Trọng tài kinh tế - 1 hình thức giải quyết tranh chấp kinh tế

ó nhiều cơ hội thu được nhiều lợi nhuận hơn và ngược lại Doanh nghiệp nào cạnh tranh ít thì sẽ ít cơ hội hơn dẫn đến ít thu được lợi nhuận hơn. Thực trạng cho thấy trong nước cạnh tranh ngày càng gay gắt nhất là cạnh tranh giữa các doanh nghiệp với nhau( giữa các doanh nghiệp trong nước với nhau , các doanh nghiệp trong nước với các doanh nghiệp nước ngoài).Yêu cầu đặt ra là để hoà giải tranh chấp này thì cơ quan, tổ chức nào có thẩm quyền đứng ra hoà giải? Đối với nước ta hiện nay thì phương thức giảI quyết tranh chấp chủ yếu là giải quyết theo con đường toà án kinh tế –giảI quyết bằng con đường này sẽ làm cho các doanh nghiệp sẽ mất đI uy tín, bí mật kinh doanh của họ,cho nên họ không muốn sử dụng phương thức này mặc dù họ vẫn biết lợi ích của mình vẫn đang bị xâm phạm dẫn đến sân chơI này không được áp dụng rộng rãi. Để đáp ứng nhu cầu này thì Trung tâm trọng tàI quốc tế Việt Nam đã được thành lập bên cạnh phòng thương mại và công nghiệp Việt Nam có thẩm quyền giảI quyết các tranh chấp kinh tế nếu có sự thoả thuận của nguyên đơn và bị đơn. Trên thế giới phương thức giảI quyết tranh chấp này được áp dụng rất rộng rãI nhưng ngược laị ở Việt Nam thì phương thức giảI quyết tranh chấp này vẫn còn có những hạn chế nhất định do luật pháp của chúng ta chưa cho trung tâm trọng tàI quốc tế Việt Nam những biện pháp có những biện pháp cưỡng chế khác. TRọng tài kinh tế-một hình thức giải quyếttranh chấp kinh tế Phần thứ nhất Khái quát chung trọng tài kinh tế. I.Sự ra đời và phát tài triển của tổ chức trọng tàI. 1.Khái niệm về trọng tài kinh tế. Trọng tài là một phương thức giải quyết tranh chấp trong đó một bên thứ ba độc lập ( thông thường là hội đồng phân xử ) sẽ xem xét lí lẽ của hai bên và sau đó đưa ra quyết định có giá trị ràng buộc đối với cả hai bên . Trọng tài kinh tế là tổ chức xã hội nghề nghiệp có thẩm quyền giải quyết các tranh chấp về hợp đồng kinh tế , các tranh chấp kinh tế giữa công ty với các thành viên công ty, giữa các thành viên công ty với nhau, liên quan đến việc thành lập, hoạt động , giải thể công ty , các tranh chấp liên quan đến việc mua bán cổ phiếu , trái phiếu. 2.Nguồn gốc tranh chấp. Lý luận và thực tiễn đã chứng minh rằng, Việc thiết lập nên các quan hệ dân sự,thương mại, kinh doanh…phải xuất phát từ ý chí của các chủ thể tham gia. Sự thống nhất ý chí đó được thể hiện thông qua nhiều hình thức giao kết, có thể bằng văn bản hoặc bằng miện. Dù ở hình thức nào, kể từ thời điểm các giao kết đã được chấp thuận có ngihã là các bên đã thẻ hiện sự tự do ý chí và thống nhát ý chí thì các bên phải có nghĩa vụ thực hiện những điều khoản đã cam kết, kể từ thời diểm đó sẽ phát sinh quyền và nghĩa vụ của các chủ trong một quan hệ pháp luật nhất định. Tuy nhiên, không phải lúc nào các bên cũng thưc hiện đầy đủ những điều khảo đã cam kết. Chính vì vậy đã làm phát sinh các quan hệ ttranh chấp. Việc phát sinh các quan hệ tranh chấp do nhiều nguyên nhân những nguyên nhân đó có thể do khác nhau về ngôn ngữ, phong tục tập quán, về chế độ chính trị… Trong các loại tranh chấp hiện nay thì tranh chấp kinh doanh là một trong những loại tranh chấp mang những nét đặc thù gần tựa với hoạt đọng sản xuất kinh doanh nếu tranh chấp kinh doanh là sự bất đồng, mâu thuẫn về quyền và nghĩa vụ giữa các chủ thể, là yếu tố khách quan trên thương trường thì việc xác định, giải quyết những tranh cháp đó là việc làm không thể thiếu được, nhằm bảo về quyền và lợi ích hợp pháp của các chủ thể tham gia. Đó là những cách thức, phương thức để áp dụng giải quyết theo cácquy tắc chung, phù hợp với điều kiện kinh tế xã hội của mọi khu vực, của mỗi quốc gia. Khi tranh chấp phát sinh các bên đều có thể tiến hành lựa chọn cho mình một phương thức, một phương pháp giải quyết phù hợp. Tuy luạt pháp của các nước có những quy định riêng khác nhau về vấn đề này, song tựu chung lại hiện nay có 3 hình thức giải quyết tranh chấp kinh doanh cơ bản đó là: + Giải quyết thông qua thương lượng hoà giải giữa các bên. +Giải quyết thông qua con đường toà án. +giải quyết bằng phương pháp trọng tài. Mỗi một hình thức giải quyết có những nét đặc thù riêng biệt,thể hiện rõ bản chất của nó. Tuy nhiên trong điều kiện kinh tế thị trường phát triển hiện nay, xu hướng giải quyết bằng trọng tài ngày càng được các nhà kinh doanh áp dụng. 3.Sự ra đời của trọng tài kinh tế ở Việt nam. Trọng tài kinh tế xuất hiện và phát triển cùng với sự phát triển của chế độ hợp đồng kinh tế. Năm 1960, sau khi cuộc khôI phục kinh tế hoàn thành thắng lợi, đã cảI tạo cơ bản xong nền kinh tế , thủ tướng chính phủ đã ban hành NĐ số 04/TTg ngày 4/1/1960 ban hành kèm theo điều lệ tạm thời về hợp đồng kinh tế . Mười ngày sau đó, TTg cũng ban hành NĐ số 20/Ttg ngày 14/1/1960 về việc tổ chức ngành trọng tàI kinh tế, theo nghị định này trọng tài kinh tế được tổ chức ở cấp Trung Ương, khu, thành phố, tỉnh và Bộ với chức năng chủ yếu là xét xử các tranh chấp hợp đồng kinh tế và nguyên tắc xử lý tranh chấp hợp đồng kinh tế được quy định trong NĐ số 29/ CP ngày 23/2/1962. Hội đồng trọng tàI chỉ là một tổ chức gồm các thành viên kiêm chức ở các ngành tàI chính ngân hàng, vật giá , kế hoạch và hoạt động theo chế độ họp định kỳ mỗi quý một lần. Năm 1972, Hội nghị lần thứ 20 Ban chấp hành Trung Ương đảng quyết định “ xoá bỏ lối hành chính cung cấp, thực hiện quản lý kinh doanh theo phương thức XHCN, khắc phục quản lý thủ công , phân tán theo lối sản xuất nhỏ , xây dựng các thuwc tổ chức của nền công nghiệp lớn” Và tiếp đó , cuối năm 1973, NQ số 22 của chính phủ đề ra nhiệm vụ “phảI tăng cường pháp chế XHCN” . Thực hiện các quyết định đó của ban chấp hành trung ương đảng ,chính phủ đã ban hành NĐ số 54/CP ngày 10/3/1975 về chế độ hợp đồng kinh tế và ngày 14/4/1975 chính phủ ban hành NĐ số 75/CP về điều lệ tổ chức và hoạt động của trọng tài kinh tế nhà nước. Theo nghi định này , trọng tài kinh tế được thành lập như một cơ quan nhà nước có chức năng quản lý công tác hợp đồng kinhđkinh tế với nội dung:giữ vững kỷ luật của nhà nước về hợp đồng kinh tế , giải quyết các tranh chấp hợp đồng kinh tế và xử lý các vi phạm hợp đồng kinh tế . Với nghị đdịnh số 24/HĐBT ngày 10/8/1981 hội đồng trọng tàI được thống nhất tên gọi là trọng tài kinh tế. Với sự ra đời của “Pháp lệnh về hợp đồng kinh tế” thì có nhiều mối quan hệ mới phát sinh , đòi hỏi phảI có những quy định mới để điều chỉnh các loại quan hệ này. Đáp ứng yêu cầu đó, Hội đòng nhà nước đdã ban hành pháp lệnh về trọng tài kinh tế , qui định về tổ chức , phân cấp thẩm quyền , thủ tục giải quyết tranh chấp kinh tế . 4. Chức năng và nhiệm vụ của trọng tài kinh tế. Trọng tài kinh tế có những chức năng và nhiệm vụ sau: -Giải quyết tranh chấp hợp đồng kinh tế. -Kiểm tra , kết luận và xử lý các hợp đồng kinh tế tráI pháp luật. -Tuyên truyền , hướng dẫn thực hiện pháp luật hợp đồng kinh tế và trọng tài kinh tế . -Bồi dưỡng nghiệp vụ công tác hợp đồng kinh tế và trọng tài kinh tế . Chức năng và nhiệm vụ của trọng tài kinh tế được thực hiện chủ yếu thông qua hai hình thức hoạt động chủ yếu đó là hoạt động kiểm tra xử lý và hoạt động xét xử. Trọng tài kinh tế là cơ quan quản lý có chức năng quản lý kinh tế , nên hoạt động của trọng tài kinh tế phần lớn tập trung vào việc kiểm tra hoatj động kinh tế nhằm giám sát việc tuân thủ pháp luật của các đơn vị kinh tế trong việc ký kết và thực hiện hợp đồng kinh tế. Còn hoạt động xét xử của trọng tài kinh tế đối với những hành vi ,vi phạm hợp đồng kinh tế vừa rất ít , vừa kém hiệu lực thi hành vì thiếu tính cưỡng chế. II.Tổ chức và hoạt động của trọng tài kinh tế . 1.Thẩm quyền của trọng tài kinh tế. Trọng tài kinh tế có thẩm quyền giải quyết các tranh chấp sau: Tranh chấp về hợp đồng kinh tế giữa pháp nhân với pháp nhân , giữa doanh nhân với doanh nghiệp tư nhân, giữa doanh nghiệp tư nhân với doanh nghiệp tư nhân và giữa pháp nhân, doanh nghiệp tư nhân với cá nhân kinh doanh. Tranh chấp giữa công ty với các thành viên của công ty , giữa các thành viên của công ty với nhau liên quan đến việc thành lập, hoạt động, giảI thể công ty như tranh chấp đòi rút vốn ra khỏi công ty, phân chia lãI lỗ, nhập, tác, giảI thể công ty về quyền và nghĩa vụ của thành viên công ty. Tranh chấp liên quan đến việc mua ,bán cổ phiếu -tráI phiếu. 2.Tiêu chuẩn trọng tàI viên. Trong tàI viên là người có trình độ đại học luật hoặc tương đương đại học luật và có ít nhất 8 năm liên tục làm công tác pháp luật và kinh tế. Những người không có đủ điều kịên trên hay có đủ điều kiện đó nhưng lại đang mắc bệnh tâm thần hoặc một bệnh khác làm mất khả năng điều khiển hành vi của mình theo sự giám định của các tổ chức y tế thì không được trở thành trọng tàI viên. 3.Thủ tục cấp và thu hồi giấy phép thành lập trọng tài kinh tế. a.Thủ tục cấp giấy phép thành lập . Những trọng tàI viên có nguyện vọng thành lập trung tâm trọng tàI phảI làm hồ sơ xin phép Chủ tịch UBND tỉnh , thành phố trực thuộc trung ương , nơI dự định đặt trụ sở của trung tâm. Chậm nhất là 10 ngày , kể từ ngày nhận được hồ sơ hợp lệ , UBND tỉnh, thành phố trực thuộc trung ương gửi một bộ hồ sơ xin phép thành lập trọng tài kinh tế cho bộ tư pháp. Chậm nhất là 15 ngày kể từ ngày nhận được hồ sơ, bộ tư pháp có ý kiến trả lời bằng văn bản cho UBND tỉnh, thành phố trực thuộc TW. Trong thời hạn 15 ngày kể từ ngày nhận được ý kiến trả lời của Bộ Tư Pháp, chủ tịch UBND tỉnh, TP trực thuộc TW quyết định cấp hoặc từ chối cấp giấy phép thành lập trung tâm trọng tài. b. Đình chỉ hoạt động và thu hồi giấy phép thành lập. Trung tâm trọng tàI bị đình chỉ và thu hồi cấp giấy phép hoạt động trong các trường hợp sau. Hoạt động tráI với quy định của pháp luật về trọng tài kinh tế và điều lệ trung tâm. Cố ý không chấp hành nghiêm chỉnh chế độ báo cáo với cơ quan nhà nước có chức năng quản lý công tác trọng tàI . Cố ý không chấp hành nghiêm chỉnh các nghĩa vụ do pháp luật quy định đình chỉ hoạt động và thu hồi giấy phép thành lập trung tâm trọng tài kinh tế được soạn gửi cho bộ tư pháp. 4. cơ cấu tổ chức của trung tâm trọng tàI . Trung tâm trọng tàI gồm có chủ tịch, phó Chủ tịch và thư ký trung tâm trọng tàI. -Chủ tịch trung tâm trọng tàI có quyền hạn và nhiệm vụ chính sau: Quản lý , điều hành hoạt động của trung tâm và đại diện cho trung tâm trong quan hệ với bên ngoàI. Chỉ định trọng tàI viên giảI quyết tranh chấp khi được yêu cầu, quyết định kết nạp, khai trừ trọng tàI viên theo đề nghị của ít nhất 2/3 số trọng tàI viên của trung tâm. Nhiệm kỳ không quá 3 năm. -Phó chủ tịch trung tâm trọng tàI giúp chủ tịch trung tâm trọng tàI thực hiện các công việc theo sự phân công của chủ tịch trọng tài. Nhiệm kỳ không quá 3 năm và có thể được táI cử nếu điều lệ của trung tâm trọng tàI không có quy định khác. -Thư ký trung tâm trọng tàI do chủ tịch trung tâm chỉ định giúp chủ tịch và các phó chủ tịch trong việc tiếp nhận đơn, gửi giấy tờ cho các tổ chức cá nhân có liên quan, thu lệ phí trọng tàI, lưu trữ, bảo quản… 5. Ưu nhược điểm của việc giảI quyết tranh chấp kinh doanh bằng phương pháp trọng tài. a.Ưu điểm: Một trong những nội dung quan trọng của nguyên tắc tự do kinh doanh trong nền kinh tế thị trường là sự tự do lựa trọn hình thức và phương thức giảI quyết tranh chấp. Song trong tất cả các hình thức giảI quyết tranh chấp kinh doanh theo thông lệ chung thì hình thức phổ biến và rộng rãI nhất ở các nước có nền kinh tế thị trường là trọng tài. nguyên nhân chính là việc giảI quyết tranh chấp thông qua trọng tàI có những ưu điểm nổi bật mà các hình thức khác không có được. Cụ thể là: -Các bên tham gia tranh chấp được đảm bảo tối đa về quyền tự do định doạt ở nhiều phương diện như: Lựa chọn trọng tàI viên, địa điểm, phương thức giảI quyết tranh chấp… -Hình thức trọng tàI thường nhanh gọn, linh hoạt, thủ tục đơn giản , tránh được lãng phí về mặt thời gian, hạn chế đến mức tối đa sự gián đoạn của quá trình sản suất kinh doanh. -Hình thức xét xử bằng trọng tàI là hình thức xét xử kín nên: + Đảm bảo được tính bí mật trong kinh doanh. + Bảo vệ uy tín của các bên trên thương trường. -Đạt hiệu quả thi hành cao nhằm bảo vệ lợi ích hợp pháp của các bên tham gia tranh chấp. -Đảm bảo niềm tin về mặt pháp lí cho các chủ thể kinh doanh, tức là giảI quyết tranh chấp dứt điểm nhằm bảo đảm tính dân chủ và công bằng cho các bên. Do có những ưu điểm trên mà trọng tàI dần dần trở thành con đường chủ yếu giảI quyết tranh chấp kinh doanh, đóng một vai trò quan trọng trong quá trình xét xử. Biện pháp trọng tàI được giới thương nhân nói riêng và giới kinh doanh nói chung trên thế giới rất ưa chuộng. b. Nhược điểm: Tuy nhiên, bên cạnh những ưu điểm thì phương pháp trọng tàI còn tồn tại những nhược điểm. Những nhược điểm này tuy không phảI là lớn lắm, nhưng nó cũng làm cho hoạt động trọng tàI gặp không ít khó khăn, vướng mắc: -Trong hoạt động trọng tàI, chưa có biện pháp bảo đảm để thực hiện phán quyết của trọng tàI. Phán quyết của trọng tàI là kết quả của một sự thoả thuận của các bên đương sự đưa vụ kiện ra trọng tàI xét xử. Vì vậy, thông thường nó được các bên tự nguyện chấp hành. Nhưng trong trường hợp, nếu phán quyết không được chấp hành thì bên thắng kiện phảI yêu cầu tào án ra quyết định công nhận áp dụng cưỡng chế. Do vậy, công ước NewYork 1985 về việc công nhận và cưỡng chế chấp hành phán quyết trọng tàI nước ngoàI đã ra đời.Theo công ước này một khi phán quyết trọng tàI của một nước thành viên theo công ước được gửi đến toà án của một nước thành viên khác thì toà án nay phải công nhận và cưỡng chế bên đương sự liên quan trong vụ việc thực hiện phán quyết đó. Sở dĩ như vậy là vì trọng tàI phi chính phủ không có khả năng cưỡng chế các bên đương sự trong việc thi hành các yêu cầu và quyết định trọng tàI. Đây là hạn chế lớn nhất của trọng tàI phi chính phủ. -Thủ tục trọng tàI rất phiền phức. Việc thành lập một hội đồng trọng tàI để xét xử phảI qua nhiều công đoạn. Mỗi công đoạn là một sự lựa chọn thoả thuận. Chính vì vậy, quá trình thành lập hội đồng trọng tàI hay dẫn dến chỗ bế tắc khi không đạt được thoả thuận tương ứng. -Khả năng kiểm tra các quyết định của trọng tàI rất hạn chế. Bởi vì tổ chức trọng tàI phi chính phủ không thiết lập một cơ chế để tạo sự kiểm tra, giám sát các quyết định của trọng tàI như trong tố tụng tư pháp. Tố tụng trọng tàI chỉ xét xử một lần, phán quyết là chung thẩm. Do vậy, trong một số trường hợp có sự không công bằng giữa các bên. Tóm lại, mặc dù còn tồn tại một số nhược điểm chưa được khắc phục nhưng hình thức trọng tàI vẫn được các nhà kinh doanh biết đến và tin dùng. Mong rằng trong tương lai việc giảI quyết tranh chấp giữa các chủ thể kinh doanh bằng phương pháp trọng tàI phi chính phủ ngày càng được sử dụng nhiều hơn. II. Các hình thức trọng tài trên thế giới. +Xét về tình chất phụ thuộc vào nhà nước, các tổ chức trọng tài có hai loại: *Trọng tài chính phủ. *Trọng tài phi chính phủ. Trọng tài chính phủ là một tổ chức trọng tài do chính phủ thành lập, trọng tài viên là người được hưởng lương nhà nước về công việc xét xử. Trọng tài phi chính phủ là tổ chức trọng tài hoặc do bản thân các trọn tài viên sáng lập, hoặc do một tổ chức phi chính phủ(phòng thương mại) thành lập phù hợp với luật trọng tài. ở đây, các trọng tài viên không đưopực hưởng lương nhà nước về công việc xét xử. +Xét về mô hình tổ chức các Trung tâm trọng tài thương mại và quốc tế ở ácông cụ nước trên thế giới được tổ chức dưới hai hình thức chủ yếu. *Các trung tâm trọng tài nằm bên cạnh phòng thương mại. Ví dụ như: cơ quan trọng tài hợp đồng kinh tế Trung quốc do cục quản lý hành chính công thương nhà nước lập ra; Các trung tâm trọng tài được tổ chức dưới dạng công ty theo luật công ty hoặc hiệp hội co đăng ký theo luật của hiệp hội. Các trung tâm trọng tài được tổ chức dưới dạng công ty theo luật công ty hoặc hiệp hội có đăng ký theo Luật về hiệp hội. Ví dụ như: Trung tâm trọng tài quốc tế Singapore; Trung tâm trọng tài quốc tế Hồng Kông –HKIAC, Trung tâm trọng trọng tài thương mại quốc tế úc- ACICA. Ngoài ra ở hầu hết các cả nước, bên cạnh trung tâm trọng tài thường trực ( trọng tài quy chế) còn tồn tại trọng tài vụ việc ( trọng tài ad-học) Trọng tài vụ việc và Trọng tài quy chế là tổ chức Trọng tài phi Chính phủ. 1. Trọng tài vụ việc: Là tổ chức được thành lập chỉ để giải quyết một vụ kiện. Xong vụ kiện đó thì tổ chức trọng tài phải được giải thể vì đã hết mục đích tồn tại . Do đó trọng tài vụ việc không có cơ quan thường trực. Ví dụ: ở Thuỵ Điển tổ chức trọng tài theo vụ việc ( ad-hoc) do các bên đương sự thoả thuận lập ra. Khi xảy ra tranh chấp kinh tế, mỗi bên có quyền đề cử một trọng tài viên. Hai trọng tài viên đó lại có quyền đề xuất một trọng tài viên thứ ba để thiết lập một nhóm trọng tài gồm ba người chịu trách nhiệm giải quyết tranh chấp kinh tế. 2. Trọng tài quy chế : Là tổ chức trọng tài hoạt động thường xuyên, trên cơ sở một quy chế định sẵn. Nó xét sử hết vụ kiện này đến vụ kiện khác theo quy tắc tố tụng của nó. Ví dụ: Trọng tài thương mại Stonkolm được thành lập trên cơ sở quy chế về trọng tài ban hành năm 1917, và năm 1949 được xây dựng thành một cơ quan độc lập của phòng thương mại Stockolm được tổ chức lại thành một cơ quan trọng tài đầy đủ điều kiện có thể giải quyết cả tranh chấp kinh tế mạng tính chất quốc tế. Để đạt được một thoả thuận trọng tài, người ta có thể áp dụng một số loại thủ tục tố tụng trọng tài khác nhau. Trọng tài ad-hoc và trọng tài quy chế là hai trong số các mô hình tố tụng đó. Trong giai đoạn chuẩn bị một thoả thuận trọng tài, trước hết và cơ bản nhất cần lựa chọn xem thủ tục trọng tài sẽ được áp dụng là trọng tài ad-hoc hay trọng tài quy chế. - Trong nhiều hình thức trọng tài an-hoc có một số phương thức khác nhau và nếu chọn hình thức trọng tài an-hoc thì các bên phải tiếp tục lựa chọn một trong số các hình thức đó. Khi lựa chọn hình thức trọng tài ad-hoc, các bên tham gia trọng tài có thể hoạch định những nguyên tắc riêng của mình vè trình tự thủ tục tố tụng cho phù hợp với tranh chấp của họ hoặc thay vào đó, họ có thể chấp nhận một hệ thống quy định mẫu về trọng tài . Đó là bản “ Quy định về trọng tài” của Uỷ ban Liên hợp quốc về Luật thương mại quốc tế ( UNCITRAL). Tuy nhiên, nếu vì một lý do gì đó mà người ta chọn hình thức trọng tài ad-hoc , người ta sẽ tiết kiệm thời gian bằng cách đưa một số quy định sẵn có cho hình thức trọng tài này vào trong thoả thuận về hình thức trọng tài ad-hoc mà được áp dụng riêng cho hợp đồng đó. Mặc dù điều này đương nhiên sẽ làm giảm hiệu quả đối với tranh chấp trên thực tê. Khi chọn hình thức trọng tài ad-hoc , trong tiến trình tố tụng, các bên tham gia tố tụng chỉ có thể trông cậy vào quyết định của Toà án trọng tài cũng như các lỗ lực của chính họ. Bởi vì, quy định trọng tài UNCITRAL đã bao hàm toàn bộ quá trình tố tụng trọng tài từ lúc bắt đầu đến kết thúc. Văn phòng UNCITRAL không có chức năng trợ giúp, hướng dẫn tiến trình này. - Nếu các bên chọn hình thức trọng tài quy chế ( hay còn gọi là trọng tài chính thức), họ có thể lựa chọn phương thức trọng tài chính thức “ trọn gói” hoặc phương thức trọng tài chính thức từng phần. + Hình thức trọng tài chính thức “ trọn gói” là hình thức mà trong đó tổ chức trọng tài đảm nhiệm vai trò truyền đạt mọi thông tin, thư tín giữa toà án trọng tài và các bên đương sự, cũng như các bên có liên quan tại mọi giai đoạn của tiến trình tố tụng , bao gồm: việc trao đổi các văn bản trình bày, các thông báo ấn định phiên họp của Toà để nghe các bên trình bày, hoặc phiên họp của Toà để thông báo quyết định của Tòa đối với các bên. Hệ thống này được nhiều Toà án áp dụng. + Điển hình cho hình thức trọng tài chính thức phần là quy định của Phòng thương mại quốc tế ( ICC). Toà án trọng tài của ICC chỉ định Toà án trọng tài cũng như địa điểm tiến hành tố tụng trọng tài nếu như các bên không đạt được sự thoả thuận về các vấn đề này. Toà cũng sẽ ấn định lệ phí trọng tài cũng như các phí tổn hành chính khác và quyết định của Toà được xem xét kỹ lưỡng, trước khi công bố cho các bên. Tuy nhiên, mặt dù văn phòng của ICC đã nhận được bản sao, sự chấp nhận bằng văn bản của các bên đương sự đối với quyết định của Toà án trọng tài, phán quyết của trọng tài cũng như mọi quyết định khác trong suất quá trình tố tụng trọng tài sẽ tuỳ thuộc vào sự thỏa thuận của các bên trong việc thực hiện phán quyết đó. Nếu thoả thuận này không đạt được thì sẽ phụ thuộc vào sự chỉ đạo của Toà án trọng tài. Những phân tích trên cho chúng ta thấy rằng khi thương lượng một hợp đồng quan trọng, nhằm lường trước các tranh chấp có thể phát sinh trong tương lai, người ta có thể lựa chọn hình thức lựa chọn hình thức trọng tài chính thức trừ khi có những lý do chính đáng để không lựa chọn hình thức này. Sở dĩ như vậy là vì trọng tài ad-hoc phải bàn luận đến nhiều vấn đề song kết quả bàn luận ấy chỉ được dùng vào một vụ kiện mà thôi. Trong khi đó trọng tài chính thức lại có những đặc điểm ưu việt hiển nhiên, đặc biệt là đối với những thoả thuận có khả năng phát sinh trach chấp cần phải đưa ra trọng tài. Hình thức trọng tài này có thể giải quyết mọi vấn đề bất ngờ mới nảy sinh. Các quy định trọng tài chính thức bao quát toàn bộ quá trình tốtụng trọng tài từ khi bắt đầu tiến hành tố tụng đến lúc kết thúc kể cả trong trường bên bị đơn tỏ ra bất hợp tác với trọng tài. Tóm lại, xuất phát từ sự thuận tiện và tiết kiệm chi phí ngày nay trên thế giới, người ta có khuynh hương sử dụng trọng tài hơn là sử dụng toà án, thích dùng trọng tài phi Chính phủ hơn trọng tài Chính phủ và thích dùng trọng tài chính thức hơn là trọng tài vụ việc . III/ Một số nét cơ bản trong tố tụng trọng tàI kinh tế. 1.Nhận đơn. Khi giảI quyết tranh chấp, nguyên đơn phảI gửi cho trung tâm trọng tàI kinh tế văn bản thoả thuận giữa các bên về việc đưa vụ tranh chấp ra giảI quyết tại trung tâm trọng tài kinh tế đó . Nội dung của đơn yêu cầu phảI đúng theo quy tắc tố tụng của pháp luật quy định. Kèm theo đơn yêu cầu, nguyên đơn phảI gửi cho trung tâm trọng tài kinh tế các tàI liệu cần thiết để chứng minh cho yêu cầu của mình. Khi gửi đơn yêu cầu,nguyên đơn phảI nộp tiền tạm ứng lệ phí trọng tàI. Lệ phí trọng tàI được ấn định theo khung lệ phí do bộ tàI chính và bộ tư pháp quy định. Lệ phí trọng tàI do người thua kiện trả, nếu các bên không có thoả thuận khác. Trong thời hạn 7 ngày, kể từ ngày nhận được đơn yêu cầu, thư ký trung tâm trọng tài kinh tế phảI gửi bản sao đơn yêu cầu của nguyên đơn và danh sách của trọng tàI viên của trung tâm trọng tài kinh tế cho bị đơn. Trong thời hạn đã được trung tâm trọng tàI kinh tế ấn định, bị đơn phảI gửi văn bản trả lời cho trung tâm và cho nguyên đơn. Văn bản trả lời có nội dung như đơn yêu cầu của nguyên đơn. Bị đơn có thể gửi kèm theo các tàI liệu cần thiết khác cho trung tâm trọng tài kinh tế. 2. Lựa chọn trọng tàI viên. Trong trường hợp vụ tranh chấp do một hội dòng trọng tàI giảI quyết thì mỗi bên trọn một trọng tàI viên, hai trọng tàI viên được các bên chọn sẽ chọn trọng tàI viên thứ 3 làm chủ tịch hội đồng trọng tài Trong thời hạn 10 ngày, kể từ ngày trọng tài viên thứ 2 đã được chọn, nếu hai trọng tài viên được các bên chọn không chọn được trọng tàI viên thứ 3 thì chủ tịch trung tâm trọng tài kinh tế chỉ định trọng tài viên thứ 3 làm chủ tịch hội đồng trọng tàI . Trong trường hợp các bên có thoả thuận vụ tranh chấp do một trọng tài viên giải quyết nhưng không thoả thuận được việc chọn trọng tài viên nào thì trong thời hạn 7 ngày, kể từ ngày các bên được thông báo về việc chọn trọng tài viên, chủ tịch trung tâm trọng tài kinh tế chỉ định trọng tài viên để giải quyết tranh chấp. Trọng tài viên phảI khước từ hoặc bị các bên yêu cầu khước từ nếu có căn cứ cho thấy trọng tài viên có thể không vô tư trong việc giải quyết tranh chấp. Trong trường hợp có trọng tài viên không thể tiếp tục tham gia giải quyết tranh chấp, thì việc chọn, chỉ định trọng tài viên khác thay thế được tiến hành theo hình thức đã được nêu trên. 3. GiảI quyết và phán quyết trọng tài. Trọng tài viên nghiên cứu hồ sơ và tiến hành các công việc cần thiết cho việc giải quyết tranh chấp. Theo yêu cầu của một hoặc các bên, hoặc theo sáng kiến của mình, trọng tài viên có thể nghe các bên trình bày ý kiến. Trọng tài viên cũng có thể tìm hiểu sự việc từ những người khác với sự có mặt của các bên hoặc sau khi đã báo cáo cho các bên biết. Theo yêu cầu của các bên trọng tài viên có thể trưng cầu giám định. Khi cần thiết trọng tài viên có thể yêu cầu các bên cung cấp các bản giảI thích, các bằng chứng và tàI liệu khác có liên quan. Trong quá trình giải quyết tranh chấp, tiếng, chữ viết phảI sử dụng bằng tiếng việt. Các bên có thể yêu cầu trung tâm trọng tài kinh tế mời phiên dịch hoặc tự mời phiên dịch, nhưng phảI được trung tâm trọng tài kinh tế chấp thuận. Bên yêu cầu phảI trả chi phí cho phiên dịch. Khi quyết định, hội đồng trọng tài biểu quyết theo đa số. Trọng tài có thể ra các phán quyết tạm thời. Mọi diễn biến của phiên họp, giải quyết tranh chấp phảI được thư ký trung tâm trọng tài kinh tế ghi thành biên bản và biên bản phảI được các trọng tài và thư ký cùng ký. Hội đồng trọng tàI hoặc trọng tài viên có thể ra quyết định giải quyết từng phần của vụ tranh chấp, nếu điều đó là hợp lý. Quyết định trọng tài phảI có chữ ký của tất cả các trọng tài viên. Quyết định trọng tài được công bố cho các bên ngay khi kết thúc phiên họp hoặc có thể công bố sau nhưng chậm nhất là 5 ngày kể từ ngày kết thúc phiên họp. Quyết định trọng tài được gửi cho các bên trong vòng 3 ngày kể từ ngày ra quyết định. Trong quá trình giảI quyết tranh chấp, nếu các bên thoả thuận bằng thương lượng thi hội đồng trọng tài hoặc trọng tài viên chấm dứt việc giải quyết. Các bên có thể yêu cầu chủ tịch trung tâm trọng tài kinh tế xác định sự thoả thuận đó bằng văn bản. Văn bản này có giá trị như quyết định trọng tàI. Trong trường hợp quyết định trọng tài không được một bên chấp hành thì bên kia có quyền yêu cầu toà án nhân dân có thẩm quyền xét xử theo thủ tục giải quyết các vụ án kinh tế. Phần II Giải quyết tranh chấp kinh tế bằng hình thức trọng tài theo pháp luật Việt nam hiện hành. Chuyển sang nền kinh tế thị trường, quan hệ kinh tế trở nên sống động, đa dạng và phức tạp. Mục đích nhằm đạt được lợi nhuận tối đa đã trở thành động lực trực tiếp của các bên tham gia quan hệ kinh tế. Trong điều kiện như vậy tranh chấp kinh tế không những là một vấn đề khó tránh khỏi mà sẽ còn là một vấn đề lớn đòi hỏi phảI có sự quan tâm giải quyết một cách thoả đáng. Đó vừa là yêu cầu nghiêm ngặt của nguyên tắc pháp chế, vừa là một đòi hỏi bức xúc của quan hệ kinh tế thị trường. Trong nền kinh tế hàng hoá nhiều thành phần theo cơ chế thị trường tính đa dạng và phức tạp về nội dung, gay gắt về mức độ tranh chấp và phong phú hơn nhiều về chủng loại. Đã vậy, xuất phát từ lợi ích kinh tế của mỗi bên tranh chấp, việc giải quyết tranh chấp kinh tế trong điều kiện hiện nay phảI bảo đảm những yêu cầu sau: -Nhanh và thuận lợi, hạn chế đến mức tối đa sự gián đoạn của quá trình sản xuất kinh doanh. -Bảo vệ uy tín của các bên trên thương trường -Đảm bảo dân chủ trong quá trình giải quyết tranh chấp. -Đảm bảo các yếu tố bí mật trong kinh doanh. -Đạt hiệu quả thi hành cao. Vì vậy, trong bước chuyển sang cơ chế thị trường, ở nước ta đang diễn ra một cuộc đổi mới sâu sắc trong việc tổ chức các cơ quan tàI phán kinh tế nhằm đáp ứng yêu cầu mới do nền kinh tế thị trường đặt ra. Giải quyết tranh chấp kinh tế trong cơ chế hiện nay, yêu cầu hiện nay là: + Thừa nhận và bảo hộ quyền sở hữu cũng như những lợi ích hợp pháp của công dân. +Bảo đảm dân chủ trong hoạt động kinh tế, sự bình đẳng và cùng có lợi ích giữa các thành phần kinh tế trong hợp tác cạnh tranh. +Nhà nước không nên can thiệp trực tiếp và sâu vào hoạt động sản xuất kinh doanh của các dơn vị kinh tế cơ sở mà phảI bằng các chính sách và pháp luật tạo lập một hành lang để những quan hệ kinh tế giữa các đơn vị kinh tế được xây dựng và thực hiện theo nguyên tắc tư do, bình đẳng, tự chịu trách nhiệm và cùng có lợi. Trong điều kiện mới như vậy sự tồn tại của trọng tài kinh tế với tư cách là một cơ quan quản lý trực thuộc hội đồng bộ trưởng không còn phù hợp nữa nguyên nhân vì: + trọng tàI kinh tế với tư cách là một cơ quan trong hệ thống các cơ quan chấp hành và điều hành nhà nước không thể đáp ứng được những yêu cầu mới do nền sản xuất hàng hoá nhiều thành phần đặt ra cụ thể là với nền kinh tế hàng hoá nhiều thành phần nhiều loại quan hệ kinh tế mới phát sinh mà tranh chấp xảy ra trong những quan hệ kinh tế không thuộc thẩm quyền của trọng tài kinh tế. + Trọng tài kinh tế với thủ tục và phương pháp giải quyết theo lối “ hoà giảI” và “ dàn xếp” cũng không đáp ứng được yêu cầu có sự giải quyết, công khai, dân chủ, đúng pháp luật và dứt khoát. Quyết định xét sử của trọng tài kinh tế vẫn mang nặng tính hoà giảI, rất yếu về tính cưỡng chế. Do dó trên thực tế, quyết định xét xử của trọng tài kinh tế đạt hiệu lực thi hành thấp. Điều đó đặt ra yêu cầu phảI tổ chức lại hệ thống các cơ quan giảI quyết tranh chấp kinh tế một cách phù hợp. Nhận thức sâu sắc yêu cầu đó, nhà nước đã chủ trương xoá bỏ trọng tài kinh tế nhà nước thành lập toà án kinh tế và trọng tài kinh tế với tư cách là một tổ chức xã hội nghề nghiệp. I/.Quy tắc tố tụng trọng tàI trong nước. Căn cứ vào quyết định số 114/TTg ngày 16/12/1996 của thủ tướng chính phủ nước cộng hoà XHCNVN. Quy tắc này áp dụng cho các tranh chấp phát sinh từ các quan hệ kinh doanh phát sinh trong nước. 1. Thẩm quyền. Trung tâm trọng tài quốc tế Việt nam có thẩm quyền giải quyết tranh chấp phát sinh từ các quan hệ kinh doanh trong nước. Trung tâm trọng tàI gọi tắt là trung tâm, xét xử đựa trên cơ sở thoả thuận trọng tàI. Thoả thuận trọng tài có thể là điều khoản trọng tài trong hợp đồng, hoặc một thoả thuận riêng hoặc thể hiện trong thư từ, telex, fax… giữa các bên với nhau. 2. Công tác điều tra và thủ tục xét xử. a. Đơn kiện và công tác điều tra Để phát sinh tranh chấp thì bắt đầu bằng một đơn kiện do nguyên đơn nộp cho trung tâm. Đơn phảI có nội dung theo dúng quy dịnh của pháp luật. Sau khi nhận được đơn kiện, thư ký của trung tâm báo cáo cho bị đơn biết và gửi cho bị đơn bản sao đơn kiện, các tàI liệu kèm theo cùng với quy tắc tố tụng trọng tài trong nước và danh sách trọng tài viên của trung tâ._.