Triết học phương Tây hiện đại với những hạn chế của triết học duy lý truyền thống

PHẦN MỞ ĐẦU Chúng ta đã bước sang một thiên niên kỷ mới cùng với những cơ hội và những thách thức mới. Loài người đã và đang đạt được những thành tựu to lớn trong mọi lĩnh vực hoạt động sống của mình. Lần dầu tiên trong lịch sử nhân loại, con người có được những tiền đề cần thiết cho sự phát triển toàn diện. Nhiều mơ ước ngàn năm của con người đã được thực hiện. Chúng ta cần phải cảm ơn khoa học tư duy duy lý về tất cả những điều tuyệt vời ấy. Nhưng, thực tiễn lịch sử cũng cho chúng ta thấy cuộc sống của con người còn đầy rẫy những vấn đề. Có cảm tưởng là con người ngày càng trở nên khó sống hơn, càng mất tự tin hơn, thậm chí còn phải đối mặt với một sự không tự do lớn hơn nữa, đối mặt với chính vấn đề về sự tồn vong của bản thân và của giống nòi. Hóa ra khoa học, tư duy duy lý là cần thiết nhưng chưa đủ để đảm bảo cho con người một cuộc sống hạnh phúc, toàn vẹn. Đứng trước bối cảnh tiến bộ khoa học - kỹ thuật ngày một tăng nhanh, triết học phương Tây hiện đại đã đặt ra và giải quyết những vấn đề hoàn toàn mới mẻ so với triết học duy lý truyền thống. Lần đầu tiên triết học phương Tây khám phá ra được trong con người có những “lực lượng bản chất” khác, ngoài lý tính, mà cũng chi phối con người không kém gì “lý tính” của nó, nếu không nói là chúng chủ yếu quy đinh lối ứng xử của con người trong đa số trường hợp. Triết học phương Tây hiện đại cũng phát hiện ra rằng sự giải phóng bên ngoài (xã hội, chính trị, kinh tế) là cần thiết nhưng chưa đủ để con người có được tự do. Hơn nữa tự do của con người về thực chất, chủ yếu là vấn đề có liên quan tới thế giới nội tâm con người. Vậy, con người cần phải suy nghĩ và làm gì để trở thành người tự do, tức trở thành “Người” theo đúng nghĩa của từ này? Triết học phương Tây hiện đại cố gắng đưa ra câu trả lời cho vân đề của mọi vấn đề này. Nh­ trªn ®· tr×nh bÇy cã thÓ nãi TriÕt häc duy lý chÝnh lµ c¬ së lµ nÒn t¶ng lý luËn cña triÕt häc ph­¬ng T©y hiÖn ®¹i trªn c¬ së c¸c lý luËn vÒ khoa häc , mÆt kh¸c v¨n minh ph­¬ng T©y cßn thÓ hiÖn trong viÖc tæ chøc nhµ n­íc ( ph¸p , quyÒn, d©n chñ ) mµ hiÖn nay vÇn ®uîc thõa nhËn , bªn c¹nh ®ã c¸c häc thuyÕt cña M¸c , lý thuyÕt ®Ó gi¶i phãng con ng­êi còng lµ v¨n minh ph­¬ng T©y . Qua ®ã cã thÓ thÊy nh÷ng thµnh tùu vµ v¨n minh ph­¬ng T©y kh«ng thÓ chèi c·i ®­îc xong ng­êi ph­¬ng T©y còng kh«ng thÓ tr¸nh khái mét sè nguy c¬ cã thÓ ®e do¹ loµi ng­êi , vµ nã còng ®· gi¶i quyÕt ®­îc mét sè h¹n chÕ cña triÕt häc duy lý truyÒn thèng , ®ã lµ lý do t«i chän ®Ò tµi : “TriÕt häc ph­¬ng T©y hiÖn ®¹i víi nh÷ng h¹n chÕ cña triÕt häc duy lý truyÒn thèng “ ®Ó viÕt tiÓu luËn triÕt häc . PHẦN NỘI DUNG 1-Bản chất của triết học duy lý: "Chủ nghĩa duy lý" nhấn mạnh vai trò của lý trí con người. Chủ nghĩa duy lý cực đoan tìm mọi cách để gán tất cả kiến thức con người lên nền tảng độc nhất là lý trí. Kiểu lý luận điển hình của chủ nghĩa duy lý bắt đầu bằng những tiên đề không thể chối cãi rành rọt được, để từ đó, bằng các bước logic, diễn dịch ra mọi đối tượng kiến thức có thể có. Parmenides (sinh năm 510 TCN) được cho là nhà triết học duy lý đầu tiên, người đã tranh luận rằng việc suy nghĩ thực sự có xảy ra là không thể hồ nghi, mà việc suy nghĩ phải có đối tượng suy nghĩ, do đó, một sự vật phải thật sự tồn tại. Parmenides diễn dịch rằng những gì thật sự tồn tại phải có những tính chất nhất định– thí dụ như, nó không thể bắt đầu tồn tại hoặc chấm dứt tồn tại, nó là một chỉnh thể trọn vẹn, nó giữ nguyên bản chất vĩnh viễn (đúng hơn là tồn tại hoàn toàn bên ngoài thời gian). Zeno (sinh năm 489 TCN) là học trò của Parmenides, đã tranh luận rằng sự vận động là bất khả thi, và chứa đựng sự mâu thuẫn. Plato (427-347) cũng bị ảnh hưởng bởi Parmenides, nhưng ông đã kết hợp chủ nghĩa duy lý với một dạng của chủ nghĩa hiện thực. Triết gia này đã cất công xem xét sự tồn tại và bản chất của sự vật. Ông kết luận đặc tính của những bản chất sự vật là chúng mang tính chung trên toàn cầu. Bản chất của một con người, của một hình tam giác, của một cái cây có thể áp dụng cho tất cả con người, tất cả hình tam giác và tất cả các loại cây. Plato tranh luận rằng những bản chất này là những hình thái không phụ thuộc vào trí não, rằng con người có thể biết đến chúng bằng lý trí và bằng cách làm ngơ trước những thứ làm phân tâm do giác quan gây ra. Chủ nghĩa duy lý hiện đại bắt đầu với Réne Descartes(1596-1690). Nghiền ngẫm về bản chất của trải nghiệm tri giác, cũng như những khám phá khoa học trong sinh lý học và quang học, Descartes (và cả John Locke) đã đi đến quan điểm rằng chúng ta trực tiếp ý thức được ý nghĩ, chứ không phải sự vật. Quan điểm này làm nảy sinh ba vấn đề. Có phải các ý nghĩ là bản sao thực thụ của những sự vật, sự việc mà chúng đại diện? Cảm giác không phải là sự tương tác trực tiếp giữa các vật thể và ý thức của ta, mà nó là quá trình sinh lý bao hàm sự đại diện (thí dụ như, một hình ảnh trên võng mạc). Locke nghĩ rằng một "tính chất phụ", như cảm giác thấy màu xanh lục, không thể nào giống sự sắp xếp các phân tử vật chất sinh ra cảm giác đó, dù là ông cũng nghĩ "những tính chất chính" như hình dạng, kích thước, con số, thực sự có trong các sự vật. Ta vẫn chưa rõ làm thế nào những vật thể tự nhiên như bàn, ghế hoặc ngay cả những quá trình sinh lý trong não bộ có thể sản sinh ra những thứ thuộc về tinh thần như ý nghĩ. Điều này là một trong những vướng mắc của một vấn đề triết học nổi tiếng, vấn đề tinh thần-cơ thể. Nếu tất cả những gì chúng ta ý thức được chỉ là ý nghĩ, vậy làm sao ta có thể biết được có thứ gì khác tồn tại ngoài ý nghĩ ra? Descartes nỗ lực giải quyết vấn đề cuối cùng bằng lý luận. Ông đã bắt đầu bằng một nguyên lý mà ông nghĩ là không thể bắt bẻ hiệu quả được: Tôi "biết suy nghĩ", do đó tôi "tồn tại". Từ nguyên lý này, Descartes tiến hành xây dựng một hệ thống hoàn chỉnh về kiến thức (trong đó ông chứng minh sự tồn tại của Thượng Đế, bằng một dạng bản thể luận). Quan điểm của ông đã thu hút được những triết gia như Baruch Spinoza, Gottfried Leibniz và Christian Wolff. Nói chung, chủ nghĩa duy lý thường đối lập, một học thuyết dựa trên cơ sở kiến thức về năm giác quan của con người chúng ta. với chủ nghĩa kinh nghiệm John Locke, một triết gia theo chủ nghĩa kinh nghiệm đầu tiên của Anh quốc, đưa ra quan điểm chủ nghĩa kinh nghiệm cổ điển trong tác phẩm An Essay Concerning Human Understanding vào năm 1689, phát triển một dạng tự nhiên chủ nghĩa và kinh nghiệm chủ nghĩa trên cơ sở các nguyên tắc gần như khoa học. Trong suốt kỷ nguyên này, những ý tưởng tôn giáo đóng vai trò hỗn hợp trong những nỗ lực của triết học thế tục. Bài phản bác nổi tiếng của giám mục Berkeley bài xích Isaac Newton theo cách của chủ nghĩa lý tưởng là một thí dụ về một triết gia trong trào lưu Khai Sáng, (một giai đoạn trong lịch sử). Họ đúc kết khá nhiều từ những ý tưởng tôn giáo. Các triết gia tôn giáo có sức ảnh hưởng khác gồm có Blaise Pascal, Joseph Butler và Jonathan Edwards. Những triết gia lớn khác như Jean-Jacques Rousseau và Edmund Burke, đã chọn con đường hơi khác. Việc nhiều triết gia thời bấy giờ chỉ tập trung quan tâm những vấn đề được giới hạn đã dự báo cho sự phân chia ra và chuyên môn hoá nhiều lĩnh vực triết học trong thế kỷ 20. Trong số các nhà triết học vĩ đại nhất, không thể không kể tới Gióocgiơ Vinhem Phriđrích Hêgen (1770-1831) - người đã cùng Lút vích Phoiơbăc và các nhà triết học Đức đương thời khác tạo ra một trong những tiền đề lý luận cần thiết cho việc hình thành chủ nghĩa Mác. Không chỉ là đại biểu tiêu biểu của nền triết học cổ điển Đức, Hêgen đã đem lại cho triết học địa vị vốn có và sứ mệnh cao cả của nó trong đời sống tinh thần nhân loại. Với những luận cứ sâu sắc và có cơ sở khoa học, Hêgen đã làm sáng tỏ đối tượng, chức năng và phương pháp của triết học, mối quan hệ của triết học với các khoa học khác và qua đó, trình bày một cách khúc chiết, đúng đắn bản chất của triết học Gần 2 thế kỷ đã trôi qua kể từ khi hệ thống triết học Hêgen ra đời, song ảnh hưởng của nó trong đời sống tinh thần nhân loại vẫn không ngừng tăng lên. Bởi lẽ, như Ph.Ăngghen đã khẳng định: "Hệ thống Hêgen bao trùm một lĩnh vực hết sức rộng hơn bất cứ hệ thống nào trước kia, và phát triển, trong lĩnh vực đó, một sự phong phú về tư tưởng mà ngày nay người ta vẫn còn ngạc nhiên... Vì Hêgen không những chỉ là một thiên tài sáng tạo, mà còn là một nhà bác học có tri thức bách khoa nên những phát biểu của ông tạo thành thời đại... Nếu… đi sâu hơn nữa vào trong toà nhà đồ sộ, người ta sẽ thấy trong đó có vô số những vật qúy giá đến nay vẫn còn giữ được toàn bộ giá trị của chúng... Nói chung, với Hêgen, triết học đã đi đến điểm tận cùng, một mặt vì trong hệ thống của ông, ông đã tổng kết một cách hết sức hùng vĩ toàn bộ sự phát triển của triết học và mặt khác, vì Hêgen, dù không có ý thức, cũng đã chỉ cho chúng ta con đường thoát khỏi cái mớ bòng bong những hệ thống triết học để đi tới sự nhận thức thực sự tích cực về thế giới". Trong suốt chiều dài lịch sử của mình, nhân loại đã lập nên biết bao chiến công hiển hách kể từ ngày Hêgen trở về cõi vĩnh hằng. song nó cũng đã phải hứng chịu biết bao tổn thất nặng nề. Một trong các nguyên nhân gây nên những tôn thất ấy là do chúng ta đã hành động mà thiếu một tư duy tỉnh táo và trước hết là thiếu một tư duy mang đậm sắc thái nhân văn - tư duy triết học, tư duy luôn đặt con người, số phận và khát vọng về tự do của nó lên hàng đầu. Điều đó cho thấy, nhân loại không thể sống thiếu triết học với bản chất nhân đạo vốn có của nó. Và hơn ai hết, chính Hêgen là nhà triết học đầu tiên không những đã ý thức được và nói rõ bản chất nhân đạo ấy của triết học, mà còn luận chứng cho nó một cách sâu sắc và khoa học. Với Hêgen, đấu tranh cho triết học là đấu tranh vì con người và ngược lại, phủ nhận hay khinh thường triết học là triệu chứng của một căn bệnh hiểm nghèo - bệnh thiếu tinh thần. Ở đây, một lần nữa, nguyên lý về sức mạnh tuyệt đối của lý tính vẫn được Hêgen coi là nguyên lý xuất phát để giải quyết mọi vấn đề khác. Chính lập trường duy lý cực đoan đó đã tạo ra cả ưu điểm lân khuyết điểm của triết học Hêgen. "Lập trường triết học duy lý chủ nghĩa, đã cho phép Hêgen tạo dựng được một quan niệm chứa đựng rất nhiều hạt nhân hợp lý về bản thân triết học với tư cách một quá trình lịch sử có biện chứng riêng của mình. Hêgen quan niệm hệ thống triết học của ông là sự kế thừa và "vượt bỏ " tất cả các hệ thống triết học trước đó. Và đây là một đóng góp to lớn của Hêgen. Nhưng tuân thủ nguyên lý vê sức mạnh tuyệt đối của lý tính với tư cách bản nguyên của mọi tồn tại, với tư cách cái tự triển khai và tự nhận thức mình trong tiến trình phát triển lịch sử, Hêgen đã có một quan niệm bao chứa không ít những hạn chế về bản chất của triết học, về quá trình hình thành triết học với tư cách một khoa học". 2-Quá trình phát triển của Triết học Phương tây hiện đại Chúng ta có thể khái quát lại tiến trình lịch sử triết học phương Tây ở cuối thế kỷ XIX - nửa đầu thế kỷ XX như sau: Đây là tổng hợp những tư tưởng và khuynh hướng triết học xuất hiện sau khi lịch sử trực tiếp của triết học kinh điển Đức đã kết thúc cùng với sự ra đi của Hegel. Có thể nói, trường phái Hegel một thời gian đã tồn tại và có ảnh hưởng đáng kể đến diện mạo triết học phương Tây vì nó là đỉnh cao của triết học duy lý đã từng thống trị vài thế kỷ trong nền văn hóa phương Tây nói chung và triết học phương Tây nói riêng. Nhưng nó đã buộc phải nhanh chóng rời khỏi diễn đàn triết học. Điều đó diễn ra một phần do có những bất đồng tư tưởng gay gắt ở bên trong bản thân thuyết Hegel, do có sự xuất hiện các khuynh hướng triết học mới ở bên trong nó, lúc đầu chúng có quan hệ mật thiết với thuyết Hegel, nhưng sau đó đã trở nên độc lập. Còn trước khi diễn ra sự tan rã trường phái Hegel, chúng ta có thể nhận thấy sự tan rã ấy được quy định không những và không hẳn bởi những bất đồng ở bên trong phong trào triết học do Hegel khởi xướng. Cái đóng một vai trò quan trọng lớn hơn ở đây là việc tích cực không chấp nhận triết học Hegel và ở một chừng mực nhất định là việc không chấp nhận triết học duy lý truyền thống (kinh điển) tự thân nó. Các nhà tư tưởng lớn như A.Schopenhauer (Sôpenhaoơ) và S.Kierkegaard (Kiếckơga), đã chứng tỏ rất rõ sự không chấp nhận ấy ngay từ khi Hegel còn sống và ngay sau khi ông mất. Muộn hơn, vào những thập niên cuối cùng của thế kỷ XIX, F. Nietzsche (Nitsê) đã nắm lấy ngọn cờ phê phán, cải biến căn bản tư duy triết học kinh điển, đánh giá lại giá trị của nó. Trong quá trình phân tích, có thể coi ba nhà triết học này là những người khuấy động triết học cuối thế kỷ XIX. Họ đã mở ra con đường cho các hệ chuẩn (paradigma) triết học tương lai, do vậy chúng ta bắt buộc phải đề cập tới tư tưởng triết học của họ khi xem xét hàng loạt khuynh hướng triết học phương Tây hiện đại. Khuynh hướng thực chứng chủ nghĩa đã mở ra một mặt trận phê phán khác đối với triết học kinh điển, nó không bác bỏ toàn bộ di sản của tư tưởng triết học quá khứ mà chỉ chống lại thiên hướng “tư biện” (tức siêu hình học) trong đó. Chủ nghĩa thực chứng thứ nhất ra đời ở thế kỷ XIX, sau đó nó trở thành người tiên phong của các phong trào thực chứng chủ nghĩa tương lai (chủ nghĩa thực chứng thứ hai và chủ nghĩa  thực chứng thứ ba). Chủ nghĩa thực chứng có ảnh  hưởng đáng kể đến triết học, đến văn  hóa loài người. Nó chủ yếu bắt nguồn từ khoa học tự nhiên và từ triết học của khoa học tự nhiên; nơi trú ẩn của nó ở cuối thế kỷ XIX và đầu thế kỷ XX là sinh lý học và tâm - sinh lý học. Tuy nhiên, một điều thú vị là phong trào “ủng hộ” siêu hình học đã được kiện toàn trong các lĩnh vực này vào những năm 50-60 thế kỷ XX: hàng loạt nhà khoa học tự nhiên và nhà triết học đã góp phần hình thành phong trào chống thực chứng và phục hồi các truyền thống triết học cổ đại và cận đại. Việc quay lại với triết học kinh điển không có nghĩa là quay lại với những nguồn gốc ban đầu của nó, mà là một quá trình khảo cứu mang tính cách tân sâu sắc. Trước mắt chúng ta là một trong các xu hướng phát triển căn bản của triết học phương Tây hiện đại. Sau làn sóng phê phán triết học kinh điển, một làn sóng mới đã xuất hiện: nó đấu tranh nhằm bảo vệ và phục hồi các truyền thống triết học kinh điển. Nguyên nhân của thực tế đó trước hết bắt nguồn từ bản thân triết học, từ mối liên hệ hữu cơ của nó với lịch sử tư tưởng triết học. Đóng một vai trò quan trọng ở đây còn là ở chỗ, trong thời kỳ một số người bác bỏ các giá trị và các truyền thống trước kia, còn một số khác thì bảo vệ chúng, vì họ muốn tìm thấy phương thức duy trì bản thân triết học và chỗ dựa đạo đức - tư tưởng ở thời đại khủng hoảng ở các giá trị và các truyền thống ấy. Thuyết Kant mới đã ra đời dưới khẩu hiệu “quay lại với Kant”. Xuất hiện vào những năm 60 thế kỷ XIX, thuyết Kant mới đã “đi qua” thế kỷ XX. Thuyết Kant mới được đại diện bởi hai trường phái triết học cơ bản là trường phái Mácbuốc và trường phái Bađen (Phranphuốc). Sớm hơn chút ít, thuyết Hegel mới đã bắt đầu hình thành dưới khẩu hiệu quay lại với Hegel. Nó gắn liền với việc phục hồi một cách có phê phán thuyết Hegel.  Cần nhận thấy rằng trong triết học phương Tây cuối thế kỷ XIX - đầu thế kỷ XX đã diễn ra những quá trình đặc biệt tích cực, gắn liền với việc tìm kiếm các hình thức và các hệ chuẩn triết học mới. Vào những thập niên cuối cùng của thế kỷ XIX, các hệ chuẩn này đã ra đời trong các trào lưu triết học khác nhau. Các khuynh hướng, các trào lưu, các trường phái triết học chỉ tập hợp dần dần xung quanh các nhân vật nổi tiếng nhất, đã thành công trong việc tìm kiếm các hệ chuẩn mới ấy. Sau khi ra đời ở thế kỷ XIX, lịch sử của các khuynh hướng ấy đã chuyển sang thế kỷ XX, khi mà một số khuynh hướng ngày càng đóng một vai trò quan trọng hơn trong triết học nói riêng và văn hóa nói chung. Chúng tôi muốn đề cập tới hàng loạt khuynh hướng triết học phi duy lý, như phân tâm học, chủ nghĩa thực dụng, triết học cuộc sống, hiện tượng học, triết học hiện sinh, v.v...  Như đã nói, triết học phương Tây là một hiện tượng nhiều sắc thái, nó bao gồm rất nhiều khuynh hướng, trào lưu, trường phái khác nhau. Để có được một quan niệm chung về triết học phương Tây, theo chúng tôi, chúng ta cần tìm hiểu cội nguồn của “bước ngoặt” diễn ra trong nó vào cuối thế kỷ XIX và đầu thế kỷ XX, cũng như những sự “cách tân” của nó trong vấn đề xác định (lại) đối tượng và phương pháp của triết học. Chính sự phát triển như vũ bão của các khoa học và sự phân hóa giữa chúng đã đặt ra vấn đề về địa vị của triết học (chính xác hơn là của siêu hình học) trong hệ thống tri thức. Có thể khẳng định triết học lần đầu tiên đã có được một cái nhìn chính xác về đối tượng và phương pháp đặc thù của triết học và, điều quan trọng hơn là nó đã đưa ra được một sự luận chứng thỏa đáng cho cái nhìn của mình. Chúng tôi muốn đề cập tới sự ra đời của bản thể luận hiện đại với tư cách hạt nhân của triết học nói chung và đặc biệt là của triết học phi duy lý nói riêng.  Tìm hiểu lịch sử triết học nói chung và triết học phương Tây nói riêng là một việc làm tối cần thiết. Điều này lại càng trở nên cấp bách hơn trong bối cảnh tiếp biến văn hóa hiện nay. Chúng ta cần có được những hiểu biết cần thiết trong lĩnh vực triết học với tư cách sự “kết tinh tinh thần văn hóa nhân văn thời đại” để có thể đối thoại với các nền văn hóa khác, để có thể tiếp thu được những thành tựu chung nhân loại và chỉ ra được những hạn chế mang tính nguyên tắc của chúng, qua đó ngăn chặn được ảnh hưởng tiêu cực của chúng đến lối sống của chúng ta. 3-Những hạn chế của triết học duy lý truyền thống: -Tiến bộ khoa học kỹ thuật gắn liền với tự nhiên, nhận thức và khai thác tự nhiên vào thực tiễn. Dẫn đến mang lại giá trị vật chất và rồi tệ sùng bái vật chất “bái vật giao” làm cho con người mất di long nhân ái. Chủ nghĩa duy khoa học, duy kỹ thuật, kỹ trị khoa học kỹ thuật là phương tiện vạn năng có thể giúp con người loại bỏ tất cả những vấn đề của xã hội.Vì vậy tiến bộ khoa học kỹ thuật mang lại giá trị về vật chất nhưng không mang lại tiến bộ về giá trị nhăn văn thậm trí đưa loài người Phương tây tới mối nguy hiểm. -Quyền lực của nhà nước: Vai trò nhà nước trong xã hội hiện đại ngày càng lớn vì nhờ vao phương tiện khoa học kỹ thuật hiện đại giúp nhà nước trở nên hùng mạnh. Các phương tiện truyền thông đại chúng đẩy nhà nước nên một vị thể mới.. Nhà nước chi phối tất cả mọi mặt của xã hội. Ở đâu có cộng đồng người cần có nhà nước. Mặt khác nhà nước biến cá nhân con người thành nô lệ, con người trở thành người làm thuê cho nhà nước. Con ngưòi được giải phóng về mặt vật chất nhưng bị nô lệ về tinh thần. -Con người đại chúng là sản phẩm của văn hóa của cách mạng Tư Sản là con người sống bằng lòng với thực tại. Con người không có ý trí không có lỗ lực vươn nên trong cuộc sống đặc biệt về đạo đức tinh thần. Đây là con người hèn nhát đểu giả. Đây là nhưng con người rất thích đề cao sức mạnh bạo lực, không tôn trọng học vấn. Phần lớn loài người phương tây chưa được chuẩn bịvề mặt văn hóa chỉ đón nhận khả năng về cuộc cách mạng đem lại, họ bị ngộ nhận hiểu sai về mình, bị nhà nước lạm dụng biến thành nô lệ 4- Kierkegaard và N.berdfacv chỉ ra những hạn chế của triết học duy lý truyền thống: . Mặc đù đã viết chút ít về các chủ đề như chính trị, phụ nữ và giải trí khi còn tuổi niên thiếu và thời sinh viên, nhiều học giả tin rằng một trong hai tác phẩm The Concept of Irony with Continual Reference to Socrates, xuất bản năm 1841, hoặc Either – Or, ấn hành năm 1843 mới là các khảo cứu có giá trị của Kierkegaard. Trong hai tác phẩm này, Kierkegaard phê phán những tư tưởng lớn của triết học phương Tây (Socrates trong quyển đầu, Hegel trong quyển sau). Đây là văn phong biểu trưng của Kierkegaard, thể hiện sự chín mùi trong khả năng sáng tác khởi đầu từ thời niên thiếu của ông. Either – Or hình thành trong lúc Kierkegaard lưu trú ở Berlin, được hoàn tất vào mùa thu năm 1842. Trong cùng năm Either- Or xuất bản, Kierkegaard nhận được tin Regine đính hôn với Johan Frederick Schlegel. Tin này tác động mạnh đến Kierkegaard và những điều ông viết. Trong Fear and Trembling, ấn hành năm 1843, người đọc có thể hiểu rằng “Kierkegaard vẫn hi vọng Regine sẽ trở về như một phép lạ”. Repetition, xuất bản cùng lúc với Fear and Trembling, nói về một chàng trẻ tuổi phải rời bỏ người yêu. Cũng có thể tìm thấy dư âm mối tình Kierkegaard- Olsen trong vài quyển sách khác được viết trong giai đoạn này. Trọng tâm của những tác phẩm quan trọng khác của Kierkegaard là phê phán Georg Wilhelm Friedrich Hegel, và lập nền cho tâm lý học hiện sinh. Philosophical Fragments, The Concept of Dread, và Stages on Life's Way trình bày những ý tưởng và cảm giác một cá nhân có thể gặp phải trong cuộc đời, những chọn lựa hiện sinh và hệ quả của chúng, và tự hỏi có nên chấp nhận niềm tin tôn giáo, đặc biệt là Cơ Đốc giáo, cho cuộc đời của mình hay không. Có lẽ sự công kích dữ dội nhất nhắm vào triết học Hegel được tìm thấy trong quyển Concluding Unscientific Postscript to Philosophical Fragments, bàn về tầm quan trọng của cá nhân, tính chủ quan của chân lý và phản bác câu nói của Hegel “Lý trí là Hiện thực và Hiện thực là lý trí”. Hầu hết những tác phẩm mang đậm tính triết học này đều được viết dưới các bút danh, trình bày những quan điểm và các lối sống khác nhau. Tuy vậy, Kierkegaard cũng cho xuất bản hai hoặc ba luận văn thần học ký tên ông, tương ứng với các tác phẩm triết học. Kierkegaard viết những tác phẩm này nhằm làm sáng tỏ khía cạnh triết học của các tác phẩm ký dưới bút danh để luận bàn về các khía cạnh thần học của chúng. Khi ấy tư tưởng Hegel là nền triết học thống trị tại Đan Mạch, và nhà thần học Hans Martensen (1808-1884) đang được ưa chuộng. Thiên nhiên, lịch sử và Thiên Chúa đều được bao hàm trong một hệ thống thuần lý, và toàn bộ sự việc được xem là một tiến trình tiến hóa. Mọi thứ đều được sắp đặt vào các vị trí thích hợp trong hệ thống: luật pháp, văn hóa, văn chương, và nghệ thuật. Chức trách của nhà nước là thể hiện và tổ chức các nhân tố này trong khi giáo hội quốc giáo được xem là sự hiện thực hóa Vương quốc Thiên Chúa. Song Kierkegaard xem đây là một nền thần học què quặt. Thiên Chúa không còn tể trị vũ trụ nữa, mà là lý trí con người, và Thiên Chúa được dành cho một vị trí do ân điển của lý trí con người. Thế giới được xem là một sự hài hòa đẹp đẽ, không có chỗ cho những tranh chấp tâm linh. Tội lỗi chỉ là một bước đệm cần có trong qui trình mặc khải của Đấng Tối cao. Hậu quả của hệ tư tưởng này, theo Kierkegaard, là sự hủy diệt nhân cách và triệt tiêu trách nhiệm của mỗi cá nhân. Không còn có sự khác biệt tỏ tường giữa thiện và ác, giữa Thiên Chúa và con người. Bởi vì không có sự khác biệt nên cũng không có sự hòa giải để có thể tiến tới một sự hiệp nhất cao hơn. Không còn có chỗ cho sự can thiệp thiên thượng, trực tiếp đến với mỗi cá nhân, vào đời sống của nhân loại nhằm cứu họ khỏi tội lỗi, khỏi thái độ thù nghịch với nguồn của mọi sự hiện hữu. Vì vậy, phê phán triết học Hegel không phải là sự đối kháng tiêu cực mà cần phải hiểu là nỗ lực giải thoát con người khỏi lòng tin cậy mù quáng vào các tư tưởng triết học hoặc các hệ thống thẩm quyền, nhằm đem họ trở về với chính mình để họ phải tự quyết định số phận của mình qua những trải nghiệm cá nhân. Kierkegaard luôn xem tội lỗi là nhân tố căn bản định hình khuynh hướng tâm linh và đạo đức của con người. Bởi vì tội lỗi đã phủ bóng đậm nét trên cuộc đời và sự nghiệp của ông, Kierkegaard cảm nhận trách nhiệm gánh vác sứ mạng giúp mỗi cá nhân nhận biết sức mạnh khủng khiếp của tội lỗi, để họ có thể tìm ra con đường giải thoát duy nhất là đức tin sống động đặt vào Chúa Giê-xu. Không thể thắng hơn tội lỗi bằng giáo dục hoặc cố gắng thay thế tội ác bằng các đức hạnh. Điều cần có là một sự chuyển hóa triệt để bản chất và đời sống của mỗi người, mà chỉ có thể thực hiện được điều này bằng một hành động dứt khoát của đức tin, một bước nhảy vào mối tương giao mới với Thiên Chúa. Sự chuyển hóa hoặc sự tạo dựng mới này không thể đạt được bằng những suy luận thuần lý hay sự chấp nhận một hệ thống thẩm quyền, mà chỉ bằng những trải nghiệm chủ quan diễn ra trong sự tranh chấp tâm linh của mỗi cá nhân[16]. Trong trải nghiệm này, người tìm kiếm sự cứu rỗi có thể bị nhấn chìm trong tình trạng khủng hoảng, giằng xé bởi các tranh chấp giữa những tình cảm và cảm xúc đối nghịch, chao đảo giữa lòng xác tín và sự hoài nghi, tình yêu nồng ấm và lòng căm hận, cảm xúc gần gũi cận kề và vực thẳm ngăn cách với Thiên Chúa . Kierkegaard thường được gọi là triết gia, nhà thần học, ông tổ của triết học hiện sinh, nhà phê bình văn học, nhà văn hài hước, nhà tâm lý học, và nhà thơ Có hai ý tưởng của ông được biết đến nhiều nhất là “tính chủ quan”, và “bước nhảy của đức tin”. Bước nhảy của đức tin là khái niệm Kierkegaard sử dụng để trình bày phương cách một cá nhân có thể đặt niềm tin vào Thiên Chúa. Đó không phải là một quyết định thuần lý, nhưng khi vượt qua lý trí để vươn đến một điều huyền nhiệm thì đó là đức tin. Ông cũng tin rằng khi có đức tin thì cũng là lúc xuất hiện sự hoài nghi. Lấy ví dụ, khi một người thực sự tin Thiên Chúa, cùng lúc người ấy sẽ thấy hoài nghi về sự hiện hữu của ngài; sự hoài nghi là phần lý trí của tư tưởng người ấy, nếu không có nó đức tin cũng trở thành vô nghĩa. Nói cách khác, sự hoài nghi là yếu tố căn bản của đức tin, tin Thiên Chúa hiện hữu mà không gợn chút hoài nghi về sự hiện hữu và thuộc tính nhân lành của ngài thì không phải là đức tin đích thực. Không cần phải sử dụng đức tin để tin rằng cây viết chì hoặc cái bàn đang hiện hữu khi chúng ta có thể nhìn thấy và chạm đến chúng. Cũng vậy, khi một người tin Thiên Chúa có nghĩa là người ấy không thể dùng giác quan để cảm nhận Thiên Chúa, cũng không có cách nào chạm đến ngài, nhưng người ấy vẫn tin rằng Thiên Chúa đang hiện hữu. Kierkegaard cũng nhấn mạnh đến tính cá nhân và mối quan hệ của cá nhân với thế giới bên ngoài được lập nền trên sự chiêm nghiệm và tra vấn nội tâm. Thảo luận trong Concluding Unscientific Postscript to Philosophical Fragments, ông cho rằng “tính chủ quan là chân lý” và “chân lý là tính chủ quan”. Khái niệm này cần được hiểu trong nội hàm của sự phân biệt giữa chân lý khách quan và mối quan hệ chủ quan của mỗi cá nhân (lãnh đạm hoặc ủng hộ) đối với chân lý ấy. Trong một ý nghĩa nào đó, người ta có thể cùng tin vào những sự việc giống nhau liên quan đến các đức tin hoàn toàn khác nhau. Hai cá nhân có thể tin rằng nhiều người chung quanh họ đang sống trong nghèo khổ và cần được giúp đỡ, nhưng nhận thức này có thể khiến chỉ một trong hai người chịu ra tay giúp người nghèo. Tuy nhiên, Kierkegaard thường chỉ bàn về tính chủ quan trong mối quan hệ với các vấn đề tôn giáo. Ông cho rằng sự hoài nghi là một yếu tố của đức tin, và sẽ là điều bất khả để đạt được niềm xác tín khách quan về các lẽ đạo như sự hiện hữu của Thiên Chúa hoặc cuộc đời của Chúa Cơ Đốc. Điều tốt nhất người ta có thể mong đợi là đi đến kết luận có lẽ các lẽ đạo Cơ Đốc là chân xác, nhưng nếu một người tin các giáo lý ấy chỉ đến mức chúng xem ra là chân xác, người ấy chưa có đức tin gì cả. Bởi vì đức tin là mối quan hệ chủ quan dẫn đến sự tin tưởng tuyệt đối các lẽ đạo ấy. Một chủ đề khác thu hút sự quan tâm của Kierkegaard là tính nghịch lý (paradox) của Cơ Đốc giáo. Ông nói, “Một nhà tư tưởng phủ nhận tính nghịch lý thì cũng giống như một người đang yêu phủ nhận sự đam mê”. Theo Kierkegaard, không có chứng cứ tri thức cho Cơ Đốc giáo. Đức tin không thể lập nền trên những chứng cứ như thế. Đức tin Cơ Đốc là sự khẳng định một sự mâu thuẫn gay gắt không thể dung hòa được. Có một sự khác biệt vô hạn giữa sự vĩnh cửu với thời gian, giữa Thiên Chúa với con người; nhưng Cơ Đốc giáo khẳng định rằng những yếu tố này hợp nhất trong Đấng Thần Nhân (Chúa Giê-xu). Hoàn toàn bất khả cho tri thức chấp nhận sự kiện Thiên Chúa hóa thân thành người: đó là một nghịch lý chỉ có thể chấp nhận được nhờ "bước nhảy của đức tin". Nhiều người chỉ ra rằng, ở đây Kierkegaard có nhiều điểm tương đồng với Pascal. Thiên Chúa hóa thành người là một nghịch lý tuyệt đối, không thể là gì khác hơn là hòn đá gây vấp phạm cho tâm trí con người. Do đó, đức tin không thể là một hành động của sự hiểu biết. Đức tin là một sự phiêu lưu của ý chí; và đức tin cần được làm tươi mới luôn, bởi vì sẽ luôn nảy sinh những phê phán mới đối với đức tin. Kierkegaard thường công kích tính thuần lý, nhưng ông nhìn nhận rằng điều chúng ta xem là nghịch lý lại là điều hoàn toàn hợp lý đối với Thiên Chúa. Ông viết trong nhật ký, “Sự nghịch lý trong chân lý Cơ Đốc là do chân lý này chỉ hiện hữu cho Thiên Chúa. Chuẩn mực và mục tiêu của chân lý ấy là siêu nhiên; vì vậy chỉ có đức tin mới có thể nối kết được”. Kierkegaard không ngần ngại khi ra tay hủy phá sự tin cậy của con người dành cho các định chế thay thế như triết học, thần học, hoặc hệ thống tăng lữ, mà cố đem họ quay về khởi điểm nơi họ buộc phải đặt lòng tin vào Thiên Chúa duy nhất” Mét trong nh÷ng nhµ triÕt häc ph­¬ng T©y nòa cã quan ®iÓm chèng lµ ng­êi chèng l¹i triÕt häc duy lý cña Hegel trong quan niÖm vÒ tù do lµ nhµ tiÕt häc ng­êi Nga Berdyaer. Theo Hegel tù do lµ tÊt yÕu ®­îc nhËn thøc vµ hµnh ®éng theo nã cßn theo Berdyaer tù do cña con ng­êi kh«ng bao giê phô thuéc vµo tr×nh ®é , nhËn thøc cña con ng­êi , cßn tÊt yÕu lµ tÊt yÕu chø kh«ng ph¶i biÕn tÊt yÕu thµnh tù do . Theo Berdyaer môc ®Ých chÝnh trÞ ¶n chøa trong luËn ®iÓm tù do Hegel lµ v« cïng tµn ¸c d· man lµ tÊt yÕu v× chÝnh lµ ®­êng lèi chÝnh s¸ch cña bän cÇm quyÒn do vËy quÇn chóng néi dung ph¶I nhËn thøc nã ph¶i thùc hiÖn nã vµo cuéc sèng . ¤ng chèng tÖ sïng b¸i tiÕn bé cña triÕt häc duy lý . ¤ng ta gäi lµ tiÕn bé gi¸o cã nghÜa lµ coi lÞch sö loµi ng­êi nh­ mét ®­êng th¼ng ®i lªn con ®­êng nµy cã quy luËt kh¸ch quan kh«ng ai cã thÓ ph¶n ®èi lÞch sö lo¹i ng­êi ®¶m b¶o tù ®éng diÔn ra . ¤ng coi quan niÖm nh­ vËy lµ d· man v× nh÷ng th¶m ho¹ lÞch sö nh÷ng nèt trÇm lÞch sö ph¶i tr¶ gi¸ b»ng m¸u cña hµng triÖu ng­êi , ®ã lµ “ trß ®ïa cña lÞch sö “ . ¤ng cho r»ng quan niÖm nµy g©y ra sù h»n thï gi÷a c¸c thÕ hÖ . ThÕ hÖ sau bao g׬ còng giái h¬n thÕ hÖ tr­íc ®Én ®Õn thÕ hÖ con c¸i coi th­êng thÕ hÖ bè mÑ . ¤ng chèng l¹i quan niÖm “ l¹c quan tÕu “ , v« tr¸ch nhiÖm víi t­¬ng lai , chØ v× lîi Ých c¸ nh©n mµ nhiÒu ng­êi v« tr¸ch nhiÖm víi céng ®ång . ¤ng phª ph¸n tiÕn bé gi¸o bÞ l¹m dông cho c¸c kÎ cÇm quyÒn lµm ph­¬ng tiÖn ®Ó bãc lét v× theo l«gic cña t«n gi¸o tÊt yÕu sÏ cã mét thÕ hÖ nh÷n kÎ tham nhòng may m¾n ®øng trªn ®Ønh cao cña tiÕn bé , chóng cã quyÒn ®­îc h­ëng tÊt c¶ mäi thµnh qu¶ lao ®éng cña cha «ng mµ kh«ng ph¶i c¶m ¬n bÊt kú ai. Nh÷ng con quû hót m¸u Êy kh«ng ph¶i lµ ai kh¸c chÝnh lµ bän cÇm quyÒn hiÖn nay nh©n danh t­¬ng lai t­¬i s¸ng tèt ®Ñp b¾t x· héi ph¶i hy sinh cßn bän chóng cïng anh em b¹n b._.