Từ vựng tiếng Việt trong Việt Nam Tự Điển

§¹i häc Quèc gia Hµ néi Tr­êng §¹i häc Khoa häc X· héi vµ Nh©n v¨n Khoa Ng«n Ng÷ häc ----- & ----- NguyÔn ThÞ Thanh Dung L©m ThÞ TuyÕn Kho¸ LuËn Tèt NghiÖp Ngµnh: Ng«n Ng÷ Häc Gi¸o viªn h­íng dÉn: PGS.TS Vò §øc NghiÖu Hµ Néi - 2007 Lêi c¶m ¬n Víi lßng biÕt ¬n s©u s¾c, chóng t«i xin ch©n thµnh c¶m ¬n tíi thÇy gi¸o Vò §øc NghiÖu vµ c¸c thÇy c« gi¸o trong khoa Ng«n Ng÷ häc tr­êng §¹i häc Khoa häc X· héi vµ Nh©n v¨n, §¹i häc Quèc gia Hµ néi ®· t¹o mäi ®iÒu kiÖn thuËn lîi ®Ó chóng t«i hoµn thµnh kho¸ luËn nµy. Nh©n dÞp nµy, chóng t«i còng xin göi lêi c¶m ¬n tíi nh÷ng ng­êi th©n trong gia ®×nh, b¹n bÌ vµ tËp thÓ sinh viªn líp K48 Ng«n Ng÷ ®· lu«n ®éng viªn, gióp ®ì trong qu¸ tr×nh lµm kho¸ luËn ®Ó chóng t«i hoµn thµnh kho¸ luËn mét c¸ch tèt nhÊt. Xin ch©n thµnh c¶m ¬n! Hµ néi, ngµy 20 th¸ng 5 n¨m 2007. Ng­êi thùc hiÖn kho¸ luËn. NguyÔn ThÞ Thanh Dung L©m ThÞ TuyÕn. Môc lôc Më ®Çu 1 1. lý do chän ®Ò tµi.. 1 2. Môc ®Ých nghiªn cøu 2 3. Ph¹m vi nghiªn cøu 2 4. Bè côc cña kho¸ luËn 3 Néi dung 4 Ch­¬ng 1: C¬ së lÝ luËn vµ ph­¬ng ph¸p lµm viÖc 4 1.1. Quan niÖm vÒ tõ vµ tõ tiÕng ViÖt 4 1.2. VÒ mÆt cÊu tróc cña tõ 6 1.2.1. Tõ ®¬n 6 1.2.2. Tõ ghÐp 6 1.2.3. Tõ l¸y 7 1.2.4. Tõ ngÉu hîp 11 1.3. VÒ mÆt nguån gèc cña tõ 13 1.3.1. Tõ H¸n – ViÖt vµ tõ ng÷ gèc H¸n 13 1.3.2. Tõ Ên - ¢u 15 1.3.3. Tõ ®Þa ph­¬ng 16 1.4. Côm tõ cè ®Þnh 17 1.5. Mét sè vÊn ®Ò vÒ tõ ®iÓn vµ cÊu tróc cña ViÖt Nam Tù §iÓn 19 1.5.1. Mét sè vÊn ®Ò tõ ®iÓn 19 1.5.2. CÊu tróc tõ ®iÓn 20 1.6. Ph­¬ng ph¸p lµm viÖc 23 Ch­¬ng 2: ph©n tÝch tõ vùng tiÕng viÖt trong “viÖt nam tù ®iÓn” theo cÊu tróc cña ®¬n vÞ tõ vùng 24 2.1. B¶ng sè l­îng c¸c ®¬n vÞ tõ vùng xÐt theo cÊu tróc 24 2.2. Tõ ®¬n 25 2.3. Tõ ghÐp 25 2.4. Tõ l¸y 26 2.5. Tõ ngÉu hîp 28 2.6. Côm tõ cè ®Þnh 29 2.7. TiÓu kÕt 33 Ch­¬ng 3: ph©n tÝch tõ vùng tiÕng viÖt trong viÖt nam tù ®iÓn theo nguån gèc vµ ph¹m vi sö dông 35 3.1.B¶ng sè l­îng c¸c ®¬n vÞ tõ vùng theo nguån gèc vµ ph¹m vi sö dông ...36 3.2. C¸c tõ ng÷ H¸n – ViÖt 37 3.3. C¸c Tõ gèc Ên - ¢u 45 3.4. Tõ ®Þa ph­¬ng 52 3.5. Tªn riªng 63 3.6. TiÓu kÕt 67 KÕt luËn 69 Tµi liÖu tham kh¶o 72 Phô lôc Më ®Çu 1. Lý do chän ®Ò tµi Trong nghiªn cøu lÞch sö tiÕng ViÖt, c¸c tõ ®iÓn, nhÊt lµ tõ ®iÓn trong c¸c thêi k× tr­íc ®©y, lu«n ®­îc coi lµ nguån t­ liÖu ®¸ng tin cËy bËc nhÊt mµ chóng ta kh«ng thÓ bá qua. Chóng ta ®· cã An Nam DÞch Ng÷, råi tõ ®iÓn ViÖt – Bå - La, cïng rÊt nhiÒu c«ng tr×nh kh¸c n÷a. Trong kho¶ng nh÷ng n¨m 30 xuÊt hiÖn ViÖt Nam Tù §iÓn (1931) do Héi Khai TrÝ TiÕn §øc khëi th¶o. Cuèn tù ®iÓn nµy lµ mét nguån t­ liÖu quÝ b¸u ®Ó nghiªn cøu tõ vùng tiÕng ViÖt ®Çu thÕ kØ XX. Tuy nhiªn, cho ®Õn nay vÊn ®Ò nghiªn cøu tõ vùng trong ViÖt Nam Tù §iÓn vÉn ch­a ®­îc ai quan t©m. NhËn thÊy vÊn ®Ò diÖn m¹o tõ vùng tiÕng ViÖt trong ViÖt Nam Tù §iÓn cßn bá ngá, chóng t«i thùc hiÖn khãa luËn nµy víi mong muèn ®­îc ®ãng gãp mét phÇn c«ng søc nhá bÐ cña m×nh vµo viÖc nghiªn cøu tõ vùng tiÕng ViÖt trong ViÖt Nam Tù §iÓn nãi riªng vµ nghiªn cøu vèn tõ vùng tiÕng ViÖt nãi chung. Theo Gi¸o s­ Hoµng Phª, tÝnh ®Õn n¨m 1998, chóng ta cã tíi 708 c«ng tr×nh b»ng/gåm tiÕng ViÖt thùc sù lµ tõ ®iÓn ®­îc c«ng bè. §iÒu ®ã chøng tá tõ vùng tiÕng ViÖt lµ mèi quan t©m cña rÊt nhiÒu nhµ viÕt s¸ch. Cuèn ViÖt Nam Tù §iÓn do Héi Khai TrÝ TiÕn §øc khëi th¶o tõ 1923, xuÊt b¶n tõ 1931 ®Õn 1939 t¹i nhµ xuÊt b¶n Trung B¾c T©n V¨n - Hµ Néi vµ ®­îc t¸i b¶n n¨m 1954 ë Ph¸p. Nh­ vËy, tÝnh ®Õn nay, c«ng tr×nh nµy ®· ra ®êi ®­îc 76 n¨m, lµ cuèn tù ®iÓn ®­îc biªn so¹n kh¸ c«ng phu, râ rµng, cã hÖ thèng s¾p xÕp theo thø tù A, B, C cña b¶ng ch÷ c¸i. §ång thêi ViÖt Nam Tù §iÓn cßn lµ cuèn tù ®iÓn ph¶n ¸nh mét khèi l­îng lín c¸c mÆt ®êi sèng vËt chÊt vµ tinh thÇn cña ng­êi ViÖt th«ng qua c¸c môc tõ vµ gi¶i nghÜa c¸c môc tõ. CÇn kh¼ng ®Þnh ngay r»ng theo dßng lÞch sö, trong sè nh÷ng tù ®iÓn do ng­êi ViÖt Nam biªn so¹n b»ng ch÷ quèc ng÷ theo kiÓu t­êng gi¶i, th× ViÖt Nam Tù §iÓn ®øng ë vÞ trÝ tiÕp theo sau §¹i Nam Quèc ¢m Tù VÞ. §©y còng lµ cuèn tù ®iÓn lÊy “tõ” lµm ®¬n vÞ gi¶i thÝch chø kh«ng ph¶i chØ cã “tù” (ch÷). Trong c«ng tr×nh nµy, c¸c tõ khã hiÓu ®· ®­îc gi¶i thÝch mét c¸ch tØ mØ vµ kÌm theo nh÷ng vÝ dô (v¨n liÖu) kh¸ phong phó. Chóng t«i nhËn thÊy ViÖt Nam Tù §iÓn cã gi¸ trÞ nh­ mét mèc quan träng trong qu¸ tr×nh ph¸t triÓn cña lÞch sö tiÕng ViÖt. V× vËy, viÖc nghiªn cøu tõ vùng trong ViÖt Nam Tù §iÓn cÇn ph¶i ®­îc chó ý nhiÒu h¬n n÷a ®Ó cã ®­îc nh÷ng th«ng tin kh¸i qu¸t vÒ tõ vùng tiÕng ViÖt nh÷ng n¨m 30. 2. Môc ®Ých nghiªn cøu Thùc hiÖn khãa luËn nµy, môc ®Ých cña chóng t«i lµ t×m hiÓu kÜ h¬n vÒ tõ vùng tiÕng ViÖt trong ViÖt Nam tù ®iÓn. Cô thÓ lµ chóng t«i sÏ cã nh÷ng kh¶o s¸t ®Ó chØ ra mét c¸ch kh¸i qu¸t diÖn m¹o c¸c thµnh phÇn tõ vùng trong c«ng tr×nh tù ®iÓn nµy. MÆt kh¸c, nghiªn cøu vÊn ®Ò tõ vùng trong ViÖt nam Tù §iÓn, chóng t«i cßn mong muèn ®­îc ®ãng gãp mét phÇn nhá bÐ c«ng søc cña m×nh vµo viÖc nghiªn cøu lÞch sö ph¸t triÓn cña tiÕng ViÖt. KÕt qu¶ nghiªn cøu sÏ lµ c¬ së ®Ó so s¸nh vèn tõ vùng tiÕng ViÖt nh÷ng n¨m 30 cña thÕ kØ XX víi giai ®o¹n tr­íc nã vµ c¶ qu¸ tr×nh ph¸t triÓn cña lÞch sö tiÕng ViÖt vÒ sau ®ã. KÕt qu¶ nµy sÏ lµ mét miªu t¶ kh¸i qu¸t vÒ mét tr¹ng th¸i tõ vùng, gióp t¨ng thªm ®­îc nh÷ng nhËn biÕt vÒ c¸c tr¹ng th¸i liªn tôc h¬n cña tõ vùng tiÕng ViÖt. 3. Ph¹m vi nghiªn cøu Do kh¶ n¨ng vµ thêi gian kh«ng cho phÐp t×m hiÓu mäi thµnh phÇn tõ vùng cã mÆt trong ViÖt Nam Tù §iÓn, chóng t«i chØ tËp trung nghiªn cøu tõ vùng tiÕng ViÖt theo cÊu tróc cña ®¬n vÞ tõ vùng, theo nguån gèc vµ ph¹m vi sö dông. Nh­ vËy, chóng t«i míi chØ kh¶o s¸t vµ miªu t¶ ®­îc mét bé sè b×nh diÖn cña tõ vùng trong ViÖt Nam Tù §iÓn, chø ch­a miªu t¶ ®­îc tÊt c¶ c¸c mÆt cña nã. 4. Bè côc cña khãa luËn Ngoµi phÇn më ®Çu vµ kÕt luËn, phÇn néi dung cña khãa luËn gåm 3 ch­¬ng sau: Ch­¬ng 1: C¬ së lý luËn vµ ph­¬ng ph¸p lµm viÖc Ch­¬ng 2: Nghiªn cøu tõ vùng tiÕng ViÖt trong ViÖt Nam Tù §iÓn theo cÊu tróc cña ®¬n vÞ tõ vùng Ch­¬ng 3: Nghiªn cøu tõ vùng tiÕng ViÖt trong ViÖt Nam Tù §iÓn theo nguån gèc vµ ph¹m vi sö dông PhÇn phô lôc cña kho¸ luËn sÏ ®­a ra mét sè thèng kª mµ chóng t«i thÊy cÇn thiÕt. Ch­¬ng 1: C¬ së lÝ luËn vµ ph­¬ng ph¸p lµm viÖc §Ó cã c¬ së lÝ luËn cho c¸c ph©n tÝch trong kho¸ luËn nµy, trong ch­¬ng 1 chóng t«i tËp hîp vµ hÖ thèng ho¸ l¹i mét sè quan niÖm lÝ thuyÕt vÒ nh÷ng vÊn ®Ò liªn quan nh­: tõ, ph©n lo¹i tõ, cÊu tróc cña tõ vµ mét sè vÊn ®Ò vÒ tõ ®iÓn. 1.1. Quan niÖm vÒ tõ vµ tõ tiÕng ViÖt Cho ®Õn nay, trong ng«n ng÷ häc c¸ch ®Þnh nghÜa vÒ tõ ®­îc ®­a ra rÊt nhiÒu. C¸c ®Þnh nghÜa Êy, vÒ mÆt nµy hay mÆt kh¸c ®Òu ®óng, nh­ng ®Òu kh«ng ®ñ vµ kh«ng bao gåm ®­îc hÕt tÊt c¶ c¸c ®¬n vÞ ®­îc coi lµ tõ trong c¸c ng«n ng÷ vµ ngay c¶ trong tõng ng«n ng÷ còng vËy. Tuy nhiªn, ®Ó cã c¬ së thuËn lîi cho viÖc nghiªn cøu, ng­êi ta vÉn th­êng chÊp nhËn mét kh¸i niÖm nµo ®ã vÒ tõ tuy kh«ng cã søc bao qu¸t toµn thÓ nh­ng còng chØ ®Ó lät ra ngoµi ph¹m vi cña nã mét khèi l­îng kh«ng nhiÒu c¸c tr­êng hîp ngo¹i lÖ. Trong kho¸ luËn nµy, chóng t«i sö dông ®Þnh nghÜa sau ®©y lµ ®Þnh nghÜa ®­îc nhiÒu ng­êi chÊp nhËn, lµm c¬ së khoa häc cho viÖc nghiªn cøu cña m×nh. “Tõ lµ ®¬n vÞ nhá nhÊt cã nghÜa cña ng«n ng÷, ®­îc vËn dông ®éc lËp, t¸i hiÖn tù do trong lêi nãi ®Ó x©y dùng nªn c©u” [8] VÝ dô: xe, nhµ, bµn, ghÕ, s¸ch, vë… ¨n, ngñ, nãi, khãc, c­êi… ngoan, hiÒn, xinh, xÊu… §èi víi tõ cña tiÕng ViÖt, nÕu kh«ng ®ßi hái thËt nghiªm ngÆt mµ chØ chÊp nhËn mét c¸ch nh×n ®Ó lµm viÖc th× quan niÖm vÒ tõ ®· tr×nh bµy ë phÇn trªn lµ cã thÓ dïng ®­îc. Cã thÓ ph¸t biÓu l¹i nh­ sau: “Tõ lµ ®¬n vÞ nhá nhÊt cã nghÜa, cã kÕt cÊu vá ng÷ ©m bÒn v÷ng, hoµn chØnh, cã chøc n¨ng gäi tªn, ®­îc vËn dông ®éc lËp, t¸i hiÖn tù do trong lêi nãi ®Ó t¹o c©u” [8] VÒ mÆt cÊu t¹o, tõ tiÕng ViÖt còng ®­îc cÊu t¹o tõ h×nh vÞ nh­ng h×nh vÞ cña tiÕng ViÖt t­¬ng øng víi tiÕng, c¸i mµ ng÷ ©m häc vÉn gäi lµ ©m tiÕt. C¸c ®¬n vÞ gäi lµ tiÕng cña tiÕng ViÖt cã gi¸ trÞ t­¬ng ®­¬ng nh­ h×nh vÞ trong c¸c ng«n ng÷ kh¸c. Chóng cã hai ®Æc ®iÓm cÇn thiÕt cña mét h×nh vÞ: + Lµ ®¬n vÞ tèi gi¶n (®¬n vÞ ng«n ng÷ nhá nhÊt cã nghÜa). + Cã gi¸ trÞ vÒ mÆt ng÷ ph¸p. Tuy nhiªn, gi÷a tiÕng cña tiÕng ViÖt vµ h×nh vÞ cña nhiÒu ng«n ng÷ thuéc lo¹i h×nh kh¸c còng cã nh÷ng ®iÓm kh¸c nhau kh¸ c¨n b¶n nh­ sau: Tr­íc hÕt, xÐt vÒ h×nh thøc chóng ta thÊy r»ng ë c¸c ng«n ng÷ thuéc lo¹i h×nh kh¸c, vÝ dô nh­ ë nhiÒu ng«n ng÷ Ên - ©u, h×nh vÞ chØ lµ ®¬n vÞ thuÇn ng÷ ph¸p, hoµn toµn kh«ng cã liªn quan g× ®Õn c¸i ®¬n vÞ ng÷ ©m gäi lµ ©m tiÕt c¶. H×nh vÞ ë c¸c ng«n ng÷ nµy khi th× cã d¹ng ng÷ ©m lµ mét ©m vÞ, khi th× cã d¹ng ng÷ ©m lµ mét tËp hîp bÊt k× cña nhiÒu ©m vÞ (cã thÓ nhá h¬n ©m tiÕt; b»ng ©m tiÕt; hoÆc lín h¬n ©m tiÕt). V× vËy, x¸c ®Þnh ©m tiÕt vµ x¸c ®Þnh h×nh vÞ nh÷ng ng«n ng÷ nµy lµ hai qu¸ tr×nh, ®­a ®Õn nh÷ng kÕt qu¶ kh¸c nhau. ë tiÕng ViÖt, t×nh h×nh hoµn toµn ng­îc l¹i. Gi÷a h×nh vÞ vµ ©m tiÕt cã mèi t­¬ng quan râ rÖt. Gi÷a ©m tiÕt vµ h×nh vÞ bao giê còng cã mét sù t­¬ng øng mét ®èi mét, sù t­¬ng øng hoµn toµn. Mçi tiÕng trong tiÕng ViÖt ®øng vÒ mÆt ng÷ ©m chÝnh lµ mét ©m tiÕt, ®øng vÒ mÆt ng÷ ph¸p chÝnh lµ mét h×nh vÞ. Cho nªn ë tiÕng ViÖt, ph©n tÝch c©u nãi ra thµnh ©m tiÕt vµ ph©n tÝch c©u nãi ra thµnh h×nh vÞ bao giê còng ®­a ®Õn mét kÕt qu¶ gièng nhau: §ã lµ chia t¸ch c©u nãi ra thµnh tõng tiÕng mét. MÆt kh¸c, xÐt vÒ néi dung, h×nh vÞ tiÕng ViÖt lµ ®¬n vÞ nhá nhÊt cã néi dung ®­îc thÓ hiÖn. ChÝ Ýt nã còng cã gi¸ trÞ h×nh th¸i häc (cÊu t¹o tõ). Sù cã mÆt hay kh«ng cã mÆt cña tiÕng trong mét ng÷ ®o¹n nµo ®ã bao giê còng ®­a ®Õn t¸c ®éng nhÊt ®Þnh vÒ mÆt nµy hay mÆt kh¸c. VÝ dô: ®á - ®o ®á - ®á chãi - ®á sÉm… §Õn ®©y cã thÓ kÕt luËn r»ng, tiÕng trong tiÕng ViÖt kh«ng hoµn toµn lµ h×nh vÞ b×nh th­êng nh­ h×nh vÞ cña nhiÒu ng«n ng÷ kh¸c. TiÕng lµ mét lo¹i h×nh vÞ ®Æc biÖt: mét h×nh tiÕt, tøc ©m tiÕt cã gi¸ trÞ h×nh th¸i häc. 1.2. VÒ mÆt cÊu tróc cña tõ Cã nhiÒu tiªu chÝ ®Ó ph©n chia chóng thµnh c¸c tiÓu lo¹i kh¸c nhau. NÕu dùa vµo sù ®ång nhÊt vµ kh¸c biÖt vÒ ph­¬ng thøc cÊu t¹o, c¸c tõ trong tiÕng ViÖt ®­îc chia thµnh 2 lo¹i lín lµ: tõ ®¬n vµ tõ phøc, trong ®ã tõ phøc gåm: tõ ghÐp, tõ l¸y vµ tõ ngÉu hîp. 1.2.1. Tõ ®¬n Lµ nh÷ng tõ ®­îc cÊu t¹o b»ng mét tiÕng (cßn gäi lµ c¸c tõ ®¬n tiÕt). VÝ dô: ¨n, ngñ, nhµ, cöa, vui, buån… 1.2.2. Tõ ghÐp 1.2.2.1. §Þnh nghÜa: Lµ nh÷ng tõ ®­îc t¹o nªn b»ng c¸ch ghÐp c¸c tiÕng l¹i mµ gi÷a c¸c tiÕng cã quan hÖ vÒ nghÜa víi nhau. VÝ dô: bµn ghÕ, s¸ch vë, xe cé, ®­êng s¸, rau cá… 1.2.2.2. Ph©n lo¹i: Cã thÓ ph©n lo¹i tõ ghÐp tiÕng ViÖt dùa vµo tÝnh chÊt cña mèi quan hÖ vÒ nghÜa gi÷a c¸c thµnh tè cÊu t¹o nh­ sau: t Tõ ghÐp ®¼ng lËp: Nh÷ng tõ mµ gi÷a c¸c thµnh tè cÊu t¹o cã quan hÖ b×nh ®¼ng víi nhau vÒ nghÜa ®­îc gäi lµ tõ ghÐp ®¼ng lËp. VÝ dô: ¨n ë, ®i ®øng, bµn ghÕ, nãi c­êi, chã m¸, gµ quÐ, tre pheo… Trong lo¹i tõ nµy cã thÓ cã hai kh¶ n¨ng: + C¸c thµnh tè cÊu t¹o trong tõ ®Òu râ nghÜa. Khi dïng mçi thµnh tè nh­ vËy ®Ó cÊu t¹o tõ th× nghÜa cña tõ ®¬n vµ nghÜa cña c¸c thµnh tè cÊu t¹o kh«ng trïng nhau. VÝ dô: ¨n = ¨n ë = ¨n nãi = ë = nãi… + Mét thµnh tè râ nghÜa tæ hîp víi thµnh tè kh«ng râ nghÜa. Trong hÇu hÕt c¸c tr­êng hîp, nh÷ng yÕu tè kh«ng râ nghÜa nµy vèn râ nghÜa nh­ng sau bÞ bµo mßn dÇn ®i ë c¸c møc ®é kh¸c nhau. B»ng con ®­êng t×m tßi tõ nguyªn vµ lÞch sö, ng­êi ta th­êng x¸c ®Þnh ®­îc nghÜa cña chóng. VÝ dô: chî bóa, ®­êng s¸, tre pheo, chã m¸, gµ quÐ, c¸ mó, ¸o xèng… Tõ ghÐp ®¼ng lËp biÓu thÞ ý nghÜa kh¸i qu¸t vµ tæng hîp. §©y còng chÝnh lµ ®Æc ®iÓm kh¸c biÖt cña nã víi tõ ghÐp chÝnh phô. t Tõ ghÐp chÝnh phô: Nh÷ng tõ ghÐp mµ cã thµnh tè nµy phô thuéc vµo thµnh tè cÊu t¹o kia ®Òu ®­îc gäi lµ tõ ghÐp chÝnh phô. Thµnh tè phô cã vai trß ph©n lo¹i, chuyªn biÖt ho¸ vµ s¾c th¸i ho¸ cho thµnh tè chÝnh. VÝ dô: ®­êng s¾t, xanh lÌ, ®á au, tr¾ng phau, xe m¸y, c¸ diÕc, chim sÎ, d­a lª, m¸y bay… VÒ hai lo¹i tõ ghÐp nµy, mét sè t¸c gi¶ cßn gäi chóng víi nh÷ng tªn kh¸c nhau nh­: tõ ghÐp hîp nghÜa (lµ nh÷ng tõ ghÐp do hai h×nh vÞ t¹o nªn, trong ®ã kh«ng cã h×nh vÞ nµo lµ h×nh vÞ chØ lo¹i lín, kh«ng cã h×nh vÞ nµo lµ h×nh vÞ ph©n nghÜa) vµ tõ ghÐp ph©n nghÜa (lµ nh÷ng tõ ghÐp ®­îc cÊu t¹o tõ hai h×nh vÞ theo quan hÖ chÝnh phô, trong ®ã cã mét h×nh vÞ chØ lo¹i lín (sù vËt, ho¹t ®éng, tÝnh chÊt) vµ mét h×nh vÞ cã t¸c dông ph©n ho¸ lo¹i lín ®ã thµnh nh÷ng lo¹i nhá h¬n cïng lo¹i nh­ng ®éc lËp víi nhau vµ ®éc lËp ®èi víi lo¹i lín. MÆc dï c¸ch gäi tªn cã kh¸c nhau nh­ng vÒ b¶n chÊt lµ nh­ nhau. 1.2.3. Tõ l¸y 1.2.3.1. §Þnh nghÜa: Lµ nh÷ng tõ ®­îc h×nh thµnh b»ng c¸ch tæ hîp c¸c tiÕng l¹i trªn c¬ së cña sù hoµ phèi ng÷ ©m (v× thÕ mµ c¸c tõ nµy cßn ®­îc gäi lµ lÊp l¸y, tõ l¸y ©m). VÝ dô: th×nh thÞch, bïm bôp, th¬ thÈn, xinh xinh, khÊp khÓnh, r× rµo… Trong lo¹i tõ nµy cÇn ph¶i l­u ý ph©n biÖt tõ l¸y vµ d¹ng l¸y. Mét tõ sÏ ®­îc gäi lµ tõ l¸y khi c¸c yÕu tè cÊu t¹o nªn chóng cã thµnh phÇn ng÷ ©m ®­îc lÆp l¹i, nh­ng võa cã lÆp (cßn gäi lµ ®iÖp) võa cã biÕn ®æi (cßn gäi lµ ®èi). VÝ dô: xinh x¾n, nhá nh¾n, duyªn d¸ng…®iÖp ë phÇn ©m ®Çu, ®èi ë phÇn vÇn. V× thÕ, nÕu chØ cã ®iÖp mµ kh«ng cã ®èi (vÝ dô: nhµ nhµ, ngµnh ngµnh, ng­êi ng­êi…) th× ta cã d¹ng l¸y cña tõ chø kh«ng ph¶i lµ tõ l¸y. 1.2.3.2. Ph©n lo¹i: KÕt hîp tiªu chÝ vÒ sè l­îng tiÕng víi c¸ch l¸y, tõ l¸y trong tiÕng ViÖt cã thÓ ph©n lo¹i nh­ sau: Tõ l¸y gåm hai tiÕng (l¸y ®«i) Tõ l¸y gåm ba tiÕng (l¸y ba) Vµ tõ l¸y gåm bèn tiÕng (l¸y t­) Trong ®ã lo¹i ®Çu tiªn chiÕm chñ yÕu. t Tõ l¸y ®«i: Cã c¸c d¹ng cÊu t¹o nh­ sau + L¸y hoµn toµn: MÆc dï gäi lµ tõ l¸y hoµn toµn nh­ng thùc ra bé mÆt ng÷ ©m cña hai thµnh tè (hai tiÕng) kh«ng hoµn toµn trïng khÝt nhau, chØ cã ®iÒu phÇn ®èi cña chóng rÊt nhá khiÕn ng­êi ta vÉn nhËn ra ®­îc h×nh d¹ng cña yÕu tè gèc trong yÕu tè ®­îc gäi lµ yÕu tè l¸y. C¸c tõ l¸y hoµn toµn cã thÓ chia thµnh ba líp nhá h¬n: - Líp nh÷ng tõ l¸y hoµn toµn, chØ ®èi nhau ë träng ©m (mét trong hai yÕu tè ®­îc nãi nhÊn m¹nh hoÆc kÐo dµi). VÝ dô: r­îi r­îi, rÇm rÇm, s­îng s­îng, l¨m l¨m, lï lï, tµng tµng, thôp thôp, thu«n thu«n, u«m u«m, xoÐt xoÐt, xom xom, xâng xâng… - Líp tõ l¸y hoµn toµn, ®èi nhau ë thanh ®iÖu. Nguyªn t¾c ®èi thanh ®iÖu lµ: thanh b»ng ®èi víi thanh tr¾c trong mçi nhãm cïng ©m vùc; b»ng ®øng tr­íc, tr¾c ®øng sau. VÝ dô: h¬ hí, ngay ng¸y, xoi xãi, xon xãn, tia tÝa, ri rØ, re rÎ, ren rÐn, vµnh v¹nh, h¬n hín, cµu c¹u, thoang tho¶ng… - Líp tõ l¸y hoµn toµn, ®èi ë phÇn vÇn nhê sù chuyÓn ®æi ©m cuèi theo quy luËt dÞ ho¸: m – p ng - c n – t nh – ch VÝ dô: ph­ng phøc, ph¨ng ph¾c… anh ¸ch, chªnh chÕch, rinh rÝch… cÇm cËp, l«m lèp… + L¸y bé phËn: Lµ nh÷ng tõ chØ ®iÖp ë phÇn ©m ®Çu hoÆc ®iÖp ë phÇn vÇn. L¸y bé phËn ®­îc chia thµnh hai líp: - §iÖp ©m ®Çu, ®èi ë phÇn vÇn: VÝ dô: tha thiÕt, th¬ thÈn, trßn trÞa, mong manh, mÒm m¹i, tinh tÕ, nhén nhÞp, nhåm nhoµm, nhøc nhèi, x«n xao, xuÒ xoµ, xéc xÖch… Trong líp tõ nµy, cã nh÷ng tõ xÐt vÒ mÆt lÞch sö vèn kh«ng ph¶i lµ tõ l¸y, nh­ng v× quan hÖ vÒ ý nghÜa gi÷a c¸c yÕu tè cña chóng mÊt dÇn ®i lµm cho quan hÖ ng÷ ©m ngÉu nhiªn gi÷a c¸c yÕu tè ®ã næi lªn hµng ®Çu, vµ hiÖn giê ng­êi ViÖt nhÊt lo¹t coi chóng lµ tõ l¸y. VÝ dô: chïa chiÒn, tuæi t¸c…nghÜa cña nh÷ng tõ nh­ vËy ®­îc tæ chøc theo kiÓu cña c¸c tõ tre pheo, chã m¸, xe cé, ®­êng s¸, gµ quÐ… Ngoµi ra cßn cã hiÖn t­îng ®èi øng ë ©m chÝnh, hiÖn t­îng nµy kh¸ ®Òu ®Æn ë mét sè nhãm tõ. VÝ dô: « - ª: ng« nghª, hæn hÓn, xå xÒ… o – e: ho he, nhá nhÎ, vo ve… i – a: hØ h¶, xÝ xo¸… u - ¨: tung t¨ng, vïng v»ng… « - a: bç b·, méc m¹c… ª - a: khÒ khµ, xuÒ xoµ… - §iÖp ë phÇn vÇn, ®èi ë ©m ®Çu. VÝ dô: m­îng t­îng, l­ng chõng, b©ng khu©ng, ngang tµng, quyÕn luyÕn, tanh bµnh, tÈn mÈn, t©ng hÈng, tÌm nhÌm, tªnh hªnh, to¸c ho¸c, toen hoÎn, th×nh l×nh, xí rí… t Tõ l¸y ba vµ l¸y bèn tiÕng: §­îc cÊu t¹o th«ng qua c¬ chÕ cÊu t¹o tõ l¸y hai tiÕng. Tõ l¸y ba tiÕng dùa trªn c¬ chÕ l¸y hoµn toµn. Tõ l¸y bèn tiÕng dùa trªn c¬ chÕ l¸y bé phËn lµ chñ yÕu. VÝ dô: khÝt kh×n khÞt, döng dõng d­ng, tr¬ trê trî…h¬t h¬ hít h¶i, ®ñng ®µ ®ñng ®Ønh, l÷ng tha l÷ng th÷ng, véi véi vµng vµng… + CÊu t¹o tõ l¸y ba tiÕng: Tõ l¸y ba lµ l¸y toµn bé kÌm theo sù biÕn thanh vµ biÕn vÇn. VÝ dô: nhòn – nhòn nhïn nhïn tr¬ - tr¬ trê trê khÝt – khÝt kh×n khÞt NhiÒu khi chóng ta cã thÓ gÆp nh÷ng “cÆp bµi trïng” gi÷a tõ l¸y hai tiÕng vµ l¸y ba tiÕng nh­: S¸t s¹t – s¸t sµn s¹t Trôi lñi – trôi thui lñi khÐt lÑt – khÐt lÌn lÑt döng d­ng – döng dõng d­ng cán con – cán cßn con tÎo teo – tÎo tÌo teo tÝ ti – tÝ t× ti cuèng cuång – cuèng cuång cuång nhÏo nhÌo – nhÏo nhÌo nhÌo + CÊu t¹o tõ l¸y bèn tiÕng: - “Nh©n ®«i” tõ l¸y hai tiÕng nh­ng biÕn vÇn cña tiÕng thø hai thµnh “e, a, ¬, µ” cho phï hîp, hµi hoµ vÒ ©m vùc gi÷a c¸c vÇn, c¸c thanh: l¬ m¬ - l¬ ma l¬ m¬ ví vÈn – ví va ví vÈn h× hôc – h× hµ h× hôc hÊp tÊp – hÊp ta hÊp tÊp hít h¶i – hít h¬ hít h¶i vÊt v­ëng – vÊt va vÊt v­ëng lñng cñng – lñng cµ lñng cñng ®ñng ®Ønh - ®ñng ®µ ®ñng ®Ønh - “Nh©n ®«i” tõ l¸y hai tiÕng nh­ng biÕn ®æi sao cho hai tiÕng ®Çu cã thanh ®iÖu thuéc ©m vùc cao, hai tiÕng sau mang thanh ®iÖu ©m vùc thÊp: båi håi – bæi hæi båi håi - “Nh©n ®«i” tõng tiÕng cña tõ l¸y hai tiÕng: hïng hæ – hïng hïng hæ hæ véi vµng – véi véi vµng vµng - Thùc hiÖn c¸ch thø ba võa nªu, nh­ng biÕn ©m ®Çu cña tiÕng thø nhÊt vµ thø ba thµnh “l” nhåm nhoµm – låm nhåm loµm nhoµm th¬ thÈn – l¬ th¬ lÈn thÈn - Tõ mét tõ gèc cã thÓ cÊu t¹o tõ l¸y bèn tiÕng chø kh«ng ph¶i chØ cã mét. b¾ng nh¾ng – b¾ng nha b¾ng nh¾ng b¾ng nh¾ng bÆng nhÆng 1.2.4. Tõ ngÉu hîp Ngoµi ra, trong tiÕng ViÖt cßn cã mét líp tõ mµ gi÷a c¸c thµnh tè cÊu t¹o cña chóng kh«ng cã quan hÖ g× vÒ ng÷ ©m hoÆc ng÷ nghÜa. Chóng ®­îc gäi lµ c¸c tõ ngÉu hîp (c¸c tiÕng tæ hîp víi nhau mét c¸ch ngÉu nhiªn). VÝ dô: bå hãng, bå hßn, bå kÕt, bå c©u, cµ cuèng, cµ kª… VÒ líp tõ nµy, ®· cã nhiÒu tranh luËn. Mét vµi t¸c gi¶ ®· xÕp nã vµo tõ ®¬n vµ cho r»ng ®Ó chóng trong tõ ®¬n ch¼ng nh÷ng kh«ng ¶nh h­ëng ®Õn nguyªn t¾c ph©n lo¹i mµ cßn phï hîp víi ®Æc ®iÓm ho¹t ®éng hiÖn nay cña chóng. Tuy nhiªn, còng cã mét sè t¸c gi¶ xÕp líp tõ nµy lµ mét bé phËn cña tõ phøc [8]. Trong ph¹m vi kho¸ luËn nµy, chóng t«i còng ®ång ý víi ý kiÕn thø hai: xÕp líp tõ ngÉu hîp thuéc tõ phøc. Líp tõ nµy cã thÓ bao gåm: + Nh÷ng tõ gèc thuÇn ViÖt: bå c©u, bå hßn, bå n«ng, bå hãng… + Nh÷ng tõ vay m­în gèc H¸n (hoÆc phiªn ©m qua ©m H¸n – ViÖt) th«ng qua con ®­êng s¸ch vë hoÆc khÈu ng÷ (trong sè nµy cã nh÷ng tõ mµ tõng thµnh tè cña chóng tr­íc ®©y vèn râ nghÜa nh­ng nay kh«ng ®­îc ng­êi ViÖt nhËn thøc n÷a). VÝ dô: m©u thuÉn, hy sinh, tr­êng hîp, m× chÝnh… + Nh÷ng tõ vay m­în gèc Ên - ¢u qua con ®­êng s¸ch vë hoÆc khÈu ng÷ nh­: axÝt, mÝttinh, s¬mi, mïi xoa, xµ phßng, cao su, ca cao…còng cã thÓ ®­îc xÕp vµo ®©y. Trong ph¹m vi t­ liÖu mµ chóng t«i nghiªn cøu (ViÖt Nam Tù §iÓn), chóng t«i chØ kh¶o tõ ngÉu hîp d­íi gãc ®é lµ nh÷ng tõ gèc thuÇn ViÖt nh­: må h«i, må c«i, cµ kª, cµ cuèng, cµ sa, bå kÕt… Tõ nh÷ng ®iÒu trªn, cã thÓ ®­a ra mét s¬ ®å ph©n lo¹i c¸c tõ trong tiÕng ViÖt nh­ sau:  ®¼ng lËp ChÝnh phô Tõ tiÕng ViÖt Tõ ®¬n Tõ phøc Tõ ghÐp Tõ l¸y Tõ ngÉu hîp L¸y 2 L¸y 3 L¸y 4 L¸y hoµn toµn L¸y bé phËn L¸y ©m ®Çu L¸y vÇn 1.3. VÒ mÆt nguån gèc cña tõ VÒ mÆt nguån gèc, cã hai bé phËn lín cña tõ vùng tiÕng ViÖt cÇn ®­îc l­u ý lµ c¸c tõ H¸n – ViÖt vµ tõ gèc Ên - ¢u. §ã lµ hai líp tõ vay m­în lín nhÊt cña tiÕng ViÖt. 1.3.1. Tõ H¸n ViÖt vµ tõ ng÷ gèc H¸n Trong qu¸ tr×nh ph¸t triÓn cña mçi ng«n ng÷, sù tiÕp xóc vµ vay m­în tõ vùng cña nã ®èi víi c¸c ng«n ng÷ kh¸c ®Ó lµm giµu cho m×nh lµ mét quy luËt tÊt yÕu. TiÕng ViÖt còng kh«ng ph¶i lµ mét ngo¹i lÖ. Trong lÞch sö h×nh thµnh vµ ph¸t triÓn, tiÕng ViÖt ®· cã mét cuéc tiÕp xóc ng«n ng÷ - v¨n hãa võa l©u dµi vÒ thêi gian, võa gÇn gòi vÒ kh«ng gian...®Ó l¹i dÊu Ên rÊt s©u ®Ëm lµ sù xuÊt hiÖn cña líp tõ ng÷ gèc H¸n tån t¹i, ph¸t triÓn vµ giao thoa víi líp tõ ng÷ thuÇn ViÖt. Cã thÓ chia qu¸ tr×nh nµy ra lµm hai giai ®o¹n lín: Giai ®o¹n tõ ®Çu C«ng nguyªn ®Õn ®êi §­êng (thÕ kØ VIII ®Õn thÕ kØ X), vµ giai ®o¹n hai, tõ thÕ kØ X trë vÒ sau. Giai ®o¹n ®Çu lµ giai ®o¹n tiÕp xóc mét c¸ch tù nhiªn gi÷a tiÕng ViÖt vµ tiÕng H¸n cña ®¹o qu©n x©m l­îc. Giai ®o¹n hai lµ giai ®o¹n tiÕp xóc mét c¸ch cã ý thøc cña tiÕng ViÖt ®èi víi tiÕng H¸n. “ChÝnh vµo lóc sù tiÕp xóc ng«n ng÷ kh«ng bÞ rµng buéc bëi yªu cÇu chÝnh trÞ theo quan hÖ phô thuéc, nã l¹i ®i s©u vµo ng«n ng÷. Sù vay m­în lóc nµy ®· ®ãng gãp vai trß cña chÝnh ng«n ng÷ ®i vay, kh«ng ph¶i lµ sù c­ìng Ðp” (Phan Ngäc, 1981). KÕt qu¶ lµ hai giai ®o¹n tiÕp xóc trªn ®· ®em l¹i cho tõ vùng tiÕng ViÖt hai nguån gèc tõ gèc H¸n mµ tõ tr­íc tíi nay ta vÉn gäi lµ tõ H¸n cæ vµ tõ H¸n ViÖt víi mét khèi l­îng khæng lå, mµ theo sè nghiªn cøu th× chiÕm tíi 70% tæng sè c¸c ®¬n vÞ tõ vùng trong tiÕng ViÖt . + Tõ H¸n cæ: lµ nh÷ng tõ ng÷ gèc H¸n ®­îc du nhËp vµo tiÕng ViÖt trong giai ®o¹n mét. VÝ dô trong ViÖt Nam Tù §iÓn cã c¸c tõ nh­: chóa (©m cæ cña chñ), chÐn (©m cæ cña tr¶n), chÐm (©m cæ cña tr¶m), quen (©m cæ cña qu¸n), vua (©m cæ cña v­¬ng) . . . + Tõ H¸n ViÖt : lµ nh÷ng tõ gèc H¸n du nhËp vµo tiÕng ViÖt giai ®o¹n hai, mµ ng­êi ViÖt ®äc ©m chuÈn (Tr­êng An) cña chóng theo hÖ thèng ng÷ ©m cña m×nh. VÝ dô, trong ViÖt Nam Tù §iÓn cã c¸c tõ nh­: giang, gi¶o, liªn, hµ, háa, hßa, hoµn, s¬n.... Ngoµi hai nguån gèc lµ tõ H¸n cæ vµ tõ H¸n ViÖt, cßn cã hai lo¹i kh¸c cïng ®­îc xÕp vµo líp tõ gèc H¸n lµ tõ H¸n ViÖt ViÖt hãa vµ tõ gèc H¸n du nhËp vµo tiÕng ViÖt th«ng qua con ®­êng khÈu ng÷ cña nh÷ng ng­êi nãi ph­¬ng ng÷ tiÕng H¸n. Trong ®ã tõ H¸n ViÖt ViÖt hãa lµ nh÷ng tõ ng÷ gèc H¸n ®· ®­îc c¶i tæ vÒ mÆt ng÷ ©m tíi hai lÇn. C¸ch ®äc thø hai lµm mê h¼n nguån gèc H¸n cña chóng vµ ®­a chóng vµo vÞ trÝ s©u h¬n trong tiÕng ViÖt. Tuy nhiªn do ®iÒu kiÖn vµ thêi gian kh«ng cho phÐp vµ kiÕn thøc cña ng­êi viÕt cßn h¹n chÕ, trong khãa luËn nµy chóng t«i kh«ng thÓ thèng kª, miªu t¶, ph©n tÝch hÕt ®­îc tÊt c¶ c¸c tõ gèc H¸n mµ chØ dõng l¹i ë ph¹m vi tõ H¸n ViÖt. Nh­ vËy, tõ H¸n cæ, Tõ H¸n ViÖt ViÖt hãa, vµ tõ gèc H¸n du nhËp th«ng qua con ®­êng khÈu ng÷ kh«ng n»m trong ph¹m vi quan t©m cña chóng t«i trong khãa luËn nµy. 1.3.2. Tõ Ên ¢u Cuèi thÕ kØ XX thùc d©n Ph¸p hoµn thµnh viÖc x©m chiÕm n­íc ta, biÕn n­íc ta thµnh mét thuéc ®Þa cña chóng. Tõ ®ã trë ®i ViÖt Nam ®· chÞu ¶nh h­ëng cña v¨n hãa Ph¸p ngµy cµng nhiÒu vÒ tÊt c¶ c¸c mÆt chÝnh trÞ, kinh tÕ, v¨n hãa, x· héi…®Þa vÞ cña tiÕng Ph¸p rÊt ®­îc ®Ò cao. Nh­ vËy, bé phËn tõ Ên - ¢u vµo ViÖt Nam tõ khi n­íc ta bÞ thùc d©n Ph¸p x©m l­îc vµ chÞu ¶nh h­ëng trùc tiÕp tõ hä (gi÷a thÕ kØ XIX). Võa b»ng con ®­êng khÈu ng÷ võa qua con ®­êng chÝnh thøc trong gi¸o dôc nhµ tr­êng vµ giao tiÕp hµnh chÝnh, hµng lo¹t c¸c tõ gèc Ph¸p ®· du nhËp vµo tiÕng ViÖt. MÆt kh¸c, mét sè tõ gèc Anh, råi gÇn ®©y mét sè tõ nguån gèc Nga còng ®· ®­îc tiÕp thu nh­ : mÝt tinh, ten nÝt, bèc, båi, cao båi, tiu, x× ke, c«m x« m«n, men sª vÝch, X« ViÕt ... N¨m 1858, thùc d©n Ph¸p næ sóng ë §µ N½ng. N¨m 1862, chóng chiÕm ba tØnh miÒn §«ng Nam Bé. N¨m 1867, Ph¸p chiÕm trän Nam Bé. Ngay khi cßn ch­a chiÕm xong Nam Bé, thùc d©n Ph¸p ®· xuÊt b¶n tê c«ng b¸o b»ng tiÕng ViÖt ®Çu tiªn t¹i Sµi Gßn lµ Gia §Þnh b¸o (n¨m 1865) víi ý ®å võa coi ®©y lµ c«ng cô cña chÕ ®é thuéc ®Þa, võa gãp phÇn ®Èy lïi vÞ thÕ cña tiÕng H¸n ë ViÖt Nam, dän ®­êng cho tiÕng Ph¸p chuÈn bÞ dµnh ®Þa vÞ ®éc t«n, thay thÕ tiÕng H¸n. N¨m 1884, do th¸i ®é khiÕp nh­îc cña triÒu ®×nh nhµ NguyÔn, víi hßa ­íc Gi¸p Th©n, Ph¸p ®· chÝnh thøc lËp xong chÕ ®é thuéc ®Þa cña chóng ë ViÖt Nam. N¨m1905, tê b¸o ®Çu tiªn võa viÕt b»ng ch÷ Quèc ng÷ võa viÕt b»ng ch÷ H¸n xuÊt hiÖn t¹i Hµ Néi, lµ tê §¹i ViÖt T©n b¸o . Nh­ vËy, cho ®Õn n¨m 1905, cã nhiÒu tê b¸o b»ng tiÕng ViÖt ®· ra ®êi, cã kÌm tiÕng Ph¸p vµ tiÕng H¸n. Ch÷ Quèc ng÷ vµ tiÕng ViÖt lóc nµy vÊp ph¶i hai trë ng¹i ng¨n c¶n sù ph¸t triÓn thèng nhÊt, ®ã lµ ©m m­u “chia ®Ó trÞ” vµ chÝnh s¸ch “ n« dÞch v¨n hãa” cña thùc d©n Ph¸p. Thùc tÕ nhµ cÇm quyÒn Ph¸p ë ViÖt Nam ®· dïng tiÕng Ph¸p, ch÷ Ph¸p trong v¨n kiÖn, giÊy tê cña bé m¸y cai trÞ, t¨ng c­êng viÖc d¹y tiÕng Ph¸p trong nhµ tr­êng, h¹n chÕ vai trß cña tiÕng H¸n vµ ch÷ H¸n. Nh×n chung, c¸c tõ gèc Ên - ¢u (chñ yÕu lµ gèc Ph¸p) ®· th©m nhËp vµo kh¸ nhiÒu mÆt cña ®êi sèng x· héi. Tõ ®êi sèng th­êng ngµy (bao gåm tªn gäi mét sè mèn ¨n, thuèc men, quÇn ¸o, ®å ®¹c, dông cô...) cho ®Õn c¸c lÜnh vùc v¨n hãa, nghÖ thuËt, khoa häc, kü thuËt, y tÕ... ®Òu cã chóng tham gia. VÝ dô trong ViÖt Nam Tù §iÓn cã c¸c tõ nh­ sau: A men, bom, båi, b¬m, b¬, Da t«, den, ®Çm, ga, lß xo, lÝt, mÐt... 1.3.3. Tõ §Þa Ph­¬ng TiÕng ViÖt lµ mét ng«n ng÷ cã tÝnh thèng nhÊt trong sù ®a d¹ng. ThÓ hiÖn mét phÇn ®Æc tÝnh nµy lµ sù tån t¹i cña bé phËn tõ ®Þa ph­¬ng bªn c¹nh líp tõ vùng chung phæ biÕn toµn d©n. Theo ®ã, tõ ®Þa ph­¬ng lµ nh÷ng tõ chØ cã ë mét ph­¬ng ng÷ nµo ®ã cña ng«n ng÷ d©n téc vµ chØ phæ biÕn trong ph¹m vi l·nh thæ cña ®Þa ph­¬ng ®ã mµ th«i. VÝ dô, trong ViÖt Nam Tù §iÓn cã c¸c tõ nh­: ¡n sØ, bµi chµi, b¸n m¾c, bÆn, ben, bãng, bñ, ch»n, chõ, ghe, ®äi, tª, tÒ, trèc, väp bÎ, v«... Nh­ vËy, nghiªn cøu tõ ®Þa kh«ng thÓ t¸ch rêi víi hoµn c¶nh v¨n hãa x· héi. Trong s¸ch “TiÕng ViÖt trªn c¸c miÒn ®Êt n­íc”, Gi¸o s­ Hoµng ThÞ Ch©u cã ®Ò cËp mét c¸ch biÖn chøng ®Õn sù t­¬ng quan cÇn yÕu cÇn n¾m râ gi÷a bèi c¶nh x· héi vµ bèi c¶nh ng«n ng÷, coi ®ã nh­ mét “c¸i ch×a khãa kh«ng thÓ thay ®æi” ®Ó lÝ gi¶i c¸c hiÖn t­îng ng«n ng÷, hoÆc ng­îc l¹i nh­ sau: “...NÕu nh­ c¸c ng«n ng÷ lµ biÓu t­îng trong kh«ng gian cña lÞch sö ®· diÔn ra trong thêi gian, th× c¸c ph­¬ng ng÷, thæ ng÷ còng ®ång thêi lµ sù biÓu hiÖn qu¸ tr×nh ph¸t triÓn lÞch sö cña d©n téc trong thêi gian ®· ¶nh x¹ lªn bÒ mÆt cña ®Êt n­íc” (trang 219). 1.4. Côm tõ cè ®Þnh Côm tõ cè ®Þnh lµ ®¬n vÞ do mét sè tõ hîp l¹i, tån t¹i víi t­ c¸ch mét ®¬n vÞ cã s½n nh­ tõ, cã thµnh tè cÊu t¹o vµ ng÷ nghÜa còng æn ®Þnh nh­ tõ. Côm tõ cè ®Þnh ®­îc gäi lµ ®¬n vÞ t­¬ng ®­¬ng víi tõ. Chóng t­¬ng ®­¬ng víi nhau vÒ t­ c¸ch cña nh÷ng ®¬n vÞ ®­îc lµm s½n trong ng«n ng÷; vµ t­¬ng ®­¬ng víi nhau vÒ chøc n¨ng ®Þnh danh, chøc n¨ng tham gia t¹o c©u. Côm tõ cè ®Þnh tiÕng ViÖt ®­îc ph©n thµnh ba lo¹i: +Thµnh ng÷ + Qu¸n ng÷ + Ng÷ cè ®Þnh ®Þnh danh. ¿ Thµnh ng÷: + §Þnh nghÜa: Lµ côm tõ cè ®Þnh, hoµn chØnh vÒ cÊu tróc vµ ý nghÜa. NghÜa cña chóng cã tÝnh h×nh t­îng hoÆc/ vµ gîi c¶m. Bªn c¹nh néi dung trÝ tuÖ, c¸c thµnh ng÷ bao giê còng kÌm theo c¸c s¾c th¸i b×nh gi¸, c¶m xóc nhÊt ®Þnh, hoÆc lµ kÝnh träng, t¸n thµnh; hoÆc lµ chª bai khinh rÎ; hoÆc lµ ¸i ng¹i xãt th­¬ng… VÝ dô: nu«i ong tay ¸o th¾t l­ng buéc bông chã c¾n ¸o r¸ch mÐo miÖng ®ßi ¨n x«i vß hån xiªu ph¸ch l¹c ba cäc ba ®ång + Ph©n lo¹i: Dùa vµo c¬ chÕ cÊu t¹o (c¶ néi dung lÉn h×nh thøc) cã thÓ chia thµnh ng÷ tiÕng ViÖt thµnh hai lo¹i: - Thµnh ng÷ so s¸nh: bao gåm nh÷ng thµnh ng÷ cã cÊu tróc lµ mét cÊu tróc so s¸nh. VÝ dô: Cæ tay em tr¾ng nh­ ngµ Con m¾t em liÕc nh­ lµ dao c©u. (ca dao) hay: mÒm nh­ bón, r¸ch nh­ tæ ®Øa, ®en nh­ qu¹, tham nh­ mâ, nî nh­ chóa chæm, chua nh­ giÊm, nh­ ®Øa ph¶i v«i… - Thµnh ng÷ miªu t¶ Èn dô: lµ thµnh ng÷ ®­îc x©y dùng trªn c¬ së miªu t¶ mét sù kiÖn, mét hiÖn t­îng b»ng côm tõ, nh­ng biÓu hiÖn ý nghÜa mét c¸ch Èn dô VÝ dô: ng· vµo vâng ®µo, câng r¾n c¾n gµ nhµ, nu«i ong tay ¸o, mÑ trßn con vu«ng… C¨n cø vµo néi dung, kÕt hîp víi cÊu tróc cã thÓ ph©n lo¹i thµnh ng÷ miªu t¶ Èn dô thµnh c¸c lo¹i nhá: · Thµnh ng÷ miªu t¶ Èn dô nªu mét sù kiÖn. VÝ dô: ng· vµo vâng ®µo, n­íc ®æ ®Çu vÞt, hµng thÞt nguýt hµng c¸, v¶i th­a che m¾t th¸nh… · Thµnh ng÷ miªu t¶ Èn dô nªu hai sù kiÖn t­¬ng ®ång. VÝ dô: ¨n trªn ngåi trèc, mÑ trßn con vu«ng, ba ®Çu s¸u tay… · Thµnh ng÷ miªu t¶ Èn dô nªu hai sù kiÖn t­¬ng ph¶n. VÝ dô: miÖng nam m« bông mét bå dao g¨m, miÖng th¬n thít d¹ ít ng©m, mÆt søa gan lim, xÊu m¸u ®ßi ¨n cña ®éc… ¿ Qu¸n ng÷: + §Þnh nghÜa: Qu¸n ng÷ lµ nh÷ng côm tõ ®­îc dïng lÆp ®i lÆp l¹i trong c¸c lo¹i diÔn tõ thuéc c¸c phong c¸ch kh¸c nhau. Chøc n¨ng cña chóng lµ ®­a ®Èy, rµo ®ãn, ®Ó nhÊn m¹nh hoÆc ®Ó liªn kÕt trong diÔn tõ. VÝ dô: cña ®¸ng téi, nãi tãm l¹i, nãi c¸ch kh¸c, nãi khÝ v« phÐp, nãi bá ngoµi tai, ®¸ng chó ý lµ, ch¼ng n­íc non g×, nghÜa lµ… Qu¸n ng÷ chiÕm vÞ trÝ trung gian gi÷a côm tõ tù do vµ c¸c kiÓu côm tõ cè ®Þnh. + Ph©n lo¹i: Dùa vµo ph¹m vi vµ tÝnh chÊt phong c¸ch, cã thÓ chia qu¸n ng÷ thµnh c¸c lo¹i sau: - Qu¸n ng÷ hay dïng trong phong c¸ch héi tho¹i, khÈu ng÷. VÝ dô: khÝ v« phÐp, khæ mét nçi lµ, ®ïng mét c¸i, nãi d¹i ra, c¾n r¬m c¾n cá, bá qu¸ cho, cña ®¸ng téi… - Qu¸n ng÷ hay dïng trong phong c¸ch viÕt (khoa häc, chÝnh luËn). VÝ dô: cã thÓ kÕt luËn r»ng, ®ång thêi, rót côc lµ, nh­ trªn ®· nãi, sù thùc lµ, vÊn ®Ò lµ, ng­îc l¹i, nãi tãm l¹i, kÕt qu¶ lµ… ¿ Ng÷ cè ®Þnh ®Þnh danh: Lµ nh÷ng ®¬n vÞ æn ®Þnh vÒ cÊu tróc vµ ý nghÜa h¬n c¸c qu¸n ng÷ rÊt nhiÒu, nh­ng l¹i ch­a cã ®­îc ý nghÜa mang tÝnh h×nh t­îng nh­ thµnh ng÷. VÝ dô: l«ng mµy l¸ liÔu, tãc rÔ tre, kØ luËt thÐp, con g¸i r­îu, mòi däc dõa, m¾t bå c©u, m¾t èc nhåi, tuÇn tr¨ng mËt, to¹c mãng heo… Ng÷ cè ®Þnh ®Þnh danh lµ nh÷ng côm tõ cè ®Þnh, ®Þnh danh, gäi tªn sù vËt. Trong mçi côm tõ nh­ vËy th­êng cã mét thµnh tè chÝnh vµ mét vµi thµnh tè phô miªu t¶ sù vËt ®­îc nªu ë thµnh tè chÝnh. Nã miªu t¶ chñ yÕu b»ng con ®­êng so s¸nh nh­ng kh«ng hÒ cã tõ so s¸nh. Thµnh tè chÝnh th­êng bao giê còng lµ thµnh tè gäi tªn. 1.5. Mét sè vÊn ®Ò vÒ tõ ®iÓn vµ cÊu tróc cña ViÖt Nam Tù §iÓn 1.5.1. Mét sè vÊn ®Ò vÒ tõ ®iÓn Tõ ®iÓn lµ lo¹i s¸ch tra cøu tËp hîp c¸c ®¬n vÞ ng«n ng÷ (th­êng lµ c¸c ®¬n vÞ tõ vùng), cung cÊp nh÷ng th«ng tin, kiÕn thøc vµ nh÷ng gi¶i thÝch cÇn thiÕt ®èi víi nh÷ng ®¬n vÞ ®ã ®ång thêi s¾p xÕp chóng theo mét thø tù nhÊt ®Þnh ®Ó dÔ tra t×m. Tõ ®iÓn lµ ph­¬ng tiÖn ®Ó miªu t¶ ng«n ng÷ vµ phôc vô chuÈn ho¸ ng«n ng÷. Nã gióp cho viÖc d¹y vµ häc tiÕng (b¶n ng÷ hoÆc ngo¹i ng÷), ®ång thêi nã phôc vô cho sö dông ng«n ng÷ (giao tiÕp b¶n ng÷, giao tiÕp liªn ng«n ng÷ nhê c¸c tõ ®iÓn héi tho¹i, tõ ®iÓn song ng÷, tõ ®iÓn t­êng gi¶i…) vµ nghiªn cøu vÒ tõ vùng cña ng«n ng÷. Tõ ®iÓn cho h×nh ¶nh gÇn ®óng vµ ®¸ng tin cËy vÒ tõ vùng chø ch­a ph¶i toµn bé tõ vùng. Nh­ vËy, nghiªn cøu ViÖt Nam Tù §iÓn sÏ cho chóng ta thÊy diÖn m¹o gÇn ®óng chø kh«ng ph¶n ¸nh hÕt ®­îc khèi l­îng tõ vùng tiÕng ViÖt giai ®o¹n ®Çu thÕ kØ XX. Tõ vùng gåm cã c¸c ®¬n vÞ tõ vùng. Mçi mét ®¬n vÞ tõ vùng cã thÓ lµ tõ hay côm tõ cè ®Þnh. Nh­ vËy, mçi mét ®¬n vÞ tõ vùng sÏ lµ mét tõ hoÆc ng÷. Khi xem xÐt vèn tõ vùng chóng ta cã thÓ gäi c¸c ®¬n vÞ tõ vùng lµ c¸c tõ ng÷ th× còng cã thÓ chÊp nhËn ®­îc. Mçi ®¬n vÞ tõ vùng th­êng ®­îc ®­a vµo tõ ®iÓn d­íi d¹ng mét môc tõ vµ gäi lµ mét môc tõ. 1.5.2. CÊu tróc tõ ®iÓn CÊu tróc tõ ®iÓn ®­îc xem xÐt tõ hai b×nh diÖn lµ: CÊu tróc vÜ m« vµ cÊu tróc vi m«. 1.5.2.1. CÊu tróc vÜ m« cña tõ ®iÓn CÊu tróc vÜ m« lµ c¬ cÊu, c¸ch thøc tæ chøc b¶ng tõ cña tõ ®iÓn. §ã lµ._. cÊu tróc tæng thÓ cña b¶ng tõ ph¶n ¸nh qua c¸ch thøc thu thËp, s¾p xÕp, tæ chøc c¸c tõ ng÷ theo nh÷ng trËt tù x¸c ®Þnh. Mét cÊu tróc vÜ m« hîp lý ph¶i thÓ hiÖn ®­îc tÝnh nhÊt qu¸n vÒ h×nh thøc cña c¸c tõ ng÷, ®¶m b¶o c©n ®èi vÒ l­îng gi÷a c¸c líp tõ vµ c¸c kiÓu tõ, c¸c tõ lo¹i. Nã ph¶i lo¹i bá ®­îc nh÷ng tõ ng÷ ®· qu¸ cò, kh«ng cßn gi¸ trÞ sö dông trong tr¹ng th¸i ng«n ng÷ hiÖn t¹i, ®ång thêi ph¶i thu thËp kÞp thêi, kh«ng bá sãt nh÷ng tõ ng÷ míi ®Ó ®¶m b¶o tÝnh cËp nhËt cña tõ ®iÓn, ®¸p øng nhu cÇu tra cøu, sö dông ng«n ng÷ ®­¬ng ®¹i. CÊu tróc vÜ m« cña tõ ®iÓn ph¶n ¸nh kh¸ trung thùc diÖn m¹o cña tõ vùng mét ng«n ng÷ vµo thêi k× mµ nã ®­îc biªn so¹n. CÊu tróc vÜ m« cña ViÖt Nam Tù §iÓn: CÊu tróc vÜ m« cña ViÖt Nam Tù §iÓn kh¸ toµn diÖn, bao gåm ®Çy ®ñ: + C¸c tõ lo¹i: danh tõ, ®éng tõ, tÝnh tõ…vÝ dô: mÌo, chã, b¸t, ®òa, ¨n, ngñ, n»m, xanh, ®á, ®Ñp, trÎ trung… + C¸c thµnh phÇn tõ vùng theo c¸c phong c¸ch kh¸c nhau: nãi, viÕt, khÈu ng÷, ®Þa ph­¬ng…vÝ dô:ha, h¸, h¶, ¨n sØ, bÇm, bu, dõ, dö, nhßm, dßm, dèt,… + C¸c kiÓu cÊu tróc: ®¬n, phøc, côm tõ…vÝ dô: nãi, nh×n, n»m, lung linh, xum xuª, hám hßm hom, s¹ch sµnh sanh… ViÖt Nam Tù §iÓn cã cÊu tróc vÜ m« kh¸ c©n ®èi, gåm ®Çy ®ñ c¸c thµnh phÇn tõ vùng xÐt vÒ mÆt cÊu tróc nh­: tõ ®¬n, tõ ghÐp, tõ l¸y vµ c¸c thµnh phÇn xÐt theo ph¹m vi sö dông, nguån gèc nh­: tõ ®Þa ph­¬ng, tõ H¸n – ViÖt, tõ Ên - ¢u. Tuy vËy, tõ vay m­în, tõ ®Þa ph­¬ng, tiÕng lãng cßn Ýt ®­îc ®­a vµo. §Æc biÖt, mét bé phËn thuËt ng÷ kh«ng ®­îc c¸c nhµ biªn so¹n chó ý ®­a vµo gi¶i thÝch. 1.5.2.2. CÊu tróc vi m« cña tõ ®iÓn CÊu tróc vi m« lµ tËp hîp toµn bé nh÷ng th«ng tin vÒ tõ ng÷ ®øng lµm ®Çu môc tõ, ®­îc s¾p xÕp tæ chøc thµnh mét c¬ cÊu cã tÝnh hÖ thèng ®Ó thuyÕt minh, gi¶i thÝch cho tõ ®Çu môc. CÊu tróc vi m« cña ViÖt Nam Tù §iÓn: CÊu tróc vi m« cña ViÖt Nam Tù §iÓn lµ cÊu tróc hai bËc: · BËc 1: gåm c¸c tõ ®Çu môc. · BËc 2: lµ c¸c tõ ng÷ cã chøa thµnh tè ®øng lµm ®Çu môc. VÝ dô: CËP (BËc 1) CËp (BËc 2) CËp c¸ch CËp ®Ö CËp kª CËp kiÕn CËp kú CËp m«n CËp th× Cô thÓ h¬n, cã thÓ dÉn l¹i môc tõ “CËP” trªn ®©y ®Ó minh ho¹ nh­ sau: CËp: kÞp, theo tíi n¬i CËp c¸ch: ®óng h¹n, ®óng lèi, ®óng mùc. Ng­êi Êy tuæi ®· cËp c¸ch ra øng cö. CËp ®Ö: thi ®ç, chØ nãi riªng vÒ ®¹i khoa tõ tam gi¸c trë lªn. §Ö nhÊt gi¸p tiÕn sÜ cËp ®Ö ®Ö nhÊt danh (tøc lµ tr¹ng nguyªn). CËp kª: ®Õn tuæi cµi tr©m. Theo tôc cæ bªn Tµu, con g¸i 15 tuæi th× cho cµi tr©m. Xu©n xanh xÊp xØ tíi tuÇn cËp kª (K). CËp kiÕn: cßn ®­îc tr«ng thÊy. Nãi riªng vÒ cha mÑ cßn sèng mµ tr«ng thÊy con c¸i lµm nªn. Bè mÑ giµ cËp kiÕn con c¸i thµnh danh. CËp kú: tíi hÑn. ThuÕ kho¸ cËp kú. CËp m«n: ®­îc ®Õn cöa. Nãi riªng vÒ häc trß thô nghiÖp thÇy. Häc trß xin ®Õn cËp m«n thÇy. CËp th×: kÞp thêi. Häc quÝ cËp th× (sù häc ph¶i cÇn tõ lóc cßn bÐ th× míi võa th×). Nh­ vËy, c¸c th«ng tin ®­îc cung cÊp trong cÊu tróc vi m« cña ViÖt Nam Tù §iÓn chØ bao gåm c¸c th«ng tin: + Th«ng tin vÒ ng÷ nghÜa + Th«ng tin vÒ c¸ch dïng + Th«ng tin vÒ ph¹m vi sö dông mµ kh«ng cã c¸c th«ng tin vÒ: + Tõ lo¹i + Ng÷ ©m Lý do cña c¸ch tæ chøc vµ cung cÊp th«ng tin trong cÊu tróc vi m« cña ViÖt Nam Tù §iÓn nh­ vËy lµ ë chç: ViÖt Nam Tù §iÓn lµ tù ®iÓn chø kh«ng lµm theo kiÓu tõ ®iÓn. Tù ®iÓn lÊy “tù” (ch÷) lµm trung t©m, trong khi ®ã, ®èi t­îng nghiªn cøu chÝnh cña Tõ ®iÓn l¹i lµ “tõ”. Tuy nhiªn, kho¸ luËn nµy kh«ng bµn s©u vÒ lý luËn tõ ®iÓn nªn chóng t«i chØ dõng l¹i ë ®©y. 1.6. Ph­¬ng ph¸p lµm viÖc §Ó thùc hiÖn kho¸ luËn nµy, chóng t«i ¸p dông c¸c thao t¸c, thñ tôc lµm viÖc th«ng th­êng ®· tiÕp thu ®­îc trong nhµ tr­êng nh­: thèng kª, m« t¶, so s¸nh, ®èi chiÕu vµ ph©n tÝch nh»m: +T×m ra nh÷ng t­¬ng quan vÒ l­îng gi÷a c¸c líp/ nhãm tõ trong ViÖt Nam Tù §iÓn. + M« t¶, ph©n tÝch t×nh h×nh, ®Æc ®iÓm cña c¸c líp tõ ®Ó tõ ®ã rót ra c¸c nhËn ®Þnh cÇn thiÕt. + §èi chiÕu, so s¸nh víi “Tõ ®iÓn tiÕng ViÖt” xuÊt b¶n n¨m 1994 ®Ó t×m kiÕm thªm nh÷ng th«ng tin cÇn thiÕt. VÒ mÆt t­ liÖu nghiªn cøu, chóng t«i chÊp nhËn vµ miªu t¶ kh¸ch quan c¸c t­ liÖu thùc tiÔn ®­îc ghi nhËn trong ViÖt Nam Tù §iÓn. Kh«ng ®i vµo b×nh luËn nh÷ng vÊn ®Ò lý thuyÕt vÒ tõ vµ tõ ®iÓn häc, chóng t«i coi mçi môc tõ ®­îc ®­a vµo ViÖt Nam Tù §iÓn lµ mét ®¬n vÞ tõ vùng ®Ó quan s¸t, thèng kª, tËp hîp vµ miªu t¶, ph©n tÝch. Ch­¬ng 2: Ph©n tÝch tõ vùng tiÕng ViÖt trong “ViÖt Nam Tù §iÓn” theo cÊu tróc cña ®¬n vÞ tõ vùng. 2.1. Trªn c¬ së cña nh÷ng quan niÖm lý thuyÕt ®· h×nh thµnh trong ch­¬ng 1, chóng t«i ®· kiÓm kª ®­îc toµn bé c¸c ®¬n vÞ tõ vùng ®­îc ®­a vµo ViÖt Nam Tù §iÓn vµ thu ®­îc kÕt qu¶ cô thÓ nh­ sau: B¶ng sè l­îng c¸c ®¬n vÞ tõ vùng xÐt theo cÊu tróc KiÓu ®¬n vÞ tõ vùng Sè l­îng TØ lÖ (%) Tõ ®¬n 9213 35,55 Tõ ghÐp 14.427 55,68 Tõ l¸y 2136 8,24 Tõ ngÉu hîp 32 0,12 Côm cè ®Þnh 11 0,05 Côm tù do 93 0,36 Tæng sè 25.912 100% B¶ng nµy cho thÊy: Vèn tõ ng÷ ®­îc ®­a vµo ViÖt Nam Tù §iÓn lµ 25.912 ®¬n vÞ, trong ®ã tõ ®¬n tiÕt lµ 9.213 tõ, chiÕm 35,55%, phÇn cßn l¹i lµ tõ ®a tiÕt (tõ ghÐp, tõ l¸y, tõ ngÉu hîp vµ côm tõ, kÓ c¶ côm tõ cè ®Þnh vµ côm tõ tù do). §iÒu ®Æc biÖt muèn nãi lµ ViÖt Nam Tù §iÓn thu thËp h¬n 90 ®¬n vÞ tõ ®iÓn lµ nh÷ng côm tõ tù do. Con sè nµy tuy kh«ng lín, nh­ng thÓ hiÖn kh¸ râ quan ®iÓm cña nh÷ng ng­êi biªn so¹n. C¸c nhµ biªn so¹n ViÖt Nam Tù §iÓn d­êng nh­ kh«ng c©u nÖ hoµn toµn vµo ®¬n vÞ tõ hay côm tõ cè ®Þnh mµ rÊt chó ý ®Õn tÝnh quen dïng, hay dïng cña côm tõ; ®ång thêi còng rÊt chó ý ®Õn viÖc h­íng dÉn sö dông ng«n ng÷, gi¸o dôc vÒ tõ ng÷, gióp cho viÖc d¹y vµ häc tiÕng mÑ ®Î. Sè l­îng ®¬n vÞ môc tõ ®­îc ®­a vµo tù ®iÓn 25.912 lµ qu¸ Ýt so víi kh¶ n¨ng vèn cã cña tiÕng ViÖt lóc ®ã. Lý do cã lÏ lµ bëi c¸c nhµ biªn so¹n qu¸ chó ý ®Õn tõ ng÷ thuéc phong c¸ch viÕt, ®­îc ghi nhËn trong c¸c t¸c phÈm vµ nguån v¨n liÖu nªn tõ ng÷ khÈu ng÷, tõ ng÷ dïng trong lêi ¨n tiÕng nãi hµng ngµy cña nh©n d©n Ýt ®­îc ®­a vµo.Tõ ng÷ ®Þa ph­¬ng, tiÕng lãng, tõ nghÒ nghiÖp theo thèng kª cña chóng t«i còng rÊt Ýt xuÊt hiÖn. §iÒu ®Æc biÖt n÷a lµ trong ViÖt Nam Tù §iÓn ®· xuÊt hiÖn mét l­îng ®¸ng kÓ c¸c tõ ng÷ chuyªn m«n, thuËt ng÷ khoa häc. Cã lÏ ®©y chÝnh lµ nh÷ng dÊu hiÖu chuÈn bÞ cho c«ng tr×nh “Danh tõ khoa häc” cña häc gi¶ Hoµng Xu©n H·n ra ®êi liÒn sau ViÖt Nam Tù §iÓn mÊy n¨m (1944). 2.2.Tõ ®¬n Tõ ®¬n lµ tõ ®­îc cÊu t¹o chØ b»ng mét tiÕng. Trong tæng sè 25.912 ®¬n vÞ tõ ng÷ th× sè l­îng tõ ®¬n lµ 9.213 tõ chiÕm 35,55%, tøc lµ h¬n 1/3 tæng sè. §iÒu nµy kh«ng cã g× l¹, v× tiÕng ViÖt vèn cã nÐt ®Æc tr­ng lµ chØ sè (H×nh vÞ t­¬ng quan víi tõ) th­êng rÊt gÇn víi 1; tøc lµ vÒ c¨n b¶n, tõ tiÕng ViÖt lµ ®¬n tiÕt; cßn nh÷ng ®¬n vÞ mµ chóng t«i theo quan niÖm th«ng th­êng, gäi lµ “tõ ghÐp” th× thùc ra cßn cã rÊt nhiÒu vÊn ®Ò cÇn ph¶i bµn thªm vÒ t­ c¸ch “tõ’ cña chóng. Tuy nhiªn, ®ã kh«ng ph¶i lµ nhiÖm vô th¶o luËn cña kho¸ luËn nµy. 2.3. Tõ ghÐp Víi sè l­îng 14.427 ®¬n vÞ, tõ ghÐp (trong ®ã tÊt c¶ ®Òu lµ song tiÕt) chiÕm 55,68% tæng sè tõ, ng÷ trong ViÖt Nam Tù §iÓn. Së dÜ tõ ghÐp chiÕm tØ lÖ cao trong vèn tõ ng÷ cña ng­êi ViÖt lµ bëi ng­êi ViÖt vèn ­a lèi nãi c©n ®èi, hµi hoµ, nhÞp nhµng vÒ ©m ®iÖu. Ngay ë bËc côm tõ ta còng thÊy sè l­îng côm tõ cã sè tiÕng ch½n (4 tiÕng) chiÕm tØ lÖ cao h¬n h¼n côm tõ cã ba tiÕng. Trong “Tõ ®iÓn tiÕng ViÖt” n¨m 1994 cã 19.366 ®¬n vÞ song tiÕt võa cã quan hÖ ®¼ng lËp võa cã quan hÖ chÝnh phô, xÊp xØ 50% tõ, ng÷ c¸c lo¹i cña tõ ®iÓn nµy. Nh­ vËy lµ sè l­îng tõ ghÐp cã t¨ng lªn. §iÒu nµy cã thÓ lÝ gi¶i ®­îc lµ do qu¸ tr×nh s¶n sinh ®Ó ®¸p øng nhu cÇu ®Þnh danh cña tiÕng ViÖt. C¸c tõ ghÐp gäi tªn c¸c sù vËt, hiÖn t­îng trong cuéc sèng cña con ng­êi ngµy cµng t¨ng lªn cïng víi sù ph¸t triÓn, kh¸m ph¸ cña x· héi loµi ng­êi vÒ mäi mÆt cña ®êi sèng. Theo thèng kª cña chóng t«i th× tØ lÖ tõ ®¬n/ghÐp trong ViÖt Nam Tù §iÓn lµ 63,9% tøc lµ tõ ®¬n b»ng 63,9% sè tõ ghÐp. 2.4. Tõ l¸y Trong c¸c ng«n ng÷ ®¬n lËp kiÓu nh­ tiÕng ViÖt, tõ l¸y cã mét vÞ trÝ rÊt quan träng trong viÖc t¹o ra tiÕt tÊu, ng÷ ®iÖu cña c©u. Mét c©u v¨n xu«i nÕu sö dông nhiÒu tõ l¸y ®äc lªn ta thÊy ngay cã sù nhÞp nhµng, uyÓn chuyÓn. Mét c©u th¬ chøa nhiÒu tõ l¸y th­êng lµ c©u th¬ nghiªng vÒ chÊt tr÷ t×nh, lÊy néi t©m, t©m lý lµm ®èi t­îng miªu t¶. Vo vo sîi gi¾t ®Çu håi Lang thang sîi r¶i kh¾p n¬i trong v­ên (Ph¹m §×nh ¢n – Tãc mÑ) Hoa hång kh«ng tÆng ai mua Sao b»ng hoa c¶i l­a th­a n¾ng vµng (NguyÔn §øc MËu – Mét chót NguyÔn BÝnh) Nøt ra mét lç hám hßm hom (Hå Xu©n H­¬ng) §å tÕ nhuyÔn cña riªng t©y S¹ch sµnh sanh vÐt cho ®Çy tói tham (NguyÔn Du – TruyÖn KiÒu) Sè l­îng tõ l¸y thèng kª ®­îc trong ViÖt Nam Tù §iÓn lµ 2.136 tõ, chiÕm 8,24% tæng vèn tõ, trong ®ã tõ l¸y hoµn toµn cã 924 tõ, chiÕm 43,3% tæng sè tõ l¸y; cßn l¹i lµ l¸y bé phËn. Trong sè h¬n hai ngh×n tõ l¸y võa nãi, chóng t«i chØ kiÓm ®­îc cã 3 tõ l¸y ba, chiÕm 0,1% vèn tõ vùng cña ViÖt Nam Tù §iÓn, vµ 12 tõ l¸y t­, chiÕm 0,6%. C¸c tõ l¸y ®«i chiÕm gÇn nh­ tuyÖt ®èi trong vèn tõ l¸y tiÕng ViÖt thu thËp trong ViÖt Nam Tù §iÓn: 99,3% sè tõ l¸y. KÕt qu¶ nµy cã thÓ ®­îc tr×nh bµy b»ng mét b¶ng nh­ sau: L¸y ®«i L¸y ba L¸y bèn L¸y hoµn toµn L¸y bé phËn 924 1.197 3 12 TiÕp theo ®©y, chóng t«i sÏ tr×nh bµy danh s¸ch c¸c tõ l¸y ba vµ l¸y bèn trong ViÖt Nam Tù §iÓn: Danh s¸ch c¸c tõ l¸y ba vµ l¸y t­ trong ViÖt Nam Tù §iÓn 1. Hám hßm hom 2. Kh¾m l»m lÆm 3. Kh« kh«ng khèc 4. Bi ba bi b« 5. BÝ ba bÝ b« 6. BÝ ba bÝ bÐp 7. BÝ ba bÝ bèp 8. Cót ca cót kÝt 9. ChÝ cha chÝ ch¸t 10. §iÖp ®iÖp trïng trïng 11. GËt gµ gËt g­ìng 12. Hít ha hít h¶i 13. KhÊp kha khÊp khÓnh 14. Lµnh tranh lµnh trãi 15. N¾m n¾m níp níp Së dÜ sè l­îng tõ l¸y ba vµ l¸y bèn kh«ng nhiÒu lµ bëi thùc chÊt chóng chØ lµ hÖ qu¶, lµ b­íc “tiÕp theo” trªn c¬ chÕ l¸y cña tõ l¸y hai tiÕng mµ th«i. 2.5. Tõ ngÉu hîp Víi sè l­îng 32 tõ, tõ ngÉu hîp chØ chiÕm 0,12% tæng sè tõ, ng÷ trong ViÖt Nam Tù §iÓn. ë ch­¬ng 1 chóng t«i ®· thèng nhÊt quan ®iÓm chØ kh¶o s¸t tõ ngÉu hîp lµ nh÷ng tõ gèc thuÇn ViÖt nªn ®· kh¶o trong ViÖt Nam Tù §iÓn ®­îc mét danh s¸ch c¸c tõ sau ®©y: Danh s¸ch tõ ngÉu hîp trong ViÖt Nam Tù §iÓn Bå c¸c Bå ®Ò 1 Cµ rìn Bå c¾t Bå ®Ò 2 Cµ sa Bå c©u Cµ kª Cµ t¨ng Bå c«i Cµ cuèng Cµ tong Bå cu Cµ c­ìng Cµ tum Bå ®µi Cµ kheo Cµ u«m Bå hßn Cµ nhom Cµ xiªng Bå h«i Cµ rµ Cµ xãc Bå kÕt Cµ r¸ Må c«i Bå n«ng Cµ rµng Må h«i Bå nh×n Cµ rßn Tõ ngÉu hîp lµ nh÷ng tõ do c¸c tiÕng ®­îc ghÐp víi nhau mét c¸ch ngÉu nhiªn mµ gi÷a c¸c thµnh tè cÊu t¹o cña chóng kh«ng hÒ thÊy mèi quan hÖ g× vÒ ng÷ ©m vµ ng÷ nghÜa. Trong sè c¸c tõ ngÉu hîp cã thÓ cã nh÷ng tõ vèn tr­íc kia gåm nh÷ng yÕu tè cã nghÜa, nh­ng nay trªn b×nh diÖn ®ång ®¹i ®Òu ®· “mÊt nghÜa” vµ trë thµnh nh÷ng ®¬n vÞ gåm nh÷ng yÕu tè ghÐp víi nhau mét c¸ch ngÉu nhiªn. Tõ ngÉu hîp lµ m¶ng kiÕn thøc rÊt lý thó. Tuy vËy, ®Ó hiÓu hÕt ®­îc chóng cÇn ph¶i cã nh÷ng kiÕn thøc vÒ tõ nguyªn vµ lÞch sö. Do h¹n chÕ vÒ thêi gian vµ tr×nh ®é nªn trong kho¸ luËn nµy chóng t«i chØ ®Ò cËp ®Õn tõ ngÉu hîp ë møc ®é thèng kª, kh¶o s¸t chø kh«ng ®i s©u vµo t×m hiÓu nghÜa tõ nguyªn cña chóng. 2.6. Côm tõ cè ®Þnh Ngoµi tõ, ViÖt Nam Tù §iÓn cßn thu thËp c¶ c¸c côm tõ cè ®Þnh, cã chøc n¨ng t­¬ng ®­¬ng víi tõ. Trong ViÖt Nam Tù §iÓn, sè l­îng côm tõ ®­îc ®­a vµo kh«ng nhiÒu, chØ cã 104 côm tõ, chiÕm 0,41% tæng sè. Trong ®ã, côm tõ cè ®Þnh lµ 11 chiÕm 0,05% vµ côm tõ tù do lµ 93 chiÕm 0,36%. Trong tæng sè 104 côm tõ (kÓ c¶ côm tõ cè ®Þnh vµ côm tõ tù do) th× côm tõ bèn tiÕng chiÕm chñ yÕu: 91,3%, ChØ cã 9 côm tõ ba tiÕng, chiÕm 8,7%, cô thÓ lµ: 1. Cùc ch¼ng ®· 2. B· bät mÐp 3. BÊt ®¾c chÝ 4. BÊt ®¾c dÜ 5. C¶ ®­êng ­¬ng 6. Cãc v¸ trêi 7. GiÐ ch©n chÌo 8. H­ v« ®¶ng 9. V« thõa nhËn Trong ViÖt Nam Tù §iÓn côm tõ cã sè tiÕng ch½n chiÕm sè l­îng ¸p ®¶o. §iÒu nµy cã c¬ së cña nã. Nh­ chóng t«i ®· gi¶i thÝch ë trªn, ng­êi ViÖt vèn ­a sù uyÓn chuyÓn, nhÞp nhµng, lèi nãi c©n ®èi, hµi hoµ vÒ ©m ®iÖu. Sè l­îng tõ song tiÕt, sè côm tõ cè ®Þnh cã sè tiÕng ch½n ®¸p øng ®­îc yªu cÇu ®ã, nªn côm tõ cã sè tiÕng ch½n vµ tõ ghÐp song tiÕt trong tiÕng ViÖt lu«n chiÕm ­u thÕ tuyÖt ®èi. Víi sè côm tõ mµ chóng t«i kh¶o s¸t ®­îc, ph¶i kÓ ®Õn mét sè l­îng t­¬ng ®èi lín c¸c côm tõ vay m­în yÕu tè gèc H¸n. Cã tíi 59 côm tõ vay m­în yÕu tè H¸n, chiÕm 54,8% tæng sè côm tõ kh¶o s¸t ®­îc. C¸c côm tõ nµy ®Òu cã mét sè ®Æc ®iÓm nh­: + HÇu hÕt ®Òu cã 4 tiÕng. Tøc lµ chóng còng cã tÝnh c©n ®èi cao nh­ c¸c côm tõ ThuÇn ViÖt. + C¸c côm tõ vay m­în yÕu tè H¸n ®Òu cã ®ñ c¶ 3 lo¹i quan hÖ: - Quan hÖ chÝnh phô, vÝ dô: h»ng hµ sa sè… - Quan hÖ ®¼ng lËp, vÝ dô: b¸n tÝn b¸n nghi, b¸n Èn b¸n hiÖn… - Quan hÖ chñ vÞ, vÝ dô: b¸n th©n bÊt to¹i… + C¸c côm tõ cã chøa yÕu tè H¸n cã gi¸ trÞ gîi c¶m, h×nh t­îng rÊt cao. Mét sè côm tõ ®äc lªn kh«ng ph¶i ai còng cã thÓ hiÓu ®­îc ngay nghÜa cña chóng. VÝ dô: B¹ch thñ thµnh gia B¹ch thñ tri phó BÊt ®¾c bÊt nhiªn B¹o thiªn nghÞch ®Þa ¸n h­íng triÖt m¹ch Cöu ch­ng cöu s¸i ChÝ t¸i chÝ tam Côm tõ chøa yÕu tè gèc H¸n lµ mét bé phËn tõ, ng÷ cã gi¸ trÞ biÓu c¶m rÊt cao. V× vËy, ®Ó gióp cho viÖc hiÓu nghÜa cña c¸c côm tõ nµy chóng t«i lËp b¶ng gi¶i thÝch nghÜa cña chóng nh­ sau: B¶ng gi¶i thÝch nghÜa cña c¸c côm tõ vay m­în yÕu tè H¸n STT Côm tõ NghÜa ¸n binh bÊt ®éng §ãng qu©n l¹i kh«ng ra ®¸nh ¸n h­íng triÖt m¹ch §Ó m¶ gÇn tr­íc mÆt m¶ cña ng­êi ta B¸ch ban giao tËp Tr¨m viÖc xóm vµo m×nh, bèi rèi bËn bÞu B¸ch mÉu t­ ®iÒn Nhµ giµu cã mét tr¨m mÉu ruéng B¸ch nam chi n« Nãi mét ng­êi lµm nhiÒu viÖc lËt ®Ët qu¸ B¸ch nh©n b¸ch khÈu Chç ®«ng ng­êi, mçi ng­êi mét c©u B¸ch chiÕt bÊt håi NhiÒu lÇn bÞ nh÷ng nguy kÞch mµ kh«ng ng· lßng B¹ch diÖn th­ sinh Nãi vÒ ng­êi häc trß ch­a tõng tr¶i B¹ch nhËt thanh thiªn Gi÷a lóc ban ngµy ai ai còng tr«ng thÊy B¹ch thñ thµnh gia Tay kh«ng mµ lµm nªn t­ gia B¹ch thñ trÝ phó Tay kh«ng mµ lµm nªn giµu cã B¸n ng«i b¸n thø BÇu b¸n c¸c ng«i thø trong lµng ®Ó lÊy tiÒn lµm cña c«ng B¸n ©m b¸n d­¬ng Mét nöa ë chç cao r¸o s¸ng sña, mét nöa ë chç Èm thÊp, tèi t¨m hay lµ mét nöa ë mÆt ®Êt, mét nöa ë trong ®Êt. B¸n Èn b¸n hiÖn Mét nöa dÊu kÝn, mét nöa tá lé, kh«ng tr«ng ®­îc râ c¶ toµn thÓ. B¸n tÝn b¸n nghi Nöa tin nöa ngê B¸n th©n bÊt to¹i Mét thø bÖnh liÖt nöa bªn m×nh, kh«ng cÊt nh¾c lªn ®­îc B¸n th­îng b¸n h¹ Nöa ë trªn, nöa ë d­íi B¹o hæ b»ng hµ B¾t hæ tay kh«ng, léi s«ng tay kh«ng. Nãi ng­êi hung tîn lµm g× kh«ng nghÜ tr­íc B¹o thiªn nghÞch ®Þa Nãi ng­êi d÷ tîn qu¸, hay lµm nh÷ng sù b¹o nghÞch, dÉu trêi ®Êt còng kh«ng nÓ B¸t vËn qu©n l­¬ng T¶i l­¬ng thùc cho lÝnh B¹t phong long ®Þa BÞ ®uæi bÞ ®¸nh mµ ph¶i ch¹y BÊt ®¾c bÊt nhiªn Kh«ng thÕ kh«ng ®­îc BÊt ®¾c chÝ Kh«ng ®­îc nh­ ý m×nh ®· chñ ®Þnh BÊt ®¾c dÜ Kh«ng thÓ dõng ®­îc, cùc ch¼ng ®· BÊt thïng chi th×nh NhiÒu qu¸, nãi vÒ ¨n uèng qu¸ ®é BÕ m«n t¹ kh¸ch §ãng cöa kh«ng tiÕp kh¸ch BÕ m«n tu trai §ãng cöa gi÷ m×nh cho ®­îc trong s¹ch BÕ quan to¶ c¶ng §ãng cöa ¶i, kho¸ cöa bÓ, kh«ng cho ng­êi ngo¹i quèc ®i l¹i Bé phong trãc ¶nh B¾t giã b¾t bãng Ca c«ng tông ®øc Khen ngîi c«ng ®øc Ca vò th¸i b×nh Trong thêi th¸i b×nh, ng­êi ta sung s­íng vui vÎ nh­ muèn h¸t, muèn móa C¸ nh©n chñ nghÜa C¸i chñ nghÜa träng vÒ c¸ nh©n C¸c an kú nghiÖp Ng­êi nµo ®­îc yªn nghiÖp ng­êi Êy C¸c ®¾c kú së Ng­êi nµo yªn chç ë ng­êi Êy C¸c t­ kú sù Ng­êi nµo gi÷ viÖc ng­êi Êy C¸ch cè ®Ønh t©n ®æi cò theo míi CÈm t©m tó khÈu Bông nh­ gÊm, miÖng nh­ vãc (nãi vÒ v¨n hay) CËn cæ thêi ®¹i C¸i thêi k× cËn cæ CÊp l­u dòng tho¸i TiÕn lªn nhanh chãng vµ lui vÒ qu¶ quyÕt CÇu toµn tr¸ch bÞ CÇu lÊy trän vÑn ®ñ mäi ®iÒu Cèt nhôc tö sinh Lµm cho x­¬ng mäc thÞt vµ chÕt l¹i sèng. NghÜa bãng lµ: cøu ng­êi trong c¬n ho¹n n¹n. Cóc cung tËn tuþ C¾m cói lµm hÕt søc cho trän nghÜa vô Cïng xa cùc xØ Phung phÝ kh«ng cßn c¸ch g× h¬n n÷a Cøu khæ cøu n¹n Cøu cho khái khæ së tai n¹n Cöu ch­ng cöu s¸i ChÝn lÇn nÊu chÝn lÇn ph¬i. Nãi vÒ c¸ch nÊu vÞ thuèc. ChÝ t¸i chÝ tam §· hai ba lÇn ChÝch thñ kh«ng quyÒn Mét tay vµ tay kh«ng Chiªu binh m·i m· Mé qu©n tËu ngùa, nãi vÒ viÖc khëi binh Chiªu hiÒn n¹p sü Vêi ng­êi hiÒn, dung n¹p kÎ sü DÉn thuû nhËp ®iÒn §­a n­íc vµo ruéng Du thñ du thùc ¨n ch¬i r«ng dµi §a t­ ®a lùc Hay lo hay nghÜ §×nh chØ c«ng quyÒn Nãi ng­êi can ¸n bÞ mÊt c«ng quyÒn trong mét thêi gian §ång c©n ®ång l¹ng Nãi vÒ mÆt c©n H»ng hµ sa sè Sè c¸t ë s«ng H»ng. ý nãi nhiÒu qu¸ kh«ng thÓ ®Õm ®­îc. H­ v« chñ nghÜa Häc thuyÕt chñ ë sù kh«ng cã chÝnh phñ H­ v« ®¶ng §¶ng theo chñ nghÜa h­ v« V« thÇn chñ nghÜa Chñ nghÜa kh«ng tin cã thÇn V« thõa nhËn Kh«ng ai nh×n nhËn 2.7. TiÓu kÕt Trong ch­¬ng nµy chóng t«i tËp trung kh¶o s¸t vµ thèng kª c¸c ®¬n vÞ tõ vùng tiÕng ViÖt trong ViÖt Nam Tù §iÓn theo cÊu tróc cña chóng. Qua ph©n tÝch, chóng t«i rót ra ®­îc mét vµi nhËn xÐt b­íc ®Çu nh­ sau: Trong tæng sè h¬n 25 ngh×n tõ ng÷ thèng kª ®­îc trong tõ ®iÓn, tõ ghÐp chiÕm tØ lÖ cao nhÊt (trªn 50% sè tõ ng÷), xÕp vÞ trÝ thø hai lµ tõ ®¬n, tiÕp ®ã lµ tõ l¸y. Së dÜ tõ song tiÕt chiÕm tØ lÖ cao nhÊt lµ bëi ng­êi ViÖt vèn ­a lèi nãi c©n ®èi, hµi hoµ vÒ ©m ®iÖu, vµ ®©y lµ bé phËn dÔ s¶n sinh, tèc ®é s¶n sinh nhanh ®Ó ®¸p øng nhu cÇu ®Þnh danh cña x· héi. Tõ l¸y trong ViÖt Nam Tù §iÓn còng chiÕm mét tØ lÖ t­¬ng ®èi cao lµ bëi ®©y lµ quyÓn tõ ®iÓn mang tÝnh chÊt ng÷ v¨n rÊt cao. Môc tõ ®­îc thu thËp gi¶i thÝch chñ yÕu lµ cã trong v¨n b¶n diÔn ng«n, s¸ch vë vµ c¸c t¸c phÈm v¨n häc. Côm tõ vµ tõ ngÉu hîp ®­îc ViÖt Nam Tù §iÓn ®­a vµo kh«ng nhiÒu. Chóng chØ chiÕm mét tØ lÖ kh«ng ®¸ng kÓ. §Æc biÖt, trong sè c¸c côm tõ, cã mét sè l­îng t­¬ng ®èi lín c¸c côm tõ chøa yÕu tè gèc H¸n. Chóng lµ nh÷ng côm tõ cã gi¸ trÞ biÓu c¶m, h×nh t­îng rÊt cao, tuy vËy cã mét sè côm tõ trong ViÖt Nam Tù §iÓn ngµy nay kh«ng cßn ®­îc sö dông n÷a. Tãm l¹i, qua nh÷ng ®iÒu mµ chóng t«i ®· tr×nh bµy ë trªn, cã thÓ nhËn ®Þnh r»ng mÆc dï ch­a ph¶n ¸nh hÕt ®­îc toµn bé vèn tõ vùng phong phó cña tiÕng ViÖt nh­ng ViÖt Nam Tù §iÓn ®· cho chóng ta mét h×nh dung t­¬ng ®èi ®óng vµ ®¸ng tin cËy vÒ diÖn m¹o cña tiÕng ViÖt lóc bÊy giê. §©y còng lµ nh÷ng kÕt qu¶ thªm vµo chuçi kÕt qu¶ cña c¸c nhµ nghiªn cøu kh¸c ®Ó c¸c l¸t c¾t trong nghiªn cøu lÞch sö tõ vùng tiÕng ViÖt ®­îc liªn tôc h¬n. Ch­¬ng 3 Ph©n tÝch tõ vùng tiÕng viÖt trong “viÖt nam tù ®iÓn” theo nguån gèc vµ ph¹m vi sö dông 3.1 Vèn tõ cña mét ng«n ng÷ gåm hµng chôc v¹n ®¬n vÞ. §· cã nh÷ng ý kiÕn cho r»ng nã ch¼ng cã mét trËt tù nµo c¶. Vµ khã cã thÓ nãi ®Õn tÝnh hÖ thèng cña tõ vùng. Tuy nhiªn, sau rÊt nhiÒu nç lùc nghiªn cøu ng­êi ta thÊy r»ng tõ vùng nãi chung, tõ vùng tiÕng ViÖt nãi riªng, kh«ng ph¶i lµ mét tËp hîp hçn lo¹n c¸c tõ ng÷. Tuy sè l­îng rÊt lín nh­ng chóng lµm thµnh mét chØnh thÓ gåm nh÷ng hÖ thèng nhá cã liªn quan ®Õn nhau, g¾n bã víi nhau chÆt chÏ. C¸c tiÓu hÖ thèng nµy ®Õn l­ît nã l¹i cã thÓ ph©n ra thµnh c¸c tiÓu hÖ thèng nhá h¬n n÷a, ph©n biÖt nhau bëi nh÷ng ®Æc tr­ng, thuéc tÝnh cña chóng. Ch¼ng h¹n, hÖ thèng tõ H¸n ViÖt ph©n biÖt víi hÖ thèng tõ thuÇn ViÖt bëi ®Æc tr­ng nguån gèc. Tõ thuÇn ViÖt cã nguån gèc b¶n ng÷, cßn tõ H¸n ViÖt l¹i cã nguån gèc ngo¹i lai (vay m­în tõ tiÕng H¸n). Bªn c¹nh ®ã, tõ ®Þa ph­¬ng ph©n biÖt víi tõ vùng chung (tõ toµn d©n) bëi ®Æc tr­ng ph¹m vi sö dông. Tïy thuéc vµo nh÷ng tiªu chÝ kh¸c nhau mµ ng­êi ta cã nhiÒu c¸ch ph©n chia vèn tõ tiÕng ViÖt ra thµnh nhiÒu tiÓu hÖ thèng, tøc c¸c thµnh phÇn tõ vùng kh¸c nhau. Cã thÓ kh¸i qu¸t bøc tranh ph©n lo¹i b»ng b¶ng d­íi ®©y: Tiªu chÝ Thµnh phÇn tõ vùng Nguån gèc Líp tõ b¶n ng÷ ( thuÇn) Líp tõ ngo¹i lai C¸c tõ ng÷ gèc H¸n C¸c tõ ng÷ gèc Ên ¢u Vai trß trong ®êi sèng giao tiÕp Líp tõ tÝch cùc Líp tõ tiªu cùc Tõ cæ Tõ cò Tõ lÞch sö Tõ míi Ph¹m vi sö dông Ph¹m vi réng : Tõ vùng chung Ph¹m vi hÑp ThuËt ng÷ Tõ ®Þa ph­¬ng Tõ nghÒ nghiÖp TiÕng lãng Phong c¸ch sö dông Líp tõ thuéc phong c¸ch nãi ( khÈu ng÷ ) Líp tõ thuéc phong c¸ch viÕt Líp tõ thuéc trung hoa vÒ mÆt phong c¸ch Trong ch­¬ng nµy chóng t«i chØ tËp trung nghiªn cøu mét sè líp tõ ®Æc biÖt trong ViÖt Nam tù ®iÓn, tr­íc hÕt lµ líp tõ nguån gèc H¸n ViÖt, nguån gèc Ên ¢u, tõ ®Þa ph­¬ng. Ngoµi ra ë ch­¬ng nµy, chóng t«i còng ®i vµo ph©n tÝch líp tªn riªng ®­îc ph¶n ¸nh trong ViÖt Nam Tù §iÓn, mÆc dï tªn riªng kh«ng ph¶i lµ líp tõ ®­îc ph©n theo nguån gèc vµ ph¹m vi sö dông. 3.2. C¸c tõ ng÷ H¸n ViÖt Sau khi kh¶o s¸t 25.912 môc tõ trong ViÖt Nam Tù §iÓn, chóng t«i thu ®­îc kÕt qu¶ ph©n bè c¸c ®¬n vÞ tõ ng÷ H¸n ViÖt nh­ sau: KiÓu ®¬n vÞ tõ vùng Sè l­îng TØ lÖ(%) Tæng sè tõ ng÷ trong ViÖt Nam tù ®iÓn Tõ H¸nViÖt 12.193 47,06 25.912 Qua thèng kª, chóng t«i thÊy líp tõ H¸n ViÖt tån t¹i trong ViÖt Nam Tù §iÓn chiÕm sè l­îng rÊt cao (47,06%). Con sè nµy phï hîp víi thùc tr¹ng dÔ thÊy cña tiÕng ViÖt: C¸c tõ ng÷ tiÕp nhËn cña tiÕng H¸n ®äc theo ©m H¸n ViÖt lµ bé phËn chñ yÕu trong c¸c tõ ngo¹i lai cña nã. TiÕng ViÖt ®· tiÕp nhËn mét c¸ch cã hÖ thèng mét khèi l­îng to lín c¸c tõ ng÷ cña tiÕng H¸n thuéc ®ñ mäi lÜnh vùc ho¹t ®éng: a. C¸c môc tõ thuéc lÜnh vùc tù nhiªn: - C¸c môc tõ chØ c¸c con vËt: B¸o, hoµng trïng, hoµng oanh, hîi, qui, s­ tö, chim ­ng, ­ng khuyÓn, trïng... - C¸c môc tõ chØ c©y cèi: B¹ch ®µn, b¹ch nhËt, b¹c hµ, cam lé, cam th¶o, chi, chi lan, cóc, hå tiªu, mai, trÇm h­¬ng... - C¸c môc tõ chØ mµu s¾c: Hång, huyÒn, hång, lôc, lam... - C¸c môc tõ chØ tªn c¸c vÞ thuèc: B¹ch ®ång nam, b¹ch tËt lª, b¹ch th­îc, b¹ch truËt, quy nh©n, quy vÜ, hoµng b¸, hoµng cÇm... - C¸c môc tõ chØ sè ®Õm: NhÊt, nhÞ, tam, tø, ngò, lôc, thÊt, b¸t, cöu, thËp... - C¸c môc tõ chØ can chi: Can chi, tÝ, söu, dÇn, m·o, th×n, tÞ, ngä, mïi, th©n, hîi... b. C¸c môc tõ thuéc vÒ ®êi sèng sinh ho¹t x· héi: - Gåm c¸c môc tõ sau: D©m dôc, d©m lo¹n, gian t×nh, gian tham, h¹ gôc, h¹ thÕ,hßa thuËn, hßa gi¶i, hoan nghªnh, hiÕp, hiÓu, chÕt yÓu, hèi hËn, hiÕp, hiÓu, tËt bÖnh... c. C¸c môc tõ thuéc lÜnh vùc chÝnh trÞ, x· héi: - C¸c môc tõ chØ chøc danh, phÈm hµm thêi phong kiÕn: Quan hµm, quan t­, quan t­íc, qu¶n träng, ®Ò ®èc, ®Ò huyÖn, ®Ò h×nh, ®Ò l¹i, phñ do·n, phñ thõa, huyÖn lÖnh, thµnh thñ óy,... - C¸c môc tõ chØ ®¬n vÞ hµnh chÝnh: Kinh ®«, kinh kú, phñ, huyÖn, quËn, nha m«n, thñ ®«, thñ phñ, th«n, x·, thÞ x·, thµnh phè, thµnh thÞ,.... d. C¸c môc tõ thuéc lÜnh vùc kinh tÕ: - Gåm c¸c môc tõ sau: C«ng nghÖ, c«ng x­ëng, n«ng nghiÖp, n«ng vô, néi hãa, xuÊt c¶ng, thÆng d­, s¶n xuÊt, th­¬ng m¹i, th­¬ng nghiÖp, th­¬ng giíi.... e. C¸c môc tõ thuéc lÜnh vùc t«n gi¸o, tÝn ng­ìng: - Gåm c¸c môc tõ nh­: A men, A di ®µ phËt, C¬ ®èc gi¸o, Cùc l¹c, chiªu hån, duyªn kiÕp, cÊn (quÎ bãi), håi gi¸o, ®¹o gi¸o, khæng gi¸o, thæ c«ng, thiªn ®µng, m«n ®å, t«ng ®å, tông niÖm... f. C¸c môc tõ thuéc lÜnh vùc gi¸o dôc: - Gåm c¸c môc tõ: B¶ng nh·n, b¶ng vµng, cö nh©n, ®ç ®¹t, ®¹i häc, gi¶ng gi¶i, ch­¬ng, luËn ng÷. tø th­, ngò kinh, sinh ®å, sÜ tö, tó tµi, thñ khoa, tr¹ng nguyªn... g. C¸c môc tõ thuéc lÜnh vùc qu©n sù: - Gåm c¸c môc tõ: ¸n ng÷, anh hïng, c¶nh giíi, chiÕn tranh, chiÕn trËn, chØ huy, ®« ®èc, chinh ph¹t, chinh chiÕn, nhËp ngò, xung ®ét, qu©n ®éi, qu©n luËt, qu©n lÖnh... h. C¸c môc tõ thuéc lÜnh vùc y häc: - Gåm c¸c môc tõ sau: BÖnh viÖn, bÖnh t×nh, bÖnh nh©n, ban (mét thø bÖnh), giang mai, th­¬ng hµn, th­¬ng tÝch, y khoa, y tÕ, y sÜ, y viÖn, huyÕt m¹ch... Nh­ vËy, kÕt qu¶ cña qu¸ tr×nh tiÕp xóc l©u dµi gi÷a v¨n hãa H¸n vµ v¨n hãa ViÖt nãi chung, gi÷a tiÕng H¸n vµ tiÕng ViÖt nãi riªng trong thêi k× B¾c thuéc, vÒ mÆt ng«n ng÷ lµ sù du nhËp m¹nh cña mét lo¹t c¸c tõ tiÕng H¸n vµo tiÕng ViÖt, nh­ng chóng bÞ chi phèi bëi quy luËt cña ng«n ng÷ tiÕng ViÖt vµ c¸ch sö dông cña ng­êi ViÖt. Sau khi thèng kª, miªu t¶ thµnh phÇn tõ H¸n ViÖt trong ViÖt Nam Tù §iÓn, chóng t«i cã mét sè nhËn xÐt sau: 1. Trong sè 12.193 môc tõ H¸n ViÖt, ®iÒu dÔ nhËn thÊy lµ sè môc tõ thuéc lÜnh vùc tù nhiªn, sinh ho¹t x· héi, chÝnh trÞ, t«n gi¸o chiÕm phÇn lín. TiÕp sau ®ã lµ c¸c môc tõ thuéc c¸c lÜnh vùc: gi¸o dôc, qu©n sù, t­ ph¸p, kinh tÕ, y häc, còng cã mét khèi l­îng kh«ng nhá trong ViÖt Nam Tù §iÓn. §iÒu nµy chøng tá r»ng, c¸c t¸c gi¶ cña ViÖt Nam Tù §iÓn kh«ng chØ tËp trung vµo vèn tõ th«ng dông ®­îc sö dông trong ®êi sèng hµng ngµy mµ cßn quan t©m ®Õn c¸c thuËt ng÷ sö dông trong nhiÒu lÜnh vùc kh¸c n÷a. ChØ tÝnh sè l­îng tõ H¸n ViÖt gi÷a ViÖt Nam Tù §iÓn (12.193 tõ H¸n ViÖt) vµ tõ ®iÓn ViÖt – Bå - La cña A.De.Rhodes (1.097 tõ H¸n ViÖt), chóng t«i thÊy sè l­îng tõ H¸n ViÖt trong vèn tõ vùng tiÕng ViÖt ®· t¨ng lªn rÊt nhiÒu. Vµ nÕu nh­ A.De.Rhodes chØ tËp trung thu thËp nh÷ng tõ H¸n ViÖt thuéc lÜnh vùc tù nhiªn, sinh ho¹t x· héi, t«n gi¸o, hoµn toµn kh«ng cã c¸c môc tõ thuéc lÜnh vùc kinh tÕ, khoa häc kÜ thuËt, th× ®Õn ViÖt Nam Tù §iÓn c¸c t¸c gi¶ Héi Khai TrÝ TiÕn §øc ®· cho chóng ta thÊy sù vay m­în tõ H¸n ViÖt vµo n­íc ta rÊt m¹nh, víi khèi l­îng khæng lå c¸c tõ ng÷ thuéc tÊt c¶ c¸c lÜnh vùc. 2. §¸ng chó ý lµ, v× ®©y lµ cuèn tù ®iÓn nªn c¸c t¸c gi¶ cña ViÖt Nam tù ®iÓn thu thËp c¸c H¸n tù ®¬n nh­ lµ c¸c tõ ®¬n trong tiÕng ViÖt. HiÖn nay, c¸c môc tõ nµy chØ cã t­ c¸ch lµ c¸c yÕu tè cÊu t¹o tõ (hay h×nh vÞ) trong tiÕng ViÖt. Kh¶ n¨ng sö dông ®éc lËp cña c¸c môc tõ ®¬n tiÕt H¸n ViÖt nµy trong tiÕng ViÖt hiÖn t¹i kh«ng cßn n÷a, vÝ dô: Môc tõ trong ViÖt Nam tù ®iÓn NghÜa trong ViÖt Nam tù ®iÓn Lµ h×nh vÞ cÊu t¹o trong c¸c tõ An Im lÆng, yªn lµnh, ®Þnh s½n, ®µnh råi, kh«ng lo l¾ng g× n÷a An bµi, an phËn B¸o Tr¶ l¹i, ®Òn l¹i B¸o ®¸p, b¸o o¸n CÇn Siªng n¨ng, chÞu khã CÇn cï, cÇn kiÖm C« LÎ loi mét m×nh C« hån, c« ®éc Cè Ngo¶nh l¹i, ®o¸i ®Õn H¹ cè, chiÕu cè Cô §ñ Cô thÓ Cung D©ng nép Cung cÊp Cèt X­¬ng X­¬ng cèt, hµi cèt Chi Mét thø cá th¬m Chi lan ChÝnh Ngay th¼ng ChÝnh ®¸ng, chÝnh trùc Gi¶n S¬ sµi, kh«ng phiÒn phøc Gi¶n dÞ, gi¶n tiÖn Phôc L¹i, trë l¹i Phôc chøc, phôc sinh ThØnh Xin cÇu ThØnh an, thØnh cÇu Trùc Ngay th¼ng Trùc ng«n, trùc tiÕp L·m Xem TriÓn l·m .............. 3. §Æc biÖt, trong sè c¸c môc tõ H¸n ViÖt, chóng t«i thÊy cã kh¸ nhiÒu môc tõ ®­îc chó thÝch vÒ kh¶ n¨ng kÕt hîp cña tõ. §iÒu nµy chøng tá ngay tõ thêi k× ®ã c¸c t¸c gi¶ cña ViÖt Nam ®· rÊt cã ý thøc kh«ng chØ trong viÖc thu thËp c¸c môc tõ mµ hä cßn cung cÊp cho chóng ta c¸ch sö dông c¸c tõ H¸n ViÖt. §ã lµ c¸c tõ kh«ng cã kh¶ n¨ng ho¹t ®éng ®éc lËp, ®­îc chó gi¶i lµ : “kh«ng dïng mét m×nh”, nghÜa lµ chóng chØ ®­îc coi nh­ h×nh vÞ cÊu t¹o tõ, vÝ dô: Môc tõ trong ViÖt Nam tù ®iÓn NghÜa trong ViÖt Nam tù ®iÓn Cã mÆt trong c¸c kÕt hîp CËn GÇn CËn cæ CËp KÞp, theo tíi kÞp CËp kª, cËp c¸ch CËt Hái vÆn, hái gÆng CËt vÊn CÈm GÊm CÈm tó,cÈm th¹ch C¨n RÔ C¨n b¶n, c¨n nguyªn C¶nh R¨n C¶nh b¸o, c¶nh giíi B¶o Gi÷ g×n B¶o d­ìng, b¶o hiÓm B¸c Réng B¸c ¸i, b¸c häc Anh S¸ng, ®Ñp Anh danh, anh hïng Am BiÕt râ, tõng tr¶i Am hiÓu, am t­êng C« H·y, biÕt C« thø, c« khoan Cù To lín Cù nho, cù téc Th¸n Than ®èt Th¸n chÊt, th¸n khÝ Tham Xen vµo, dù vµo Tham b¸o, tham m­u Phñ Ch¼ng Phñ ®Þnh, phñ quyªt Phôc §å mÆc Phôc s¾c Phï Næi Phï v©n, phï sinh Tó Thªu Tó cÇu Th¸i RÊt, lín, c¶ Th¸i d­¬ng, th¸i tö, th¸i thËm ............... 4. Tuy nhiªn, bªn c¹nh ®ã còng cã rÊt nhiÒu tõ H¸n ViÖt cã kh¶ n¨ng ho¹t ®éng ®éc lËp ®Õn møc, cã lÏ trõ nh÷ng ng­êi cã vèn H¸n häc vµ nh÷ng nhµ nghiªn cøu ra, kh«ng mÊy ai cßn ®Ó ý ®Õn hoÆc “c¶m thÊy” nguån gèc H¸n cña chóng n÷a, vÝ dô: Môc tõ trong ViÖt Nam tù ®iÓn NghÜa trong ViÖt Nam tù ®iÓn Cao Tr¸i víi thÊp. Træi lªn, næi gå lªn, bång lªn ThÊp KÐm bÒ cao, tr¸i víi cao ¤ng Cha cña cha mÑ m×nh Bµ TiÕng gäi mÑ cña cha mÑ m×nh CËu TiÕng gäi anh hay em trai mÑ C« TiÕng gäi chÞ hay lµ em cha Häc - Theo lêi thÇy hay s¸ch d¹y mµ b¾t ch­íc, luyÖn tËp cho quen - KÓ l¹i, ®äc ®i ®äc l¹i cho thuéc Bót §å dïng ®Ó viÕt ch÷ HiÒn Lµnh cã ®øc tèt ¸c Tr¸i víi thiÖn. D÷ tîn, kh«ng tèt TuyÕt ChÊt n­íc ë trªn ®«ng l¹i vµ r¬i xuèng, s¾c tr¾ng tinh Th¸nh BËc th«ng minh, trÝ tuÖ, tµi ®øc kh¸c th­êng Tiªn Ng­êi tu §¹o gi¸o luyÖn ®­îc phÐp tr­êng sinh ............... 5. Kh¶o s¸t tõ H¸n ViÖt trong ViÖt Nam Tù §iÓn, chóng t«i cßn thÊy cã hiÖn t­îng nhiÒu tõ H¸n ViÖt ®­îc rót ng¾n tõ l¹i theo c¸ch nãi cña ng­êi ViÖt, mµ vÉn ®¶m b¶o ®óng nghÜa cña tõ. VÝ dô c¸c môc tõ: Cö nh©n - cö (cô cö), tó tµi - tó (cËu tó), thôc ®Þa – thôc (cñ thôc), tiÓu ®ång – tiÓu (chó tiÓu), tiÓu tiÖn - tiÓu (®i tiÓu)... §Æc biÖt, trong sè 12.193 môc tõ H¸n ViÖt mµ chóng t«i thèng kª ®­îc trong ViÖt Nam Tù §iÓn, cã nhiÒu môc tõ mµ ngµy nay rÊt Ýt ®­îc sö dông hoÆc kh«ng cßn ®­îc sö dông n÷a, vÝ dô : - Canh tr­¬ng: Thay ®æi, më mang - Cao chi: DÇu mì - Nha l¹i: Ng­êi thuéc l¹i ë c¸c nha - Nha m«n: Cöa dinh c¸c quan - Mç: T«i, ta, tù x­ng khi nãi mét m×nh - Liªu thuéc: C¸c quan nhá thuéc quyÒn mét quan lín - Hoµng kh¶o: Bè vua nãi vÒ khi ®· chÕt - Phñ do·n: Chøc quan coi phñ së, t¹i chç kinh ®« - Phñ ®­êng: C«ng ®­êng quan phñ - Quan ®iÒn: Ruéng c«ng cña c¸c quan viªn - QuËn m·: TiÕng gäi chång cña quËn chóa - Th¸m hoa: BËc ®ç thø 3 trong hµng tiÕn sÜ - Thµnh thñ óy: Chøc quan vâ coi gi÷ khu vùc ë trong thµnh - Tr­¬ng phiªn: Ng­êi ®øng ®Çu phiªn tuÇn trong tuÇn - Th¸i hoµng th¸i hËu: TiÕng gäi bµ néi vua .............. HÇu hÕt c¸c tõ nµy ®Òu lµ nh÷ng tõ lÞch sö, ph¶n ¸nh mét giai ®o¹n lÞch sö nhÊt ®Þnh ®Æc thï cho x· héi phong kiÕn ViÖt Nam lóc bÊy giê. Khi giai ®o¹n lÞch sö ®ã qua ®i th× nh÷ng môc tõ nµy kh«ng ®­îc sö dông hoÆc kh«ng ®­îc sö dông mét c¸ch tÝch cùc n÷a. Nãi kh¸c ®i, khi ®èi t­îng mµ c¸c môc tõ biÓu thÞ, gäi tªn bÞ g¹t ra ngoµi ®êi sèng x· héi nh­ hiÖn nay th× c¸c môc tõ ®ã mÊt dÇn vÞ trÝ cña nã tr­íc ®©y còng lµ ®iÒu dÔ hiÓu. 6. Ph©n tÝch c¸c môc tõ H¸n ViÖt trong ViÖt Nam Tù §iÓn cho chóng ta kÕt qu¶ tØ lÖ tõ ng÷ H¸n ViÖt so víi §¹i Nam Quèc Tù VÞ (Huúnh TÞnh Cña, 1896), v¨n b¶n v¨n xu«i v¨n ch­¬ng ®Çu thÕ kØ XX, v¨n b¶n diÔn ng«n v¨n vÇn ®Çu thÕ kØ XX vµ tõ ®iÓn Hoµng Phª(1994) [18] nh­ sau: Nguån t­ liÖu TØ lÖ (%) ViÖt Nam tù ®iÓn 47,06 §¹i Nam quèc ©m tù vÞ 52 V¨n xu«i v¨n ch­¬ng ®Çu thÕ kØ XX 40 V¨n xu«i v¨n vÇn ®Çu thÕ kØ XX 30 Tõ ®iÓn tiÕng ViÖt (1994) 40 Nh­ vËy, ®Ó tån t¹i vµ ph¸t triÓn, mçi d©n téc ®Òu ý thøc ®­îc r»ng, ng«n ng÷ d©n téc kh«ng thÓ hoµn toµn tù tóc, kh«ng cã giao l­u, tiÕp xóc gi÷a c¸c ng«n ng÷ sÏ mÊt ®i sù c©n b»ng trong viÖc ph¸t triÓn ng«n ng÷. Trªn con ®­êng h×nh thµnh, tån t¹i vµ ph¸t triÓn, tiÕng ViÖt vµ tiÕng H¸n cã sù tiÕp xóc s©u réng vµ l©u dµi víi nhau, bao gåm suèt 10 thÕ kØ ®Çu tiªn SCN, mµ trong ®ã cã ._.H»ng hµ sa sè Khuya m«i móa miÖng Më mµy më mÆt PHô LôC 2: Côm tõ tù do STT Côm tõ tù do ¸n binh bÊt ®éng ¸n h­íng triÖt m¹ch ¨n giµ ¨n non ¨n kiªng ¨n khem ¨n b¹c ¨n tiÒn ¨n ®ót ¨n lãt Ëm µ Ëm ¹ch Ëm µ Ëm õ Ba b¶y ®­¬ng võa Ba ch×m b¶y næi Ba chíp b¶y nho¸ng Ba d·y b¶y ngang Ba d·y b¶y khª Ba d·y b¶y toµ Ba ®êi b¶y hä B· bät mÐp B· ch· bît chît B¸ch ban giao tËp B¸ch mÉu t­ ®iÒn B¸ch nam chi m« B¸ch nh©n b¸ch khÈu B¸ch chiÕt bÊt håi B¹ch diÖn th­ sinh B¹ch nhËt thanh thiªn B¹ch thñ thµnh gia B¹ch thñ tri phó Ban ngµy ban mÆt B¸n ng«i b¸n thø B¸n ©m b¸n d­¬ng B¸n Èn b¸n hiÖn B¸n tÝn b¸n nghi B¸n th©n bÊt to¹i B¸n th­îng b¸n h¹ B¹o hæ b»ng hµ B¹o thiªn nghÞch ®Þa B¸t vËn qu©n l­¬ng B¹t phong long ®Þa B¾t khoan b¾t nhÆt B¾t c¸i hå khoan BÊm ®èt ngãn tay BÊt ®¾c bÊt nhiªn BÊt thïng chi th×nh BÈy gan bÈy tiÕt BÎ hµnh bÎ tái BÕ m«n t¹ kh¸ch BÕ m«n tu trai BÕ quan to¶ c¶ng Bãp ®Çu bãp cæ Bé phong trãc ¶nh Bª tª bÒ t¶i Bï lu bï loa Ca c«ng tông ®øc Ca vò th¸i b×nh C¸ nh©n chñ nghÜa Cµ r¨ng nóc n¾c Cµ l¨m cµ l¾p C¶ ¨n c¶ tiªu C¶ ®­êng ­¬ng C¸c an kú nghiÖp C¸c ®¾c kû së C¸c t­ kú sù C¸ch cò ®Ønh t©n CÈm t©m tó khÈu CËn cæ thêi ®¹i CÊp l­u dòng tho¸i CÇu toµn tr¸ch bÞ Cãc v¸ trêi Cãc vµng cãc tÝa Cèt nhôc tö sinh Cóc cung tËn tuþ Cïng xa cùc xØ C­êi ngÆt c­êi nghÑo Cøu khæ cøu n¹n Cöu ch­ng cöu s¸i Ch©n chØ h¹t bét ChÊp chÝ nhÆt nh¹nh ChÐn t¹c chÐn thï ChÝ t¸i chÝ tam ChÝch thñ kh«ng quyÒn Chiªu binh m·i m· Chiªu hiÒn n¹p sÜ DÉn thuû nhËp ®iÒn Du thñ du thùc §a t­ ®a lùc §×nh chØ c«ng quyÒn §á gay ®á g¾t §ång c©n ®ång l¹ng GiÐ ch©n chÌo H­ v« chñ nghÜa H­ v« ®¶ng Lén méng lén cuèng V« thÇn chñ nghÜa V« thõa nhËn PHô LôC 3: Danh môc tªn riªng trong ViÖt Nam tù ®iÓn STT Tªn riªng STT Tªn riªng 1 A B¾t XÝch 22 Ấn §é D­¬ng 2 A Di §µ PhËt 23 Ba BÓ 3 A Dong 24 Ba Déi 4 Á §«ng 25 Ba §×nh 1 5 ¸ TÕ ¸ 26 Ba §×nh 2 6 ¸ MÜ Lîi Gia 27 Ba Lan 7 ¸ Phi Lîi Gia 28 Ba L¹t 8 Ai CËp 29 Ba Lª 9 Ai Lao 30 Ba Ngåi 10 ¶i Lao 31 Ba Th¸ 11 ¶i V©n 32 Ba T­ 12 An B¸i 33 Ba Vµnh 13 An D­¬ng V­¬ng 34 Ba V× 14 An Giang 35 B¸ Di Thóc TÒ 15 An Kú Sinh 36 B¸ §a Léc 16 An Nam 37 B¸ L©m 17 An Tö 38 B¸ Nha 18 Anh C¸t Lîi 39 Bµ Banh 19 Áo 40 Bµ §¸ 20 ¢n 41 Bµ §anh 21 Ấn §é 42 Bµ §en 43 Bµ KiÖu 70 B¾c Ninh 44 B¸ch TÝnh 71 BÇn Yªn Nh©n 45 B¹ch §»ng Giang 72 BÕn NghÐ 46 B¹ch H¹c 73 BÕn Ngù 47 B¹ch M· 74 BÕn Thµnh 48 B¹ch Mi 75 BiÓn Th­íc 49 B¸i C«ng 76 B×nh §Þnh 50 B¸i Th­îng 77 B×nh Khang 51 Bµn Cæ 78 B×nh S¬n 52 Bµnh Tæ 79 B×nh ThuËn 53 Bao C«ng 80 Bè C¸i §¹i V­¬ng 54 B¸t Gi¸c L©u 81 Béc 55 B¸t Trµng 82 Bång 56 B¾c B¨ng D­¬ng 83 B­ëi 57 B¾c cùc 84 C¸nh DiÒu 58 B¾c §Èu 85 C¶nh H­ng 59 B¾c Hµ 86 C¶nh LÞch 60 B¾c Quèc 87 C¶nh ThÞnh 61 B¾c Sö 88 C¶nh Thèng 62 B¾c Thµnh 89 C¶nh Thñy 63 B¾c ThÇn 90 C¶nh TrÞ 64 B¾c §Èu Béi Tinh 91 Cao B»ng 65 B¾c B×nh V­¬ng 92 Cao BiÒn 66 B¾c Giang 93 Cao Li 67 B¾c K¹n 94 Cao Miªn 68 B¾c Kinh 95 C¾c Cí 69 B¾c Kú 96 CÇn Ch¸nh 97 CÇn Th¬ 124 Ch­¬ng §µi 98 CÊp C« §éc 125 Da T« 99 C©u TiÔn 126 Da Gi¸o 100 CÇu Lam 127 D· H¹c 101 CÇu Ng©n 128 D¹ Tr¹ch 102 Cå ViÖt 129 Do Th¸i 103 Cå §µm 130 Dôc §øc 104 C«n L«n 131 D­îc S­ 105 C«ng 132 D­¬ng MÆc 106 C¬ §èc Gi¸o 133 §a Phóc 107 Cöu Ch©n 134 §µ Giang 108 Cöu Long Giang 135 §µ N½ng 109 Cöu Thiªn HuyÒn N÷ 136 §¹i Cå ViÖt 110 Ch©n L¹p 137 §¹i D­¬ng Ch©u 111 Ch©u §èc 138 §¹i Häc 112 ChÌm 139 §¹i T©y D­¬ng 113 Chi Na 140 §µo 114 Chiªm Thµnh 141 §¹t Ma 115 ChiÕn Quèc 142 §¨m 116 ChiÕn Quèc S¸ch 143 §»ng 117 Chiªu Hoµng 144 §Ìo Ngang 118 Chiªu Qu©n 145 §Õ ThÝch 119 Chinh Phô Ng©m 146 §Õ Thiªn §Õ TÝch 120 Chu Tö 147 §Þa T¹ng 121 Chóa Chæm 148 §Þa Trung H¶i 122 Chung Tö Kú 149 §Þch Léng 123 Chøc N÷ 150 §iªu ThuyÒn 151 §inh Tiªn Hoµng 178 H¶i Nam 152 §å Bµn 179 H¶i Ninh 153 §«ng §« 180 H¶i Phßng 154 §«ng Kinh 181 H¶i V©n Quan 155 §ång §¨ng 182 Hµm Rång 156 §ång Nai 183 H¸n 157 §ång T­íc 184 Hµn 158 §æng Tö 185 H¸t Gaing 159 §æng Thiªn V­¬ng 186 H¾c H¶i 160 §éng §×nh 187 H¾c Long Giang 161 §øc 188 H»ng Hµ 162 §­êng 189 H»ng Nga 163 Gia §Þnh 190 HËu Lª 164 Gia Long 191 HËu TrÇn 165 Giao Ch©u 192 HiÕn Nam Doanh 166 Giao ChØ 193 Hao L­ 167 Giãng 194 Hßa B×nh 168 Giíi Tö 195 Hßa Lan 169 Hµ §«ng 196 Háa X¸ 170 Hµ Giang 197 Hoµng Hµ 171 Hµ Nam 198 Hå Quý Ly 172 Hµ Néi 199 Håi Gi¸o 173 Hµ TiÖn 200 Håi Håi 174 Hµ TÜnh 201 Héi An 175 Hµ Thµnh 202 Hång §øc 176 H¹ Long 203 Hång Hµ 177 H¶i D­¬ng 204 Hång H¶i 205 Hång L¹c 232 La Thµnh 206 Hång Mao 233 La M· 207 Hång Ph¹m 234 L¹c Long Qu©n 208 Hêi 235 Lai Ch©u 209 Hîp Chñng Quèc 236 Lam §iÒn 210 Hîp Phè 237 Lam Giang 211 HuÕ 238 Lam KiÒu 212 Hïng S¬n 239 Lam S¬n 213 Hïng V­¬ng 240 L·ng B¹c 214 HuyÒn N÷ 241 L¹ng S¬n 215 HuyÒn Thiªn 242 L·o Tö 216 HuyÒn Trang 243 L·o Gi¸o 217 HuyÒn Vâ 244 LÌo 218 H­ng §¹o V­¬ng 245 LiÔu H¹nh C«ng Chóa 219 H­ng Yªn 246 Loa Thµnh 220 H­¬ng C¶ng 247 Long Thµnh 221 H­¬ng Giang 248 Long Biªn 222 H­¬ng Phô 249 L« 223 H­¬ng TÝch 250 L­ 224 Ý §¹i Lîi 251 Lu©n §«n 225 KiÒu 252 LuËn Ng÷ 226 Kinh D­¬ng V­¬ng 253 Lòy ThÇy 227 Khæng Lå 254 L­u CÇu 228 Khæng Gi¸o 255 Ma Ni 229 Khæng Minh 256 M· Lai 230 Khæng Tö 257 M¹c Phñ 231 Khuª V¨n L©u 258 M¹c §¨ng Dong 259 M¹c §Ünh Chi 286 Nïng 1 260 Mai H¾c §Õ 287 Nïng 2 261 M¸n 288 Nïng S¬n 262 M·n Ch©u 289 N÷ Oa 263 M¹nh Tö 1 290 N÷u ¦íc 264 M¹nh Tö 2 291 Nga 265 MÆc §Þnh 292 Nga La T­ 266 M©u Tö 293 NghÖ an 267 MÜ 294 Nghiªm 268 MÞ Ch©u 295 Ngiªu 269 MÞ £ 296 Ngäa triÒu 270 Minh MÖnh 297 Ng« 1 271 Minh T©m 298 Ng« 2 272 Minh TrÞ 299 ng« quyÒn 273 M«ng Cæ 300 Ngu 274 Muéi 301 Ngôy 1 275 Nam D­¬ng quÇn ®¶o 302 Ngôy 2 276 Nam §Þnh 303 Nguyªn 277 Nam Kinh 304 NguyÔn 278 Nam Kú 305 NguyÔn HuÖ 278 Nam Quan 306 NguyÔn Tr·i 280 Nam Tµo 307 Nhan Håi 281 Nam Vang 308 NhËt B¶n 282 Nam ViÖt 309 NhËt Nam 283 Nam Kha 310 NhÞ Hµ 284 Ninh B×nh 311 NhiÖt Hµ 285 Non N­íc 312 Nh­ Lai 313 Ph¹m 340 Phïng Kh¾c Khoan 314 Ph¹m Nhan 341 Qu¸ch 315 Ph¹m B×nh Träng 342 Quan ThÕ ¢m 316 Ph¹m Ngò L·o 343 Qu¶n Träng 317 Ph¹m S­ MÖnh 344 Quang Léc 318 Ph¹m Tù 345 Quang Trung 319 Ph¹m thiªn 346 Qu¶ng B×nh 340 Phan 347 Qu¶ng Hµn 341 Phan TrÇn 348 Qu¶ng Nam 342 Ph¸p T©y Lan 349 Qu¶ng Ng·i 343 Ph¸p Loa 350 Qu¶ng TrÞ 344 Ph¸p V©n 351 Qu¶ng Yªn 345 Ph¸p Vò 352 QuÕ L©m 346 PhËt Bµ 353 Quy Nh©n 347 PhËt Tæ 354 SÜ NhiÕp 348 Phi Ch©u 355 S¬n La 349 Phè C¸t 356 S¬n T©y 350 Phè HiÕn 357 T¶ Ao 351 Phæ Lç SÜ 358 T¶ TruyÖn 352 Phó Quèc 359 Tam §¶o 353 Phó Thä 360 Tam Thanh 354 Phó Xu©n 361 T¶n Viªn 355 Phó Yªn 362 T¸o Qu©n 356 Phï §æng 363 Tµo Th¸o 357 Phóc Yªn 364 T¨ng Tö 358 Phô Chi 365 TÊn 339 Phïng 366 TÇn 367 TÇn TÊn 394 Th¸i B¹ch 368 T©y B¸ Lîi Á 395 Th¸i B×nh 369 T©y Ban Nha 396 Th¸i B×nh D­¬ng 370 T©y §« 397 Th¸i Nguyªn 371 T©y Hå 398 Th¸i Tæ 372 T©y Ninh 399 Th¸i S¬n 373 T©y S¬n 400 Th¸i T©y 374 T©y T¹ng 401 Th¸i Thó 375 T©y Tö 402 Thanh 376 T©y Thi 403 Thanh Hãa 377 T©y Tróc 404 Thµnh Th¸i 378 T©y Vùc 405 Thao 379 TÒ 406 Th¨ng Long Thµnh 380 TÒ Uyªn 407 ThÇn N«ng 381 T« 408 ThÇn Phï 382 T« LÞch 409 ThÝch Ca 383 Tèng 410 ThÝch Gi¸o 384 Tïy 411 Thiªn HËu 385 Tuyªn Quang 412 Thiªn Mô 386 TuyÕt S¬n 413 Thiªn Thai 387 Tö Vi 414 Thiªn Tróc 388 Tù §øc 415 ThiÖu TrÞ 389 T­¬ng 416 Thæ NhÜ Kú 390 T­îng Qu©n 417 ThuÊn 391 Th¹ch Sïng 418 Thôc 1 392 Th¸i 419 Thôc 2 393 421 Th¸i Ất Thôy §iÓn 420 448 Thóy KiÒu ViÖt 422 Thôy SÜ 449 ViÖt Nam 423 Th­¬ng 450 ViÖt Th­êng 424 Trang Tö 451 VÜnh Long 425 TrÊn Vò 452 VÜnh Yªn 426 TrÇn 453 Vò 1 427 TrÇn Quèc TuÊn 454 Vò 2 428 TrÇn Thñ §é 455 Vò M«n 429 TriÒu Tiªn 456 X¸ 430 TriÖu 457 Xiªm 431 TriÖu ¢u 458 Xu©n Thu 432 TriÖu §µ 433 Tr×nh 434 Tr×nh Tö 435 Tringj 436 TrÞnh KiÓm 437 Träng Ni 438 Trô 439 Trung Hoa 440 Tr­ng NhÞ 441 Tr­ng Tr¾c 442 Tr­ng V­¬ng 443 Tr­¬ng Tö 444 Úc Ch©u 445 V¹n T­îng 446 V¨n Lang 447 Viªn PHô LôC 4: Danh môc tõ l¸y trong ViÖt Nam tù ®iÓn Tõ l¸y Tõ l¸y Tõ l¸y ¹c ¹c Ba la BÇn thÇn ¸ch ¸ch B¹c l¹c BËp bËp ¹ch ¹ch B¹c nh¹c BËp bÑ ¶i ¶i Bai b¶i BËp bïng ¸nh ¸nh B¸i b¸i BËp bõng µo µo B¸i nh¸i BËp bång ¸y ¸y Bµi b©y BÇu bÇu ¸y n¸y Bµi chµi BÇu bËu Æc Æc Bµi xµi BÈu nhÈu ¡m ¾p B·i b·i B©y bÈy ¡ng ¾c B·i h·i BÊy nhÊy ¡ng ¼ng Bµm bµm BÇy nhÇy ¼ng ¼ng B¶ng l¶ng BÐ bÐ Êm Êm B¹ng nh¹ng BÌ bÌ Çm Çm Bµnh bµnh BÌ sÌ Èm Èm Bµnh b¹nh BÌ he Ba ba 1 B¶nh kh¶nh BÌ hÌ Ba ba 2 B¶nh l¶nh BÌ nhÌ Ba ba 3 B»n bÆt BÏ bµng Ba ba 4 BÆng lÆng BÌm nhÌm Ba ba 5 BÆng nhÆng Beng beng BÌo nhÌo Bo bä Bu lu BÎo lÎo Bo bo Bïi ngïi BÐp xÐp Bßm bßm Bïi nhïi Bª bª Bám bÎm Bïm tum BÒ bÒ Bon bon 1 Bñn chñn BÒ sÒ Bon bon 2 Bñn rñn BÓ nghÓ Bon chon Bung bóng BÔ nghÔ Bong bãng Bïng bôc BÖ sÖ Bßng bong Bñng beo Bi ba bi b« Bäp bÑp Bñng bñng BÝ ba bÝ b« Bç b· Bñng rñng BÝ ba bÝ bÐp Bén rén Bông nhông BÝ ba bÝ bèp Bån chån Bông thông BÝ b¸i B«ng b«ng Bông xông BÝ be Bång bÒnh Bø sø BÝ beng Bép chép Bù sù B× b¹ch Bí ngí Bøc tøc B× b× Bì ngì Bøc xøc B× bÞch Bêi bêi Bùc bâ B× s× Bêi têi Bõng bõng BÞ bÞ Bêm x¬m B­ëi r­ëi BiÓn thiÓn Bêm xêm Bøt røt B×m bÞp B¬n bít Ca c¸ch BÞn rÞn Bìn bê Ca cÈm BÞt bïng Bîp chîp Cµ rµ BÝu b« Bîp xîp Cµi cµi B×u bÞu C¹ng c¹ng Bît chît Cãc c¸ch C¸ng ®¸ng Cøng cøng Canh c¸ch Cäc c¹ch Cha ch¶ Canh c¸nh Cßm câi Cham ch¶m Cµnh c¹nh Cßm nhám Chan chan Cµnh c¹ch Cßm cäm Chan chøa Cµo cµo Cäm räm Chan ch¸t Cau c¸u Con cãn Chang chang Cau cã Cán con Chµng hµng Cµu c¹u Cßng cßng 1 Chµng lµng C¶u nh¶u Cßng cßng 2 Chµng mµng Cay c¶y Cãt kÐt Chµng rµng Cµy c¹y Cät kÑt Ch¹ng v¹ng C¾c cí 1 Cå cå Chµnh chµnh C¾c cí 2 Cå cé Chµnh ch¹nh C¨m c¨m C«ng cèng Chµnh rµnh CÆm côi C«m cèp Chao ch¸t C»n cÆt Cín cín Ch¸o r¸a C»n nh»n Cìn cê Chµo mµa C¾n c¸u Cît nhît Chµo rµa C¾n cøu Có rò Ch¨m ch¨m C¼n nh¼n Cóc cóc Ch¨m ch¾m C¾p n¾p Cuån cuén Ch¨n ch¾n CÊm c¸ch Cuèng cuång Ch¨ng v¨ng CÇm cËp Cót kÝt Ch»ng ch»ng CËm côi Cót ca cót kÝt Ch¾p ch¶nh C©y cÈy Cõ rõ ChÇm vÇm Co ro Cö rö ChËp cheng ChËp chång Chªnh chªnh Chßi mßi 2 ChËp chên Chªnh cháng Châm chäe ChËp chõng Chªnh vªnh Chon chán ChËp ch÷ng ChÔnh chÖn Chon vãt ChËt ch­ìng ChÝ cha chÝ ch¸t Chon von ChËt vËt Ch× b× Chán hán Ch©u chÊu Ch×a ch×a Chong chong Chem chÎm ChÝch chÝch Chong chãng ChÎm bÎm ChÝch chße Chßng vßng Cheo leo ChiÒn chiÒn Chãp chÐp Cheo veo ChiÒn chiÖn Ch« chè ChÌo bÎo 1 Chim chim Ch«m b«m ChÌo bÎo 2 ChÝp chÝp Ch«m ch«m 1 ChÌo bÎo 3 ChÝu chÝt Ch«m ch«m 2 ChÐo chÐo Cho¸c cho¸c Chåm chçm ChÐo chã Cho¹c cho¹c Chåm hæm ChÐo vÐo Choai choai Chén rén ChÐp chÐp Choai cho¸i Ch¬ cháng ChÎo lÎo Choang choang Ch¬ v¬ ChÑp bÑp Choang cho¶ng Chí chÈn ChÒ chµ Cho¾t cho¾t Ch¬i v¬i ChÒ chÒ Chãc ngãc Ch¬m b¬m ChÕch lÖch Chäc ch¹ch Ch¬m chëm ChÕch mÕch Choe chãe Chêm b¬m ChÒm chÖp ChoÌn choÌn Chên vên ChÔm chÖ Choi choi Chít ch¸t Chªnh chÕch Chßi mßi 1 Chîp rîp Chóm chóm D¬ duèc §åi h«i Chñn ngñn Dín d¸c §åi måi Chòn chÜn Dên dên §èm ®èm Chïng ch×nh Döng d­ng §ép ®ép Chñng ch¼ng D­êi d­îi §ît ®ît Chuån chuån §a ®a §ón ®ën Chót chÝt 1 §µnh hanh §ïn ®ïn Chót chÝt 2 §au ®¸u §ïng ®ïng Chót chít §¨m ®¨m §ñng ®Ønh Chôt chôt §»m ®»m §ôp ®ôp Chôt chÞt §»ng ®»ng §ø ®õ Dµn d¹n §»ng ®½ng §­êi ­¬i Dµnh dµng §»ng h¾ng §­ên ®­ìn Dµnh dµnh §»ng th¾ng §­êng ®­êng Dµu dµu §©u m©u É Ì D¨ng d¨ng §©y ®Èy È Ì D»ng dai §en ®en Éc Ðc D»ng dÆc §Ðt ®Ðt Eo Ðo DÆt d×u §× ®Ñt Eo sÌo DËm dËt §× ®ïng Èo Ìo DÇn dÇn §iÖp®iÖptrïngtrïng Ẽo Ñt DÊp dÝnh §Ønh ®inh £ ª DÐ dÐ §×u hiu £m ªm D×u dÆt §om ®ãm £m ®Òm Dáng dáng §ßng ®ong £u ªu Déc déc §áng ®¶nh Ho¸c ho¸c D¬ d¸y G¾m g¾m §åi håi HÊp hèi Gau g¸u H«i hæi G»m g»m HÊp tÊp Håi håi GËt g­ìng H©y h©y Hæn hÓn GËt gµ gËt g­ìng H©y hÈy Hí hí G©u g©u HÌ hÌ H¬i h¬i GÊy gÊy HÓ h¶ Hín hë Gêm gêm HÖch hÖch Hín hín Gîn gîn Hi hi Hít h¬ hít h¶i Gõ gõ Hi hØ Hît hît G­êm g­êm HÝ hín Hu hu Gi¶u gi¶u HÝ hÝ Hó hÝ Gieo neo HÝ h¸y Huyªnh hoang GiÐo gi¾t H× h× HuyÕnh ho¸ng Gion gián HËm hùc Hón hën Gió gió HiÕng hiÕng Hung hung Ha h¶ Him him Hóp hÝp H¸nh h¸nh Him hÝp Huþch huþch Hao hao HÝp hÝp Ịch Þch Hau hau Hiu h¾t Ỉm Øm Hau h¸u Hiu hiu Ít Ýt H¨ng h¨ng Ho¨ng ho¨ng Ịt Þt H»ng hµ Ho¾t ho¾t Yªm yªm H©m h©m Hoe hoe KÌ kÌ HÇm hËp Hoi hoi KÌ nhÌ HÈng hÈng Hám hßm hom KÌm nhÌm HÊp h¸y Hán hán Keng keng HÊp him Héc héc KÏo kÑt KÖch kÖch KhÖnh kh¹ng L· ch· KÒnh kÖnh Kh× kh× L¸c ®¸c Kªn kªn Khinh khÝch L¸ch c¸ch KÞch kÞch Khinh khØnh L¸ch ch¸ch KÞt kÞt KhÝt khÞt L¸ch t¸ch Kiux kÞt KhÝt rÞt L¹ch c¹ch Kh¸ kh¸ Kho kho L¹ch ®¹ch Khµ khµ Khß khÌ L¹ch t¹ch Kh¸ch kh¸ch Khß khß Lai nhai Khµn khµn Kho¨m kho¨m Lµi nhµi Kh¸ng kh¸ng Khom khom Lam nham Kh¶ng t¶ng Kh« kh«ng khèc L¶m nh¶m Kh¹ng n¹ng Kh« kh¸o L¶i nh¶i Kh¾m kh¾m Khóc róc Lµn lµn Kh¾m l»m lÆm Khóc kh¾c 1 Lµng nhµng Kh¾n kh¾n Khóc kh¾c 2 L¶ng l¶ng Kh¨ng kh¨ng Khóc khÝch Lanh chanh Kh¨ng khÝt Khum khum Lµnh canh KhÊp khÓnh Khóm nóm Lµnh tranh lµnh trãi KhÊp khëi Khñng khØnh L¶nh l¶nh KhËp khiÔng Khuúnh khuúnh L¹nh l¹nh KhÊt khakhÊtkhiÓng Kh­ kh­ Lao ®ao KhÌ khÌ Khõ khõ Lao nhao Kheo kh­ Kh­¬m l­îm Lao xao KhÐt lÑt Lµ lµ L¸o nh¸o KhÒ khµ L¶ l¬i L¶o ®¶o KhÖ nÖ L¶ t¶ L¹o ®¹o L¹o l¹o L»ng nh»ng LÊp lã L¹o x¹o L½ng nh½ng LÊp löng L¸p nh¸p LÆng lÆng LËp cËp L¹t s¹t L¾p b¾p LËp lße Lau chau L¾t lÐo LËp lê Lau nhau L¾t lÎo LÊt l¬ L¸u l¸u L¾t nh¾t LËt ®Ët L¸u t¸u LÆt nhÆt L©u nh©u L¸u nh¸u LÊc cÊc LÇu nhÇu Lµu lµu L©m d©m 1 LÈu nhÈu L¶u l¶u L©m d©m 2 L©y nh©y Lay l¾t LÊm lÐt LÇy nhÇy Lay nhay LÊm tÊm LÈy nhÈy L¸y l¸y LÇm dÇm LÉy ®Éy L¾c c¾c LÇm lÇm Le te LÆc lÌ LÈm bÈm LÌ nhÌ L¨m l¨m LÈm cÈm LÌ tÌ L¨m x¨m LÈm nhÈm LÌ xÌ L¨m t¨m LÉm lÉm LÎ tÎ L¼m l¼m LÉm cÉm LÎ nhÎ L¨n t¨n LÇn th©n Lem nhem L¨ng b¨ng LÇn lhÇn LÐm nhÐm L¨ng c¨ng LÇn lÇn LÐm ®Ðm L¨ng nh¨ng LÈn thÈn LÌm bÌm L¨ng x¨ng L©ng l©ng LÌm nhÌm L¾ng ®¾ng LÊp l¸nh Leng keng L¾ng nh¾ng LÊp l¸ng LÎng xÎng Leo kheo LÖt ®Öt Lâa lå Leo lÐt LÖt xÖt Loai nhoai Leo nheo Lªu ®ªi Lo¸ng cho¸ng Leo teo LÒu bÒu Lo¸ng tho¸ng LÐo nhÐo LÓu ®Óu Loµng choµng LÐo xÐo Li ti Loµng quµng LÌo tÌo LÝ l¸i Lo¶ng cho¶ng LÌo nhÌo LÝ nhÝ Lo¶ng xo¶ng LÌo xÌo LÝ tÝ Lo¹ng cho¹ng Lîo lÎo l× l× Lo¹t so¹t LÏo ®Ïo LÞch bÞch Loay hoay LÐp bÐp LÞch kÞch Lãc cãc 1 LÐp nhÐp LiÓng xiÓng Lãc cãc 2 LÑp kÑp Lim dÞm Lãc l¸ch LÑp xÑp LÞm lÞm Läc cäc LÐt lÐt LØnh kØnh Läc ®äc LÑt ®Ñt 1 Liu ®iu Läc xäc LÑt ®Ñt 2 LÝu lo Loe toe Lª mª LÝu nhÝu Loi choi Lª thª LÝu lÝu Loi ngoi LÔ mÔ Lo le Loi nhoi LÖ khÖ Lã thã Loi thoi LÕch thÕch Lß cß Lái rái Lªnh chªnh Lß dß Lom ®om Lªnh ®ªnh lß mß Lom khom LÒnh kÒnh Láa táa Lom lem LÖc kÖch Lâa luÒ Lßm lßm Lßm thßm Láng ngáng Léng léng Lmr lÎm Lãp lÐp Lèp bèp Lám loi Lãp ngãp Lèp ®èp Lám thám Läp bäp Lép cép Lâm bâm L« nh« Lép lép Läm cäm Lè nhè Lép ®ép Läm khäm Lå lé Lét sét Läm thäm Læ ®æ L¬ ch¬ Lon ton Lç mç L¬ m¬ lon xon Lèc lèc L¬ th¬ Lán nhán Lèc cèc 1 Lí lí Lán mán Lèc cèc 2 Lí ngí Long bong Léc céc Lí quí Long ®ong L«i l¶ Lí xí Long lanh Lèm ®èm Lê ®ê Long nhong låm cåm Lê mê Long tong Læm ngæm Lê ngê Lãng cãng Læm nhæm Lê lê Lãng l¸nh Lèn nhèn Lî lî Lãng nhãng Læn nhæn L¬m ch¬m Lãng ngãng L«ng b«ng Lëm chëm Lßng tong L«ng ng«ng Lîm lîm Lßng thßng L«ng nh«ng Lën vën Láng láng Lång bång Lîn cîn Láng váng Lång cång Líp nhíp Láng ngáng Lång hæng Líp xíp Láng cháng Læng chæng Lîp chîp Lîp xîp Lôm côm Lõ ®õ Lît lît Lun trun Lõ khõ Ló ló Lón phón Lõ lõ Ló nhó Lïn chïn L­a th­a Lï ®ï Lïn lïn Løng cøng Lï khï Lñn cñn Löng chöng Lï lï Lñn mñn Löng thöng Lï mï Lôn vôn L÷ng ch÷ng Lô khô Lung tung 1 L÷ng th÷ng Lóc cóc Lung tung 2 L­îi r­îi Lóc l¾c Lóng bóng L­¬m t­¬m Lóc lØu Lóng liÕng L­êm l­êm Lóc ngóc Lóng tóng L­¬n kh­¬n Lóc nhóc Lïng bïng L­¬n m­¬n Lóc thóc Lïng tïng L­în l­în Lôc côc Lïng thïng L­ít m­ít Lôc ®ôc Lñng bñng L­ît l­ît Lôc môn Lñng cñng L­ít th­ít Lui cui Lñng l¼ng L­íu ®­íu Lói hói Lñng lØnh M¸i m¸i Lói nhói Lông thông Man m¹c Lïi xïi Lông nhông Mang mang Lñi thñi Luèc luèc Mang m¸ng Lôi côi Lu«m nhu«m M¸ng m¸ng Lum khum Luém thuém M¶nh kh¶nh Lóm khóm Luèng cuèng Mµu mì Lïm lïm Lôp xôp Mµy mß MÆn mµ Mê mê NÞch nÞch MÆn mÆn Mê mÞt No nª MÊp m« Mën mën Non non MËp mËp Mï mÞt Non nít MËp mê Móm móm Nân nµ MÐo mã Mñm mØm Nong n¶ MÐt mÐt Mòm mÜm N« nøc Mª mª Móp mÝp Nå nµ MÒm m¹i M­îng t­îng N«n nao MÒm máng Mß mÉm N«ng næi Mªnh mang Mãm mÐm Nång nµn Mªnh m«ng Mong manh Na n¸ MÜ miÒu Máng m¶nh N¸ n¸ Miªn man N·o nïng Nao nao Minh m«ng NÇm nËp N¸o nøc Minh mÉn NÊn n¸ Níi níi MÞt mê N©ng niu N¬m níp Máng máng NÊp nËp Níp níp Mäng mäng N©u n©i Nóc nÝch Mãp mÐp NÉu nµ Nóc nóc Mäp mÑp Nem nÐp Nôc n¹c Mèc meo NÐp nÐp Num nóm Mèc mèc NÒ nÕp Nóm nóm Méc m¹c NÒn nÕp Nung nóng M«ng mªnh NÕt na Nóng nóng M«ng muéi NØ non Nóng niÕng M¬ mµng NÝch nÝch Nóng nÝnh Nñng n­ëng Ngang tµng NgÊp nghÐ Nòng nÞu Ngao ng¸n NgËp ngËp1 Nöa nöa Ngµo ng¹t NgËp ngËp2 Nùng nÞu Ng¹o nghÔ NgËp ngõng N­êm n­îp Ng¹o ng­îc NgÊt nghÓu N­¬ng n­¬ng Ng¸t ngµa NgÊt ng­ëng N­îp n­îp Ng¹t ngµa Ng©u ngÊu Ngµ ngµ Ngay ng¾n NgÊu ngÊu Ngµ ngµ Ngay ng¸y NgÊu nghiÕn Ng¶ nghiªng Ng¸y ng¸y NgÇu ngÇu Ng¶ ngín Ng¾c ngo¶i NgÇn ng¹i Ngai ng¸i Ng¾c ngø NgÇn ngõ N·o nuét Ng¾c nghÎo Ng©y ngÊt NÆc nÆc Ng¨m ng¨m Ng©y ng« N¾m n¾m níp níp Ng¨n ng¾n Ng¸i ng¸i N»ng nÆc Ng¨n ng¾t Ngµi ng¹i Ngam ng¸m Ng¾n ng¾n Ng¹i ng¹i Ng¸m ng¸m Nång nÆc Ng¹i ngÇn Ng¸n ngÈm Nång nçng Ng¹i ngïng Ngang ng¹nh Nçng nçng Ngh×n nghÞt Ngang ngang Në nang NghÞt nghÞt Ngang ngöa NgÆt nghÏo Ngo ngoe Ngang ng­îc NgÆt nghÌo Ngã ngo¸y Ng©m nga NgÇm ngËp Ngä ngo¹y NgÊm ngÇm NgËm ngïi Ngoa ngoÐt NgÊm nguýt Ng©n nga Ngoai ngo¸i NgÇm ngÇm NgÈn ng¬ Ngoam ngo¸p Ngoan ngo·n Ngong ngãng Ngó ngí Ngoang ngo¶ng Ngãng ngãng Ngï ngê Ngo¸p ngo¸p Ngßng ngoÌo Ngóc ng¾c Ngoay ngo¶y Ngãp ngãp Ngui ngót Ngo¶y ngo¶y Ngät ngµa Ngïi ngïi Ngo»n ngoÌo Ngät ngät Ngun ngót Ngo¾t ngoÐo Ngç ng­îc Ngïn ngôt NgoÆt ngoÑo Ngæm ngo¶m Ngñn ngo¾n Ngãc ng¸ch Ngån ngén Ngóng nguÈy Ngoe ngo¶y Ngæn ngang Ngñng nghØnh Ngoe ngoÐ Ngén ngén Ngu«i ngu«i Ngoe ngoÐt Ng«ng nghªnh Ngót ngót Ngãe ngoÐ Ngång ngång Ngôt ngôt Ngoem ngoÐm Ng¬ ng¸c Nguy nga NgoÐm ngoÐm Ng¬ ng¸a Ng­êng ng­îng Ng¾n ngñi Ng¬ ngÈn Ng­îng ngËp Ng¾n ngñn Ng©y ngÊy Ng­îng ngïng Ng»n ngÆt NgÊy ngÊy Ngoen ngoÎn Ng¾t ng¾t NgÇy ngµ NgoÎn ngoÎn NgÆt ngÆt NghÔu nghÖn Ngoi ngãp Ngom ngám Nghiªng nghiªng Nh¶ nhít Ngom ngãp Ng¬m ngíp Nh· nhÆn Ngám ngám Ng¬n ngít Nhai nh¶i Ngâm ngä Ngíp ngíp Nh¶i nh¶i Ngon ngät Ngít ngít Nham nham Ngßn ngät Ngu ngèc Nham nh¸p Ngán ngoÎn Ngu ng¬ Nham nhë Nh¶m nh¶m Nh¾m nh¸p NhÑ nhµng Nhan nh¶n NhÆm nhät NhÑ nhÑ Nhµn nh· Nh¨n nhã NhÑ nhâm Nhµn nh¹t Nh¨n nhë Nhem nhuèc Nh¶n nh¶n Nh¨n nh¼n Nhem nhÎm Nhµng nhµng Nh¼n nh¼n Nhem nhÐp Nhanh nhÈu Nh½n nhôi NhÎm nhÎm Nhanh nhÑ Nh¨ng nhÝt Nhen nhóm Nhanh nh¸nh Nh¨ng nh¼ng Nheo nhÐo Nhanh nh¶nh Nh»ng nh»ng Nheo nhÎo Nh¸nh nh¸nh Nh»ng nhÞt Nheo nhãc Nh¶nh nh¶nh Nh»ng nh½ng NhÐo nhÐo Nhao nhao Nh¼ng nh¼ng NhÌo nhÌo Nh¸o nh¸c Nh½ng nh½ng NhÌo nhÑo Nh¸o nh©ng NhÇn nhËn NhÎo nhÎo Nh·o nhoÐt NhÇn nhÞ NhÑo nhÑo Nh¸p nh¸p Nh©ng nh¸o NhÐp nhÐp Nh¹t nh¹t NhÊp nh¸y NhÔ nh¹i Nh¹t nhÏo NhÊp nho¸ng NhÕch nh¸c Ngí ngÈn NhÊp nh« NhÕu nh¸o Ngê ngî NhÊp nhæm NhÖu nh¹o Ngî ngî Ng­îng ng­îng NhÝ nh¶nh Nhay nhay Ng­îng nghÞu NhÝ nh¸y Nhay nh¸y Nh¸ nhem Nhau nh¶u Nh¸y nh¸y NhÇy nhôa Nhµu nhµu Nh¾c nhám NhÌ nhÌ Nh¶u nh¶u Nh¨m nh¼m NhÌ nhÑ Nh× nhÌo Nhinh nhØnh Nhom nhom Nh× nh»ng NhØnh nhØnh Nhám nhÎm Nhî nhî NhÝu nhã Nhon nhen Nh¬m nhë Nho nh· Nhon nhán Nh¬m nhíp Nho nhá Nhán nhoÎn Nh¬n nh¬n Nho nhoe Nhong nhong Nhín nh¸c Nhá nh¾n Nhong nhãng Nhín nhë Nhá nhÆt Nhãng nhãng Nhên nhît Nhá nhÎ Nhãng nh¸nh Nhën nh¬ Nhá nhen Nháng nh¶nh Nhíp nhíp Nhá nhá Nhãp nhÐp Nhíp nhóa Nhá nhoi Nhãt nhÐt Nhít nh¸t Nhä nhem Nh«m nham Nhît nh¹t Nho¸i nho¸i Nhåm nhµm Nhît nhît Nho¸ng nho¸ng Nhèn nh¸a Nhu nhó Nhoay nho¸y Nhén nhµng Nhó nhó Nho¸y nho¸y Nhén nh¹o Nhó nhø Nhãc nh¸ch Nhén nhÞp Nhóc nh¾c Nhäc nh»n Nh«ng nh«ng Nhóc nhÝch NhoÐ nhoÐ Nh¬ nhíp Nhóc nhóc NhoÌ nhoÑt Nh¬ nhuèc Nhôc nh· Nhoen nhoÎn Nh¬ nhí Nhôc nh»n NhoÎn nhoÎn Nhí nhí Nhôc nhôc Nhoi nhoi Nhê nhê Nhón nh­êng Nh©y nh©y Nhê nhì Nhón nh¼n Nh©y nhít NhÝ nh¾t Nhòn nhÆn NhÇy nhÇy NhÝ nhoÎn Nhoi nhãi Nhãi nhãi O¹ch – o¹ch åm ép Nhom nhem Oai – o¸i ån ån Nhïng nh»ng1 O¸i – o¸i «ng æng Nhïng nh»ng2 O¸i o¨m æng æng Nhu«m nhu«m Oam oam ép ép Nhót nh¸t Oµm o¹p ét ét Nhøc nhèi Oang oang ¬ hê Nh­ng nhöng Oang o¸c ¬n ín Nhõng nhõng Oµnh o¹ch ín ín Nhöng nh­ng O¹p o¹p Pha ph«i Nhöng nhöng O»n oµi Ph¹ch ph¹ch Nh­êi nh­îi O¨ng o¼ng Ph¶ng phÊt Nh­îi nh­îi O¼ng o¼ng Phµnh ph¹ch Nhê nhî äc äc Phµo phµo Nhì nhì Oe oÐ Ph¨ng ph¨ng Nhì nhµng Oa – oa Ph¨ng ph¾c Nhñng nh¼ng oÐ oÐ Ph¼ng lÆng Nhòng nh½ng ßi äp Ph¼ng ph¾n Nhòn nhïn Om om1 Ph¼ng phiu Nhung nh¨ng Om om2 Ph¾p ph¾p Nhung nhóc PhËp phång Ph¾t ph¾t Nhòng nhiÔu PhÊt ph¬ PhÇm phËp Nhông nhÞu PhÊt phíi PhÊp pháng O – o Ph©y ph©y PhËp phËp O – oe Phe phÈy PhËp phÒnh ä – oÑ PhÐ phÐ PhËp phÒu Om sßm PhÜnh phÜnh Phøa phùa ßm äp Phong phanh Phøc phøc ãp xäp Ph«i pha Ph­ng phøc äp äp Ph«m phèp Phª phÕt éc éc Phåm phµm PhÒ phÖ åi åi Phèp ph¸p PhÖ phÖ PhÌ phÌ Phèp phèp PhÖ nÖ PhÌ phìn Ph¬ ph¬ PhÒnh phÒnh PhÌn phÑt Ph¬i phíi Qu¸c qu¸c PhÑt phÑt Phíi phíi Quµng qu¹c PhÌng phÌng Ph¬n phít Quanh quÈn Phª phª Phín phë Quanh quÊt PhÖnh ph¹o Phít phít Quanh quÐo PhÒu phµo Phò phµng Quanh qu¸nh Ph× phÌo Phau phau Qu¸nh qu¸nh Ph× ph× Ph¾c ph¾c Qu¹nh quÏ Ph× phµ Ph¨m ph¨m Qu¹u qu¹u Ph× phÞ Ph¨m ph¾p Quay qu¾t PhÞ phÞ Ph¨n ph¾t Qu»m quÆm PhÞch phÞch Phôc phÞch QuÆm quÆm Phiªn phiÕn Phïn phôt Qu¨n queo PhiÕn phiÕn Phung ph¸ QuÆn quÑo Phinh phÝnh Phung phÝ Qu¾t quÐo PhÝnh phÝnh Phung phóng QuÆt quÆt Ph×nh phÞch Phóng phÝnh QuÆt quÑo Ph×nh ph×nh Phóng phóng QuÊn quýt Ph×nh phÜnh Phôt phôt Qu©y quÇn QuÌ quÆt Rµo rµa Ren rÐn QuÌn quÑt R¹o rùc RÐn rÐn QuÌn quÑn R¹o r¹o RÒ rµ QuÑn quÑn R¸p r¸p RÒ rÒ QuÖch qu¹c R¹t r¹t RÒn rÜ QuÒnh quµng Rau r¸i Rªu rao QuÒu quµo R¸u r¸i Ri rØ QuyÕn luyÕn Rµy r¹y RÝ rÝ Quê qu¹ng R¹y r¹y R× rµo Quë quang R¾c r¾c R× rÇm Qu»n quÆn R¾c rèi R× r× Qu»n quÆt RÆc rÆc RØ r¶ Qu»n quÑo R¨m r¾p RØ rØ Qu»n qu¹i R¨ng r¾c RÝch rÝch QuÆn quÆn R»ng rÆc Rin rÝt Ra r¶ R¾p r¾p RÝt rÝt Rµ rÉm RÇm rÇm Riu riu R¶ r¶ RÇm rËp RÝu rÝt R¶ rÝch RÇm r× Ro rã R¶i r¸c RÇm rÜ Rã rã Rµn r¹t R¹ng r¹ng Rã r¸y Rµng rµng R¹ng rì Rä r¹y Rµng r¹ng Ranh m·nh R«m r¶ Rµnh rät Rµnh rµnh 1 Ræn r¶ng R¶nh rang Rµnh rµnh 2 Rén rµng R¸o riÕt Re rÎ Rén rùc R¸o rÎ RÌ rÌ Rång rång Rê rÉm Rôt rÌ Sµn s¹t Rê rÖt R­a røa S¹n s¹n Rê rê Røa røa Sang s¶ng Rì rµng Røc røc S¶ng s¶ng Rì rì Rùc rì S¹t s¹t Rêi r¹c R­ng røc SÆc sÆc Rêi rîi R­ng r­ng SÆc sê Rîi rîi R­êi r­îi SÆc sì Rên rên R­îi r­îi SÆc sõ Ru ró R­ên r­ît SÆc sôa Ró rÝ R­ît r­ît S»ng sÆc Ró ró Rãc r¸ch SÇm sËp Rï r× Räc räc SËp sËp Rï rê Rßng rßng SÌ sÏ Rñ rØ Rßng räc SÌ sÌ 1 Rò r­îi Rèi rÝt SÌ sÌ 2 Róc rÝch Run rÈy SÌ sÑt Róc róc Rung rinh SÏ sÏ Rôc rÞch Rung rung SÌo sÌo RËm r¹p Rung róc SÕ nÕ RËm r× Rïng rôc SÖ nÖ RÇn rÇn Sa s¶ SÒn sÖt RÇn ré S¶ s¶ SÒnh sÒnh RËp r×nh Sµ sÉm SÖt sÖt Rïng rïng San s¸t SÕu s¸o Rñng r¶ng Sµn sµn SÖu s¹o Rñng rØnh Sµn s¹n S× s× SÞch sÞch S¸t s¸t Tang t¶ng Sßn sßn S¸t s¹t Tµng tµng Sßng säc S¸t r¹t T¶ng t¶ng Så sÒ Sõng sá Tanh bµnh Sç sµng Sõng sé Tanh t¸ch Sé sé Sõng s÷ng T¨m t¾p Séc séc Söng sê T¨n t¨n Sån sån S÷ng s÷ng T¾p t¾p Sån sét S­ên s­ît TÊm tøc Sång séc S­êng s­îng TÈn mÈn Sét s¹t S­îng s­îng TÊt t­ëi Sét sét S­ît s­ît Te te 1 Sê sê Sùt sùt Te te 2 Sê sÉm S×nh sÞch TÌ he Sêm sì Sß sÌ TÌ tÌ Sën mën Säc säc TÌ vÌ Sën s¬ Sãm sÐm Tem tÎm Sôc s¹o Sãm säm Tem tÐp Sôc sôc Sñng so¶ng TÌm nhÌm Sïi sôt Sôp sôp TÎm tÎm Sïm soµ Sôt sÞt Ten ben Sïm suÒ Sôt sïi TÐp tÐp Sïm sïm Sùc sùc TÑp nhÑp Sïm sôp T¸ch t¸ch Tª mª Sïng sôc Tai t¸i Tª tª 1 S¹o s¹o T¸i t¸i Tª tª 2 S¹o sôc Tan t¸c TÕch to¸t Tªnh tªnh Të më Tia tÝa Tªnh hªnh Të t¸i TÝa tÝa Ti hÝ T¬i bêi Tiªm nhiÔm Ti tØ T¬i t¶ Tim tÝm TÝ ti T©ng bÇng Tín t¸c TÝ tÞ T©ng hÈng Tua tña TØ tª TÊp nËp Tña tña TÝm tÝm TÊp tÓnh TuÖch to¹c Tinh tuý TÊt t¶ Tum hóm Tinh tÕ Tïm hum Tha thiÕt TÝu tÝt Tñm tØm Thµi lai Tß mß Tñn mñn Thµm thµm Tß tß Tuåm lu«m Th¶m ®¹m To¸c ho¸c Tuån tuét Th¶m thiÕt Toang toang Tuång lu«ng Th¶m th­¬ng Toe toÐt Tuèt tuét Th¶ng thèt Toen hoÎn Tuét tuét Thµo thît Tßm tem Tõa tùa Th¸u th¸u Ton ton Tùa tùa Thay l¶y Tßn ten T­ng bõng Th¸y m¸y Tong t¶ T­ng höng Th¾c thám Táng táng T­¬ng t­ Th¨m th¼m Tãp tÐp T­ëng t­îng Th¼m th¼m T« h« T­¬i t¾n ThÊm th¸p Tå tå T­¬i tØnh ThÊm thÝa Tång ngång T­¬i tèt ThÊm tho¾t Tê mê TØ tØ ThÇm th× Th©n thiÖn Thiu thiu Th¬ thít Th©n thiÕt Thß lß 1 Thê thÉn ThÈn th¬ Thß lß 2 Thëi lëi ThÉn thê Thá thÎ Th¬n thít ThÊp tho¸ng Thoai tho¶i Thít thít ThÊp thám Tho¶i tho¶i Thui thui ThËp thß Thoang tho¸ng Thui thñi ThÊt thÓu Thoang tho¶ng Thñi thñi The th¶y Tho¸ng tho¸ng Thum thñm The thÐ Tho¶ng tho¶ng Thïm thôp ThÐ thÐ Thanh th¶nh Thñm thñm ThÌ lÌ Th¸nh thãt Thun lñn ThÌn thÑn Th¶nh th¶nh ThÑn thÑn Thªnh thªnh Th¶nh th¬i ThÑn thß ThÒu thµo Thµo lao ThÌo lÎo ThÓu th¶o Thom thãp Thª th¶m Th× thµo Thßm thÌm Thªnh thang Th× thÇm Thßm thßm Thñng th¼ng Th× thät Thon thon Thñng thØnh Th× thïng Thon von Thông thÞu ThÞch thÞch Thong dong Thu«n thu«n Thiªm thiÕp Thong th¶ Thôp thôp Thin thÝt Thßng thßng Thót thÝt Th×nh th×nh Thãp thãp Th­a thít Th×nh l×nh Thæn thøc Th­ng th­ng ThØnh tho¶ng Thçn thÖn Th­ên th­ît ThÝt thÝt Th¬ thÈn Th­ít tha Th­ît th­ît TrÞnh träng Trîn trîn Tho¨n tho¾t TrÜu trÞt Trít trít Tho¾t tho¾t Trä trÑ Tróc trÝch Thoi thãp Träc lãc Tróc tr¾c Thoi thãt Träi lái Trôc trôc Thom lám Trãm trÐm Trïi tròi Thïn thôt Trßm trÌm Tròi tròi Thung lòng Trßm trâm Trôi lñi Thung dung Trâm trâm Trïng triÒng Thung th¨ng Trßn trÆn Trïng trïng Thïng th×nh Trßn trÞa Trõng trõng Trµy trµy Trßn trÜnh Trøu trøu Tr¹y tr¹y Trßn trân Tr©n tr©n Tr»m trå Trân trân TrÇn trôi Tr¨n trë Trong trÎo TrÇn truång Tr»n träc Trßng trµnh TrÇn trÇn Tr¨ng tr¾ng Trµn lan TrÌn trÑt Tr¾ng tr¾ng Trµn trÒ Trãt trãt Tr»ng tr»ng Trang träng Tr« trè TrÌo trÑo Tranh vanh Trè trè TrÑo trÑo Tr¶u tr¶i Tréc trÖch TrÑt lÐt Tr¬ tr¸a Tr«i næi TrÕu tr¸o Tr¬ träi U ó TrÖu tr¹o Tr¬ tr¬ ó ó TrÝch trÝch Tr¬ trôi ó ô TrÞch trÞch Trê trê ó ø TriÒn miªn Trên trîn ï ï ôc ôc VÆn vÑo Xa x¨m Ui ui V¨ng v¾ng X¹ch x¹ch Ui ñi V¨ng v¼ng Xµi x¹c Ui ói V¾ng v¾ng Xam x¸m ói ói V¾ng vÎ Xµm x¹p ñi ñi V»ng vÆc X¸m x¸m Um tïm V¼ng v¼ng Xµng xµng Um sïm V¾t vÎo Xanh xanh ïm ïm V¬i v¬i Xanh xao Ung dung Vu v¬ Xanh x¶nh U«m u«m Vu vu X¶nh x¶nh UyÓn chuyÓn Vï vï Xao x¸c ­ ø Vun vót Xao xuyÕn ø ø Vïn vôt X¸o x¸c ø õ Vñn vën Xµo x¹c ù ù Vung v¶y X¹p x¹p ùc ùc Vung v¨ng X¸u l¸u ­¬ng ­¬ng Vung vinh X¸y x¸y V¹m vì Vïng v»ng X¨m x¨m Vµng vµng Vïng vÉy X¨ng xÝt Vanh v¸ch Vu«ng v¾n X¾p x¾p Vµnh v¹nh Vu«ng vu«ng X©m xÈm V¹nh v¹nh Vu«ng vøc XÇm x× VÆc vÆc Vót vót XÈm xÈm V¨n v¾n Vôt vôt XÎn lÎn V¾n v¾n Võa võa XÌo xÌo V»n vÌo Xa xa xÐp xÑp Xª xÕ Xo¸y xo¸y X«ng xæng XÕ xÕ Xo¾n xÝt Xæng xÓnh XÒ xÖ Xãc x¸ch Xæng xæng XÖ xÖ Xäc x¹ch Xèp x¸p XÕch x¸c Xäc xäc Xèp xèp XÖch x¹c Xoen xoÐt Xèp xép Xªnh xang XoÌn xoÑt XÞ xÞ X× xµo XoÐt xoÐt Xiªn xiªn X× xÞ XoÑt xoÑt Xiªn xÑo X× xå Xoi xãi XiÓng liÓng X× xôp Xãi xãi Xiªu xiªu X× xôt X« xè Xí xÈn Xinh x¾n Xè xè Xê x¹c Xinh xinh Xèc x¸o X¬i x¬i X×nh xoµng Xèc xÕch Xëi lëi Xiu xiu Xéc xÖch X¬m xíp Xo ro Xéc xéc Xêm xêm Xã rã Xèi x¶ Xêm xîp Xoa xoa X«m xèp Xíp xíp Xo¹c xäac Xåm xoµm Xîp xîp Xo¶i xo¶i Xæm læm Xï x× Xoang xo¶ng X«n xao Xï xï Xoµng xoµng Xèn xang Xï xÞ Xo¶ng xo¶ng Xèn x¸c Xô xô Xo¹t xo¹t Xån xµo Xóc xiÓm Xén x¹o Xæn x¶ng Xóc x¾c X«ng x¸o Xæn ræn Xóc xÝch Xôc xÞch X¬ x¸c Xïng x×nh Xuª xoa X¬ r¬ Xu«i xu«i XuÒ xßa X¬ v¬ Xu«i x¶ XÖch xo¹c Xí lî Xuýt xoa XuÒnh xoµng Xí rí Xuýt xo¸t Xói xói Xom xom X­¬ng x­¬ng Xïi xïi Xon xon Xóm xÝt Xon xãn Xun xoe Xâng xâng Xóng xÝnh Xãt xa ._.