Tự do hóa lãi suất và tác động đến nền kinh tế Việt Nam trên bước đương hội nhập

CHÖÔNG I LÍ LUAÄN CHUNG VEÀ LAÕI SUAÁT VAØ NHÖÕNG QUAN ÑIEÅM VEÀ LAÕI SUAÁT 1.1.LAÕI SUAÁT TRONG NEÀN KINH TEÁ THÒ TRÖÔØNG Khaùi nieäm veà laõi suaát Töø hoaït ñoäng sô khai ban ñaàu cuûa xaõ hoäi loaøi ngöôøi ñöôïc thöïc hieän tröïc tieáp baèng caùch trao ñoåi saûn vaät tröïc tieáp vôùi nhau, nhöng gaëp raát nhieàu trôû ngaïi, chính vì theá trong quaù trình trao ñoåi nhö vaäy tieán leân moät böôùc cao hôn ñaõ manh nha cho söï ra ñôøi cuûa tieàn teä, goùp phaàn thuùc ñaåy cuûa haøng hoùa phaùt trieån. Luùc ñoù ngöôøi ta cöù töôûng söï khai sinh ra tieàn laø ñeå giaûi quyeát cho vieäc trao ñoåi khoâng bò taéc ngheõn vaø ñöôïc thuaän lôïi hôn, nhöng khoâng ngôø raèng tieàn teä ñaõ chieám moät vò trí thoáng soaùi trong ñôøi soáng xaõ hoäi. Ñaëc bieät trong lónh vöïc kinh doanh tieàn voán laø ñieàu kieän tieân quyeát, khoâng coù tieàn thì haàu nhö caùc hoaït ñoäng kinh doanh ñaàu tö khoù maø thöïc hieän ñöôïc. Neáu khoâng söû duïng tieàn vaøo hoaït ñoäng saûn xuaát kinh doanh thì coù theå ñem tieàn ñoù cho vay. Sau moät thôøi gian seõ thu ñöôïc moät khoaûn tieàn caû voán boû ra vaø theâm moät phaàn lôøi seõ lôùn hôn soá tieàn voán ban ñaàu tröôùc ñaây. Phaàn cheânh leânh leäch giöõa soá tieàn nhaän ñöôïc vaø soá tieàn cho vay ñöôïc goïi laø tieàn laõi. Caùc nhaø kinh teá ñaõ nghieân cöùu vaø ñöa ra nhieàu khaùi nieäm khaùc nhau veà laõi suaát : Theo Caùc Maùc : “Thoâng qua hình thöùc bieåu hieän, lôïi töùc tín duïng laø giaù caû cuûa voán cho vay nhö moät loaïi haøng hoaù, hình thaùi phi lyù cuûa giaù caû. Trong moái quan heä giöõa giaù caû haøng hoaù vaø giaù trò haøng hoaù, giaù caû haøng hoaù bieåu hieän baèng tieàn cuûa giaù trò haøng hoaù, coøn giaù caû cuûa voán cho vay bieåu hieän tröïc tieáp baèng lôïi töùc. Nhö vaäy lôïi töùc laø moät phaàn cuûa giaù trò thaëng dö maø nhaø tö baûn hoaït ñoäng phaân chia cho nhaø tö baûn cho vay döôùi hình thöùc giaù caû voán cho vay nhaèm chuyeån dòch voán tieàn teä sang haøng hoaù, trong thôøi gian cho vay. Nhö laø moät hình thaùi ñaëc bieät cuûa lôïi nhuaän, lôïi töùc coù moät ñoä lôùn naøo ñoù vaø ñoä lôùn naøy ñöôïc bieåu hieän thoâng qua tæ suaát lôïi töùc, töùc laø caùi maø ngöôøi ta quen goïi laø laõi suaát. Laõi suaát laø tæ leä phaàn traêm giöõa toång soá lôïi töùc thu ñöôïc cuûa voán cho vay trong moät thôøi gian moät naêm so vôùi soá löôïng cuûa voán cho vay. Lôïi töùc nhö laø giaù caû cuûa haøng hoaù tieàn teä ñöôïc hình thaønh treân thò tröôøng trong ñieàu kieän ñaëc bieät so vôùi nhöõng ñieàu kieän toàn taïi cuûa caùc loaïi haøng hoaù khaùc. Laõi suaát ñöôïc hình thaønh töø tæ suaát lôïi nhuaän vaø trong moái quan heä tæ leä vôùi söï phaân chia toång soá lôïi nhuaän giöõa ngöôøi ñi vay vaø ngöôøi cho vay. Vì vaäy laõi suaát coù theå môû roäng ñeán moät giôùi haïn toái ña gaàn vôùi tæ suaát lôïi nhuaän bình quaân laø moät giôùi haïn toái thieåu baèng khoâng” [2]. Theo tröôøng phaùi chính hieän ñaïi laø moät trong nhöõng tröôøng phaùi hieän ñang giöõ vai troø thoáng trò ôû Chaâu AÂu, Myõ, Nhaät vôùi quan ñieåm loãi laïc laø P.Samuclson, David Begg… thì “Laõi suaát laø giaù caû cuûa vieäc söû duïng moät soá tieàn vay trong moät thôøi gian nhaát ñònh” [8]. Coøn theo David S.KidWell “Laõi suaát laø giaù caû cuûa söï thueâ tieàn, laø giaù caû cuûa söï vay tieàn cho quyeàn söû duïng söùc mua vaø thöôøng ñöôïc bieåu thò baèng moät tæ leä phaàn traêm cuûa soá tieàn vay möôïn” [31]. Töø caùc khaùi nieäm treân chuùng ta coù theå ruùt ra ñöôïc caùc noäi dung cô baûn cuûa laõi suaát : Laø phaïm truø giaù caû : Söï bieán ñoäng cuûa laõi suaát chòu aûnh höôûng cuûa caùc qui luaät khaùch quan-Qui luaät giaù caû cuûa thò tröôøng. Qui luaät ñoù laïi coù moái quan heä taùc ñoäng qua laïi vôùi caùc qui luaät khaùc. Beân caïnh ñoù, khaùc vôùi giaù caû cuûa nhöõng haøng hoaù thoâng thöôøng laø giaù caû xung quanh giaù trò cuûa haøng hoaù, laõi suaát laø moät loaïi giaù caû ñaëc bieät ñöôïc hình thaønh trong moái quan heä tín duïng. Giaù caû laø loaïi giaù bieåu hieän vieäc nhöôïng quyeàn söû duïng coù thôøi haïn cuõng töông töï nhö tieàn thueâ trong quan heä thueâ taøi saûn hieän vaät. Hình thöùc bieåu hieän: Laõi suaát laø giaù caûû tính treân ñôn vò tieàn teä, hay noùi caùch khaùc laõi suaát ñöôïc tính theo tæ leä phaàn traêm (%). Trong quan heä tín duïng, laõi suaát ñöôïc theå hieän laø laõi suaát cho vay ñoái vôùi ngöôøi cho vay vaø laø laõi suaát ñi vay ñoái vôùi ngöôøi ñi vay. Coøn trong quan heä vôùi ngaân haøng laõi suaát theå hieän thoâng qua laõi suaát cho vay, laõi suaát tieàn göûi. Caùc khaùi nieäm treân cuõng cho thaáy caùc nhaø kinh teá khi ñeà caäp ñeán chi phí maø ngöôøi ñi vay phaûi traû cho ngöôøi cho vay baèng hai caùch khaùc nhau ñoù laø: Lôïi töùc hay soá tieàn phaûi traû (Interest) laø chi phí bieåu hieän baèng soá tuyeät ñoái. Ví duï cho vay soá tieàn 500 trieäu ñoàng, thôøi gian cho vay laø 1 naêm, soá tieàn laõi phaûi traû laø 50 trieäu ñoàng. Laõi suaát (Interest rate) laø chi phí phaûi traû bieåu hieän theo tæ leä phaàn traêm, ñaây laø quan heä giöõõa laõi phaûi traû, soá tieàn cho vay, thôøi gian cho vay. Ví duï treân cho thaáy laõi suaát cho vay laø 10%/naêm (50trieäu ñoàng/500trieäu ñoàng) Toùm laïi : Theo baûn chaát kinh teá, laõi suaát laø phaïm truø kinh teá laø moät loaïi giaù caû ñaëc bieät khaùc vôùi giaù caû cuûa nhöõng haøng hoaù thoâng thöôøng vaø chòu söï chi phoái cuûa caùc qui luaät cuûa thò tröôøng. Khi khaúng ñònh laõi suaát laø moät loaïi giaù caû coù yù nghóa khoâng chæ veà maët lyù luaän maø coøn coù yù nghóa thöïc tieãn saâu saéc trong vieäc hình thaønh vaø chæ ñaïo veà chính saùch laõi suaát. Laõi suaát laø moät coâng cuï tích cöïc trong phaùt trieån kinh teá vaø ñoàng thôøi laø coâng cuï kìm haõm cuûa chính söï phaùt trieån aáy tuøy thuoäc vaøo söï ñieàu haønh chuaån xaùc cuûa caùc nhaø laõnh ñaïo khi ra quyeáât ñònh thay ñoåi laõi suaát. Khi nghieân cöùu veà laõi suaát trong neàn kinh teá thò tröôøng caùc nhaø kinh teá quan taâm tôùi nhieàu veà khaùi nieäm laõi suaát danh nghóa vaø laõi suaát thöïc teá. Laõi suaát danh nghóa laø laõi suaát maø laõi nhaän ñöôïc theo meänh giaù danh nghóa khi chöa tính tôùi yeáu toá laïm phaùt. Laõi suaát thöïc laø laõi suaát ñöôïc ñieàu chænh laïi cho ñuùng theo nhöõng thay ñoåi döï tính veà möùc giaù khi coù yeáu toá laïm phaùt. Theo nhö moät trong nhöõng chuyeân gia kinh teá tieàn teä lôùn trong theáâ kyû 20 noùi raèng : Laõi suaát danh nghóa = laõi suaát thöïc + tyû leä laïm phaùt. Neáu chuyeån ñoåi veá thì Laõi suaát thöïc = Laõi suaát danh nghóa – tæ leä laïm phaùt. Söï phaân bieät naøy noù coù moät yù nghóa heát söùc quan troïng vì laõi suaát thöïc phaûn aùnh chi phí thöïc cuûa vieäc vay tieàn, laø moät pheùp ño toát hôn ñoái vôùi nhöõng yù muoán ñi vay hay cho vay treân thò tröôøng tín duïng. Laõi suaát thöïc laø nhaân toá aûnh höôûng ñeán ñaàu tö, ñeán vieäc taùi phaân phoái, thu nhaäp giöõa ngöôøi ñi vay vaø ngöôøi cho vay. Ñoàng thôøi thoâng qua laõi suaát coù theå khuyeán khích ngöôøi ta tieát kieäm haïn cheá tieâu duøng, maët khaùc laøm cho nguoàn huy ñoäng trong xaõ hoäi ñöôïc deã daøng vaø bieán thaønh caùc khoaûn ñaàu tö thöïc söï thuùc ñaåy söï taêng tröôûng cuûa neàn kinh teá, ñaåy luøi laïm phaùt. 1.1.2-Caùc quan ñieåm veà laõi suaát Caùc lyù thuyeát cuûa tröôøng phaùi coå ñieån môùi: Tröôøng phaùi coå ñieån môùi giöõ vai troø thoáng trò vaøo nhöõng naêm cuoái theá kæ XIX ñaàu theá kæ XX, ñöùng ñaàu tröôøng phaùi naøy laø Leon Walras (1834-1910), Alfred Marshall (1842-1924), Irving Fisher. Leon WALRAS cho raèng trong cô caáu kinh teá thò tröôøng coù 3 loaïi; thò tröôøng haøng hoaù, thò tröôøng tö baûn, thò tröôøng lao ñoäng. Thò tröôøng tö baûn laø nôi hoûi vay vaø cho “tö baûn”. Laõi suaáttö baûn cho vay laø giaù tö baûn. Doanh nhaân laø ngöôøi saûn xuaát haøng hoaù ñeå baùn nhöng thieáu voán ñeå ñaàu tö saûn xuaát haøng hoaù, thì phaûi hoûi vay voán treân thò tröôøng tö baûn vaø thueâ nhaân coâng treân thò tröôøng lao ñoäng. Hoïc thuyeát naøy ñeà cao vai troø töï ñieàu tieát cuûa neàn kinh teá thò tröôøng, tính naêng ñoäng vaø oån ñònh cuûa thò tröôøng. Marshall cho raèng laõi suaát laø caùi giaù phaûi traû cho vieäc söû duïng voán. Treân baát cöù thò tröôøng naøo, laõi suaát thöôøng höôùng tôùi moät möùc caân baèng sao cho toång caàu veà voán treân thò tröôøng baèng toång cung voán treân thò tröôøng. Lyù thuyeát coå ñieån veà laõi suaát ñöa ra moät luaän ñieåm raèng neáu nhu caàu ñaàu tö taêng leân trong khi xu höôùng tieát kieäm chöa taêng theo kòp thì laõi suaát seõ taêng leân kích thích nhu caàu tieàt kieäm taêng theo vaø ñieàu tieát noù seõ khieán cho laõi suaát trôû veà möùc bình quaân vaø ngöôïc laïi. Hoïc thuyeát naøy cho raèng laõi suaát coù khuynh höôùng töï ñoäng thoâng qua yù muoán tieát kieäm vaø nhu caàu ñaàu tö, neân möùc caàu tieàn teä cuûa neàn kinh teá trong caùc thôøi kyø khaùc nhau cuûa quaù trình taêng tröôûng seõ ñöôïc thoaû maõn moät caùch töï nhieân. Hoïc thuyeát soá löôïng tieàn teä cuûa Fisher giaûi thích söï vaän ñoäng cuûa giaù caû: laø söï vaän ñoäng trong möùc giaù caû chæ laø keát quaû cuûa nhöõng thay ñoåi trong soá löôïng tieàn teä. Hoïc thuyeát neâu leân raèng caàu tieàn teä thuaàn tuyù chæ laø moät haøm soá cuûa thu nhaäp vaø laõi suaát khoâng coù aûnh höôûng ñeán caàu tieàn tea( Ricardo trong taùc phaåm Drinanuples of Plitical Economy cho raèng lôïi töùc cuûa tieàn ñöôïc ñieàu tieát khoâng phaûi theo laõi suaát maø NHTW seõ cho vay, ñoàng thôøi noù cuõng khoâng hoaøn toaøn phuï thuoäc vaøo khoái löôïng vaø giaù trò cuûa tieàn. Do ñoù, NHTW cho vay nhieàu hoaëc ít cuõng khoâng laøm thay ñoåi laõi suaát. Nhöôïc ñieåm cuûa hoïc thuyeát khoâng ñöa vaøo yeáu toá taâm lyù chuû quan ñeå giaûi thích caùc hieän töôïng vaø quaù trình kinh teá xaõ hoäi. Quan ñieåm veà laõi suaát cuûa Keynes: +Naêm 1936 taùc phaåm “Lyù thuyeát toång quaùt veà vieäc laøm, laõi suaát vaø tieàn teä” cuûa John Maynard Keynes ra ñôøi ñaõ pheâ phaùn nhöõng quan ñieåm veà laõi suaát cuûa caùc tröôøng phaùi coå ñieån vaø ñöa ra moät quan ñieåm môùi veà laõi suaát. +Keynes cho raèng : söï kích thích ñaàu tö tuyø thuoäc moät phaàn vaøo laõi suaát,ngöôøi ta seõ thöïc hieän ñaàu tö tôùi khi naøo hieäu quaû giôùi haïn tö baûn toång quaùt lôùn hôn laõi suaát thò tröôøng. +Quan ñieåm coát loõi veà laõi suaát cuûa oâng laø vieäc laõi suaát tín duïng luoân laø ñoøn baåy ñeå thuùc ñaåy saûn xuaát phaùt trieån. Möùc laõi suaát thaáp naøy thì seõ daãn ñeán tình traïng toaøn duïng nhaân coâng. +Muoán haï laõi suaát tín duïng phaûi taêng khoái löôïng tieàn teä trong löu thoâng cuûa NHTW seõ phaùt haønh theâm giaáy baïc ñeå ñöa vaøo löu thoâng,thöïc hieän laïm phaùt coù möùc ñoä kích thích ñaàu tö vaø giaûi quyeát coâng aên vieäc laøm moät caùch ñaàu ñuû, seõ ñöa neàn kinh teá cuûa quoác gia ñeán möùc toaøn duïng. +Trong thôøi gian daøi hai thaäp nieân 50 vaø 60 cuûa theá kyû XX hoïc thuyeát cuûa Keynes giöõ vò trí thoáng trò trong heä thoáng tö töôûng kinh teá tö saûn. +Tuy nhieân thöïc traïng phaùt trieån kinh teá ôû caùc nöôùc tö baûn chuû nghóa ñaõ chæ roõ nhöõng haïn cheá cuûa thuyeát Keynes. Đaëc bieät nöôùc Myõ laø nôi aùp duïng maïnh meõ nhaát laïi laø nôi thöôøng xuyeân dieãn ra khuûng hoaûng kinh teá trong nhöõng naêm 1948-1982. 1.1.3 Caùc loaïi laõi suaát 1.1.3.1Laõi suaát cô baûn Laõi suaát cô baûn laø laõi suaát giöõ vò trí quan troïng, chi phoái caùc loaïi laõi suaát khaùc. Laõi suaát cô baûn do ngaân haøng trung öông xaùc ñònh vaø coâng boá treân cô sôû tình hình thöïc teá vaø muïc tieâu cuûa chính saùch tieàn teä. Laõi suaát cô baûn laø laõi suaát ñeå caùc ngaân haøng vaø caùc toå chöùc tín duïng aán ñònh laõi suaát kinh doanh nhö laõi suaát tieàn gôûi, tieàn gôûi tieát kieäm, laõi suaát cho vay…). Laõi suaát cô baûn coù theå quy ñònh toái ña-laõi suaát traàn, cuõng coù theå quy ñònh laõi suùaât toái thieåu-laõi suaát saøn, hoaëc caû laõi suaát traàn laãn laõi suaát saøn. 1.1.3.2-Laõi suaát taùi chieát khaáu. Laõi suaát taùi chieát khaáu laø laõi suaát ñöôïc duøng khi ngaân haøng trung öông taùi chieát khaáu chöùng töø coù giaù cho caùc ngaân haøng thöông maïi; laõi suaát taùi chieát khaáu coù taùc ñoäng maïnh ñeán vieäc môû roäng hay thu heïp tín duïng cuûa ngaân haøng thöông maïi. Neáu laõi suaát taùi chieát khaáu taêng cao, caùc ngaân haøng thöông maïi cuõng seõ taêng laõi suaát cho vay ñeå giaûm khoái löôïng tín duïng vaø ngöôïc laïi. 1.1.3.3-Caùc loaïi laõi suaát trong hoaït ñoäng kinh doanh tieàn teä cuûa ngaân haøng thöông maïi -Laõi suaát huy ñoäng bao goàm : laõi suaát tieàn göûi, laõi suaát tieát kieäm, laõi suaát kì phieáu, laõi suaát traùi phieáu,… -Laõi suaát cho vay bao goàm : laõi suaát cho vay ngaén haïn, laõi suaát cho vay trung haïn, daøi haïn. -Laõi suaát chieát khaáu; laø laõi suaát ñöôïc duøng ñeå khaáu tröø tieàn laõi chieát khaáu khi thöïc hieän nghieäp vuï chieát khaáu hoaëc taùi chieát khaáu thöông phieáu vaø chöùng töø coù giaù ôû caùc ngaân haøng thöông maïi 1.1.3.4-Laõi suaát lieân ngaân haøng Laõi suaát lieân ngaân haøng laø laõi suaát cho vay laãn nhau giöõa caùc ngaân haøng treân thò tröôøng lieân ngaân haøng. Laõi suaát lieân ngaân haøng ôû nhöõng nöôùc coù heä thoáng taøi chính ngaân haøng hieän ñaïi, ñoùng vai troø nhö laø laõi suaát cô baûn, noù coù taùc duïng chi phoái caùc möùc laõi suaát kinh doanh cuûa caùc ngaân haøng thöông maïi. 1.1.4 Nhöõng nhaân toá taùc ñoäng ñeán laõi suaát 1.1.4.1 Möùùc cung caàu tieàn teä Cung tieàn teä laø toång theå tieàn teä ñöôïc söû duïng ñeå giao dòch thanh toaùn treân thò tröôøng. Caùc nhaø kinh teá ñaõ ñònh nghóa :M laø tieàn giao dòch bao goàm : M1 laø toång soá tieàn kim khí vaø tieàn giaáy trong löu thoâng M2 laø taøi khoaûn tieàn göûi tieát kieäm ( tröø tieàn kim khí, tieàn giaáy vaø taøi khoaûn tieàn göûi thanh toaùn ) Chính phuû ñaõ kieåm soaùt möùc cung tieàn teä nhaèm haïn cheá möùc cung tieàn teä laø ñieàu baét buoäc phaûi laøm ñeå giöõ cho tieàn coù giaù trò. Caùc doanh nghieäp vaø coâng chuùng caàn tieàn laøm phöông tieän thanh toaùn, trao ñoåi mua baùn haøng hoaù vaø dòch vuï… chính caùc nhaân toá naøy hôïp thaønh möùc caàu tieàn teä ñeå giao dòch. Söï thay ñoåi cung caàu tieàn teä seõ laøm aûnh höôûng tôùi laõi suaát. Khi chæ soá laïm phaùt taêng khoâng laønh maïnh ngaân haøng trung öông muoán kìm cheá laïm phaùt seõ thöïc hieän chính saùch thaét chaët tieàn teä thoâng qua caùc coâng cuï cuûa noù. (Thay ñoåi taêng möùc döï tröõ baét buoäc, taêng laõi suaát chieát khaáu, giaûm haïn möùc tín duïng) laøm cho möùc tieàn teä seõ giaûm ñi daãn ñeán taêng laõi suaát. Laõi suaát taêng, keùo theo möùc ñaàu tö seõ giaûm, möùc caàu tieän teä giaûm, caùc doanh nghieäp vaø daân chuùng seõ giaûm bôùt chi tieâu laøm löôïng thanh toaùn tieàn maët, thanh toaùn chuyeån khoaûn giaûm. Ngöôïc laïi khi Ngaân haøng Trung Öông döï baùo neàn kinh teá coù daáu hieäu suy thoaùi thì seõ ñieàu chænh baèng caùc thöïc hieän taêng möùc cung tieàn teä baèng caùch baùn tieàn ra löu thoâng, thoâng qua coâng cuï chính saùch tieàn teä daãn ñeán laõi suaát coù xu höôùng giaûm daàn xuoáng, luùc ñoù tín duïng trôû neân doài daøo hôn, vieäc tieán haønh caùc döï aùn ñaàu tö môùi ñöôïc thuaän lôïi hôn, soá tieàn chi tieâu cho caùc nhaø maùy phaân xöôûng, maùy moùc thieát bò, kho taøng taêng leân, ngöôøi tieâu duøng coù khuynh höôùng mua saém nhieàu hôn, ngay chính caùc coâng trình phuùc lôïi nhö xaây döïng tröôøng hoïc, beänh vieän, ñöôøng xaù baèng voán ngaân saùch cuõng taêng leân. Ngoaøi ra khi coù nhöõng thay ñoåi do töø caàu tieàn teä (khoâng phaûi do laõi suaát, giaù caû, toång saûn phaåm, möùc tieâu thuï haøng hoùa … )gaây ra cuõng aûnh höôûng ñeán laõi suaát caân baèng, ví duï : Moät cuoäc suïp ñoå taøi chính keùo theo haøng loaït xaûy ra laäp töùc laøm cho nhieàu coâng ty bò phaù saûn, traùi khoaùn trôû thaønh moät taøi saûn ñaày ruûi ro, nhieàu khi laøm cho thò tröôøng chöùng khoaùn trôû neân hoãn loaïn, daân chuùng hoaûng sôï khoâng naém giöõ traùi khoaùn, coå phieáu nöõa maø chuyeån sang giöõ tieàn. Keát quaû caàu tieàn teä laõi suaát taêng leân vaø ngöôïc laïi. Vieäc naém nhaân toá cung caàu tieàn teä taùc ñoäng qua laïi ñeán laõi suaát coù moät yù nghóa quan troïng ñoái vôùi caùc nhaø hoaïch ñònh chính saùch tieàn teä vaø chính saùch laõi suaát cuûa caùc NHTM ñeå ñieàu chænh laõi suaát moät caùch hôïp lyù traùnh ruûi ro. 1.1.4.2-Tyû suaát lôïi nhuaän : Laõi suaát tín duïng laø moät boä phaän cuûa thu nhaäp (V + m), chính vì theá caàn duy trì moái töông quan ñaûm baûo laõi suaát tín duïng nhoû hôn tyû suaát lôïi nhuaän. Neáu laõi suaát tín duïng lôùn hôn tyû suaát lôïi nhuaän thì khoâng ai muoán vay voán ñeå thöïc hieän saûn xuaát kinh doanh vaø ñaàu tö daãn ñeán saûn xuaát kinh doanh bò ñình treä, coâng nhaân thaát nghieäp, neàn kinh teá bò suy thoaùi, an ninh traät töï xaõ hoäi baát oån. Ngöôïc laïi, neáu laõi suaát tín duïng lôùn hôn tyû suaát lôïi nhuaän ngöôøi ñi vay seõ taêng cöôøng göûi tieàn vaøo ngaân haøng ñeå kieám laõi vaø ñöôïc lôïi nhuaän cao hôn, caùc khoaûn ñaàu tö, saûn xuaát kinh doanh ngöng laïi laøm lôïi ích xaõ hoäi bò giaûm suùt. Laõi suaát traàn cuûa laõi suaát tín duïng chính laø tyû suaát lôïi nhuaän. Do ñoù vieäc taêng hay giaûm tyû suaát lôïi nhuaän seõ taïo ñieàu kieän môû roäng hay thu heïp khoaûn dao ñoäng cuûa laõi suaát tín duïng. Chính tyû suaát lôïi nhuaän aûnh höôûng ñeán caàu tieàn teä laøm cho laõi suaát taêng hay giaûm : Trong ñoù caàu tieàn teä taêng daãn ñeán laõi suaát taêng vaø caàu tieàn teä giaûm thì laõi suaát giaûm. Ngoaøi ra coøn phaûi keå ñeán caùc nhaân toá nhö khaû naêng tieâu thuï voán treân thò tröôøng tieàn teä, chi phí hoaït ñoäng ngaân haøng, thueá, ruûi ro tín duïng cuõng aûnh höôûng ñeán laõi suaát tín duïng. 1.1.4.3-Laïm phaùt : Laïm phaùt xaûy ra ôû möùc taêng vöøa phaûi seõ taïo ñieàu kieän cho neàn kinh teá phaùt trieån vöõng chaéc, oån ñònh nhöng neáu taêng ôû möùc quaù noùng daãn ñeán laïm phaùt phi maõ, sieâu laïm phaùt duø ôû möùc laõi suaát rieâng leû hay ôû taát caû moïi laõi suaát, yeáu toá kích thích laøm taêng cung, quyõ cho vay gaàn nhö trieät tieâu bôûi giaù trò thöïc teá cuûa voán goác vaø tieàn lôøi thu ñöôïc ñaõ bò hao moøn do taùc ñoäng cuûa laïm phaùt. Luùc ñoù, nhöõng ngöôøi coù khaû naêng cho vay khoâng muoán giöõ tieàn maët, muoán naém giöõ vaøng, ngoaïi teä, hoaëc mua haøng hoùa ñeå döï tröõ, ñieàu ñoù daãn ñeán cung giaûm cho vay giaûm, laõi suaát taêng. Laïm phaùt taêng khoâng chæ laøm giaûm ñoä lôùn maø coøn keùo theo vieäc taêng theâm qui moâ veà caàu quyõ cho vay. Bôûi vôùi laõi suaát danh nghóa cho tröôùc, khi laïm phaùt döï tính taêng leân, chi phí thöïc cuûa vieäc vay tieàn giaûm xuoáng, kích thích ngöôøi ta ñi vay hôn laø cho vay, vì seõ kieám ñöôïc khoaûn thu lôïi do giaù haøng hoaù mua ñöôïc baèng tieàn ñi vay seõ taêng leân, caàu quyõ cho vay taêng daãn ñeán laõi suaát taêng. Moät söï giaûm xuoáng cuûa cung vaø moät söï taêng leân cuûa caàu ñoái vôùi quyõ cho vay seõ ñaåy laõi suaát taêng leân. Toùm laïi vieäc laïm phaùt döï tính taêng daãn ñeán laõi suaát taêng. Ñieàu naøy coù moät yù nghóa quan troïng trong vieäc döï ñoaùn laõi suaát khi neàn kinh teá coù xu höôùng laïm phaùt taêng. Treân cô sôû ñoù coù moät chính saùch laõi suaát hôïp lyù nhö khi laïm phaùt cao thì Nhaø nöôùc caàn coù bieän phaùp naâng laõi suaát danh nghóa, ñaûm baûo cho laõi suaát thöïc döông hoaëc nhaø nöôùc tung vaøng vaø ngoaïi teä ra baùn ñeå kieàm cheá laïm phaùt. Baøi hoïc kinh nghieäm taïi Vieät Nam vaøo naêm 1985-1988 khi laïm phaùt ñaõõ ôû möùc ba con soá song laõi suaát danh nghóa vaãn raát thaáp ñaõ aûnh höôûng xaáu ñeán neàn kinh teá vaø caøng ñaåy laïm phaùt taêng nhanh. 1.1.4.4 Söï oån ñònh cuûa neàn kinh teá quoác daân Neàn kinh teá coù söï oån ñònh noù aûnh höôûng raát lôùn ñeán cung caàu quó cho vay, cuï theå : Aûnh höôûng ñeán cung quó cho vay : khi neàn kinh teá oån ñònh vaø phaùt trieån, lôïi nhuaän taêng, löông taêng coâng chuùng chæ muoán giöõ moät soá tieàn giao dòch ñuû cho nhu caàu söû duïng, hoï muoán taäp trung voán ñeå ñaàu tö vaøo caùc traùi khoaùn coâng ty, göûi tieát kieäm taïi ngaân haøng. Bôûi vì traùi khoaùn laøm sinh lôøi nhanh trôû thaønh moät taøi saûn laïi deã hoaùn chuyeån. Vì vaäy cung quó cho vay taêng leân, ñöôøng caàu chuyeån dòch veà beân phaûi, laõi suaát coù xu höôùng taêng. 1.1.4.5-Caùc chính saùch cuûa nhaø nöôùc Muïc tieâu phaùt trieån neàn kinh teá laøm taêng nhanh toång saûn phaåm quoác daân taïo ra saûn löôïng cao, haøng hoaù doài daøo, xuaát khaåu maïnh, tyû leä ngöôøi coù coâng aên vieäc laøm nhieàu, ñaûm baûo oån ñònh giaù caû, ñoàng tieàn coù giaù taát caû nhöõng ñieàu ñoù laøm cho moïi maët bình oån, caùn caân thanh toaùn maäu dòch caân baèng. Ñeå ñaït muïc tieâu treân, nhaø nöôùc phaûi söû duïng caùc coâng cuï baèng caùc chính saùch coù theå ñieàu chænh toác ñoä vaø phöông höôùng cuûa hoaït ñoäng kinh teá. Quaù trình thöïc hieän caùc chính saùch cuûa nhaø nöôùc ñeàu taùc ñoäng laõi suaát caân baèng treân thò tröôøng. - Chính saùch taøi chính Chính saùch taøi chính bao goàm chi tieâu cuûa chính phuû vaø chính saùch thueá. Chi tieâu cuûa chính phuû laø moät nhaân toá then choát quyeát ñònh möùc toång chi tieâu. Khi nhaø nöôùc taêng chi tieâu chính phuû vaø giaûm thueá seõ aûnh höôûng ñeán thaêng baèng cuûa thò tröôøng haøng hoaù vaø thò tröôøng tieàn teä, töø ñoù aûnh höôûng ñeán laõi suaát. Khi chi tieâu cuûa chính phuû taêng tröïc tieáp laøm taêng toång caàu, ñöôøng caàu dòch chuyeån qua phaûi, khi chính phuû giaûm thueá khoaù laøm cho nhieàu thu nhaäp hôn ñöôïc saün saøng ñeå chi tieâu vaø laøm taêng saûn phaåm baèøng caùch taêng chæ tieâu tieâu duøng. Möùc cao hôn cuûa toång saûn phaåm laøm taêng löôïng caàu tieàn teä, ñöôøng caàu dòch chuyeån veà beân phaûi, laõi suaát taêng. Ngoaøi ra thueá coøn taùc ñoäng ñeán möùc saûn löôïng tieàm naêng, chaúng haïn vieäc giaûm thueá ñaùnh vaøo thu nhaäp töø ñaàu tö môùi laøm cho caùc ngaønh taêng ñaàu tö vaøo nhaø xöôûng, maùy moùc thieát bò, daây chuyeàn saûn xuaát, toång saûn phaåm tieàm naêng ñöôïc taêng leân, taêng löôïng caàu tieàn teä, ñöôøng caàu dòch chuyeån veà beân phaûi, laõi suaát taêng. - Chính saùch tieàn teä Theo töøng thôøi kyø phaùt trieån kinh teá, ngaân haøng nhaø nöôùc ñöa ra caùc chính saùch tieàn teä ñeå chæ ñaïo hoaït ñoäng kinh doanh tieàn teä noù ñaõ taùc ñoäng ñeán khoái löôïng tín duïng maø ngaân haøng cung caáp cho neàn kinh teá, coù thôøi kyø khoái löôïng tín duïng ñöôïc ñöa ra nhieàu nhöng coù thôøi kyø phaûi thu hoài trôû veà, töø ñoù aûnh höôûng ñeán laõi suaát thò tröôøng (ñaõ phaân tích ôû muïc 1.1.2). - Chính saùch quaûn lyù ngoaïi hoái: Ñoái vôùi taát caû caùc quoác gia ñeàu thöïc thi chính saùch quaûn lyù ngoaïi hoái bao goàm caùc bieän phaùp veà quaûn lyù döï tröõ ngoaïi hoái ( ñoàng tieàn maïnh), toå chöùc, ñieàu haønh thò tröôøng ngoaïi teä lieân ngaân haøng, thò tröôøng ngoaïi hoái, kieåm soaùt hoaït ñoäng ngoaïi hoái cuûa caùc toå chöùc tín duïng vaø vieäc mua baùn, thanh toaùn treân thò tröôøng nhaèm thöïc hieän chính saùch tieàn teä quoác gia - Chính saùch thu nhaäp Noùi ñeán thu nhaäp laø chính saùch lieân quan ñeán giaù caû vaø tieàn löông. Khi möùc giaù caû giaûm maø cung tieàn teä khoâng thay ñoåi, giaù trò cuûa moät ñôn vò tieàn teä theo giaù trò tieàn teä seõ taêng neáu caàn söû duïng thì coù theå mua ñöôïc moät khoái löôïng haøng hoaù dòch vuï nhieàu hôn. Ngöôïc laïi möùc giaù caû cao hôn seõ laøm giaûm cung tieàn teä, theo giaù trò thöïc teá daãn ñeán laøm taêng laõi suaát. Trong toång chi phí saûn xuaát thì chi phí tieàn löông laø moät yeáu toá quan troïng, khi tieàn löông taêng leân laøm chi phí saûn xuaát taêng, laøm giaûm bôùt lôïi nhuaän theo ñôn vò saûn phaåm taïi moãi möùc giaù caû, daãn ñeán giaûm nhu caàu ñaàu tö, caàu tieàn teä giaûm keùo theo laõi suaát giaûm. Toùm laïi : Vieäc ngaân haøng caàn nhaän thöùc vaø naém baét nhanh nhaïy ñeå khoâng theå boû qua nhöõng taùc ñoäng tieàm naêng cuûa vieäc thöïc thi caùc chính saùch kinh teá taøi chính, tieàn teä vì taát caû caùc yeáu toá naøy ñeàu taùc ñoäng tröïc tieáp tôùi vieäc quaûn trò laõi suaát, taøi saûn nguoàn voán vaø qui moâ chi phí, thu nhaäp cuûa ngaân haøng. 1.1.5 Vai troø cuûa laõi suaát trong neàn kinh teá thò tröôøng 1.1.5.1 Laõi suaát aûnh höôûng ñeán hoaït ñoäng kinh doanh cuûa doanh nghieäp. Khi NHTM ñöa ra moät möùc laõi suaát hôïp lyù thì caùc doanh nghieäp seõ tính toaùn ñöôïc lôïi nhuaän thu veà töø caùc döï aùn, phöông aùn khaû thi vaø taïo ra cô hoäi kinh doanh, kích thích ñôn vò môû roäng ñaàu tö, thöïc hieän taùi saûn suaát ñaåy maïnh caùc maët hoaït ñoäng cuûa doanh nghieäp hôn nöõa. Maët khaùc moät laõi suaát baát hôïp lyù (laõi suaát cao hoaëc thaáp) ñeàu aûnh höôûng tieâu cöïc ñeán hoaït ñoäng kinh doanh cuûa caùc doanh nghieäp. Khi laõi suaát quaù cao doanh nghieäp phaûi tính toaùn neân vay hay khoâng vay voán ngaân haøng, nhieàu döï aùn ñaõ döï tính coù qui moâ cao seõ khoâng ñöôïc thöïc hieän hoaëc seõ bò boû lôõ cô hoäi, taát nhieân nguoàn voán ngaân haøng seõ bò ñoïng aûnh höôûng tôùi lôïi nhuaän thaäm chí kinh doanh dòch vuï khoâng toát coù theå bò loã. Ngöôïc laïi, khi qui ñònh möùc laõi suaát quaù thaáp doanh nghieäp vay voán deã daøng, nhieàu khi söû duïng khoâng ñuùng muïc ñích vì vay voán soá löôïïng voán lôùn laõi suaát reû gaây ra söû duïng laõng phí voán khoâng hieäu quaû, vôùi moät thôøi gian seõ coù nhöõng tieàm aån ruûi ro keùo theo tæ leä nôï quaù haïn cao, ngaân haøng khoâng thu hoài ñöôïc voán veà ñeå tieáp tuïc ñaàu tö cho vay, laøm aûnh höôûng thaäm chí daãn tôùi söï ñoå beå heä thoáng taøi chính aûnh höôûng lôùn tôùi söï phaùt trieån neàn kinh teá. 1.1.5.2 Laõi suaát laø coâng cuï giaùn tieáp ñieàu haønh neàn kinh teá vó moâ. - Laõi suaát goùp phaàn giöõ vöõng söï caân ñoái giöõa cung vaø caàu haøng hoaù. Toång löôïng haøng hoaù saûn xuaát ra phaûi caân baèng vôùi toång löôïng haøng hoaù yeâu caàu (cung = caàu). Noù laøm cho doanh nghieäp taêng nhanh voøng quay voán, thu hoài voán kòp thôøi, taêng lôïi nhuaän, quaù trình taùi saûn xuaát cuûa xaõ hoäi ñöôïc lieân tuïc giuùp cho taêng tröôûng kinh teá nhanh. Laõi suaát thay ñoåi aûnh höôûng ñeán nhu caàu ñaàu tö, ñeán xuaát khaåu roøng, töø ñoù aûnh höôûng ñeán toång saûn phaåm quoác daân theo chieàu höôùng laõi suaát giaûm toång saûn phaåm quoác daân taêng vaø ngöôïc laïi. Laõi suaát thay ñoåi aûnh höôûng ñeán caàu tieàn teä, taùc ñoäng ñeán caàu haøng hoùa treân thò tröôøng theo chieàu höôùng laõi suaát taêng, coâng chuùng seõ giaûm bôùt tieâu duøng ñeå mua chöùng khoaùn, hoaëc göûi tieàn vaøo ngaân haøng laøm caàu haøng hoùa giaûm vaø ngöôïc laïi. - Laõi suaát ñaõ goùp phaàn thöïc hieän muïc tieâu cuûa chính saùch tieàn teä quoác gia, kích thích ñaàu tö neàn kinh teá. Moät khi ngaân haøng trung öông coù nhöõng thay ñoåi veà chính saùch tieàn teä ngay laäp töùc seõ daãn ñeán söï thay ñoåi döï tröõ cuûa caùc ngaân haøng thöông maïi laøm söï thay ñoåi möùc cung tieàn teä töø ñoù daãn ñeán söï bieán ñoäng veà laõi suaát, söï thay ñoåi veà laõi suaát naøy taïo ra toång möùc caàu cuûa XH veà ñaàu tö vaø phaùt trieån kinh teá bôûi vì laõi suaát taùc ñoäng ñeán chi phí ñaàu tö, nhö vaäy noù laø moät yeáu toá quyeát ñònh ñaàu tö. Khi taêng laõi suaát nhöõng döï aùn ñaàu tö coù lôïi nhuaän thaáp hôn laõi suaát tieàn vay thì seõ töï ñoäng caét giaûm bôùt hoaëc ngöng ñaàu tö. Khi laõi suaát giaûm laøm gia taêng caùc döï aùn ñaàu tö coù lôïi nhuaän thaáp. Söï thay ñoåi veà laõi suaát roõ raøng laøm cho ñaàu tö ñöôïc kích thích daãn ñeán taêng saûn löôïng vaø taïo coâng aên vieäc laøm trong xaõ hoäi. Trong neàn kinh teá laõi suaát thay ñoåi muïc ñích taùc ñoäng cung tieàn teä nhaèm ñaûm baûo qui luaät löu thoâng tieàn teä töø ñoù laøm oån ñònh tieàn teä. Thoâng qua laõi suaát taùi chieát khaáu, NHTW coù theå “Ñöa” tieàn vaøo löu thoâng hoaëc “ruùt” tieàn töø löu thoâng veà nhaèm ñaûm baûo khoái löôïng tieàn caàn thieát trong löu thoâng, töø ñoù oån ñònh laïm phaùt, oån ñònh tieàn teä. - Laõi suaát laø coâng cuï taùc ñoäng maïnh meõ ñeán laïm phaùt Ñoái vôùi baát cöù moät quoác gia naøo moät khi neàn kinh teá coù tæ leä laïm phaùt cao thì neàn kinh teá nöôùc ñoù ñang treân ñaø tuoät doác, noù gaây ra caùc haäu quaû raát tai haïi phaûi maát moät thôøi gian daøi môùi khoâi phuïc laïi ñöôïc, aûnh höôûng raát lôùn ñeán moïi lónh vöïc trong neàn kinh teá. Tình theá ñoù baét buoäc nhaø nöôùc phaûi can thieäp, ñöa ra caùc bieän phaùp ñeå choáng laïm phaùt. Moät trong nhöõng bieän phaùp ñöôïc ñaùnh giaù coù hieäu nghieäm nhaát töø tröôùc tôùi nay laø naâng laõi suaát tieàn göûi nhö ôû Vieät Nam vaøo naêm 1988, côn soát laïm phaùt phi maõ töø 390,8% giaûm xuoáng coøn 34,7%/naêm (1989) sau khi NHNN quyeát ñònh naâng laõi suaát tieàn göûi, ngay ôû Myõ cuõng ñöôïc minh chöùng vaøo naêm 1981 sau khi naâng laõi suaát tieàn göûi töø 6% leân 8%/naêm ñaõ laøm cho möùc laïm phaùt töø 14% giaûm xuoáng coøn 5%/naêm. Vì khi laõi suaát tieàn göûi taêng leân thì laäp töùc löôïng tieàn trong löu thoâng quay trôû veà ngaân haøng daãn ñeán möùc giaù caû haøng hoaù giaûm, laïm phaùt giaûm. - Laõi suaát laø coâng cuï ñeå ño löôøng “ söùc khoûe” cuûa neàn kinh teá ÔÛ caùc nöôùc kinh teá phaùt trieån, giaù traùi khoaùn vaø laõi suaát ñöôïc yeát giaù haøng ngaøy treân caùc tôø baùo cuûa caùc cô quan chính phuû. Ngöôøi ta coù theå caên cöù vaøo söï bieán ñoäng cuûa laõi suaát ñeå döï baùo tình hình kinh teá vaø caùc yeáu toá khaùc nhö : Tính sinh lôøi cuûa cô hoäi ñaàu tö, möùc laïm phaùt döï tính, möùc thieáu huït ngaân saùch. Caùc yeáu toá ñoù hôïp thaønh chæ tieâu tröøu töôïng “Söùc khoeû neàn kinh teá”. treân cô sôû ñoù caùc nhaø doanh nghieäp laäp keá hoaïch chæ tieâu trong töông lai cuûa hoï, trong khi ñoù ngaân haøng caàn döï baùo laõi suaát nhaèm quyeát ñònh choïn mua taøi saûn naøo. 1.2 Vaán Ñeà Töï Do Hoaù Laõi Suaát Trong Neàn Kinh Teá. 1.2.1 Khaùi nieäm töï do hoaù laõi suaát Töï do hoaù laõi suaát laø moät phaàn quan troïng cuûa töï do hoaù taøi chính, töï do hoaù laõi suaát laø cô cheá ñieàu haønh laõi suaát hoaøn toaøn ñeå cho cung caàu veà voán treân thò tröôøng xaùc ñònh laõi suaát caân baèng, NHTW chæ can thieäp giaùn tieáp baèng caùc coâng cuï ñieàu chænh xu höôùng maø thoâi. 1.2.2 Baûn chaát vaø ñieàu kieän töï do hoaù laõi suaát Baûn chaát cuûa töï do hoaù laõi suaát laø vieäc trao cho thò tröôøng voán toaøn boä vieäc xaùc ñònh laõi suaát caân baèng. NHTW chæ söû duïng caùc coâng cuï can thieäp moät caùch giaùn tieáp ñeå ñieàu chænh phuø hôïp chieán löôïc vaø muïc tieâu ñaët ra trong töøng thôøi kì. Ñieàu kieän töï do hoaù laõ._.i suaát : qua caùc baøi hoïc kinh nghieäm cuûa caùc quoác gia ñi tröôùc,caùc nhaø khoa hoïc, caùc nhaø hoaïch ñònh chính saùch ruùt ra ñöôïc caùc ñieàu kieän sau: + Heä thoáng moâi tröôøng luaät phaùp oån ñònh, ñoàng boä ñaày ñuû, minh baïch, phuø hôïp thoâng leä quoác teá, heä thoáng phaùp luaät phaûi taïo ra ñöôïc cô cheá giaùm saùt taøi chính ñoái vôùi neàn kinh teá, ñaûm baûo coâng baèng, bình ñaúng giöõa caùc NHTM quoác doanh vaø caùc NHTMCP cuõng nhö caùc chi nhaùnh NHTM nöùôc ngoaøi hay lieân doanh. + Heä thoáng ngaân haøng phaûi ñöôïc cuõng coá, naâng cao khaû naêng caïnh tranh, ñaûm baûo an toaøn tröôùc söï hoäi nhaäp vaø töï do hoaù. + Quan troïng nhaát laø moâi tröôøng vó moâ phaûi ñöôïc oån ñònh, phaûi kieåm soaùt ñöôïc laïm phaùt, caûi thieän ñöôïc tình traïng thaâm huït ngaân saùch, cô caáu laïi vaø laønh maïnh hoaù caùc doanh nghieäp. + Phaùt trieån ñuùng möùc khu vöïc tö nhaân vì ñaây laø khu vöïc hình thaønh caùc quyeát ñònh ñaàu tö coù hieäu quaû, ñoùng goùp moät phaàn chuû yeáu cho taêng tröôûng kinh teá. + Xaây döïng vaø phaùt trieån thò tröôøng voán vaø thò tröôøng chöùng khoaùn thoâng suoát trong nöôùc vaø hoaø nhaäp vôùi thò tröôøng taøi chính quoác teá, noù trôû thaønh moät keânh huy ñoäng vaø ñieàu tieát voán trung, daøi haïn höõu hieäu. + Phaûi xaây döïng vaø hoaøn thieän heä thoáng kieåm toaùn caùc doanh nghieäp toát ñeå ñaûm baûo tính toaøn dieän, saâu roäng, ñoä tin caäy cuûa caùc baùo caùo taøi chính phaûi mang tính phaùp leänh vaø hieäu löïc. 1.2.3 Taùc duïng cuûa töï do hoaù laõi suaát: Töï do hoaù laõi suaát coù yù nghóa voâ cuøng quan troïng : Thöù nhaát traû veà cho laõi suaát ñuùng vai troø ñoøn baåy kích thích neàn kinh teá cuûa noù; Thöù hai thoâng qua töï do hoùa laõi suaát khôi thoâng doøng voán vaø huy ñoäng toái ña nguoàn voán xaõ hoäi; Thöù ba, töï do hoaù laõi suaát taïo ñieàu kieän cho caùc NHTM chuû ñoäng hôn trong kinh doanh vaø bình ñaúng hôn trong caïnh tranh, trong hoaït ñoäng, phuø hôïp vôùi heä thoâng leä quoác teá... Töï do hoaù laõi suaát noùi rieâng vaø töï do hoaù laõi suaát taøi chính noùi chung heát söùc coù yù nghóa vôùi caùc quoác gia trong gia ñoaïn phaùt trieån vaø hoäi nhaäp vaøo neàn kinh teá theá giôùi vì nhöõng taùc duïng to lôùn cuûa noù ñoái vôùi neàn kinh teá treân phöông dieän vó moâ laãn vi moâ. Treân phöông dieän vó moâ cuûa neàn kinh teá Vieät Nam chuùng ta vöøa qua ñaõ heát söùc thaønh coâng trong vieäc hoäi nhaäp trôû laïi vôùi neàn kinh teá theá giôùi vaø khu vöïc sau raát nhieàu naêm giaùn ñoaïn. Baèng chöùng laø chuùng ta noái laïi moái quan heä vôùi IMF, WB, ADB, chuùng laø thaønh vieân cuûa ASEAN töø 1997, gia nhaäp AFTA, gia nhaäp WTO, kyù keát BTA…roõ raøng laø böôùc ñaàu hoaø nhaäp chuùng ta ñaõ thaønh coâng to lôùn, keá tieáp chuùng ta chuyeån ñoåi moät soá hoaït ñoäng cho phuø hôïp thoâng leä quoác teá, trong ñoù coù taøi chính Ngaân haøng. Chính vì vaäy, töï do hoaù laõi suaát cuõng nhö töï do hoaù taøi chính coù taùc duïng to lôùn trong vieäc chuyeån ñoåi cô cheá ñieàu haønh laõi suaát, heä thoáng keá toaùn, keá toaùn haønh lang phaùp lyù… cho phuø hôïp thoâng leä quoác teá. NHNN thoâng qua töï do hoaù laõi suaát chuyeån daàn sang thöïc hieän caùc coâng cuï giaùn tieáp ñieàu haønh chính saùch laõi suaát, giaûm söï can thieäp vaø ñieàu haønh baèng caùc coâng cuï haønh chaùnh tröïc tieáp, töø ñoù traû laõi suaát veà ñuùng vai troø ñoøn baåy kích thích neàn kinh teá cuûa noù, taùc duïng kích thích söï taêng tröôûng kinh teá Thoâng qua töï do hoaù laõi suaát, khôi thoâng doøng voán vaø huy ñoäng toái ña nguoàn voán xaõ hoäi, thuùc ñaåy chu chuyeån voán trong neàn kinh teá, giöõa caùc khu vöïc, caùc vuøng, mieàn vaø caùc ñoái töôïng. Voán ñöôïc luaân chuyeån töø nôi thöøa sang nôi thieáu, töø nôi coù laõi suaát theâp nôi coù laõi suaát cao, töø ñoù hình thaønh laõi suaát bình quaân hôïp lyù trong neàn kinh teá theo tín hieäu thò tröôøng. Treân phöông dieän vi moâ Töï do hoùa laõi suaát nhö töï do hoùa taøi chính thuùc ñaåy caïnh tranh laønh maïnh naøy laø caùc doanh nghieäp, caùc taàng lôùp daân cö, xaõ hoäi ñöôïc huöôûng saûn phaåm dòch vuï taøi chính, ngaân haøng chaát löôïng hôn, giaù caû hôïp lyù hôn… Töï do hoaù taøi chính ñi keøm töï do hoaù laõi suaát taïo ra söï bình ñaúng giöõa caùc NHTM, caùc TCTD trong nöôùc vôùi caùc NHTM nöôùc ngoaøi, taïo ra söï caïnh tranh bình ñaúng giöõa caùc toå chöùc naø, giuùp caùc NHTM, caùc TCTD trong nöôùc coù ñieàu kieän phaùt trieån, ña daïng hoaù nghieäp vuï, taêng tính chuyeân nghieäp, tieáp caän coâng ngheä tieán tieán hôn… Töï do hoaù laõi suaát giuùp cho caùc doanh nghieäp thuoäc moïi thaønh phaàn kinh teá deã daøng tieáp caän nguoàn voán phuø hôïp vôùi tình hình kinh doanh vaø taøi chính cuûa mình hôn, coù ñieàu kieän phaùt trieån, môû roäng saûn xuaát hôn. Caùc taàng lôùp daân cö cuõng chuû ñoäng hôn trong vieäc löïa choïn cho mình moät NHTM toát nhaát ñeå phuïc vuï mình trong vieäc göûi tieàn xin vay : chaát löôïng toát hôn,dòch vuï ña daïng vaø toát hôn, giaù caû caïnh tranh hôn… 1.3 KINH NGHIEÄM MOÄT SOÁ NÖÔÙC VEÀ CHÍNH SAÙCH LAÕI SUAÁT. 1.3.1 Chính saùch töï do hoaù laõi suaát cuûa caùc nöôùc coâng nghieäp vaø Asean. Treân theá giôùi hieän nay toàn taïi khaù roõ hai phöông thöùc ñieàu tieát kinh teá vi moâ ôû haàu heát caùc nöôùc phaùt trieån, ñoù laø tröôøng phaùi ñieàu tieát thieân veà höôùng choáng laïm phaùt vaø tröôøng phaùi ñieàu tieát thieân veà choáng suy thoaùi. Theo tröôøng phaùi choáng laïm phaùt thì laõi suaát seõ ñöôùc thaû linh hoaït ñeå ñieàu chænh nhu caàu veà tieàn trong neàn kinh teá. Vôùi löôïng cung öùng tieàn coá ñònh, giaù caû seõ oån ñònh hoaëc coù möùc laïm phaùt raát thaáp. Tuy nhieân vì cung öùng tieàn coá ñònh veà ngaén haïn, vaø taêng chaäm veà daøi haïn, neàn kinh teá thieáu voán môùi ñeå kích thích ñaàu tö cho neân cuõng taêng tröôûng raát chaäm. Coøn tröôøng phaùi coøn laïi chuû tröông “taêng tröôûng kinh teá laø haøng ñaàu”, neân hoï seõ coá ñònh laõi suaát vaø thaû noåi cung öùng tieàn theo nhu caàu phaùt trieån cuûa neàn kinh teá. Toùm laïi, veà ngaén haïn moïi phöông thöùc ñieàu tieát ñeàu ñöôïc söû duïng laãn loän theo muïc tieâu kinh teá. Söï khaùc nhau raát khoâng roõ raøng. Khi caàn choáng suy thoaùi, Fed vaãn môû roäng cung öùng tieàn moät caùch oà aït ñeå kích thích taêng tröôûng. Beân caïnh ñoù, khi aùp löïc laïm phaùt gia taêng quaù nhanh, caùc NHTW cuûa caùc nöôùc ví duï nhö NHTW Nhaät Baûn, NHTW Haøn Quoác, NHTW coäng hoaø lieân bang Ñöùc, NHTW phaùp vaãn quay sang taêng laõi suaát, thu heïp cung tieàn. Coøn veà maët daøi haïn, coù söï phaân bieät thaønh 2 tröôøng phaùi roõ raøng ñeå phaûn aùnh khuynh höôùng vaø ñaëc thuø cuûa caùc neàn kinh teá khaùc nhau. Nếu như NHNN chọn chính sách cung ứng tiền thì phải chấp nhận sự biến động của đường cung tiền tệ. Chính sách lãi suất trung tâm nên chính sách cung ứng tiền phải đáp ứng yêu cầu của chính sách lãi suất nhằm thúc đẩy tăng trưởng kinh tế hoặc kiềm chế lạm phát. 1.3.2 Chính sách lãi suất trong sự điều tiết kinh tế vĩ mô Fed giai đoạn năm 1980 đến năm 1996: Bước vào năm 1980, ảnh hưởng của cơn sốc giá dầu lần thứ hai kéo dài, kết hợp với sự gia tăng tiêu dùng đã đưa nước Mỹ vào cơn lạm phát thắt chặt tiền tệ, nâng lãi suất và tỷ giá đến tận năm 1984 để chống lạm phát. Và kéo theo đó là suy thoái nền kinh tế vì chính sách thắt chặt đến cuối năm 1982. Sang 1983, Fed bắt đầu chính sách khôi phục nền kinh tế bằng việc nới lỏng dần cung ứng tiền, và lãi suất được hạ từ năm 1985, cùng với việc phá giá đồng tiền thông qua tăng dự trữ và tăng cung ứng tiền trong chính sách tiền tệ nới lỏng để nới lỏng để bành trướng nền kinh tế của Fed. Nền kinh tế Hoa Kỳ tăng trưởng khá ổn định đến mãi đến năm 1989. Năm 1987 xảy ra khủng hoảng tài chính trên thị trường chứng khoán, cùng việc tăng giá dầu vào cuối năm 1988, đầu năm 1989, đã buộc Fed phải quyết định chuyển sang thắt chặt cung ứng tiền vào giữa vào năm 1989. Do đó, lãi suất đã tăng lên ngay lập tức. Nền kinh tế đã chặn được “trận lạm phát” 2 con số, nhưng nền kinh tế lại rơi vào tình trạng suy thoái trong những năm 1990 và 1991. Sự trì trệ trong tốc độ tăng trưởng đã làm Fed quyết định chuyển sang nới lỏng tiền tệ vào đầu năm 1991. Lãi suất dự trữ liên bang và lãi suất thị trường hạ ngay sau những hoạt động mà Fed đã thực hiện. Và từ đó đến năm 1994 là giai đoạn lịch sử trong chính sách tăng cung ứng tiền liên tục hạ lãi suất để kích thích tăng trưởng kinh tế của Mỹ. Nền kinh tế với sự dồi dào cung ứng tiền tăng trưởng khá ổn định từ năm 1992 đến quý II năm 1996. Trong những giai đoạn từ vài năm trở lên, chính sách điều tiết của Fed được thực hiện uyển chuyển từ nửa năm một, được áp dụng một cách thành công và hiệu quả đến từng giai đoạn ngắn và hàng quý, trong noã löïc oån ñònh giaù caû vaø taêng tröôûng kinh teá thöïc teá. 1.3.3 Chính saùch ñieàu tieát vó moâ laõi suaát cuûa NHTW Phaùp Böôùc vaøo thaäp nieân 1980, nöôùc Phaùp vôùi nhieàu daáu hieäu khoâng oån ñònh, kinh teá suy thoaùi keùo daøi moät caùch traàm troïng hôn ñeán heát naêm 1984. Naêm 1981, BDF ñaõ ñöa laõi suaát ckieát khaáu leân 17,5% vaø laõi suaát thò tröôøng leân 15,28%. Naêm 1982, trong khi vaãn lo ngaïi veà laïm phaùt, BDF giôùi haïn cung öùng tieàn heïp, baønh tröôùng cung öùng tieàn roäng thoâng qua nghieäp vuï thò tröôøng môû ñeå haï laõi suaát vaø khoâi phuïc kinh teá. Chöông trình naøy keùo daøi ñeán naêm 1986 vaø keát quaû laø toác ñoä taêng tröôûng neàn kinh teá ñaõ coù chuyeån bieán taêng leân roõ reät tuy söùc eùp cuûa thaát nghieäp chöa giaûm ñaùng keå. Vaøo nhöõng naêm 1986-1987, NHTW Phaùp ñaõ xoaù boû möùc tín duïng vaø traàn laõi suaát, taäp trung vaøo töï do hoaù laõi suaát, keát hôïp vôùi chính saùch tieàn teä linh hoaït, ñi töø thaét chaët sang nôùi loûng cung öùng vaø ngöôïc laïi luaân phieân moãi naêm. Laõi suaát ñöôïc giöõ ôû möùc töø 7% ñeán 10% vaø nhôø theá kinh teá nöôùc Phaùp taêng tröôûng thaáp nhöng oån ñònh. Naêm 1993, nöôùc Phaùp rôi vaøo ñôït suy thoaùi môùi lan roäng treân khaép theá giôùi, BDF quyeát ñònh haï laõi suaát lieân tuïc vaø ñeán cuoái quyù I naêm 1996, laõi suaát chieát khaáu chó coøn 3,9% , laõi suaát thò tröôøng 4,29%. Trong 16 naêm vöøa qua , BDF ñaõ phaûi ñoái maët vôùi thaát nghieäp, laïm phaùt vaø suy thoaùi kinh teá ñeán haøng quyù, haøng naêm. Vaø thöïc söï vöôït leân treân thôøi kì bieán ñoäng naøy, vai troø ñieàu tieát cuûa noù ñaõ ñöôïc xaùc nhaän maïnh meõ thoâng qua nhöõng thaønh coâng vaø keå caû thaát baïi cuûa vieäc vaän duïng caùc coâng cuï ñieàu tieát vaøo thöïc tieãn khoù khaên nöôùc Phaùp. 1.3.4 Chính saùch laõi suaát trong söï ñieàu tieát kinh teá vó moâ cuûa NHTW Nhaät Baûn Chính saùch ñieàu tieát cuûa Nhaät Baûn thuoäc veà tröôøng phaùi “taêng tröôûng kinh teá“, coi vieäc thuùc ñaåy taêng tröôûng laø vaán ñeà öu tieân. Do vaäy, chính saùch laõi suaát thaáp oån ñònh laø phöông tieän ñeå giuùp neàn kinh teá nöôùc nay taêng leân. Töø naêm 1983 ñeán heát naêm 1995, laõi suaát chæ taêng coù hai laàn. Laàn thöù nhaát vaøo naêm 1985, khi Hoa Kyø baønh tröôùng cung öùng tieàn ñoät ngoät, vaø laàn thöù hai laø vaøo naêm 1990. Laõi suaát chieát khaáu ñöôïc giaûm ñeán möùc thaáp lòch söû vaøo thaùng 2/1993 vaø cho ñeán cuoái naêm 1993 chæ coøn 1,75%. Laõi suaát cho vay ngaén haïn chæ coøn 2,8%. Keát quaû thật aán töôïng, quaù trình vaän ñoäng cuûa ñaàu tö ñaõ baét ñaàu ñi ñuùng höôùng mong muoán cuûa BOJ sau nhöõng khuùc quanh naêm 1990. Chöa haøi loøng vôùi toác ñoä ñieàu chænh cô caáu saûn xuaát thöïc teá laãn trong taâm lyù cuûa giôùi saûn xuaát thöïc teá laãn trong taâm lyù cuûa giôùi saûn xuaát kinh doanh cuûa Nhaät, giöõa thaùng 3/1995, BOJ tieáp tuïc haï laõi suaát treân thò tröôøng tieàn teä, vaø laõi suaát chieát khaáu ñöôïc ñöa xuoáng möùc chöa töøng coù treân theá giôùi laàn thöù 2 laø 1%. Nhöõng möùc thaáp nhaát chöa töøng thaáy treân thò tröôøng tieàn teä Nhaät Baûn ñaõ goùp phaàn caûi taïo caùch nghó trong giôùi ngaân haøng vaø kinh doanh tieàn teä cuûa nöôùc naøy raèng hoaøn toaøn khoâng coù giôùi haïn thaáp nhaát hay cao nhaát naøo trong chính saùch laõi suaát thò tröôøng cuûa BOJ. Tuyø theo caùc muïc tieâu ñieàu tieát cuûa noù, BOJ coù theå ñöa laõi suaát leân thaät cao vaø cuõng raát saün saøng ñöa laõi suaát xuoáng thaät thaáp. Thaùng 9/1994, BOJ ñaõ cho pheùp caùc ngaân haøng trung gian ñöôïc töï do quyeát ñònh laõi suaát traû cho tieàn gôûi vaø cho vay. Ñoù laø moät phaàn cuûa vieäc töï do hoaù laõi suaát tieàn gôûi noùi chung sau khi laõi suaát chieát khaáu lieân tuïc haï, ñaõ ñieàu chænh laõi suaát phuï thuoäc naëng neà hôn vaøo chính saùch cuûa BOJ. 1.3.5 Baûng thöïc hieän chính saùch töï do hoaù ôû moät soá nöôùc : Quoác gia Thôøi ñieåm Laõi suaát Singapore 7/1976 Xoaù boû caùc quy ñònh kieåm soaùt laõi suaát tieàn gôûi vaø cho vay Malaysia 10/1978 Xoaù boû caùc quy ñònh kieåm soaùt laõi suaát tieàn gôûi toái ña vaø laõi suaát cuûa caùc ngaân haøng thöông maïi Ñaøi loan 7/1989 Xoaù boû caùc quy ñònh kieåm soaùt laõi suaát baèng vieäc thi haønh luaät ngaân haøng môùi. Hoàng koâng 12/1980 Laõi suaát caùc ngaân haøng cuøng nhau qui ñònh coøn laõi suaát cho vay töï do. Philippin 7/1981 Xoaù boû möùc toái ña laõi suaát tieàn gôûi coù kì haïn vaø laõi suaát cho vay daøi haïn. Korea 1/1982 12/1988 Xoaù boû möùc toái ña laõi suaát tieàn cho vay ngaén haïn. Xoaù boû hoaøn toaøn caùc quy ñònh kieåm soaùt veà laõi suaát cho vay vaø laõi suaát tieàn gôûi daøi haïn, laõi suaát treân thò tröôøng tieàn teä vaø thò tröôøng voán. Italia 3/1990 Xoaù boû caùc qui ñònh veà möùc toái ña laõi suaát tieàn gôûi coù kì haïn cuûa caùc ngaân haøng thöông maïi. Caùc nöôùc thöïc hieän töï do hoaù baèng phöông phaùp tuaàn töï, keát hôïp söï chæ ñaïo khung laõi suaát cuûa NHNN vôùi quaù trình töï do hoaù laõi suaát daàn daàn tuyø theo söï phaùt trieån cuûa neàn kinh teá tieán tôùi töï do hoaù laõi suaát hoaøn toaøn khi ñieàu kieän cuûa neàn kinh teá ñaõ chín muoài. Do ñaëc ñieåm cuûa töøng nöôùc, caûi caùch chính saùch laõi suaát ôû moãi nöôùc coù khaùc nhau. Nhöng toång quaùt laïi, vaán ñeà chung cuûa caùc nöôùc ñeàu höôùng tôùi laø thöïc hieän muïc tieâu huy ñoäng voán trong nöôùc, thöïc hieän phaân phoái voán coù höôùng thoâng qua cô cheáù thò tröôøng, vaø naâng cao tính haáp daãn cuûa thò tröôøng voán nhö moät thò tröôøng quoác teá. Xu höôùng phaùt trieån cuûa caùc neàn taøi chính treân theá giôùi vaø trong khu vöïc veà cô baûn la ø: Giaûm thieåu toái ña caùc quy ñònh kieåm soaùt trong heä thoáng taøi chính, trong ñoù coù coâng cuï laõi suaát. Ngaøy nay caùc nöôùc trong khu vöïc ñaõ vaø ñang tieán tôùi muïc tieâu töï do hoaù laõi suaát. Song song vôùi tieán trình töï do hoaù laõi suaát, trong ñieàu kieän neàn kinh teá coøn keùm phaùt trieån coøn bò kieåm soaùt, thì söï kieåm soaùt ñoù muoán ñaït hieäu quaû cao thì phaûi thöïc hieän töøng böôùc vaø nhaïy beùn vôùi neàn kinh teá trong cô cheá thò tröôøng. 1.4 BAØI HOÏC THAÙCH THÖÙC ÑOÁI VÔÙI VIEÄT NAM Töø khi ñaát nöôùc ñoåi môùi ñeán nay kinh teá Vieät Nam ñaõ coù nhöõng thay ñoåi ñaùng keå, ñoù laø neàn kinh teá lieân tuïc taêng tröôûng khaù; ñaët bieät ngay caû khi khu vöïc Ñoâng Nam Aù xaûy ra khuûng hoaûng taøi chính, GDP Vieät Nam vaãn taêng tröôûng ôû möùc hôn 6%/naêm. Coù theå noùi neàn kinh teá, choã dựa caên baûn cho hoaït ñoäng ngaân haøng phaùt trieån vöøa ñeå phuïc vuï trôû laïi, vöøa ñeå thöïc hieän caûi caùch vaø thöïc nhöõng coâng cuï chính saùch tieàn teä phuø hôïp vôùi cô cheá hieän haønh. Trong ñoù coù vaán ñeà laõi suaát. Töø hôn moät thaäp kỷ qua cho ñeán nay vaán ñeà laïm phaùt ñaõ ñöôïc kieåm soaùt, giaù trò ñoàng Vieät Nam ñöôïc oån ñònh. Ñaây laø nhöõng ñieàu kieän toát ñeå thay ñoåi chính saùch laõi suaát. Thöïc hieän chính saùch laõi suaát cho vay thoaû thuaän baèng VND chaúng nhöõng phuø hôïp vôùi tính taát yeáu trong “buoân baùn” maø coøn laø vieäc phuø hôïp vôùi quy luaät thò tröôøng, phuø hôïp vôùi xu theá tieán boä cuûa nguyeân taéc quaûn lyù trong cô cheá thò tröôøng. Töø khi chuùng ta aùp duïng coâng cuï laõi suaát cô baûn thì thöïc teá laõi suaát cho vay ñaõ ñi theo tín hieäu thò tröôøng, nghóa laø noù xaùc ñònh theo quan heä cung caàu. Noùi caùch khaùc, söï töï do hoaù laõi suaát cho vay giöõa caùc toå chöùc tín duïng vaø khaùch haøng ñaõ daàn daàn trôû thaønh thoùi quen trong giao dòch. Hieän nay giöõa caùc ngaân haøng ñaõ hình thaønh tính caïnh tranh veà laõi suaát. Hieäp hoäi ngaân haøng ñaõ hoaït ñoäng raát toát, ñaây laø nôi maø caùc toå chöùc tín duïng taäp hôïp thoáng nhaát vaø thoaû thuaän caùc vaán ñeà maø hoï cuøng quan taâm, trong ñoù coù vaán ñeà veà aùp duïng möùc laõi suaát sao cho caùc beân cuøng coù lôïi vaø haøi hoaø vôùi nhau. Taùi cô caáu laïi nhtm laø ñieàu kieän raát thuaän lôïi ñeå caùc TCTD caûi thieän vaø cung coá laïi caùch thöùc hoaït ñoäng vaø quaûn lyù ngaøy caøng toát hôn, vaø neàn taøi chính laønh maïnh hôn. Ñaây laø nhöõng yeáu toá giuùp cho caùc TCTD kinh doanh vaø taùc nghieäp phuø hôïp vôùi caùc yeâu caàu kinh teá vaø hoäi nhaäp. Laø nöôùc ñi sau veà chính saùch töï do hoaù so vôùi caùc nöôùc coù neàn kinh teá phaùt trieån treân theá giôùi, chuùng ta seõ ruùt ra moät soá baøi hoïc kinh nghieäm maø caùc nöôùc ñi tröôùc ñaõ maéc phaûi, vaø seõ giuùp chuùng ta hoaøn thieän hôn cô cheá töï do hoaù laõi suaát ôû nöôùc ta. Beân caïnh vieäc ruùt kinh nghieäm cuûa moät soá nöôùc chuùng ta coøn caàn phaûi xem xeùt moái quan heä giöõa chính saùch cung öùng tieàn vaø chính saùch laõi suaát,chính saùch laõi suaát phaûi ñöôïc hoã trôï bôûi chính saùch cung öùng tieàn. Ñoàng thôøi vieäc döï ñoaùn laõi suaát phaûi chính xaùc, vì vieäc laøm naøy seõ giuùp cho vieäc taêng hay giaûm laõi suaát moät caùch hôïp lyù hôn ñeå kieàm cheá laïm phaùt vaø baûo ñaûm thuùc ñaåy taêng tröôûng kinh teá. Vaø quan troïng hôn laø caàn phaûi hoaøn thieän coâng cuï thò tröôøng môû vaø caùc coâng cuï taùi chieát khaáu, bôm hay ruùt bôùt tieàn ra trong löu thoâng nhaèm ñaùp öùng kòp thôøi vaø hieäu quaû. CHƯƠNG II CƠ CHẾ QUẢN LÝ VÀ NHỮNG TÁC ĐỘNG CỦA QUÁ TRÌNH TỰ DO HÓA LÃI SUẤT ĐẾN NỀN KINH TẾ VIỆT NAM 2.1 CƠ CHẾ QUẢN LÝ LÃI SUẤT TRƯỚC THỜI KỲ ĐỔI MỚI (1986-1988) Bối cảnh lịch sử và tình hình nền kinh tế xã hội: miền Bắc nước ta từ sau khi độc lập đã phát triển theo con đường XHCN thục hiện nền kinh tế kế hoạch hoá cao độ. Cơ chế kinh tế kế hoạch này thành công trong giai đoạn đầu ở miền Bắc và được tiếp tục duy trì đến sau năm 1975, khi mà cả nước thống nhất thì đã được áp dụng. Cơ chế kinh tế kế hoạch hoá cao độ kéo dài đến những năm 90 của thế kỉ 20 thì bắt đầu chuyển sang cơ chế thị trường theo định hướng XHCN. Nền kinh tế nước ta giai đoạn 1988 trở về trước đề hoạt động theo chỉ tiêu pháp lệnh, hệ thống Ngân Hàng là hệ thống Ngân Hàng một cấp kéo dài từ khi miền Bắc độc lập đến nay, NHNN điều hành CSLS cố định, ấn định tất cả các loại lãi suất một cách chi tiết như lãi suất tiền gửi, lãi suất cho vay, lãi suất tiết kiệm.cụ thể cho từng đối tượng, từng thành phần kinh tế….Các TCTD đều phải thực hiện một cách tuyệt đối lãi suất qui định của NHNN. Ngày 14/9/1985, cuộc cải cách giá-lương-tiền đã làm giảm giá trị đồng nội tệ xuống 10 lần, giá cả hành hoá tăng lên từ 3 đến 4 lần; mục đích của CSLS trong lúc này là làm giảm bội chi ngân sách. Song tình trạng lạm phát không kiểm soát được đã làm méo mó kết quả ngõ hầu đạt được của NHNN. Năm 1985, lạm phát là 190% sang năm 1986 tỷ lệ lạm phát tăng lên 715%, tiền lương thực tế chỉ còn 18%-20% so với năm 1985. Nền kinh tế lâm vào tình trạng khó khăn lớn, làm mất cân đối nghiêm trọng, bội chi ngân sách lớn. Nhiệm vụ cấp bách của NHNN lúc này là khẩn trương phối hợp với các tổ chức kinh tế khác tìm mọi cách ngăn chặn lạm phát.Tuy nhiên vai trò của NHNN lúc ấy còn mờ nhạt, tư tưởng bao cấp vẫn còn đè nặng lên CSLS . Bảng 2.1a.Lãi suất năm 1985-1988 (Nguồn: NHNN) Diễn giải các chi tiêu (% năm) Năm Năm 1985 Năm 1986 Năm1987 Năm 1988 Lãi suất huy động cao nhất 24 24 24 24 Lãi suất cho vay cao nhất 36 36 120 120 Chêch lệch lãi suất huy động cao nhất-lạm phát (166) (691) (458) (369) Chênh lệch lãi suất cho vay cao nhất-lạm phát (154) (679) (362) (273) Qua bảng trên cho thấy lãi suất huy động và lãi suất cho vay thấp hơn rất nhiều so với tỷ lệ lạm phát chính vì điều này mà lãi suất thực trong giai đoạn này âm, nên còn có thể gọi đây là giai đoạn lãi suất thực âm; sang năm 1987 trở đi lãi suất cho vay có được cải thiện song vẫn không theo kịp lạm phát nên lãi suất thực âm vẫn hoàn thực âm. Diễn biến trong xã hội: vì lãi suất huy động quá thấp dân chúng không đổi tiền mà chuyển sang đầu cơ tích trữ để hưởng chênh lệch giá do tác động của lạm phát. Hệ thống NHTM không huy động được vốn không thu hút được tiền từ lưu thông về nên cuộc chuyến chống lạm phát ngày càng trở nên vô cùng khó khăn; lãi suất cho vay cũng thấp hơn tỷ lệ lạm phát, qui luật ngàn đời của tính trạng này lại phát tác, các doanh nghiệp và công chúng đổ xô đi vay tiền không phải để sản xuất mà để tập trung nguồn hàng, đầu cơ tích trữ tìm lợi lộc, các NHTM không thể thu hồi các khoản tín dụng này nên xảy ra tình trạng mất cân đối, NHNN lại phát hành tiền để bù đắp, điều này chẳng khác nào chắp thêm cánh cho con diều lạm phát. Dư nợ của hệ thống NHTM tăng liên tục: 31/12/1985 là 100%; 31/03/1986 là 120%; 31/06/1986 là 200%; 31/09/1986 là 240% Để khắc phục tình trạng trên ngày 2/7/1987 NHNN ban hành biểu lãi suất mới: Bảng 2.1b. Biểu lãi suất ngày 2/7/1987 (Nguồn NHNN ) Các loại lãi suất (% /tháng) Các thành phần kinh tế Kinh tế quốc doanh Kinh tế tập thể Kinh tế khác 1-Lãi suất tiền gửi 1.5 1.8 2-Lãi suất cho vay Trong hạn mức vốn lưu động 2.4-3.7 2.77-4.2 Ngoài hạn mức vốn lưu động 3.6-5.1 4.2-6 5.1-9.9 Theo kế hoạch Nhà Nước 2.1-3.0 2.4-3.0 4.8-7.8 3- Lãi suất quá hạn 15-18 18-21 4-Tỷ lệ trượt giá tháng7/1987 4 Biểu lãi suất ban hành ngày 2/7/1987cũng có một số mặt tích cực, cụ thể: lãi suất cho vay đã được qui định cao hơn lãi suất huy động song vẫn chưa vượt qua được tỷ lệ lạm phát; đồng thời có qui định trong và ngoài hạn mức. Đặc biệt qui định lãi suất cho vay quá cao để khống chế bớt số dư nợ. Lãi suất cho vay cao hơn lãi suất huy động đã tạo điều kiện để Ngân Hàng để lấy thu bù chi; song trong qui định lãi suất vẫn còn mang tính chất phân biệt giữa các thành phần kinh tế và vẫn chưa đảm bảo thực hiện đúng nguyên tắc lãi suất phải cao hơn tỷ lệ lạm phát. Như vậy hướng đi trong việc điều hành CSLS của NHNN rõ ràng là có khắc phục hậu quả của giai đoạn trước, tìm cách kìm chế lạm phát song vẫn chưa đủ khả năng thực hiện được mục tiêu thứ hai là kìm chế lạm phát. Do đó, mà trong thu chi ngân sách vẫn chưa khắc phục tình trạng mất cân đối. Để giải quyết vấn đề này NHNN lại trở về giải pháp phát hành thêm tiền và điều này khiến cho mục tiêu kiềm chế lạm phát ngày càng xa rời tầm tay; con đường đi đến kiềm chế và kiểm soát của NHNN xem ra ngày càng khó khăn hơn Bảng 2.1c.Tỷ lệ thu chi ngân sách so với GDP(Nguồn: tổng cục thống kê) Năm Chỉ tiêu( %) 1986 1987 1988 Thu ngân sách 16.30 15.50 13.20 Chi ngân sách 23.50 20.90 21.40 Thâm hụt 7.20 5.40 8.20 Biểu đồ1:Tỷ lệ thu chi ngân sách so với GDP Chuyển sang một thời kỳ đổi mới từ 1986, chính sách lãi suất của NHNN cũng cải cách dần theo định hướng tích cực hơn, phù hợp hơn với cơ chế thị trường song vẫn chưa hoàn toàn mà vẫn còn mang nặng tính bao cấp và phải dần dần cải cách; CSLS có hướng tới mục tiêu kiềm chế lạm phát nhưng vẫn chưa đạt được, có điều chỉnh lãi suất tiền gửi nhỏ hơn lãi suất tiền vay, tạo điều kiện cho các NHTM lấy thu bù chi và lãi suất đã dần được sử dung như một đòn bẩy kích thích các doanh nghiệp sử dụng vốn có kế hoạch Lãi suất không vượt qua được tỷ lệ lạm phát lại qui định lãi suất cho vay quá thấp khiến gây ra hiện tượng đầu cơ tích trữ trong nền kinh tế vốn gặp nhiều khó khăn trong giai đoạn này. ¯Những thành tựu đạt được và những tồn tại của CSLS trong thời kỳ trước đổi mới (1988 về trước): a.Thành tựu: Chuyển dần từng bước từ một nền kinh tế kế hoạch hoá cao độ sang nền kinh tế hàng hoá nhiều thành phần, CSLS của NHNN từ một hình thái cứng nhắc, cố định lãi suất (1985,1986) đã dần điều chỉnh với mục tiêu kiềm chế và dần kiểm soát lạm phát (những năm 1987,1988), chuyển dần cho phù hợp với kinh tế thi trường, lãi suất cho vay cao hơn lãi suất huy động, áp dụng lãi suất trong ngoài han mức, áp dụng lãi suất quá hạn để khống chế số dư nợ. CSLS đã được cải thiện dần dần, từng bước theo hướng phù hợp với CSLS của cơ chế thị trường, NHNN qui định lãi suất ấn định chặt chẽ từng loại, từng đối tượng và có điều chỉnh theo tốc đô trượt giá tuy không được thành công như đã kỳ vọng do lúc đó chưa thật sự kiểm soát được lam phát, điều hành lãi suất có chú trọng đến vai trò đòn bẩy của lãi suất đế kích thích các doanh nghiệp sử dụng vốn có hiệu quả. b.Tồn tại: Lãi suất ấn định và hệ thống Ngân Hàng chỉ phù hợp với cơ chế kinh tế kế hoạch hoá những năm đầu sau giải phóng ở miền Bắc, sau đó và đặc biệt là sau khi thống nhất đất nước, cơ chế lãi lãi suất và Hệ thống Ngân hàng một cấp không còn phù hợp, không theo sát tính hiệu thị trường, không kiểm soát được lạm phát và còn làm thui chột đi nhiều động lực phát triển kinh tế, khiến nền kinh tế trì trệ kéo dài. 2.2 Cơ chế quản lý lãi suất sau thời kỳ đổi mới (1988 - đến nay) Bối cảnh lịch sử và tình hình kinh tế : thời kỳ đổi mới của nền kinh tế bắt đầu 1988; từ năm 1987, NHNN đã có biện pháp kiềm chế lạm phát song không mấy thành công, kinh tế tiếp tục suy thoái đình đốn, sản suất trì trệ, ngân sách thâm hụt nghiêm trọng….các hiện tượng tiệu cực của nền kinh tế lạm phát vẫn tồn tại trong đời sống hàng ngày, lạm phát vẩn là lạm phát phi mã, đời sống nhân dân khó khăn….Trước tình hình như vậy, mục tiêu của CSLS của NHNN cũng không nằm ngoài mục tiêu của các chính sách kinh tế khác: tiếp tục kiềm chế lạm phát trước mắt sau đó tìm cách ổn định và kích thích tăng trưởng kinh tế. Trong hoạt động Ngân Hàng và hệ thống tài chính nói chung, cũng có một sự kiện quan trọng, đánh dấu giai đoạn nay : trước tình hình kinh tế, trước nhu cầu đổi mới, nhận định rõ vai trò quản lý của nhà nước, vai trò trực tiếp kinh doanh tiền tệ tín dụng và nghiệp vụ Ngân hàng, HĐBT ra nghị định 53/HĐBT ngày 6/3/1988 chính thức phân chia hệ thống NHNN Việt Nam thành 2 cấp: NHNN và NHTM.Cả một thời kỳ cả này có thể chia thành nhiều giai đoạn. 2.2.1 Giai đoạn từ 1988 đến 1990 Ngày 16/03/1989, NHNN ban hành quyết định số 29/NH-QĐ thay đổi lãi suất qui định, đến 01/04/1989, Hội đồng bộ trưởng quyết định thay đổi chính sách lãi suất. Bảng 2.2a:Biểu lãi suất ban hành ngày 16/03/1989 và 01/04/1989 (nguồn :NHNN) Thời điểm Lãi suất huy động (%tháng) Lãi suất cho vay (% tháng) Chỉ số giá cả (% tháng ) Lãi suất tiền gửi Lãi suất tiết kiệm Kỳ hạn 3 tháng Không kỳ hạn Kỳ hạn 3 tháng Không kỳ hạn 16.03.1989 2.50 1.80 12.00 9.00 3.37 5.40 01.04.1989 5.80 4.00 12.00 9.00 6.25 3.50 Như vậy chỉ trong vòng quý 01 năm 1989, NHNN đã 2 lần thay đổi CSLS theo hướng nâng cao lãi suất tiền gửi và cả cho vay với mục đích là hút bớt lượng tiền mặt ra khỏi lưu thông nhằm kiềm chế lạm phát, nhưng tình hình lạm phát trong năm 1989 lại diễn biến rất phức tạp. Bảng 2.2b:Diễn biến lạm phát năm 1989 (nguồn : Tổng cục thống kê ) Tháng trong năm 1989 01 02 03 04 05 06 07 08 09 10 11 12 Chỉ số giá cả 7.4 9.2 5.4 3.5 -0.2 -2.9 -1.5 0.2 1.6 1.5 2.6 3 Biễu đồ 2:Diễn biến lạm phát năm 1989 Qua bảng 2.2b cho thấy rõ ràng là lạm phát thay đổi rất phức tạp, trồi sụt liên tục, thay đổi từ lạm phát nhẹ sang giảm rồi lại lạm phát. Tháng 03, chỉ số giá là 5.40% trong khi lãi suất tiền gửi cao nhất theo qui định là 2.50%, lãi suất cho vay là 3.37% là bất hợp lý. Tháng 4, trong khi chỉ số giá là 3.50%, thì lãi suất tiền gửi cao nhất là 5.80%, lãi suất cho vay là 6.25%, CSLS có vẻ hợp lý vì cao hơn tỷ lệ lạm phát và tạo ra lãi suất thực dương nhưng thực chất CSLS này vẫn chưa hoàn toàn hợp lý vì quá cao so với lạm phát. Song các tháng sau đó, tỷ lệ lạm phát lại diễn biến thất thường nên CSLS cũng phải được điều chỉnh liên tục cho phù hợp. Bảng 2.2c:Điều chỉnh lãi suất năm 1989-1990 (nguồn:NHNN) Thời điểm Lãi suất huy động (% tháng) Lãi suất cho vay (%tháng) Chỉ số giá cả (% tháng) Lãi suất tiền gửi Lãi suất tiết kiệm Kỳ hạn 3 tháng Không kỳ hạn Kỳ hạn 3 tháng Không kỳ hạn 16.03.1989 2.50 1.80 12.00 9.00 3.37 5.40 01.04.1989 5.80 4.00 12.00 9.00 6.25 3.50 31.05.1989 4.00 2.70 9.00 7.00 5.00 0.20 29.06.1989 3.00 1.80 7.00 5.00 3.80 -2.90 09.02.1990 2.40 1.20 6.00 4.00 3.00 3.80 19.03.1990 1.80 0.90 4.00 3.40 2.40 1.90 Bảng 2.2d:Diễn biến lạm phát năm 1989-1990 (nguồn :Tổng cục thống kê) ĐVT:% Tháng trong năm 01 02 03 04 05 06 07 08 09 10 11 12 Chỉ số giá cả 1989 7.4 9.2 5.4 3.5 (0.2) (2.9) (1.5) 0.2 1.6 1.5 2.6 3 Chỉ số giá cả 1990 2.9 3.8 1.9 2.5 2.6 2.1 3.6 5.7 4.9 6.1 7.9 8.8 Biểu đồ3: diễn biến lạm phát năm 1989-1990 2.2.2 Giai đoạn từ 1991 đến 1995 Giai đoạn 1988-1990, cùng với Nghị định 53/HĐBT ra đời và đi vào thực tiển, hệ thống Ngân Hàng Việt Nam đã có qui mô phù hợp với cơ chế thị trường, NHNN đã rất nhiều lần thay đổi CSLS theo hướng tích cực hơn, song lạm phát vẫn chưa thật sự được kiềm chế. Tháng 5/1990, pháp lệnh NHNN và NHTM, công ty tài chính và HTXTD ra đời và có hiệu lực thi hành trong năm 1991, là một cột mốc đánh dấu một bước ngoặc trong lịch sử cho sự nghiệp đổi mới thực sự về tổ chức và hoạt động của Ngân hàng Việt Nam, pháp lênh Ngân hàng ra đời đã tách hệ thống Ngân hàng thành hai cấp: NHNN và hệ thống NHTM, phù hợp với tập quán kinh tế thị trường. Cũng ở thời điểm này, nền kinh tế Việt Nam dần dần chuyển sang cơ chế thị trường; tuy nhiên cho đến thời điểm này, CSLS áp dụng điều hành cho nền kinh tế Việt Nam vẫn được áp dụng theo quyết định 18 ngày 19.03.1990, trong khi đó lạm phát leo thang dần dần, chỉ số giá cả tăng dần qua từng tháng một và lên đến tột đỉnh vào 01.1991 là 13.20%, đến tháng 09.1991, chỉ số giá lú._.c ñieàu haønh cuûa nhaø quaûn trò ngaân haøng, boä phaän quaûn lyù taøi saûn coù vaø taøi saûn nôï coù nhieäm vuï theo doõi vaø quaûn lyù caùc danh muïc trong baûng toång keát taøi saûn, quaûn lyù khaû naêng thanh toaùn vaø caùc ruûi ro thò tröôøng ( ruûi ro laõi suaát , tyû giaù … ). Ñaëc bieät, boä phaän naøy coøn laøm nhieäm vuï thu thaäp, xöû lyù, quaûn trò thoâng tin ñeå cung caáp cho caùn boä tín duïng khi hoï coù nhu caàu nhö : thoâng tin veà khaùch haøng, thoâng tin veà thò tröôøng, thoâng tin caïnh tranh …. beân caïnh ñoù, boä phaän naøy coøn lieân keát caùc hoaït ñoäng, caùc quyeát ñònh cuûa caùc phoøng nghieäp vuï giuùp ban ñieàu haønh ngaân haøng naém ñöôïc toång theå vaø nhìn nhaän bao quaùt hôn caùc hoaït ñoäng cuûa ngaân haøng . Cô caáu laïi moâ hình toå chöùc theo höôùng naâng cao kyõ naêng quaûn lyù ruûi ro baèng caùch thaønh laäp boä phaän quaûn lyù ruûi ro ( tröïc thuoäc Hoäi ñoàng quaûn trò ), boä phaän quaûn lyù taøi saûn nôï vaø taøi saûn coù ( tröïc thuoäc Ban giaùm ñoác ) seõ giuùp taêng cöôøng tính hieäu löïc, hieäu quaû cuûa coâng taùc quaûn trò, ñieàu haønh vaø cuõng naâng cao chaát löôïng coâng taùc kieåm tra, kieåm soaùt hoaït ñoäng ngaân haøng . - Thöïc hieän taùch baïch hoaït ñoäng cho vay chính saùch vaø cho vay thöông maïi: Luaät ngaân haøng ñaõ qui ñònh moät loaïi hình ngaân haøng môùi laø ngaân haøng chính saùch vôùi muïc ñích hoaït ñoäng nhaèm thöïc hieän caùc chuû tröông öu ñaõi cuûa nhaø nöôùc ñoái vôùi moät soá ñoái töôïng chính saùch. Chuùng toâi cho raèng vieäc thöïc hieän taùch baïch hoaït ñoäng cho vay chính saùch chính laø ñeå taùch cô cheá bao caáp ra khoûi cô cheá kinh doanh noù raát phuø hôïp vaø taïo ñieàu kieän ñeå caùc toå chöùc tín duïng phaùt trieån laønh maïnh, ñaûm baûo söï bình ñaúng trong hoaït ñoäng kinh doanh giöõa ngaønh ngaân haøng vaø caùc ngaønh kinh teá khaùc ñoàng thôøi giöõa caùc toå chöùc tín duïng vôùi nhau, baûo veä quyeàn lôïi cuûa caùc chuû sôû höõu ñaàu tö vaøo heä thoáng caùc toå chöùc tín duïng. 3.1.3-Định hướng và dự báo cho thời gian sắp tới. Baét ñaàu töø naêm 2000, cô cheá dieàu haønh laõi suaát cuûa NHNN Vieät Nam ñaõ töøng böôùc caûi caùch treân con ñöôøng tieán ñeán töï do hoaù. Tieán tôùi töï do hoaù laõi suaát hoaøn toaøn cuõng nhö töï do hoaù taøi chính hoaøn toaøn laø moät chaëng ñöôøng daøi, ñoøi hoûi phaûi chuaån bò kyõ caøng, xaây döïng caùc giaûi phaùp ñoàng boä. Caùc nhaø khoa hoïc vaø caùc nhaø hoaïch ñònh chính saùch hoaïch ñònh con ñöôøng naøy caàn moät thôøi gian 20 naêm töø naêm 2000 ñeán 2020 vaø chia thaønh nhieàu giai ñoaïn: a.Giai ñoaïn 2006-2010: Quan ñieåm vaø muïc tieâu chieán löôïc taøi chính-tieàn teä giai ñoaïn naøy: -Chieán löôïc taøi chính – tieàn teä quoác gia höôùng vaøo khai thaùc vaø phaùt trieån nguoàn löïc trong nöôùc, caùc nguoàn löïc trung, daøi haïn. Ñoái vôùi caùc nguoàn löïc taøi chính nöôùc ngoaøi, taêng cöôøng khai thaùc vaø söû duïng hôïp lí hieäu quaû nguoàn löïc taøi chính phuïc vuï cho ñaàu tö phaùt trieån, thöïc hieän thaéng lôïi muïc tieâu kinh teá – xaõ hoäi trong nhieàu naêm tôùi, khai thaùc toái ña coù hieäu quaû caùc nguoàn löïc beân ngoaøi, nhaát laø tieàm löïc voán ñaàu tö, thò tröôøng coâng ngheä tieân tieán, kinh nghieäm quaûn lí phuïc vuï ñaéc löïc cho muïc tieâu cuûa chieán löôïc phaùt trieån kinh teá – xaõ hoäi, thöïc hieän coâng nghieäp hoùa – hieän ñaïi hoùa. -Thöïc hieän hoäi nhaäp vaø môû roäng cöûa hôïp taùc quoác teá veà taøi chính – tieàn teä theo höôùng chuû ñoäng, coù böôùc ñi hôïp lí, an toaøn, giöõ vöõng ñoäc laäp chuû quyeàn. Xaây döïng neàn taøi chính – tieàn teä ñoäc laäp, töï chuû, coù söùc maïnh thöïc chaát gaén lieàn vôùi chuû ñoäng hoäi nhaäp quoác teá, taïo ra moâi tröôøng taøi chính – tieàn teä phuø hôïp vôùi tieâu chuaån vaø thoâng leä quoác teá, coù khaû naêng trao ñoåi vaø hoäi nhaäp theá giôùi. Phaán ñaáu ñeán naêm 2010, cô sôû haï taàng taøi chính – tieàn teä vaø heä thoáng thanh toaùn trong neàn kinh teá ñaït möùc ñoä phaùt trieån trung bình cuûa khoái ASEAN Giaûi phaùp töï do hoùa laõi suaát: -Sau khi chuùng ta ñaït ñöôïc moät soá thaønh töïu veà moâi tröôøng vó moâ trong nöôùc, hoaøn taát gia nhaäp AFTA vaø WTO, heä thoáng doanh nghieäp noùi chung ñaõ oån ñònh, phaùt trieån vöõng chaéc, khi ñoù NHNN Vieät Nam môùi coù theå tieán tôùi moät böôùc töï do hoaù laõi suaát trieät ñeå hôn maø khoâng gaây soác cho neàn kinh teá . -Laõi suaát cho vay cô baûn ñaõ hình thaønh vaø xaùc ñònh treân thị trường tiền tệ liên Ngân Hàng, laø cô sôû laõi suaát ñeå caùc NHTM cho vay laãn nhau vaø cho vay laïi caùc thaønh phaàn kinh teá theo moät bieân ñoä coäng vaøo ñuû trang traõi caùc khoaûng phí vaø lôïi nhuaän cuûa töøng ngaân haøng ; Coâng cuï can thieäp chuû yeáu cuûa NHNN ñeå ñieàu chænh cung caàu thò tröôøng laø thay ñoåi laõi suaát thò tröôøng moät caùch giaùn tieáp vôùi vai troø ngöôøi vay-ngöôøi cho vay cuoái cuøng;öû duïng thò tröôøng môû; Baùn ra hay mua vaøo caùc traùi phieáu ñeå ñieàu chænh löôïng tieàn ñöa vaøo löu thoâng, laõi suaát tín duïng trung daøi haïn seõ ñöôïc taùc ñoäng ñieàu chænh thoâng qua ñieàu chænh thoâng qua ñieàu chænh laõi suaát traùi phieáu Chính phuû . b.Giai ñoaïn 2011-2020: -Giai ñoaïn naøy TTCK ñaõ trôû thaønh truï coät chính trong vieäc chuyeån taûi voán,goùp phaàn laøm cho TTTT phaùt trieån oån ñònh cho neân NHNN coù theå chuû yeáu duøng coâng cuï thò tröôøng môû laøm noàng coát cho vieäc ñieàu haønh CSLS theo cô cheá thò tröôøng ôû trình ñoä cao. 3.2-Giải Pháp Nâng Cao Hiệu Quả Tác Đông Của Cơ Chế Tự Do Hóa Lãi Suất. 3.2.1-Ổn định moâi trường kinh tế vĩ moâ Moâi tröôøng kinh teá vó moâ oån ñònh bao goàm nhòp ñoä taêng tröôûng oån ñònh, giaù caû, möùc laïm phaùt ñöôïc khoáng cheá ôû möùc cho pheùp, söï phaùt trieån kinh teá vaø moâi tröôøng kinh doanh oån ñònh …seõ laøm giaûm aùp löïc taêng laõi suaát, ñaûm baûo cho neàn kinh teá chòu ñöïng ñöôïc caùc taùc ñoäng beân trong vaø beân ngoaøi Nhaø nöôùc caàn coù nhöõng chieán löôïc phaùt trieån kinh teá daøi haïn, ñònh höôùng neàn kinh teá taêng tröôûng oån ñònh, ñeàu ñaën, caàn tieáp thu nhöõng kinh nghieäm cuûa caùc neàn kinh teá coù tính chaát chuyeån ñoåi nhö nöôùc ta, thöôøng xuyeân trao ñoåi nghieân cöùu coù choïn loïc caùc thaåm ñònh cuûa caùc chuyeân gia kinh teá trong vaø ngoaøi nöôùc, cuûa caùc nhaø ñaàu tö vaø caàn phaûi chuù yù ñeán vaán ñeà hoäi nhaäp kinh teá. Ngoaøi nhöõng muïc tieâu quan troïng ñeå oån ñònh kinh teá vó moâ laø taïo moâi tröôøng thuaän lôïi oån ñònh cho caùc caùc doanh nghieäp, baøi tröø tham nhuõng, taïo moät moâi tröôøng thueá quan minh baïch, khoâng phaân bieät caùc thaønh phaàn kinh teá, tieán tôùi xoùa boû tình traïng bao caáp, naâng cao söùc caïnh tranh, taïo theá chuû ñoäng cho caùc doanh nghieäp nhaø nöôùc. Moät vaán ñeà heát söùc quan taâm laø vieäc xaây döïng caùc quy cheá lieân quan ñeán vieäc ban haønh, giaùm saùt, quaûn lí vaø tuyeân truyeàn phaùt ñoäng thoâng tin veà caùc chính saùch cuûa Ñaûng, Nhaø nöôùc ñaëc bieät laø caùc thoâng tin veà kinh teá nhö giaù caû, laïm phaùt, taêng tröôûng, ñieàu tieát laõi suaát tieàn teä –ñaây laø lónh vöïc taùc ñoäng ñeán taát caû moïi ngöôøi ôû taát caû caùc ngaønh ngheà. Phaûi xaây döïng chöông trình haønh ñoäng mang tính phaùp huy vöøa cöùng raén vöøa meàm deûo ñeå ñeà phoøng khi xaûy ra caùc hieän töôïng tieâu cöïc nhö nhöõng tin ñoàn thaát thieät, nhöõng thoâng tin tieâu cöïc aûnh höôûng ñeán caùc chuû tröông cuûa chính quyeàn thì chính quyeàn caàn keát hôïp vôùi caùc cô quan ngoân luaän, caùc TCTD ñöa ra caùc giaûi phaùp nhanh choùng giaûi quyeát ngay caùc nguoàn tin sai leäch. Nhö theá vöøa ñaûm baûo ñöôïc uy tín cuûa caùc TCTD vaø chính quyeàn vöøa oån ñònh ñöôïc moâi tröôøng kinh teá vó moâ cuõng nhö xaây döïng, cuûng coá ñöôïc loøng tin cuûa quaàn chuùng nhaân daân vaø moïi thaønh phaàn xaõ hoäi. 3.2.2-Hoàn thiện và phát triển thò trường tài chính. Quaù trình töï do hoaù laõi suaát ñaõ taïo neân nhöõng thay ñoåi saâu saéc cho neàn kinh teá vaø söï phaùt trieån ngaøy caøng ña daïng cuûa kinh teá thò tröôøng phuïc vuï taêng tröôûng kinh teá. Tuy nhieân, beân caïnh nhöõng nhaân toá tích cöïc, thì ñoái vôùi nhöõng nöôùc ñang phaùt trieån, quaù trình töï do hoaù taøi chính raát deã laøm cho khu vöïc taøi chính-NH voán yeáu keùm caøng deã bò toån thöông. Do vaäy, caàn phaûi coù moät heä thoáng taøi chính laønh maïnh, an toaøn ñeå ñaûm baûo hoaït ñoäng cuûa caùc TCTD ñöôïc vöõng vaøng tröôùc söï caïnh tranh khoác lieät treân thò tröôøng tieàn teä khi thöïc hieän laõi suaát thò tröôøng. Caàn töøng böôùc hôïp lí hoaù hoaït ñoäng cuûa caùc NHTMNN,hieän ñaïi hoaù hoaït ñoäng, giaûm chi phí vaø taêng cöôøng hieäu quaû trong hoaït ñoäng. Coù nhöõng bieän phaùp quaûn lí ruûi ro hieäu quaû. Xöû lí döùt ñieåm vaán ñeà nôï xaáu, nôï quaù haïn thoâng qua NHNN. Laøm trong saïch baûng caân ñoái cuûa caùc NHTMNN. Ña daïng hoaù sôû höõu, taêng cöôøng tính minh baïch trong ñieàu haønh, kieåm soaùt noäi boä hoaït ñoäng NH. Thieát laäp vaø duy trì cô cheá kieåm tra, kieåm toaùn noäi boä phuø hôïp vaø hoaït ñoäng coù hieäu quaû taïi caùc NHTM. Hoaøn thieän coâng taùc naøy döïa treân nhöõng quy ñònh chung cuûa NHNN ban haønh, choïn loïc vaän duïng saùng taïo caùc nguyeân taéc kieåm tra, kieåm toaùn quoác teá trong ñieàu kieän cuï theå cuûa nöôùc ta. Thöïc hieän phöông thöùc lieân keát vôùi caùc NH nöôùc ngoaøi coù naêng löïc taøi chính maïnh, coù uy tín treân thò tröôøng quoác teá ñeå cô caáu laïi hoaït ñoäng cuûa NHTM trong nöôùc Ñaåy maïnh vieäc döùt khoaùt thanh lyù nhöõng NH, TCTD hoaït ñoäng yeáu keùm, khoâng coù khaû naêng phaùt trieån ñeå naâng cao söùc maïnh cuûa toaøn heä thoáng NH. Taêng cöôøng vieäc lieân keát, saùt nhaäp giöõa caùc NH trong nöùôc nhaèm naâng cao söùc caïnh tranh khi vöôn ra thò tröôøng theá giôùi. Tieáp tuïc hoaøn thieän khung phaùp lí cho ngaønh NH Tích cöïc boài döôõng ñaøo taïo nguoàn nhaân löïc, cô caáu laïi soá bieân cheá saün coù. Hoaøn chænh chöông trình ñaøo taïo kieán thöùc ngaønh NH. Taäp hôïp ñoäi nguõ caùn boä quaûn lí cao caáp coù trình ñoä chuyeân moân gioûi vaø saún saøn ñöông ñaàu vôùi nhieàu thöû thaùch khi neàn kinh teá cuõng nhö ngaønh NH töøng böôùc hoäi nhaäp kinh teá khu vöïc vaø theá giôùi. Quản lý hoạt động tín dụng để đáp ứng cả ba yêu cầu là góp phần tăng trưởng kinh tế, ổn định tiền tệ và đảm bảo cho các tổ chức tín dụng kinh doanh có hiệu quả, phát triển bền vững. Muốn vậy, Ngân hàng Nhà nước cần định hướng hoạt động tín dụng phục vụ cho việc thực hiện các mục tiêu phát triển kinh tế xã hội thông qua các chỉ tiêu định hướng như: Tăng trưởng dư nợ hàng năm, tăng trưởng bình quân thời kỳ…Đề ra chính sách tín dụng cho một số ngành, lĩnh vực cần tăng trưởng nhanh thuộc định hướng phát triển của nhà nước. Kiểm soát tổng mức tín dụng, điều hành vốn khả dụng phù hợp với yêu cầu ổn định tiền tệ thông qua các công cụ điều hành chính sách tiền tệ. Tăng cường thực hiện chế tài nâng cao hiệu lực công tác thanh tra, kiểm tra việc thực hiện các quy định của nhà nước về hoạt động tín dụng. Tiếp tục đổi mới cơ chế, chính sách và các công cụ quản lý tín dụng cả về nội dung và thẩm quyền ban hành để vừa phục vụ yêu cầu quản lý, vừa đảm bảo tính tự chủ, linh hoạt, nâng cao trách nhiệm của các ngân hàng thương mại nhà nước. Với quy định về cho vay, quy chế cho vay ban hành theo Quyết định số 1627/2001/QĐ- NHNN nên bỏ điều 16 (phương thức cho vay) vì việc áp dụng phương thức cho vay do tổ chức tín dụng căn cứ yêu cầu cụ thể của từng khoản vay, thông lệ trong nước và quốc tế, các yêu cầu nghiệp vụ để quyết định, không cần quy định tại quy chế này. Bổ sung quy định của Ngân hàng Nhà nước về chiết khấu giấy tờ có giá trị, loại bỏ các quy định đã được đề cập tại các văn bản khác như cho vay uỷ thác, cho vay ưu đãi, cho vay theo kế hoạch nhà nước vì, các nội dung này đã có quy định riêng. Sửa đổi, bổ sung, nâng cao tính hiệu lực của các quy định về bảo đảm tiền vay. Nên điều chỉnh lại thẩm quyền quy định về cho vay không có bảo đảm bằng tài sản trong các trường hợp đặc biệt, thẩm quyền này nên giao cho Chính phủ. Trong trường hợp đồng tài trợ, cần có quy định về quản lý, phân định phạm vi bảo đảm, phân định giá trị tài sản khi xử lý phát mại để tạo điều kiện cho các tổ chức tín dụng trong tài trợ cho các dự án lớn. Việc xử lý tài sản bảo đảm tiền vay, cần tăng thêm quyền cho các tổ chức tín dụng. Với những khách hàng vay vốn không trả được nợ, cần có quy định về nguyên tắc, cho phép tổ chức tín dụng thực hiện quản lý, nhận quyền sở hữu, tạo thuận lợi cho xử lý tài sản thu hồi nợ. Thu hẹp đối tượng hưởng ưu đãi lãi suất, quy định rõ ràng quy chế khuyến khích các tổ chức tín dụng có khả năng (chủ yếu là ngân hàng thương mại nhà nước) đầu tư cho một số đối tượng thuộc ưu tiên phát triển của nhà nước theo những điều kiện ưu đãi, nhưng theo lãi suất thoả thuận. Trong khi ngân hàng chính sách xã hội chưa đủ khả năng để thực hiện và quản lý toàn bộ các đối tượng ưu đãi tín dụng, thì yêu cầu này rất cần thiết để tránh tâm lý ỷ lại, lợi dụng. Việc sử dụng quỹ dự phòng rủi ro cần được quy định thông thoáng hơn, mở rộng đối tượng bị thiệt hại từ vốn tín dụng được xử lý từ quỹ dự phòng rủi ro. Thúc đẩy quá trình tự do hoá lãi suất. Lãi suất do thị trường quyết định. Khi cần thay đổi lãi suất thị trường, Ngân hàng Nhà nước tác động bằng việc điều hành các công cụ chính sách tiền tệ để hình thành lãi suất mới trên thị trường. Đẩy nhanh quá trình hoàn thiện và đổi mới việc sử dụng các công cụ chính sách tiền tệ quản lý, kiểm soát tín dụng của các ngân hàng thương mại nhà nước. Hoàn thiện các quy định về tái cấp vốn, như cần xây dựng các quy định cho các hình thức tái cấp vốn, có sự phân biệt về điều kiện và lãi suất. Xác định các loại lãi suất tái cấp vốn theo quan hệ cung cầu về vốn trên thị trường tiền tệ. Cần xây dựng cơ sở xác định lãi suất tái cấp vốn để áp dụng chung cho cả ba hình thức tái cấp vốn: cho vay theo hồ sơ tín dụng, cầm cố, chiết khấu giấy tờ có giá, cho vay đặc biệt và không đặt vấn đề hỗ trợ các ngân hàng gặp khó khăn trong chính sách lãi suất tái cấp vốn. Phát triển nghiệp vụ thị trường mở, để trở thành công cụ chủ yếu trong quản lý tín dụng thông qua việc thu hẹp hoặc mở rộng cung ứng tiền. Để làm được như vậy cần mở rộng và phát huy ưu thế của thị trường tiền tệ. Cơ sở để mở rộng thị trường tiền tệ là Ngân hàng Nhà nước phải tổ chức tốt, đảm bảo cho sự vận hành thông suốt, ổn định của thị trường tiền tệ. Các tổ chức tín dụng mở rộng, đa dạng hoá các hình thức huy động vốn và đối tượng cho vay, mở rộng việc luân chuyển vốn giữa các tổ chức tín dụng và các tổ chức khác. Đồng thời cần đẩy mạnh hoạt động của các thị trường nội tệ và ngoại tệ liên ngân hàng nhằm đảm bảo khả năng thanh toán và hiệu quả sử dụng vốn của các tổ chức tín dụng. Bên cạnh đó, cũng cần tăng khối lượng và chủng loại công cụ giao dịch trên thị trường mở. Đẩy mạnh tự do hoá lãi suất trên thị trường tiền tệ làm cơ sở cho việc hình thành lãi suất trên thị trường mở. Bên cạnh việc sử dụng công cụ tái cấp vốn và nghiệp vụ thị trường mở, việc sử dụng công cụ dự trữ bắt buộc cũng cần linh hoạt hơn. Cần phối hợp đồng bộ chính sách phát triển kinh tế với sử dụng các công cụ quản lý tín dụng, công cụ điều hành chính sách tiền tệ. Để thực hiện các biện pháp quản lý có hiệu quả trong những tình huống có mâu thuẫn giữa mục tiêu phát triển kinh tế và mục tiêu quản lý tín dụng cần xác định được mục tiêu ưu tiên trong mỗi trường hợp cụ thể. Tiếp tục đổi mới và hoàn thiện công tác thanh tra, giám sát cả về quy chế, nghiệp vụ, cán bộ. Cần phát hiện kịp thời các sai phạm trong hoạt động tín dụng, thiết lập hệ thống cảnh báo sớm và ưu tiên trang bị hiện đại phục vụ công tác này. Quy định chế độ trách nhiệm rõ ràng. Thông qua xác định chức năng, nhiệm vụ của mỗi đơn vị thuộc ngân hàng, Nhà nước cần quy định cụ thể trách nhiệm của cá nhân, tổ chức trong phối hợp xử lý các công việc có liên quan. Củng cố hệ thống thông tin giữa Ngân hàng Nhà nước và các ngân hàng thương mại nhà nước. Hệ thống này cần cải thiện theo hướng, ngoài hệ thống thông tin báo cáo định kỳ như hiện nay, Ngân hàng Nhà nước cần chỉ đạo và hỗ trợ các ngân hàng thương mại nhà nước thiết lập hệ thống thông tin trực tuyến từ các đơn vị cơ sở ngân hàng thương mại nhà nước và chi nhánh Ngân hàng nhà nước trực thuộc sau đó cập nhật thông tin tín dụng trong toàn ngành 3.2.3 HOAØN THIEÄN, PHAÙT TRIEÅN VAØ NAÂNG CAO VAI TROØ ÑIEÀU TIEÁT LAÕI SUAÁT CUÛA NGAÂN HAØNG NHAØ NÖÔÙC TREÂN THÒ TRÖÔØNG TIEÀN TEÄ. Thò tröôøng tieàn teä laø nôi giao dòch voán ngaén haïn goàm thò tröôøng lieân ngaân haøng, thò tröôøng giao dòch chöùng khoaùn ngaén haïn vaø thò tröôøng hoái ñoaùi Ñoái töôïng tham gia treân thò tröôøng naøy laø caùc Ngaân haøng thöông maïi vaø caùc toå chöùc tín duïng phi ngaân haøng . Neáu thò tröôøng tieàn teä hoaït ñoäng toát seõ taïo ñieàu kieän cho caùc toå chöùc tín duïng taêng tyû leä taøi saûn coù sinh lôøi, giaûm döï tröõ tieàn maët taïi ngaân haøng. Ngaân haøng coù theå döï tröõ, caùc loaïi giaáy tôø coù giaù nhö tín phieáu kho baïc, tín phieáu Ngaân haøng nhaø nöôùc phaùt haønh .vv.. Khi caàn thieát ñeå ñaûm baûo khaû naêng chi traû coù theå baùn ra treân thò tröôøng tieàn teä laïi vöøa coù lôïi nhuaän . Beân caïnh ñoù, hieän töôïng thöøa thieáu voán trong hoaït ñoäng kinh doanh cuûa caùc ngaân haøng laø chuyeän bình thöôøng cho neân thoâng qua thò tröôøng naøy coù theå vay möôïn laãn nhau. Töø ñoù ñaõ hình thaønh nhö laõi suaát thò tröôøng lieân ngaân haøng. Treân cô sôû laõi suaát thoûa thuaän döïa vaøo quan heä cung caáu voán tieàn teä treân thò tröôøng. Ñeå thò tröôøng naøy hoaït ñoäng thöïc söï soâi ñoäng, oån ñònh laøm cô sôû cho vieäc hình thaønh laõi suaát chæ ñaïo cho thò tröôøng cuõng nhö laø coâng cuï chuû yeáu trong vieäc ñieàu haønh chính saùch tieàn teä, thì thò tröôøng tieàn teä caàn phaûi hoaït ñoäng theo höôùng: Thaønh laäp trung taâm thò tröôøng lieân ngaân haøng khu vöïc, trung taâm naøy khoâng chæ ñôn thuaàn laø moät boä phaän quaûn lyù cuûa Ngaân haøng nhaø nöôùc maø trung taâm phaûi trôû thaønh moâi giôùi giöõa caùc Ngaân haøng coù nhu caàu cho vay vaø ñi vay. Môû roäng thaønh vieân tham gia giao dòch, vì hieän nay môùi chæ coù ñaïi dieän cuûa caùc heä thoáng Ngaân haøng thöông maïi cho neân caàn phaûi môû roäng cho taát caû caùc thaønh vieân (laø caùc chi nhaùnh lôùn) cuûa heä thoáng ñöôïc tham gia. Neân boå sung ña daïng hoaù caùc coâng cuï taøi chính giao dòch treân thò tröôøng ngoaøi hai coâng cuï chuû yeáu laø tín phieáu kho baïc, tín phieáu Ngaân haøng nhaø nöôùc thì caùc kyø phieáu, traùi phieáu do Ngaân haøng thöông maïi phaùt haønh cuõng caàn ñöôïc boå sung giao dòch . Töøng böôùc naâng cao chaát löôïng cuûa vieäc thu thaäp vaø döï baùo thoâng tin veà voán khaû duïng cuûa caùc thaønh vieân tham gia ñeå laøm cô sôû ñöa ra caùc quyeát ñònh chính xaùc treân thò tröôøng môû. Moät soá bieän phaùp can thieäp cuûa Ngaân haøng nhaø nöôùc vaøo laõi suaát. Nhö chuùng ta ñaõ bieát moät trong nhöõng nhieäm vuï trung taâm cô baûn cuûa Ngaân haøng nhaø nöôùc ñieàu haønh chính saùch laõi suaát ñeå thöïc hieän muïc tieâu chính saùch tieàn teä. Ñeå thöïc hieän nhieäm vuï naøy Ngaân haøng nhaø nöôùc phaûi söû duïng caùc coâng cuï chính saùch tieàn teä . Trong giai ñoaïn ñaàu, khi neàn kinh teá keùm phaùt trieån thì chính saùch tieàn teä noùi chung, vieäc ñieàu tieát laõi suaát trong neàn kinh teá noùi rieâng mang naëng yù chí cuûa nhaø nöôùc. Nguyeân do khi aáy caùc qui luaät kinh teá khoâng phaùt huy taùc duïng. Trong boái caûnh ñoù cô quan quaûn lyù nhaø nöôùc (cuï theå laø Ngaân haøng nhaø nöôùc) thöôøng phaûi söû duïng caùc coâng cuï mang tính chaát meänh leänh haønh chính tröïc tieáp. Ngaøy nay nhöõng tieán boä ñaõ ñaït ñöôïc trong coâng cuoäc ñoåi môùi taïo ñöôïc tieàn ñeà ñeå Ngaân haøng nhaø nöôùc daàn chuyeån sang caùc coâng cuï ñieàu haønh giaùn tieáp. Muïc ñích cuûa söû duïng ñieàu haønh coâng cuï giaùn tieáp nhaèm thöïc hieän chính saùch tieàn teä trong ñoù coù ñieàu tieát laõi suaát thò tröôøng thoâng qua moät soá bieän phaùp nhö sau : Coâng cuï döï tröõ toái thieåu baét buoäc (döï tröõ baét buoäc) Veà maët lyù thuyeát khi thöïc hieän coâng cuï döï tröõ toái thieåu baét buoäc seõ ñaït ñöôïc ba muïc tieâu : Thöù nhaát : Laø ñaûm baûo khaû naêng thanh toaùn cho toå chöùc tín duïng, ñaây laø muïc ñích quan troïng nhaát cuûa coâng cuï naøy. Thöù hai : Laø khoáng cheá boäi soá tieàn teä, tín duïng. Tyû leä döï tröõ toái thieåu caøng cao thì boäi soá tieàn teä, tín duïng caøng nhoû vaø ngöôïc laïi. Thöù ba : Gaây neân hieäu öùng laõi suaát cuûa döï tröõ toái thieåu. Do döï tröõ toái thieåu khoâng ñöôïc traû laõi cho neân döï tröõ toái thieåu caøng nhieàu thì toå chöùc tín duïng caøng phaûi naâng cao laõi suaát cho vay ñeå buø ñaép cho caû phaàn laõi suaát huy ñoäng voán phaûi traû cho soá voán taêng leân ñoù cuûa döï tröõ toái thieåu. Coâng cuï döï tröõ toái thieåu baét buoäc laàn ñaàu tieân ñöôïc qui ñònh trong phaùp leänh Ngaân haøng nhaø nöôùc ban haønh vaøo thaùng 5/1990. Treân thöïc teá qua caùc naêm thöïc hieän, coâng cuï döï tröõ toái thieåu môùi phaùt huy ñöôïc taùc duïng ôû möùc ñoä coøn haïn cheá nhöng ba naêm trôû laïi ñaây tyû leä naøy ngaøy caøng ñöôïc giaûm daàn töø 15% xuoáng 12% .v.v. vaø quyeát ñònh môùi nhaát gaàn ñaây cuûa Ngaân haøng nhaø nöôùc qui ñònh döï tröõ baét buoäc ñoái vôùi caùc toå chöùc tín duïng ôû möùc raát thaáp laø 2%/toång tieàn göûi ñeå taïo ñieàu kieän cho caùc toå chöùc tín duïng coù nguoàn voán doài daøo ñaùp öùng thanh toaùn ñaàu tö cho vay ñoù laø quyeát ñònh soá 581/2003/QÑ-NHNN ngaøy 9/6/2003 vaø QÑ831/QÑ-NHNN ngaøy 30/7/2003. Coâng cuï laõi suaát taùi caáp voán: Laõi suaát taùi caáp voán laø laõi suaát ngaân haøng trung öông aùp duïng khi cho caùc toå chöùc tín duïng vay ñaùp öùng caùc nhu caàu taïm thôøi veà voán theo caùc ñieàu kieän do ngaân haøng trung öông qui ñònh . Laõi suaát taùi caáp voán ñöôïc ñònh thaáp hôn laõi suaát thò tröôøng lieân ngaân haøng. Khi ngaân haøng trung öông taêng laõi suaát taùi caáp voán seõ laøm giaûm nhu caàu vay ngaân haøng trung öông cuûa caùc toå chöùc tín duïng ñoàng thôøi laøm taêng nhu caàu vay giöõa caùc toå chöùc tín duïng treân thò tröôøng lieân ngaân haøng daãn ñeán seõ laøm taêng laõi suaát thò tröôøng lieân ngaân haøng. Khi ngaân haøng trung öông giaûm laõi suaát taùi caáp voán thì xaåy ra hieän töôïng ngöôïc laïi laøm taêng nhu caàu vay ngaân haøng trung öông cuûa caùc toå chöùc tín duïng, giaûm nhu caàu vay voán laãn nhau nhö vaäy laøm giaûm laõi suaát treân thò tröôøng lieân ngaân haøng. Nhö ñaõ ñeà caäp, laõi suaát thò tröôøng lieân ngaân haøng thay ñoåi seõ taùc ñoäng laøm thay ñoåi laõi suaát cô baûn cuûa caùc toå chöùc tín duïng vaø maët baèng laõi suaát trong neàn kinh teá . Töø thaùng 10/1992, Ngaân haøng nhaø nöôùc tieán haønh cho vay taùi caáp voán ñoái vôùi caùc Ngaân haøng thöông maïi quoác doanh döôùi hình thöùc cho vay laïi caùc kheá öôùc cho vay coù chaát löôïng toát. Laõi suaát taùi caáp voán ñöôïc qui ñònh döôùi daïng tyû leä phaàn traêm (nhoû hôn hoaëc baèng 100%) so vôùi laõi suaát treân kheá öôùc cho vay cuûa caùc Ngaân haøng thöông maïi quoác doanh. Muïc ñích cuûa loaïi hình cho vay naøy laø Ngaân haøng nhaø nöôùc taïo theâm nguoàn voán cho caùc Ngaân haøng thöông maïi quoác doanh ñeå môû roäng cho vay ñoái vôùi neàn kinh teá . Töø naêm 1997 ñeán nay Ngaân haøng nhaø nöôùc töøng böôùc thöïc hieän muïc tieâu laøm thay ñoåi veà baûn chaát hình thöùc cho vay taùi caáp voán bieán noù thaønh coâng cuï cuûa chính saùch tieàn teä. Ñoái töôïng ñöôïc vay taùi caáp voán khoâng chæ boù heïp trong khuoân khoå caùc Ngaân haøng thöông maïi quoác doanh maø ñöôïc môû roäng ñeán caùc loaïi hình toå chöùc tín duïng khaùc, laøm taøi saûn caàm coá cho khoaûn vay khoâng chæ caùc hoaït ñoäng tín duïng cho vay coù chaát löôïng toát maø coøn coù caùc chöùng töø coù giaù cuûa toå chöùc tín duïng, laõi suaát taùi caáp voán ñöôïc qui ñònh laïi theo caùc hình thöùc thoâng thöôøng laø tæ leä phaàn traêm cuûa soá tieàn laõi phaûi traû so vôùi khoaûn tieàn vay. Coâng cuï nghieäp vuï thò tröôøng môû. Thöïc hieän nghieäp vuï thò tröôøng môû laø vieäc Ngaân haøng trung öông mua hoaëc baùn caùc chöùng töø coù giaù treân thò tröôøng chöùng khoaùn (chuû yeáu laø thò tröôøng OTC) thoâng qua ñoù thöïc hieän vieäc cung öùng hoaëc ruùt khoái löôïng tieàn khoûi löu thoâng. Tín phieáu vaø traùi phieáu kho baïc seõ laø coâng cuï chuû yeáu cuûa thò tröôøng môû hieän nay coù theâm traùi phieáu chính phuû. Nhö vaäy khaùc vôùi taùi caáp voán laø hoaït ñoäng trong noäi boä heä thoáng ngaân haøng, trong hoaït ñoäng thò tröôøng môû Ngaân haøng nhaø nöôùc can thieäp tröïc tieáp vaøo thò tröôøng chöùng khoaùn, trong ñoù ngoaøi caùc toå chöùc tín duïng coøn coù söï tham gia cuûa caùc khu vöïc ngoaøi ngaân haøng, töùc laø caùc ñôn vò kinh teá vaø daân cö. Veà nguyeân taéc khi ngaân haøng trung öông baùn chöùng khoaùn coøn ngöôøi mua baát kyø coù theå laø toå chöùc tín duïng, caùc toå chöùc khaùc hay caù nhaân thì cuõng ñeàu laøm giaûm tieàn döï tröõ cuûa caùc toå chöùc tín duïng, bôûi vaäy seõ laøm taêng nhu caàu vay möôïn giöõa caùc toå chöùc tín duïng daãn ñeán laõi suaát thò tröôøng lieân ngaân haøng taêng leân. Ngöôïc laïi, khi Ngaân haøng trung öông mua chöùng khoaùn seõ laøm taêng tieàn döï tröõ cuûa caùc toå chöùc tín duïng, giaûm nhu caàu vay möôïn cuûa caùc toå chöùc tín duïng vaø daãn ñeán giaûm laõi suaát cho vay treân thò tröôøng lieân ngaân haøng. Toùm laïi : Duø ôû caùc nöôùc taân tieán treân theá giôùi vaø ngay ôû Vieät nam ngaønh Ngaân haøng cuõng ñaõ coù nhöõng coá gaéng raát lôùn ñeå ñieàu haønh veà laõi suaát treân cô sôû phaân tích, ñaùnh giaù caùc chæ soá vó moâ trong neàn kinh teá ñeå coù theå xaùc ñònh ñöôïc laõi suaát treân thò tröôøng laø cao hay thaáp, coù töông öùng so vôùi yeâu caàu phaùt trieån cuûa neàn kinh teá thì vieäc laõi suaát ñöôïc hình thaønh töï do treân thò tröôøng cuõng chöa phaûi laø laõi suaát toái öu. Ñieàu ñoù ñöôïc lyù giaûi taïi sao nhöõng nöôùc coù neàn kinh teá thò tröôøng phaùt trieån ôû möùc cao ngaân haøng trung öông cuõng phaûi coù nhöõng bieän phaùp ñeå taùc ñoäng ñieàu chænh laõi suaát thò tröôøng thoâng qua caùc coâng cuï giaùn tieáp. Vì vaäy toaøn boä nhöõng phaàn ñöôïc trình baày ôû treân cuõng chöa theå noùi ñöôïc heát taát caû. Chính vì theá ngoaøi caùc bieän phaùp can thieäp treân thì ñeå coù ñöôïc caùc möùc laõi suaát cô baûn coâng boá phuø hôïp vôùi caùc chæ tieâu kinh teá vó moâ thì Ngaân haøng nhaø nöôùc caàn phaûi coù söï ñieàu chænh thích hôïp ñöôïc tính toaùn döïa treân kinh nghieäm thöïc teá trong quaûn lyù, ñieàu haønh laõi suaát trong nhieàu naêm qua. CHÖÔNG I 1 LÍ LUAÄN CHUNG VEÀ LAÕI SUAÁT VAØ NHÖÕNG QUAN ÑIEÅM VEÀ LAÕI SUAÁT 1 1.1.LAÕI SUAÁT TRONG NEÀN KINH TEÁ THÒ TRÖÔØNG 1 1.1.1 Khaùi nieäm veà laõi suaát 1 1.1.2-Caùc quan ñieåm veà laõi suaát 4 1.1.3 Caùc loaïi laõi suaát 6 1.1.3.1Laõi suaát cô baûn 6 1.1.3.2-Laõi suaát taùi chieát khaáu. 6 1.1.3.3-Caùc loaïi laõi suaát trong hoaït ñoäng kinh doanh tieàn teä cuûa ngaân haøng thöông maïi 6 1.1.3.4-Laõi suaát lieân ngaân haøng 7 1.1.4 Nhöõng nhaân toá taùc ñoäng ñeán laõi suaát 7 1.1.4.1 Möùùc cung caàu tieàn teä 7 1.1.4.2-Tyû suaát lôïi nhuaän : 8 1.1.4.3-Laïm phaùt : 9 1.1.4.4 Söï oån ñònh cuûa neàn kinh teá quoác daân 9 1.1.4.5-Caùc chính saùch cuûa nhaø nöôùc 10 1.1.5 Vai troø cuûa laõi suaát trong neàn kinh teá thò tröôøng 11 1.1.5.1 Laõi suaát aûnh höôûng ñeán hoaït ñoäng kinh doanh cuûa doanh nghieäp. 12 1.1.5.2 Laõi suaát laø coâng cuï giaùn tieáp ñieàu haønh neàn kinh teá vó moâ. 12 1.2 Vaán Ñeà Töï Do Hoaù Laõi Suaát Trong Neàn Kinh Teá. 14 1.2.1 Khaùi nieäm töï do hoaù laõi suaát 14 1.2.2 Baûn chaát vaø ñieàu kieän töï do hoaù laõi suaát 14 1.2.3 Taùc duïng cuûa töï do hoaù laõi suaát: 15 1.3 KINH NGHIEÄM MOÄT SOÁ NÖÔÙC VEÀ CHÍNH SAÙCH LAÕI SUAÁT. 17 1.3.1 Chính saùch töï do hoaù laõi suaát cuûa caùc nöôùc coâng nghieäp vaø Asean. 17 1.3.2 Chính sách lãi suất trong sự điều tiết kinh tế vĩ mô Fed giai đoạn năm 1980 đến năm 1996: 18 1.3.3 Chính saùch ñieàu tieát vó moâ laõi suaát cuûa NHTW Phaùp 18 1.3.4 Chính saùch laõi suaát trong söï ñieàu tieát kinh teá vó moâ cuûa NHTW Nhaät Baûn 19 1.3.5 Baûng thöïc hieän chính saùch töï do hoaù ôû moät soá nöôùc : 20 1.4 BAØI HOÏC THAÙCH THÖÙC ÑOÁI VÔÙI VIEÄT NAM 21 CHƯƠNG II CƠ CHẾ QUẢN LÝ VÀ NHỮNG TÁC ĐỘNG CỦA QUÁ TRÌNH TỰ DO HÓA LÃI SUẤT ĐẾN NỀN KINH TẾ VIỆT NAM 23 2.1 CƠ CHẾ QUẢN LÝ LÃI SUẤT TRƯỚC THỜI KỲ ĐỔI MỚI (1986-1988) 23 2.2 Cơ chế quản lý lãi suất sau thời kỳ đổi mới (1988 - đến nay) 27 2.2.1 Giai đoạn từ 1988 đến 1990 28 2.2.2 Giai đoạn từ 1991 đến 1995 30 2.2.3 Giai đoạn 1996-1999 35 2.3.CÔ CHEÁ QUAÛN LÍ LAÕI SUAÁT THÔØI KÌ HOÄI NHAÄP KINH TEÁ CAO VAØ TÖÏ DO HOAÙ TAØI CHÍNH-CÔ CHEÁ LAÕI SUAÁT THOÛA THUAÄN(2000-NAY): 44 2.3.1.Giai ñoaïn töø 08/2000-06/2002: 44 2.3.2.Giai ñoaïn töø 06/2002 ñeán nay 46 2.4 THÖÏC TRAÏNG TÖÏ DO HOAÙ LAÕI SUAÁT TÖØ KHI AÙP DUÏNG CÔ CHEÁ LAÕI SUAÁT THOAÛ THUAÄN 56 2.4.1.Loä trình töï do hoaù laõi suaát 56 Veà nghieäp vuï thò tröôøng môû (TTM) 57 Veà thò tröôøng ñaáu thaàu tín phieáu kho baïc nhaø nöôùc 60 2.4.2 THÖÏC TRAÏNG TÖÏ DO HOAÙ LAÕI SUAÁT 64 CHƯƠNG 3 68 GIAÛI PHAÙP NAÂNG CAO HIEÄU QUAÛ CUÛA CÔ CHEÁ TÖÏ DO HOAÙ LAÕI SUAÁT 68 3.1 ĐỊNH HƯỚNG CHO CƠ CHẾ TỰ DO HÓA LÃI SUẤT TRONG NỀN KINH TẾ VIỆT NAM 68 3.1.1 THÖÏC HIEÄN CÔ CHEÁ LAÕI SUAÁT THOÛA THUAÄN ÑI ÑOÂI VÔÙI VIEÄC ÑIEÀU TIEÁT CUNG CAÀU TIEÀN TEÄ BAÈNG CAÙC COÂNG CUÏ GIAÙN TIEÁP NHAÈM OÅN ÑÒNH THÒ TRÖÔØNG : 68 3.1.2 TAÙI CAÁU TRUÙC TOÅ CHÖÙC NGAÂN HAØNG VAØ ÑOÅI MÔÙI QUAÛN TRÒ LAÕI SUAÁT NHAÈM THÍCH ÖÙNG VÔÙI ÑIEÀU KIEÄN TÖÏ DO HOAÙ LAÕI SUAÁT . 69 3.1.2.1 Cô caáu laïi moâ hình toå chöùc heä thoáng Ngaân haøng thöông maïi. 69 3.1.3-Định hướng và dự báo cho thời gian sắp tới. 73 3.2-Giải Pháp Nâng Cao Hiệu Quả Tác Đông Của Cơ Chế Tự Do Hóa Lãi Suất. 75 3.2.1-Ổn định moâi trường kinh tế vĩ moâ 75 3.2.2-Hoàn thiện và phát triển thò trường tài chính. 76 3.2.3 HOAØN THIEÄN, PHAÙT TRIEÅN VAØ NAÂNG CAO VAI TROØ ÑIEÀU TIEÁT LAÕI SUAÁT CUÛA NGAÂN HAØNG NHAØ NÖÔÙC TREÂN THÒ TRÖÔØNG TIEÀN TEÄ. 79 ._.