Tự do hoá lãi suất ở Việt Nam trong điều kiện hội nhập

Môc lôc Lêi nãi ®Çu §èi víi hÇu hÕt c¸c quèc gia trªn thÕ giíi, l·i suÊt lµ mét c«ng cô quan träng trong ®iÒu hµnh vµ qu¶n lý kinh tÕ vÜ m«. L·i suÊt ¶nh h­ëng tíi quan hÖ cung- cÇu vÒ vèn, ®Õn viÖc ph©n bæ c¸c nguån tµi chÝnh cña nÒn kinh tÕ, t¸c ®éng ®Õn thÞ tr­êng tiÒn tÖ, tõ ®ã ¶nh h­ëng ®Õn tû gi¸, l¹m ph¸t, t¨ng tr­ëng kinh tÕ. L·i suÊt còng lµ c¬ së ®Ó c¸c c¸ nh©n, doanh nghiÖp quyÕt ®Þnh sö dông vèn nh­ thÕ nµo, chi tiªu hay tiÕt kiÖm, ®Çu t­ vµo c¸i nµy hay c¸i kh¸c. ë ViÖt Nam, trong c¬ chÕ kÕ ho¹ch ho¸ tËp trung, l·i suÊt ch­a ®­îc sö dông mét c¸ch ®Çy ®ñ nh­ ®ßn bÈy kinh tÕ, nh»m kÝch thÝch kinh tÕ ph¸t triÓn. Tõ khi chuyÓn sang nÒn kinh tÕ thÞ tr­êng, l·i suÊt ®· phÇn nµo ph¸t huy vai trß cña m×nh. Tuy nhiªn, ®Ó cã mét chÝnh s¸ch l·i suÊt phï hîp víi nÒn kinh tÕ thÞ tr­êng ë ViÖt Nam trong thêi gian tíi, lµm “h¹t nh©n” thóc ®Èy thÞ tr­êng tµi chÝnh ph¸t triÓn cßn lµ vÊn ®Ò ®¸ng ®­îc quan t©m, nghiªn cøu. C¬ chÕ l·i suÊt thÞ tr­êng hay l·i suÊt tù do lµ mét c¬ chÕ cã nhiÒu ­u ®iÓm, ®· ®­îc nhiÒu n­íc vËn dông thµnh c«ng. Nh­ng liÖu ViÖt Nam cã nªn thùc hiÖn c¬ chÕ l·i suÊt nµy? ViÖt Nam ®· ®ñ ®iÒu kiÖn ®Ó thùc hiÖn tù do ho¸ l·i suÊt hoµn toµn hay ch­a? V× vËy viÖc nghiªn cøu ®Ò tµi “Tù do ho¸ l·i suÊt: Thùc tr¹ng vµ gi¶i ph¸p trong tiÕn tr×nh héi nhËp” lµ rÊt cÇn thiÕt ph¶i ®Æt ra hiÖn nay c¶ vÒ mÆt lý luËn lÉn thùc tiÔn. Khãa luËn tËp trung nghiªn cøu ph©n tÝch thùc tr¹ng cña tiÕn tr×nh tù do ho¸ l·i suÊt ë ViÖt Nam trong thêi gian qua víi nh÷ng khã kh¨n vµ thuËn lîi cïng víi viÖc nghiªn cøu vÒ kinh nghiÖm cña mét sè n­íc cã nÒn kinh tÕ ®ang trong qu¸ tr×nh chuyÓn ®æi vµ cã xu h­íng tù do hãa l·i suÊt; tõ ®ã cho thÊy tÝnh tÊt yÕu ph¶i tiÕn tíi tù do ho¸ l·i suÊt hoµn toµn ë ViÖt Nam trong ®iÒu kiÖn héi nhËp. ViÖc nghiªn cøu còng nh»m ®Ò xuÊt c¸c gi¶i ph¸p tr­íc m¾t còng nh­ l©u dµi nh»m ph¸t huy c¬ chÕ l·i suÊt tho¶ thuËn hiÖn nay vµ tiÕn tíi tù do ho¸ l·i suÊt hoµn toµn trong thêi gian tíi. Khãa luËn sö dông ph­¬ng ph¸p duy vËt biÖn chøng, ph­¬ng ph¸p logic kÕt hîp víi ph­¬ng ph¸p lÞch sö, ph­¬ng ph¸p ph©n tÝch, tæng hîp ®¸nh gi¸ ®Ó tõ ®ã kh¸i qu¸t rót ra vÊn ®Ò cÇn thiÕt cho môc ®Ých nghiªn cøu. Ph­¬ng ph¸p thèng kª sö dông c¸c b¶ng thèng kª trong vµ ngoµi ngµnh ng©n hµng trong thêi gian qua. Ngoµi phÇn lêi nãi ®Çu, kÕt luËn, môc lôc, danh môc tµi liÖu tham kh¶o, kho¸ luËn gåm cã 3 phÇn: Ch­¬ng I : Lý luËn chung vÒ l·i suÊt vµ tù do ho¸ l·i suÊt Ch­¬ng II: Thùc tr¹ng tù do ho¸ l·i suÊt ë ViÖt Nam Ch­¬ng III: Gi¶i ph¸p nh»m tiÕp tôc thùc hiÖn tiÕn tr×nh tù do ho¸ l·i suÊt ë ViÖt Nam trong ®iÒu kiÖn héi nhËp. Ch­¬ng ILý luËn chung vÒ l·i suÊt vµ tù do ho¸ l·i suÊt I. T×m hiÓu vÒ l·i suÊt 1. Kh¸i niÖm chung vÒ l·i suÊt Th«ng th­êng khi sö dông c¸c kho¶n tÝn dông, ng­êi vay ph¶i tr¶ thªm mét phÇn gi¸ trÞ ngoµi gi¸ trÞ vay ban ®Çu, phÇn gi¸ trÞ t¨ng thªm ®ã lµ lîi tøc tÝn dông. Nh­ vËy, lîi tøc tÝn dông lµ sè tiÒn mµ ng­êi ®i vay ph¶i tr¶ cho ng­êi cho vay trong mét thêi gian nhÊt ®Þnh, nãi c¸ch kh¸c, lîi tøc tÝn dông lµ gi¸ c¶ cña quyÒn sö dông vèn vay trong mét thêi gian nhÊt ®Þnh mµ ng­êi sö dông ph¶i tr¶ cho ng­êi së h÷u nã. Tû lÖ phÇn tr¨m cña sè tiÒn t¨ng thªm mµ ng­êi ®i vay ph¶i tr¶ cho ng­êi cho vay so víi phÇn gi¸ trÞ vay ban ®Çu lµ tû suÊt lîi tøc tÝn dông hay l·i suÊt. T­ duy kinh tÕ hiÖn ®¹i cã nhiÒu c¸ch ®Þnh nghÜa vÒ l·i suÊt. §ång thêi còng cã rÊt nhiÒu kh¸i niÖm ®­îc ®­a ra ®Ó gi¶i thÝch vÒ vÊn ®Ò nµy. Nh­ng nh×n chung, ®iÒu kh«ng thÓ tr¸nh lµ l·i suÊt lu«n hµm chøa mét m©u thuÉn: ng­êi ®i vay muèn cã l·i suÊt thÊp nhÊt trong khi ng­êi cho vay muèn l·i suÊt cao nhÊt. V× vËy, nh­ mäi lo¹i hµng ho¸ kh¸c, l·i suÊt chñ yÕu ®­îc x¸c ®Þnh bëi cung-cÇu vÒ vèn. TÊt nhiªn kh«ng cã sù b¾t buéc nµo ®èi víi ng­êi cã sè tiÒn d«i d­ ph¶i kiÕm l·i trªn sè tiÒn d«i d­ ®ã. Nh­ng khi tiÒn tiÕt kiÖm kh«ng ®­îc ®Çu t­ sÏ kh«ng sinh lêi v× nã sÏ kh«ng ®­îc ai sö dông, vµ v× thÕ l·i suÊt cßn ®­îc gäi lµ chi phÝ c¬ héi cña viÖc gi÷ tiÒn, hay nãi c¸ch kh¸c chi phÝ c¬ héi cña viÖc gi÷ tiÒn lµ kho¶n lîi tøc mÊt ®i khi ng­êi ta gi÷ tiÒn chø kh«ng ph¶i lµ c¸c tr¸i kho¸n. 2. Lý thuyÕt vÒ l·i suÊt trong nÒn kinh tÕ thÞ tr­êng 2. 1. Lý thuyÕt cho vay kh«ng lÊy l·i §©y lµ lý thuyÕt ®Çu tiªn vÒ l·i suÊt do P¬-ru-®«ng (1809-1865) ®Ò x­íng. C¬ së cña nã lµ trong c¸c h×nh th¸i kinh tÕ x· héi tr­íc Chñ nghÜa x· héi, l·i suÊt ®­îc coi lµ ph­¬ng tiÖn bãc lét ®Æc biÖt. Tõ thêi cæ Hi L¹p, ng­êi ta ®· thÊy l·i suÊt lµ nguån gèc cña tÊt c¶ nh÷ng tai häa. ChÕ ®é n« lÖ vµ phong kiÕn lµ m¶nh ®Êt mµu mì nhÊt cho tÝn dông nÆng l·i tån t¹i vµ ph¸t triÓn. Song ®©y còng chÝnh lµ ®éng lùc k×m h·m vµ ph¸ ho¹i søc s¶n xuÊt cña x· héi, bëi lÏ do nh÷ng ng­êi ®i vay ph¶i chÞu møc tiÒn l·i vay qu¸ nÆng. Sang ®Õn thêi T­ b¶n chñ nghÜa, mét sè ng­êi s¶n xuÊt hµng ho¸ nhá hoÆc c«ng nh©n vay tiªu dïng ph¸ s¶n hoÆc s¹t nghiÖp do møc tiÒn thu ®­îc nhá h¬n nhiÒu so víi l·i suÊt ph¶i tr¶. Theo P¬-ru-®«ng th× lîi tøc thu ®­îc lµ do sù bãc lét lao ®éng cña c«ng nh©n mµ cã: “Sù tån t¹i cña lîi tøc lµ c¬ së cña sù bãc lét” §¹i häc kinh tÕ Quèc d©n, LÞch sö c¸c häc thuyÕt kinh tÕ, tr. 4 . C¸c nhµ t­ b¶n ®em lîi tøc céng thªm vµo chi phÝ, ®iÒu ®ã lµm cho c«ng nh©n kh«ng thÓ mua hÕt s¶n phÈm. Do ®ã, nÕu g¹t bá ®­îc lîi tøc th× sÏ xo¸ ®­îc n¹n bãc lét. Muèn xo¸ bá ®­îc lîi tøc th× cÇn ph¶i cho vay kh«ng lÊy l·i. Nh­ vËy, lý thuyÕt cho vay kh«ng lÊy l·i ®· ®øng trªn lËp tr­êng nh©n ®¹o, ñng hé nh÷ng ng­êi c«ng nh©n, ng­êi s¶n xuÊt nhá- nh÷ng ng­êi ®i vay. Tuy nhiªn, ­u ®iÓm ®ã kh«ng ph¶i lµ c¬ b¶n, mµ tõ néi dung häc thuyÕt nµy ®· béc lé nh÷ng h¹n chÕ sau: + Häc thuyÕt nµy kh«ng chØ ra ®óng ®¾n nguån gèc cña lîi tøc vµ nguyªn nh©n cña sù bãc lét. + Kh«ng thÊy tÝnh chÊt kh¸ch quan vµ lÞch sö cña c¸c ph¹m trï kinh tÕ. Ng­êi ta ®· coi c¸c ph¹m trï kinh tÕ kh«ng cã mèi liªn hÖ víi quan hÖ s¶n xuÊt. Ph¹m trï lîi tøc cho vay còng nh­ c¸c ph¹m trï kinh tÕ kh¸c cã sù kÕt hîp gi÷a c¸c ®Æc tÝnh tèt vµ xÊu. Do nh÷ng h¹n chÕ ®ã, nªn ng­êi ta cã thÓ ®¸nh gi¸ lý thuyÕt cho vay kh«ng lÊy l·i lµ häc thuyÕt kh«ng t­ëng, dùa vµo ph­¬ng ph¸p siªu h×nh. Tuy nhiªn häc thuyÕt nµy cã thÓ vËn dông trong chÝnh s¸ch l·i suÊt cña Nhµ n­íc hoÆc tæ chøc tµi chÝnh, tÝn dông quèc tÕ ®Ó ph¸t triÓn mét sè ngµnh nghÒ hoÆc mét sè n­íc thµnh viªn nh­: cho vay ­u tiªn kh«ng lÊy l·i, hoÆc cho vay víi l·i suÊt thÊp. v. v… 2. 2. Lý thuyÕt cña K. Marx (C¸c M¸c) vÒ nguån gèc vµ b¶n chÊt cña lîi tøc cho vay trong nÒn kinh tÕ hµng ho¸ T­ b¶n chñ nghÜa. Trong bé T­ b¶n, C¸c M¸c ®· chØ ra r»ng nguån gèc cña lµm giµu cña c¸c nhµ T­ b¶n C«ng nghiÖp, Th­¬ng nghiÖp vµ ng©n hµng ®Òu do gi¸ trÞ thÆng d­ mang l¹i b»ng c¸ch bãc lét c«ng nh©n lµm thuª. Nguån gèc cña lîi tøc cho vay còng xuÊt ph¸t tõ gi¸ trÞ thÆng d­. T­ b¶n cho vay lµ mét bé phËn cña T­ b¶n C«ng nghiÖp t¸ch ra. Do trong qu¸ tr×nh chu chuyÓn cña t­ b¶n cã nhiÒu lóc mét sè nhµ t­ b¶n cã vèn tiÒn tÖ t¹m thêi nhµn rçi, trong khi mét sè nhµ t­ b¶n kh¸c l¹i thiÕu vèn tiÒn tÖ. Tõ ®ã ph¸t sinh quan hÖ ®i vay vµ cho vay, ®ång thêi xuÊt hiÖn t­ b¶n cho vay. Nh­ vËy, t­ b¶n cho vay t¸ch ra tõ mét bé phËn cña t­ b¶n c«ng nghiÖp, nh­ng cã ®Æc ®iÓm kh¸c h¼n t­ b¶n c«ng nghiÖp. Theo C¸c M¸c th× t­ b¶n tµi s¶n t¸ch rêi t­ b¶n chøc n¨ng, tøc lµ quyÒn së h÷u t¸ch rêi quyÒn sö dông t­ b¶n vµ ®· lµ t­ b¶n, nªn sau mét thêi gian cho nhµ t­ b¶n ®i vay sö dông, t­ b¶n cho vay ®­îc hoµn tr¶ cho ng­êi së h÷u nã, kÌm theo mét gi¸ trÞ t¨ng thªm. Sè tréi thªm ®ã gäi lµ lîi tøc. Sù vËn ®éng cña t­ b¶n cho vay kh«ng thÓ t¸ch rêi sù vËn ®éng thùc tÕ cña t­ b¶n. H×nh th¸i vËn ®éng ®Çy ®ñ cña t­ b¶n cho vay lµ: T – T – H (SL§ + TLSX) … SX … H’ – T’ – T’’ T – T vµ T’ – T’’ chØ lµ ®iÓm b¾t ®Çu vµ kÕt thóc hay lµ sù chuÈn bÞ vµ kÕt qu¶ cña tuÇn hoµn thùc tÕ cña t­ b¶n c«ng nghiÖp. C«ng thøc trªn cho ta thÊy: tiÒn ®­a ra cho vay ®Ó kiÕm lêi th× lµ t­ b¶n ngay tõ khi bá ra cho vay. Nh­ng khi tiÒn chuyÓn tõ ng­êi cho vay sang ng­êi ®i vay ch­a t¹o ra lîi nhuËn ®­îc. TiÒn ®i vay ph¶i thùc sù ®i vµo ho¹t ®éng míi thu ®­îc lîi nhuËn. ë ®©y cïng mét sè tiÒn víi t­ c¸ch lµ t­ b¶n 2 lÇn ®èi víi 2 ng­êi (ng­êi ®i vay vµ ng­êi cho vay). Song kh«ng v× thÕ mµ lîi nhuËn t¨ng gÊp ®«i. Sè tiÒn ®ã chØ thùc sù ho¹t ®éng cã mét lÇn nh­ng nã l¹i lµ t­ b¶n ®èi víi c¶ 2 ng­êi vµ lîi tøc chÝnh lµ mét phÇn lîi nhuËn ph©n chia ®ã. ViÖc t¸ch ra mét phÇn lîi nhuËn ®Ó tr¶ lîi tøc lµ hoµn toµn hîp lý ®èi víi ng­êi ®i vay, v× anh ta sö dông t­ b¶n cña ng­êi kh¸c. ChÝnh nhê gi¸ trÞ sö dông cña t­ b¶n nµy mµ anh ta cã ®­îc lîi nhuËn. Gi¸ trÞ sö dông cña t­ b¶n cho vay kh«ng ph¶i cña anh ta, nªn anh ta ph¶i tr¶ tiÒn cho viÖc sö dông gi¸ trÞ sö dông ®ã. Nh­ vËy vÒ thùc chÊt, lîi tøc chØ lµ mét phÇn cña gi¸ trÞ thÆng d­ mµ nhµ t­ b¶n ®i vay ph¶i tr¶ cho nhµ t­ b¶n cho vay. Lîi tøc lµ gi¸ c¶ hµng ho¸ t­ b¶n cho vay. Trªn thùc tÕ ®ã lµ lîi nhuËn b×nh qu©n mµ c¸c nhµ t­ b¶n c«ng nghiÖp ®i vay ph¶i chi cho nhµ t­ b¶n cho vay. Lîi tøc biÓu hiÖn quan hÖ bãc lét T­ b¶n chñ nghÜa ®­îc më réng trong lÜnh vùc ph©n phèi. Kh«ng chØ cã tËp ®oµn T­ b¶n c«ng nghiÖp, Th­¬ng nghÞªp bãc lét c«ng nh©n lµm thuª, mµ c¶ t­ b¶n kh«ng ho¹t ®éng, chØ bá tiÒn ra cho vay, còng tham gia bãc lét c«ng nh©n lµm thuª. Lîi tøc lµ mét phÇn cña lîi nhuËn b×nh qu©n, v× vËy, giíi h¹n tèi ®a cña lîi tøc lµ lîi nhuËn b×nh qu©n, nã kh«ng cã giíi h¹n nh­ng lu«n lín h¬n kh«ng. Tû suÊt lîi tøc hoµn toµn phô thuéc vµo quan hÖ cung-cÇu vÒ t­ b¶n cho vay vµ th­êng xuyªn biÕn ®éng theo chu kú s¶n xuÊt c«ng nghÞªp. Trong chñ nghÜa t­ b¶n coi lîi tøc lµ gi¸ c¶ cña t­ b¶n cho vay, nã kh«ng ho¹t ®éng d­íi h×nh thøc t­ b¶n th«ng th­êng mµ lµ d­íi h×nh thøc gi¸ c¶ cña t­ b¶n tiÒn tÖ. Theo M¸c: “NÕu nh­ lîi tøc lµ gi¸ c¶ cña t­ b¶n tiÒn tÖ th× ®ã lµ h×nh thøc gi¸ c¶ phi lý. ” Marx.K (1963), T­ b¶n quyÓn 3 tËp 2, tr.48 TÝnh chÊt phi lý lµ ë chç gi¸ c¶ lµ biÓu hiÖn b»ng tiÒn cña gi¸ trÞ. V× vËy, sau khi ph©n tÝch c«ng thøc chung cña t­ b¶n vµ h×nh th¸i vËn ®éng ®Çy ®ñ cña t­ b¶n cho vay, M¸c ®· kÕt luËn: “§Æc tr­ng cña lîi tøc tÝn dông lµ phÇn gi¸ trÞ thÆng d­ t¹o ra do kÕt qu¶ cña bãc lét lao ®éng lµm thuª vµ bÞ bän t­ b¶n- chñ ng©n hµng chiÕm ®o¹t”.3Marx.K (1963), T­ b¶n quyÓn 3 tËp 2, tr.54 2.3. Lý thuyÕt cña tr­êng ph¸i Keynes Sau cuéc khñng ho¶ng kinh tÕ thÕ giíi 1929-1933, J. M. Keynes ®· chñ tr­¬ng Nhµ n­íc ph¶i tham gia vµo viÖc ®iÒu tiÕt l·i suÊt vµ t¨ng chi tiªu khi cÇn thiÕt vµo c¸c ch­¬ng tr×nh mµ khu vùc kinh tÕ t­ nh©n kh«ng thÓ ®¶m nhiÖm ®Ó kÝch thÝch sù t¨ng tr­ëng mét c¸ch liªn tôc. J. M. Keynes cho r»ng viÖc h¹ l·i suÊt tÝn dông lu«n lu«n lµ ®ßn bÈy cho sù ph¸t triÓn Vµ theo quan ®iÓm cña Keynes th× l·i suÊt phô thuéc chñ yÕu vµo 2 yÕu tè: Sè l­îng tiÒn tÖ: NÕu sè l­îng tiÒn tÖ t¨ng vµ c¸c yÕu tè kh¸c kh«ng thay ®æi th× l·i suÊt sÏ h¹. L·i suÊt sÏ t¨ng lªn khi sè l­îng tiÒn tÖ gi¶m. Sè l­îng tiÒn tÖ bÞ chi phèi bëi chÝnh s¸ch tiÒn tÖ cña ng©n hµng Trung ­¬ng. Ng©n hµng Trung ­¬ng sÏ Ên ®Þnh møc l·i suÊt lªn xuèng b»ng c¸ch t¨ng hay gi¶m sè l­îng tiÒn tÖ. Sù ham thÝch hiÖn kim (tiÒn mÆt): Keynes cho r»ng sù ham thÝch hiÖn kim do 3 lý do: mét lµ lý do giao dÞch, ng­êi ta gi÷ tiÒn mÆt ®Ó chi tiªu mäi thø vµ tr¶ tiÒn ngay; hai lµ lý do ®Ò phßng, ng­êi ta cÇn dù tr÷ mét sè tiÒn mÆt lín ®Ò phßng nh÷ng biÕn ®éng ®ét xuÊt ngoµi dù tÝnh; ba lµ lý do ®Çu c¬, ®Çu c¬ ë ®©y cã nghÜa lµ mua chøng kho¸n víi gi¸ rÎ vµ b¸n chøng kho¸n víi gi¸ ®¾t, v× vËy nã cã liªn quan mËt thiÕt ®Õn l·i suÊt. Keynes chñ tr­¬ng th«ng qua c¬ chÕ cña ng©n hµng Trung ­¬ng vµ hÖ thèng ng©n hµng th­¬ng m¹i ®Ó ®iÒu chØnh l·i suÊt xuèng thÊp. ¤ng nãi: Thay v× gia t¨ng huy ®éng vèn b»ng biÖn ph¸p ký th¸c, ng©n hµng Trung ­¬ng cã thÓ t¨ng khèi l­îng tiÒn tÖ ®Ó cung øng cho ®Çu t­ trong nh÷ng thêi kú mµ møc cÇu tiÒn tÖ t¨ng cao, b»ng c¸ch ng©n hµng Trung ­¬ng sÏ ph¸t hµnh thªm giÊy b¹c, gia t¨ng thªm bót tÖ cña ng©n hµng th­¬ng m¹i b»ng viÖc gi¶m dù tr÷ b¾t buéc. Tæng khèi l­îng tiÒn tÖ gia t¨ng sÏ lµm gi¶m søc Ðp cña møc cÇu tiÒn tÖ chi tiªu ®Çu t­ vµ lµm gi¶m l·i suÊt tÝn dông. L·i suÊt sÏ h¹ xuèng lµm gia t¨ng doanh lîi vµ n©ng cao ®é an toµn cña ®Çu t­. HiÖu suÊt biªn tÕ cña t­ b¶n sÏ t¨ng lªn, kÝch thÝch c¸c doanh nghiÖp ®Çu t­ më réng trung h¹n vµ dµi h¹n, t¹o søc bËt cho nÒn kinh tÕ t¨ng tr­ëng; gi¶i ph¸p duy nhÊt kh¶ dÜ thi hµnh n»m trong sù gia t¨ng sè l­îng tiÒn tÖ. Møc l·i suÊt thÊp, sai biÖt gi÷a l·i suÊt vµ hiÖu lùc biªn tÕ t­ b¶n nhiÒu kh¶ dÜ kÝch thÝch ®Çu t­, do ®ã gia t¨ng møc lîi tøc quèc gia; ng©n hµng Trung ­¬ng cho l­u hµnh mét khèi l­îng tiÒn tÖ sung m·n ®Ó cã thÓ lµm suy yÕu sù ham thÝch tiÒn mÆt. T­ t­ëng cña Keynes ®· ¶nh h­ëng ®Õn nÒn kinh tÕ ch©u ¢u vµ B¾c Mü cho ®Õn thËp niªn 80 cña thÕ kû nµy. Sau ®ã lµ thêi kú suy tho¸i cña häc thuyÕt Keynes, v× ng­êi ta thÊy r»ng l­îng tiÒn cung øng d­ thõa sÏ dÉn ®Õn t×nh tr¹ng l¹m ph¸t vµ suy tho¸i kinh tÕ vµ khi ®ã l·i suÊt thÊp kh«ng cßn ý nghÜa trong viÖc huy ®éng tiÕt kiÖm vµ kÝch thÝch ®Çu t­ n÷a. 3. §Æc ®iÓm cña l·i suÊt tÝn dông trong nÒn kinh tÕ thÞ tr­êng §Æc diÓm cña l·i suÊt tÝn dông chÞu sù chi phèi bëi nh÷ng ®Æc tr­ng cña nÒn kinh tÕ thÞ tr­êng, nh÷ng ®Æc ®iÓm ®ã lµ: tÝnh tù do, c¹nh tranh, linh ho¹t vµ l·i suÊt thùc tÕ. Tù do: tÝnh tù do cña l·i suÊt tÝn dông thÓ hiÖn trong viÖc tho¶ thuËn gi÷a kh¸ch hµng vay vèn vµ tæ chøc tÝn dông, gi÷a ng­êi ®i vay vµ ng­êi cho vay. Nh÷ng ng©n hµng chÝnh, tæ chøc tÝn dông ®éc lËp cã thÓ Ên ®Þnh møc l·i suÊt c¬ së cña m×nh song l¹i cã sù thèng nhÊt trong toµn bé nÒn kinh tÕ. Ch¼ng h¹n, khi l·i suÊt t¸i chiÕt khÊu Ng©n hµng Trung ­¬ng thay ®æi, nã sÏ kÐo theo c¸c lo¹i l·i suÊt kh¸c còng thay ®æi. C¹nh tranh: l·i suÊt huy ®éng vèn h×nh thµnh trªn c¬ së c¹nh tranh gi÷a c¸c ng©n hµng th­¬ng m¹i, c¸c tæ chøc tÝn dông, c¸c ®Þnh chÕ tµi chÝnh ph¶i cã l·i suÊt hÊp dÉn ®Ó thu hót kh¸ch hµng trªn nguyªn t¾c kinh doanh cã hiÖu qu¶ vµ gi÷ ®­îc vÞ trÝ c¹nh tranh víi c¸c ng©n hµng vµ c¸c tæ chøc tÝn dông kh¸c. Linh ho¹t: l·i suÊt tÝn dông h×nh thµnh mét c¸ch linh ho¹t, nh¹y bÐn thÝch øng víi mäi hoµn c¶nh, mäi ®èi t­îng. Sù thay ®æi th­êng xuyªn cña l·i suÊt tÝn dông phï hîp víi sù biÕn ®éng cña cung-cÇu vÒ vèn, tû lÖ l¹m ph¸t, thu chi ng©n s¸ch Nhµ n­íc, yÕu tè t©m lý cña ng­êi ®i vay vµ cña ng­êi cho vay trªn thÞ tr­êng tiÒn tÖ, tÝn dông. L·i suÊt thùc tÕ: lîi nhuËn lµ môc tiªu ®Çu tiªn vµ còng lµ môc tiªu cuèi cïng cña c¸c ng©n hµng th­¬ng m¹i, tæ chøc tÝn dông vµ nãi chung lµ cña nh÷ng ng­êi cã vèn tiÒn tÖ trong qu¸ tr×nh ®Çu t­ kinh doanh. TiÒn l·i kh«ng chØ bï ®¾p ®ñ chi phÝ cho ng©n hµng vµ ng­êi cã vèn cho vay, mµ ph¶i ®em l¹i lîi Ých kinh tÕ ®¸ng kÓ ®Ó duy tr× vµ ph¸t triÓn ho¹t ®éng cña hä. 4. Vai trß cña l·i suÊt trong nÒn kinh tÕ thÞ tr­êng L·i suÊt tÝn dông lµ biÕn sè th­êng xuyªn biÕn ®éng trong nÒn kinh tÕ thÞ tr­êng. C¨n cø vµo sù biÕn ®éng cña l·i suÊt tÝn dông, ng­êi ta cã thÓ dù b¸o c¸c yÕu tè kh¸c cña nÒn kinh tÕ nh­: tÝnh sinh lêi cña c¸c c¬ héi ®Çu t­, møc l¹m ph¸t dù tÝnh, møc thiÕu hôt ng©n s¸ch Nhµ n­íc. Ng­êi ta còng cã thÓ dùa vµo møc l·i suÊt tÝn dông trong mét thêi kú ®Ó dù b¸o t×nh h×nh kinh tÕ trong t­¬ng lai. Vai trß chñ yÕu cña l·i suÊt tÝn dông trong nÒn kinh tÕ ®­îc thÓ hiÖn nh­ sau: + L·i suÊt tÝn dông lµ c«ng cô kÝch thÝch vËt chÊt ®Ó thu hót c¸c kho¶n tiÕt kiÖm tõ nÒn kinh tÕ, t¹o nguån vèn cho vay ®¸p øng nhu cÇu ph¸t triÓn kinh tÕ. + L·i suÊt tÝn dông ¶nh h­ëng ®Õn ho¹t ®éng kinh doanh cña doanh nghiÖp. L·i suÊt ph¶i tr¶ cho kho¶n vay lµ mét trong nh÷ng kho¶n chi phÝ cña doanh nghiÖp, do vËy l·i suÊt thÊp sÏ kÝch thÝch doanh nghiÖp vay vèn ®Çu t­ ph¸t triÓn s¶n xuÊt kinh doanh. L·i suÊt lµ yÕu tè buéc doanh nghiÖp ph¶i ho¹ch to¸n kinh tÕ, sö dông vèn vay cã hiÖu qu¶. + L·i suÊt tÝn dông lµ c«ng cô ®iÒu tiÕt kinh tÕ vÜ m«. BiÕn ®éng cña l·i suÊt t¸c ®éng ®Õn ®Çu t­, tiªu dïng, qua ®ã t¸c ®éng ®Õn môc tiªu cña kinh tÕ vÜ m«, cô thÓ nh­ sau: l·i suÊt thÊp sÏ khuyÕn khÝch ®Çu t­, tiªu dïng, lµm tæng cÇu t¨ng, s¶n l­îng t¨ng vµ thÊt nghiÖp gi¶m…. ng­îc l¹i, l·i suÊt cao sÏ h¹n chÕ ®Çu t­, lµm tæng cÇu gi¶m, s¶n l­îng gi¶m, thÊt nghiÖp t¨ng. + L·i suÊt tÝn dông ®­îc coi lµ c«ng cô ®o l­êng, kiÓm tra t×nh tr¹ng “søc khoΔ cña nÒn kinh tÕ. Trong giai ®o¹n nÒn kinh tÕ ®ang ph¸t triÓn, l·i suÊt cã xu h­íng t¨ng, do cung-cÇu quü cho vay ®Òu t¨ng, nh­ng tèc ®é t¨ng cña cÇu quü cho vay lín h¬n tèc ®é t¨ng cña cung quü cho vay. Ng­îc l¹i trong giai ®o¹n nÒn kinh tÕ suy tho¸i, l·i suÊt cã xu h­íng gi¶m xuèng. + L·i suÊt tÝn dông lµ c«ng cô ph©n phèi vèn cã hiÖu qu¶ nh»m khai th¸c vµ sö dông triÖt ®Ó c¸c nguån lùc cña nÒn kinh tÕ. NÕu xÐt d­íi gãc ®é vÜ m« vµ vi m«, ta cã thÓ thÊy vai trß cña l·i suÊt ®­îc thÓ hiÖn nh­ sau: ë tÇm vÜ m«, l·i suÊt lµ c«ng cô quan träng cña chÝnh s¸ch tiÒn tÖ, lµ c«ng cô ®iÒu tiÕt vÜ m« cña nhµ n­íc. L·i suÊt ¶nh h­ëng tíi cung-cÇu tiÒn tÖ, ph©n bæ nguån lùc tµi chÝnh, ¶nh h­ëng tíi tØ gi¸ còng nh­ t¨ng tr­ëng kinh tÕ. Tr­íc hÕt, l·i suÊt lµ c«ng cô ®Ó nhµ n­íc ph©n phèi c¸c nguån vèn ®Çu t­ th«ng qua cöa sæ chiÕt khÊu, tøc lµ nh÷ng h¹n chÕ tÝn dông vÒ quy m« vµ ®èi t­îng. Møc vµ c¬ cÊu l·i suÊt trong tõng thêi k× cã t¸c ®éng trùc tiÕp tíi quy m«, tØ träng vµ c¬ cÊu vèn ®Çu t­ cña nÒn kinh tÕ, qua ®ã l·i suÊt gãp phÇn ®iÒu chØnh c¬ cÊu cho nÒn kinh tÕ, ¶nh h­ëng tèc ®é t¨ng tr­ëng, s¶n l­îng còng nh­ tØ lÖ l¹m ph¸t... Trong nÒn kinh tÕ më, l·i suÊt cßn ®­îc sö dông nh­ lµ mét c«ng cô ®iÒu tiÕt ®èi víi luång vèn vµo vµ ra trong mét n­íc. Khi l·i suÊt trong n­íc gi¶m sÏ lµm cho luång vèn ®Çu t­ n­íc ngoµi vµo trong n­íc gi¶m vµ ng­îc l¹i, do ®ã lµm ¶nh h­ëng tíi tû gi¸ vµ ®iÒu tiÕt sù æn ®Þnh cña tû gi¸. §iÒu nµy kh«ng nh÷ng ¶nh h­ëng tíi ®Çu t­ ph¸t triÓn kinh tÕ mµ cßn ¶nh h­ëng ®Õn c¸n c©n thanh to¸n quèc tÕ vµ c¸c quan hÖ th­¬ng m¹i quèc tÕ cña mét n­íc víi n­íc ngoµi. H¬n n÷a, l·i suÊt cã vai trß quan träng trong viÖc ®iÒu tiÕt thÞ tr­êng, c¶ thÞ tr­êng hµng ho¸ vµ thÞ tr­êng tiÒn tÖ. §èi víi thÞ tr­êng hµng ho¸, khi gi¸ mét hµng ho¸ t¨ng, nhµ n­íc muèn gi¶m gi¸ c¶ hµng ho¸ ®ã, hoÆc lµ nÕu nhµ n­íc cã ®ñ hµng ho¸ dù tr÷ th× cã thÓ tung ra thÞ tr­êng nh»m æn ®Þnh gi¸ c¶, hoÆc lµ cã chÝnh s¸ch ­u tiªn vÒ l·i suÊt cho vay víi c¸c nhµ s¶n xuÊt mÆt hµng ®ã. Nh­ vËy, l·i suÊt gióp æn ®Þnh gi¸ c¶ trªn thÞ tr­êng hµng ho¸. §èi víi thÞ tr­êng tµi chÝnh, lµ n¬i mua b¸n vèn, l·i suÊt ®­îc coi lµ gi¸ c¶, th× ®iÒu tiÕt l·i suÊt chÝnh lµ ®iÒu tiÕt cung-cÇu vÒ vèn trªn thÞ tr­êng. Ta h·y xÐt mét vÝ dô, gi¶ sö thÞ tr­êng cæ phiÕu, nhu cÇu cæ phiÕu t¨ng lªn lµm cho thÞ tr­êng gi¸ cæ phiÓu t¨ng, nh­ng nÕu l·i suÊt ng©n hµng vµ thÞ tr­êng t¨ng, ng­êi ta sÏ ph¶i so s¸nh lîi tøc tõ viÖc n¾m gi÷ cæ phiÕu vµ l·i suÊt, do ®ã lµm cho sè ng­êi mua cæ phiÕu gi¶m vµ thÞ tr­êng gi¸ cæ phiÕu gi¶m xuèng. Nh­ vËy, l·i suÊt lµ mét c«ng cô h÷u hiÖu trong viÖc cung-cÇu tiÒn tÖ, kiÒm chÕ l¹m ph¸t, æn ®Þnh tiÒn tÖ vµ gi¸ trÞ ®èi néi, ®èi ngo¹i cña ®ång tiÒn, ®Æc biÖt trong nÒn kinh tÕ thÞ tr­êng. ë tÇm vi m«, l·i suÊt lµ gi¸ c¶ cña tÝn dông, do ®ã nã t¸c ®éng ®Õn c¸c quyÕt ®Þnh vÒ ®Çu t­ hay tiªu dïng, mua s¾m tµi s¶n hay mua tr¸i phiÕu, hoÆc göi tiÕt kiÖm cña c¸c tæ chøc kinh tÕ vµ c¸c c¸ nh©n trong x· héi. L·i suÊt gãp phÇn h­íng c¸c nguån lùc tµi chÝnh vµo c¸c lÜnh vùc cã hiÖu qu¶ víi tû suÊt lîi nhuËn cao nhÊt. MÆt kh¸c, trong ®iÒu kiÖn kinh tÕ thÞ tr­êng, lu«n lu«n cã nh÷ng ng­êi t¹m thêi thõa vèn vµ nh÷ng ng­êi t¹m thêi thiÕu vèn, quan hÖ tÝn dông lµ mét quan hÖ phæ biÕn, hÇu nh­ kh«ng mét doanh nghiÖp nµo l¹i kh«ng ph¶i tham gia vµo quan hÖ nµy. V× vËy l·i suÊt ®­îc coi lµ mét kho¶n chi phÝ doanh nghiÖp, vµ céng víi nh÷ng chi phÝ s¶n xuÊt kh¸c thµnh tæng chi phÝ cña doanh nghiÖp, nªn l·i suÊt ¶nh h­ëng trùc tiÕp tíi tæng lîi nhuËn. Do ®ã l·i suÊt lµ c¬ së ho¹ch to¸n kinh tÕ trong c¸c ®¬n vÞ. TiÒn l·i lµ mét kho¶n mµ c¸c doanh nghiÖp ph¶i tr¶ cho ng­êi cho vay trªn tæng sè vèn mµ hä vay ë c¸c ®¬n vÞ kh¸c, nªn l·i suÊt thóc ®Èy ho¹t ®éng kinh tÕ cña doanh nghiÖp. Khi ®· ®i vay tøc lµ ph¶i tr¶ nî, c¸c doanh nghiÖp lu«n ph¶i cè g¾ng ho¹t ®éng kinh doanh cã hiÖu qu¶ ®Ó nhanh chãng thu håi vèn, bëi v× thêi gian vay cµng dµi, c¸c doanh nghiÖp cµng tèn nhiÒu chi phÝ tr¶ l·i. II. T×m hiÓu vÒ c¬ chÕ ®iÒu hµnh l·i suÊt tÝn dông 1. Kh¸i niÖm vÒ c¬ chÕ ®iÒu hµnh l·i suÊt tÝn dông C¬ chÕ ®iÒu hµnh l·i suÊt ®­îc hiÓu lµ tæng thÓ nh÷ng chñ tr­¬ng, chÝnh s¸ch vµ gi¶i ph¸p cô thÓ cña Ng©n hµng Trung ­¬ng, nh»m kiÓm so¸t vµ ®iÒu tiÕt l·i suÊt trªn thÞ tr­êng tiÒn tÖ, tÝn dông trong tõng thêi kú nhÊt ®Þnh. C¬ chÕ ®iÒu hµnh l·i suÊt lu«n g¾n chÆt kh«ng t¸ch rêi víi c¬ chÕ l·i suÊt tõng thêi kú. C¬ chÕ l·i suÊt chØ lµ c¸ch nãi th«ng th­êng, thùc tÕ ng­êi ta quan t©m h¬n ®Õn c¬ chÕ ®iÒu hµnh l·i suÊt cña Ng©n hµng Trung ­¬ng ®èi víi thÞ tr­êng tiÒn tÖ tÝn dông. 2. Môc tiªu cña c¬ chÕ ®iÒu hµnh l·i suÊt H¬n c¸c c«ng cô qu¶n lý kinh tÕ vÜ m« kh¸c, c¬ chÕ l·i suÊt mµ theo ®ã c¬ cÊu l·i suÊt ®Þnh h×nh vµ t¸c ®éng tíi m«i tr­êng ho¹t ®éng vµ ph¸t triÓn cña hÖ thèng tµi chÝnh mçi quèc gia víi 3 môc tiªu chÝnh: Mét lµ, khuyÕn khÝch viÖc tiÕt kiÖm vµ sù ph¸t triÓn cña c¸c trung gian tµi chÝnh, ph¸t triÓn chiÒu s©u thÞ tr­êng tµi chÝnh. Hai lµ, h­íng c¸c nguån lùc tµi chÝnh vµo c¸c lÜnh vùc ho¹t ®éng cã tû suÊt lîi tøc cao nhÊt tøc c¸c lÜnh vùc cã hiÖu qu¶ kinh tÕ cao nhÊt. Ba lµ, mang l¹i møc chªnh lÖch ®ñ ®Ó c¸c ®Þnh chÕ tµi chÝnh trang tr¶i c¸c chi phÝ ho¹t ®éng, chi phÝ vèn, chi phÝ chÊp nhËn rñi ro vµ lîi nhuËn trªn vèn tù cã. 3. Néi dung c¬ chÕ ®iÒu hµnh l·i suÊt 3. 1. C¬ chÕ ®iÒu hµnh gi¸n tiÕp Th«ng qua c¬ chÕ t¸i cÊp vèn (chiÕt khÊu, t¸i chiÕt khÊu, cho vay cÇm cè chøng tõ cã gi¸…) cña ng©n hµng Trung ­¬ng ®èi víi c¸c tæ chøc tÝn dông, ng©n hµng Trung ­¬ng thùc hiÖn qu¶n lý gi¸n tiÕp l·i suÊt cho vay cña c¸c ng©n hµng th­¬ng m¹i ®èi víi nÒn kinh tÕ. C¬ chÕ nµy ®­îc thùc hiÖn theo 2 nguyªn t¾c: trong ®iÒu hµnh chÝnh s¸ch l·i suÊt, ng©n hµng Trung ­¬ng chØ c«ng bè c¸c møc l·i suÊt ¸p dông ®èi víi c¸c kho¶n cho vay t¸i chiÕt khÊu hoÆc cho vay cÇm cè c¸c chøng tõ cã gi¸ cña m×nh ®èi víi c¸c tæ chøc tÝn dông. C¸c møc l·i suÊt tiÒn göi vµ cho vay cô thÓ theo tõng kú h¹n, tõng ®èi t­îng cña c¸c tæ chøc tÝn dông ®èi víi nÒn kinh tÕ sÏ do tæ chøc tÝn dông tù Ên ®Þnh, dùa trªn c¬ së cung-cÇu vÒ vèn vµ sù c¹nh tranh trªn thÞ tr­êng, tõ ®ã mµ h×nh thµnh nªn c¸c møc l·i suÊt ph¶n ¸nh ®óng yªu cÇu cña thÞ tr­êng. Khi muèn ®iÒu chØnh l·i suÊt kinh doanh cña c¸c tæ chøc tÝn dông ®èi víi nÒn kinh tÕ, phï hîp víi môc tiªu cña chÝnh s¸ch tiÒn tÖ tõng giai ®o¹n, ng©n hµng Trung ­¬ng sÏ thùc hiÖn th«ng qua viÖc ®iÒu chØnh l·i suÊt t¸i chiÕt khÊu cña m×nh ®èi víi c¸c tæ chøc tÝn dông, tõ ®ã t¸c ®éng ®Õn l·i suÊt trªn thÞ tr­êng tiÒn tÖ liªn ng©n hµng, vµ cuèi cïng sÏ t¸c ®éng ®Õn l·i suÊt kinh doanh cña c¸c tæ chøc tÝn dông ®èi víi c¸c chñ thÓ trong nÒn kinh tÕ. C¬ chÕ ®iÒu hµnh l·i suÊt nµy ®­îc ¸p dông phæ biÕn ®èi víi c¸c nÒn kinh tÕ cã hÖ thèng tµi chÝnh ph¸t triÓn. C¬ chÕ nµy còng trë nªn linh ho¹t h¬n khi bªn c¹nh c¸c lo¹i l·i suÊt trªn, ng©n hµng Trung ­¬ng chÊp nhËn l·i suÊt do thÞ tr­êng h×nh thµnh vµ t¸c ®éng vµo l·i suÊt nµy ®Ó duy tr× ë møc mong muèn nh­ l·i suÊt Repo cña ng©n hµng Anh, ng©n hµng Liªn Bang §øc, ng©n hµng Trung ­¬ng ch©u ¢u; l·i suÊt tiÒn göi liªn bang cña Côc dù tr÷ Liªn bang Mü… ¦u ®iÓm cña c¬ chÕ ®iÒu hµnh l·i suÊt gi¸n tiÕp lµ kh«ng cã sù can thiÖp trùc tiÕp cña ng©n hµng Trung ­¬ng vµo l·i suÊt thÞ tr­êng tiÒn tÖ, l·i suÊt trªn thÞ tr­êng ®­îc h×nh thµnh vµ vËn ®éng linh ho¹t hoµn toµn phô thuéc vµo cung-cÇu vÒ vèn, mµ kh«ng mang tÝnh chñ quan, ¸p ®Æt cña Nhµ n­íc. Vai trß ®iÒu hµnh l·i suÊt cña ng©n hµng Trung ­¬ng chØ mang tÝnh ®Þnh h­íng cho thÞ tr­êng tiÒn tÖ theo môc tiªu cña chÝnh s¸ch tiÒn tÖ tõng giai ®o¹n, v× vËy, c¬ chÕ ®iÒu hµnh l·i suÊt gi¸n tiÕp th­êng ®­îc ¸p dông phæ biÕn ®èi víi c¸c nÒn kinh tÕ cã hÖ thèng tµi chÝnh ph¸t triÓn, ®©y còng chÝnh lµ h¹n chÕ cña c¬ chÕ l·i suÊt gi¸n tiÕp ®èi víi c¸c nÒn kinh tÕ cã hÖ thèng tµi chÝnh ch­a ph¸t triÓn. 3. 2. C¬ chÕ ®iÒu hµnh trùc tiÕp Th«ng qua c¸c h×nh thøc qu¶n lý l·i suÊt cña c¸c tæ chøc tÝn dông ®èi víi nÒn kinh tÕ, nh­ quy ®Þnh c¸c møc l·i suÊt cô thÓ vÒ tiÒn göi, cho vay, khung l·i suÊt, trÇn l·i suÊt cho vay, biªn ®é chªnh lÖch l·i suÊt b×nh qu©n… Thùc chÊt lµ ng©n hµng Trung ­¬ng quy ®Þnh møc l·i suÊt cho vay tèi ®a hoÆc tiÒn göi tèi thiÓu cña c¸c tæ chøc tÝn dông ®èi víi nÒn kinh tÕ. Trong ph¹m vi l·i suÊt ®­îc phÐp, c¸c tæ chøc tÝn dông ®­îc quyÒn Ên ®Þnh møc l·i suÊt kinh doanh phï hîp. Khi cã c¸c thay ®æi vÒ kinh tÕ vÜ m«, ng©n hµng Trung ­¬ng cã thÓ xem xÐt ®Ó ®iÒu chØnh giíi h¹n l·i suÊt tèi ®a ë møc hîp lý. §iÒu dÔ nhËn thÊy ­u ®iÓm cña c¬ chÕ ®iÒu hµnh l·i suÊt trùc tiÕp lµ ng©n hµng Trung ­¬ng qu¶n lý thèng nhÊt l·i suÊt ®èi víi nÒn kinh tÕ, v× vËy c¬ chÕ l·i suÊt nµy chØ thÝch hîp vµ ®­îc ¸p dông phæ biÕn ë c¸c n­íc cã hÖ thèng tµi chÝnh ch­a ph¸t triÓn. Trong c¸c nÒn kinh tÕ ph¸t triÓn, l·i suÊt ngµy cµng ®­îc tù do ho¸, xu h­íng chung lµ ngµy cµng gi¶m dÇn sù qu¶n lý l·i suÊt mang tÝnh trùc tiÕp nµy. 4. Kinh nghiÖm cña mét sè ng©n hµng Trung ­¬ng trong ®iÒu hµnh c¬ chÕ l·i suÊt 4. 1. Ng©n hµng Trung ­¬ng Ch©u ¢u L·i suÊt trªn thÞ tr­êng tiÒn tÖ Ch©u ¢u phô thuéc chñ yÕu vµo t¸i cÊp vèn cña ng©n hµng Trung ­¬ng Ch©u ¢u, bao gåm: L·i suÊt cho vay qua ®ªm cña ng©n hµng Trung ­¬ng ®èi víi c¸c ng©n hµng th­¬ng m¹i. TÊt c¶ c¸c ng©n hµng th­¬ng m¹i ®­îc phÐp vay qua ®ªm kh«ng h¹n chÕ sè l­îng cô thÓ. §©y lµ l·i suÊt do ng©n hµng Trung ­¬ng quy ®Þnh trªn c¬ së môc tiªu cña chÝnh s¸ch tiÒn tÖ nãi chung vµ cã chó ý ®Õn cung-cÇu tÝn dông néi ®Þa vµ quèc tÕ (®Æc biÖt chó ý ®Õn l·i suÊt thÞ tr­êng vèn Liªn bang Mü, còng nh­ tû gi¸ gi÷a ®ång USD vµ ®ång EURO). L·i suÊt tiÒn göi cña c¸c ng©n hµng th­¬ng m¹i t¹i ng©n hµng Trung ­¬ng. §©y lµ l·i suÊt mµ c¸c ng©n hµng th­¬ng m¹i cã thÓ göi tiÒn cña m×nh t¹i ng©n hµng Trung ­¬ng, kh«ng h¹n chÕ vÒ sè l­îng. Møc l·i suÊt nµy lu«n ®¶m b¶o chªnh lÖch d­¬ng 2%/ n¨m so víi møc l·i suÊt cho vay qua ®ªm nãi trªn. Víi 2 lo¹i l·i suÊt nµy, ng©n hµng Trung ­¬ng ®· quy ®Þnh khung l·i suÊt cho thÞ tr­êng tiÒn tÖ liªn ng©n hµng. L·i suÊt thÞ tr­êng më (l·i suÊt ®Êu thÇu tr¸i phiÕu ChÝnh phñ), n»m ë gi÷a 2 lo¹i l·i suÊt nãi trªn. Ng©n hµng Trung ­¬ng Ch©u ¢u ®· nhiÒu lÇn ®iÒu chØnh 2 lo¹i l·i suÊt nãi trªn nh­ng kho¶ng chªnh lÖch lu«n ®­îc gi÷ lµ 2%/n¨m, v× vËy l·i suÊt trªn thÞ tr­êng më vµ l·i suÊt cho vay l¹i gi÷a c¸c ng©n hµng th­¬ng m¹i còng dao ®éng theo ®ã. Nh­ vËy l·i suÊt t¸i cÊp vèn cña Ng©n hµng Trung ­¬ng Ch©u ¢u t¸c ®éng qua møc l·i suÊt trung gian trªn thÞ tr­êng më. §Õn l­ît nã, c¸c møc l·i suÊt trung gian nµy t¸c ®éng lªn l·i suÊt tÝn dông cña c¸c ng©n hµng th­¬ng m¹i. 4. 2. Ng©n hµng quèc gia Ph¸p Ng©n hµng quèc gia Ph¸p dïng l·i suÊt thÞ tr­êng liªn ng©n hµng lµm l·i suÊt chØ ®¹o (PIBOR), do Ph¸p lµ n­íc cã l­îng vèn vay ng©n hµng nhiÒu h¬n l­îng vèn vay qua thÞ tr­êng tµi chÝnh. §©y lµ l·i suÊt cho vay néi tÖ thêi h¹n d­íi mét n¨m. Ng©n hµng quèc gia Ph¸p dïng “l·i suÊt cho vay chµo mêi vµo lóc 11 giê hµng ngµy cña 12 ng©n hµng th­¬ng m¹i lín ®Ó tÝnh ra møc trung b×nh cña 12 lo¹i l·i suÊt nµy” Ng©n hµng Nhµ n­íc ViÖt Nam (1997), ChÝnh s¸ch tiÒn tÖ vµ sù ®iÒu tiÕt vÜ m« cña Ng©n hµng Trung ­¬ng ë c¸c n­íc T­ b¶n ph¸t triÓn, tr.19. . V× thÕ c¸c ng©n hµng th­¬ng m¹i ë Ph¸p phµn nµn lµ c¸c ng©n hµng lín ¸p ®Æt møc l·i suÊt buéc c¸c ng©n hµng nhá ph¶i theo. VÒ lý thuyÕt, ng­êi ta cho r»ng, l·i suÊt chØ ®¹o do cung-cÇu tÝn dông quyÕt ®Þnh. Lý do lµ trong 12 ng©n hµng lín cña Ph¸p, mçi ng©n hµng cã mét møc cung-cÇu vèn riªng lµ mèi quan hÖ gi÷a nguån vèn vµ sö dông vèn tÝn dông cña hä. NÕu cung lín h¬n cÇu vÒ vèn, ng©n hµng ®ã ph¶i ®i vay trªn thÞ tr­êng liªn ng©n hµng. Sù gÆp gì gi÷a cung-cÇu cña 12 ng©n hµng ®ã ph¶n ¸nh cung-cÇu tÝn dông cña nÒn kinh tÕ. Víi vai trß lµ ng­êi cho vay cuèi cïng trªn thÞ tr­êng liªn ng©n hµng, ng©n hµng Trung ­¬ng cã thÓ t¸c ®éng lªn l·i suÊt thÞ tr­êng, th«ng qua viÖc ®i vay hoÆc cho vay ®èi víi thÞ tr­êng nµy. 4. 3. Côc dù tr÷ liªn bang Mü (FED) L·i suÊt thÞ tr­êng vèn liªn bang: thùc chÊt lµ l·i suÊt cho vay qua ®ªm cña FED ®èi víi c¸c ng©n hµng th­¬ng m¹i trong viÖc bï ®¾p thiÕu hôt kh¶ n¨ng thanh to¸n. L·i suÊt nµy t­¬ng tù l·i suÊt cho vay qua ®ªm cña ng©n hµng Trung ­¬ng Ch©u ¢u. L·i suÊt chiÕt khÊu: lµ l·i suÊt ¸p dông cho c¸c lo¹i chøng tõ cã gi¸, chñ yÕu lµ tr¸i phiÕu ChÝnh phñ. L·i suÊt nµy lu«n thÊp h¬n l·i suÊt cho vay qua ®ªm 0,5%. L·i suÊt thÞ tr­êng liªn ng©n hµng, l·i suÊt thÞ tr­êng më th­êng xoay quanh l·i suÊt nµy vµ tõ ®ã t¸c ®éng ®Õn l·i suÊt cña c¸c ng©n hµng th­¬ng m¹i ®èi víi nÒn kinh tÕ. 4. 4. Ng©n hµng Trung ­¬ng NhËt B¶n Bªn c¹nh lo¹i l·i suÊt cã tÝnh chÊt ®Þnh h­íng lµ l·i suÊt chiÕt khÊu, NhËt B¶n còng ¸p dông mét sè l·i suÊt ®iÒu tiÕt mµ ®­îc x©y dùng trªn c¬ së l·i suÊt chiÕt khÊu, th«ng th­êng theo c¸ch nµy NhËt B¶n x¸c ®Þnh l·i suÊt c¬ b¶n lµ sµn l·i suÊt cho vay, nh»m ®¶m b¶o an toµn cho hÖ thèng ng©n hµng th­¬ng m¹i. Ngoµi ra, l·i suÊt trªn thÞ tr­êng tiÒn tÖ nh­ l·i suÊt thÞ tr­êng liªn ng©n hµng, l·i suÊt thÞ tr­êng më lµ l·i suÊt tù do, ®­îc x¸c ®Þnh trªn c¬ së cung-cÇu vÒ vèn cña ng©n hµng th­¬ng m¹i tõng thêi ®iÓm. Do suy tho¸i kinh tÕ vµ khñng ho¶ng tµi chÝnh Ch©u ¸, tõ th¸ng 2/1999 Ng©n hµng Trung ­¬ng NhËt B¶n ®· b¾t ®Çu thùc hiÖn: “ChÝnh s¸ch níi láng tiÒn tÖ toµn diÖn vµ ch­a tõng cã trong lÞch sö th«ng qua viÖc thùc hiÖn chÝnh s¸ch l·i suÊt 0%, ®Ó hç trî phôc håi kinh tÕ”5 Ng©n hµng Nhµ n­íc ViÖt Nam (1997), ChÝnh s¸ch tiÒn tÖ vµ sù ®iÒu tiÕt vÜ m« cña Ng©n hµng Trung ­¬ng ë c¸c n­íc T­ b¶n ph¸t triÓn, tr.24. Tõ th¸ng 8/2000 nhê nh÷ng dÊu hiÖu tÝch cùc vÒ t¨ng tr­ëng kinh tÕ, Ng©n hµng Trung ­¬ng NhËt B¶n ®· ®iÒu chØnh l·i suÊt cho vay qua ®ªm lªn 0,25-0,3%, chÊm døt chÝnh s¸ch l·i suÊt 0% sau 18 th¸ng thùc hiÖn. Môc ®Ých t¨ng l·i suÊt lÇn nµy ®Ó hç trî qu¸ tr×nh phôc håi kinh tÕ víi nh÷ng lý do lµ: - Trong 10 n¨m qua víi chÝnh s¸ch níi láng tiÒn tÖ, kinh tÕ NhËt B¶n ®øng tr­íc nguy c¬ nghiªm träng, th©m hôt ng©n s¸ch Nhµ n­íc lín. NÕu tiÕp tôc níi láng tiÒn tÖ, l¹m ph¸t cã thÓ nghiªm träng vµ d©n chóng sÏ rót tiÒn å ¹t. - Nguyªn nh©n chÝnh cña suy tho¸i kinh tÕ NhËt B¶n lµ do suy gi¶m nhu cÇu trong n­íc, víi møc l·i suÊt tiÕt kiÖm liªn tôc gi¶m th× kú väng vÒ thu nhËp t­¬ng lai cña c¸c kho¶n l·i tõ tiÕt kiÖm sÏ gi¶m ®i, v× vËy d©n chóng cµng c¾t gi¶m chi tiªu. ViÖc t¨ng l·i suÊt cã thÓ lµm t¨ng nhu cÇu chi tiªu cña d©n chóng. - L·i suÊt t¨ng cßn buéc c¸c c«ng ty ph¶i c¬ cÊu l¹i ho¹t ®éng kinh doanh, chèng sù û l¹i vµo nguån vèn rÎ vµ c¸c kho¶n chi kÝch thÝch kinh tÕ khæng lå cña ChÝnh phñ. 4. 5. Ng©n hµng Trung ­¬ng Malaysia KÓ tõ nh÷ng n¨m 1970, Malaysia ®· cã nhiÒu ®æi míi trong ®iÒu hµnh l·i suÊt theo h­íng tù do ho¸. Tuy nhiªn, kh«ng ph¶i tù do ho¸ l·i suÊt lóc nµo còng lµ gi¶i ph¸p tèi ­u._.. Ng©n hµng Trung ­¬ng Malaysia ®· liªn tôc ®iÒu chØnh l·i suÊt, phôc vô cho viÖc thùc hiÖn môc tiªu cña chÝnh s¸ch tiÒn tÖ trong tõng thêi kú. Tõ n¨m 1981, Malaysia ®· cho phÐp c¸c ng©n hµng th­¬ng m¹i tù tÝnh to¸n møc l·i suÊt c¬ b¶n cho ng©n hµng m×nh dùa trªn c¬ së chi phÝ thùc tÕ. Nh­ng ngay sau ®ã ng©n hµng Trung ­¬ng Malaysia nhËn thÊy r»ng trong ®iÒu kiÖn thÞ tr­êng tiÒn tÖ ch­a thùc sù ph¸t triÓn, viÖc cho phÐp c¸c ng©n hµng th­¬ng m¹i tù x¸c ®Þnh l·i suÊt c¬ b¶n nh­ vËy theo nguyªn t¾c tù do ho¸ l·i suÊt sÏ dÉn ®Õn møc c¹nh tranh qu¸ møc vÒ l·i suÊt gi÷a c¸c ng©n hµng vµ khi ®ã vÊn ®Ò an toµn trong ho¹t ®éng kinh doanh cña c¸c ng©n hµng th­¬ng m¹i sÏ bÞ ®e do¹. ChÝnh v× vËy ®Ó gi¶i quyÕt kÞp thêi vÊn ®Ò nªu trªn vµ nhÊt lµ sau thêi kú suy tho¸i kinh tÕ (1985-1986), Malaysia chuyÓn sang thêi kú ®iÒu hµnh l·i suÊt theo h­íng võa b¶o ®¶m cã sù phèi hîp chØ ®¹o cña ng©n hµng Trung ­¬ng, võa duy tr× ë mét møc ®é nµo ®ã quyÒn tù chñ cña c¸c ng©n hµng th­¬ng m¹i. Víi tinh thÇn ®ã, ng©n hµng Trung ­¬ng Malaysia vÉn yªu cÇu c¸c ng©n hµng th­¬ng m¹i tÝnh l·i suÊt c¬ b¶n cña m×nh nh­ng dùa trªn møc l·i suÊt c¬ b¶n cña 2 ng©n hµng lín. C¸c ng©n hµng th­¬ng m¹i sÏ ®iÒu chØnh l·i suÊt c¬ b¶n cña m×nh theo nguyªn t¾c ¸p dông biªn ®é giao ®éng +/- 0,5% vµo l·i suÊt c¬ b¶n cña 2 ng©n hµng lín ®ã. Ng©n hµng Trung ­¬ng Malaysia ®­a ra c«ng thøc chung ®Ó tÝnh l·i suÊt c¬ b¶n trªn c¬ s¬ c¸c yÕu tè sau: “chi phÝ huy ®éng vèn, chi phÝ cho vay vµ tû lÖ lîi nhuËn cña ng©n hµng th­¬ng m¹i ®­îc phÐp lµ 0,25%/ th¸ng” Ng©n hµng ThÕ giíi (1998), C¸c HÖ thèng tµi chÝnh vµ sù ph¸t triÓn, tr. 21 . Trªn c¬ së l·i suÊt c¬ b¶n ®­îc tÝnh theo c«ng thøc trªn, c¸c ng©n hµng th­¬ng m¹i sÏ niªm yÕt ®Ó c«ng bè møc l·i suÊt c¬ b¶n cña m×nh. Møc l·i suÊt cho vay thùc tÕ cña c¸c ng©n hµng th­¬ng m¹i sÏ lµ l·i suÊt c¬ b¶n céng tû lÖ rñi ro cña ho¹t ®éng ng©n hµng, tèi ®a lµ 4% ®­îc ¸p dông linh ho¹t cho tõng mãn vay. ViÖc thay ®æi tû lÖ phÝ rñi ro ®­îc c¨n cø vµo møc ®ä rñi ro cô thÓ cña tõng mãn vay. Tr­êng hîp t¨ng tû lÖ phÝ rñi ro lµ do møc ®é rñi ro cña mãn vay cao, kh«ng cã nghÜa lµ ®Ó bï ®¾p viÖc gi¶m l·i suÊt c¬ b¶n. C¸c ng©n hµng th­¬ng m¹i kh«ng ®­îc phÐp cho vay d­íi møc l·i suÊt c¬ b¶n ®· c«ng bè. Theo c¸ch tÝnh l·i suÊt c¬ b¶n nãi trªn, c¸c ng©n hµng th­¬ng m¹i ®­îc tÝnh ®Õn mét tû lÖ lîi nhuËn trong ho¹t ®éng kinh doanh, mµ vÉn tÝnh ®Õn møc ®é rñi ro cã thÓ x¶y ra. Bªn c¹nh ®ã khi tÝnh chi phÝ huy ®éng vèn, l·i suÊt huy ®éng ®­îc tÝnh trªn c¬ së l·i suÊt thùc d­¬ng, ®¶m b¶o quyÒn lîi cho ng­êi göi tiÒn. 4. 6. Ng©n hµng Trung ­¬ng Trung Quèc Tr­íc n¨m 1995, ng©n hµng Trung ­¬ng Trung Quèc thùc hiÖn qu¶n lý theo trÇn cho vay vµ tiÒn göi c¸c ng©n hµng th­¬ng m¹i ®­îc phÐp Ên ®Þnh l·i suÊt tiÒn göi vµ cho vay cô thÓ trªn c¬ së trÇn l·i suÊt cña ng©n hµng Trung ­¬ng tõng thêi k×. Sau n¨m 1995, ng©n hµng Trung ­¬ng Trung Quèc c«ng bè c¸c møc l·i suÊt c¬ së cho tiÒn göi (kh«ng kú h¹n, kú h¹n 3 th¸ng, 6 th¸ng ®Õn 5 n¨m), tiÒn vay (6 th¸ng trë lªn) vµ cho phÐp c¸c tæ chøc tÝn dông Ên ®Þnh l·i suÊt cô thÓ trong giíi h¹n biªn ®é cho phÐp. Biªn ®é l·i suÊt quy ®Þnh ®èi víi c¸c ng©n hµng th­¬ng m¹i lµ 60%. C¸c møc biªn ®é l·i suÊt nµy ®­îc më réng dÇn vµ tiÕn tíi xo¸ bá viÖc c«ng bè l·i suÊt c¬ së mµ chØ quy ®Þnh trÇn l·i suÊt tiÒn göi vµ sµn l·i suÊt cho vay, cßn c¸c ng©n hµng th­¬ng m¹i tù quy ®Þnh c¸c møc l·i suÊt kinh doanh cô thÓ. §èi víi l·i suÊt ngo¹i tÖ, Trung Quèc th¶ næi l·i suÊt tiÒn göi, cho vay kú h¹n trªn 1 n¨m vµ vÉn kiÓm so¸t l·i suÊt cho vay d­íi 1 n¨m theo l·i suÊt cè ®Þnh. Mét sè bµi häc kinh nghiÖm rót ra khi nghiªn cøu kinh nghiÖm ®iÒu hµnh l·i suÊt cña ng©n hµng Trung ­¬ng c¸c n­íc. ViÖc ®iÒu hµnh l·i suÊt cña ng©n hµng Trung ­¬ng c¸c n­íc ®­îc thùc hiÖn th«ng qua 2 c¬ chÕ: c¬ chÕ ®iÒu hµnh trùc tiÕp ®èi víi nh÷mg n­íc cã hÖ thèng tæ chøc tÝn dông ch­a ph¸t triÓn vµ c¬ chÕ ®iÒu hµnh gi¸n tiÕp ®èi víi nh÷ng n­íc cã hÖ thèng tµi chÝnh ph¸t triÓn. Xu h­íng chung, ng©n hµng Trung ­¬ng c¸c n­íc nµy ngµy cµng níi láng sù qu¶n lý trùc tiÕp. §èi víi c¸c ho¹t ®éng liªn quan ®Õn vai trß cña ng©n hµng Trung ­¬ng, c¸c møc l·i suÊt ®­îc quan t©m lµ l·i suÊt chiÕt khÊu l·i suÊt Repo hoÆc l·i suÊt can thiÖp. C¸c møc l·i suÊt ng©n hµng th­¬ng m¹i ¸p dông ®èi víi nÒn kinh tÕ mang tÝnh qu¶n lý trùc tiÕp cña ng©n hµng Trung ­¬ng nh­ khung l·i suÊt, trÇn l·i suÊt, l·i suÊt tiÒn göi tèi thiÓu, chªnh lÖch l·i suÊt b×nh qu©n. C¸c møc l·i suÊt thÞ tr­êng mang tÝnh tham kh¶o nh­: L·i suÊt liªn ng©n hµng thÞ tr­êng Singapore (SIBOR), l·i suÊt liªn ng©n hµng thÞ tr­êng London (LIBOR), l·i suÊt liªn ng©n hµng thÞ tr­êng Ch©u ¢u (EURIBOR). Ngoµi c¸c møc l·i suÊt nµy ra, mét sè n­íc cßn c«ng bè møc l·i suÊt cho vay chñ ®¹o cña ng©n hµng th­¬ng m¹i, trªn c¬ së b×nh qu©n c¸c møc l·i suÊt cho vay ng¾n h¹n phæ biÕn cña c¸c ng©n hµng th­¬ng m¹i hµng ®Çu (t­¬ng tù c¸ch x¸c ®Þnh l·i suÊt c¬ b¶n cña ViÖt Nam). L·i suÊt th­êng ®­îc c«ng bè theo n¨m, c¸c møc l·i suÊt ®èi víi tõng kú h¹n cô thÓ theo th¸ng, ngµy, ...®­îc x¸c ®Þnh trªn c¬ së l·i suÊt theo n¨m. §ã lµ nh÷ng bµi häc kinh nghiÖm gióp cho n­íc ta x¸c ®Þnh ®óng ®¾n h­íng ®i cho qu¸ tr×nh tù do ho¸ l·i suÊt phï hîp víi ®iÒu kiÖn ph¸t triÓn kinh tÕ –x· héi hiÖn nay. III. T×m hiÓu vÒ tù do ho¸ l·i suÊt 1. Kh¸i niÖm, b¶n chÊt vµ vai trß cña tù do ho¸ l·i suÊt 1.1. Kh¸i niÖm chung vµ b¶n chÊt vµ biÓu hiÖn cña tù do ho¸ l·i suÊt L·i suÊt tù do ho¸ lµ c¬ chÕ l·i suÊt trong ®ã kh«ng cã hoÆc chØ cã sù can thiÖp rÊt h¹n chÕ cña ChÝnh phñ vµo viÖc h×nh thµnh l·i suÊt. Khi cëi bá kiÒm chÕ, l·i suÊt ®­îc h×nh thµnh trªn c¬ së thÞ tr­êng, vËn ®éng theo quy luËt cung-cÇu. Tù do ho¸ l·i suÊt ®­îc hiÓu lµ l·i suÊt hoµn toµn ®­îc ®iÒu chØnh theo yªu cÇu cña thÞ tr­êng. Sù can thiÖp cña Nhµ n­íc ®èi víi thÞ tr­êng tiÒn tÖ tÝn dông ®­îc ®iÒu hµnh th«ng qua c¸c c«ng cô gi¸n tiÕp nh­ l·i suÊt t¸i chiÕt khÊu, nghiÖp vô thÞ tr­êng më, dù tr÷ b¾t buéc, ®Ó t¸c ®éng lªn cung-cÇu vèn trªn thÞ tr­êng tiÒn tÖ nh»m ®¶m b¶o sù an toµn phï hîp víi môc tiªu chÝnh s¸ch kinh tÕ vÜ m« tõng thêi k×. Nh­ vËy tù do ho¸ l·i suÊt cã thÓ ®­îc hiÓu lµ viÖc th¸o bá hoµn toµn c¸c rµng buéc vÒ l·i suÊt trong nÒn kinh tÕ, cho phÐp l·i suÊt trong nÒn kinh tÕ ®¹t tíi ®iÓm c©n b»ng cña nã. Thùc chÊt cña tù do ho¸ l·i suÊt lµ mét qu¸ tr×nh lo¹i bá c¸c quy ph¹m, giíi h¹n bÊt hîp lý, lo¹i bá tèi ®a c¸c kiÓm so¸t vÒ l·i suÊt trong kinh doanh tiÒn tÖ cña khu vùc trung gian tµi chÝnh vµ thay thÕ b»ng c¸c biÖn ph¸p ®iÒu tiÕt l·i suÊt gi¸n tiÕp cña Ng©n hµng Trung ­¬ng th«ng qua c¸c c«ng cô cña chÝnh s¸ch tiÒn tÖ. BiÓu hiÖn cña tù do ho¸ l·i suÊt: Trong ®iÒu hµnh chÝnh s¸ch l·i suÊt, Ng©n hµng Trung ­¬ng chØ c«ng bè ¸c møc l·i suÊt ¸p dông ®èi víi c¸c kho¶n cho vay t¸i chiÕt khÊu hoÆc t¸i cÊp vèn cña m×nh ®èi víi c¸c tæ chøc tÝn dông. C¸c møc l·i suÊt tiÒn göi cho vay cô thÓ theo tõng kú h¹n, tõng ®èi t­îng cña c¸c tæ chøc tÝn dông ®èi víi nÒn kinh tÕ sÏ do tæ chøc tÝn dông tù Ên ®Þnh, dùa trªn cung-cÇu vèn vµ sù c¹nh tranh trªn thÞ tr­êng, tõ ®ã h×nh thµnh nªn møc l·i suÊt ph¶n ¸nh ®óng nhu cÇu cña thÞ tr­êng. Khi muèn ®iÒu chØnh l·i suÊt kinh doanh cña c¸c tæ chøc tÝn dông trong nÒn kinh tÕ, phï hîp víi môc tiªu cña chÝnh s¸ch tiÒn tÖ tõng giai ®o¹n, Ng©n hµng Trung ­¬ng sÏ thùc hiÖn th«ng qua viÖc ®iÒu chØnh l·i suÊt t¸i chiÕt khÊu cña m×nh ®èi víi c¸c tæ chøc tÝn dông, tõ ®ã t¸c ®éng ®Õn l·i suÊt trªn thÞ tr­êng tiÒn tÖ liªn ng©n hµng, vµ cuèi cïng sÏ t¸c ®éng ®Õn l·i suÊt kinh doanh cña c¸c tæ chøc tÝn dông. 1.2. Vai trß cña tù do ho¸ l·i suÊt trong nÒn kinh tÕ thÞ tr­êng + Tù do ho¸ l·i suÊt gãp phÇn lµm cho c¸c dßng vèn trong x· héi ®­îc tù do l­u chuyÓn ®Õn bÊt k× ®©u, tuú thuéc vµo ý muèn cña nhµ ®Çu t­ mµ kh«ng ph¶i gÆp bÊt cø sù ng¨n c¶n phi kinh tÕ nµo. L·i suÊt khi ®ã tù ®iÒu chØnh linh ho¹t vµ nh¹y c¶m, ph¶n ¸nh nhu cÇu ®ßi hái cña thÞ tr­êng, hay nãi c¸ch kh¸c nã ph¶n ¸nh chÝnh x¸c gi¸ cña vèn trªn thÞ tr­êng. Nhê cã qu¸ tr×nh tù do ho¸ l·i suÊt mµ dßng vèn ®­îc l­u chuyÓn tõ n¬i cã lîi nhuËn thÊp ®Õn n¬i cã lîi nhuËn cao, tõ n¬i nhiÒu rñi ro ®Õn n¬i møc rñi ro thÊp h¬n, tõ ®ã thóc ®Èy t¨ng tr­ëng kinh tÕ, t¹o ®iÒu kiÖn æn ®Þnh kinh tÕ vÜ m«; t¨ng vèn ®Çu t­ ph¸t triÓn s¶n xuÊt, gióp c¸c doanh nghiÖp thuéc mäi thµnh phÇn kinh tÕ ph¸t triÓn m¹nh vµ cã hiÖu qu¶. + Tù do ho¸ l·i suÊt lµ h¹t nh©n cña qu¸ tr×nh tù do ho¸ tµi chÝnh. L·i suÊt ®­îc tù do ho¸ sÏ ®Èy m¹nh qu¸ tr×nh tù do ho¸ tµi chÝnh, gãp phÇn lµm cho thÞ tr­êng tµi chÝnh chÝnh thøc ph¸t triÓn vµ thÞ tr­êng tµi chÝnh ngÇm kh«ng cã t¸c ®éng tiªu cùc. C¸c tæ chøc tµi chÝnh ®­îc ph¸t triÓn, tõ ®ã c¶i thiÖn chÊt l­îng cung øng c¸c dÞch vô tµi chÝnh ®èi víi nÒn kinh tÕ + Gãp phÇn gi¶m th©m hôt ng©n s¸ch Nhµ n­íc, do huy ®éng néi lùc ®Ó bï ®¾p th©m hôt ng©n s¸ch, thay v× ®i vay n­íc ngoµi qu¸ lín hoÆc sö dông tiÒn ph¸t hµnh, v× vËy, cã thÓ gi¶i quyÕt tËn gèc vÊn ®Ò l¹m ph¸t tõ nguyªn nh©n béi chi ng©n s¸ch Nhµ n­íc hµng n¨m. + L·i suÊt nÕu ch­a ®­îc tù do ho¸ vµ vÉn bÞ kiÓm so¸t chÆt chÏ trong thêi gian dµi sÏ g©y ra nh÷ng thiÖt h¹i tæng thÓ cho nÒn kinh tÕ, khuyÕn khÝch sù vay m­în lßng vßng, vµ trèn tr¸nh sù kiÓm so¸t, dÉn tíi kh«ng hiÖu qu¶. Trong tr­êng hîp c¸c ng©n hµng buéc ph¶i thùc hiÖn cho vay víi l·i suÊt thÊp h¬n l·i suÊt thÞ tr­êng d­íi mét søc Ðp nµo ®ã vµ ph¶i huy ®éng víi l·i suÊt cao th× chªnh lÖch l·i suÊt ®Çu vµo vµ l·i suÊt ®Çu ra sÏ kh«ng ®¶m b¶o bï ®¾p chi phÝ ho¹t ®éng cña ng©n hµng, tõ ®ã mµ tÝnh bÒn v÷ng kh«ng ®¶m b¶o, nh­ thÕ c¸c tæ chøc tÝn dông sÏ kh«ng ph¸t triÓn. MÆt kh¸c, khi ph¶i cho vay víi l·i suÊt thÊp vµ huy ®éng vèn víi l·i suÊt thÊp ®Ó ®¶m b¶o ®ñ bï ®¾p chi phÝ, l·i suÊt thÊp sÏ kh«ng khuyÕn khÝch ng­êi d©n duy tr× nguån vèn tiÕt kiÖm cña m×nh ë trong n­íc, dÔ x¶y ra t×nh tr¹ng ®« la ho¸…vµ cuèi cïng k×m h·m sù t¨ng tr­ëng c¸c kho¶n tiÕt kiÖm vµ gi¶m hiÖu qu¶ cña ®Çu t­. + Kinh nghiÖm ®iÒu hµnh l·i suÊt thêi gian qua cho thÊy khi l·i suÊt bÞ kiÓm so¸t mét c¸ch chñ quan chÆt chÏ th× l·i suÊt cho vay th­êng t¨ng nh­ng l·i suÊt tiÒn göi l¹i kh«ng t¨ng vµ phÇn chªnh lÖch l·i suÊt ®ã l¹i bÞ ngay tÝnh kÐm hiÖu qu¶ trong ho¹t ®éng cña hÖ thèng ng©n hµng ngèn hÕt. Khi kiÓm so¸t l·i suÊt qu¸ chÆt chÏ sÏ khuyÕn khÝch sù h×nh thµnh c¸c c«ng cô tµi chÝnh vµ c¸c trung gian tµi chÝnh kh«ng chÝnh thøc ph¸t triÓn ®Ó c¹nh tranh víi c¸c c«ng cô tµi chÝnh vµ c¸c trung gian tµi chÝnh chÝnh thøc bÞ kiÓm so¸t lµm cho qu¸ t×nh phi trung gian tµi chÝnh ph¸t triÓn vµ sù trèn tr¸nh c¸c quy chÕ kiÓm so¸t. Víi nh÷ng tån t¹i vÒ l·i suÊt thêi gian qua vµ nh÷ng th¸ch thøc nh­ hiÖn nay vÒ ®iÒu hµnh l·i suÊt ë ViÖt Nam, vÊn ®Ò ®­îc ®Æt ra lµ l·i suÊt ng©n hµng cÇn tiÕp tôc c¶i c¸ch ®Ó hoµn thiÖn nh­ thÕ nµo cho phï hîp víi ®ßi hái cña nÒn kinh tÕ thÞ tr­êng, gãp phÇn ®Èy m¹nh qu¸ tr×nh tù do ho¸ tµi chÝnh. Sù lùa chän tèt nhÊt vµ mang tÝnh tÊt yÕu ph¶i lµ c¶i c¸ch l·i suÊt theo tõng b­íc phï hîp ®Ó tiÕn tíi môc tiªu cuèi cïng lµ tù do ho¸ l·i suÊt. L·i suÊt ph¶i ®­îc h×nh thµnh do cung-cÇu vèn trªn thÞ tr­êng, trªn c¬ së sù c¹nh tranh b×nh ®¼ng cña c¸c tæ chøc tÝn dông trong nÒn kinh tÕ. 2. §iÒu kiÖn tiÒn ®Ò ®Ó tiÕn hµnh tù do ho¸ l·i suÊt 2. 1. æn ®Þnh m«i tr­êng kinh tÕ vÜ m« Sù æn ®Þnh m«i tr­êng kinh tÕ vÜ m« lµ ®iÒu kiÖn tiÒn ®Ò ®èi víi viÖc tù do ho¸ l·i suÊt hoµn toµn c¬ chÕ ®iÒu hµnh l·i suÊt, nã cã t¸c dông tÝch cùc ®èi víi viÖc cã ®­îc c¸c ®iÒu kiÖn tiÕp theo d­íi ®©y. NÕu kh«ng cã sù æn ®Þnh m«i tr­êng kinh tÕ vÜ m« th× kh«ng thÓ cã ®­îc hÖ thèng ph¸p lý thèng nhÊt, v÷ng ch¾c vµ kh«ng thÓ cã ®­îc sù ph¸t triÓn lµnh m¹nh cña khu vùc tµi chÝnh còng nh­ khu vùc s¶n xuÊt vËt chÊt. Trong mét nÒn kinh tÕ víi sù bÊt æn vÒ kinh tÕ vÜ m« th× gi¸ c¶ sÏ truyÒn ®i nh÷ng th«ng tin kh«ng chÝnh x¸c vµ nh­ vËy sÏ kh«ng thÓ cã ®­îc sù ph©n bæ c¸c nguån lùc mét c¸ch cã hiÖu qu¶. H¬n thÕ n÷a, l¹m ph¸t cao cßn lµm cho c¸c rñi ro tµi chÝnh gia t¨ng vµ nh­ vËy c¸c ho¹t ®éng kinh tÕ dµi h¹n sÏ kh«ng cã kh¶ n¨ng tån t¹i. cïng víi c¸c t¸c ®éng trªn ®©y vµ b¶n chÊt chÊp nhËn rñi ro cña khu vùc tµi chÝnh, th× sù bÊt æn kinh tÕ vÜ m« sÏ lµm xãi mßn hÖ thèng trung gian tµi chÝnh ho¹t ®éng thËn träng (hoÆc víi viÖc kiÓm tra, gi¸m s¸t chÆt chÏ) vµ rÊt cã thÓ ®Èy mét hÖ thèng tµi chÝnh chÊp nhËn rñi ro cao, thiÕu sù kiÓm tra, gi¸m s¸t r¬i vµo khñng ho¶ng, ®Æc biÖt trong m«i tr­êng tù do ho¸. §i s©u vµo ph©n tÝch vÊn ®Ò nµy, nªn b¾t ®Çu víi ph­¬ng ch©m ho¹t ®éng cña c¸c trung gian tµi chÝnh vµ c¸c nhµ ®»u t­. C¸c nhµ ®Çu t­ kh«ng thÝch rñi ro th­êng ®Çu t­ vµo c¸c dù ¸n cã ®é an toµn cao vµ møc sinh lîi trung b×nh. Ng­îc l¹i, c¸c nhµ ®Çu t­ m¹o hiÓm cã thÓ lùa chän c¸c dù ¸n ®Çu t­ rñi ro cao nh­ng møc sinh lêi cao. Do tµi chÝnh néi bé cña c¸c nhµ ®Çu t­ cã h¹n, nªn ho¹t ®éng tÝn dông th­êng xuÊt hiÖn trong c¸c ho¹t ®éng ®Çu t­. L·i suÊt lµ gi¸ c¶ vèn, nªn c¸c nhµ ®Çu t­ quan t©m h¬n tíi møc l·i suÊt vµ râ rµng víi kh¶ n¨ng sinh lîi cña c¸c dù ¸n kh¸c nhau trªn ®©y, chØ nh÷ng ng­êi m¹o hiÓm míi cã ®éng c¬ thùc hiÖn c¸c ho¹t ®éng tÝn dông trong ®iÒu kiÖn l·i suÊt cao. §èi víi c¸c trung gian tµi chÝnh, cho dï tån t¹i nguyªn t¾c lîi nhuËn tèi ­u øng víi mét møc l·i suÊt hîp lý thay v× mét møc l·i suÊt qu¸ cao (cã thÓ kÐo theo c¸c kho¶n lç lín), song bÊt æn m«i tr­êng kinh tÕ vÜ m« lµm cho viÖc x¸c ®Þnh mét møc l·i suÊt hîp lý rÊt khã kh¨n. §èi víi mét hÖ thèng tµi chÝnh thËn träng, ®Ó tr¸nh viÖc lùa chän ®èi nghÞch (nh÷ng ng­êi m¹o hiÓm), hä cã thÓ ®Æt ra c¸c møc l·i suÊt t­¬ng ®èi thÊp. L·i suÊt thÊp, ®iÒu kiÖn kinh tÕ vÜ m« bÊt æn sÏ lµm cho t×nh h×nh tµi chÝnh trë nªn khã kh¨n. Ng­îc l¹i, víi mét hÖ thèng tµi chÝnh s½n sµng chÊp nhËn rñi ro cao, hä sÏ ®Èy l·i suÊt lªn cao ®Ó bï ®¾p nh÷ng bÊt æn kinh tÕ vÜ m« g©y ra. Lóc nµy lùa chän ®èi nghÞch vÒ rñi ro ®¹o ®øc sÏ xuÊt hiÖn. VÊn ®Ò nghiªm träng lµ ë chç do bÊt æn vÒ m«i tr­êng kinh tÕ vÜ m« nªn rñi ro hÖ thèng sÏ xuÊt hiÖn. Møc ®é rñi ro cña tõng con nî cao l¹i ®i kÌm víi tån t¹i cña rñi ro hÖ thèng trªn thÞ tr­êng nªn sù bÊt æn còng nh­ cña toµn bé hÖ thèng lµ ®iÒu khã tr¸nh khái. Theo kinh nghiÖm cña mét sè n­íc, æn ®Þnh kinh tÕ vÜ m« thùc sù quan träng cho viÖc tù do ho¸ l·i suÊt thµnh c«ng, v× lµm gi¶m ¸p lùc g©y x¸o trén mÆt b»ng l·i suÊt sau tù do ho¸. NÕu ®­îc b¾t ®Çu trong giai ®o¹n l¹m ph¸t ®ang lan réng vµ c¸c c«ng ty cã nhu cÇu cao vÒ vèn, nÒn kinh tÕ ph¸t triÓn qu¸ nãng, ¸p lùc t¨ng vÒ l¹m ph¸t sÏ rÊt cao. Thùc tÕ, tù do ho¸ l·i suÊt ë c¸c n­íc ph¸t triÓn (NhËt B¶n, Mü, CHLB §øc …) th­êng ®­îc thùc hiÖn trong thêi kú nÒn kinh tÕ æn ®Þnh gi¸ c¶ vµ t¨ng tr­ëng kinh tÕ liªn tôc. Sù æn ®Þnh kinh tÕ vÜ m« ®ñ ch¾c ch¾n ®Ó chÞu ®ùng ®­îc c¸c t¸c ®éng, c¸c có sèc bªn ngoµi ®èi víi nÒn kinh tÕ cã thÓ x¶y ra khi tù do ho¸ hoµn toµn l·i suÊt. Trong nh÷ng ®iÒu kiÖn kinh tÕ vÜ m« æn ®Þnh, rñi ro trong nÒn kinh tÕ cã thÓ ®­îc dù tÝnh tr­íc, viÖc t¨ng l·i suÊt cña c¸c trung gian tµi chÝnh kh«ng qu¸ cao vµ do vËy sù lùa chän ®èi nghÞch kh«ng diÔn ra qu¸ trÇm träng. H¬n thÕ n÷a, víi sù æn ®Þnh kinh tÕ vÜ m« th× rñi ro vì nî cña tõng dù ¸n Ýt cã liªn hÖ víi nhau. Cïng víi c¸c quy chÕ thËn träng (c¸c giíi h¹n cho vay tèi ®a víi mét kh¸ch hµng) th× kh¶ n¨ng thua lç do mét sè Ýt c¸c lùa chän ®èi nghÞch x¶y ra cã thÓ kh«ng ®Èy trung gian tµi chÝnh vµo t×nh tr¹ng vì nî. Víi b¶n chÊt chÊp nhËn rñi ro trong ho¹t ®éng, th× viÖc ®Æt gi¶ thiÕt vÒ mét hÖ thèng tµi chÝnh ho¹t ®éng thËn träng hÇu nh­ lµ kh«ng thùc tÕ. H¬n thÕ n÷a, viÖc thanh tra gi¸m s¸t kh«ng ph¶i lóc nµo còng ®ñ ®Ó ®¶m b¶o r»ng hÖ thèng tµi chÝnh ®ang ho¹t ®éng trong c¸c giíi h¹n an toµn, ®Æc biÖt trong ho¹t ®éng tµi chÝnh ngµy cµng trë nªn phøc t¹p, cßn thanh tra gi¸m s¸t l¹i kh«ng cã sù ®éc lËp kh¸ch quan ®èi víi c¸c trung gian tµi chÝnh. Trong nh÷ng ®iÒu kiÖn nh­ vËy, th× bÊt æn vÒ kinh tÕ vÜ m« cã thÓ biÖt lËp víi mét cuéc khñng ho¶ng tµi chÝnh, ng©n hµng. ChÝnh v× vËy, c¸c nghiªn cøu vÒ tù do ho¸ tµi chÝnh trong bèi c¶nh kinh tÕ kh«ng æn ®Þnh cã thÓ khiÕn cho t×nh tr¹ng nµy thªm trÇm träng; ë nh÷ng n­íc ch­a ®¹t ®­îc sù æn ®Þnh kinh tÕ vµ sù æn ®Þnh cña thÞ tr­êng tµi chÝnh th× ChÝnh phñ cã thÓ kiÓm so¸t l·i suÊt. 2.2. HÖ thèng ph¸p lý ®Çy ®ñ vµ thèng nhÊt. Trong bÊt kú mét c¬ chÕ tµi chÝnh nµo, thÞ tr­êng tù do hay cã kiÓm so¸t, th× sù ®Çy ®ñ vµ thèng nhÊt cña hÖ thèng ph¸p lý lµ nÒn t¶ng c¬ b¶n cña sù ph¸t triÓn hÖ thèng tµi chÝnh. Nh­ ®· ®Ò cËp trªn ®©y, hÖ thèng tµi chÝnh lµ mét lo¹i h×nh ho¹t ®éng kinh doanh chÊp nhËn rñi ro, ®Æc biÖt trong c¬ chÕ thÞ tr­êng rñi ro, v× vËy hÖ thèng ph¸p lý trë nªn ngµy cµng quan träng. VÒ mÆt lý thuyÕt còng nh­ thùc tiÔn ®· chØ ra r»ng: mét hÖ thèng tµi chÝnh cµng tù do bao nhiªu th× cµng cÇn cã mét hÖ thèng ph¸p lý ®Çy ®ñ vµ chÆt chÏ bÊy nhiªu. ViÖc ®Çy ®ñ vµ chÆt chÏ cña hÖ thèng ph¸p luËt ph¶i ®­îc ®­a ra c¸c quy ®Þnh ho¹t ®éng thËn träng, an toµn cña hÖ thèng tµi chÝnh; ph¶i t¹o ra m«i tr­êng ®Ó hÖ thèng tµi chÝnh cã thÓ cã c¸c quyÕt ®Þnh ®óng ®¾n, h¹n chÕ rñi ro, vµ ®Æc biÖt lµ ph¶i duy tr× hÖ thèng kiÓm tra, gi¸m s¸t ®¶m b¶o hiÖu qu¶ cao cña hÖ thèng ph¸p lý, tøc lµ b¶o ®¶m cho hÖ thèng tµi chÝnh ho¹t ®éng lµnh m¹nh trong an toµn. Trong mét hÖ thèng tµi chÝnh bÞ kiÒm chÕ, c¸c trung gian tµi chÝnh hoµn toµn bÞ ®éng víi ho¹t ®éng kinh doanh. ViÖc t¹o dùng nguån vèn, còng nh­ sö dông th­êng ®­îc quy ®Þnh mét c¸ch chi tiÕt vµ tËp hîp c¸c quy ®Þnh nµy chÝnh lµ hÖ thèng ph¸p lý cho ho¹t ®éng cña hÖ thèng tµi chÝnh. Trong ®iÒu kiÖn nh­ vËy, mét hÖ thèng ph¸p lý víi c¸c yªu cÇu trªn ®©y d­êng nh­ lµ kh«ng thÝch hîp. ViÖc quy ®Þnh cô thÓ vÊn ®Ò t¹o dùng vµ sö dông nguån vèn cña c¸c trung gian tµi chÝnh ®· qu¸ chi tiÕt so víi c¸c tiªu chuÈn an toµn vµ viÖc thô ®éng ho¹t ®éng theo c¸c quy ®Þnh cô thÓ kh«ng ®ßi hái ph¶i t¹o ra mét m«i tr­êng ®Ó c¸c trung gian tµi chÝnh tù quyÕt ®Þnh ho¹t ®éng cña m×nh mét c¸ch ®óng ®¾n. Thanh tra, gi¸m s¸t lµ ®Æc biÖt cÇn thiÕt trong thêi kú nµy v× cã qu¸ nhiÒu quy ®Þnh, song chØ tËp trung vµo viÖc chÊp hµnh c¸c quy ®Þnh cã tÝnh chÊt sè l­îng, hoµn toµn kh«ng ®Ò cËp ®Õn sù an toµn hay møc ®é rñi ro mµ mét trung gian tµi chÝnh hay toµn bé hÖ thèng ®ang chøa ®ùng, cho dï sù æn ®Þnh vµ an toµn cña hÖ thèng tµi chÝnh quyÕt ®Þnh sù æn ®Þnh kinh tÕ vÜ m«. Ng­îc l¹i, c¸c trung gian tµi chÝnh trong mét m«i tr­êng tù do hoµn toµn cã quyÒn quyÕt ®Þnh ho¹t ®éng cña m×nh vµ ®Ó h¹n chÕ viÖc chÊp nhËn rñi ro, th× c¸c quy ®Þnh thËn träng lµ rÊt cÇn thiÕt. Rñi ro còng tiÒm Èn c¸c quyÕt ®Þnh n»m trong c¸c giíi h¹n thËn träng nÕu c¸c trung gian tµi chÝnh kh«ng cã mét c¬ së th«ng tin ®Çy ®ñ cho viÖc ph©n tÝch tÝnh hiÖu qu¶ cña c¸c ho¹t ®éng kinh tÕ cã liªn quan. ChÝnh v× vËy cÇn ph¶i t¹o ra c¸c khu«n khæ ph¸p lý vÒ tµi chÝnh, kÕ to¸n, kiÓm to¸n, c«ng khai hãa th«ng tin. MÆc dï vËy, rñi ro vÉn lµ mét ®Æc tÝnh cè h÷u cña nÒn kinh tÕ thÞ tr­êng, ®Æc biÖt lµ ®èi víi c¸c ho¹t ®éng tµi chÝnh tiÒn tÖ. ChÝnh v× vËy, c¸c quy ®Þnh vÒ viÖc xö lý rñi ro còng lµ bé phËn kh«ng thÓ thiÕu ®­îc cña mét hÖ thèng ph¸p lý thÞ tr­êng. V× rñi ro trong ho¹t ®éng tµi chÝnh, ng©n hµng chÝnh s¸ch cã thÓ dÔ dµng nh©n lªn gÊp nhiÒu lÇn, nªn viÖc xö lý rñi ro c¸ biÖt còng nh­ rñi ro hÖ thèng ®· ®­îc ®Æt ra. Cuèi cïng, ®Ó buéc c¸c ng©n hµng ph¶i tu©n thñ c¸c quy ®Þnh cña ph¸p luËt vÒ tµi chÝnh tiÒn tÖ còng nh­ h¹n chÕ c¸c tæn thÊt x¶y ra khi xuÊt hiÖn c¸c rñi ro c¸ biÖt còng nh­ rñi ro hÖ thèng, viÖc gi¸m s¸t chÆt chÏ hÖ thèng tµi chÝnh lµ ®Æc biÖt quan träng. 2.3. Kh¶ n¨ng gi¸m s¸t vµ ®iÒu hµnh chÝnh s¸ch tiÒn tÖ cña ng©n hµng Trung ­¬ng ph¶i ®ñ m¹nh. Kh¶ n¨ng gi¸m s¸t vµ ®iÒu hµnh chÝnh s¸ch tiÒn tÖ cña Ng©n hµng Trung ­¬ng nh»m t¹o nªn sù tin cËy ®èi víi c«ng chóng vµ c¸c nhµ ®Çu t­ trong chÝnh s¸ch tiÒn tÖ. Ng©n hµng Trung ­¬ng cÇn ph¶i cã sù ®éc lËp t­¬ng ®èi trong viÖc ho¹ch ®Þnh vµ ®iÒu hµnh chÝnh s¸ch tiÒn tÖ, cã c¬ chÕ gi¸m s¸t vµ can thiÖp ®ñ m¹nh b»ng c«ng cô gi¸n tiÕp cña chÝnh s¸ch tiÒn tÖ ®Ó ph¶n øng kÞp thêi tr­íc biÕn ®éng bÊt th­êng cña thÞ tr­êng, rñi ro cã thÓ x¶y ra ®èi víi thÞ tr­êng tõ viÖc tù do ho¸ l·i suÊt. 2.4. HÖ thèng tµi chÝnh trung gian ph¸t triÓn lµnh m¹nh vµ an toµn C¸c tæ chøc tÝn dông cã kh¶ n¨ng vÒ tµi chÝnh, tû lÖ vèn tù cã so víi tæng tµi s¶n cã, kh¶ n¨ng thanh to¸n vµ tû lÖ nî xÊu ®¹t møc cho phÐp ®¶m b¶o ho¹t ®éng an toµn vµ v÷ng vµng tr­íc sù c¹nh tranh trªn thÞ tr­êng tiÒn tÖ khi tù do ho¸ l·i suÊt. CÇn tÝnh ®Õn sù an toµn vµ kh¶ n¨ng sinh lêi cña c¸c tæ chøc tÝn dông, tù do ho¸ l·i suÊt th­êng mang ®Õn sù t¨ng lªn chi phÝ vÒ vèn, sù c¹nh tranh gay g¾t h¬n gi÷a c¸c tæ chøc tÝn dông, lµm gi¶m kh¶ n¨ng sinh lêi tr­íc khi x¶y ra có sèc th¶ næi. C¸c tæ chøc tÝn dông cã quy chÕ phßng ngõa, bï ®¾p rñi ro cã thÓ x¶y ra trong ho¹t ®éng cña c¸c trung gian tµi chÝnh. Ph¸t triÓn c¸c c«ng cô cña thÞ tr­êng tµi chÝnh víi sè l­îng nhiÒu, ®a d¹ng lµ cÇn thiÕt lµm t¨ng tÝnh c¹nh tranh hç trî cho thÞ tr­êng tµi chÝnh ph¸t triÓn theo chiÒu s©u. Do hÖ thèng tµi chÝnh ngµy cµng ph¸t triÓn cÇn cã mét hÖ thèng thanh to¸n hiÖu qu¶ h¬n ®Ó t¹o ®iÒu kiÖn t¨ng khèi l­îng giao dÞch rót ng¾n thêi h¹n thanh to¸n tr¸nh l·ng phÝ vèn, t¹o ®iÒu kiÖn cho tæ chøc tÝn dông ®iÒu hoµ vèn mét c¸ch nhanh chãng, tr¸nh g©y phiÒn nhiÔu trong thanh to¸n vµ sù hiÓu nhÇm khi míi tù do ho¸ l·i suÊt. 2.5. Tµi chÝnh Nhµ n­íc ®ñ m¹nh Tµi chÝnh Nhµ n­íc ®ñ m¹nh thÓ hiÖn ë viÖc th©m hôt ng©n s¸ch ë giíi h¹n cho phÐp vµ cã dù tr÷ tµi chÝnh ®Ó ®¸p øng ®­îc chi tiªu ®ét xuÊt cho kh¾c phôc hËu qu¶ thiªn tai, an ninh quèc phßng. ChÝnh phñ kh«ng sö dông tiÒn ph¸t hµnh ®Ó chi tiªu chÊm døt c¸c kho¶n bao cÊp cho doanh nghiÖp Nhµ n­íc, t¹o ®iÒu kiÖn cho ng©n hµng Trung ­¬ng chñ ®éng trong viÖc ®iÒu hµnh chÝnh s¸ch tiÒn tÖ ®¶m b¶o sù æn ®Þnh gi¸ trÞ néi tÖ vµ t¸c ®éng cã hiÖu qu¶ ®èi víi cung-cÇu vÒ vèn trªn thÞ tr­êng tiÒn tÖ. 2. 6. ChÕ ®é tû gi¸ linh ho¹t Qu¸ tr×nh tù do ho¸ l·i suÊt yªu cÇu thùc hiÖn song song cïng víi chÕ ®é tû gi¸ linh ho¹t ®Ó t¨ng kh¶ n¨ng ®éng vèn tõ n­íc ngoµi, khuyÕn khÝch xuÊt khÈu vµ quan hÖ l·i suÊt néi tÖ-tû gi¸-l·i suÊt ngo¹i tÖ trªn thÞ tr­êng tiÒn tÖ thÕ giíi ®­îc ph¶n ¸nh ®óng thùc chÊt, tr¸nh t¸c ®éng xÊu ®èi víi l·i suÊt thÞ tr­êng trong n­íc. 3. B­íc ®i trong tiÕn tr×nh tù do ho¸ l·i suÊt 3.1. Tèc ®é tù do ho¸ l·i suÊt + Tù do ho¸ l·i suÊt víi b­íc ®i nhanh trong thêi gian ng¾n c¸ch nµy ®­îc mét sè n­íc cã nÒn kinh tÕ ph¸t triÓn nh­ Mü, §øc, Ba Lan thùc hiÖn. Theo ®ã cã thÓ t¹o nªn có sèc, tû lÖ thÊt nghiÖp cã thÓ t¨ng lªn trong ng¾n h¹n nh­ng lîi Ých cña nã ®· gi¶m thiÓu chi phÝ x· héi, thóc ®Èy thÞ tr­êng tµi chÝnh ph¸t triÓn nhanh h¬n. D­íi h×nh thøc nµy, viÖc th¶ næi l·i suÊt tiÒn göi, tiÒn vay, l·i suÊt thÞ tr­êng tiÒn tÖ liªn ng©n hµng vµ viÖc t­ nh©n ho¸ c¸c ng©n hµng th­¬ng m¹i ®«i khi kÌm víi viÖc tù do ho¸ vÒ viÖc ®iÒu hµnh tû gi¸ vµ më cöa thÞ tr­êng vèn ®­îc thùc hiÖn trong thêi gian ng¾n. + Tù do ho¸ l·i suÊt theo trËt tù tõng b­íc mµ lé tr×nh ®· v¹ch ra tõ tr­íc. C¸ch nµy ®­îc ¸p dông phæ biÕn ë nhiÒu n­íc, nhÊt lµ c¸c n­íc trong khèi c«ng nghiÖp míi vµ Trung Quèc. Theo ®ã tr¸nh cho nÒn kinh tÕ, thÞ tr­êng tµi chÝnh nh÷ng tæn th­¬ng cã thÓ x¶y ra, ®Ó cho c¸c doanh nghiÖp, c¸c tæ chøc tÝn dông trong n­íc cã thêi gian ®Ó thÝch nghi, ®iÒu chØnh phï hîp víi sù thay ®æi cña thÞ tr­êng trong ®iÒu kiÖn m«i tr­êng ho¹t ®éng míi. Tuy nhiªn mét ph­¬ng ph¸p dÇn dÇn kh«ng nªn kÐo dµi qu¸ l©u v× cã thÓ sÏ lµm mÊt ®éng lùc cña cuéc c¶i c¸ch vµ t¹o thªm c¸c bãp mÐo míi trong hÖ thèng hoÆc lµm kÐo dµi thªm nh÷ng bãp mÐo míi trong hiÖn t¹i cña thÞ tr­êng tµi chÝnh tiÒn tÖ trong n­íc. 3.2. Tr×nh tù cña qu¸ tr×nh tù do ho¸ l·i suÊt Mét sè nÒn kinh tÕ lín lµ Mü, NhËt b¶n, §øc, Malaysia ®· ®i theo nh÷ng con ®­êng kh¸c nhau trong viÖc tù do ho¸ l·i suÊt tiÒn göi vµ tù do ho¸ l·i suÊt cho vay tïy thuéc ®iÒu kiÖn ph¸t triÓn thÞ tr­êng tµi chÝnh tõng n­íc. Nh­ng còng cã thÓ thÊy mét sè ®Æc ®iÓm chung trong ph­¬ng ph¸p cña c¸c n­íc nµy: l·i suÊt cho vay ®· ®­îc th¶ næi vµo cïng thêi gian, trong khi l·i suÊt tiÒn göi ®­îc th¶ næi dÇn dÇn tõ l·i suÊt dµi h¹n ®Õn l·i suÊt ng¾n h¹n, tõ khèi l­îng lín ®Õn khèi l­îng nhá h¬n vµ b»ng viÖc ®­a ra c¸c s¶n phÈm tµi chÝnh míi. VÒ nguyªn t¾c, l·i suÊt tiÒn göi nªn ®­îc th¶ næi cïng l·i suÊt cho vay ®Ó c©n ®èi cung-cÇu vÒ vèn. C¸c n­íc thuéc khèi c«ng nghiÖp míi nh­ Th¸i Lan, Trung Quèc, Thæ NhÜ K× … thùc hiÖn viÖc tù do ho¸ l·i suÊt vay kh«ng tiÕn hµnh ®ång thêi gi÷a l·i suÊt tiÒn göi vµ l·i suÊt cho vay mµ thùc hiÖn dÇn dÇn tõng b­íc. Ngay trong h­íng ®i nµy ®· cã 2 c¸ch thøc kh¸c nhau: C¸ch thø nhÊt: PhÇn lín c¸c n­íc thùc hiÖn tù do ho¸ l·i suÊt cho vay råi míi ®Õn l·i suÊt tiÒn göi, mµ tr­íc tiªn lµ l·i suÊt cho vay dµi h¹n, thø ®Õn lµ l·i suÊt cho vay ng¾n h¹n. Sau ®ã, l·i suÊt tiÒn göi ®­îc th¶ næi tõng b­íc, th¶ næi l·i suÊt tiÒn göi dµi h¹n tr­íc råi ®Õn ng¾n h¹n vµ tõ khèi l­îng tiÒn göi lín ®Õn khèi l­îng nhá h¬n ®Ó tr¸nh c¸c thay ®æi bÊt ngê vÒ c¬ cÊu ®Çu t­ vµ æn ®Þnh l·i suÊt. L·i suÊt ph¸t hµnh cña c¸c s¶n phÈm tµi chÝnh nh­ tr¸i phiÕu c«ng ty ®· ®­îc tù do ho¸ cïng víi tù do ho¸ l·i suÊt cho vay. Theo ®ã, mét sù tù do ho¸ sím l·i suÊt tiÒn göi cã thÓ t¹o ra sù c¹nh tranh d÷ déi gi÷a c¸c tæ chøc tµi chÝnh víi rñi ro ®Èy nhanh sù mÊt kh¶ n¨ng thanh to¸n cña c¸c ng©n hµng th­¬ng m¹i. H¬n n÷a sù tù do ho¸ l·i suÊt cho vay ®Çu tiªn ®­îc coi lµ mét c«ng cô ®Ó t¨ng c­êng sù ph©n bæ nguån lùc sím h¬n. Hµn Quèc vµ Thæ NhÜ K× sau thÊt b¹i lÇn ®Çu cña viÖc thùc hiÖn tù do ho¸ l·i suÊt ®ång thêi, ®· thùc hiÖn tù do ho¸ l·i suÊt cho vay tr­íc råi ®Õn l·i suÊt tiÒn göi. Trung Quèc hiÖn nay ®ang ®i theo con ®­êng nµy. C¸ch thø hai: Th¸i Lan, ViÖt Nam thùc hiÖn viÖc tù do ho¸ l·i suÊt tiÒn göi tr­íc, tÊt nhiªn kh«ng ph¶i lµ tÊt c¶, kÓ c¶ l·i suÊt tr¸i phiÕu ChÝnh Phñ. C¬ së cña tr×nh tù nµy ®­îc nhiÒu ng­êi chÊp nhËn víi Ýt t¸c ®éng vÒ mÆt chÝnh trÞ h¬n, t¹o kh¶ n¨ng vµ ®éng lùc cho viÖc huy ®éng tiÕt kiÖm 3.3. Thêi gian cña qu¸ tr×nh tù do ho¸ l·i suÊt MÆc dï thêi gian cÇn thiÕt ®Ó thùc hiÖn tù do ho¸ l·i suÊt ë c¸c n­íc lµ rÊt kh¸c nhau, nh­ng nh×n chung qu¸ tr×nh nµy ®­îc thùc hiÖn dÇn dÇn ë tÊt c¶ c¸c n­íc. - Hµn Quèc: toµn bé qu¸ tr×nh tù do ho¸ l·i suÊt ph¶i mÊt 15 n¨m - Thæ NhÜ Kú : kÐo dµi gÇn 10 n¨m - Th¸i Lan: kÐo dµi 3 n¨m tõ khi b¾t ®Çu tù do ho¸ l·i suÊt tiÒn göi n¨m 1989 ®Õn khi bá trÇn l·i suÊt cho vay vµo n¨m 1992. Tuy nhiªn vµo n¨m 1993, HiÖp héi ng©n hµng Trung ­¬ng vµ c¸c ng©n hµng th­¬ng m¹i ®· ®ång ý thiÕt lËp mét c¬ chÕ liªn kÕt gi÷a l·i suÊt cho vay vµ l·i suÊt tiÒn göi. Malaysia ®· tù do ho¸ l·i suÊt cho vay vµ tiÒn göi vµo n¨m 1987. Tuy nhiªn ®Ó ng¨n chÆn sù t¨ng qu¸ møc vÒ l·i suÊt cho vay cña c¸c ng©n hµng vÉn cßn tån t¹i, nh­ thÕ l·i suÊt kh«ng hoµn toµn th¶ næi, tÊt c¶ c¸c l·i suÊt ®­îc g¾n víi chi phÝ vÒ vèn cña tõng ng©n hµng. 4.2. T¸c ®éng cña tù do ho¸ l·i suÊt 4.2. 1. T¸c ®éng tÝch cùc Mét lµ, t¸c ®éng ®Õn khu vùc tµi chÝnh thÓ hiÖn ë viÖc t¨ng c­êng tiÒm lùc cña c¸c khu vùc tµi chÝnh, biÓu hiÖn lµ: tæng c¸c ph­¬ng tiÖn thanh to¸n so víi tæng s¶n phÈm quèc néi t¨ng, Th¸i Lan t¨ng tõ 62, 2% ®Õn 75, 3% vµo n¨m 1992 vµ ®Õn 80% vµo n¨m 1994; tû lÖ nµy cã thÓ so s¸nh víi c¸c n­íc: óc 60,1%, Singapore 84, 4% vµ Hµ Lan 101%. ViÖc më réng tµi chÝnh cã thÓ nhËn thÊy qua viÖc bïng næ nhanh chãng cña c¸c chi nh¸nh cña c¸c ng©n hµng th­¬ng m¹i, thµnh lËp c¸c tæ chøc tµi chÝnh míi vµ xuÊt hiÖn c¸c c«ng cô tµi chÝnh míi. Hai lµ, qu¸ tr×nh tù do ho¸ l·i suÊt ®i kÌm víi qu¸ tr×nh tù do ho¸ kiÓm so¸t ngo¹i hèi vµ thùc hiÖn chÕ ®é tû gi¸ linh ho¹t sÏ t¹o qu¸ tr×nh quèc tÕ ho¸ hÖ thèng tµi chÝnh, l·i suÊt trong n­íc do c¹nh tranh ®· ph¶n ¸nh thùc chÊt cung-cÇu vÒ vèn vµ b¸m s¸t h¬n l·i suÊt quèc tÕ, nh»m thu hót nguån vèn n­íc ngoµi, c¶ ng¾n h¹n vµ dµi h¹n ®Ó tµi trî cho nhu cÇu trong n­íc t¨ng kh¸ nhanh trong thêi gian qua. KhuyÕn khÝch c¸c ng©n hµng th­¬ng m¹i ®­a c¸c møc l·i suÊt, s¶n phÈm dÞch vô thÝch hîp cho c¸c kh¸ch hµng tèt vµ l·i suÊt cao cho c¸c kh¸ch hµng cã nhiÒu rñi ro. ChÝnh tù do ho¸ l·i suÊt t¹o ®iÒu kiÖn cho sù ph¸t triÓn céng cô tµi chÝnh ®Ó tù c¸c doanh nghiÖp vµ ng©n hµng th­¬ng m¹i bï ®¾p rñi ro trong ho¹t ®éng tÝn dông th«ng qua c¸c nghiÖp vô nh­: ho¸n ®æi (SWAP), giao dÞch cã k× h¹n (FORWARD)… Ba lµ t¸c ®éng ®èi víi ®iÒu hµnh chÝnh s¸ch tiÒn tÖ. Qu¸ tr×nh tù do ho¸ l·i suÊt thóc ®Èy møc biÕn ®éng ngµy cµng t¨ng c¸c luång vèn t­ nh©n ®· t¹o cho ng©n hµng Trung ­¬ng c¸c n­íc khã kh¨n h¬n trong viÖc kiÓm so¸t hoÆc g©y ¶nh h­ëng ®Õn vèn kh¶ dông trong n­íc vµ c¬ cÊu l·i suÊt. H¬n thÕ n÷a, luång vèn ¶nh h­ëng trùc tiÕp ®Õn kh¶ n¨ng më réng tiÒn göi cña ng©n hµng th­¬ng m¹i. Tù do ho¸ l·i suÊt còng cã nghÜa lµ bá c«ng cô kiÓm so¸t trùc tiÕp, do vËy ng©n hµng Trung ­¬ng ph¶i ®­a ra gi¶i ph¸p cho viÖc thùc hiÖn chÝnh s¸ch tiÒn tÖ b»ng c¸c c«ng cô gi¸n tiÕp, kiÓm so¸t rñi ro thua lç… 4.2.2. T¸c ®éng tiªu cùc Bªn c¹nh nh÷ng mÆt tÝch cùc cña tù do ho¸ l·i suÊt nh­ ®· tr×nh bµy ë trªn, tù do ho¸ l·i suÊt còng tiÒm Èn nh÷ng t¸c ®éng tiªu cùc nhÊt ®Þnh cã thÓ kÓ ®Õn nh­ sau: Mét lµ, viÖc xo¸ bá c¸c ®iÒu tiÕt ®èi víi l·i suÊt râ rµng ®· lµm mÊt ®i mét c«ng cô ®iÒu tiÕt nÒn kinh tÕ vµ hÖ thèng tµi chÝnh. NÕu sù chuyÓn cña bé m¸y qu¶n lý gi¸m s¸t kh«ng thep kÞp hoÆc c¸c c«ng cô kiÓm so¸t kh¸c ch­a ®­îc ph¸t triÓn kÞp thêi th× nh÷ng bÊt lîi tiÒm Èn kh«ng thÓ nãi lµ nhá. §èi víi khu vùc hÖ thèng tµi chÝnh, nh÷ng toan tÝnh vÒ lîi nhuËn sÏ ®Èy møc l·i suÊt lªn cao vµ lùa chän ®èi nghÞch x¶y ra. §èi víi khu vùc s¶n xuÊt, viÖc møc l·i suÊt bÞ ®Èy lªn cao sÏ lo¹i bá toµn bé c¸c ngµnh, c¸c khu vùc s¶n xuÊt cã tû lÖ sinh lêi kh«ng v­ît qua ®­îc yªu cÇu vÒ l·i suÊt. Sù ph¸ s¶n hµng lo¹t c¸c doanh nghiÖp, c¸c tæ chøc kinh tÕ cã thÓ x¶y ra vµ sù mÐo mã vÒ c¬ cÊu xuÊt hiÖn. Hai lµ, tù do ho¸ l·i suÊt sÏ ®i kÌm víi mét c«ng cuéc ph©n phèi l¹i cña c¶i vµ thu nhËp trong nÒn kinh tÕ, lµm t¸ch biÖt kho¶ng c¸ch gi÷a ng­êi giµu vµ ng­êi nghÌo. Ba lµ, tù do ho¸ l·i suÊt kh«ng ph¶i lóc nµo còng lµ nh©n tè tÝch cùc ®èi víi vÊn ®Ò tiÕt kiÖm. Mét mÆt l·i suÊt lµm t¨ng thu nhËp cña nhãm chñ nî, qua ®ã cã thÓ lµm t¨ng møc tiÕt kiÖm. MÆc dï møc tiÕt kiÖm t¨ng nh­ng tû lÖ tiÕt kiÖm cña nhãm nµy trªn GDP khã cã thÓ t¨ng lªn v× tû lÖ tiÕt kiÖm cËn biªn cã xu h­íng gi¶m. MÆt kh¸c, do l·i suÊt t¨ng nªn thu nhËp cña c¸c khu vùc m¾c nî gi¶m. Thu nhËp cña c¸c khu vùc m¾c nî gi¶m cã thÓ kÐo theo sù gi¶m sót tiÕt kiÖm c¶ vÒ gi¸ trÞ tuyÕt ®èi vµ gi¸ trÞ t­¬ng ®èi. Do tû lÖ tiÕt kiÖm so víi thu nhËp cña nhãm m¾c nî th­êng cao h¬n tû lÖ tiÕ._. h¹n cÇn thiÕt ®Ó thùc hiÖn thµnh c«ng môc tiªu tù do ho¸ l·i suÊt. 2. B­íc ®i tiÕp theo cña tù do ho¸ l·i suÊt TÝnh ®Õn thêi ®iÓm hiÖn nay, mét bé phËn lín l·i suÊt tiÒn göi b»ng ®ång ViÖt Nam (trõ l·i suÊt tr¸i phiÕu cña ng©n hµng th­¬ng m¹i), l·i suÊt tiÒn göi vµ cho vay ngo¹i tÖ (trõ l·i suÊt tiÒn göi b»n ®« la Mü cña c¸c ph¸p nh©n t¹i c¸c tæ chøc tÝn dông), l·i suÊt thÞ tr­êng liªn ng©n hµng ®· ®­îc tù do ho¸. Tõ th¸ng 6/2002, l·i suÊt cho vay b»ng ®ång ViÖt Nam ®èi víi nÒn kinh tÕ vÒ c¬ b¶n còng ®­îc tù do ho¸. Nh­ tr×nh bµy ë phÇn trªn, b­íc ®i trong tiÕn tr×nh tù do ho¸ l·i suÊt ë ViÖt Nam ®­îc thùc hiÖn tõ tiÒn göi tr­íc, sau ®Õn l·i suÊt cho vay lµ b­íc ®i thÝch hîp víi môc tiªu vµ ®iÒu kiÖn kinh tÕ, thÞ tr­êng tiÒn tÖ ViÖt Nam. Tuy nhiªn, thùc tiÔn cho thÊy viÖc tù do ho¸ hoµn toµn l·i suÊt tiÒn göi cã thÓ g©y ¶nh h­ëng kh«ng tèt ®Õn nh÷ng ng©n hµng th­¬ng m¹i quy m« nhá, cã kh¶ n¨ng chi tr¶ thÊp. V× vËy, ph­¬ng ¸n vÒ lé tr×nh tiÕp theo cña tiÕn tr×nh tù do ho¸ l·i suÊt ë ViÖt Nam trong thêi gian tíi nªn thùc hiÖn theo tr×nh tù sau ®©y: B­íc 1 : Xo¸ bá viÖc khèng chÕ l·i suÊt tiÒn göi tèi ®a b»ng ®« la Mü cña c¸c ph¸p nh©n t¹i c¸c tæ chøc tÝn dông, tù do ho¸ l·i suÊt hoµn toµn ngo¹i tÖ. B­íc 2 :Xo¸ bá c¸c h×nh thøc l·i suÊt ­u ®·i cho vay trong hÖ thèng ng©n hµng th­¬ng m¹i. B­íc cuèi cïng : Th¶ næi l·i suÊt tr¸i phiÕu b»ng ViÖt Nam ®ång vµ ngo¹i tÖ cña c¸c tæ chøc tÝn dông. Nh­ vËy ®Õn ®©y ®· hoµn tÊt qu¸ tr×nh tù do ho¸ l·i suÊt. L·i suÊt ®­îc h×nh thµnh hoµn toµn dùa trªn cung-cÇu vÒ vèn tÝn dông trªn thÞ tr­êng. Thùc hiÖn lé tr×nh tù do ho¸ l·i suÊt nãi trªn cã tÝnh kh¶ thi vµ phï hîp víi ®iÒu kiÖn kinh tÕ- x· héi cña ViÖt Nam, bëi v×: + T¹o ®iÒu kiÖn cho c¸c ng©n hµng th­¬ng m¹i më réng huy ®éng vµ cho vay vèn trung vµ dµi h¹n phï hîp víi môc tiªu cña chÝnh s¸ch tiÒn tÖ vµ ®a d¹ng ho¸ c«ng cô nî trªn thÞ tr­êng tiÒn tÖ; t¨ng c­êng tÝnh c¹nh tranh gi÷a c¸c tæ chøc tÝn dông, l·i suÊt tÝn dông sÏ dÇn ph¶n ¸nh ®óng cung- cÇu trªn thÞ tr­êng tiÒn tÖ. + Phï hîp víi chñ tr­¬ng c¶i c¸ch ng©n hµng th­¬ng m¹i, ®¶m b¶o an toµn cho ho¹t ®éng kinh doanh cña c¸c ng©n hµng th­¬ng m¹i, ®Æc biÖt c¸c ng©n hµng th­¬ng m¹i cã quy m« nhá. Nh­ vËy, kÓ tõ khi b¾t ®Çu ®æi míi ho¹t ®éng ng©n hµng, c¬ chÕ kiÓm so¸t, ®iÒu hµnh l·i suÊt cña ViÖt Nam ®· dÇn dÇn ®­îc níi láng, gi¶m dÇn sù can thiÖp trùc tiÕp cña ng©n hµng Nhµ n­íc th«ng qua c«ng cô kiÓm so¸t vµ h­íng dÉn tíi sù tù do ho¸ l·i suÊt víi nh÷ng b­íc ®i cô thÓ. §Æc biÖt ®èi víi viÖc bá biªn ®é l·i suÊt, tõ th¸ng 6/2002, l·i suÊt cho vay b»ng ®ång ViÖt Nam ®· c¬ b¶n ®­îc tù do ho¸ theo c¬ chÕ l·i suÊt tho¶ thuËn, phï hîp víi quan hÖ cung-cÇu vÒ vèn, tÝn dông cña thÞ tr­êng tiÒn tÖ trong n­íc. Cã thÓ nãi r»ng, l·i suÊt tho¶ thuËn lµ mét b­íc tiÕn quan träng trong tiÕn tr×nh tù do ho¸ l·i suÊt. Tuy nhiªn, liªn quan ®Õn c¬ chÕ ®iÒu hµnh l·i suÊt hiÖn nay cßn nhiÒu vÊn ®Ò ph¶i tiÕp tôc xem xÐt nh»m hoµn thiÖn, ®¸p øng ®ßi hái cña nÒn kinh tÕ trong tiÕn tr×nh héi nhËp vµ h­íng tíi tù do ho¸ l·i suÊt hoµn toµn khi ®iÒu kiÖn kinh tÕ, x· héi cho phÐp. V× vËy viÖc ®¸nh gi¸ mét c¸ch kh¸ch quan thùc tr¹ng c¬ chÕ ®iÒu hµnh l·i suÊt cña ViÖt Nam trong thêi gian qua, kÕt hîp víi bµi häc kinh nghiÖm cña mét sè n­íc trong khu vùc vµ thÕ giíi lµ c¬ së quan träng ®Ó x¸c ®Þnh h­íng hoµn thiÖn c¬ chÕ ®iÒu hµnh l·i suÊt ë ViÖt Nam trong thêi gian tiÕp theo, tõ ®ã kiÕn nghÞ gi¶i ph¸p tr­íc m¾t vµ l©u dµi cho tiÕn tr×nh tù do ho¸ l·i suÊt ë ViÖt Nam. Ch­¬ng III Gi¶i ph¸p nh»m tiÕp tôc thùc hiÖn tiÕn tr×nh tù do ho¸ l·i suÊt ë ViÖt Nam trong ®iÒu kiÖn héi nhËp I. §iÒu kiÖn ®Ó tiÕp tôc tiÕn tr×nh tù do ho¸ l·i suÊt + Nh÷ng kinh nghiÖm vÒ x©y dùng vµ ®iÒu hµnh chÝnh s¸ch tiÒn tÖ nãi chung vµ c¬ chÕ ®iÒu hµnh l·i suÊt nãi riªng trong 15 n¨m ®æi míi ho¹t ®éng cña ngµnh ng©n hµng ViÖt Nam thêi gian qua cho thÊy nh÷ng c¶i c¸ch trong c¬ chÕ, chÝnh s¸ch l·i suÊt lµ hoµn toµn ®óng h­íng, thËn träng, thu ®­îc nh÷ng kÕt qu¶ to lín vµ ®· h­íng dÇn tíi môc tiªu tù do ho¸ l·i suÊt. + Nh÷ng bµi häc kinh nghiÖm cña c¸c n­íc trªn thÕ giíi vµ trong khu vùc, ®Æc biÖt c¸c n­íc ®ang trong qu¸ tr×nh chuyÓn ®æi sang nÒn kinh tÕ thÞ tr­êng, ®· vµ ®ang thùc hiÖn qu¸ tr×nh tù do ho¸ tµi chÝnh nãi chung vµ tù do ho¸ l·i suÊt nãi riªng, qua ®ã häc tËp nh÷ng kinh nghiÖm thµnh c«ng vµ nhËn biÕt ®­îc nh÷ng khã kh¨n còng nh­ nh÷ng sai lÇm cã thÓ gÆp trªn con ®­êng tiÕn tíi tù do ho¸ l·i suÊt. + LuËt ng©n hµng Nhµ n­íc vµ LuËt c¸c tæ chøc tÝn dông ®· vµ ®ang ph¸t huy hiÖu lùc trªn thùc tÕ, ®©y lµ thuËn lîi lín cho viÖc x©y dùng ®iÒu hµnh c¸c c«ng cô cña chÝnh s¸ch tiÒn tÖ, viÖc gi¸m s¸t ho¹t ®éng cña c¸c tæ chøc tÝn dông ®­îc n©ng lªn tÇm ph¸p lý cao h¬n, ®¶m b¶o cho Ng©n hµng Nhµ n­íc ph¸t huy ®óng vai trß, chøc n¨ng trong qu¶n lý Nhµ n­íc trong lÜnh vùc tiÒn tÖ, ng©n hµng th«ng qua nh÷ng c«ng cô cña chÝnh s¸ch tiÒn tÖ. + Qu¸ tr×nh c¶i c¸ch hÖ thèng ng©n hµng th­¬ng m¹i ®· vµ ®ang ®­îc thùc hiÖn nhÊt qu¸n vµ ®ång thêi ch¾c ch¾n sÏ cã nh÷ng kÕt qu¶ c¶ vÒ qui m« ho¹t ®éng, chÊt l­îng, kinh nghiÖm qu¶n lý, kh¶ n¨ng c¹nh tranh, hoµ nhËp víi thÞ tr­êng, céng ®ång tµi chÝnh quèc tÕ. ChÝnh xu thÕ héi nhËp vµ toµn cÇu ho¸, nh÷ng cam kÕt quèc tÕ vÒ tµi chÝnh tiÒn tÖ (HiÖp ®Þnh th­¬ng m¹i ViÖt – Mü) buéc ViÖt Nam ph¶i cã b­íc ®i trong tiÕn tr×nh tù do ho¸ tµi chÝnh, trong ®ã tù do ho¸ l·i suÊt lµ h¹t nh©n cña tiÕn tr×nh tù do ho¸ tµi chÝnh. + ChiÕn l­îc ph¸t triÓn kinh tÕ 10 n¨m vµ kÕ ho¹ch 5 n¨m tíi cña ViÖt Nam vÒ ph¸t triÓn kinh tÕ x· héi ®­îc ®Æt ra víi c¸c môc tiªu chñ yÕu lµ: Tæng gi¸ trÞ s¶n phÈm quèc d©n (GDP) t¨ng b×nh qu©n hµng n¨m tèi thiÓu lµ 7% trong 5 n¨m 2001-2005, ®Õn n¨m 2010 Ýt nhÊt gÊp ®«i n¨m 2000 (b×nh qu©n hµng n¨m trong 10 n¨m t¨ng 7,2%). Ph¸t triÓn ®­îc mét b­íc quan träng tiÒm lùc kinh tÕ, c¬ së vËt chÊt kÜ thuËt. N©ng cao râ rÖt hiÖu qu¶ vµ søc c¹nh tranh cña s¶n phÈm, doanh nhiÖp vµ nÒn kinh tÕ, ®¶m b¶o ®­îc nhu cÇu thiÕt yÕu cho tiªu dïng, mét phÇn ®¸ng kÓ cho s¶n xuÊt vµ ®Èy m¹nh xuÊt khÈu. æn ®Þnh kinh tÕ vÜ m«, c¸n c©n thanh to¸n quèc tÕ lµnh m¹nh, t¨ng dù tr÷ ngo¹i tÖ, kiÓm so¸t ®­îc béi chi ng©n s¸ch Nhµ n­íc, l¹m ph¸t, nî n­íc ngoµi trong giíi h¹n an toµn vµ t¸c ®éng tÝch cùc ®Õn t¨ng tr­ëng kinh tÕ. TÝch luü néi bé nªn kinh tÕ n¨m 2005 ®¹t 27% GDP, ®Õn n¨m 2010 ®¹t trªn 30% GDP, xuÊt khÈu t¨ng b×nh qu©n 13-15%. Tèc ®é t¨ng d©n sè ®Õn n¨m 2005 gi¶m xuèng cßn 1,23%; gi¶m tû lÖ lao ®éng thÊt nghiÖp xuèng d­íi møc cho phÐp. V× vËy, ®©y võa lµ yªu cÇu ®Æt ra võa lµ ®iÒu kiÖn cho tiÕn tr×nh tù do ho¸ l·i suÊt trong thêi gian tíi. II. Gi¶i ph¸p tr­íc m¾t cña tiÕn tr×nh tù do ho¸ l·i suÊt 1. Cñng cè thÞ tr­êng néi tÖ liªn ng©n hµng, thÞ tr­êng ®Êu thÇu tr¸i phiÕu, tÝn phiÕu kho b¹c Nhµ n­íc, nghiÖp vô thÞ tr­êng më víi quy m« ®ñ lín, ho¹t ®éng hiÖu qu¶ vµ cã chiÒu s©u, ®Ó lÊy møc l·i suÊt h×nh hµnh trªn c¸c thÞ tr­êng nµy lµm c¬ së ®Ó x¸c ®Þnh l·i suÊt c¬ b¶n b»ng ®ång ViÖt Nam. Nh­ ®· ®Ò cËp ë phÇn tr­íc, l·i suÊt c¬ b¶n ®èi víi cho vay b»ng ®ång ViÖt Nam hiÖn nay trªn thÞ tr­êng ®­îc x¸c ®Þnh trªn c¬ së l·i suÊt cho vay ®èi víi kh¸ch hµng tèt nhÊt (cã chÊt l­îng uy tÝn) cña 15 ng©n hµng th­¬ng m¹i, trong ®ã cã bèn ng©n hµng th­¬ng m¹i Nhµ n­íc, nªn c¸c møc l·i suÊt nµy ch­a ph¶n ¸nh ®óng mét c¸ch chÝnh x¸c l·i suÊt cho vay phæ biÕn tèt nhÊt cho toµn bé hÖ thèng ng©n hµng. Trong khi ®ã do ®iÒu kiÖn thùc tÕ thÞ tr­êng tiÒn tÖ trong n­íc, thÞ tr­êng tiÒn tÖ liªn ng©n hµng ch­a ph¸t triÓn, nghiÖp vô thÞ tr­êng më b¾t ®Çu ®­îc thùc hiÖn nh­ng ch­a cã chiÒu s©u. ThÞ tr­êng tr¸i phiÕu, tÝn phiÕu kho b¹c Nhµ n­íc ch­a ph¶n ¸nh ®óng l·i suÊt cña thÞ tr­êng tiÒn tÖ nªn ch­a thÓ c¨n cø vµo c¸c l·i suÊt trªn c¸c thÞ tr­êng nµy lµm c¬ së ®Ó x¸c ®Þnh l·i suÊt c¬ b¶n. Theo kinh nghiÖm cña mét sè n­íc trong khu vùc, l·i suÊt c¬ b¶n cña hä th­êng ®­îc x¸c ®Þnh dùa trªn l·i suÊt h×nh thµnh trªn c¸c thÞ tr­êng tiÒn tÖ nh­: thÞ tr­êng liªn ng©n hµng, thÞ tr­êng më, thÞ tr­êng tr¸i phiÕu, tÝn phiÕu kho b¹c Nhµ n­íc…V× vËy trong thêi gian tíi ®©y, chóng ta cÇn ph¶i cñng cè ho¹t ®éng cña c¸c thÞ tr­êng nµy, ®Ó lÊy møc l·i suÊt lµm c¬ së ®Ó x¸c ®Þnh møc l·i suÊt c¬ b¶n b»ng ®ång ViÖt Nam. 2. Cñng cè ho¹t ®éng cña c¸c c«ng cô ®iÒu hµnh chÝnh s¸ch tiÒn tÖ, ®Æc biÖt lµ c¸c c«ng cô ®iÒu hµnh gi¸n tiÕp nh­ l·i suÊt t¸i chiÕt khÊu, nghiÖp vô thÞ tr­êng më, dù tr÷ b¾t buéc. T¹o ra c¸c m«i tr­êng vµ hµng ho¸ ®Ó c¸c c«ng cô tiÒn tÖ cã thÓ ho¹t ®éng cã hiÖu qu¶. NghiÖp vô thÞ tr­êng më: ®¶m b¶o hµng ho¸ cho thÞ tr­êng më th«ng qua viÖc ph¸t hµnh th­êng xuyªn víi khèi l­îng lín tr¸i phiÕu, tÝn phiÕu kho b¹c, tr¸i phiÕu, tÝn phiÕu ng©n hµng Nhµ n­íc. §¶m b¶o cho c¸c giao dÞch ®­îc th«ng suèt, tù do ho¸ gi¸ c¶ cña c¸c hµng ho¸ trªn thÞ tr­êng më (®Êu thÇu trªn c¬ së khèi l­îng), më réng ®èi t­îng tham gia, tin häc ho¸ c¸c t¸c nh©n tham gia thÞ tr­êng liªn ng©n hµng vµ thÞ tr­êng më. L·i suÊt t¸i chiÕt khÊu: ngoµi nh÷ng chøng tõ cã gi¸ ®­îc sö dông ®Ó t¸i cÊp vèn, t¸i chiÕt khÊu cho c¸c tæ chøc tÝn dông lµ tÝn phiÕu kho b¹c Nhµ n­íc, tÝn phiÕu ng©n hµng Nhµ n­íc nh­ hiÖn nay, më réng thªm c¸c lo¹i giÊy tê cã gi¸ kh¸c nh­ : tr¸i phiÕu chÝnh phñ cßn thêi h¹n thanh to¸n d­íi 1 n¨m, c¸c th­¬ng phiÕu cã ®é tÝn nhiÖm cao… ®ång thêi ph¶i ®­a ra nh÷ng quy ®Þnh cô thÓ vÒ nh÷ng tr­êng hîp ®­îc thùc hiÖn t¸i cÊp vèn, t¸i chiÕt khÊu phï hîp víi nh÷ng nguyªn nh©n g©y ra biÕn ®éng vÒ cung- cÇu vèn dÉn ®Õn t¨ng l·i suÊt trªn thÞ tr­êng tiÒn tÖ; qua ®ã ®Ó tr¸nh nh÷ng trïng lÆp gi÷a nghiÖp vô t¸i cÊp vèn víi nghiÖp vô thÞ tr­êng më. Bªn c¹nh ®ã, cÇn xem xÐt ®Ó mét sè chi nh¸nh ng©n hµng Nhµ n­íc thùc hiÖn t¸i cÊp vèn, t¸i chiÕt khÊu cho c¸c tæ chøc tÝn dông ®Ó t¹o ®iÒu kiÖn cho c¸c tæ chøc tÝn dông ë n«ng th«n tiÕp cËn víi nguån vèn nµy vµ ph¸t triÓn thÞ tr­êng tiÒn tÖ, tÝn dông. Dù tr÷ b¾t buéc: thùc hiÖn dù tr÷ b¾t buéc thèng nhÊt cho tÊt c¶ c¸c tµi s¶n nî cña c¸c tæ chøc tÝn dông, tr¸nh t×nh tr¹ng ph©n ®o¹n trong huy ®éng nguån vèn; thùc hiÖn thêi h¹n tÝnh tr÷ b¾t buéc theo tuÇn; tõng b­íc ®­a tû lÖ dù tr÷ b¾t buéc xuèng møc trung b×nh cña thÕ giíi, trªn c¬ së ph¸t triÓn thÞ tr­êng tiÒn tÖ vµ c¸c c«ng cô ®iÒu tiÕt tiÒn tÖ gi¸n tiÕp kh¸c, cã nh­ vËy míi ®¶m b¶o sù can thiÖp thÞ tr­êng tiÒn tÖ kÞp thêi khi cã nh÷ng diÔn biÕn bÊt th­êng x¶y ra trong qu¸ tr×nh tù do ho¸ l·i suÊt. 3. Sö dông vai trß, vÞ trÝ cña HiÖp héi ng©n hµng trong viÖc phèi hîp nh»m æn ®Þnh mÆt b»ng l·i suÊt kinh doanh cña c¸c tæ chøc tÝn dông, tr¸nh viÖc c¹nh tranh kh«ng lµnh m¹nh th«ng qua l·i suÊt. §Æc ®iÓm næi bËt cña nÒn kinh tÕ thÞ tr­êng, ®ã lµ c¹nh tranh gi÷a c¸c chñ thÓ, gi÷a c¸c doanh nghiÖp víi nhau.Tuy nhiªn kh«ng thÓ thiÕu vai trß qu¶n lý nhµ n­íc th«ng qua hÖ thèng luËt ph¸p, c«ng cô cña m×nh vµ vai trß cña c¸c tæ chøc nghÒ nghiÖp, th«ng th­êng lµ HiÖp héi ngµnh nghÒ. Ho¹t ®éng cña c¸c ng©n hµng th­¬ng m¹i òng kh«ng n»m ngoµi tÝnh quy luËt ®ã. Mét diÔn biÕn bÊt th­êng trªn thÞ tr­êng tiÒn tÖ n­íc ta tõ ®Çu n¨m ®Õn nay ®ã lµ c¸c ng©n hµng th­¬ng m¹i c¹nh tranh víi nhau ®­a l·i suÊt vèn néi tÖ t¨ng lªn qu¸ cao, trong khi ®ã l·i suÊt ngo¹i tÖ gi¶m xuèng qu¸ thÊp. Tr­íc t×nh h×nh ®ã, d­ luËn ®Æt vÊn ®Ò ph¸t huy vai trß cña HiÖp héi ng©n hµng vµ Ng©n hµng Nhµ n­íc trong ®iÒu hµnh c¸c c«ng cô cña chÝnh s¸ch tiÒn tÖ mµ kh«ng r¬i vµo t×nh tr¹ng can thiÖp vÒ mÆt hµnh chÝnh vµo tÝnh tù chñ kinh doanh cña ng©n hµng th­¬ng m¹i; trong viÖc bµn b¹c thèng nhÊt phèi hîp hµnh ®éng v× lîi Ých chung gi÷a c¸c ng©n hµng héi viªn. Tr­íc hÕt ph¶i nãi vÒ ng©n hµng Nhµ n­íc. Trªn thùc tÕ ®· ph¶i thùc hiÖn mét sè biÖn ph¸p qu¶n lÝ Nhµ n­íc cña m×nh phï hîp víi giai ®o¹n chuyÓn ®æi nÒn kinh tÕ ®Ó lµm h¹ nhiÖt l·i suÊt qu¸ nãng trªn thÞ tr­êng tiÒn tÖ; ®ång thêi linh ho¹t trong ®iÒu hµnh c¸c c«ng cô cña chÝnh s¸ch tiÒn tÖ. Trong qu¸ tr×nh xÐt duyÖt ®Ò ¸n ph¸t hµnh tr¸i phiÕu ng©n hµng th­¬ng m¹i theo quy ®Þnh cña LuËt c¸c Tæ chøc TÝn dông, ng©n hµng Nhµ n­íc ®· yªu cÇu ng©n hµng §Çu t­-Ph¸t triÓn ViÖt Nam, Ng©n hµng N«ng nghiÖp-Ph¸t triÓn N«ng th«n ViÖt Nam, Ng©n hµng Nhµ n­íc ph¸t triÓn Nhµ ®ång b»ng s«ng Cöu Long, c©n nh¾c mét sè møc l·i suÊt cña m×nh. Víi chøc n¨ng tù chñ trong kinh doanh, 3 ng©n hµng ®ã ®· gi¶m møc l·i suÊt huy ®éng vèn kú h¹n ng¾n. TiÕp ®Õn ng©n hµng Nhµ n­íc tæ chøc cuéc häp víi 4 ng©n hµng th­¬ng m¹i Nhµ n­íc, chiÕm tíi 70% thÞ phÇn huy ®éng vèn vµ cho vay, ®Ó bµn biÖn ph¸p gi¶m l·i suÊt trªn thÞ tr­êng. Qua cuéc häp, c¸c ng©n hµng th­¬ng m¹i nµy ®· c¾t gi¶m l·i suÊt huy ®éng vèn kú h¹n ng¾n. Riªng ng©n hµng ng«ng nghiÖp vµ ph¸t triÓn n«ng th«n, cã quy m« lín nhÊt, chiÕm tíi trªn 25% thÞ phÇn huy ®éng vèn vµ thÞ phÇn cho vay trong toµn quèc, víi m¹ng l­íi ®«ng nhÊt cßn quyÕt ®Þnh gi¶m c¶ l·i suÊt ®iÒu hoµ vèn trong hÖ thèng cña m×nh; ®ång thêi gi¶m møc l·i suÊt mµ c¸c chi nh¸nh ®i vay c¸c ng©n hµng th­¬ng m¹i kh¸c. B¾t ®Çu tõ th¸ng 8-2003, ng©n hµng Nhµ n­íc quyÕt ®Þnh gi¶m ®¸ng kÓ l·i suÊt t¸i cÊp vèn tõ 6,0%/n¨m xuèng 5,0%/n¨m; l·i suÊt t¸i chiÕt khÊu tõ 5,0%/n¨m xuèng 4,2%/n¨m; tû lÖ dù tr÷ b¾t buéc c¶ néi tÖ vµ ngo¹i tÖ cã møc gi¶m 0,5%-1,0% so víi møc thùc hiÖn tr­íc ®ã. TiÕp ®Õn lµ nãi ®Õn hiÖp héi ng©n hµng: NhËn thøc râ viÖc gi÷a c¸c ng©n hµng th­¬ng m¹i c¹nh tranh ®¬n ph­¬ng t¨ng mÆt b»ng l·i suÊt lªn qu¸ cao, ch¼ng nh÷ng ¶nh h­ëng chung ®Õn lîi Ých trong hÖ thèng, ®Õn hiÖu qu¶ nÒn kinh tÕ, mµ cßn ¶nh h­ëng ®Õn t×nh h×nh tµi chÝnh cña b¶n th©n mçi ng©n hµng, trung tuÇn th¸ng 8-2003 võa qua, hiÖp héi ng©n hµng ViÖt Nam tiÕp tôc cã cuéc häp riªng víi 4 ng©n hµng th­¬ng m¹i Nhµ n­íc, víi sù tham dù cña l·nh ®¹o ng©n hµng Nhµ n­íc ®Ó bµn biÖn ph¸p s¸t thùc h¬n n÷a h¹ mÆt b»ng l·i suÊt trong nÒn kinh tÕ. Cuéc häp ®· thèng nhÊt c¸c ng©n hµng th­¬ng m¹i lÊy møc l·i suÊt huy ®éng vèn kú h¹n 6 th¸ng lµm l·i suÊt c¬ b¶n gi÷a c¸c ng©n hµng héi viªn; ®ång thêi th­êng xuyªn th«ng b¸o cho nhau viÖc thay ®æi c¸c møc l·i suÊt cña m×nh th«ng qua HiÖp héi Ng©n hµng. TÊt c¶ c¸c biÖn ph¸p ®ã cña ng©n hµng Nhµ n­íc vµ cña HiÖp héi Ng©n hµng ®· chøng tá mét mÆt t«n träng tÝnh tù chñ kinh doanh cña c¸c ng©n hµng th­¬ng m¹i, sö dông ®óng c¸c c«ng cô gi¸n tiÕp cña chÝnh s¸ch tiÒn tÖ vµ t«n träng tÝnh quy luËt vÒ l·i suÊt ph¶n ¸nh cung-cÇu vèn trong nÒn kinh tÕ theo c¬ chÕ thÞ tr­êng; mÆt kh¸c thóc ®Èy sù hîp t¸c vµ ®iÒu hoµ lîi Ých gi÷a c¸c thnµh viªn cña HiÖp héi Ng©n hµng, thùc hiÖn vai trß qu¶n lý Nhµ n­íc vÒ l·i suÊt trong qu¸ tr×nh chuyÓn ®æi kinh tÕ. Thùc tÕ lµ l·i suÊt huy ®éng vèn kú h¹n ng¾n cña hÇu hÕt c¸c ng©n hµng th­¬ng m¹i ®· gi¶m xuèng. Riªng Héi së chÝnh ng©n hµng Ngo¹i Th­¬ng ViÖt Nam th× quyÕt ®Þnh tõ ngµy 25-8/2003, gi¶m tõ 0,01% - 0,04% ë hÇu hÕt c¸c kú h¹n huy ®éng vèn. Thùc tiÔn thêi gian qua cho thÊy, c¬ chÕ ®iÒu hµnh l·i suÊt tháa thuËn cho phÐp c¸c tæ chøc tÝn dông Ên ®Þnh l·i suÊt vµ c¹nh tranh víi nhau trong viÖc huy ®éng tiÒn göi, còng nh­ cho vay, tõ ®ã dÉn ®Õn t×nh tr¹ng c¹nh tranh kh«ng lµnh m¹nh, l«i kÐo kh¸ch hµng cu¶ nhau, g©y bÊt lîi cho c¸c tæ chøc tÝn dông. V× vËy c¸c tæ chøc tÝn dông trªn ®Þa bµn, c¸c ng©n hµng th­¬ng m¹i Nhµ n­íc ®· phèi hîp víi nhau th«ng qua HiÖp héi ng©n hµng ®Ó tho¶ thuËn duy tr× mÆt b»ng l·i suÊt kinh doanh nh»m ®¶m b¶o lîi Ých chung cho c¸c tæ chøc tÝn dông còng nh­ kh¸ch hµng vay vèn, kh«ng g©y x¸o trén vÒ l·i suÊt trªn thÞ tr­êng. V× vËy khi thùc hiÖn c¬ chÕ l·i suÊt tháa thuËn cµng cÇn thiÕt ph¶i sö dông vai trß, vÞ trÝ cña HiÖp héi ng©n hµng trong viÖc phèi hîp nh»m æn ®Þnh mÆt b»ng l·i suÊt kinh doanh cña c¸c tæ chøc tÝn dông tr¸nh t×nh tr¹ng c¹nh tranh kh«ng lµnh m¹nh th«ng qua l·i suÊt. 4. C«ng bè l·i suÊt tiÒn göi vµ cho vay b»ng ®ång ViÖt Nam tÝnh theo n¨m, c¸c kú h¹n cô thÓ ®èi víi l·i suÊt cho vay vµ huy ®éng ®­îc tÝnh trªn c¬ së l·i suÊt n¨m, nh­ ®èi víi l·i suÊt ngo¹i tÖ, cho phï hîp víi th«ng lÖ quèc tÕ. Thêi gian qua, l·i suÊt tiÒn göi vµ cho vay t¹i tæ chøc tÝn dông trong n­íc t­¬ng ®èi cao ®Ó phï hîp víi møc l¹m ph¸t tõng thêi kú nÕu tÝnh l·i suÊt theo l·i suÊt theo n¨m sÏ ¶nh h­ëng ®Õn t©m lý cña ng­êi vay do møc l·i suÊt qu¸ cao. HiÖn nay l·i suÊt ®ang ®­îc duy tr× ë møc thÊp nªn cã hoµn toµn cã ®iÒu kiÖn ®Ó x¸c ®Þnh vµ c«ng bè l·i suÊt theo n¨m ®èi víi c¶ tiÒn göi vµ tiÒn cho vay, phï hîp víi l·i suÊt ngo¹i tÖ vµ th«ng lÖ quèc tÕ. H¬n thÕ n÷a viÖc tÝnh l·i suÊt theo n¨m sÏ ph¶n ¸nh mét c¸ch chÝnh x¸c c¸c chi phÝ vÒ vèn ®èi víi ng­êi göi, ng­êi vay vµ tæ chøc tÝn dông. 5. ChÝnh phñ h¹n chÕ vµ ®i ®Õn chÊm døt hoµn toµn viÖc ph¸t hµnh tr¸i phiÕu, tÝn phiÕu kho b¹c Nhµ n­íc trùc tiÕp ®èi víi d©n chóng víi l·i suÊt cè ®Þnh, mµ thùc hiÖn ®Êu thÇu tr¸i phiÕu, tÝn phiÕu qua Ng©n hµng Nhµ n­íc vµ thÞ tr­êng chøng kho¸n TÊt c¶ nh»m h×nh thµnh l·i suÊt cña c¸c c«ng cô nî cña ChÝnh phñ trªn c¬ së thÞ tr­êng vµ quan hÖ cung-cÇu vèn. Tr¸nh viÖc c¹nh tranh kh«ng lµnh m¹nh gi÷a l·i suÊt tÝn dông Nhµ n­íc vµ l·i suÊt kinh doanh cña c¸c tæ chøc tÝn dông, ®ång thêi tiÕt kiÖm chi phÝ cho Ng©n s¸ch Nhµ n­íc. II. Gi¶i ph¸p l©u dµi nh»m tiÕp tôc qu¸ tr×nh tù do ho¸ l·i suÊt: 1. Xem xÐt bá viÖc khèng chÕ l·i suÊt tiÒn göi tèi ®a b»ng ®« la Mü ®èi víi ph¸p nh©n t¹i c¸c tæ chøc tÝn dông. L·i suÊt tiÒn göi lo¹i nµy do tæ chøc tÝn dông Ên ®Þnh nh­ ®èi víi tiÒn göi ngo¹i tÖ cña d©n c­, ®Ó tiÕn tíi tù do ho¸ hoµn toµn l·i suÊt tiÒn göi ngo¹i tÖ. Tõ cuèi n¨m 1998 ®Õn nay, nh»m gãp phÇn t¨ng c­êng ho¹t ®éng qu¶n lý ngo¹i hèi, h¹n chÕ c¸c tæ chøc tÝn dông g¨m gi÷ ngo¹i tÖ trªn tµi kho¶n tiÒn göi ®Ó h­ëng l·i suÊt cao vµ tr¸nh rñi ro vÒ tû gi¸, Ng©n hµng Nhµ n­íc ®· qui ®Þnh møc l·i suÊt tiÒn göi tèi ®a b»ng ®« la Mü ®èi víi ph¸p nh©n t¹i tæ chøc tÝn dông, møc l·i suÊt nµy th­êng thÊp h¬n l·i suÊt tiÒn göi tiÕt kiÖm cña d©n c­ cïng k× h¹n tõ 2%-2, 5%/n¨m. Tuy nhiªn do møc l·i suÊt tiÒn göi thÊp mét sè tæ chøc kinh tÕ kh«ng muèn göi tiÒn t¹i c¸c tæ chøc tÝn dông cña ViÖt Nam, mµ mang göi t¹i c¸c tæ chøc tÝn dông cña n­íc ngoµi ®Ó h­ëng møc l·i suÊt cao h¬n, g©y mÊt nguån ngo¹i tÖ trong n­íc. Víi c¬ chÕ qu¶n lý tû gi¸ nh­ hiÖn nay, tû gi¸ ®­îc x¸c ®Þnh theo thÞ tr­êng hµng ngµy, t­¬ng ®èi æn ®Þnh, kh«ng g©y ®ét biÕn, tû lÖ kÕt hèi gi¶m, l·i suÊt gÇn ®©y liªn tôc gi¶m, nªn t©m lý g¨m gi÷ ngo¹i tÖ cña c¸c tæ chøc kinh tÕ kh«ng nh­ thêi gian tr­íc ®©y. V× vËy ®©y lµ thêi ®iÓm hoµn toµn thÝch hîp ®Ó xo¸ bá hoµn toµn viÖc kh«ng chÕ l·i suÊt tiÒn göi tèi ®a b»ng ®« la Mü cña c¸c ph¸p nh©n t¹i c¸c tæ chøc tÝn dông, nh»m tù do ho¸ l·i suÊt hoµn toµn ngo¹i tÖ. 2. T¸ch ho¹t ®éng cho vay chÝnh s¸ch ra khái c¸c ho¹t ®éng cho vay th­¬ng m¹i cña c¸c ng©n hµng th­¬ng m¹i, nh»m thùc hiÖn viÖc xo¸ bá c¸c h×nh thøc l·i suÊt cho vay ­u ®·i trong hÖ thèng ng©n hµng. Xo¸ bá c¸c h×nh thøc l·i suÊt cho vay ­u ®·i trong hÖ thèng ng©n hµng th­¬ng m¹i lµ tÊt yÕu trong qu¸ tr×nh tù do ho¸ l·i suÊt. Theo kinh nghiÖm tù do ho¸ l·i suÊt cña c¸c n­íc, th× viÖc ®Ò cËp ®Õn vÊn ®Ò xo¸ bá c¸c møc l·i suÊt ­u ®·i trong qu¸ tr×nh tù do ho¸ l·i suÊt ë ViÖt Nam hiÖn nay lµ qu¸ muén. C¸c n­íc th­êng tiÕn hµnh viÖc xãa bá kiÓm so¸t nµy vµo thêi k× ®Çu cña qu¸ tr×nh tù do ho¸ l·i suÊt. Së dÜ nh­ vËy lµ v×, viÖc tån t¹i c¸c møc l·i suÊt ­u ®·i cã ¶nh h­ëng tíi c¸c møc l·i suÊt cho vay th­¬ng m¹i cña c¸c trung gian tµi chÝnh. Th«ng th­êng c¸c ng©n hµng th­¬ng m¹i hiÖn nay vÉn dïng nguån vèn tù huy ®éng ®Ó cho vay ­u ®·i theo c¸c môc tiªu chØ ®Þnh, nh­ng viÖc cÊp bï phÇn gi¶m l·i suÊt cho vay ch­a ®­îc thùc hiÖn ®Çy ®ñ (chØ thùc hiÖn khi kÕt qu¶ kinh doanh bÞ lç). Trong nh÷ng tr­êng hîp nh­ vËy, l·i suÊt cho vay th­¬ng m¹i sÏ bÞ ®Èy lªn cao ®Ó bï ®¾p cho nh÷ng kho¶n vay ­u ®·i. Bªn c¹nh ®ã, viÖc cho vay ­u ®·i tr­êng hîp th­êng g¾n liÒn víi rñi ro tÝn dông, do ng­êi vay g©y ra, nh­ng còng cã thÓ do chÝnh c¸c ng©n hµng th­¬ng m¹i g©y ra, v× hä nghÜ r»ng c¸c kho¶n cho vay ®ã ®· ®­îc Nhµ n­íc b¶o l·nh, nªn kh«ng quan t©m ®Õn hiÖu qu¶ ®Çu t­, gi¸m s¸t qu¸ tr×nh sö dông vèn vay… Xo¸ bá c¸c h×nh thøc l·i suÊt cho vay ­u ®·i trong hÖ thèng ng©n hµng th­¬ng m¹i hiÖn nay kh«ng lµm t¨ng mÆt b»ng l·i suÊt cho vay ®èi víi nÒn kinh tÕ, do ®ã kh«ng lµm ¶nh h­ëng ®Õn qu¸ tr×nh c¬ cÊu kinh tÕ hiÖn nay. Tãm l¹i viÖc tån t¹i qu¸ l©u c¸c h×nh thøc cho vay ­u ®·i ¶nh h­ëng xÊu ®Õn toµn bé ho¹t ®éng ®Çu t­ tÝn dông, lµm tª liÖt ®éng c¬ n©ng cao tr×nh ®é chuyªn m«n, tr×nh ®é thÈm ®Þnh, gi¸m s¸t vèn vay, ¶nh h­ëng ®Õn t×nh h×nh tµi chÝnh vµ kÕt qu¶ kinh doanh cña ng©n hµng th­¬ng m¹i. 3.Th¶ næi l·i suÊt tr¸i phiÕu cña c¸c tæ chøc tÝn dông Khi kinh tÕ vÜ m« æn ®Þnh, thÞ tr­êng tµi chÝnh nãi chung vµ thÞ tr­êng tiÒn tÖ liªn ng©n hµng ph¸t triÓn, c¸c c«ng cô cña chÝnh s¸ch tiÒn tÖ ho¹t ®éng cã hiÖu qu¶, th× míi th¶ næi l·i suÊt tr¸i phiÕu cña c¸c tæ chøc tÝn dông. §©y lµ kh©u cuèi cïng cña qu¸ tr×nh tù do ho¸ l·i suÊt. Theo qui ®Þnh hiÖn hµnh, khi c¸c tæ chøc tÝn dông muèn ph¸t hµnh kú phiÕu, tr¸i phiÕu ph¶i cã ®Ò ¸n xin phÐp ng©n hµng Nhµ n­íc trong ®ã ®Ò cËp cô thÓ ®Õn kÕ ho¹ch ph¸t hµnh nh­: khèi l­îng vèn huy ®éng, thêi ®iÓm ph¸t hµnh, kÕt thóc, ®Þa bµn ph¸t hµnh… ®Æc biÖt lµ l·i suÊt huy ®éng. ViÖc qui ®Þnh nh­ vËy ®Ó khi mét tæ chøc tÝn dông huy ®éng d­ãi h×nh thøc nµy kh«ng g©y ¶nh h­ëng ®Õn nguån vèn tÝn dông cña c¸c tæ chøc tÝn dông kh¸c, kh«ng g©y x¸o trén thÞ tr­êng tiÒn tÖ nãi chung. V× vËy viÖc th¶ næi l·i suÊt kú phiÕu, tr¸i phiÕu cña c¸c tæ chøc tÝn dông chØ nªn thùc hiÖn khi c¸c yÕu tè kinh tÕ vÜ m« æn ®Þnh, thÞ tr­êng tµi chÝnh nãi chung vµ thÞ tr­êng tiÒn tÖ liªn ng©n hµng ph¸t triÓn, c¸c c«ng cô cña chÝnh s¸ch tiÒn tÖ ho¹t ®éng cã hiÖu qu¶ trong viÖc ®iÒu tiÕt thÞ tr­êng tiÒn tÖ. 4. Thùc hiÖn c¬ chÕ ®iÒu hµnh hÖ thèng l·i suÊt chØ ®¹o: Khi thÞ tr­êng tiÒn tÖ thùc sù ph¸t triÓn theo h­íng æn ®Þnh vµ cã ®ñ ®iÒu kiÖn ®Ó thùc hiÖn tù do ho¸ l·i suÊt hoµn toµn, th× cã thÓ bá c¬ chÕ diÒu hµnh theo l·i suÊt c¬ b¶n ®Ó chuyÓn h¼n sang c¬ chÕ ®iÒu hµnh hÖ thèng l·i suÊt chØ ®¹o cña ng©n hµng Nhµ n­íc- l·i suÊt t¸i chiÕt khÊu vµ l·i suÊt cho vay qua ®ªm. Sau khi bá biªn ®é l·i suÊt, thùc hiÖn c¬ chÕ l·i suÊt tho¶ thuËn, th× vai trß cña l·i suÊt c¬ b¶n ®èi víi cho vay b»ng ®ång ViÖt Nam thùc chÊt chØ cßn mang tÝnh h­íng dÉn, tham kh¶o cho c¸c tæ chøc tÝn dông, kh«ng cßn vai trß kiÓm so¸t vµ t¸c ®éng trùc tiÕp ®Õn l·i suÊt trªn thÞ tr­êng. V× vËy, khi thÞ tr­êng tiÒn tÖ thùc sù ph¸t triÓn theo h­íng æn ®Þnh vµ cã ®ñ ®iÒu kiÖn ®Ó tù do ho¸ l·i suÊt hoµn toµn, cÇn ph¶i chuyÓn sang c¬ chÕ ®iÒu hµnh hÖ thèng l·i suÊt chØ ®¹o cña ng©n hµng Nhµ n­íc. Ng©n hµng Nhµ n­íc thùc hiÖn t¸i cÊp vèn cho c¸c tæ chøc tÝn dông theo h×nh thøc chiÕt khÊu, t¸i chiÕt khÊu, cho vay cã b¶o ®¶m b»ng thÕ chÊp hå s¬ tÝn dông hoÆc cÇm cè th­¬ng phiÕu hoÆc c¸c giÊy tê cã gi¸ ng¾n h¹n kh¸c vµ cho vay qua cöa sæ chiÕt khÊu ®Æc biÖt. C¸c h×nh thøc nµy cã thêi h¹n cho vay ng¾n, cã thÓ cho vay trong vµi ba ngµy, thËm chÝ cho vay qua ®ªm ®Ó bï ®¾p thiÕu hôt kh¶ n¨ng thanh to¸n sau khi c¸c tæ chøc tÝn dông ®· thùc hiÖn vay m­în lÉn nhau trªn thÞ tr­êng tiÒn tÖ liªn ng©n hµng. L·i suÊt cña c¸c h×nh thøc t¸i cÊp vèn nµy do ng©n hµng Nhµ n­íc qui ®Þnh, th­êng cao h¬n c¸c møc l·i suÊt kh¸c, ®Ó thùc hiÖn ®iÒu tiÕt vµ chØ ®¹o mÆt b»ng l·i suÊt trªn thÞ tr­êng còng nh­ thùc hiÖn vai trß ng©n hµng Nhµ n­íc lµ ng­êi cho vay cuèi cïng. L·i suÊt nµy ®­îc quy ®Þnh tõng thêi kú tuú theo môc tiªu cña chÝnh s¸ch tiÒn tÖ nãi chung, cã chó ý ®Õn cung – cÇu tÝn dông trong n­íc vµ quèc tÕ, ®Æc biÖt chó ý ®Õn trªn thÞ tr­êng vèn vµ tû gi¸ ngo¹i tÖ. C¸c tæ chøc tÝn dông cã thÓ tù do vµ kh«ng h¹n chÕ sè l­îng tiÒn göi t¹i ng©n hµng Nhµ n­íc. Nh­ng ®Ó h¹n chÕ hoÆc khuyÕn khÝch th× ng©n hµng Nhµ n­íc quy ®Þnh møc l·i suÊt tiÒn göi cao hay thÊp, thËm chÝ l·i suÊt tiÒn göi lo¹i nµy cã thÓ b»ng kh«ng. Møc l·i suÊt tiÒn göi lu«n cã kho¶ng c¸ch nhÊt ®Þnh víi l·i suÊt t¸i chiÕt khÊu vµ cho vay qua ®ªm nãi trªn. §èi víi 2 lo¹i l·i suÊt nµy, ng©n hµng Nhµ n­íc sÏ t¹o ra kho¶ng giíi h¹n nhÊt ®Þnh cã tÝnh chÊt khung l·i suÊt cho thÞ tr­êng tiÒn tÖ. L·i suÊt nghiÖp vô thÞ tr­êng më lµ l·i suÊt ®Êu thÇu c¸c lo¹i tÝn phiÕu vµ c¸c lo¹i giÊy cã gi¸ ng¾n h¹n. Ng©n hµng Nhµ n­íc tham gia tæ chøc nghiÖp vô thÞ tr­êng më vµ chi phèi møc l·i suÊt ®Êu thÇu. Møc l·i suÊt nµy th­êng n»m gi÷a 2 lo¹i l·i suÊt t¸i chiÕt khÊu vµ l·i suÊt tiÒn göi nãi trªn. L·i suÊt thÞ tr­êng liªn ng©n hµng ®Ó thùc hiÖn viÖc vay m­în ng¾n h¹n lÉn nhau gi÷a c¸c tæ chøc tÝn dông trong tr­êng hîp thiÕu vèn mµ ch­a ®Õn phiªn giao dÞch trªn thÞ tr­êng më. V× vËy l·i suÊt thÞ tr­êng liªn ng©n hµng lu«n dao ®éng xung quanh l·i suÊt thÞ tr­êng më vµ phô thuéc vµo l·i suÊt t¸i cÊp vèn cña ng©n hµng Nhµ n­íc. L·i suÊt thÞ tr­êng liªn ng©n hµng cã vai trß chi phèi l·i suÊt huy ®éng vµ cho vay cña tæ chøc tÝn dông ®èi víi nÒn kinh tÕ theo h­íng: l·i suÊt huy ®éng th­êng thÊp h¬n l·i suÊt thÞ tr­êng liªn ng©n hµng vµ cao hoan l·i suÊt tiÒn göi t¹i ng©n hµng Nhµ n­íc; l·i suÊt cho vay thÊp h¬n l·i suÊt chiÕt khÊu cña ng©n hµng Nhµ n­íc vµ cao h¬n l·i suÊt thÞ tr­êng liªn ng©n hµng. Nh­ vËy c¬ chÕ ®iÒu hµnh hÖ thèng l·i suÊt nµy lµ sù t¸c ®éng gi¸n tiÕp cña l·i suÊt t¸i cÊp vèn cña ng©n hµng Nhµ n­íc ®Õn l·i suÊt tÝn dông cña c¸c tæ chøc tÝn dông ®èi víi nÒn kinh tÕ, th«ng qua l·i suÊt trung gian cña nghiÖp vô thÞ tr­êng më vµ thÞ tr­êng liªn ng©n hµng. Khi ®ã ng©n hµng Nhµ n­íc ®· thùc sù sö dông c¸c biÖn ph¸p kinh tÕ ®Ó t¸c ®éng vµ ®iÒu hµnh thÞ tr­êng thay thÕ cho c¸c biÖn ph¸p can thiÖp mang tÝnh hµnh chÝnh. Muèn vËy, ng©n hµng Nhµ n­íc cÇn sím hoµn thiÖn vµ ph¸t triÓn h¬n n÷a thÞ tr­êng liªn ng©n hµng, còng nh­ sím ®­a vµo sö dông c¬ chÕ l·i suÊt cho vay qua ®ªm, ®Ó ph¸t huy vai trß cña c«ng cô l·i suÊt ®iÒu hµnh cña ng©n hµng Nhµ n­íc, gãp phÇn thùc hiÖn hiÖu qu¶ h¬n n÷a môc tiªu chÝnh s¸ch tiÒn tÖ cña m×nh. Tãm l¹i, sau gÇn 15 n¨m ®æi míi ho¹t ®éng ng©n hµng nãi chung vµ ®æi míi c¬ chÕ ®iÒu hµnh l·i suÊt nãi riªng, tÝnh ®Õn thêi ®iÓm hiÖn nay, vÒ c¬ b¶n l·i suÊt tiÒn göi b»ng ®ång ViÖt Nam, l·i suÊt tiÒn göi vµ cho vay ngo¹i tÖ, l·i suÊt thÞ tr­êng néi tÖ liªn ng©n hµng ®· ®­îc tù do ho¸. L·i suÊt cho vay b»ng ®ång ViÖt Nam ®èi víi nÒn kinh tÕ còng ®­îc tù do ho¸ theo c¬ chÕ l·i suÊt tho¶ thuËn tõ th¸ng 6/2002. Nh­ vËy, nghiªn cøu ch­¬ng III ®· chØ ra nh÷ng c¬ së khoa häc vµ thùc tiÔn cña qu¸ tr×nh tiÕp tôc hoµn thiÖn c¬ chÕ ®iÒu hµnh l·i suÊt tÝn dông ng©n hµng theo h­íng tù do ho¸; tõ ®ã x¸c ®Þnh môc tiªu, quan ®iÓm vµ b­íc ®i cô thÓ tiÕp theo cña qu¸ tr×nh tù do ho¸ l·i suÊt ë ViÖt Nam. §ång thêi kiÕn nghÞ c¸c gi¶i ph¸p ®ång bé vµ ®Ò xuÊt c¸c ®iÒu kiÖn ®Ó tiÕp tôc hoµn thiÖn c¬ chÕ ®iÒu hµnh l·i suÊt theo h­íng tù do ho¸ ë ViÖt Nam trong thêi gian tíi. KÕt LuËn Tù do hãa l·i suÊt hiÖn nay lµ mét xu thÕ tÊt yÕu ®èi víi mäi quèc gia trong viÖc ®iÒu hµnh c¬ chÕ l·i suÊt vµ ViÖt Nam còng kh«ng n»m ngoµi xu thÕ ®ã trong tiÕn tr×nh héi nhËp nÒn kinh tÕ víi thÕ giíi. Kinh nghiÖm cña mét sè ng©n hµng Trung ­¬ng c¸c n­íc trong ®iÒu hµnh c¬ chÕ l·i suÊt ®· chØ ra nh÷ng bµi häc cho ViÖt Nam, gióp chóng ta chän ®­îc b­íc ®i ®óng ®¾n vµ phï hîp víi ®iÒu kiÖn kinh tÕ-x· héi cña n­íc ta hiÖn nay. Qua ph©n tÝch diÔn biÕn l·i suÊt tÝn dông cña ViÖt Nam trong thêi gian qua, ®Æc biÖt tõ 6/2002 víi c¬ chÕ l·i suÊt tháa thuËn mµ theo ®ã, c¸c tæ chøc tÝn dông Ên ®Þnh l·i suÊt cho vay trªn c¬ së cung-cÇu vèn thÞ tr­êng vµ uy tÝn cña kh¸ch hµng vay, chóng ta cã thÓ thÊy ViÖt Nam ®· vµ ®ang tõng b­íc tiÕn tíi tù do hãa l·i suÊt. Bªn c¹nh nh÷ng ®iÒu kiÖn thuËn lîi, chóng ta còng ®· gÆp kh«ng Ýt nh÷ng khã kh¨n cÇn kh¾c phôc. MÆc dï vËy, chóng ta vÉn x¸c ®Þnh môc tiªu vµ b­íc ®i tiÕp theo lµ h­íng tíi mét c¬ chÕ l·i suÊt tù do hoµn toµn, phï hîp víi xu thÕ chung cña thêi ®¹i. Trªn c¬ së ®ã, kho¸ luËn ®· ®Ò ra c¸c ®iÒu kiÖn nh»m tiÕp tôc tiÕn tr×nh tù do hãa l·i suÊt; tõ ®ã ng­êi viÕt còng xin m¹nh d¹n kiÕn nghÞ mét sè gi¶i ph¸p: gi¶i ph¸p tr­íc m¾t lµ cÇn ph¶i ph¸t huy c¬ chÕ l·i suÊt tháa thuËn hiÖn nay; vµ gi¶i ph¸p l©u dµi lµ nh»m tiÕn tíi mét c¬ chÕ tù do hãa hoµn toµn vÒ l·i suÊt trong thêi gian tíi. Do vèn kiÕn thøc vµ thêi gian nghiªn cøu cã h¹n, trong qu¸ tr×nh lµm khãa luËn kh«ng tr¸nh khái nh÷ng sai sãt, kÝnh mong c¸c thÇy c« gi¸o, b¹n bÌ ®ãng gãp ý kiÕn, gióp ®ì ®Ó khãa luËn ®­îc hoµn thiÖn h¬n. T«i xin ch©n thµnh c¶m ¬n! Danh môc tµi liÖu tham kh¶o 1. Bé kÕ ho¹ch ®Çu t­ (1996), ChÝnh s¸ch vµ biÖn ph¸p huy ®éng vèn, Nxb Thèng Kª Hµ Néi 2. Cox Daviv (1997), NghiÖp vô ng©n hµng hiÖn ®¹i, Nxb sù thËt, Hµ Néi 3. Häc viÖn ng©n hµng (1999), §Þnh h­íng ®iÒu hµnh l·i suÊt c¬ b¶n cña ng©n hµng Nhµ n­íc ViÖt Nam, Tµi liÖu héi th¶o khoa häc. 4. D­¬ng Thu H­¬ng (1993), §iÒu hµnh cung øng tiÒn tÖ theo tÝn hiÖu thÞ tr­êng, §Ò tµi nghiªn cøu khoa häc, ViÖn khoa häc ng©n hµng, Hµ Néi 5. D­¬ng thu H­¬ng (1996), §iÒu hµnh chÝnh s¸ch tiÒn tÖ trong giai ®o¹n 1996-2000, §Ò tµi nghiªn cøu khoa häc, ViÖn khoa häc ng©n hµng, Hµ Néi 6. §¹i häc kinh tÕ Quèc d©n Hµ Néi (1992), LÞch sö c¸c häc thuyÕt kinh tÕ, Nxb Gi¸o Dôc, Hµ Néi. 7. Marx.K (1963), T­ b¶n quyÓn 2,3 tËp 2, Nxb Sù thËt, Hµ Néi. 8. Mishkhin (1999), TiÒn tÖ ng©n hµng vµ thÞ tr­êng tµi chÝnh, Nxb Khoa häc kÜ thuËt, Hµ Néi. 9. Ng©n hµng Nhµ n­íc ViÖt Nam (1997), ChÝnh s¸ch tiÒn tÖ vµ sù ®iÒu tiÕt vÜ m« cña ng©n hµng Trung ­¬ng ë c¸c n­íc t­ b¶n ph¸t triÓn, Nxb ChÝnh trÞ Quèc gia, Hµ Néi. 10. Ng©n hµng Nhµ n­íc ViÖt Nam (1996), B¸o c¸o th­êng niªn, Cty in c«ng ®oµn ViÖt Nam, Hµ Néi. 11. Ng©n hµng Nhµ n­íc ViÖt Nam (1997), B¸o c¸o th­êng niªn, Cty in c«ng ®oµn ViÖt Nam, Hµ Néi. 12. Ng©n hµng Nhµ n­íc ViÖt Nam (1998), B¸o c¸o th­êng niªn, Cty in c«ng ®oµn ViÖt Nam, Hµ Néi. 13. Ng©n hµng Nhµ n­íc ViÖt Nam (1999), B¸o c¸o th­êng niªn, Cty in c«ng ®oµn ViÖt Nam, Hµ Néi. 14. Ng©n hµng Nhµ n­íc ViÖt Nam (2000), B¸o c¸o th­êng niªn, Cty in c«ng ®oµn ViÖt Nam, Hµ Néi. 15. Ng©n hµng Nhµ n­íc ViÖt Nam (2001), B¸o c¸o th­êng niªn, Cty in c«ng ®oµn ViÖt Nam, Hµ Néi. 16. Ng©n hµng Nhµ n­íc ViÖt Nam (2002), B¸o c¸o th­êng niªn, Cty in c«ng ®oµn ViÖt Nam, Hµ Néi. 17. Ng©n hµng thÕ giíi (1998), C¸c hÖ thèng tµi chÝnh vµ sù ph¸t triÓn, Nxb ChÝnh trÞ Quèc gia, Hµ Néi. 18. NguuyÔn B¸ Nha (1997), L·i suÊt trong nÒn kinh tÕ thÞ tr­êng, Nxb Thèng kª, Hµ Néi. 19. Samuelson (1995), Kinh tÕ häc, Nxb Thèng kª, Hµ Néi. 20. T¹p chÝ ng©n hµng, sè 11-2003 21. T¹p chÝ thÞ tr­êng tµi chÝnh, sè ra ngµy 15-7-2003 22. T¹p chÝ thÞ tr­êng tµi chÝnh, sè ra ngµy 15-9-2003 23. T¹p chÝ thÞ tr­êng tµi chÝnh, sè ra ngµy 1-11-2003 24. Trang web www.imf.org www.worldbank.com www.vnexpress.net www.vneconomic.com ._.