Tư tưởng Hồ Chí Minh về con người & vai trò của con người

Môc lôc Trang Lêi nãi ®Çu 2 Ch­¬ng I. Lý luËn chung vÒ con ng­êi 3 1.Quan ®iÓm cña c¸c nhµ triÕt häc tr­íc M¸c vÒ con ng­êi 3 2.Quan ®iÓm cña chñ nghÜa M¸c vÒ con ng­êi 5 2.1.Con ng­êi lµ mét thùc thÓ sinh häc x· héi 5 2.2.Con ng­êi lµ tæng hoµ c¸c mèi quan hÖ x· héi 5 2.3. Mèi quan hÖ gi÷a c¸ nh©n vµ x· héi 7 2.4. Quan hÖ gi÷a quÇn chóng nh©n d©n vµ l·nh tô 9 Ch­¬ng II. Vai trß cña con ng­êi 10 1. T­ t­ëng Hå ChÝ Minh vÒ con ng­êi vµ vai trß cña con ng­êi 10 2. Vai trß cña con ng­êi ViÖt Nam hiÖn nay 12 2.1. MÆt tÝch cùc cña con ng­êi ViÖt Nam 15 2.2. H¹n chÕ cña con ng­êi ViÖt Nam 16 2.3. Gi¶i ph¸p ph¸t triÓn con ng­êi ViÖt Nam trong thêi ®¹i míi 17 2.3.1. Khai th¸c hîp lý vµ cã hiÖu qu¶ nguån lùc con ng­êi 17 2.3.2. §µo t¹o tr­íc ®ßi hái cña kinh tÕ tri thøc 18 2.3.3. C¶i c¸ch gi¸o dôc ®Ó ®Èy nhanh c«ng nghiÖp hãa, hiÖn ®¹i hãa ®Êt n­íc 20 KÕt luËn 22 Tµi liÖu tham kh¶o 24 Lêi nãi ®Çu ViÖt Nam tiÕn hµnh x©y dùng chñ nghÜa x· héi tõ nÒn kinh tÕ cßn phæ biÕn lµ s¶n xuÊt nhá, ruéng ®Êt canh t¸c b×nh qu©n ®Çu ng­êi thÊp, tµi nguyªn kho¸ng s¶n tuy ®a d¹ng phong phó, song tr÷ l­îng kh«ng lín nh­ nhiÒu n­íc kh¸c, c¬ së vËt chÊt – kü thuËt cßn nghÌo, l¹i bÞ chiÕn tranh tµn ph¸ nÆng nÒ, ®ang ®øng tr­íc nguy c¬ tôt hËu ngµy cµng xa h¬n vÒ kinh tÕ, khoa häc, kü thuËt so víi c¸c n­íc ph¸t triÓn. V× vËy, nÒn kinh tÕ muèn ph¸t triÓn nhanh, m¹nh vµ bÒn v÷ng, th× ph¶i ph¸t huy tèt mäi nguån lùc, nh­ng quan träng nhÊt lµ ph¶i biÕt ph¸t huy nguån lùc con ng­êi. Ngµy nay, nhiÒu n­íc ®ang tiÕn vµo lµn sãng v¨n minh míi, víi nÒn s¶n xuÊt hiÖn ®¹i, khoa häc, kü thuËt c«ng nghÖ tiªn tiÕn. NhiÒu n­íc c¸ch ®©y mÊy chôc n¨m cã ®iÓm xuÊt ph¸t thÊp h¬n ViÖt Nam, nh­ng hä ®· ph¸t triÓn nhanh chãng nhê cã chiÕn l­îc phï hîp, cã nh÷ng chÝnh s¸ch kh«n ngoan, n¨ng ®éng. NhiÒu quèc gia vèn còng nghÌo vÒ tµi nguyªn kho¸ng s¶n, nh­ng nhê biÕt ph¸t huy yÕu tè con ng­êi, ®Æt con ng­êi ë vÞ trÝ trung t©m trong chiÕn l­îc ph¸t triÓn kinh tÕ- x· héi, nªn ®· v­¬n lªn ®uæi kÞp vµ v­ît c¸c n­íc kh¸c. Trong c«ng cuéc x©y dùng chñ nghÜa x· héi hiÖn nay, ®¶ng ta x¸c ®Þnh nhiÖm vô c«ng nghiÖp ho¸, hiÖn ®¹i ho¸ lµ nhiÖm vô hµng ®Çu th× vai trß cña con ng­êi lµ quan träng nhÊt. Con ng­êi lµ chñ thÓ s¸ng t¹o cña lÞch sö. Trong CMXHCN con ng­êi lµ yÕu tè quyÕt ®Þnh võa lµ ®iÓm xuÊt ph¸t võa lµ môc ®Ých cña mét chÝnh s¸ch kinh tÕ – x· héi. X©y dùng x· héi chñ nghÜa lµ x©y dùng mét x· héi mµ ë ®ã cã ®ñ nh÷ng ®iÒu kiÖn vËt chÊt vµ tinh thÇn. Trªn c¬ së vËn dông khoa häc vµ s¸ng t¹o chñ nghÜa M¸c – Lªnin vÒ con ng­êi t¹i héi nghÞ lÇn thø t­ cña ban chÊp hµnh trung ­¬ng kho¸ VII, §¶ng ta ®· ®Ò ra vµ th«ng qua nghÞ quyÕt vÒ viÖc ph¸t triÓn con ng­êi ViÖt Nam toµn diÖn víi t­ c¸ch lµ “®éng lùc cña sù nghiÖp x©y dùng x· héi míi ®ång thêi lµ môc tiªu cña chñ nghÜa x· héi”. §ã lµ “con ng­êi ph¸t triÓn cao vÒ trÝ tuÖ, c­êng tr¸ng vÒ thÓ chÊt, phong phó vÒ tinh thÇn, trong s¸ng vÒ ®¹o ®øc”. Ch­¬ng I. Lý luËn chung vÒ con ng­êi 1. Quan ®iÓm cña c¸c nhµ triÕt häc tr­íc M¸c vÒ con ng­êi Khi ®Ò cËp tíi vÊn ®Ò con ng­êi c¸c nhµ triÕt häc ®Òu tù hái: Thùc chÊt con ng­êi lµ g× vµ ®Ó t×m c¸ch tr¶ lêi c©u hái ®ã ph¶i gi¶i quyÕt hµng lo¹t m©u thuÉn troch chÝnh con ng­êi. Khi ph©n tÝch c¸c nhµ triÕt häc cæ ®¹i coi con ng­êi lµ mét tiÓu vò trô, lµ mét thùc thÓ nhá bÐ trong thÕ giíi réng lín, b¶n chÊt con ng­êi lµ b¶n chÊt vò trô. Con ng­êi lµ vËt cao quý nhÊt trong trêi ®Êt, lµ chóa tÓ cña mu«n loµi. ChØ ®øng sau thÇn linh. Con ng­êi ®­îc chia lµm hai phÇn lµ phÇn x¸c vµ phÇn hån. Chñ nghÜa duy t©m vµ t«n gi¸o th× cho r»ng: PhÇn hån lµ do th­îng ®Õ sinh ra; quy ®Þnh, chi phèi mäi ho¹t ®éng cña phÇn x¸c, linh hoßn con ng­êi tån t¹i m·i m·i. Chñ nghÜa duy vËt th× ng­îc l¹i hä cho r»ng phÇn x¸c quyÕt ®Þnh vµ chi phèi phÇn hån, kh«ng cã linh hån nµo lµ bÊt tö c¶, vµ qu¸ tr×nh nhËn thøc ®ã kh«ng ngõng ®­îc ph¸t hiÖn. Cµng ngµy c¸c nhµ triÕt häc t×m ra ®­îc b¶n chÊt cña con ng­êi vµ kh«ng ngõng kh¾c phôc lý luËn tr­íc ®ã. TriÕt häc thÕ kû XV - XVIII ph¸t triÓn quan ®iÓm triÕt häc vÒ con ng­êi trªn c¬ së khoa häc tù nhiªn ®· kh¾c phôc vµ b¾t ®Çu ph¸t triÓn. Chñ nghÜa duy vËt m¸y mãc coi con ng­êi nh­ mét bé m¸y vËn ®éng theo mét quy luËt cæ. Häc chñ nghÜa duy t©m chñ quan vµ thuyÕt kh«ng thÓ biÕt mét mÆt coi c¸i t«i vµ c¶m gi¸c cña c¸i t«i lµ trung t©m s¸ng t¹o ra c¸i kh«ng t«i, mÆt kh¶ cho r»ng c¸i t«i kh«ng cã kh¶ n¨ng v­ît qu¸ c¶m gi¸c cña m×nh nªn vÒ b¶n chÊt lµ nhá bÐ yÕu ít, phô thuéc ®Êng tíi cao. C¸c nhµ triÕt häc thuéc mét mÆt ®Ò cao vai trß s¸ng t¹o cña lý tÝnh ng­êi, mÆt kh¸c coi con ng­êi lµ s¶n phÈm cña tù nhiªn vµ hoµn c¶nh. C¸c nhµ triÕt häc cæ ®iÓn ®øc, tõ Cart¬ ®Õn Heghen ®· ph¸t triÓn quan ®iÓm triªt häc vÒ con ng­êi theo h­íng cña chñ nghÜa duy t©m. §Æc biÖt Heghen quan niÖm con ng­êi lµ hiÖn th©n cña ý niÖm tuyÖt ®èi lµ con ng­êi ý thøc vµ do ®ã ®êi sèng con ng­êi chØ ®­îc xem xÐt vÌ mÆt tinh thÇn Song Heghen còng lµ ng­êi ®Çu tiªn th«ng qua viÖc xem xÐt c¬ chÕ ho¹t ®éng cña ®êi sèng tinh thÇn mµ ph¸t hiÖn ra quy luËt vÒ sù ph¸t triÓn cña ®êi sèng tinh thÇn c¸ nh©n. §ång thêi Heghen còng ®· nghiªn cøu b¶n chÊt qu¸ tr×nh t­ duy kh¸i qu¸t c¸c quy luËt c¬ b¶n cña qu¸ tr×nh ®ã. Sau khi ®o¹n tuyÖt víi chñ nghÜa duy t©m Heghen, ph¬ b¸ch ®· phª ph¸n tÝnh siªu tù nhiªn, phi thÓ x¸c trong quan niÖm triÕt häc Heghen, «ng quan niÖm con ng­êi lµ s¶n phÈm c¶u tù nhiªn, cã b¶n n¨ng tù nhiªn, lµ con ng­êi sinh häc trùc quan, phô thuéc vµo hoµn c¶nh, «ng ®· sö dông thµnh tùu cña khoa häc tù nhiªn ®Ó chøng minh mèi liªn hÖ kh«ng thÓ chia c¾t cña t­ duy víi nh÷ng qu¸ tr×nh vËt chÊt diÔn ra trong c¬ thÓ con ng­êi, song khi gi¶i thÝch con ng­êi trong mèi liªn hÖ céng ®ång th× ph¬ b¸ch l¹i r¬i vµo lËp tr­êng cña chñ nghÜa duy t©m. Tãm l¹i: C¸c quan niÖm triÕt häc nãi trªn ®· ®i ®Õn nh÷ng c¸c thøc lý luËn xem xÐt ng­êi mét c¸ch trõu t­îng. §ã lµ kÕt qu¶ cña viÖc tuyÖt ®èi ho¸ phÇn hån thµnh con ng­êi trõu t­îng. Tù ý thøc cßn chñ nghÜa duy vËt trùc quan th× tuyÖt ®èi ho¸ phÇn x¸c thµnh con ng­êi trõu t­îng. Sinh häc, tuy nhiªn hä vÉn cßn nhiÒu h¹n chÕ, c¸c quan niÖm nãi trªn ®Òu ch­a chó ý ®Çy ®ñ ®Õn b¶n chÊt con ng­êi. 2. Quan ®iÓm chñ nghÜa M¸c vÒ con ng­êi 2.1. Con ng­êi lµ mét thùc thÓ sinh häc x· héi Theo chñ nghÜa M¸c - Lªnin con ng­êi lµ kh¸i niÖm chØ nh÷ng c¸ thÓ ng­êi nh­ mét chØnh thÓ trong sù thèng nhÊt gi÷a mÆt sinh häc vµ mÆt x· héi cña nã. Con ng­êi lµ s¶n phÈm cña sù tiÕn ho¸ l©u dµi tõ giíi tù nhiªn vµ giíi sinh vËt. Do vËy nhiÒu quy luËt sinh vËt häc cïng tån t¹i vµ t¸c ®éng ®Õn con ng­êi. §Ó tån t¹i víi t­ c¸ch lµ mét con ng­êi tr­íc hÕt con ng­êi còng ph¶i ¨n, ph¶i uèng... §iÒu ®ã gi¶i thÝch v× sao M¸c cho r»ng co ng­êi tr­íc hÕt ph¶i ¨n, mÆc ë råi míi lµm chÝnh trÞ. 2.2. Con ng­êi lµ tæng hoµ cña nh÷ng mèi quan hÖ x· héi M¸c vµ Anghen nhiÒu lÇn kh¼ng ®Þnh l¹i quan ®iÓm cña nh÷ng nhµ triÕt häc ®i tr­íc r»ng. Con ng­êi lµ mét bé phËn cña giíi tù nhiªn, lµ mét ®éng vËt x· héi, nh­ng kh¸c víi hä, M¸c, Anghen; xem xÐt mÆt tù nhiªn cña con ng­êi, nh­ ¨n, ngñ, ®i l¹i, yªu thÝch... Kh«ng cßn hoµn mang tÝnh tù nhiªn nh­ ë con vËt mµ ®· ®­îc x· héi ho¸. M¸c viÕt: “B¶n chÊt cña con ng­êi kh«ng ph¶i lµ mét c¸i trõu t­îng cè h÷u cña c¸ nh©n riªng biÖt. Trong tÝnh hiÖn thùc cña nã b¶n chÊt cña con ng­êi lµ tæng hoµ cña nh÷ng mèi quan hÖ x· héi” con ng­êi lµ sù kÕt hîp gi÷a mÆt tù nhiªn vµ mÆt x· héi nªn M¸c nhiÒu lÇn ®· so s¸nh con ng­êi víi con vËt, so s¸nh con ng­êi víi nh÷ng con vËt cã b¶n n¨ng gÇn gièng víi con ng­êi... Vµ ®Ó t×m ra sù kh¸c biÖt ®ã. M¸c ®· chØ ra sù kh¸c biÖt ë nhiÒu chç nh­ chØ cã con ng­êi lµm ra t­ liÖu sinh ho¹t cña m×nh, con ng­êi biÕn ®æi tù nhiªn theo quy luËt cña tù nhiªn, con ng­êi lµ th­íc ®o cña v¹n vËt, con ng­êi s¶n xuÊt ra c«ng cô s¶n xuÊt... LuËn ®iÓm xem con ng­êi lµ sinh vËt biÕt chÕ t¹o ra c«ng cô s¶n xuÊt ®­îc xem lµ luËn ®iÓm tiªu biÓu cña chñ nghÜa M¸c vÒ con ng­êi. 1. S®d, t.3, tr. 11 LuËn ®iÓm cña M¸c coi “B¶n chÊt cña con ng­êi lµ tæng hoµ c¸c quan hÖ x· héi” M¸c hoµn toµn kh«ng cã ý phñ nhËn vai trß cña c¸c yÕu tè vµ ®Æc ®iÓm sinh häc cña con ng­êi, «ng chØ ®èi lËp luËn ®iÓm coi con ng­êi ®¬n thuÇn nh­ mét phÇn cña giíi tù nhiªn cßn bá qua, kh«ng nãi g× ®Õn mÆt x· héi cña con ng­êi. Khi x¸c ®Þnh b¶n chÊt cña con ng­êi tr­íc hÕt M¸c nªu bËt c¸i chung, c¸i kh«ng thÓ thiÕu vµ cã tÝnh chÊt quyÕt ®Þnh lµm cho con ng­êi trë thµnh mét con ng­êi. Sau, th× khi nãi ®Õn “Sù ®Þnh h­íng hîp lý vÒ mÆt sinh häc” Lªnin còng chØ b¸c bá c¸c yÕu tè x· héi th­êng xuyªn t¸c ®éng vµ ¶nh h­ëng to lín ®èi víi b¶n chÊt vµ sù ph¸t triÓn cña con ng­êi. ChÝnh Lªnin còng ®· kh«ng t¸n thµnh quan ®iÓm cho r»ng mä ng­êi ®Òu ngang nhau vÒ mÆt sinh häc. ¤ng viÕt “thùc hiÖn mét sù b×nh ®¼ng vÒ søc lùc vµ tµi n¨ng con ng­êi th× ®ã lµ mét ®iÒu ngu xuÈn... Nãi tíi b×nh ®¼ng th× ®ã lu«n lu«n lµ sù b×nh ®¼ng x· héi, b×nh ®¼ng vÒ ®Þa vÞ chØ kh«ng ph¶i lµ sù b×nh ®¼ng vÒ thÓ lùc vµ trÝ lùc cña c¸ nh©n” . §Ó kh¼ng ®Þnh cho tiÕn tr×nh ph¸t triÓn lÞch sö cña x· héi loµi ng­êi lµ sù thay thÕ lÉn nhau cña c¸c h×nh th¸i kinh tÕ - x· héi, M¸c ®· nãi tíi viÖc lÊy sù ph¸t triÓn toµn diÖn cña con ng­êi lµm th­íc ®o chung cho sù ph¸t triÓn x· héi, M¸c cho r»ng xu h­íng chung cña tiÕn tr×nh ph¸t triÓn lÞch sö ®­îc quy ®Þnh bëi sù ph¸t triÓn cña lùc l­îng s¶n xuÊt x· héi bao gåm con ng­êi vµ nh÷ng c«ng cô lao ®éng do con ng­êi t¹o ra, sù ph¸t triÓn cña lùc l­îng s¶n xuÊt x· héi, tù nã ®· nãi lªn tr×nh ®é ph¸t triÓn cña x· héi qua viÖc con ng­êi ®· chiÕm lÜnh x· héi vµ sö dông ngµy cµng nhiÒu lùc l­îng tù nhiªn víi t­ c¸ch lµ c¬ së vËt chÊt cho ho¹t ®éng sèng cña chÝnh con ng­êi vµ quyÕt ®Þnh quan hÖ gi÷a ng­êi víi ng­êi trong s¶n xuÊt. S¶n xuÊt ngµy cµng ph¸t triÓn tÝnh chÊt x· héi ho¸ ngµy cnµg t¨ng. ViÖc tiÕn hµnh s¶n xuÊt tËp thÓ b»ng lùc l­îng cña toµn x· héi vµ sù ph¸t triÓn míi cña nÒn s¶n xuÊt do nã mang l¹i sÏ cÇn ®Õn nh÷ng con ng­êi hoµn toµn míi. Nh÷ng con ng­êi cã n¨ng lùc ph¸t triÓn toµn diÖn vµ ®Õn l­ît nã, nÒn s¶n xuÊt sÏ t¹o nªn nh÷ng con ng­êi míi, sÏ lµm nªn nh÷ng thµnh viªn trong x· héi cã kh¶ n¨ng sö dông mét c¸ch toµn diÖn n¨ng lùc ph¸t triÓn cña m×nh theo M¸c "ph¸t triÓn s¶n xuÊt v× sù phån vinh cña x· héi, v× cuéc sèng tèt ®Ñp h¬n cho mçi thµnh viªn trong céng ®ång x· héi vµ ph¸t triÓn con ng­êi toµn diÖn lµ mét qu¸ tr×nh thèng nhÊt ®Ó lµm t¨ng thªm nÒn s¶n xuÊt x· héi" ®Ó s¶n xuÊt ra nh÷ng con ng­êi ph¸t triÓn toµn diÖn h¬n n÷a, M¸c coi sù kÕt hî chÆt chÏ gi÷a ph¸t triÓn s¶n xuÊt vµ ph¸t triÓn con ng­êi lµ mét trong nh÷ng biÖn ph¸p m¹nh mÏ ®Ó c¶i biÕn x· héi. 1. V.I.Lªnin: Toµn tËp, Nxb. TiÕn bé, Matxcova, 1978, t.45, tr. 110-111 2. C.M¸c vµ Ph. ¨ngghen: Toµn tËp, Nxb. ChÝnh trÞ quèc gia, Hµ Néi, 1995, t.3, tr.29 Con ng­êi kh«ng chØ lµ chñ thÓ cña ho¹t ®éng s¶n xuÊt vËt chÊt lµ yÕu tè hµng ®Çu, yÕu tè ®ãng vai trß quyÕt ®Þnh trong lùc l­îng s¶n xuÊt cña x· héi mµ h¬n n÷a, con ng­êi cßn ®ãng vai trß lµ chñ thÓ ho¹t ®éng cña qu¸ tr×nh lÞch sö. Th«ng qua ho¹t ®éng s¶n xuÊt vËt chËt con ng­êi s¸ng t¹o ra lÞch sö cña m×nh, lÞch sö 7cña x· héi loµi ngoµi. Tõ ®ã quan niÖm ®ã M¸c kh¼ng ®Þnh sù ph¸t triÓn cña lùc l­îng s¶n xuÊt x· héi cã ý nghÜa lµ sù ph¸t triÓn phong phó b¶n chÊt con ng­êi, coi nh­ lµ mét môc ®Ých tù th©n. Bëi vËy theo M¸c ý nghÜa lÞch sö môc ®Ých cao c¶ cña sù ph¸t triÓn x· héi lµ ph¸t triÓn con ng­êi toµn diÖn, n©ng cao n¨ng lùc vµ phÈm gi¸ con ng­êi, gi¶i phãng con ng­êi, lo¹i trõ ra khái cuéc sèng con ng­êi ®Ó con ng­êi ®­îc sèng víi cuéc sèng ®Ých thùc. Vµ b­íc quan träng nhÊt trªn con ®­êng ®ã lµ gi¶i phãng con ng­êi vÒ mÆt x· héi. 2.3. Mèi quan hÖ gi÷a c¸ nh©n vµ x· héi Con ng­êi tån t¹i qua nh÷ng c¸ nh©n ng­êi, mçi c¸ nh©n ng­êi lµ mét chØnh thÓ ®¬n nhÊt gåm mét hÖ thèng nh÷ng ®Æc ®iÓm cô thÓ kh«ng lÆp l¹i, kh¸c biÖt víi nh÷ng c¸ nh©n kh¸c vÒ c¬ chÕ, t©m lý, tr×nh ®é… X· héi bao giê còng do c¸c c¸ nh©n hîp thµnh. Nh÷ng c¸ nh©n nµy sèng vµ ho¹t ®éng trong nh÷ng nhãm céng ®ång, tËp ®oµn x· héi kh¸c nhau do ®iÒu kiÖn lÞch sö quy ®Þnh. Trong mèi quan hÖ víi gièng loµi, tøc lµ trong mèi quan hÖ víi x· héi, c¸ nh©n biÓu hiÖn ra víi t­ c¸ch sau: - C¸ nh©n lµ ph­¬ng thøc tån t¹i cña gièng loµi "ng­êi". Kh«ng cã con ng­êi nãi chung, loµi ng­êi nãi chung tån t¹i c¶m tÝnh. - C¸ nh©n lµ c¸ thÓ ng­êi riªng rÏ, lµ phÇn tö t¹o thµnh céng ®ång x· héi, lµ mét chØnh thÓ toµn vÑn cã nh©n c¸ch. - C¸ nh©n ®­îc h×nh thµnh vµ ph¸t triÓn chØ trong quan hÖ x· héi. Nh­ng x· héi thay ®æi theo tiÕn tr×nh lÞch sö c¸ nh©n lµ mét hiÖn t­îng cã tÝnh lÞch sö. Mçi thêi kú lÞch sö cã mét "kiÓu x· héi cña c¸ nh©n" mang tÝnh ®Þnh h­íng vÒ thÕ giíi quan, ph­¬ng ph¸p luËn cho ho¹t ®éng cña con ng­êi trong thêi kú lÞch sö cô thÓ ®ã. NÕu nh­ c¸ nh©n lµ kh¸i niÖm ph©n biÖt sù kh¸c nhau gi÷a c¸ thÓ víi gièng loµi, sù kh¸c biÖt biÓu hiÖn ra bªn ngoµi cña c¸ nh©n nµy víi c¸ nh©n kh¸c th× nh©n c¸ch lµ kh¸i niÖm ®Ó chØ sù kh¸c biÖt nh÷ng yÕu tè bªn trong riªng biÖt víi toµn bé ho¹t ®éng sèng cña nã, cña c¸ nh©n nµy víi c¸ nh©n kh¸c. Nh©n c¸ch lµ néi dung, tr¹ng th¸i, tÝnh chÊt, xu h­íng bªn trong riªng biÖt cña mçi c¸ nh©n. §ã lµ thÕ giíi cña "c¸i t«i" do t¸c ®éng tæng hîp cña c¸c yÕu tè c¬ thÓ vµ x· héi riªng biÖt t¹o nªn. Mçi c¸ nh©n "dÊn th©n" vµo cuäc sèng, tiÕp thu vµ chuyÓn nh÷ng gi¸ trÞ v¨n ho¸ cña x· héi vµo bªn trong m×nh, thùc hiÖn qu¸ tr×nh so s¸nh läc bá, tù ®¸nh gi¸, tù t¹o nªn thÕ giíi riªng cña m×nh. §©ylµ qu¸ tr×nh kÐp, x· héi ho¸ c¸ nh©n vµ c¸ nh©n ho¸ x· héi, c¸ nh©n x· häi vµ c¸ nh©n nh©n c¸ch lµ thèng nhÊt. Víi nh©n c¸ch riªng, mçi c¸ nh©n cã kh¶ n¨ng ý thøc vÒ m×nh, lµm chñ cuéc sèng cña m×nh, tù lùa chän chøc n¨ng, niÒm vui vµ tr¸ch nhiÖm ho¹t ®éng cô thÓ trong x· héi. VÊn ®Ò c¸ nh©n, nh©n c¸ch kh«ng gi¶i quyÕt mét c¸ch khoa häc nÕu kh«ng cã ph­¬ng h­íng triÕt häc râ rµng gi¶i quyÕt mèi quan hÖ c¸ nh©n vµ x· héi. Mèi quan hÖ nµy ®­îc gi¶i quyÕt liªn tiÕp th«ng qua tËp thÓ c¬ së. Nã t¹o thµnh mét bé phËn hÕt søc quan träng cña mét c¬ thÓ x· héi hoµn chØnh. C¸ nh©n cã nh©n c¸ch gia nhËp vµo tËp thÓ nh­ lµ bé phËn cña c¸i toµn thÓ, thÓ hiÖn b¶n s¾c cña m×nh th«ng qua ho¹t ®éng tËp thÓ, nh­ng kh«ng "hoµ tan" vµo tËp thÓ. §©y lµ mèi quan hÖ biÖn chøng bao hµm mÉu thuÉn c¸ nh©n vµ tËp thÓ. Tuú theo tÝnh chÊt vµ kh¶ n¨ng gi¶i quyÕt nh÷ng m©u thuÉn ®ã mµ mèi quan hÖ nµy cã thÓ duy tr× ph¸t triÓn hoÆc tan r·. Mèi quan hÖ c¸ nh©n vµ x· héi lµ mèi quan hÖ biÖn chøng, t¸c ®éng nhau, trong ®ã x· héi gi÷ vai trß quyÕt ®Þnh. NÒn t¶ng cña quan hÖ nµy lµ quan hÖ lîi Ých. Thùc chÊt cña viÖc tæ chøc trËt tù x· héi lµ s¾p xÕp c¸c quan hÖ lîi Ých sao cho kh¸ch th¸c ®­îc cao nhÊt kh¶ n¨ng cña mçi thµnh viªn vµo c¸c qu¸ tr×nh kinh tÕ, x· héi vµ thóc ®Èy qu¸ tr×nh ph¸t triÓn lªn tr×nh ®é cao h¬n. X· héi lµ ®iÒu kiÖn, lµ m«i tr­êng, lµ ph­¬ng thøc ®Ó lîi Ých c¸ nh©n ®­îc thùc hiÖn. C¸ nh©n kh«ng chØ lµ s¶n phÈm cña x· héi mµ cßn lµ chñ thÓ cña sù ph¸t triÓn x· héi, cña ho¹t ®éng s¶n xuÊt vµ ho¹t ®éng x· héi kh¸c. Víi t­ c¸ch lµ chñ thÓ cña lÞch sö, c¸ nh©n hµnh ®éng kh«ng ph¶i riªng rÏ mµ víi t­ c¸ch lµ mét bé phËn cña tËp thÓ x· héi (gia ®×nh, giai cÊp, d©n téc, nh©n d©n). Nh©n d©n lµ céng ®ång lín nhÊt, trong ®ã c¸ nh©n hµnh ®éng nh­ chñ thÓ lÞch sö. C¸ nh©n chØ ®­îc h×nh thµnh ph¸t triÓn trong x· héi, trong tËp thÓ. Sù t¸c ®éng c¸ nh©n vµ x· héi mang h×nh thøc ®Æc thï tuú thuéc vµo c¸c chÕ ®é x· héi vµ tr×nh ®é v¨n minh kh¸c nhau. 2.4. Quan hÖ gi÷a quÇn chóng nh©n d©n vµ l·nh tô Mèi quan hÖ gi÷a quÇn chóng nh©n d©n víi l·nh tô lµ quan hÖ biÖn chøng. TÝnh biÖn chøng cña mèi quan hÖ trªn biÓu hiÖn: Thø nhÊt, tÝnh thèng nhÊt gi÷a quÇn chóng nh©n d©n vµ l·nh tô. Kh«ng cã phong trµo c¸ch m¹ng cña quÇn chóng nh©n d©n, kh«ng cã c¸c qu¸ tr×nh kinh tÕ, chÝnh trÞ, x· héi cña ®«ng ®¶o quÇn chóng nh©n d©n, th× còng kh«ng thÓ xuÊt hiÖn l·nh tô. Nh÷ng c¸c nh©n ­u tó, nh÷ng l·nh tô kiÖt xuÊt lµ s¶n phÈm cña thêi ®¹i, v× vËy, hä sÏ lµ nh©n tè quan träng thóc ®Èy sù ph¸t triÓn cña phong trµo quÇn chóng. Thø hai, quÇn chóng nh©n d©n vµ l·nh tô thèng nhÊt trong môc ®Ých vµ lîi Ých cña m×nh. Sù thèng nhÊt vÒ c¸c môc tiªu cña c¸ch m¹ng, cña hµnh ®éng c¸ch m¹ng gi÷a quÇn chóng nh©n d©n vµ l·nh tô do chÝnh quan hÖ lîi Ých quy ®Þnh. Lîi Ých biÓu hiÖn trªn nhiÒu khÝa c¹nh kh¸c nhau: lîi Ých kinh tÕ, lîi Ých chÝnh trÞ, lîi Ých v¨n ho¸…Quan hÖ lîi Ých lµ cÇu nèi liÒn, lµ néi lùc ®Ó liªn kÕt c¸c c¸ nh©n còng nh­ quÇn chóng nh©n d©n vµ l·nh tô víi nhau thµnh mét khèi thèng nhÊt vÒ ý chÝ vµ hµnh ®éng. Lîi Ých ®ã v©nj ®äng ph¸t triÓn tuú thuéc vµo thêi ®¹i, vµo ®iÑa vÞ lÞch sö cña giai cÊp cÇm quyÒn mµ l·nh tô lµ ®¹i biÓu, phô thuéc vµo kh¶ n¨ng nhËn thøc vµ vËn dông ®eer gi¶i quyÕt mèi quan hÖ gi÷a c¸c c¸ nh©n, c¸c giai cÊp vµ tÇng líp x· héi. Tõ ®ã, cã thÓ thÊy r»ng, møc ®é thèng nhÊt vÒ lîi Ých lµ c¬ së quy ®Þnh sù thèng nhÊt vÒ nhËn thøc vµ hµnh ®éng gi÷a quÇn chóng nh©n d©n vµ l·nh tô trong lÞch sö. Thø ba, sù kh¸c biÖt gi÷a quÇn chóng nh©n d©n vµ l·nh tô biÓu hiÖn trong vai trß kh¸c nhau cña sù t¸c ®éng ®Õn lÞch sö. Tuy cïng ®ãng vai trß quan träng ®èi víi tiÕn tr×nh ph¸t triÓn cña lÞch sö x· héi, nh­ng quÇn chóng nh©n d©n lµ lùc l­îng quyÕt ®Þnh sù ph¸t triÓn, cßn l·nh tô lµ ng­êi ®Þnh h­íng, dÉn d¾t phong trµo, thóc ®Èy sù ph¸t triÓn cña lÞch sö. Bëi vËy, quan hÖ gi÷a quÇn chóng nh©n d©n vµ vÜ nh©n l·nh tô lµ biÖn chøng, võa thèng nhÊt võa kh¸c biÖt. Ch­¬ng II. Vai trß cña con ng­êi 1. T­ t­ëng Hå ChÝ Minh vÒ con ng­êi vµ vai trß cña con ng­êi - Con ng­êi lµ vèn quý nhÊt, lµ nh©n tè quyÕt ®Þnh th¾ng lîi cña c¸ch m¹ng Theo Hå ChÝ Minh, lÞch sö lµ do quÇn chóng nh©n d©n s¸ng t¹o ra, chø kh«ng ph¶i do vµi ba c¸ nh©n anh hïng nµo, v× vËy chóng ta ph¶i yªu d©n, quý d©n, träng d©n, v× “cã d©n lµ cã tÊt c¶”. Ng­êi nãi: “Trong bÇu trêi kh«ng g× quý b»ng nh©n d©n. Trong thÕ giíi, kh«ng g× m¹nh b»ng lùc l­îng ®oµn kÕt cña nh©n d©n”. Do ®ã, “trong x· héi kh«ng cã g× tèt ®Ñp, vÎ vang b»ng phôc vô cho lîi Ých cña nh©n d©n”. Tõ ®ã, ta thÊy næi lªn ë Hå ChÝ Minh mét tÊm lßng yªu th­¬ng v« h¹n ®èi víi con ng­êi, mét niÒm tin m·nh liÖt vµo søc m¹nh vµ phÈm gi¸ con ng­êi, mét ý chÝ kiªn quyÕt ®Êu tranh ®Ó gi¶i phãng con ng­êi khái ¸p bøc, bÊt c«ng, ®ãi nghÌo, l¹c hËu. Còng cã thÓ coi ®ã lµ nh÷ng néi dung c¬ b¶n cña chñ nghÜa nh©n v¨n Hå ChÝ Minh. Con ng­êi võa lµ môc tiªu, võa lµ ®éng lùc cña c¸ch m¹ng. 1. Hå ChÝ Minh: Toµn tËp, Nxb. ChÝnh trÞ quèc gia, Hµ Néi, 2002, t.9, tr.114 2. Hå ChÝ Minh: Toµn tËp, Nxb. ChÝnh trÞ quèc gia, Hµ Néi, 2002, t.10, tr.115 T­ t­ëng Hå ChÝ Minh vÒ con ng­êi hoµn toµn xa l¹ víi c¸c quan ®iÓm xem con ng­êi nh­ lµ c«ng cô, nh­ lµ ph­¬ng tiÖn. Mäi chÝnh s¸ch t¨ng tr­ëng kinh tÐ, ph¸t triÓn v¨n ho¸ cña Hå ChÝ Minh ®Òu h­íng tíi con ng­¬i×. Ng­êi nãi :”Ph¶i ®em hÕt søc d©n, tµi d©n, cña d©n ®Ó lµm lîi cho d©n”, “dùa vµo lùc l­îng cña d©n, tinh thÇn cña d©n ®Ó g©y h¹nh phóc cho d©n”, “chñ nghÜa x· héi lµ nh»m n©ng cao ®êi sèng vËt chÊt vµ v¨n ho¸ cña nh©n d©n vµ do nh©n d©n tù x©y dùng lÊy”. Qua ®ã, cã thÓ thÊy, trong t­ t­ëng Hå ChÝ Minh, con ng­êi-môc tiªu vµ con ng­êi-®éng lùc lµ thèng nhÊt, v× d©n vµ do d©n lµ thèng nhÊt. §Ó ph¸t huy vai trß ®éng lùc cña con ng­êi, Hå ChÝ Minh ®· ®Ò cËp ®Õn mét hÖ thèng néi dung vµ biÖn ph¸p (vËt chÊt vµ tinh thÇn) nh»m t¸c ®éng vµo c¸i ®éng c¬ thóc ®Èy tÝnh tÝch cùc ho¹t ®éng cña con ng­êi ®ång thêi, còng chØ ra nh÷ng néi dung vµ biÖn ph¸p lµm triÖt tiªu c¸c trë lùc nh»m thóc ®Èy sù ph¸t triÓn theo h­íng tiÕn bé. Trong hÖ thèng c¸c ®éng lùc chÝnh trÞ-tinh thÇn, Hå ChÝ Minh chó träng tr­íc hÕt dÕn gi¸o dôc chñ nghÜa yªu n­íc, lý t­ëng x· héi chñ nghÜa, ®¹o ®øc c¸ch m¹ng…®ång thêi kh«ng coi nhÑ vai trß t¸c ®éng cña c¸c nh©n tè tinh thÇn kh¸c, nh­ v¨n ho¸, khoa häc, ph¸p luËt…®Æc biÖt, Ng­êi chó träng ph¸t huy quyÒn lµm chñ cña nh©n d©n, coi “thùc hµnh d©n chñ lµ c¸i ch×a kh¸ v¹n n¨ng cã thÎ gi¶i quyÕt mäi khã kh¨n”. Lµ nhµ duy vËt macxit, Hå ChÝ Minh hiÓu hµnh ®éng cña con ng­êi lu«n g¾n liÒn víi nhu cÇu vµ lîi Ých cña hä, v× vËy, ®i ®«i víi c¸c biÖn ph¸p chÝnh trÞ-tinh thÇn, Hå ChÝ Minh kh«ng coi nhÑ hay bá qua c¸c ®éng lùc vËt chÊt, khÐo lÐo kÕt hîp c¸c lo¹i ®éng lùc víi nhau, t¹o søc m¹nh tæng hîp, thóc ®Èy tÝnh n¨ng ®éng c¸ch m¹ng cña con ng­êi. Ng­êi t«n träng vµ khuyÕn hkhÝch lîi Ých c¸ nh©n chÝnh ®¸ng cña ng­êi lao ®éng, chñ tr­¬ng kÕt hîp ba lîi Ých, sao cho “Nhµ n­íc, hîp t¸c x· vµ x· viªn cïng cã lîi”. Nh­ng muèng khai th«ng ®éng lùc th× ph¶i kh¾c phôc trë lùc k×m h·m sù ph¸t triÓn cña con ng­ßi, tron ®ã “c¨n bÖnh mÑ” cùc kú nguy hiÓm lµ chña nghÜa c¸ nh©n ph¶i ®­îc phª ph¸n m¹nh mÏ, kiªn quyÕt tÈy trõ. -T­ t­ëng vÒ chiÕn l­îc “tr¨m n¨m trång ng­êi”. Tõ quan ®iÓm vÒ con ng­êi ®Õn quan ®iÓm vÒ chiÕn l­îc “trång ng­êi” lµ mét b­íc ph¸t triÓn hîp logic cña t­ t­ëng trݪt häc Hå ChÝ Minh. §Ó thùc hiÖn chiÕn l­îc kinh tÕ-x· héi th× chiÕn l­îc con ng­êi ph¶i ®i tr­íc mét b­íc. Tõ rÊt ssím, Ng­êi ®· nªu ra mét luËn ®iÓm næi tiÕng: “Muèn x©y dùng chñ nghÜa x· héi th× tr­íc hÕt cÇn cã nh÷ng con ng­êi XHCN”. Do ®ã, “v× lîi Ých m­êi n¨m th× ph¶i trång c©y, v× lîi Ých tr¨m n¨m th× ph¶i trång ng­êi”. “Båi d­ìng thÕ hÖ c¸ch m¹ng cho ®êi sau lµ mét viÖc rÊt quan träng vµ rÊt cÇn thiÕt” (Di chóc). Quan ®iÓm “trång ng­êi” cña Hå ChÝ Minh rÊt toµn diÖn vµ phong phó, ë mçi thêi kú c¸ch m¹ng. Ng­êi nªu ra nh÷ng yªu cÇu kh¸c nhau. B­íc vµo thêi kú x©y dùng chñ nghÜa x· héi, Ng­êi nhÊn m¹nh ®Õn c¸c yªu cÇu sau ®©y: 1. Hå ChÝ Minh: Toµn tËp, Nxb. ChÝnh trÞ quèc gia, Hµ Néi, 2002, t.10, tr.123 +Cã ®¹o ®øc c¸ch m¹ng cÇn, kiÖm, liªm, chÝnh, chÝ c«ng v« t­, kh«ng tham «, l·ng phÝ, quan liªu, cã ý thøc lµm chñ vµ tinh thÇn tËp thÓ. +cã ý chÝ häc hái, kh«ng ngõng v­¬n lªn lµm chñ nh÷ng thµnh tùu v¨n ho¸, khoa häc –kü thuËt, nh÷ng hiÓu biÕt míi cña thêi ®¹i. cã tinh thÇn t×m tßi, nghiªn cøu, s¸ng t¹o, nh¹y bÐn víi c¸i míi, biÕt vËn dông nã vµo thùc tÕ c«ng t¸c ®Ó n©ng cao n¨ng suÊt, chÊt l­îng, hiÖu qu¶. T­ t­ëng Hå ChÝ Minh vÒ con ng­ßi vµ chiÕn l­îc trång ng­êi lµ mét hÖ thèng chÆt chÏ, phong phó, võa khoa häc, võa c¸ch m¹ng, lµ mét bé phËn hîp thµnh cña t­ t­ëng triÕt häc Hå ChÝ Minh, mét ®ãng gãp quan träng vµo viÖc lµm phong phó triÕt häc vÒ con ng­êi cña chñ nghÜa M¸c-Lªnin. 2. Vai trß cña con ng­êi ViÖt Nam hiÖn nay Sù thµnh c«ng cña qu¸ tr×nh ph¸t triÓn kinh tÕ ë n­íc ta ®ßi hái ngoµi m«i tr­êng chÝnh trÞ æn ®Þnh, ph¶i cã nh÷ng nguån lùc cÇn thiÕt nh­ : nguån lùc con ng­êi, vèn, tµi nguyªn thiªn nhiªn, c¬ së vËt chÊt kü thuËt, vÞ trÝ ®Þa lý... C¸c nguån lùc nµy cã quan hÖ chÆt chÏ víi nhau cïng tham gia vµo qu¸ tr×nh c«ng nghiÖp hãa hiÖn ®¹i hãa nh­ng víi møc ®é kh¸c nhau trong ®ã nguån lùc con ng­êi lµ yÕu tè quyÕt ®Þnh. Vai trß nguån lùc con ng­êi quan träng nh­ thÕ nµo ®· ®­îc chøng minh trong lÞch sö kinh tÕ cña nh÷ng n­íc t­ b¶n ph¸t triÓn nh­ NhËt B¶n, Mü. Ngµy nay, ®èi víi nh÷ng n­íc l¹c hËu ®i sau, kh«ng thÓ ph¸t triÓn nhanh chãng nÕu kh«ng tiÕp thu nh÷ng tiÕn bé khoa häc kü thuËt- c«ng nghÖ hiÖn ®¹i cña c¸c n­íc ph¸t triÓn. Nh­ng kh«ng ph¶i cø nhËp c«ng nghÖ tiªn tiÕn b»ng mäi gi¸ mµ kh«ng cÇn tÝnh ®Õn yÕu tè con ng­êi, cßn nhí r»ng c«ng nghÖ tiªn tiÕn cña n­íc ngoµi khi ®­îc tiÕp thu sÏ ph¸t huy t¸c dông tèt hay bÞ l·ng phÝ thËm chÝ bÞ ph¸ ho¹i lµ hoµn toµn phô thuéc vµo hµnh vi cña con ng­êi khi sö dông chóng. §ã lµ mét ®iÒu rÊt ®¸ng l­u ý. Nh­ mäi quèc gia kh¸c trªn thÕ giíi, sù nghiÖp ph¸t triÓn kinh tÕ ë ViÖt Nam còng ph¶i phô thuéc vµo nguån lùc con ng­êi vµ do nguån lùc nµy quyÕt ®Þnh. Bëi nh÷ng lÝ do sau: Thø nhÊt, c¸c nguån lùc kh¸c nh­ vèn tµi nguyªn thiªn nhiªn, vÞ trÝ ®Þa lý... chØ tån t¹i d­íi d¹ng tiÒm n¨ng chóng, chØ ph¸t huy t¸c dông vµ cã ý nghÜa tÝch cùc khi ®­îc kÕt hîp víi nguån lùc con ng­êi th«ng qua ho¹t ®éng cã ý thøc cña con ng­êi. Bëi lÏ con ng­êi lµ nguån lùc duy nhÊt biÕt t­ duy cã trÝ tuÖ vµ cã ý chÝ, biÕt lîi dông c¸c nguån lùc kh¸c vµ g¾n kÕt chóng l¹i víi nhau, t¹o thµnh mét søc m¹nh tæng hîp cïng t¸c ®éng vµo qu¸ tr×nh CNH-H§H ph¸t triÓn kinh tÕ. C¸c nguån lùc kh¸c ®Òu lµ kh¸ch thÓ chÞu sù c¶i t¹o vµ khai th¸c cña con ng­êi, v× thÕ cho nªn hÕt th¶y chóng ®Òu phôc vô cho nhu cÇu, lîi Ých con ng­êi nÕu hä biÕt c¸ch t¸c ®éng vµ chi phèi. Do ®ã trong c¸c yÕu tè cÊu thµnh lùc l­îng s¶n xuÊt, ng­êi lao ®éng lµ yÕu tè quan träng nhÊt, lµ lùc l­îng s¶n xuÊt hµng ®Çu cña nh©n lo¹i. - Thø hai, c¸c nguån kh¸c lµ h÷u h¹n, cã thÓ bÞ khai th¸c c¹n kiÖt, trong khi ®ã nguån lùc con ng­êi lµ v« tËn. Nã kh«ng chØ t¸i sinh vµ tù sinh s¶n vÒ mÆt sinh häc mµ cßn tù ®æi míi kh«ng ngõng nÕu biÕt ch¨m lo, båi d­ìng vµ khai th¸c hîp lÝ. §ã lµ c¬ së lµm lµm cho n¨ng lùc nhËn thøc vµ ho¹t ®éng thùc tiÔn cña con ng­êi ph¸t triÓn kh«ng ngõng, nhê vËy con ng­êi ®· biÕt lµm chñ tù nhiªn, kh¸m ph¸ ra nhiÒu nguån tµi nguyªn míi, ph¸t minh ra nhiÒu c«ng cô s¶n xuÊt hiÖn ®¹i h¬n, ®­a x· héi chuyÓn tõ thÊp ®Õn cao. - Thø ba, trÝ tuÖ con ng­êi cã søc m¹nh v« cïng to lín mét khi nã ®­îc vËt thÓ hãa, trë thµnh lùc l­îng s¶n xuÊt trùc tiÕp. Sù ph¸t triÓn nh­ vò b·o cña cuéc c¸ch m¹ng khoa häc kÜ thuËt vµ c«ng nghiÖp hiÖn ®¹i ®ang dÉn nÒn kinh tÕ cña c¸c n­íc c«ng nghiÖp ph¸t triÓn vµ vËn ®éng ®Õn nÒn kinh tÕ cña trÝ tuÖ. G׬ ®©y søc m¹nh cña trÝ tuÖ ®· ®¹t ®Õn møc mµ nhê nã con ng­êi cã thÓ s¸ng t¹o ra nh÷ng ng­êi m¸y “ b¾t ch­íc’’ hay “pháng theo’’ nh÷ng ®Æc tÝnh trÝ tuÖ cña chÝnh con ng­êi. Râ rµng lµ b»ng nh÷ng kü thuËt c«ng nghÖ hiÖn ®¹i do chÝnh bµn tay khèi ãc con ng­êi lµm ra mµ ngµy nay nh©n lo¹i ®­îc chøng kiÕn nhiÒu biÕn ®æi thÇn kú tr­íc c¶ qu¸ tr×nh ph¸t triÓn cña m×nh. - Thø t­, kinh nghiÖm nhiÒu n­íc vµ thùc tiÔn cña chÝnh n­íc ta cho thÊy sù thµnh c«ng cña ph¸t triÓn kinh tÕ phô thuéc chñ yÕu vµo viÖc ho¹ch ®Þnh ®­êng lèi chÝnh s¸ch còng nh­ c¸ch tæ chøc thùc hiÖn cña con ng­êi. C¬ cÊu lao ®éng cÇn cho qu¸ tr×nh ph¸t triÓn kinh tÕ ph¶i bao gåm : c¸c chÝnh kh¸ch, c¸c nhµ ho¹ch ®Þnh chÝnh s¸ch, c¸c häc gi¶, c¸c nhµ kinh doanh, nhµ kü thuËt vµ c«ng nghÖ, c¸c c«ng nh©n lµnh nghÒ...NÕu kh«ng cã c¸c nhµ chÝnh kh¸ch, c¸c häc gi¶ th× khã cã thÓ cã ®­îc nh÷ng chiÕn l­îc nh÷ng chÝnh s¸ch ph¸t triÓn ®óng ®¾n. NÕu kh«ng cã c¸c nhµ kinh doanh th× còng sÏ kh«ng cã nh÷ng ng­êi sö dông mét c¸ch cã hiÖu qu¶ c¸c nguån vèn nh©n lùc c«ng nghÖ. Sù thiÕu v¾ng, kÐm cái cña mét trong c¸c bé phËn cÊu thµnh nh©n lùc trªn sÏ cã h¹i cho qu¸ tr×nh ph¸t triÓn kinh tÕ ®Êt n­íc. Qua toµn bé ph©n tÝch trªn ®©y, ta cã thÓ ®i ®Õn kÕt luËn r»ng nguån lùc con ng­êi cã vai trß quyÕt ®Þnh cho sù thµnh c«ng cña qu¸ tr×nh ph¸t triÓn kinh tÕ ®Êt n­íc. Do vËy, muèn ph¸t trriÓn kinh tÕ thµnh c«ng th× ph¶i ®æi míi c¬ b¶n c¸c chÝnh s¸ch ®Çu t­ cho c¸c ngµnh khoa häc, v¨n hãa, y tÕ, gi¸o dôc ë ViÖt Nam nh»m ph¸t triÓn nguån lùc con ng­êi. §©y lµ nhiÖm vô lín nhÊt vµ còng ®­îc coi lµ khã kh¨n nhÊt trong c«ng cuéc ®æi míi hiÖn nay. 2.1. MÆt tÝch cùc cña con ng­êi ViÖt Nam Thø nhÊt, theo kÕt qu¶ điêu tra cña Bé L§ TBXH c«ng bè ngµy 25 th¸ng 10 c¶ n­íc hiÖn cã 39.489 ngh×n ng­êi tõ 15 tuæi trë lªn ®ang cã viÖc lµm æn ®Þnh, khu vùc thµnh thÞ 9.182 ngh×n ng­êi, khu vùc n«ng th«n cã 30.307 nghnf ng­êi. Nh­ vËy tØ lÖ lao ®oäng cã viÖc lµm: 97,24% tØ lÖ thÊt nghiÖp 2,76%. Thø hai, ViÖt Nam cã tû träng t­¬ng ®èi cao vÒ lao ®éng trÎ, phÇn lín cã äc vÊn phæ th«ng, ngay c¶ ë n«ng th«n. §©y lµ mét tiÒn ®Ò quan träng t¹o ®iÒu kiÖn tiÕp thu c¸c kiÕn thøc kü n¨ng nghÒ nghiÖp, kÓ c¶ nh÷ng ngµnh nghÒ míi. Lùc l­îng lao ®oäng cã tr×nh ®é chuyªn m«n, nghiÖp vô ®­îc ®µo t¹o t­ong ®èi lín (so víi c¸c n­íc cã thu nhËp nh­ n­íc ta). TÝnh ®Õn n¨m 2001 lùc l­îng lao ®éng cã chuyªn m«n kü thuËt lªn tíi 22,2% cã kho¶ng gÇn 1 triÖu ng­êi tèt nghiÖp §¹i häc, Cao ®¼ng ®ã cßn ch­a kÓ tíi 120.000 ng­êi cã b»ng th¹c sü vµ tiÕn sü. Thø ba, chóng ta cã mét l­îng t­¬ng ®èi lín ng­êi ViÑt soãng ë n­íc ngoµi, tËp trung chñ yÕu ë ch©u ¢u, ch©u Mü vµ ¤xtraylia; tron ®ã tØ lÖ ng­êi cãc tr×nh ®é cao vÒ chuyªn m«n vµ nghiÖp vô lµ ®¸ng kÓ (trªn 300000 ng­êi). §©y lµ mét nguån lùc quan träng gãp phÇn ph¸t triÓn ®Êt n­íc, lµ cÇu nèi gi÷a ViÖt Nam vµ thÕ giíi vÒ mÆt chuyÓn giao tri thøc, c«ng nghÖ vµ c¸c quan hÖ quèc tÕ. Thø t­, ®ã lµ b¶n tÝnh hiÕu häc, th«ng minh cÇn cï lao ®éng cña con ng­êi ViÑt Nam. TruyÒn thèng ®ã cÇn ®­îc nu«i d­ìng va ph¸t huy lµm c¬ së cho viÖc n¾m b¾t, tiÕp thu vµ vËn dông mét c¸ch nhanh chãng, s¸ng t¹o nh÷ng ph¸t minh, s¸ng kiÕn khoa häc cña nh©n lîi phôc vô cho sù nghÖp ph¸t triÓn kinh tÕ-x· héi cña ®Êt n­íc. TÝnh céng ®oßng, ý thøc tr¸ch nhiÖm víi coäng ®oßng ®­îc ph¸t huy m¹nh mÏ sÏ cã thÓ hç trî ®¾c lùc kh«ng chØ cho viÖc truyÒn b¸ tay nghÒ, kinh nghiÖm nghÒ nghiÖp, hç trî nhau t×m kiÕm c«ng ¨n viÖc lµm, gãp phÇn lµm gi¶m søc Ðp vÒ lao ®éng hiÖn nay. D©n téc ViÖt Nam cßn cã truyÒn thoèng biÕt chÞu ®­îng gian khæ ®Ó tiÕt kiÖm, tÝch luü cho ®Çu t­ më réng, t¹o dùng c¬ ®å cho m×nh vµ cho nÒn kinh tÕ n­íc nhµ nãi chung. 2.2. H¹n chÕ cña con ng­êi ViÖt Nam Thø nhÊt, sè ng­êi lao ®éng ®­îc ®µo t¹o qu¸ Ýt chØ chiÕm 20% tæng sè lao ®«ng. 77,71% lao ®éng s¶n xuÊt n«ng nghiÖp ®ång nghÜa víi con sè trªn lµ tû lÖ qua ®µo t¹o hÕt søc h¹n chÕ, ­íc tÝnh hiÖn nay n­íc ta sè lao ®éng ch­a qua ®µo t¹o chiÕm 51,74% (häc vÊn tõ tiÓu häc trë xuèng). V× vËy trong n«ng nghÖp mét lao ®éng cña ta chØ nu«i ®­îc 3 ®Õn 5 ng­êi, trong khi chØ sè nµy ë c¸c nøoc ph¸t triÓn lµ 20 ®Õn 30 ng­êi. §©y lµ trë ng¹i lín nhÊt khi tiÕn hµnh c«ng nghiÖp ho¸ táng n«ng nghiÖp trong kinh tÕ n«ng th«n nãi riªng vµ trong c¶ nÒn kinh tÕ ViÖt Nam nãi chung. Thø hai, ®äi ngò c¸n bé khoa häc trÎ qu¸ Ýt. Qua ®iÒu tra ë 17 tr­êng ®¹i häc th× sè c¸n bé gi¶ng d¹y ®­íi 35 tuæi chØ cã 8%. PhÇn lín nh÷ng tri thøc cã tr×nh ®é trªn ®¹i häc ®ang lµ nh÷ng chuyªn gia ®µu nghµnh ®· ë ®é tuæi 55 ®Õn 60. H¬n 60% phã tiÕn sÜ vµ tiÕn sÜ, h¬n 70% gi¸o s­ vµ h¬n 990% gi¸o s­ ®Òu ë ®é tuæi nµy. Trong khi ®ã sinh viªn giái sau khi tèt nghiÖp ®Òu kh«ng muèn ë l¹i tr­ßng. V× vËy viÖc chuÈn bÞ cho ®éi ngò trÝ thøc kÕ cËn sÏ gÆp kh«ng Ýt khã kh¨n. Thø ba, viÖc bè trÝ sö dông c¸n bé trong nhiÒu viÖc bÊt hîp lý gi÷a c¸c vïng, c¸c ngµnh: 80% c¸n bé khoa häc c«ng nghÖ lµm viÖc t¹i Hµ Néi, ë thµnh phè Hå ChÝ Minh chØ cã 12%. §a sè c¸c c¸n bé khoa häc cña ta lµm viÖc trong c¸c viÖn nghiªn cøu, c¸c tr­êng häc, cßn trong c¸c ngµnh s¶n xuÊt vËt chÊt th× rÊt Ýt. Ch¼ng h¹n, trong c¸c ngµnh n«ng l©m ng­ nghiÖp chØ cã 8,1% c¸n bé cã tr×nh ®é ®¹i häc vµ 6,49% c¸n bé cã tr×nh ®é sau ®¹i häc. Trong khi cã tíi 34% c¸n bé cã tr×nh ®é ®¹i häc vµ 55,47% tr×nh ®é sau ®¹i häc lµm viÖc trong c¸c ngµnh khoa häc tù nhiªn vµ kha häc x· héi. Nh×n vµo mét sè n­íc trong khu vùc, c¸n bé khoa häc lµm viÖc trong c¸c ngµnh s¶n xuÊt chiÕm tØ lÖ rÊt cao nh­ Th¸i Lan:58%, Hµn Quèc: 48%, NhËt B¶n: 64%. ChÝnh viÖc ph©n bè lùc l­îng lao ®éng kh«ng lîp lý nµy g©y nªn hiÖn t­îng thõa thiÕu gi¶ t¹o, g©y ra n¹n thÊt nghiÖp ®Æc biÖt trong lao ®éng tri thøc. Qua ®iÒu tra, trªn c¶ n­íc sè sinh viªn ra tr­êng cã viÖc lµm chi._.