong lÉn ngoµi n­íc song vÊn ®Ò ®Æt ra lµ lµm sao t¹o ®­îc uy tÝn danh tiÕng còng nh­ phæ biÕn réng kh¾p tíi ng­êi tiªu dïng. Trong chiÕn l­îc s¶n phÈm míi cña chÌ ViÖt Nam hai n¨m qua cã mét ®iÓm næi bËt kh¸c nh÷ng n¨m tr­íc lµ chóng ta ®· chó träng h¬n tíi nh÷ng t¸c dông ®èi víi søc khoÎ cña trµ. Nghiªn cøu cña nhiÒu nhµ khoa häc trªn thÕ giíi chØ ra r»ng uèng trµ rÊt tèt cho søc kháe. Hµng ngµy nÕu ta uèng mét l­îng n­íc chÌ thÝch hîp th× cã thÓ phßng ngõa vµ ch÷a ®­îc mét sè bÖnh nan y nh­ ung th­, b¹ch cÇu , ung th­ d¹ dµy, c¸c bÖnh tim m¹ch, trµ còng gióp lo¹i bá bít chÊt nicotine trong c¬ thÓ... Khi nÒn kinh tÕ ®i lªn th× con ng­êi cµng ®Æc biÖt quan t©m tíi vÊn ®Ò b¶o vÖ søc kháe.V× vËy trong khi nghiªn cøu nh÷ng s¶n phÈm chÌ míi chóng ta cßn tiÕn hµnh nghiªn cøu ý nghÜa y tÕ cña chóng. KÕt qu¶ cho thÊy tÊt c¶ nh÷ng lo¹i trµ míi cña c«ng ty chÌ ViÖt Nam ®Òu cã t¸c dông gióp con ng­¬× t¨ng c­êng trÝ lùc ®ång thêi mçi lo¹i cßn cã t¸c dông riªng. ChÌ Teavina, chÌ tam thÊt, chÌ h­¬ng §µo, h­¬ng Xoµi, vµ chÌ S©m ®Æc biÖt tèt cho tiªu ho¸, m¸t gan, bæ thËn, lîi mËt. ChÌ B¶o thä tèt cho ng­êi giµ, gióp gi¶m l­îng Cholesteron trong m¸u, chèng x¬ v÷a ®éng m¹ch. ChÌ Linh Chi kh«ng nh÷ng cã t¸c dông n©ng cao tÝnh miÔm dÞch cña c¬ thÓ, mÆt kh¸c cßn ng¨n ngõa ung th­ vµ bÖnh tiÓu ®­êng, tèt cho hÖ thèng tuÇn hoµn, h« hÊp cña c¬ thÓ. Nhê nh÷ng ­u thÕ trªn, c¸c s¶n phÈm míi dÇn t¹o ®­îc chç ®øng trªn thÞ tr­êng,l­îng tiªu thô t¨ng cho thÊy chóng ta cÇn ®Èy m¹nh nghiªn cøu ®­a ra nh÷ng s¶n phÈm míi chÊt l­îng tèt, thÓ hiÖn bÝ quyÕt riªng vÒ c«ng nghÖ còng nh­ t¹o ra uy tÝn cho th­¬ng hiÖu, t¨ng kh¶ n¨ng c¹nh tranh cña chÌ ViÖt nam trªn th­¬ng tr­êng quèc tÕ. *VÒ c«ng nghiÖp chÕ biÕn: C«ng nghiÖp chÕ biÕn lµ mét kh©u quan träng cã tÝnh quyÕt ®Þnh trong qu¸ tr×nh s¶n xuÊt chÌ, võa thóc ®Èy s¶n xuÊt n«ng nghiÖp ph¸t triÓn ®ång thêi t¹o ®iÒu kiÖn thuËn lîi më réng thÞ tr­êng tiªu thô. C¶ n­íc hiÖn cã 75 c¬ së chÕ biÕn c«ng nghiÖp, víi tæng c«ng suÊt 1.191 tÊn t­¬i/ ngµy ( chÕ biÕn trªn 60% s¶n l­îng bóp t­¬i hiÖn cã) vµ chñ yÕu lµ chÕ biÕn chÌ xuÊt khÈu ( 858 tÊn/ngµy). Trong sè c¸c c¬ së chÕ biÕn trªn, Tæng C«ng ty ChÌ qu¶n lý 28 c¬ së víi tæng c«ng suÊt 598 tÊn t­¬i/ngµy, c¸c ®Þa ph­¬ng qu¶n lý 47 c¬ së víi tæng c«ng suÊt 593 tÊn t­¬i/ ngµy. Ngoµi ra cßn cã h¬n 1.200 c¬ së chÕ biÕn quy m« nhá vµ hµng chôc ngµn lß chÕ biÕn quy m« nhá vµ hµng chôc ngµn lß chÕ biÕn thñ c«ng cña c¸c hé gia ®×nh. MÆc dï nhiÒu c«ng nghÖ chÕ biÕn hiÖn ®¹i ®­îc ®­a vµo s¶n xuÊt nh­ng chÊt l­îng chÌ cña ViÖt Nam vÉn cßn nhiÒu bÊt cËp. ë c¸c n­íc s¶n xuÊt khÈu chÌ nh­ Ên §é, Trung Quèc, Srilanka, Kenya hä còng cã vïng chÌ ngon , song hä chÕ biÕn rÊt cÈn thËn, hÇu nh­ kh«ng cã vi ph¹m kü thuËt nªn c¸c s¶n phÈm rÊt Ýt khi bÞ m¾c khuyÕt tËt. Nh­ vËy song song víi viÖc ®Çu t­ ®æi míi c«ng nghÖ, c¸c nhµ s¶n xuÊt cßn ph¶i chó ý ®Õn kü thuËt chÕ biÕn. ChÌ ®en vµ chÌ xanh lµ hai s¶n phÈm xuÊt khÈu chñ yÕu cña ViÖt Nam. Víi c¸c ®Æc ®iÓm riªng, mçi lo¹i ®Òu ®­îc trang bÞ d©y chuyÒn s¶n xuÊt kh¸c nhau. - ChÕ biÕn chÌ ®en xuÊt khÈu: ChÕ biÕn theo c«ng nghÖ Orthodox vµ CTC, thiÕt bÞ Orthodox nhËp tõ Liªn X« (cò) vµo nh÷ng n¨m 1957-1977 ®Õn nay ®· cò, söa ch÷a thay thÕ b»ng c¸c phô tïng trong n­íc nhiÒu lÇn. Tuy c¸c thiÕt bÞ nµy vÉn ho¹t ®éng song ®· béc lé nh­îc ®iÓm ë c¸c kh©u: lªn men, sÊy, hót bôi phßng sµng.. . nªn ¶nh h­ëng xÊu ®Õn chÊt l­îng s¶n phÈm. Trong n¨m 1998 n­íc ta ®· nhËp 04 d©y chuyÒn thiÕt bÞ chÕ biÕn chÌ ®en ORthodox ®ång bé,hiÖn ®¹i cña Ên §é . Nh÷ng n¨m 1980 ta ®· nhËp cña Ên §é 6 d©y chuyÒn thiÕt bÞ chÕ biÕn chÌ ®en CTC nh­ng nh×n chung s¶n xuÊt kh«ng hiÖu qu¶ do thiÕt bÞ nhËp thiÕu ®ång bé nªn tiªu hao nguyªn liÖu vµ n¨ng l­îng cao. N¨m 1996, nhËp 2 d©y chuyÒn c«ng nghÖ song ®«i cña Ên §é kh¸ hiÖn ®aÞ nh­ng míi chØ cã d©y chuyÒn ë Long Phó lµ ho¹t ®éng. N¨m 1997, liªn doanh chÌ Phó BÒn nhËp 3 d©y chuyÒn CTC cña Ên ®é ë Phó Thä víi tæng c«ng suÊt 60 tÊn/ngµy vµ n¨m 1998 nhËp thªm d©y chuyÒn ë H¹ Hoµ tæng c«ng suÊt 30 tÊn/ngµy. Nh÷ng d©y chuyÒn nµy ®Òu lµ thiÕt bÞ hiÖn ®¹i, ®ång bé, nªn ®· gãp phÇn n©ng cao chÊt l­îng, thóc ®Èy ho¹t ®éng xuÊt khÈu s¶n phÈm chÌ . Ngoµi c¸c nhµ m¸y chÕ biÕn c«ng nghiÖp, cã rÊt nhiÒu c¬ së nhá còng tham gia s¶n xuÊt chÌ ®en xuÊt khÈu nh­ng nh÷ng c¬ së nµy thiÕt bÞ võa thiÕu võa kh«ng ®¶m b¶o nh÷ng yªu cÇu tèi thiÓu vÒ quy tr×nh chÕ biÕn vµ vÖ sinh c«ng nghiÖp ®· lµm gi¶m chÊt l­îng vµ gi¶m uy tÝn chÌ xuÊt khÈu cña ViÖt Nam. - ChÕ biÕn chÌ xanh: ChÌ xanh néi tiªu ®­îc chÕ biÕn chñ yÕu theo ph­¬ng ph¸p cæ truyÒn vµ mét phÇn theo c«ng nghÖ Trung Quèc, §µi Loan. C¸c c¬ së s¶n xuÊt chÌ xanh néi tiªu phÇn lín ®­îc trang thiÕt bÞ Trung Quèc quy m« 8 tÊn t­¬i/ ngµy trë xuèng vµ nhá nhÊt lµ c¸c lß chÕ biÕn thñ c«ng cña hé gia ®×nh ®· ®¸p øng ®­îc vÒ mÆt sè l­îng chÌ tiªu dïng cña nh©n d©n, nh­ng nh×n chung lµ chÊt l­îng kh«ng cao.' MÊy n¨m gÇn ®©y b»ng c¸c liªn doanh hîp t¸c víi n­íc ngoµi ta ®· cã ®­îc c¸c d©y chuyÒn thiÕt bÞ vµ c«ng nghÖ chÕ biÕn chÌ xanh cña NhËt B¶n ( t¹i C«ng ty ChÌ S«ng CÇu, Méc Ch©u), cña §µi Loan ( C«ng ty ChÌ Méc Ch©u) chñ yÕu s¶n xuÊt ®Ó xuÊt khÈu sang c¸c thÞ tr­êng nµy. §Æc biÖt lµ c«ng nghÖ chÕ biÕn chÌ xanh §µi Loan ®· cho s¶n phÈm b¸n víi gi¸ 80.000®/kg ®­îc ng­êi tiªu dïng trong n­íc chÊp nhËn. Qua thêi gian sö dông cho thÊy thiÕt bÞ nµy cã c«ng suÊt lo¹i võa, c«ng nghÖ hiÖn ®¹i, s¶n phÈm ®¹t chÊt l­îng kh¸ tèt, gi¸ b¸n kh¸ cao. Do nhu cÇu trong n­íc ngµy cµng t¨ng nªn nh÷ng s¶n phÈm nµy còng ®­îc tiªu thô néi ®Þa. II. t×nh h×nh xuÊt khÈu chÌ ë ViÖt Nam trong nh÷ng n¨m gÇn ®©y Tõ n¨m 1990 xuÊt khÈu chÌ cña ViÖt Nam cã sù t¨ng tr­ëng kh¸ cao. Tèc ®é t¨ng tr­ëng s¶n l­îng xuÊt khÈu trung b×nh hµng n¨m lµ 14,7%. S¶n l­îng xuÊt khÈu n¨m 2001 ®¹t 68 ngµn tÊn t¨ng 38 ngµn tÊn so víi n¨m 1990. kÕt qu¶ nµy ®· ®­a ViÖt Nam lªn hµng thø 8 trong 20 n­íc xuÊt khÈu chÌ trªn thÕ giíi. Kim ng¹ch xuÊt khÈu chÌ ®¹t ®­îc trong n¨m 2001 lµ 78 triÖu USD chiÕm h¬n 0,6% tæng kim ng¹ch cña c¶ n­íc. Tõ n¨m 1990 ®Õn nay, chÌ xuÊt khÈu cña n­íc ta cã thÓ chia lµm 2 thêi kú: - Thêi kú mÊt thÞ tr­êng xuÊt khÈu truyÒn thèng, ch­a t×m ®­îc thÞ tr­êng míi (1990-1994). - Thêi kú cñng cè vµ më réng thÞ tr­êng míi (1995-2001) 1. Thêi kú 1990-1994 N¨m 1990 ®­îc ®¸nh dÊu lµ n¨m xuÊt khÈu chÌ víi møc ®é t¨ng kh¸ cao (60% so víi 5 n¨m tr­íc), s¶n l­îng xuÊt khÈu ®¹t 16 ngµn tÊn, gi¸ trÞ kim ng¹ch 24,2 triÖu USD. §iÒu nµy lµ do cã thÞ tr­êng v÷ng ch¾c lµ Nga vµ Ba La, cïng víi sù tËp trung ®­îc c¸c ®Çu mèi xuÊt khÈu, vèn cho s¶n xuÊt vµ xuÊt khÈu. Song nh÷ng con sè trªn ®ét ngét tôt xuèng 10,6 ngµn tÊn (n¨m 1991), 12,7 ngµn tÊn (n¨m 1992). Sù tan r· hÖ thèng c¸c n­íc x· héi chñ nghÜa ®· khiÕn ngµnh chÌ ViÖt Nam gÆp rÊt nhiÒu khã kh¨n. ThÞ tr­êng xuÊt khÈu chÌ truyÒn thèng gi¶m 60%, s¶n xuÊt bÞ ø ®äng, tiªu thô chÌ bÊp bªnh. Tuy n¨m 1993 víi nh÷ng chÝnh s¸ch hç trî cña Nhµ n­íc, s¶n l­îng xuÊt khÈu chÌ ®­îc c¶i thiÖn, ®¹t 21,2 ngµn tÊn song ngµnh chÌ vÉn vÊp ph¶i nh÷ng khã kh¨n nh­ thÞ tr­êng tiªu thô kh«ng æn ®Þnh. Nªn s¶n l­îng chÌ n­íc ta chØ xuÊt khÈu ®­îc 12,5 ngµn tÊn vµo n¨m 1994 vµ 18,8 ngµn tÊn trong n¨m 1995. Song song víi nh÷ng biÕn ®éng vÒ s¶n l­îng xuÊt khÈu, kim ng¹ch xuÊt khÈu thêi kú nµy còng chØ t¨ng b×nh qu©n 0,2%/n¨m. N¨m 1991 kh«ng chØ lµ n¨m cã s¶n l­îng xuÊt khÈu chÌ thÊp nhÊt mµ gi¸ trÞ kim ng¹ch xuÊt khÈu còng chØ ®¹t 8 triÖu USD, b»ng 1/3 gi¸ trÞ kim ng¹ch n¨m 1990 vµ 1/2 n¨m 1992. N¨m 1993, 1994, tuy s¶n l­îng xuÊt khÈu biÕn ®éng nh­ng kim ng¹ch xuÊt khÈu vÉn liªn tôc t¨ng. §Æc biÖt, n¨m 1994 s¶n l­îng xuÊt khÈu chØ ®­îc 12,5 ngµn tÊn nh­ng ®· ®¹t 32,5 triÖu USD. §iÒu nµy lµ do gi¸ c¶ t¨ng ®ét biÕn trong n¨m 1994: 13500 USD /tÊn. §©y lµ møc gi¸ xuÊt khÈu chÌ ViÖt Nam cao nhÊt trong nh÷ng n¨m ®Çu thËp kû 90. Nãi chung gi¸ chÌ cña ViÖt Nam cßn rÊt thÊp, chØ b»ng 69,5% gi¸ thÕ giíi. B¶ng 7 : T×nh h×nh xuÊt khÈu chÌ ViÖt Nam 1990-1995 N¨m S¶n l­îng XK (ngh×n tÊn) Kim ngh¹ch XK (triÖu USD) 1990 16,1 24.2 1991 10,6 8 1992 11,4 13 1993 12,7 18,2 1994 21,2 27,9 1995 12,5 32,5 Nguån : Vô kÕ ho¹ch vµ quy ho¹ch N«ng th«n- Bé NN&PTNT 2000, 2001 Giai ®o¹n 1990-1994, chÌ ViÖt Nam xuÊt khÈu chñ yÕu sang thÞ tr­êng 0Nga (50%), §«ng ¢u (30%). S¶n phÈm xuÊt chÌ ®en chiÕm 75-80%, chÌ xanh chiÕm 15-10%, chÌ tan chiÕm 10-15%. Nh×n chung giai ®o¹n nµy, ho¹t ®éng xuÊt khÈu cña ngµnh chÌ ViÖt Nam biÕn ®éng thÊt th­êng, tuy ®· cã cè g¾ng vÒ mÉu m·, bao b× nh­ng chÊt l­îng chÕ biÕn cßn thÊp. Tr­íc t×nh h×nh ®ã, Nhµ n­íc vµ Tæng C«ng ty chÌ ViÖt Nam ®· ®­a ra nhiÒu chÝnh s¸ch vµ biÖn ph¸p thóc ®Èy quan hÖ th­¬ng m¹i, t×m kiÕm vµ më réng thÞ tr­êng. 2. Thêi kú 1995-2001. Nh÷ng biÖn ph¸p, chÝnh s¸ch ®Çu t­ hîp lý cho khu vùc s¶n xuÊt nguyªn liÖu nh­ giao ®Êt cho ng­êi lao ®éng vµ nh÷ng nç lùc tËp trung ho¸ trong khu cùc chÕ biÕn nªn ®· t¹o ra ®éng lùc míi trong s¶n xuÊt vµ chÕ biÕn chÌ. ChÊt l­îng ®­îc c¶i thiÖn h¬n, mÉu m· ®a d¹ng h¬n vµ thÞ tr­êng tiªu thô ®­îc æn ®Þnh. Trong giai ®o¹n nµy, xuÊt khÈu chÌ cña c¶ n­íc ®· gÆt h¸i ®­îc nh÷ng thµnh qu¶ ®¸ng khÝch lÖ. VÒ sè l­îng, xuÊt khÈu chÌ cña c¶ n­íc t¨ng tõ 18,8 ngh×n tÊn n¨m 1995 lªn 55 ngh×n tÊn n¨m 2001. B×nh qu©n hµng n¨m t¨ng 12,2%, gÊp 4 lÇn so víi giai ®o¹n 1990-1994. Trong ®ã møc t¨ng cao nhÊt lµ n¨m 2001 (26%) ®¹t 68 ngh×n tÊn. N¨m 1996-1999, tèc ®é t¨ng s¶n l­îng xuÊt khÈu chÌ cã phÇn gi¶m xuèng do t¸c ®éng cña cuéc khñng ho¶ng tµi chÝnh tiÒn tÖ Ch©u ¸. Cïng víi sù t¨ng tr­ëng vÒ s¶n l­îng xuÊt khÈu, kim ng¹ch xuÊt khÈu còng t¨ng nhanh 12,8% n¨m. N¨m 2001, ngµnh chÌ ViÖt Nam ®· thu ®­îc 78 triÖu USD, gÊp h¬n 2 lÇn gi¸ trÞ kim ng¹ch cña n¨m 1995 vµ t¨ng 25,7% so víi n¨m 2000. Tuy nhiªn so víi khèi l­îng chÌ bu«n b¸n trªn thÕ giíi th× khèi l­îng chÌ xuÊt khÈu cña ViÖt Nam cßn nhá bÐ, chØ chiÕm 3%. B¶ng 8: T×nh h×nh xuÊt khÈu chÌ ViÖt Nam 1995-2001: N¨m 1995 1996 1997 1998 1999 2000 2001 S¶n l­îng XK (1000 tÊn) 18,8 30 32,3 34 36,4 43,5 68 Kim ng¹ch XK (triÖu USD) 26,0 29 48,3 50,1 45,2 49,3 78 Nguån: Vô kÕ ho¹ch vµ quy ho¹ch Bé NN & PTNT 2000, 2001 VÒ chñng lo¹i , mÆc dï ngµnh chÌ n­íc ta còng ®· cã nh÷ng b­íc tiÕn quan träng do ®­îc ®Çu t­ gièng míi, c¶i tiÕn sö dông c«ng nghÖ tiªn tiÕn song s¶n phÈm cßn nghÌo vÒ chñng lo¹i, ®¬n ®iÖu vÒ h×nh thøc. HiÖn nay trong c¬ cÊu chÌ xuÊt khÈu n­íc ta, chÌ ®en ®ang chiÕm tíi 80%, chÌ ­íp h­¬ng 10%, 10% cho c¸c lo¹i chÌ kh¸c. H¬n n÷a l­îng chÌ ®en xuÊt khÈu chiÕm tíi 70-80% s¶n l­îng chÌ cña c¶ n­íc. V× vËy c¬ cÊu nµy khã ®­îc coi lµ bÒn v÷ng. Kh¸c víi c¸c mÆt hµng kh¸c nh­ da giÇy, may mÆc s¶n phÈm chÌ ®­îc xuÊt khÈu tù do, kh«ng bÞ h¹n chÕ bëi quota, do vËy gi¸ xuÊt khÈu chÌ phô thuéc vµo gi¸ chÌ thÕ giíi. Nh­ng gi¸ chÌ xuÊt khÈu cña ViÖt Nam vÉn thuéc vµo lo¹i thÊp nhÊt trong c¸c n­íc xuÊt khÈu chÌ, chØ b»ng 60-70% gi¸ thÕ giíi. N¨m 2001 chØ kho¶ng 1USD/kg. Thùc tÕ, gi¸ nµy ®· bao gåm c¶ l­îng chÌ ­íp h­¬ng, chÌ hép cã ®¬n gi¸ cao ®i thÞ tr­êng §µi Loan. NÕu tÝnh riªng chÌ ®en th× gi¸ xuÊt khÈu b×nh qu©n kho¶ng 0,7-0,9 USD/kg. Møc gi¸ thÊp v× nhu cÇu chÌ chÊt l­îng thÊp gi¶m vµ chØ tËp trung vµo vµi mÆt hµng, chi phi vËn chuyÓn vµ b¸n hµng lín. H¬n n÷a xÐt vÒ chÊt l­îng, th× chÌ ViÖt Nam thuéc lo¹i kh«ng cã tªn tuæi. ChÌ cña ta th­êng ®­îc trén víi cèt cña c¸c lo¹i chÌ kh¸c hoÆc ®Ó chiÕt xuÊt. Do vËy, trong giai ®o¹n 1995-2001, khi gi¸ chÌ thÕ giíi t¨ng th× gi¸ chÌ ViÖt Nam t¨ng chËm h¬n, ng­îc l¹i khi gi¸ chÌ thÕ giíi gi¶m th× gi¸ chÌ ViÖt Nam gi¶m nhanh vµ nhiÒu h¬n. Tõ n¨m 1995 ®Õn nay, chÌ ViÖt Nam ®· xuÊt khÈu sang 44 n­íc vµ vïng l·nh thæ, trong ®ã Ir¾c, §µi Loan, Ên §é, Pakistan vµ Nga chiÕm kho¶n 80% tæng l­îng xuÊt khÈu. NÕu ph©n chia theo khu vùc nhËp khÈu chÌ ViÖt Nam th×: - C¸c n­íc vïng Trung §«ng nhËp 45% - Ch©u ¸ nhËp 35 % - Ch©u ¢u vµ B¾c Mü 15% Irac lµ thÞ tr­êng chÝnh cña chÌ Viªt Nam, chiÕm kho¶ng 30% tæng l­îng chÌ xuÊt khÈu cña c¶ n­íc. Tæng nhu cÇu cña thÞ tr­êng nµy trong Ch­¬ng tr×nh ®æi dÇu lÊy l­¬ng thùc mét n¨m lªn tíi trªn 64.000 tÊn.Trong sè nh÷ng thÞ tr­êng truyÒn thèng th× Irac hµng n¨m tiªu thô kho¶ng 5000-6000 tÊn chÌ ViÖt Nam. Pakistan tr­íc ®©y (1995-1997) mét n¨m còng chØ nhËp 400-500 tÊn chÌ nh­ng tõ n¨m 1998 ®Õn nay ®· trë thµnh mét trong nh÷ng thÞ tr­êng tiÒm n¨ng cña chÌ ViÖt Nam. Víi thÞ tr­êng NhËt B¶n, T©y ¢u, Mü, chÌ lµ thøc uèng ®­îc ­a chuéng. Nh­ng víi ®Æc tÝnh ë c¸c n­íc nµy lµ yªu cÇu chÊt l­îng cao, ph­¬ng thøc kinh doanh kh¸c nhiÒu so víi ViÖt Nam nªn n¨m 2001 chÌ ViÖt Nam xuÊt khÈu vµo NhËt gi¶m xuèng cßn 1000 tÊn, l­îng chÌ xuÊt khÈu vµo Hµ Lan, Anh, §øc còng gi¶m ®¸ng kÓ. III T×nh h×nh xuÊt khÈu chÌ cña Vinatea Nh÷ng ph©n tÝch ë trªn ®· phÇn nµo ®em l¹i mét c¸i nh×n kh¸i qu¸t vÒ ho¹t ®éng xuÊt khÈu cña ngµnh chÌ n­íc ta. §Ó t×m hiÓu s©u h¬n, t¸c gi¶ xin ®­a ra vµi nÐt vÒ t×nh h×nh xuÊt khÈu cña Tæng c«ng ty chÌ ViÖt Nam, mét ®¬n vÞ hµng n¨m chiÕm 50-60%s¶n l­îng xuÊt khÈu cña._.tin thÞ tr­êng, tæ chøc cho c¸c doanh nghiÖp tham gia c«ng t¸c thÞ tr­êng t×m kiÕm vµ gÆp gì c¸c ®èi t¸c n­íc ngoµi. Trªn ®©y lµ 4 nh©n tè chñ yÕu t¸c ®éng ®Õn vÊn ®Ò tiªu thô chÌ xuÊt khÈu. MÆc dï hµng n¨m ViÖt Nam cã l­îng chÌ tiªu thô trong n­íc kh¸ lín. Tuy nhiªn nh×n trªn tæng thÓ cña sù ph¸t triÓn chÌ c¶ n­íc th× ®éng lùc ph¸t triÓn chÌ kh«ng ph¶i lµ tiªu thô trong n­íc mµ lµ xuÊt khÈu. Ch­¬ng III: Ph­¬ng h­íng chiÕn l­îc vµ c¸c gi¶i ph¸p chñ yÕu nh»m ph¸t triÓn s¶n xuÊt chÕ biÕn vµ ®Èy m¹nh xuÊt khÈu mÆt hµng chÌ cña ViÖt Nam tõ nay ®Õn n¨m 2010 I Ph­¬ng h­íng chiÕn l­îc Theo sè liÖu thèng kª cña Bé N«ng NghiÖp vµ PTNT, n¨m 2001, tæng gi¸ trÞ kim ngh¹ch xuÊt khÈu chÌ c¸c lo¹i ®¹t 68 triÖu USD, víi s¶n l­îng xu©t khÈu kho¶ng 78 ngh×n tÊn. So víi tiÒm n¨ng vèn cã cña Ngµnh chÌ ViÖt Nam vµ so víi c¸c mÆt hµng n«ng s¶n chñ lùc kh¸c th× ®©y lµ con sè kh¸ khiªm tèn, cßn so víi tæng s¶n l­îng chÌ xuÊt khÈu trªn thÕ giíi th× l¹i cµng nhá bÐ bëi hiÖn nay chÌ ViÖt Nam míi chØ giµnh ®­îc 4-6% thÞ phÇn .§èi víi thÞ tr­êng néi ®Þa , ngoµi s¶n phÈm chÌ xanh ®­îc tiªu thô chñ yÕu th× nhu cÇu vÒ c¸c lo¹i chÌ kh¸c nh­ chÌ ­íp h­¬ng, chÌ th¶o méc, chÌ d­ìng sinh... ®ang dÇn t¨ng lªn, ­íc tÝnh møc tiªu thô ®Çu ng­êi lµ 260gr/n¨m. Dù kiÕn møc tiªu thô b×nh qu©n ®Çu ng­êi sÏ t¨ng 5-6%/n¨m. Nh­ vËy tæng møc néi tiªu sÏ t¨ng tõ 24000 n¨m 2000 lªn 35000 tÊn n¨m 2005 vµ n¨m 2010 sÏ tiªu thô kho¶ng 45000 tÊn. VÒ xuÊt khÈu, s¶n l­îng cã thÓ ®¹t 100000 tÊn vµo 2005 vµ 110000 tÊn n¨m 2010. §Ó ®¹t ®­îc môc tiªu ®ã, ngµnh chÌ ViÖt Nam ®· ®­a ra chiÕn l­îc x©y dùng ngµnh theo 2 giai ®o¹n: -Giai ®o¹n 2001-2005: Ngµnh chÌ sÏ tËp trung ph¸t triÓn chÌ ë nh÷ng n¬i cã ®iÒu kiÖn ­u tiªn ph¸t triÓn chÌ, ®Æc biÖt lµ vïng Trung du miÒn nói phÝa B¾c. §Õn n¨m 2005 sÏ x©y dùng thªm 3 v­ên chÌ chuyªn canh tËp trung víi n¨ng suÊt vµ chÊt l­îng t¹i Méc ch©u- S¬n la, Phong Thæ -Lai Ch©u, Than Uyªn- Lµo Cai. §ång thêi sÏ cã kho¶ng 70.192 ha chÌ cò ®­îc th©m canh vµ 22.400 ha chÌ còng ®­îc ®­a vµo kinh doanh. ViÖc t¨ng diÖn tÝch trång chÌ lµ mét biÖn ph¸p më réng quy m« s¶n xuÊt. Do vËy , sÏ cã 22500 ha chÌ ®­îc míi thªm. §èi víi s¶n luîng chÌ kh« sÏ ®¹t tõ 75,3 ®Õn 108,8 ngh×n tÊn, trong ®ã xuÊt khÈu 48 ®Õn 78 ngµn tÊn. Song song víi viÖc n©ng cao s¶n l­îng xuÊt khÈu th× gi¸ trÞ kim ngh¹ch còng ®¹t 98 ®Õn 120 triÖu USD, doanh thu chÌ néi tiªu ®¹t 560 tû ®Õn 650 tû ®ång. MÆt hµng chÌ sÏ bao gåm: ChÌ ®en OTD( 7 mÆt hµng )víi c¬ cÊu 75% ba mÆt hµng tèt, chÌ ®en CTC( 9 mÆt hµng) víi c¬ cÊu 70% ba mÆt hµng tèt, chÌ xanh NhËt B¶n .... -Giai ®o¹n 2006-2010: Trong khi mét sè n­íc cßn rÊt h¹n hÑp diÖn tÝch ph¸t triÓn chÌ th× ViÖt Nam cßn rÊt nhiÒu ®Êt trång phï hîp víi viÖc ph¸t triÓn c©y chÌ . Do vËy ®Õn n¨m 2010, diÖn tÝch c¶ n­íc sÏ ®­îc më réng thµnh 104000 ha. §©y còng lµ diÖn tÝch chÌ kinh doanh víi n¨ng suÊt b×nh qu©n lµ 7,5 tÊn t­¬i/ha/n¨m, ®em l¹i s¶n l­îng 116,1 ®Õn 147,7 ngh×n tÊn . XuÊt khÈu sÏ vÉn lµ môc tiªu mµ ngµnh chÌ ViÖt Nam h­íng tíi. Trong t­¬ng lai, xuÊt khÈu 85 ®Õn 110 ngh×n tÊnvíi kim ng¹ch ®¹t 136 ®Õn 200 triÖu tÊn, doanh thu chÌ néi tiªu 775 ngh×n tû ®Õn 1000 ngh×n tû ®ång. §èi víi c¬ cÊu s¶n phÈm, chÌ ®en thanh nhiÖt , chÌ båi d­ìng søc khoÎ, chÌ ch÷a bÖnh sÏ lµ nh÷ng mÆt hµng ®­îc c¸c doanh nghiÖp h­íng tíi. §Ó thùc hiÖn môc tiªu, chiÕn l­îc nªu trªn vµ ®Ó kh¾c phôc nh÷ng mÆt yÕu kÐm cßn tån t¹i trong s¶n xuÊt , chÕ biÕn , xuÊt khÈu s¶n phÈm chÌ ViÖt Nam, ®ßi hái viÖc x©y dùng hoµn thiÖn hÖ thèng chÝnh s¸ch gi¶i ph¸p ®ång bé, kÞp thêi. II. C¸c gi¶i ph¸p chñ yÕu. ChÌ lµ mét c©y c«ng nghiÖp l©u n¨m, s¶n phÈm t¹o ra ®­îc tiªu thô trªn thÞ tr­êng néi ®Þa vµ gãp phÇn xuÊt khÈu. MÆc dï khèi l­îng chÌ xuÊt khÈu vµ gi¸ trÞ kim ng¹ch xuÊt khÈu ch­a ®­îc xÕp vµo nh÷ng mÆt hµng xuÊt khÈu m¹nh ( cã kim ng¹ch hµng n¨m tõ 100 triÖu USD trë lªn ), nh­ng ph¸t triÓn c©y chÌ cã t¸c dông nhiÒu mÆt: - Víi diÖn tÝch ®Êt trung du, ®åi nói chiÕm tû lÖ lín vµ diÖn tÝch ®Êt trèng ®åi nói träc cã kh¶ n¨ng ®­a vµo s¶n xuÊt n«ng, l©m nghiÖp còng cßn kh¸ nhiÒu, ®Êt n­íc vÉn cã kh¶ n¨ng ph¸t triÓn c©y chÌ h¬n n÷a . C©y chÌ lµ mét c©y thÝch øng réng vµ thÝch nghi cao h¬n ë vïng cã ®é cao. C©y chÌ l¹i cã kho¶ng thêi gian xanh tèt quanh n¨m ( nÕu kh«ng ph¶i ®èn 1-2 th¸ng), cã t¸c dông phßng hé rÊt tèt, chèng xãi mßn röa tr«i ®Êt. Ph¸t triÓn c©y chÌ theo ph­¬ng thøc n«ng, l©m kÕt hîp sÏ ph¸t huy t¸c dông x©y dùng m«i tr­êng sinh th¸i vµ hÖ thèng n«ng nghiÖp bÒn v÷ng trªn vïng trung du, miÒn nói, cao nguyªn. - ChÌ lµ lo¹i c©y cho s¶n phÈm quanh n¨m, ng­êi trång chÌ cã nguån thu nhËp th­êng xuyªn ®Ó chi tiªu cho cuéc sèng hµng ngµy. HiÖn nay ®ang cã kho¶ng 15 - 20 v¹n hé trång chÌ, ®èi víi hä, chÌ lµ s¶n phÈm hµng ho¸ b¸n lÊy tiÒn ®Ó trang tr¶i chi phÝ cÇn thiÕt cho cuéc sèng. - ChÌ lµ nguyªn liÖu cña c«ng nghiÖp chÕ biÕn. Theo sè liÖu b¸o c¸o cña ngµnh chÌ, hiÖn nay trªn c¶ n­íc cã 70 c¬ së chÕ biÕn quèc doanh cã c«ng suÊt tõ 13 - 48 tÊn/ ngµy. Ngoµi ra cßn cã c¸c c¬ së chÕ biÕn t­ nh©n vµ hé gia ®×nh. §©y lµ nh÷ng c¬ së c«ng nghiÖp chÕ biÕn ë n«ng th«n. Ph¸t triÓn ngµnh chÌ còng cã nghÜa lµ thóc ®Èy c«ng nghiÖp ho¸ trong n«ng nghiÖp vµ n«ng th«n ®óng theo ®­êng lèi cña §¶ng, Nhµ n­íc vµ yªu cÇu chuyÓn dÞch c¬ cÊu kinh tÕ n«ng th«n. - T¨ng khèi l­îng, chÊt l­îng, mÆt hµng xuÊt khÈu chÌ thóc ®Èy quan hÖ th­¬ng m¹i gi÷a n­íc ta víi thÞ tr­êng thÕ giíi, tõ ®ã gióp c¸c doanh nghiÖp n­íc ta lµm quen víi c¸c thñ ph¸p kinh doanh cña c¸c chñ doanh nghiÖp vµ tËp ®oµn lín trªn th­¬ng tr­êng thÕ giíi. Tõ ®ã chóng ta cã thÓ rót ra bµi häc kinh nghiÖm khi hoµ nhËp vµo thÞ tr­êng thÕ giíi, vµo c¸c khèi ASEAN, APEC, WTO. Nh­ vËy cã thÓ thÊy ph¸t triÓn vµ më réng ngµnh chÌ lµ ®iÒu cÇn thiÕt vµ quan träng ®èi víi nÒn kinh tÕ n­íc ta. S¶n phÈm chÌ ViÖt Nam cßn gÆp rÊt nhiÒu khã kh¨n, do ®ã ph¸t hiÖn ra nh÷ng thiÕu sãt ®Ó tõ ®ã ®­a ra c¸c biÖn ph¸p kÞp thêi, phï hîp. 1 .C¸c chÝnh s¸ch ë tÇm vÜ m« 1.1. ChÝnh s¸ch thuÕ sö dông ®Êt trång chÌ Qua ®iÒu tra kh¶o s¸t ë c¬ së nhËn thÊy: §èi víi ng­êi s¶n xuÊt chÌ lµ n«ng d©n, nhiÒu hé gia ®×nh ®· trèn thuÕ sö dông ruéng ®Êt do khai chuyÓn tõ ®Êt trång chÌ sang ®Êt trång ®åi nói träc hoÆc v­ên t¹p. Tr¸i l¹i gia ®×nh hé c«ng nh©n trång chÌ ë mét sè vïng l¹i ph¶i chÞu thuÕ rÊt cao ( ë Yªn B¸i thuÕ sö dông ®Êt chÌ t­¬ng ®­¬ng ®Êt ruéng n­íc 2 vô), trong khi ®Êt xÊu vµ ®åi chÌ thùc tÕ cho n¨ng suÊt thÊp. Hai hiÖn t­îng tr¸i ng­îc nµy lµm cho viÖc thùc hiÖn chÝnh s¸ch thuÕ sö dông ®Êt n«ng nghiÖp kh«ng ®óng ®¾n vµ kh«ng c«ng b»ng gi÷a nh÷ng ng­êi trång chÌ. C¸c ®Þa ph­¬ng cÇn xem xÐt l¹i ph©n h¹ng ®Êt, møc thuÕ vµ qu¶n lý chÆt chÏ c¸c ®èi t­îng, c¸c gia ®×nh ®­îc giao quyÒn sö dông ®Êt ®Ó thu thuÕ ®Çy ®ñ, hîp lý. 1.2. ChÝnh s¸ch b¶o hiÓm x· héi, y tÕ §èi víi c¸c c«ng nh©n trång chÌ, tõ khi nhËn kho¸n v­ên chÌ c¸c doanh nghiÖp giao cho hä ph¶i tù nép b¶o hiÓm x· héi vµ y tÕ cho b¶n th©n hä. Møc BHXH, y tÕ lµ 25% møc l­¬ng cÊp bËc. Nh­ng thùc tÕ c«ng nh©n kh«ng thu nhËp ®­îc theo l­¬ng cÊp bËc, mµ nh÷ng n¨m qua l­¬ng cña hä chØ ®¹t 30 - 60% l­¬ng cÊp bËc. Ngoµi b¶o hiÓm x· héi, y tÕ, c«ng nh©n cßn ph¶i nép thuÕ vèn, khÊu hao c¬ b¶n, qu¶n lý xÝ nghiÖp ( c¸c kho¶n nµy tÝnh % theo s¶n l­îng), thuÕ sö dông ®Êt n«ng nghiÖp lµm cho møc nép lªn cao. Trong khi ®ã n¨ng suÊt vµ gi¸ b¸n thÊp, nhiÒu ng­êi kh«ng ®ñ trÝch nép vµ bï ®¾p chi phÝ vËt chÊt. Tr­íc khã kh¨n ®ã, nhiÒu c«ng nh©n ph¶i bá viÖc, lµm cho c¸c doanh nghiÖp thiÕu lao ®éng, ¶nh h­ëng ®Õn ho¹t ®éng s¶n xuÊt kinh doanh. §Ó kh¾c phôc t×nh tr¹ng ®ã, c¸c doanh nghiÖp nªn lo¹i bá c¸c kho¶n trÝch nép bÊt hîp lý nh­ thuÕ vèn, ng­êi nµo sö dông dÞch vô cã ®Çu t­ cña doanh nghiÖp th× ph¶i tr¶ tiÒn kho¶n ®ã, nÕu kh«ng sö dông th× kh«ng tr¶.V× vËy c¸c doanh nghiÖp cÇn ph¶i tÝnh l¹i khÊu hao c¬ b¶n vµ chi phÝ qu¶n lý. VÒ b¶o hiÓm x· héi ®Ò nghÞ Nhµ n­íc gi¶m møc ®ãng gãp cña c«ng nh©n trång chÌ xuèng 10% trong nh÷ng n¨m chÌ tiªu thô kÐm, gi¸ mua nguyªn liÖu thÊp. Trong 10% ®ã ng­êi lao ®éng nép 7%, doanh nghiÖp nép 3%. 1.3: ChÝnh s¸ch cho vay vèn HiÖn nay ng­êi n«ng d©n trång chÌ ë c¸c vïng dïng sæ giao quyÒn sö dông ruéng ®Êt ®Ó thÕ chÊp vay vèn ng©n hµng. Nh­ng nhiÒu n¬i ch­a cÊp sæ lµm cho n«ng d©n rÊt khã cã thÓ vay ®­îc vèn. Nªn thay thÕ h×nh thøc thÕ chÊp b»ng sæ giao quyÒn sö dông ruéng ®Êt b»ng giÊy b¶o l·nh cña doanh nghiÖp ®Ó vay vèn. Møc vay theo hai lo¹i: Vay ®Ó th©m canh chÌ tõ 2 - 2,5 triÖu ®ång/ha vµ vay ®Ó trång míi chÌ lµ 7 - 10 triÖu ®ång/ha. Cho vay theo tõng b­íc vµ cã kiÓm tra kÕt qu¶ thùc hiÖn b­íc tr­íc ®Ó cho vay b­íc sau. L·i suÊt cho vay ®èi víi c¸c vïng s©u vïng xa nªn ë møc thÊp h¬n so víi c¸c ®èi t­îng cho vay kh¸c. HiÖn nay c¸c doanh nghiÖp ®Òu thiÕu vèn l­u ®éng, nh­ng Nhµ n­íc kh«ng thÓ dïng vèn ng©n s¸ch cÊp mµ ph¶i th«ng qua vay ng©n hµng hoÆc ®Çu t­ qua c¸c ch­¬ng tr×nh, dù ¸n nh­ 327, 773, xãa ®ãi gi¶m nghÌo, ®Þnh canh ®Þnh c­. C¸c doanh nghiÖp cÇn tÝnh to¸n ®Ó ph¸t huy hiÖu qu¶ cña c¸c lo¹i vèn nµy. §Ò nghÞ Nhµ n­íc ®Çu t­ vèn ®Ó thay thÕ vµ trang bÞ mét sè trung t©m chÕ biÕn hiÖn ®¹i víi c«ng nghÖ tiªn tiÕn (3 - 4 trung t©m ë c¸c vïng chÌ lín vµ ë Hµ Néi). 1.4: ChÝnh s¸ch thuÕ xuÊt khÈu chÌ ChÌ còng nh­ mét sè s¶n phÈm xuÊt khÈu kh¸c ph¶i th«ng qua mét sè doanh nghiÖp kh¸c nhau: Doanh nghiÖp s¶n xuÊt n«ng nghiÖp, doanh nghiÖp chÕ biÕn c«ng nghiÖp, doanh nghiÖp xuÊt khÈu. NÕu thùc hiÖn ®¸nh thuÕ doanh thu vµ thuÕ lîi tøc th× sÏ bÞ ®¸nh thuÕ trïng. Nhµ n­íc cÇn nghiªn cøu ¸p dông tÝnh thuÕ gi¸ trÞ gia t¨ng thay cho viÖc ®¸nh thuÕ doanh thu vµ thuÕ lîi tøc. §èi víi doanh nghiÖp n«ng nghiÖp, chÕ biÕn c«ng nghiÖp chÌ gi¸ trÞ t¨ng thÊp, møc l­¬ng cña c«ng nh©n viªn chøc cßn thÊp , møc ®¸nh thuÕ chØ nªn thÊp h¬n c¸c ngµnh kh¸c. C¸c doanh nghiÖp còng nªn h¹ch to¸n ®Çy ®ñ ®óng ®¾n ®Ó gióp Nhµ n­íc tÝnh thuÕ hîp lý, khuyÕn khÝch ng­êi trång chÌ vµ ng­êi chÕ biÕn chÌ xuÊt khÈu, HiÖn nay c¸c doanh nghiÖp xuÊt khÈu chÌ rÊt mong ®­îc miÔn thuÕ xuÊt khÈu chÌ nh­ ®èi víi xuÊt khÈu g¹o. 2. C¸c gi¶i ph¸p ë tÇm vi m«: 2.1 : Gi¶i ph¸p vÒ thÞ tr­êng §©y lµ gi¶i ph¸p quan träng cã vai trß quyÕt ®Þnh ®Õn sù ph¸t triÓn æn ®Þnh cña ngµnh chÌ vµ t¸c ®éng c¸c kh©u kh¸c cïng th¸o gì khã kh¨n ®Ó ®i lªn. NÕu thÞ tr­êng bÕ t¾c, chao ®¶o th× ng­êi s¶n xuÊt n«ng nghiÖp, nhµ chÕ biÕn c«ng nghiÖp kh«ng thÓ yªn t©m ®Çu t­ th©m canh, c¶i t¹o, n©ng cÊp m¸y mãc c«ng nghÖ. ThÞ tr­êng cung cÇu chÌ thÕ giíi biÕn ®éng, c¸c n­íc nhËp khÈu tiªu thô lín ngµy cµng béc lé râ h¬n, t¹o c¬ së cho chóng ta dù ®o¸n kh¶ n¨ng th©m nhËp cña chÌ ViÖt nam vµo nh÷ng thÞ tr­êng nµo lµ cã triÓn väng vµ æn ®Þnh h¬n. Cô thÓ: §èi víi thÞ tr­êng c¸c n­íc SNG, Balan, §øc lµ nh÷ng thÞ tr­êng xuÊt khÈu chÌ truyÒn thèng cña ta. MÊy n¨m gÇn ®©y, chóng ta ®· nèi l¹i thÞ tr­êng vµ xuÊt khÈu chÌ ®en sang c¸c n­íc nµy. Tuy nhiªn sau mét thêi gian ng¾n thùc hiÖn c¶i c¸ch, t×nh h×nh kinh tÕ, chÝnh trÞ x· héi æn ®Þnh, møc sèng cña c¸c n­íc ®ã ®· dÇn dÇn ®­îc n©ng cao h¬n nªn ta kh«ng thÓ xuÊt m·i lo¹i chÌ ®en chÕ biÕn theo c«ng nghÖ cò tr­íc ®©y, mµ cÇn ph¶i n©ng cÊp ®Ó ®¸p øng tèt h¬n nhu cÇu ng­êi uèng trµ. NhËt B¶n lµ thÞ tr­êng khã tÝnh, ®ßi hái chÊt l­îng cao vµ cã c«ng nghÖ , quy tr×nh s¶n xuÊt n«ng nghiÖp riªng nh­ng gi¸ xuÊt cao nªn cã nhiÒu triÓn väng më réng. §èi víi viÖc cung cÊp s¶n phÈm chÌ vµo thÞ tr­êng nµy n­íc ta ®· cã mét sè c¬ së liªn doanh ho¹t ®éng hiÖu qu¶. C¸c doanh nghiÖp nµy cÇn cã mét m«i tr­êng thuËn lîi h¬n n÷a më réng s¶n xuÊt, ph¸t huy ch÷ tÝn víi kh¸ch hµng. ThÞ tr­êng §µi Loan: C¸c c¬ së liªn doanh víi §µi Loan ho¹t ®éng ë miÒn B¾c kÕt qu¶ ch­a râ nÐt, trõ C«ng ty chÌ Méc Ch©u, Phó Tµi cßn l¹i mét sè doanh nghiÖp sau khi phÝa §µi Loan thanh lý hÕt thiÕt bÞ lµ ngõng ho¹t ®éng. Ho¹t ®éng cña c¸c c¬ së nµy chÊm døt do s¶n phÈm lµm ra kh«ng ®¸p øng ®­îc nhu cÇu t¹i thÞ tr­êng §µi Loan. V× vËy c¸c doanh nghiÖp xuÊt khÈu chÌ ViÖt Nam cÇn t×m hiÓu kü h¬n thÞ tr­êng nµy ®Ó cã ®èi s¸ch phï hîp h¬n. Irac ®­îc ®¸nh gi¸ lµ mét thÞ tr­êng kh¸ dÔ tÝnh vµ cã møc tiªu thô chÌ lín Trong t­¬ng lai, s¶n phÈm chÌ ViÖt Nam cÇn ph¶i chiÕm lÜnh ®­îc thÞ tr­êng nµy. ®Ó tõ ®ã më réng sang c¸c n­íc kh¸c thuéc khu vùc Trung §«ng. ThÞ tr­êng Anh: §©y lµ mét thÞ tr­êng lín vµ æn ®Þnh. Tr­íc ®©y c¸c c«ng ty Anh ®· mua chÌ ViÖt Nam th«ng qua c¸c c«ng ty cña H«ng K«ng, Singapo. Tõ 1992, ta ®· thµnh lËp c«ng ty liªn doanh víi hai c«ng ty chÌ l©u n¨m cña Anh. Sù hîp t¸c nµy ®· gióp s¶n phÈm cña chóng ta kh«ng ph¶i qua trung gian, gi¶m ®­îc chi phÝ vµ ®Æc biÖt lµ nhanh chãng ®­îc ®­a vµd thÞ tr­êng Anh. Do vËy viÖc duy tr× mèi quan hÖ hîp t¸c víi hä cÇn ®­îc t¨ng c­êng cñng cè . Trong xuÊt khÈu chÌ ë n­íc ta ®ang tån t¹i hai ph­¬ng thøc: xuÊt khÈu tr¶ nî vµ xuÊt khÈu tù do trªn thÞ tr­êng. Gi¸ chÌ xuÊt khÈu tr¶ nî th«ng th­êng cao h¬n xuÊt tù do trªn 300USD/tÊn. §¬n vÞ nµo ®­îc chØ ®Þnh xuÊt khÈu tr¶ nî th× sÏ cã lîi thÕ vÒ sè l­îng xuÊt vµ gi¸ c¶ . V× vËy, Nhµ n­íc cÇn thùc hiÖn vµ duy tr× h×nh thøc ®Êu thÇu c¸c l« hµng xuÊt khÈu tr¶ nî ®Ó khuyÕn khÝch c¸c c«ng ty n©ng cao chÊt l­îng chÌ xuÊt khÈu ra. XuÊt khÈu chÌ trªn thÞ tr­êng tù do lµ h­íng chiÕn l­îc l©u dµi. V× vËy, cÇn ®Èy m¹nh c¸c h×nh thøc chµo hµng, qu¶ng c¸o, tham gia héi chî triÓn l·m hµng quèc tÕ, göi c¸c l« chÌ chµo hµng ®Õn c¸c thÞ tr­êng ®Êu gi¸ chÌ, t¹o ra sù hiÖn diÖn cña chÌ ViÖt Nam trªn nhiÒu thÞ tr­êng ®Ó c¸c nhµ bu«n cã c¬ héi ®Õn trùc tiÕp mua chÌ cña ta, bá dÇn viÖc b¸n qua m«i giíi trung gian. Ngoµi viÖc thóc ®Èy xuÊt khÈu, c¸c doanh nghiÖp cÇn quan t©m h¬n n÷a ®Õn thÞ tr­êng tiªu thô chÌ trong n­íc. Víi kho¶ng 80 triÖu d©n ë mét n­íc cã truyÒn thèng uèng chÌ, ®©y sÏ lµ mét thÞ tr­êng lín nÕu chÊt l­îng chÌ ®¶m b¶o (bãn Ýt ph©n ho¸ häc, lo¹i bá phun c¸c thuèc trõ s©u ®éc h¹i) vµ chÕ biÕn s¶n phÈm ®a d¹ng hîp thÞ hiÕu víi tõng ®èi t­îng tiªu dïng chÌ. Tiªu dïng chÌ trong n­íc ta cã thÓ thÊy sù kh¸c nhau gi÷a c¸c vïng: c¸c tØnh miÒn B¾c uèng chÌ sao mãc c©u, cã h­¬ng th¬m tù nhiªn vµ uèng ®Æc th­ëng thøc h­¬ng vÞ ®Ëm ®µ cña chÌ. Nh­ng c¸c tØnh miÒn Nam l¹i uèng nh¹t, chÌ ­íp h­¬ng hoa ( hoa sãi, hoa nhµi) th­ëng thøc vÞ h­¬ng pha trén gi÷a h­¬ng chÌ vµ h­¬ng hoa. Xu h­íng uèng chÌ tói, chÌ ®¸ ngµy cµng phæ biÕn h¬n, mét bé phËn ng­êi tiªu dïng còng rÊt b¨n kho¨n gi÷a chÌ s¹ch vµ kh«ng s¹ch, ch­a cã tiªu chuÈn ®¸nh gi¸ chuÈn mùc. NÕu lµm râ ®­îc sù ngê vùc nµy ch¾c r»ng ng­êi tiªu dïng sÏ yªn t©m, tiªu dïng chÌ nhiÒu h¬n. 2.2 Gi¶i ph¸p vÒ c«ng nghÖ chÕ biÕn §èi víi c¸c d©y chuyÒn c«ng nghÖ chÕ biÕn ®Æc thï (c«ng nghÖ chÌ xanh dÑt NhËt B¶n, chÌ ¤ Long cña §µi Loan) trong c¸c c¬ së liªn doanh, cÇn chó ý ®Õn chñng lo¹i vµ chÊt l­îng chÌ ®­a vµo chÕ biÕn ®Ó s¶n phÈm chÕ biÕn ®­îc ®óng quy c¸ch, chÊt l­îng gi÷ uy tÝn chÌ ViÖt Nam xuÊt sang NhËt, §µi Loan. Trong qu¸ tr×nh hîp t¸c, phÝa ViÖt Nam cÇn tiÕp cËn ®Ó n¾m ®­îc “ bÝ quyÕt” c«ng nghÖ chÕ biÕn c¸c lo¹i chÌ ®ã. §èi víi c¸c d©y chuyÒn chÕ biÕn chÌ ®en Orthodox cã thêi gian s¶n xuÊt l©u n¨m ®Õn nay c«ng nghÖ ®· l¹c hËu, m¸y mãc cò kü, chi phÝ söa ch÷a, phô tïng qu¸ lín, cÇn ph¶i thay thÕ. ViÖc trang bÞ m¸y mãc cÇn ph¶i lùa chän c«ng nghÖ tiªn tiÕn, hiÖn ®¹i quy m« thÝch hîp ( quy m« nhá vµ võa). Trªn c¸c cã ®i¹ bµn quy m« s¶n xuÊt nguyªn liÖu võa vµ nhá th× c«ng t¸c c¶i t¹o vµ x©y dùng c¸c c¬ së chÕ biÕn quy m« nhá 1-5 tÊn/ngµy sÏ khuyÕn khÝch c¸c hé vµ liªn hé gia ®×nh trang bÞ c¸c c¬ së chÕ biÕn nhá quy m« gia ®×nh. ViÖc bè trÝ c¸c c¬ së chÕ biÕn ph¶i quy ho¹ch l¹i vµ x©y dùng thªm mét sè trung t©m chÕ biÕn , d©y chuyÒn hiÖn ®¹i . ChØ cã nh­ vËy, chÊt l­îng s¶n phÈm míi cao, bao b× mÉu m· míi thu hót ng­êi tiªu dïng. Tuy nhiªn c¸c trung t©m chÕ biÕn nµy cÇn ph¶i ®­îc ®Çu t­ l©u dµi víi sè vèn lín v× vËy kh«ng thÓ thiÕu ®­îc sù gióp ®ì vµ qu¶n lý cña Nhµ n­íc. §iÒu nµy sÏ høa hÑn viÖc ®­a ra rÊt nhiÒu s¶n phÈm chÊt l­îng cao. ChiÕn l­îc l©u dµi mµ ngµnh chÌ cÇn x©y dùng lµ c¸c c¬ së c«ng nghiÖp chÕ biÕn hiÖn ®¹i, c«ng nghÖ tiªn tiÕn vµ cã “bÝ quyÕt c«ng nghÖ” riªng. Trong nh÷ng n¨m tr­íc m¾t cÇn tËp trung x©y dùng mét sè trung t©m chÕ biÕn quy m« trung b×nh h­íng s¶n xuÊt c¸c s¶n phÈm cã nhu cÇu xuÊt khÈu vµ cã khèi l­îng tiªu thô lín. C¸c trung t©m ®ã ®Æt t¹i c¸c vïng chÌ nguyªn liÖu lín, lùa chän c¸c doanh nghiÖp lµm ¨n æn ®Þnh, cã l·i cã ®éi ngò c¸n bé vµ c«ng nh©n kü thuËt kh¸, cã thÓ tiÕp thu c«ng nghÖ míi, lµm ¨n cã hiÖu qu¶ ®Ó ®Çu t­ trang bÞ. HiÖp héi chÌ phèi hîp víi Tæng c«ng ty chÌ ViÖt Nam lËp ph­¬ng ¸n cô thÓ, cã ph©n tÝch ®Çy ®ñ c¸c mÆt hiÖu qu¶ kinh tª , tµi chÝnh ®Ö tr×nh Nhµ n­íc thÈm ®Þnh, duyÖt cÊp hoÆc cho vay vèn ®Ó x©y dùng c¸c c¬ së nµy cµng sím cµng tèt. Ngoµi ra, Nhµ n­íc t¹o ®iÒu kiÖn thuËn lîi cho mét sè c¬ së liªn doanh víi n­íc ngoµi (kÓ c¶ ®· ho¹t ®éng vµ trong t­¬ng lai) ®­a c¸c c«ng nghÖ tiªn tiÕn vµo ho¹t ®éng, t¹o ra s¶n phÈm cã chÊt l­îng vµ ký kÕt víi phÝa n­íc ngoµi bao tiªu s¶n phÈm lµm ra. §èi víi c¸c doanh nghiÖp ch­a cã ®iÒu kiÖn (Nhµ n­íc ch­a ®ñ søc ®Çu t­, doanh nghiÖp ch­a ®ñ vèn, tr×nh ®é c¸n bé) th× cÇn söa ch÷a, ®æi míi tõng phÇn c¸c d©y chuyÒn s½n cã ®Ó sö dông trong thêi gian 5-7 n¨m n÷a. KhuyÕn khÝch c¸c c¬ së chÕ biÕn chÌ t­ nh©n c¸c hé gia ®×nh nhËp d©y chuyÒn c«ng nghÖ Trung Quèc, §µi Loan vµo chÕ biÕn quy m« tõ 50-2000kg/ngµy. Dïng chÝnh s¸ch thuÕ ®Ó h­íng c¸c c¬ së nµy ®i vµo chÕ biÕn c¸c lo¹i chÌ cung cÊp cho thÞ tr­êng néi ®Þa. Trong c¸c doanh nghiÖp chÕ biÕn chÌ cÇn chó träng h¬n c¸c mÆt hµng chÝnh, cã khèi l­îng lín, nh­ng ®ång thêi ph¶i quan t©m ®Õn tÝnh ®a d¹ng c¸c mÆt hµng ®Ó hç trî cho nhau vÒ mÆt tµi chÝnh vµ ®¸p øng nhu cÇu ngµy cµng cao cña thÞ tr­êng. C¸c doanh nghiÖp chÕ biÕn chÌ x©y dùng c¬ chÕ ®Ó t¹o nªn c¸c kªnh cung øng chÌ cho doanh nghiÖp vµ ph¶i cã tr¸ch nhiÖm cïng víi Nhµ n­íc b¶o hiÓm c¸c kªnh nµy. Nhµ n­íc cÇn cã c¬ chÕ phï hîp ®Ó c¸c doanh nghiÖp chÕ biÕn trÝch mét phÇn lîi nhuËn thu ®­îc ®Çu t­ trë l¹i cho ng­êi s¶n xuÊt th«ng qua phæ biÕn kü thuËt tiÕn bé, cung cÊp gièng míi, ®Çu t­ x©y dùng m« h×nh riªng. TÊt c¶ biÖn ph¸p ®ã nh»m môc tiªu æn ®Þnh vïng chÌ nguyªn liÖu vµ t¹o chÊt l­îng chÌ tèt h¬n. 2.3. Gi¶i ph¸p x©y dùng æn ®Þnh vïng nguyªn liÖu C¶ n­íc cÇn ph¶i cã tæng quan quy ho¹ch diÖn tÝch vµ ph©n bè diÖn tÝch trång chÌ cho c¸c vïng vµ c¸c ®Þa bµn cã c¬ së chÕ biÕn c«ng nghiÖp. §èi víi c¸c c¬ së chÕ biÕn vÊn ®Ò cèt tö lµ x©y dùng, æn ®Þnh vïng s¶n xuÊt nguyªn liÖu cho nhµ m¸y. NhiÒu c¬ së chÕ biÕn quèc doanh cã c¸c n«ng tr­êng hoÆc c¸c ®éi s¶n xuÊt trång chÌ cung cÊp cho nhµ m¸y chÕ biÕn th«ng qua c¬ chÕ kho¸n vµ giao kÕ ho¹ch cho c¸c hé gia ®×nh. Víi c¬ chÕ kho¸n hiÖn nay, c¸c c«ng nh©n trång chÌ b×nh th­êng cã thu nhËp thÊp, ph¶i ®ãng gãp nhiÒu kho¶n nghÜa vô. V× vËy, hä s¶n xuÊt chÌ cÇm chõng vµ s¶n xuÊt c¸c c©y kh¸c ®Ó t¹o thªm thu nhËp nu«i sèng gia ®×nh. C«ng nh©n kh«ng yªn t©m víi s¶n xuÊt chÌ th× kh«ng thÓ cã vïng nguyªn liÖu æn ®Þnh. Sè doanh nghiÖp chÕ biÕn kh¸c kh«ng cã bé phËn s¶n xuÊt nguyªn liÖu th× thu mua chÌ ®Ó chÕ biÕn chñ yÕu th«ng qua hÖ thèng t­ th­¬ng thu gom vµ ch­a quan t©m ®Õn ng­êi trång chÌ. Qua mét sè ®iÒu tra, kh¶o s¸t nghiªn cøu t¹i nhiÒu khu vùc cho thÊy, viÖc t¸ch rêi c¬ së chÕ biÕn víi c¸c n«ng tr­êng s¶n xuÊt chÌ, biÕn c¸c n«ng tr­êng thµnh mét cÊp trung gian lµ kh«ng cã hiÖu qu¶, kh«ng ph¸t huy t¸c dông trong qu¶n lý s¶n xuÊt kinh doanh. V× vËy, cÇn nghiªn cøu ®Ó s¸t nhËp c¸c c¬ së nµy víi nhµ m¸y vµ h×nh thµnh mét tæ chøc thèng nhÊt. Bæ sung hoµn chØnh c¬ chÕ kho¸n, trong ®ã gi¶m bít c¸c kho¶n ®ãng gãp cña gia ®×nh c«ng nh©n viªn chøc nh­: thuÕ, vèn, ph©n bæ chi phÝ qu¶n lý cao 5-6%, toµn bé BHXH vµ y tÕ chiÕm 25% thu l­¬ng cÊp bËc. C¸c c«ng ty chÌ cÇn ®Èy m¹nh h­íng ®Çu t­ x©y dùng m« h×nh tr×nh diÔn kü thuËt th©m canh chÌ, hoµn chØnh quy tr×nh theo c¸c møc kh¸c nhau (møc ®Çu t­ th©m canh cho n¨ng suÊt rÊt cao, møc ®Çu t­ trung b×nh hîp víi sè ®«ng gia ®×nh cã tiÒm lùc giíi h¹n) còng nh­ x©y dùng c¸c m« h×nh tiªu biÓu trång chÌ cµnh, trång chÌ Shan, TuyÕt Shan, m« h×nh trång chÌ theo ph­¬ng thøc n«ng, l©m kÕt hîp. Th«ng qua c¸c m« h×nh ®ã h­íng dÉn c¸c hé c«ng nh©n, viªn chøc ¸p dông vµ nh©n réng ra. C«ng ty lµm c¸c dÞch vô cung øng ph©n bãn, phßng trõ s©u bÖnh tæng hîp cho c¸c gia ®×nh cã nhu cÇu, quan t©m th­êng xuyªn ®Õn c¸c hé trång chÌ, cã c¬ chÕ khuyÕn khÝch c¸c hé ®¹t kÕ ho¹ch khèi l­îng, ®ñ tiªu chuÈn chÊt l­îng, x©y dùng v­ên chÌ kiÓu mÉu. VÊn ®Ò quan träng trong x©y dùng æn ®Þnh vµ ph¸t triÓn vïng nguyªn liÖu lµ gi¸ mua ph¶i æn ®Þnh vµ ®¶m b¶o cho ng­êi s¶n xuÊt cã l·i Ýt nhÊt 20- 25%. Cã nh­ vËy hä míi yªn t©m ®Çu t­ th©m canh c©y chÌ. Yªu cÇu ®ã trë l¹i ®ßi hái c«ng ty, doanh nghiÖp ph¶i ho¹t ®éng s¶n xuÊt kinh doanh tèt, cã l·i. Nh­ vËy, sù ph¸t triÓn vïng nguyªn liÖu liªn quan chÆt chÏ ho¹t ®éng cña doanh nghiÖp, æng ®Þnh vµ më réng thÞ tr­êng tiªu thô vµ c¬ chÕ kho¸n cã khuyÕn khÝch còng nh­ ho¹t ®éng dÞch vô, c¸c m« h×nh tr×nh diÔn cña doanh nghiÖp. 2.4: Tæ chøc c¸c kªnh thu mua cung øng nguyªn liÖu. Nh­ ®· ph©n tÝch ë c¸c phÇn trªn, hiÖn nay tån t¹i c¸c kªnh thu mua cung øng nguyªn liÖu nh­ sau: (1)Ng­êi s¶n xuÊt ®éi tr­ëng ( trong c¸c DNQD)---> Nhµ m¸y chÕ biÕn. (2)Ng­êi s¶n xuÊt ---> t­ th­¬ng---> nhµ m¸y chÕ biÕn chÌ quèc doanh. (3)Ng­íi s¶n xuÊt--->t­ th­¬ng---> nhµ m¸y chÕ biÕn chÌ t­ nh©n. (4)Ng­êi s¶n xuÊt--->ng­êi s¬ chÕ ( hé gia ®×nh) --->tiÖm trµ ­íp h­¬ng (L©m§ång) B¸n trªn thÞ tr­êng néi ®Þa ( miÒn B¾c) ë kªnh 2,3 t­ th­¬ng ®ãng vai trß trung gian nh­ng hÕt søc cÇn thiÕt ®Ó nèi mèi quan hÖ cung øng chÌ gi÷a ng­êi s¶n xuÊt víi nhµ m¸y. Trong khi doanh nghiÖp kh«ng ®ñ ®iÒu kiÖn tæ chøc lùc l­îng thu gom, thiÕu vèn l­u ®éng vµ ph­¬ng tiÖn ®Õn s©u s¸t tõng ®Þa bµn nhá, th× ®éi ngò t­ th­¬ng gãp phÇn lÊp chç trèng nµy. Tuy nhiªn nÕu c«ng ty , doanh nghiÖp kh«ng quan t©m chÆt chÏ ®Õn tÇng líp nµy, th× bªn c¹nh mÆt tÝch cùc hä còng g©y nhiÔu lo¹n cho thÞ tr­êng. §Ó kh¾c phôc mÆt tiªu cùc trong kh©u thu mua, cung øng chÌ nguyªn liÖu cÇn x©y dùng c¬ chÕ phèi hîp 3 ®èi t¸c: Doanh nghiÖp - ng­êi thu gom - ng­êi s¶n xuÊt theo s¬ ®å nh­ sau: Doanh nghiÖp Ng­êi thu gom Ng­êi s¶n xuÊt Theo s¬ ®å nµy th×: Doanh nghiÖp cã tr¸ch nhiÖm: §èi víi ng­êi thu gom: - Lùa chän ng­êi thu gom tin cËy ký kÕt hîp ®ång lµm ¨n víi doanh nghiÖp, cã quyÒn tõ chèi kh«ng céng t¸c khi ng­êi thu gom lµm ¨n mÊt tÝn nhiÖm vµ ph¶i båi th­êng hîp ®ång. - §Ò xuÊt gi¸ xÝ nghiÖp mua cña ng­êi thu gom vµ gi¸ h­íng dÉn ng­êi thu gom mua cña ng­êi s¶n xuÊt trong tõng thêi kú ( gi¸ ®¶m b¶o trang tr¶i l·i suÊt vèn bá ra, tiÒn c«ng vµ cã møc l·i võa ph¶i). - Ên ®Þnh møc thu mua cña tõng t­ th­¬ng ( møc mua hµng ngµy theo tõng thêi kú trong n¨m). - øng tr­íc mét phÇn vèn l­u ®éng vµ thanh to¸n tiÒn cho ng­êi thu gom ( kho¶ng 3 th¸ng mét lÇn) theo khèi l­îng chÌ bóp t­¬i cung øng. - Th«ng qua hä ®Ó thu thËp th«ng tin ph¶n håi cña ng­êi s¶n xuÊt. §èi víi ng­íi s¶n xuÊt: - H­íng dÉn kü thuËt, cung cÊp c¸c dÞch vô cÇn thiÕt nÕu hä yªu cÇu - N¾m kh¶ n¨ng cung cÊp nguyªn liÖu nÕu cã thÓ ký kÕt hîp ®ång cung cÊp nguyªn liÖu æn ®Þnh. - Thu nhËn vµ gi¶i quyÕt sím nh÷ng yªu cÇu cña ng­êi s¶n xuÊt vÒ gi¸ mua, thanh to¸n tiÒn, ®¸nh gi¸ phÈm cÊp cña ng­êi thu gom. Ng­êi thu gom cã tr¸ch nhiÖm: - Thu mua chÌ cña ng­êi s¶n xuÊt trong khung gi¸ doanh nghiÖp quy ®Þnh cung øng cho doanh nghiÖp. - Thanh to¸n tiÒn kÞp thêi cho ng­êi s¶n xuÊt. - Ph¶n håi nh÷ng th«ng tin cña ng­êi s¶n xuÊt ®Õn doanh nghiÖp Ng­êi s¶n xuÊt cã tr¸ch nhiÖm: - §¨ng ký khèi l­îng chÌ cung cÊp cho doanh nghiÖp - Cung øng chÌ cho doanh nghiÖp th«ng qua ng­êi thu gom - Cã quyÒn yªu cÇu doanh nghiÖp cung cÊp c¸c dÞch vô kü thuËt, ph¶n håi nh÷ng th«ng tin vÒ ng­êi thu gom cho doanh nghiÖp biÕt. Hµng n¨m th«ng qua héi nghÞ ng­êi cung øng nguyªn liÖu ®Ó trao ®æi bµn b¹c vµ khen th­ëng c¸c ®èi t¸c gióp doanh nghiÖp hoµn thµnh kÕ ho¹ch n©ng cao chÊt l­îng s¶n phÈm. Héi nghÞ nh÷ng ng­êi cung øng nguyªn liÖu phèi hîp víi nhµ m¸y chÕ biÕn ®Ò xuÊt víi c¸c nhµ xuÊt khÈu vÒ gi¸ mua s¶n phÈm; trÝch mét phÇn lîi nhuËn xuÊt khÈu ®Ó b¶o trî ng­êi s¶n xuÊt; trÝch mét phÇn lîi nhuËn xuÊt khÈu ph©n phèi l¹i cho ng­êi chÕ biÕn, ng­êi thu gom vµ ng­êi s¶n xuÊt th«ng qua gi¸ mua s¶n phÈm chÕ biÕn, mua nguyªn liÖu. kiÕn nghÞ - ®Ò xuÊt 1.VÒ s¶n xuÊt n«ng nghiÖp: Më hÖ thèng m¹ng l­íi c¸c v­ên ­¬m gièng t¹i c¸c vïng ®ang më réng diÖn tÝch trång chÌ tËp trung quy m« lín. T¨ng c­êng nghiªn cøu vµ ®­a vµo trång ®¹i trµ c¸c gièng chÌ nhËp ngo¹i næi tiÕng trªn thÕ giíi. §©y lµ mét ph­¬ng ph¸p kh¸ quan träng ®Ó n©ng cao chÊt l­îng vµ ®a d¹ng ho¸ s¶n phÈm trong t­¬ng lai. Thùc hiÖn sö dông ph©n kho¶ng c©n ®èi ®Ó võa ®¶m b¶o n¨ng suÊt, chÊt l­îng cao, võa gi÷ ®­îc an toµn thùc phÈm. H¹n chÕ tèi ®a viÖc sö dông thuèc trõ s©u hãa häc trªn c©y chÌ. X©y dùng bæ sung vµ hoµn thiÖn c¸c c«ng tr×nh phô trî trªn ®åi chÌ, ®¶m b¶o c¸c ®iÒu kiÖn sinh th¸i nh­ bÓ n­íc, c©y che bãng vµ t­íi tiªu n­íc. 2.VÒ s¶n xuÊt c«ng nghiÖp: ChÝnh phñ vµ c¸c tØnh chØ nªn cho phÐp nhËp khÈu thiÕt bÞ chÕ biÕn chÌ hiÖn ®¹i ®¸p øng c«ng nghÖ chÕ biÕn chÌ tiªn tiÕn. Thùc hiÖn ®óng quy tr×nh chÕ biÕn vµ b¶o qu¶n sau chÕ biÕn Nghiªn cøu vµ hîp t¸c ®Çu t­ trong vµ ngoµi n­íc t¹o ra nhiÒu lo¹i s¶n phÈm chÌ míi nh­ n­íc gi¶i kh¸t lon, chai, phô gia thùc phÈm ¨n uèng... 3.VÒ s¶n phÈm vµ thÞ tr­êng tiªu thô s¶n phÈm: X©y dùng vµ ¸p dông phæ biÕn c¸c hÖ thèng tiªu chuÈn vÒ qu¶n lý chÊt l­îng (ISO 9001-2000) vÒ ph©n tÝch rñi ro b»ng kiÓm so¸t tíi h¹n (HACCP) vµ vÒ qu¶n lý m«i tr­êng (ISO14001) §Çu t­ x©y dùng hÖ thèng kiÓm nghiÖm chÊt l­îng, ®Æc biÖt d­ l­îng ho¸, lý trong chÌ t¹i c¸c vïng. Nhanh chãng thµnh lËp Sµn giao dÞch chÌ ViÖt nam t¹i Hµ N«Þ, t¹o ®iÒu kiÖn cho viÖc tiÕp xóc trùc tiÕp gi÷a ng­êi s¶n xuÊt víi kh¸ch hµng. Gi÷ v÷ng vµ ®Èy m¹nh xuÊt khÈu vµo c¸c thÞ tr­êng truyÒn thång, c¸c b¹n hµng lín nh­ irac, Pakistan, Nga....Thùc hiÖn tèt quü xóc tiÕn th­¬ng m¹i ®Ó ®Èy m¹nh tuyªn truyÒn qu¶ng c¸o chÌ ViÖt nam trªn thÞ tr­êng. T¨ng c­êng t×m kiÕm vµ kh¶o s¸t, më réng thÞ phÇn chÌ ViÖt nam. X©y dùng th­¬ng hiÖu cho s¶n phÈm chÌ nh»m gi÷ ®­îc uy tÝn ®èi víi b¹n hµng. 4. VÒ ®Çu t­ - CÇn chó träng h¬n n÷a ®Õn hiÖu qu¶ cña c¸c dù ¸n ®Çu t­ b»ng nguån vèn trong vµ ngoµi n­íc - CÇn xÕp h¹ng c¸c vïng ®Çu t­ s¶n xuÊt trªn c¬ së chiÕn l­îc s¶n phÈm vµ thÞ tr­êng, t×nh tr¹ng cô thÓ cña tõng vïng ViÖc ®Çu t­ ph¶i tÝnh to¸n trªn c¬ së chi phÝ hîp lý ®Ó tiÕn hµnh mét c¸ch liªn tôc, tr¸nh lµm ¶nh h­ëg xÊu ®Õn sinh tr­ëng cña c©y chÌ. -T¨ng c­êng ®Çu t­ ®µo t¹o c¸n bé qu¶n lý, c¸n bé kü thuËt vµ ng­êi lao ®éng trång trät ,chÕ biÕn chÌ. ViÖc ®µo t¹o th«ng qua c¸c kho¸ häc ng¾n h¹n, t¹o c¬ héi tÝÕp xóc víi khoa häc kü thuËt n­íc ngoµi 5. VÒ chÝnh s¸ch Nhµ n­íc: V× chÌ lµ c©y c«ng nghiÖp ng¾n ngµy ®­îc ph¸t triÓn chñ yÕu trªn vïng trung du- miÒn nói , n¬i ®êi sèng cã nhiÒu khã kh¨n nªn viÖc ph¸t triÓn chÌ ë ®©y rÊt cÇn ®Õn hç trî cña Nhµ n­íc nh­ : c¸c chÝnh s¸ch ­u ®·i vÒ l·i tiÒn vay, chÝnh s¸ch ®Çu t­ c¬ së h¹ tÇng - Nhµ n­íc cÇn kÕt hîp ch¨t chÏ gi÷a ph¸t triÓn ngµnh chÌ víi c¸c ch­¬ng tr×nh ®Þnh canh ®Þnh c­, di d©n vµ ph¸t triÓn vïng kinh tÕ míi - Nhanh chãng thµnh lËp quü b¶o hiÓm xuÊt khÈu chÌ ®Ó h¹n chÕ rñi ro cho nhµ xuÊt khÈu , gi÷ gi¸ æn ®Þnh ®¶m b¶o cho s¶n xuÊt vµ ®êi sèng ng­êi lµm chÌ. KÕt luËn 1. C©y chÌ lµ lo¹i c©y n«ng nghiÖp l©u n¨m cã gi¸ trÞ kinh tÕ cao, gÇn gòi víi ®êi sèng ng­êi ViÖt Nam. Trong m«i tr­êng ph¸t triÓn kinh tÕ cña n­íc ta, ho¹t ®éng s¶n xuÊt, chÕ biÕn vµ xuÊt khÈu chÌ ®· biÕn ®æi m¹nh mÏ theo c¶ chiÒu s©u vµ chiÒu réng. §Æc biÖt trong ho¹t ®éng xuÊt khÈu, s¶n phÈm chÌ ®· n©ng vÞ thÕ cña ViÖt Nam lªn hµng thø 8 trong c¸c n­íc s¶n xuÊt vµ xuÊt khÈu chÌ nhiÒu nhÊt thÕ giíi 2. Ho¹t ®éng s¶n xuÊt, xuÊt khÈu chÌ cña ViÖt Nam ®· cã nh÷ng b­íc tiÕn dµi vÒ quy m«, s¶n l­îng, chÊt l­îng còng nh­ kim ng¹ch , gãp phÇn quan träng vµo viÖc h×nh thµnh, ph¸t triÓn thÞ tr­êng n«ng s¶n xuÊt khÈu ViÖt Nam, kÝch thÝch s¶n xuÊt chÌ ViÖt Nam ph¸t triÓn, æn ®Þnh cuéc sèng vµ viÖc lµm cho ng­êi lao ®éng. 3. Bªn c¹nh ®ã xuÊt khÈu chÌ còng cã nh÷ng mÆt h¹n chÕ chñ yÕu lµ: s¶n l­îng t¨ng kh«ng kÞp nhu cÇu tiªu thô do khu vùc s¶n xuÊt nguyªn liÖu, khu vùc chÕ biÕn thiÕu ®ång bé, c«ng t¸c thÞ tr­êng cßn kÐm. X©y dùng vµ triÓn khai chiÕn l­îc , kÕ ho¹ch chËm lµ nh÷ng nguyªn nh©n chÝnh h¹n chÕ tèc ®é xuÊt khÈu. 4.§Ó ho¹t ®éng s¶n xuÊt, chÕ biÕn, xuÊt khÈu trë thµnh ®éng lùc chñ yÕu ph¸t triÓn nÒn kinh tÕ trung du, miÒn nói vµ ®ãng vai trß ngµy cµng quan träng h¬n trong thÞ tr­êng n«ng s¶n xuÊt khÈu cña ViÖt Nam, ngµnh chÌ cÇn tiÕn hµnh c¸c biÖn ph¸p ng¾n h¹n phï hîp víi chÝnh s¸ch, biÖn ph¸p trung h¹n cña ChÝnh Phñ . §iÒu nµy sÏ gióp t¨ng n¨ng lùc, hiÖu qu¶ khu vùc s¶n xuÊt nguyªn liÖu thóc ®Èy hiÖn ®¹i ho¸ khu vùc chÕ biÕn t¹o ra c¸c c«ng cô c¹nh tranh thËt m¹nh cho ho¹t ®éng xuÊt khÈu. 5.Ho¹t ®éng xuÊt khÈu chÌ vµ c¸c mÆt hµng kh¸c nh­ g¹o ®· ®­a con thuyÒn kinh tÕ ViÖt Nam v÷ng vµng tiÕn vÒ phÝa tr­íc víi tèc ®é t¨ng tr­ëng æn ®Þnh5,8% trong sù æn ®Þnh vÒ kinh tÕ- chÝnh trÞ- x· héi víi mét vÞ thÕ ngµy cµng cao trªn tr­êng quèc tÕ . T¸c gi¶ kho¸ luËn ®· ®Ò cËp, ph©n tÝch ®Õn nhiÒu khÝa c¹nh trong s¶n xuÊt, chÕ biÕn, xuÊt khÈu chÌ cña thÕ giíi nãi chung vµ ViÖt Nam nãi riªng. Do thêi gian, kinh nghiÖm cßn h¹n hÑp tr­íc vÊn ®Ò rÊt phøc t¹p nµy nªn kho¸ luËn kh«ng thÓ tr¸nh khái nh÷ng thiÕu sãt, v× vËy t¸c gi¶ rÊt mong nhËn ®­îc sù gãp ý cña c¸c thÇy c« vµ c¸c b¹n. Danh môc tµi liÖu tham kh¶o B¸o c¸o tæng hîp cña Vinatea Niªn gi¸m thèng kª tõ n¨m 1989 ®Õn n¨m 2000 cña Tæng côc thèng kª Niªn gi¸m thèng kª N«ng - L©m - Ng­ - NghiÖp. “ChÌ vµ c«ng dông cña chÌ”. TS. NguyÔn Kim Phong. NXB Khoa häc kü thuËt th¸ng 4/1995. B¸o c¸o ho¹t ®éng t¹i héi nghÞ toµn thÓ HiÖp héi chÌ ViÖt Nam lÇn thø II th¸ng 5/2001 QuyÕt ®Þnh 43/1999/TTg ngµy 10/3/1999 cña Thñ t­íng ChÝnh phñ vµ c¸c chÝnh s¸ch khuyÕn khÝch ph¸t triÓn chÌ. Tham luËn “Thùc tr¹ng c«ng nghiÖp chÕ biÕn chÌ” – 2000. TS. NguyÔn H÷u Tµi – Vô xuÊt nhËp khÈu Bé n«ng nghiÖp §iÒu tra kh¶o s¸t vµ ®¸nh gi¸ hiÖu qu¶ xuÊt khÈu chÌ ViÖt Nam – Bé NN & PTNT th¸ng 12/1997. “C«ng nghiÖp thùc phÈm” NXB Khoa häc kü thuËt th¸ng 9/2000. PTS. NguyÔn TiÕn C¬. T¹p chÝ kinh tÕ vµ khoa häc kü thuËt chÌ n¨m 1999 (c¸c sè 3,4,5,9,14) T¹p chÝ kinh tÕ vµ khoa häc kü thuËt chÌ n¨m 2001 (c¸c s« 1,4,5,6,7) T¹p chÝ ng­êi lµm chÌ c¸c sè n¨m 2000 (c¸c sè 3,4,7,8,9) T¹p chÝ Tea Statistic n¨m 2000 sè 2,6. T¹p chÝ Tea Statistic n¨m 2001 sè 10 ._.