Tuần hoàn & chu chuyển tư bản

A-Më ®Çu ViÖt Nam sau giai ®o¹n bao cÊp míi b­íc vµo chuyÓn ®æi sang c¬ chÕ thÞ tr­êng ch­a l©u. TÝnh tÊt yÕu cña sù non trÎ ®ã, chÝnh lµ vÊn ®Ò huy ®éng, qu¶n lý vµ sö dung vèn cßn nhiÒu thiÕu sãt, sai ph¹m vµ l·ng phÝ. Mét thÞ tr­êng míi xuÊt hiÖn lµ c¬ héi, nh­ng còng lµ th¸ch thøc cho c¸c doanh nghiÖp ViÖt Nam.Lµm thÕ nµo ®Ó cã thÓ tËn dông tèi ®a nguån vèn hiÖn cã, ®ång thêi ph¸t triÓn nguån vèn bªn ngoµi nh»m t¹o ®µ cho t¸i s¶n xuÊt vµ t¸i s¶n xuÊt më réng, ®ã lµ c©u hái kh«ng dÔ tr¶ lêi. VÊn ®Ò ®Æt ra lµ khi ®· huy ®éng ®­îc vèn vµo s¶n xuÊt, ph¶i lµm sao ®Ó sö dông cã hiÖu qu¶ nguån vèn nµy. §Æc biÖt, ®èi víi c¸c doanh nghiÖp nhµ n­íc, quy m« s¶n xuÊt lín, chiÕm vÞ trÝ quan träng trong nÒn kinh tÕ th× viÖc sö dông vèn cµng ph¶i hîp lý. NÕu vèn ë c¸c doanh nghiÖp nµy kh«ng ®­îc khai th¸c vµ sö dông hîp lý vµ hiÖu qu¶, sÏ g©y thÊt tho¸t rÊt lín, kÐo theo ®ã lµ c¸c vÊn ®Ò kh¸c cã liªn quan Trong ®iÒu kiÖn kinh tÕ thÞ tr­êng hiÖn nay, tuÇn hoµn vµ chu chuyÓn t­ b¶n cã ¶nh h­ëng kh«ng nhá ®Õn sù biÕn ®éng cña s¶n xuÊt kinh doanh. Nã quyÕt ®Þnh l·i, lç cña doanh nghiÖp, x¸c ®Þnh møc ®é hiÖu qu¶ ho¹t ®éng cña c¸c doanh nghiÖp. Tøc lµ nã thÓ hiÖn sù hîp lý hoÆc bÊt hîp lý cña viÖc sö dông vèn trong c¸c doanh nghiÖp nãi chung vµ doanh nghiÖp nhµ n­íc nãi riªng. B-Néi dung I.Lý luËn tuÇn hoµn vµ chu chuyÓn cña t­ b¶n TuÇn hoµn t­ b¶n 1.1-§Þnh nghÜa TuÇn hoµn cña t­ b¶n lµ sù biÕn chuyÓn liªn tiÕp cña t­ b¶n qua ba giai ®o¹n, tr¶i qua ba h×nh th¸i, thùc hiÖn ba chøc n¨ng t­¬ng øng ®Ó trë vÒ h×nh th¸i ban ®Çu víi l­îng gi¸ trÞ lín h¬n. 1.2-Ba giai ®o¹n cña tuÇn hoµn cña t­ b¶n T­ b¶n c«ng nghiÖp (víi nghÜa c¸c ngµnh s¶n xuÊt vËt chÊt), trong qu¸ tr×nh tuÇn hoµn ®Òu vËn ®éng theo c«ng thøc: TLSX T-H ….SX H’-T’ SL§ Sù vËn ®éng nµy tr¶i qua ba giai ®o¹n : hai giai ®o¹n l­u th«ng vµ mét giai ®o¹n s¶n xuÊt. Giai ®o¹n T-H: Giai ®o¹n l­u th«ng: Giai ®o¹n nµy biÕn tiÒn tÖ thµnh hµng ho¸. Cßn ®èi víi ng­êi b¸n th× ®ã lµ biÕn hµng thµnh tiÒn. §ã lµ mét hµnh vi l­u th«ng hµng ho¸ th«ng th­êng. Nh­ng nÕu nh×n vµo néi dung vËt chÊt cña viÖc mua b¸n ®ã , th× sÏ thÊy tÝnh chÊt t­ b¶n chñ nghÜa cña nã. Hµng hãa mua b¸n lµ nh÷ng lo¹i hµng ho¸ nhÊt ®Þnh; t­ liÖu s¶n xuÊt vµ søc lao ®éng, tøc lµ nh÷ng nh©n tè cña s¶n xuÊt. Qu¸ tr×nh mua b¸n ®ã cã thÓ biÓu diÔn thµnh: TLSX( t­ liÖu s¶n xuÊt) T-H SL§( søc lao ®éng) T­ b¶n xuÊt hiÖn d­íi h×nh th¸i tiÒn lµ t­ b¶n tiÒn tÖ (T). TiÒn ®­îc sö dông ®Ó mua t­ liÖu s¶n xuÊt (TLSX) vµ søc lao ®éng ( SL§). Hµng ho¸ t­ liÖu s¶n xuÊt vµ hµng ho¸ søc lao ®éng ph¶i phï hîp víi nhau vÒ sè l­îng vµ chÊt l­îng. Nh­ thÕ cã nghÜa lµ cã hai hµnh vi mua b¸n: T- SL§ vµ T- TLSX. Hai hµnh vi nµy x¶y ra trªn hai thÞ tr­êng hoµn toµn kh¸c nhau lµ thÞ tr­êng søc lao ®éng vµ thÞ tr­êng hµng ho¸ th«ng th­êng. TiÒn cña nhµ t­ b¶n ph¶i chia lµm hai phÇn theo tØ lÖ thÝch ®¸ng: Mét phÇn mua søc lao ®éng, mét phÇn mua t­ liÖu s¶n xuÊt. XÐt hµnh vi T- TLSX, c¨n cø vµo ngµnh kinh doanh cô thÓ ph¶i tÝnh to¸n thÕ nµo ®Ó mua ®ñ t­ liÖu s¶n xuÊt nh»m sö dông hÕt sè c«ng nh©n thuª ®­îc. NÕu thiÕu t­ liÖu s¶n xuÊt th× kh«ng cã viÖc cho c«ng nh©n lµm, quyÒn sö dông lao ®éng thÆng d­ sÏ trë thµnh v« Ých ®èi víi nhµ t­ b¶n. Ng­îc l¹i, nÕu thiÕu c«ng nh©n th× t­ liÖu s¶n xuÊt sÏ kh«ng biÕn thµnh s¶n phÈm hÕt ®­îc, dÉn ®Õn tån ®äng t­ liÖu s¶n xuÊt. L¹i xÐt tíi qu¸ tr×nh T- SL§, nhµ t­ b¶n cã tiÒn, c«ng nh©n cã søc lao ®éng, hai bªn mua b¸n víi nhau. §ã lµ mét quan hÖ mua b¸n, mét quan hÖ hµng ho¸- tiÒn tÖ th«ng th­êng. Nh­ng ®ång thêi ®ã còng lµ sù mua b¸n gi÷a mét bªn lµ nhµ t­ b¶n chuyªn m«n mua nh­ thÕ vµ mét bªn lµ ng­êi v« s¶n chuyªn m«n b¸n nh­ vËy. Së dÜ cã quan hÖ mua b¸n kiÓu ®ã, chÝnh lµ v× nh÷ng ®iÒu kiÖn cÇn thiÕt ®Ó thùc hiÖn søc lao ®éng – t­ liÖu s¶n xuÊt vµ t­ liÖu sinh ho¹t - ®· bÞ t¸ch rêi khái ng­êi lao ®éng, ®· trë thµnh tµi s¶n cña ng­êi kh«ng lao ®éng. TÝnh chÊt t­ b¶n chñ nghÜa trong viÖc mua b¸n trªn kh«ng ph¶i do b¶n th©n tiÒn tÖ g©y nªn mµ lµ do qu¸ tr×nh t¸ch rêi ®ã g©y nªn, vµ tiÒn tÖ ë ®©y ®· trë thµnh t­ b¶n tiÒn tÖ, chø kh«ng cßn lµ tiÒn tÖ th«ng th­êng n÷a. Nh­ vËy, giai ®o¹n I cña sù vËn ®éng cña t­ b¶n lµ giai ®o¹n biÕn t­ b¶n tiÒn tÖ thµnh t­ b¶n s¶n xuÊt. Sau khi mua ®­îc hµng ho¸ ( t­ liÖu s¶n xuÊt vµ søc lao ®éng) th× t­ b¶n ®· trót bá h×nh thøc tiÒn tÖ mµ mang h×nh thøc hiÖn vËt. Víi h×nh thøc hiÖn vËt ®ã, nã kh«ng thÓ tiÕp tôc l­u th«ng ®­îc. Nhµ t­ b¶n kh«ng thÓ ®em b¸n c«ng nh©n nh­ hµng ho¸ ®­îc, v× c«ng nh©n chØ b¸n søc lao ®éng trong mét thêi gian, chø kh«ng ph¶i lµ n« lÖ cña nhµ t­ b¶n. T­ liÖu s¶n xuÊt vµ søc lao ®éng ph¶i ®­îc ®em ra tiªu dïng cho s¶n xuÊt. Nhµ t­ b¶n b¾t c«ng nh©n lµm thuª ph¶i vËn dông t­ liÖu s¶n xuÊt ®Ó s¶n xuÊt ra s¶n phÈm. KÕt qu¶ lµ nhµ t­ b¶n cã ®­îc mét sè hµng ho¸ míi mµ gi¸ trÞ cña chóng lín h¬n gi¸ trÞ cña nh÷ng nh©n tè ®· dïng ®Ó s¶n xuÊt ra sè hµng ho¸ ®ã. Qu¸ tr×nh s¶n xuÊt nµy ®­îc coi nh­ mét giai ®o¹n vËn ®éng cña t­ b¶n. Trong giai ®o¹n vËn ®éng nµy, t­ b¶n trót bá h×nh thøc t­ b¶n s¶n xuÊt ®Ó chuyÓn sang h×nh thøc t­ b¶n hµng ho¸. Giai ®o¹n II: Giai ®o¹n s¶n xuÊt TL H SX…..SX…H’ SL§ Trong giai ®o¹n nµy t­ b¶n tån t¹i d­íi h×nh th¸i t­ b¶n s¶n xuÊt [ TBSX], cã chøc n¨ng thùc hiÖn sù kÕt hîp hai yÕu tè t­ liÖu s¶n xuÊt vµ søc lao ®éng ®Ó s¶n xuÊt ra hµng hãa mµ trong gi¸ trÞ cña nã cã gi¸ trÞ thÆng d­. Trong c¸c giai ®o¹n toµn hoµn cña t­ b¶n th× giai ®o¹n s¶n xuÊt cã ý nghÜa quyÕt ®Þnh nhÊt, v× nã g¾n trùc tiÕp víi môc ®Ých cña nÒn s¶n xuÊt t­ b¶n chñ nghÜa. Giai ®o¹n III: Giai ®o¹n l­u th«ng: H-T Hµng hãa trong nÒn s¶n xuÊt t­ b¶n chñ nghÜa t¹o ra mang h×nh th¸i t­ b¶n hµng hãa [H], trong ®ã chøa ®ùng kh«ng chØ cã gi¸ trÞ t­ b¶n øng tr­íc mµ cßn cã gi¸ trÞ thÆng d­ hay chøc n¨ng chuyÓn hãa t­ b¶n hµng hãa thµnh t­ b¶n tiÒn tÖ vµ trë l¹i d¹ng ban ®Çu. TLSX T’- H’ SL§ Sù vËn ®éng qua 3 giai ®o¹n nãi trªn lµ sù vËn ®éng cã tÝnh tuÇn hoµn: Tõ h×nh th¸i tiÒn tÖ ban ®Çu cña vßng tuÇn hoµn råi quay vÒ d­íi h×nh th¸i tiÒn tÖ cuèi cïng cña vßng tuÇn hoµn; qu¸ tr×nh ®ã tiÕp tôc vµ lÆp l¹i kh«ng ngõng. Nh­ vËy, sù vËn ®éng liªn tiÕp qua 3 giai ®o¹n, trong mçi giai ®o¹n, t­ b¶n mang mét h×nh th¸i nhÊt ®Þnh vµ cã mét chøc n¨ng nhÊt ®Þnh ®­îc gäi lµ tuÇn hoµn t­ b¶n . KÕt luËn: Nghiªn cøu sù biÕn ho¸ tõ t­ b¶n tiÒn tÖ thµnh t­ b¶n s¶n xuÊt råi ®Õn t­ b¶n hµng hãa, mµ sù vËn ®éng cña chóng nh­ mét chuçi nh÷ng biÕn ho¸ h×nh th¸i cña t­ b¶n cho thÊy t­ b¶n kh«ng ph¶i lµ vËt tr¹ng th¸i tÜnh, mµ nã lÊy vËt lµm h×nh th¸i tån t¹i trong qu¸ tr×nh vËn ®éng. Sù vËn ®éng qua giai ®o¹n cña t­ b¶n mang tÝnh tuÇn hoµn. Thùc tiÔn s¶n xuÊt vµ l­u th«ng cho thÊy kh«ng ph¶i lóc nµo c¸c giai ®o¹n vµ c¸c h×nh th¸i t­ b¶n trong qu¸ tr×nh tuÇn hoµn ®Òu ¨n khíp víi nhau mµ kh«ng cã sù ¸ch t¾c vµ gi¸n ®o¹n mét giai ®o¹n nµo ®ã ®Òu g©y rèi lo¹n hay ®×nh trÖ cho sù tuÇn hoµn cña t­ b¶n. Cã nhiÒu yÕu tè ¶nh h­ëng ®Õn thêi gian t­ b¶n n»m l¹i ë mçi giai ®o¹n. Do vËy, thu hÑp hay kÐo dµi c¸c thêi gian ®ã ®Òu ¶nh h­ëng ®Õn hiÖu qu¶ ho¹t ®éng cña t­ b¶n. Trong c¸c lo¹i t­ b¶n, chØ cã t­ b¶n c«ng nghiÖp ( víi nghÜa c¸c ngµnh s¶n xuÊt vËt chÊt) míi cã h×nh th¸i tuÇn hoµn ®Çy ®ñ gåm ba giai ®o¹n vµ míi lÇn l­ît mang vµo vµ trót bá ba h×nh th¸i t­ b¶n. 1.3.C¸c h×nh th¸i cña tuÇn hoµn t­ b¶n. Trong sù vËn ®éng liªn tôc cña t­ b¶n c«ng nghiÖp, mçi h×nh th¸i cña t­ b¶n ®Òu cã thÓ lµm ®iÓm më ®Çu vµ lµm ®iÓm kÕt thóc cña tuÇn hoµn, t¹o nªn ba h×nh th¸i tuÇn hoµn kh¸c nhau cña t­ b¶n c«ng nghiÖp : TuÇn hoµn cña t­ b¶n tiÒn tÖ, tuÇn hoµn cña t­ b¶n s¶n xuÊt vµ tuÇn hoµn cña t­ b¶n hµng hãa. (1) TuÇn hoµn cña t­ b¶n tiÒn tÖ: TLSX T-H ….SX…H’- T’ ( hay T- T’) SL§ Më ®Çu vµ kÕt thóc ®Òu lµ tiÒn, ë ®©y sù vËn ®éng cña t­ b¶n biÓu hiÖn ra lµ sù vËn ®éng cña tiÒn, cßn hµng hãa hay s¶n xuÊt chØ lµ nh÷ng yÕu tè trung gian ®Ó tiÒn ®Î ra tiÒn. H×nh th¸i tuÇn hoµn nµy ph¶n ¸nh râ rÖt nhÊt môc ®Ých, ®éng c¬ vËn ®éng cña t­ b¶n lµ lµm t¨ng gi¸ trÞ hay gi¸ trÞ thÆng d­, mµ gi¸ trÞ thÆng d­ nh­ C.M¸c nãi h×nh thøc biÓu hiÖn chãi läi nhÊt cña nã lµ h×nh th¸i tiÒn. Bëi vËy T- T’ lµ h×nh th¸i biÓu hiÖn phiÕn diÖn nhÊt, che giÊu quan hÖ bãc lét nhÊt, nh­ng còng ®Æc tr­ng nhÊt cho sù vËn ®éng cña t­ b¶n. (2) TuÇn hoµn cña t­ b¶n s¶n xuÊt : TLSX SX- H’ – T’- H …SX SL§ Trong h×nh th¸i nµy, më ®Çu vµ kÕt thóc lµ s¶n xuÊt, cßn hµng hãa vµ tiÒn tÖ chØ lµ nh÷ng yÕu tè trung gian, toµn bé qu¸ tr×nh l­u th«ng H’- T’- H chØ lµ ®iÒu kiÖn cho s¶n xuÊt. TuÇn hoµn cña t­ b¶n s¶n xuÊt kh«ng chØ ra ®­îc môc ®Ých vµ ®éng c¬ vËn ®éng cña t­ b¶n, nh­ng l¹i ph¶n ¸nh râ nÐt nguån gèc cña tÝch lòy t­ b¶n, v× gi¸ trÞ thÆng d­ ®­îc sinh ra vµ lín lªn trong qu¸ tr×nh tuÇn hoµn nµy. (3) TuÇn hoµn cña t­ b¶n hµng hãa: TLSX H’- T’- H …SX…H’ SL§ Trong h×nh th¸i tuÇn hoµn nµy, ®iÓm më ®Çu vµ kÕt thóc ®Òu lµ hµng hãa vµ sù vËn ®éng cña nã biÓu hiÖn ra lµ sù vËn ®éng cña hµng hãa. Cßn s¶n xuÊt vµ tiÒn tÖ chØ lµ nh÷ng h×nh thøc trung gian, chØ lµ ®iÒu kiÖn cho sù vËn ®éng cña hµng hãa. H×nh th¸i tuÇn hoµn nµy ph¶n ¸nh râ vai trß cña l­u th«ng hµng hãa vµ tÝnh liªn tôc cña l­u th«ng hµng hãa. Më ®Çu tuÇn hoµn lµ t­ b¶n hµng hãa ( H’), sù chuyÓn hãa H’-T’ bao gåm c¶ tiªu dïng s¶n xuÊt vµ tiªu dïng c¸ nh©n. Do ®ã, h×nh th¸i tuÇn hoµn nµy kh«ng chØ lµ h×nh th¸i vËn ®éng cña t­ b¶n c«ng nghiÖp c¸ biÖt, mµ cßn lµ h×nh th¸i thÝch hîp ®Ó ph©n tÝch sù vËn ®éng cña t­ b¶n x· héi. 1.4 KÕt luËn chung vÒ tuÇn hoµn t­ b¶n. · KÕt luËn vÒ ba giai ®o¹n: Trong ba giai ®o¹n vËn ®éng tuÇn hoµn cña t­ b¶n th× giai ®o¹n I vµ giai ®o¹n III diÔn ra trong l­u th«ng, thùc hiÖn chøc n¨ng mua c¸c yÕu tè s¶n xuÊt vµ b¸n hµng hãa cã chøa ®ùng gi¸ trÞ thÆng d­. Giai ®o¹n II diÔn ra trong s¶n xuÊt, thùc hiÖn chøc n¨ng s¶n xuÊt gi¸ trÞ vµ gi¸ trÞ thÆng d­. Nh­ng trong qu¸ tr×nh l­u th«ng ( giai ®o¹n I vµ giai ®o¹n III ) còng cã t¸c dông rÊt quan träng, v× nÕu kh«ng cã l­u th«ng, th× kh«ng thÓ cã t¸i s¶n xuÊt t­ b¶n chñ nghÜa, do ®ã t­ b¶n còng kh«ng thÓ tån t¹i ®­îc. · KÕt luËn vÒ ®iÒu kiÖn tuÇn hoµn t­ b¶n: TuÇn hoµn cña t­ b¶n chØ tiÕn hµnh mét c¸ch b×nh th­êng khi hai ®iÒu kiÖn sau ®©y ®­îc tháa m·n. §ã lµ: c¸c giai ®o¹n cña chóng diÔn ra liªn tôc; c¸c h×nh th¸i t­ b¶n cïng tån t¹i vµ ®­îc chuyÓn hãa mét c¸ch ®Òu ®Æn. Gi¶i thÝch ®iÒu kiÖn thø nhÊt, cã nghÜa lµ: nÕu gi¶ sö giai ®o¹n I bÞ ngõng trÖ, th× tiÒn tÖ kh«ng thÓ trë thµnh hµng hãa ®­îc vµ sÏ kh«ng cã ®­îc c¸c ®iÒu kiÖn ®Ó s¶n xuÊt hµng hãa. NÕu ngõng trÖ ë giai ®o¹n II, th× t­ liÖu s¶n xuÊt kh«ng kÕt hîp ®­îc víi søc lao ®éng, do ®ã kh«ng thÓ cã s¶n phÈm míi. NÕu ngõng trÖ ë giai ®o¹n III, th× hµng hãa sÏ kh«ng b¸n ®­îc, l­u th«ng sÏ bÕ t¾c. MÆt kh¸c, ®iÒu kiÖn thø hai cho thÊy r»ng t­ b¶n chØ cã thÓ tuÇn hoµn mét c¸ch b×nh th­êng, nÕu nh­ t­ b¶n cña mçi nhµ t­ b¶n c«ng nghiÖp, trong cïng mét lóc, ®Òu tån t¹i d­íi ba h×nh thøc: t­ b¶n tiÒn tÖ, t­ b¶n s¶n xuÊt, t­ b¶n hµng hãa. Trong khi mét bé phËn kh¸c lµ t­ b¶n s¶n xuÊt ®ang biÕn thµnh t­ b¶n hµng hãa, vµ mét bé phËn thø ba lµ t­ b¶n hµng hãa th× l¹i biÕn thµnh t­ b¶n tiÒn tÖ. Kh«ng nh÷ng tõng t­ b¶n c¸ biÖt ®Òu nh­ thÕ, mµ tÊt c¶ c¸c t­ b¶n trong x· héi ®Òu nh­ thÕ. C¸c t­ b¶n ®Òu kh«ng ngõng vËn ®éng, kh«ng ngõng trót bá h×nh thøc nµy ®Ó mang h×nh thøc kh¸c vµ th«ng qua sù vËn ®éng ®ã mµ lín lªn.Kh«ng thÓ quan niÖm t­ b¶n nh­ mét tÜnh vËt. · KÕt luËn vÒ mèi quan hÖ cña ba h×nh thøc t­ b¶n : Ba h×nh thøc cña t­ b¶n võa nãi trªn cã thÓ tån t¹i riªng rÏ. T­ b¶n th­¬ng nghiÖp vµ t­ b¶n cho vay cã thÓ t¸ch khái t­ b¶n c«ng nghiÖp ®Ó tõ ®ã h×nh thµnh c¸c tËp ®oµn t­ b¶n kh¸c nhau: Nhµ t­ b¶n c«ng nghiÖp, nhµ t­ b¶n th­¬ng nghiÖp, nhµ t­ b¶n ng©n hµng. C¸c tËp ®oµn ®ã sÏ chia nhau sè gi¸ trÞ thÆng d­ do c«ng nh©n s¸ng t¹o ra trong qu¸ tr×nh s¶n xuÊt. Chu chuyÓn t­ b¶n Khi nghiªn cøu tuÇn hoµn cña t­ b¶n, vÊn ®Ò thêi gian vµ tèc ®é vËn ®éng, nh÷ng nh©n tè ¶nh h­ëng ®Õn tèc ®é chu chuyÓn vµ t¸c dông cña nã ch­a ®­îc ®Ò cËp. Nh­ng c¸c vÊn ®Ò ®ã l¹i cã tÇm quan träng ®Ó hiÓu râ h¬n nÒn kinh tÕ t­ b¶n chñ nghÜa trong ®iÒu kiÖn cña kinh tÕ thÞ tr­êng vµ ®©y chÝnh lµ néi dung lý luËn cña chu chuyÓn t­ b¶n. 2.1.§Þnh nghÜa: S­ tuÇn hoµn cña t­ b¶n, nÕu xÐt nã lµ mét qu¸ tr×nh ®Þnh kú ®æi míi vµ l¾p ®i l¾p l¹i, chø kh«ng ph¶i lµ mét qu¸ tr×nh ®éc lËp, riªng lÎ th× gäi lµ chu chuyÓn cña t­ b¶n. 2.2.C¸c vÊn ®Ò cña chu chuyÓn t­ b¶n. 2.2.1.Thêi gian chu chuyÓn: · §Þnh nghÜa: Thêi gian chu chuyÓn cña t­ b¶n lµ kho¶ng thêi gian kÓ tõ khi t­ b¶n øng ra d­íi mét h×nh thøc nhÊt ®Þnh ( tiÒn tÖ, s¶n xuÊt, hµng hãa) cho ®Õn khi nã trë vÒ tay nhµ t­ b¶n còng d­íi h×nh thøc nh­ thÕ, nh­ng cã thªm gi¸ trÞ thÆng d­. Thêi gian chu chuyÓn cña t­ b¶n lµ th­íc ®o thêi h¹n ®æi míi, thêi h¹n l¾p l¹i qu¸ tr×nh t¨ng thªm gi¸ trÞ cña t­ b¶n. §©y còng lµ thêi gian t­ b¶n thùc hiÖn ®­îc mét vßng tuÇn hoµn, gåm thêi gian s¶n xuÊt vµ thêi gian l­u th«ng. Nh­ vËy, muèn chu chuyÓn mét vßng, t­ b¶n ph¶i tr¶i qua hai giai ®o¹n l­u th«ng vµ mét giai ®o¹n s¶n xuÊt. Thêi gian t­ b¶n n»m trong lÜnh vùc s¶n xuÊt gäi lµ thêi gian s¶n xuÊt. Thêi gian t­ b¶n n»m trong lÜnh vùc l­u th«ng gäi lµ thêi gian l­u th«ng. VËy · Thêi gian chu chuyÓn =Thêi gian s¶n xuÊt +Thêi gian l­u th«ng. * Thêi gian s¶n xuÊt: Thêi gian s¶n xuÊt gåm thêi gian lao ®éng, thêi gian gi¸n ®o¹n lao ®éng vµ thêi gian dù tr÷ s¶n xuÊt. Thêi gian lao ®éng lµ thêi gian ng­êi lao ®éng trùc tiÕp t¸c ®éng vµo ®èi t­îng lao ®éng ®ang ®­îc chÕ biÕn ®Ó t¹o ra s¶n phÈm. §©y lµ thêi kú h÷u Ých nhÊt v× nã t¹o ra hµng hãa. Thêi kú nµy dµi hay ng¾n lµ tïy theo nh÷ng ®iÒu kiÖn cô thÓ cña tõng ngµnh, cña tõng xÝ nghiÖp, nh­: tÝnh chÊt c«ng viÖc, ®iÒu kiÖn trang bÞ kü thuËt… VÝ dô nh­ thêi gian lao ®éng ®Ó s¶n xuÊt ®Çu m¸y xe löa nhÊt ®Þnh dµi h¬n thêi gian lao ®éng ®Ó kÐo sîi. Thêi gian gi¸n ®o¹n lao ®éng lµ thêi gian ®èi t­îng lao ®éng tån t¹i d­íi d¹ng b¸n thµnh phÈm n»m trong lÜnh vùc s¶n xuÊt, nh­ng kh«ng chÞu t¸c ®éng trùc tiÕp cña lao ®éng mµ chÞu sù t¸c ®éng cña tù nhiªn nh­ thêi gian ®Ó c©y lóa tù lín lªn, thêi gian ñ r­îu lªn men, gç ph¬i kh«, ng©m da thuéc… Thêi kú nµy cã thÓ xen kÏ víi thêi kú lao ®éng hoÆc t¸ch ra thµnh mét thêi kú riªng biÖt. Thêi kú ®ã cã thÓ dµi ng¾n kh¸c nhau tïy thuéc vµo c¸c ngµnh s¶n xuÊt, c¸c s¶n phÈm chÕ t¹o vµ phô thuéc vµo c«ng nghÖ s¶n xuÊt… C¶ thêi gian gi¸n ®o¹n lao ®éng vµ thêi gian dù tr÷ s¶n xuÊt ®Òu kh«ng t¹o ra gi¸ trÞ s¶n phÈm. Sù tån t¹i hai thêi kú n¹y lµ kh«ng tr¸nh khái nh­ng nãi chung thêi gian cña chóng cµng dµi, hay sù chªnh lÖch gi÷a thêi gian s¶n xuÊt víi thêi gian lao ®éng cµng lín th× hiÖu qu¶ ho¹t ®éng cña t­ b¶n cµng thÊp. Rót ng¾n thêi gian nµy cã t¸c dông quan träng ®Ó n©ng cao hiÖu qu¶ sö dông t­ b¶n. *Thêi gian l­u th«ng: Thêi gian l­u th«ng lµ kho¶ng thêi gian mµ t­ b¶n chuyÓn tõ h×nh thøc tiÒn tÖ sang h×nh thøc s¶n xuÊt, vµ tõ h×nh thøc hµng hãa chuyÓn vÒ h×nh thøc tiÒn tÖ. §ã lµ thêi gian mua hµng, thêi gian b¸n hµng vµ thêi gian vËn chuyÓn cña nhµ t­ b¶n. Thêi gian nµy dµi hay ng¾n lµ tïy theo ®iÒu kiÖn mua t­ liÖu s¶n xuÊt vµ ®iÒu kiÖn b¸n hµng tïy theo thÞ tr­êng xa hay gÇn, tïy theo tr×nh ®é ph¸t triÓn cña ph­¬ng tiÖn giao th«ng vËn t¶i. 2.2.2. Tèc ®é chu chuyÓn t­ b¶n. §Þnh nghÜa: Tèc ®é chu chuyÓn lµ kh¸i niÖm dïng ®Ó chØ sù vËn ®éng nhanh hay chËm cña t­ b¶n øng tr­íc. §¬n vÞ tÝnh tèc ®é chu chuyÓn t­ b¶n b»ng sè vßng hoÆc sè lÇn chu chuyÓn t­ b¶n thùc hiÖn ®­îc trong mét kho¶ng thêi gian nhÊt ®Þnh, ch¼ng h¹n trong mét n¨m. NÕu gäi ( N) lµ tèc ®é chu chuyÓn t­ b¶n, gäi (ch) lµ thêi gian cña mét vßng chu chuyÓn t­ b¶n, gäi t¾t lµ thêi gian chu chuyÓn t­ b¶n ( tÝnh theo ®¬n vÞ ngµy hoÆc th¸ng) vµ gäi (CH) lµ thêi gian t­ b¶n vËn ®éng trong mét n¨m (360 ngµy hoÆc 12 th¸ng), ta cã c«ng thøc tÝnh tèc ®é chu chuyÓn t­ b¶n lµ: N= CH / ch Tõ c«ng thøc trªn cho thÊy tèc ®é chu chuyÓn t­ b¶n vËn ®éng theo tØ lÖ nghÞch víi thêi gian chu chuyÓn t­ b¶n. Thêi gian cña mét vßng chu chuyÓn t­ b¶n cµng ng¾n th× tèc ®é chu chuyÓn t­ b¶n cµng nhanh vµ ng­îc l¹i. ThÝ dô 1: Mét t­ b¶n cã thêi gian chu chuyÓn lµ 90 ngµy/vßng, theo c«ng thøc trªn ta cã sè vßng chu chuyÓn trong n¨m cña t­ b¶n ®ã lµ: N = 360 ngµy/90 ngµy = 4 vßng/ n¨m 2.3. T­ b¶n cè ®Þnh vµ t­ b¶n l­u ®éng. T­ b¶n s¶n xuÊt gåm nhiÒu bé phËn vµ cã thêi gian chu chuyÓn kh¸c nhau vÒ mÆt gi¸ trÞ, do ®ã ¶nh h­ëng ®Õn thêi gian chu chuyÓn cña toµn bé t­ b¶n. Kh«ng ph¶i cø vµo ®Æc tÝnh tù nhiªn ( l©u bÒn hay kh«ng l©u bÒn; chuyÓn ®éng hay kh«ng chuyÓn ®éng), mµ c¨n cø vµo sù kh¸c nhau trong ph­¬ng thøc ( ®Æc ®iÓm) chu chuyÓn vÒ mÆt gi¸ trÞ nhanh hay chËm cña c¸c bé phËn t­ b¶n ®Ó ph©n chia t­ b¶n s¶n xuÊt thµnh t­ b¶n cè ®Þnh vµ t­ b¶n l­u ®éng. 2.3.1. T­ b¶n cè ®Þnh §Þnh nghÜa: T­ b¶n cè ®Þnh lµ bé phËn t­ b¶n biÓu hiÖn d­íi h×nh th¸i gi¸ trÞ cña nh÷ng m¸y mãc, thiÕt bÞ, nhµ x­ëng…, tham gia toµn bé vµo qu¸ tr×nh s¶n xuÊt, nh­ng gi¸ trÞ cña nã kh«ng chuyÓn hÕt mét lÇn, mµ chuyÓn tõng phÇn vµo s¶n phÈm trong qu¸ tr×nh s¶n xuÊt. §Æc ®iÓm cña t­ b¶n cè ®Þnh lµ vÒ hiÖn vËt, nã lu«n lu«n cè ®Þnh trong qu¸ tr×nh s¶n xuÊt, chØ cã gi¸ tri cña nã lµ tham gia vµo qu¸ tr×nh l­u th«ng cïng s¶n phÈm, h¬n n÷a nã còng chØ l­u th«ng tõng phÇn, cßn mét phÇn vÉn bÞ cè ®Þnh trong t­ liÖu lao ®éng, phÇn nµy kh«ng ngõng gi¶m xuèng cho tíi khi nã chuyÓn hÕt gi¸ trÞ vµo s¶n phÈm. ChÝnh ®Æc ®iÓm cña lo¹i t­ b¶n nµy ®· lµm cho thêi gian mµ t­ b¶n cè ®Þnh chuyÓn hÕt gi¸ trÞ cña nã vµo s¶n phÈm bao giê còng dµi h¬n mét vßng tuÇn hoµn. 2.3.2. T­ b¶n l­u ®éng §Þnh nghÜa: Bé phËn t­ b¶n ®­îc hoµn l¹i hoµn toµn cho nhµ t­ b¶n sau khi hµng hãa s¶n xuÊt ra ®­îc b¸n xong d­íi h×nh thøc tiÒn tÖ. Nã ®­îc biÓu hiÖn d­íi h×nh th¸i nguyªn liÖu, nhiªn liÖu, vËt liÖu phô…, gi¸ trÞ cña nã ®­îc chuyÓn toµn bé vµo gi¸ trÞ hµng hãa trong qu¸ tr×nh s¶n xuÊt. Cßn bé phËn t­ b¶n biÓu hiÖn d­íi h×nh th¸i tiÒn c«ng, ®· bÞ ng­êi c«ng nh©n tiªu dïng vµ ®­îc t¸i t¹o trong qu¸ tr×nh s¶n xuÊt hµng hãa. §Æc ®iÓm cña lo¹i t­ b¶n nµy lµ chu chuyÓn nhanh vÒ mÆt gi¸ trÞ. NÕu t­ b¶n cè ®Þnh muèn chu chuyÓn hÕt gi¸ trÞ cña nã ph¶I mÊt nhiÒu n¨m, th× tr¸I l¹i t­ b¶n l­u ®éng trong mét n¨m gi¸ trÞ cña nã cã thÓ chu chuyÓn nhiÒu lÇn hay nhiÒu vßng. 2.4. Hao mßn cña t­ b¶n cè ®Þnh. 2.4.1. Hao mßn h÷u h×nh. §Þnh nghÜa: Hao mßn h÷u h×nh lµ hao mßn do sö dông hoÆc do bÞ ph¸ hñy cña tù nhiªn g©y ra lµm cho nh÷ng bé phËn t­ b¶n ®ã dÇn hao mßn ®i ®Õn chç háng, kh«ng dïng ®­îc n÷a. 2.4.2. Hao mßn v« h×nh. §Þnh nghÜa: Hao mßn v« h×nh lµ hao mßn do ¶nh h­ëng cña tiÕn bé khoa häc, c«ng nghÖ. Hao mßn v« h×nh lµm cho m¸y mãc tuy cßn tèt, nh­ng bÞ mÊt gi¸ trÞ v× cã nh÷ng m¸y mãc tèt h¬n, tèi t©n h¬n xuÊt hiÖn. 2.5. Chu chuyÓn chung vµ chu chuyÓn thùc tÕ cña t­ b¶n øng tr­íc. 2.5.1. Chu chuyÓn chung §Þnh nghÜa: Lµ con sè chu chuyÓn trung b×nh cña nh÷ng thµnh phÇn kh¸c nhau cña t­ b¶n ( cè ®Þnh vµ l­u ®éng ).chu chuyÓn chung nhanh hay chËm phô thuéc vµo tèc ®é chu chuyÓn cña hai bé phËn t­ b¶n nãi trªn. Chu chuyÓn chung cã liªn quan chÆt chÏ vµo tæng t­ b¶n øng tr­íc. Tèc ®é chu chuyÓn chung cña tæng t­ b¶n øng tr­íc ®­îc tÝnh b»ng gi¸ trÞ chu chuyÓn trung b×nh cña t­ b¶n cè ®Þnh vµ gi¸ trÞ chu chuyÓn trung b×nh cña t­ b¶n l­u ®éng trong n¨m chia cho gi¸ trÞ cña tæng t­ b¶n øng tr­íc. NÕu gäi T lµ tèc ®é chu chuyÓn chung cña tæng t­ b¶n øng tr­íc; gäi G c® lµ gi¸ trÞ chu chuyÓn trung b×nh cña t­ b¶n cè ®Þnh trong n¨m; gäi G l® lµ gi¸ trÞ chu chuyÓn trung b×nh cña t­ b¶n cè ®Þnh trong n¨m vµ gäi K lµ tæng t­ b¶n øng tr­íc, ta cã c«ng thøc tÝnh sau ®©y: T= (Gc® + Gl®)/K Trong ®ã: Gc® = Gi¸ trÞ t­ b¶n cè ®Þnh / Sè n¨m sö dông. Gl® = Gi¸ trÞ t­ b¶n l­u ®éng . Sè vßng ( lÇn) chu chuyÓn cña nã trong n¨m. VÝ dô: Mét xÝ nghiÖp t­ b¶n cã t­ b¶n øng tr­íc lµ 100.000$. Trong ®ã, t­ b¶n cè ®Þnh lµ 80.000$ ®­îc sö dông trong 5 n¨m vµ t­ b¶n l­u ®éng lµ 20.000$, cø 2 th¸ng chu chuyÓn mét vßng, hay chu chuyÓn 6 vßng trong mét n¨m. Theo c«ng thøc trªn ta cã: Gc® = 80.000$/5 n¨m=16.000$ Gl® = 20.000$ .6 vßng = 120.000$ VËy T = (16.000 + 120.000 )/100.000 = 1,36 vßng/n¨m VÝ dô trªn cho thÊy tèc ®é chu chuyÓn chung cña t­ b¶n øng tr­íc tû lÖ thuËn víi tæng gi¸ trÞ chu chuyÓn trung b×nh cña t­ b¶n cè ®Þnh vµ t­ b¶n l­u ®éng, tû lÖ nghÞch víi tæng t­ b¶n øng tr­íc. 2.5.2. Chu chuyÓn thùc tÕ §Þnh nghÜa: chu chuyÓn thùc tÕ lµ thêi gian ®Ó tÊt c¶ c¸c bé phËn cña t­ b¶n øng tr­íc ®­îc kh«i phôc toµn bé vÒ mÆt gi¸ trÞ còng nh­ vÒ mÆt hiÖn vËt. Chu chuyÓn thùc tÕ nhanh hay chËm phô thuéc vµo thêi gian ®Ó gi¸ trÞ t­ b¶n cè ®Þnh ®­îc kh«i phôc hoµn toµn, hay ®­îc chuyÓn hÕt gi¸ trÞ vµo gi¸ trÞ cña s¶n phÈm míi. Theo vÝ dô trªn, th× tèc ®é chu chuyÓn thùc tÕ cña toµn bé t­ b¶n øng tr­íc 1 vßng lµ 5 n¨m. Chu chuyÓn thùc tÕ cña t­ b¶n øng tr­íc kh«ng ¨n khíp víi chu chuyÓn chung cña nã. Do ¶nh h­ëng cña hao mßn v« h×nh nªn chu chuyÓn thùc tÕ cã thÓ rót ng¾n l¹i. 3. C¸c biÖn ph¸p ®Ó ®Èy nhanh tèc ®é chu chuyÓn cña t­ b¶n. 3.1. T¸c dông n©ng cao tèc ®é chu chuyÓn t­ b¶n: T¨ng tèc ®é chu chuyÓn cña t­ b¶n hay rót ng¾n thêi gian chu chuyÓn t­ b¶n cã t¸c dông to lín ®èi víi viÖc n©ng cao hiÖu qu¶ ho¹t ®éng cña t­ b¶n. Tr­íc hÕt, n©ng cao tèc ®é chu chuyÓn t­ b¶n cè ®Þnh sÏ tiÕt kiÖm ®­îc chi phÝ b¶o qu¶n, söa ch÷a tµi s¶n cè ®Þnh; gi¶m ®­îc hao mßn h÷u h×nh vµ hao mßn v« h×nh, cho phÐp ®æi míi nhanh m¸y mãc, thiÕt bÞ; cã thÓ sö dông quü khÊu hao lµm quü dù tr÷ s¶n xuÊt ®Ó më réng s¶n xuÊt mµ kh«ng cÇn cã t­ b¶n phô thªm. HiÖn nay, trong nhiÒu tr­êng hîp, m¸y mãc, thiÕt bÞ ë c¸c n­íc t­ b¶n ph¸t triÓn ®· khÊu hao hÕt gi¸ trÞ, nh­ng vÉn ®­îc b¸n cho n­íc ngoµi d­íi c¸c h×nh thøc liªn doanh, chuyÓn giao c«ng nghÖ cho c¸c n­íc kÐm hoÆc ®ang ph¸t triÓn. Thø hai, n©ng cao tèc ®é chu chuyÓn t­ b¶n l­u ®éng sÏ cho phÐp tiÕt kiÖm t­ b¶n øng tr­íc khi quy m« s¶n xuÊt nh­ cò hay cã thÓ më réng s¶n xuÊt mµ kh«ng cÇn cã t­ b¶n phô thªm. VD: Mét nhµ t­ b¶n cã thêi gian chu chuyÓn lµ 2 th¸ng. Quy m« s¶n xuÊt ®ßi hái mét l­îng t­ b¶n cho 2 th¸ng lµ 2.500$/ th¸ng x 2 th¸ng = 5.000$. NÕu do nguyªn nh©n nµo ®ã, thêi gian chu chuyÓn t­ b¶n rót ng¾n l¹i cßn 1,5 th¸ng, víi quy m« s¶n xuÊt kh«ng ®æi, th× l­îng t­ b¶n øng tr­íc sÏ lµ: 2.500$ x 1,5 th¸ng = 3.750$, tiÕt kiÖm ®­îc 1.250$. Th«ng th­êng khi míi b¾t ®Çu kinh doanh, thùc lùc kinh tÕ cßn yÕu, t­ b¶n th­êng ®Çu t­ vµo nh÷ng ngµnh cã thêi gian chu chuyÓn ng¾n nh­: c«ng nghiÖp nhÑ, c«ng nghiÖp thùc phÈm,… ChØ khi ®· tr­ëng thµnh, cã vèn lín th× t­ b¶n míi ®Çu t­ vµo nh÷ng ngµnh cã chu kú doanh dµi nh­: c«ng nghiÖp nÆng. Cßn viÖc x©y dùng c¸c ngµnh kÕt cÊu h¹ tÇng th­êng lµ lÜnh vùc ®Çu t­ cña nhµ n­íc. Thø ba, ®èi víi t­ b¶n kh¶ biÕn, viÖc n©ng cao tèc ®é chu chuyÓn t­ b¶n cã ¶nh h­ëng trùc tiÕp ®Õn viÖc lµm t¨ng thªm tû suÊt gi¸ trÞ thÆng d­ vµ khèi l­îng gi¸ trÞ thÆng d­ hµng n¨m. VD: Cã 2 nhµ t­ b¶n A vµ B, ®Òu cã t­ b¶n kh¶ biÕn cho mét tuÇn hoµn s¶n xuÊt lµ 100, ®Òu cã m’ = 100%, chØ kh¸c nhau vÒ thêi gian chu chuyÓn. Ch¼ng h¹n t­ b¶n A lµ 5 tuÇn ( ngµnh dÖt), cßn t­ b¶n B lµ 50 tuÇn ( ngµnh ®ãng tµu). §Ó s¶n xuÊt liªn tôc, t­ b¶n A cÇn mét l­îng t­ b¶n kh¶ biÕn øng tr­íc lµ 100 x 5 = 500 vµ sau 50 tuÇn ( mét n¨m ) t¹o ra gi¸ trÞ thÆng d­ lµ: 100 x 50 = 5000 ( hay 500 x 10 vßng = 5000 ); nh­ng lu«n lu«n chØ cÇn mét t­ b¶n kh¶ biÕn øng tr­íc lµ 500; cßn t­ b¶n B, sau 50 tuÇn ( mét n¨m ) còng t¹o ra gi¸ trÞ thÆng d­ lµ 500 x 100 = 5000, nh­ng l¹i cÇn mét t­ b¶n kh¶ biÕn øng tr­íc lµ 5000. Ta gäi tû suÊt gi¸ trÞ thÆng d­ hµng n¨m ( M’) lµ tû lÖ tÝnh b»ng phÇn tr¨m gi÷a khèi l­îng gi¸ trÞ thÆng d­ hµng n¨m (M’) víi t­ b¶n kh¶ biÕn øng tr­íc (V). M’= M x 100% Trong ®ã: m lµ gi¸ trÞ thÆng d­ t¹o ra trong 1 vßng chu chuyÓn; (m/v) = m’ lµ tû suÊt gi¸ trÞ thÆng d­ thùc tÕ; n lµ sè vßng chu chuyÓn trong n¨m. Nh­ v©y, t­ b¶n A cã tû suÊt gi¸ trÞ thÆng d­ hµng n¨m lµ: Cßn t­ b¶n B cã tû suÊt gi¸ trÞ thÆng d­ hµng n¨m lµ: VËy, dï cã tû suÊt gi¸ trÞ thÆng d­ ( m’) ph¶n ¸nh tr×nh ®é bãc lét ë hai t­ b¶n A vµ B lµ nh­ nhau, nh­ng tèc ®é chu chuyÓn cña t­ b¶n kh¶ biÕn kh¸c nhau, nªn tû suÊt gi¸ trÞ thÆng d­ hµng n¨m ( M’) lµ kh¸c nhau (ph¶n ¸nh hiÖu qu¶ ho¹t ®éng cña hai t­ b¶n ®ã). Song ®iÒu ®ã còng g©y ra ¶o t­ëng cho r»ng l­u th«ng còng t¹o ra gi¸ trÞ thÆng d­. Thùc tÕ kh«ng ph¶i nh­ vËy, së dÜ chu chuyÓn t­ b¶n nhanh cã thÓ ®em l¹i cho nhµ t­ b¶n nhiÒu thÆng d­ h¬n, v× ®· thu hót ®­îc nhiÒu lao ®éng sèng h¬n, nhê ®ã mµ t¹o ra nhiÒu gi¸ trÞ míi trong ®ã cã gi¸ trÞ thÆng d­. 3.2. BiÖn ph¸p n©ng cao tèc ®é chu chuyÓn t­ b¶n: Tõ c«ng thøc tèc ®é chu chuyÓn t­ b¶n cho thÊy thêi gian chu chuyÓn t­ b¶n phô thuéc vµo ®é dµi hay ng¾n cña thêi gian s¶n xuÊt vµ thêi gian l­u th«ng. Nãi c¸ch kh¸c, phô thuéc vµo nh÷ng biªn ph¸p ph¸t huy c¸c nh©n tè thuËn lîi vµ h¹n chÕ nh©n tè kh«ng thuËn lîi ¶nh h­ëng ®Õn thêi gian s¶n xuÊt vµ thêi gian l­u th«ng cña mét vßng chu chuyÓn t­ b¶n. Thêi gian s¶n xuÊt dµi, ng¾n ngoµi sù phô thuéc vµo ®Æc ®iÓm cña tõng ngµnh s¶n xuÊt kh¸c nhau, cßn phô thuéc vµo tr×nh ®é tiÕn bé khoa häc kü thuËt c«ng nghÖ vµ sù øng dông vµo qu¸ tr×nh s¶n xuÊt, phô thuéc vµo tr×nh ®é tæ chøc ph©n c«ng lao ®éng vµ tr×nh ®é dÞch vô c¸c yÕu tè g¾n víi ®Çu vµo cña s¶n xuÊt. Nh÷ng t¸c ®éng cña cuéc c¸ch m¹ng khoa häc c«ng nghÖ hiÖn ®¹i vµ cña nÒn kinh tÕ thÞ tr­êng hiÖn ®¹i cho phÐp sö dông nh÷ng thµnh tùu kü thuËt vµ c«ng nghÖ s¶n xuÊt míi, cho phÐp tæ chøc s¶n xuÊt vµ dÞch vô s¶n xuÊt mét c¸ch khoa häc…, tõ ®ã ®· rót ng¾n ®¸ng kÓ thêi kú gi¸n ®o¹n lao ®éng, thêi kú dù tr÷ s¶n xuÊt, ®Ó t¨ng thêi kú lao ®éng vµ do ®ã lµm t¨ng hiÖu qu¶ ho¹t ®éng cña t­ b¶n. Trong mÊy thËp niªn gÇn ®©y ë c¸c n­íc t­ b¶n, thêi gian l­u th«ng võa cã xu h­íng rót ng¾n l¹i, võa cã xu h­íng dµi ra. §ã lµ v×: mét mÆt, do tiÕn bé kü thuËt vµ nghÖ thuËt kinh doanh cho phÐp rót ng¾n thêi gian l­u th«ng nh­ ph¸t triÓn giao th«ng vËn t¶i, n©ng cao chÊt l­îng s¶n phÈm, h¹ thÊp chi phÝ s¶n xuÊt, ®Èy m¹nh ho¹t ®éng qu¶ng c¸o, tiÕp thÞ, tæ chøc dÞch vô b¶o d­ìng söa ch÷a… MÆt kh¸c, do quy m« s¶n xuÊt ngµy cµng lín, ph¶i v­¬n ®Õn nh÷ng thÞ tr­êng ngµy cµng xa, ho¹t ®éng ®Çu c¬, nh÷ng khñng ho¶ng vÒ tiªu thô s¶n phÈm… lµm cho quy m« t­ b¶n n»m trong lÜnh vùc l­u th«ng ngµy cµng lín, nªn thêi gian l­u th«ng ngµy cµng dµi. Thªm vµo ®ã, sù tËp trung s¶n xuÊt bªn c¹nh nh÷ng mÆt m¹nh cña nã còng tån t¹i nh÷ng ®iÒu bÊt lîi. Sù tÝch tô t­ b¶n cè ®Þnh cµng lín th× sù qu¶n lý, sö dông cµng khã kh¨n, dÉn ®Õn tèc ®é chu chuyÓn cã thÓ chËm h¬n dù kiÕn.Trong ®iÒu kiÖn kinh tÕ hiÖn nay, c¸c doanh nghiÖp, kh«ng chØ doanh nghiÖp nhµ n­íc ®Òu cã xu h­íng më réng quy m« s¶n xuÊt b»ng c¸ch tÝch lòy t­ b¶n d­íi mäi h×nh thøc vµ liªn tôc ®Çu t­ më réng s¶n xuÊt. Xu h­íng thµnh lËp c«ng ty lín víi m« h×nh tæng c«ng ty, c«ng ty cæ phÇn, c«ng ty liªn doanh liªn kÕt, hîp t¸c n­íc ngoµi ngµy cµng thÞnh hµnh. Khi ViÖt Nam thùc hiÖn m« h×nh nµy kh«ng cã nghÜa ®ã lµ sù dËp khu«n sao chÐp mµ ®ã lµ tÝnh tÊt yÕu nÕu muèn tån t¹i vµ ph¸t triÓn nÒn kinh tÕ thÞ tr­êng. Nh­ng víi tr×nh ®é qu¶n lý yÕu kÐm do cßn qu¸ non trÎ cña c¸c doanh nghiÖp ViÖt Nam, th× viÖc xoay vßng hiÖu qu¶ mét l­îng vèn ®Çu t­ lín lµ kh«ng dÔ dµng. Trong khi vèn tµi s¶n cè ®Þnh ngµy cµng t¨ng lªn, th× ph¶i ®ång thêi n©ng cao chÊt l­îng bé m¸y qu¶n lý, n©ng cao chÊt l­îng ho¹t ®éng cña c¸c bé phËn cã liªn quan. T¹o sù linh ®éng trong qu¶n lý vµ sö dông chÝnh lµ biÖn ph¸p tÝch cùc ®Ó n©ng cao tèc ®é chu chuyÓn t­ b¶n. Thùc tÕ, vÊn ®Ò kh«ng chØ n»m trong bé phËn qu¶n lý vµ sö dông, mµ cßn do sù ph©n phèi thiÕu l« gic, sù bè trÝ kh«ng hîp lý. §· cã nhiÒu tr­êng hîp nhµ n­íc bá vèn ®Çu t­ x©y dùng nhµ m¸y ë n¬i thiÕu nguån nguyªn liÖu, hoÆc nguån nguyªn liÖu kh«ng ®¶m b¶o tÝnh l©u dµi cho sù ho¹t ®éng cña nhµ m¸y( xuèng cÊp nguyªn liÖu, tr÷ l­îng Ýt h¬n c«ng suÊt thùc, nguyªn liÖu khã khai th¸c h¬n kh¶ n¨ng hiÖn cã…) dÉn ®Õn ph¶i ngõng l¹i v« thêi h¹n viÖc s¶n xuÊt, s¶n phÈm s¶n xuÊt ra kh«ng tiªu thô ®­îc do kh«ng thÓ c¹nh tranh víi c¸c s¶n phÈm t­¬ng tù trªn thÞ tr­êng vÒ gi¸ c¶…Trong khi ®ã, nhiÒu n¬i kh¸c cã ®iÒu kiÖn tèt h¬n ®Ó ®Çu t­ s¶n xuÊt th× l¹i kh«ng ®­îc ®Çu t­. Nguyªn vËt liÖu vµ hµng hãa bÞ di chuyÓn loanh quanh t×m n¬i chÕ biÕn, t×m n¬i s¶n xuÊt vµ tiªu thô, rÊt tèn kÐm vµ mÊt thêi gian. ChÝnh v× vËy, tr­íc khi ra quyÕt ®Þnh ®Çu t­ s¶n xuÊt, cÇn t×m hiÓu chi tiÕt vÒ môc ®Ých ®Çu t­, ®Þa ®iÓm s¶n xuÊt, thÞ tr­êng tiªu thô, bè trÝ s¶n xuÊt, ph©n c«ng s¶n xuÊt sao cho hîp lý vµ phôc vô cho môc tiªu l©u dµI cña c«ng viÖc. §ã còng chÝnh lµ mét c¸ch ®Ó n©ng cao hiÖu qu¶ cña ®ång vèn, n©ng cao tèc ®é chu chuyÓn cña t­ b¶n t¹o hiÖu qu¶ cho kinh doanh. Thªm vµo ®ã, cÇn tèi gi¶n c¸c kh©u trung gian gi÷a viÖc b¸n hµng tõ tay nhµ s¶n xuÊt ®Õn tay ng­êi tiªu dïng. Th«ng th­êng s¶n xuÊt cã ba kh©u, ®ã lµ: Tõ nhµ s¶n xuÊt ®Õn n¬i b¸n bu«n, tõ n¬i b¸n bu«n ®Õn n¬i b¸n lÎ, sau ®ã míi ®Õn tay ng­êi tiªu dïng. Rót ng¾n thêi gian l­u th«ng kh«ng cã nghÜa lµ ph¶i bá bít kh©u nµo, mµ cÇn h¹n chÕ viÖc mua ®i b¸n l¹i gi÷a c¸c ®¹i lý b¸n bu«n, b¸n lÎ lµm t¨ng thêi gian dù tr÷ hµng hãa, ¶nh h­ëng ®Õn tèc ®é chu chuyÓn. CÇn h¹n chÕ tèi ®a viÖc ø ®äng hµng hãa, ®Æc biÖt lµ hµnh vi ®Çu c¬ tÝch tr÷. ViÖt Nam cÇn triÓn khai c¸c biÖn ph¸p ®Èy nhanh tiªu dïng nh»m liªn tôc quay vßng vèn. §iÒu nµy trong kinh tÕ häc ®­îc gäi lµ kÝch cÇu, mét môc tiªu quan träng cña c¸c doanh nghiÖp. Tãm lai, do chÞu ¶nh h­ëng cña nhiÒu nh©n tè, nªn thêi gian chu chuyÓn cña c¸c t­ b¶n diÔn ra kh¸c nhau. §Ó n©ng cao hiÖu qu¶ sö dông t­ b¶n, c¸c nhµ t­ b¶n th­êng t×m mäi biÖn ph¸p khai th¸c mÆt thuËn lîi vµ h¹n chÕ mÆt kh«ng thuËn lîi cña nh÷ng nh©n tè nãi trªn ®Ó n©ng cao tèc ®é chu chuyÓn t­ b¶n nh»m t¨ng c­êng bãc lét ngµy cµng nhiÒu gi¸ trÞ thÆng d­ ®èi víi giai cÊp c«ng nh©n. III. C¸c biÖn ph¸p ®Ó sö dông cã hiÖu qu¶ nguån vèn trong c¸c doanh nghiÖp nhµ n­íc: Kinh tÕ nhµ n­íc lµ thµnh phÇn kinh tÕ dùa trªn chÕ ®é së h÷u c«ng céng (c«ng h÷u) vÒ t­ liÖu s¶n xuÊt (së h÷u toµn d©n vµ së h÷u nhµ n­íc). Kinh tÕ nhµ n­íc bao gåm c¸c doanh nghiÖp nhµ n­íc, c¸c quü dù tr÷ quèc gia, c¸c quü b¶o hiÓm nhµ n­íc vµ c¸c tµi s¶n thuéc së h÷u nhµ n­íc cã thÓ ®­a vµo vßng chu chuyÓn kinh tÕ. Kinh tÕ nhµ n­íc gi÷ vai trß chñ ®¹o trong nÒn kinh tÕ quèc d©n, lµ nh©n tè më ®­êng cho sù ph¸t triÓn kinh tÕ, lµ lùc l­îng vËt chÊt quan träng vµ c«ng cô ®Ó nhµ n­íc ®Þnh h­íng vµ ®iÒu tiÕt vÜ m« nÒn kinh tÕ. C¸c doanh nghiÖp nhµ n­íc, bé phËn quan träng nhÊt cña kinh tÕ, gi÷ nh÷ng vÞ trÝ then chèt, ph¶i ®i ®Çu trong viÖc øng dông tiÕn bé khoa häc kü thuËt vµ c«ng nghÖ, nªu g­¬ng vÒ n¨ng suÊt, chÊt l­îng, hiÖu qu¶ kinh tÕ- x· héi vµ chÊp hµnh ph¸p luËt. §Ó lµm ®­îc nh­ vËy, th× tr­íc hÕt viÖc sö dông vèn ph¶i hiÖu qu¶, gi¶m thiÓu tèi ®a t×nh tr¹ng l·ng phÝ vèn ng©n s¸ch. CÇn ph¶I nhanh chãng s¾p xÕp, ®iÒu chØnh c¬ cÊu, ®æi míi vµ n©ng cao hiÖu qu¶ ho¹t ®éng cña c¸c doanh nghiÖp hiÖn cã, ®ång thêi ph¸t triÓn thªm doanh nghiÖp nhµ n­íc ®Çu t­ 100% vèn hoÆc cã cæ phÇn chi phèi ë mét nghµnh, lÜnh vùc then chèt vµ ®Þa ._.