Triển vọng đối với thanh toán trong Thương mại điện tử ở Việt Nam

Lêi nãi ®Çu TÝnh cÊp thiÕt cña ®Ò tµi Ngµy nay,Internet ®· ph¸t triÓn mét c¸ch nhanh chãng, trë thµnh mét phÇn quan träng, ¸p dông trong mäi lÜnh vùc cña ®êi sèng- kinh tÕ, ®Æc biÖt trong lÜnh vùc th­¬ng m¹i toµn cÇu. Trªn thùc tÕ, viÖc kinh doanh th­¬ng m¹i ®· vµ ®ang mang l¹i nh÷ng nguån thu khæng lå cho th­¬ng m¹i thÕ giíi. Trong t­¬ng lai, th­¬ng m¹i vÉn tiÕp tôc ph¸t triÓn víi tèc ®é t¨ng chãng mÆt vµ thùc sù trë thµnh mét c«ng cô ®¾c lùc gióp cho kinh tÕ thÕ giíi cã nh÷ng b­íc chuyÓn míi. Nhê cã kinh doanh ®iÖn tö, mµ nh÷ng h¹n chÕ vÒ kh«ng gian vµ thêi gian ®Òu ®­îc kh¾c phôc, gióp cho viÖc kinh doanh ®­îc më réng vµ ph¸t triÓn. Trong xu thÕ héi nhËp vµ ph¸t triÓn, c¸c doanh nghiÖp ViÖt Nam kh«ng thÓ ®øng ngoµi vßng xo¸y cña nh©n lo¹i, ®ã lµ th­¬ng m¹i ®iÖn tö. Kinh doanh ®iÖn tö ch¾c ch¾n sÏ lµ dông cô tiÒm n¨ng nhÊt ®Ó doanh nghiÖp ViÖt Nam x©y dùng lîi thÕ c¹nh tranh. Tuy nhiªn, cho ®Õn nay, nh÷ng hiÓu biÕt vµ ¸p dông th­¬ng m¹i ®iÖn tö cña c¸c doanh nghiÖp ViÖt Nam cßn rÊt h¹n chÕ, míi chØ ë møc s¬ khai. Trong th­¬ng m¹i nãi chung, thanh to¸n lµ vÊn ®Ò kh¸ nh¹y c¶m vµ lu«n ®­îc c¶ hai bªn mua vµ b¸n dµnh sù quan t©m ®Æc biÖt, v× thanh to¸n thùc sù liªn quan ®Õn lîi Ých cña c¶ hai bªn. Khi ho¹t ®éng th­¬ng m¹i ®­îc tiÕn hµnh trªn m¹ng th× c¸c ph­¬ng thøc thanh to¸n ®iÖn tö còng kh¸c so víi c¸ch thøc thanh to¸n truyÒn thèng. Do vËy, viÖc t×m hiÓu c¸ch thøc thanh to¸n ®iÖn tö lµ ®iÒu rÊt quan träng, t¹o ®iÒu kiÖn cho viÖc kinh doanh th­¬ng m¹i ®iÖn tö diÔn ra su«n sÎ. 2..§¸nh gi¸ ®Ò tµi trong vµ ngoµi n­íc -Kho¸ luËn cña Vò C­êng, A7.K36D §H Ngo¹i Th­¬ng Hµ Néi, viÕt vÒ c¸c hÖ thèng thanh to¸n ®iÖn tö vµ triÓn väng ë ViÖt Nam. -Kho¸ luËn cã ­u ®iÓm lµ ®· tr×nh bµy mét c¸ch kh¸ ®Çy ®ñ vÒ c¸c hÖ thèng thanh to¸n ®iÖn tö liªn quan ®Õn c¸c h×nh th¸i th­¬ng m¹i ®iÖn tö. -Nh­îc ®iÓm: lµ ch­a tr×nh bµy s©u ®Õn viÖc thanh to¸n th­¬ng m¹i ®iÖn tö gi÷a doanh nghiÖp víi doanh nghiÖp trong ngo¹i th­¬ng. 3. Môc ®Ých nghiªn cøu -N©ng cao hiÓu biÕt vÒ th­¬ng m¹i ®iÖn tö trªn thÕ giíi nãi chung vµ t×nh h×nh ph¸t triÓn th­¬ng m¹i ®iÖn tö ë ViÖt Nam nãi riªng. -Nh»m hiÓu râ vÒ c¸c ph­¬ng thøc thanh to¸n th­¬ng m¹i ®iÖn tö cã liªn quan ®Õn h×nh th¸i kinh doanh gi÷a doanh nghiÖp víi kh¸ch hµng vµ doanh nghiÖp víi doanh nghiÖp trong ngo¹i th­¬ng. -T×m hiÓu vÒ viÖc ¸p dông thanh to¸n th­¬ng m¹i ®iÖn tö ë ViÖt Nam. 4 §èi t­îng vµ ph¹m vi nghiªn cøu Kho¸ luËn tËp trung vµo viÖc nghiªn cøu c¸c ph­¬ng thøc thanh to¸n ®iÖn tö gi÷a doanh nghiÖp víi kh¸ch hµng vµ doanh nghiÖp víi doanh nghiÖp trong ngo¹i th­¬ng vµ c¸c gi¶i ph¸p cho ph¸t triÓn thanh to¸n th­¬ng m¹i ®iÖn tö ë ViÖt Nam. 5. Ph­¬ng ph¸p luËn nghiªn cøu -Sö dông ph­¬ng ph¸p ph©n tÝch, thèng kª, tæng hîp, t×m kiÕm th«ng tin qua b¸o chÝ, s¸ch vë vµ qua m¹ng Internet. -Nghiªn cøu tµi liÖu vµ thùc tiÔn tiÕn hµnh thanh to¸n trong th­¬ng m¹i ®iÖn tö . -KÕ thõa c¸c kÕt qu¶ nghiªn cøu ®· cã, xin t­ vÊn cña c¸c chuyªn gia trong lÜnh vùc nghiªn cøu. 6. Néi dung nghiªn cøu Bµi kho¸ luËn gåm 3 ch­¬ng Ch­¬ng 1: Tæng quan vÒ th­¬ng m¹i ®iÖn tö (TM§T) Ch­¬ng 2: Thanh to¸n trong th­¬ng m¹i ®iÖn tö (TM§T) ë ViÖt Nam Ch­¬ng 3: TriÓn väng ®èi víi thanh to¸n trong TM§T ë ViÖt Nam 7. §iÓm míi cña ®Ò tµi -T×m hiÓu s©u vÒ ph­¬ng thøc thanh to¸n trong th­¬ng m¹i ®iÖn tö gi÷a doanh nghiÖp víi doanh nghiÖp (B2B) trong ngo¹i th­¬ng vµ thanh to¸n gi÷a doanh nghiÖp víi kh¸ch hµng (B2C). -TiÕp tôc nghiªn cøu vÒ nguån ph¸p lý ®iÒu chØnh c¸c ho¹t ®éng thanh to¸n ®iÖn tö. -§­a ra nh÷ng gi¶i ph¸p míi cho sù ph¸t triÓn TM§T ë ViÖt Nam. 8. Lêi thÒ trung thùc vÒ häc thuËt Trong bµi khãa luËn nµy, em xin trung thµnh víi lêi thÒ trung thùc vÒ häc thuËt. Em xin bµy tá lßng biÕt ¬n s©u s¾c nhÊt tíi thÇy gi¸o h­íng dÉn - Lª ThÕ B×nh- ng­êi ®· chØ b¶o gióp ®ì em tËn t×nh trong nhiÒu th¸ng qua kÓ tõ nh÷ng ý t­ëng ban ®Çu cho ®Õn khi hoµn thµnh kho¸ luËn. Em còng xin bµy tá sù biÕt ¬n ®èi víi nh÷ng kiÕn thøc quý b¸u mµ thÇy ®· cung cÊp cho em trong suèt qu¸ tr×nh häc tËp t¹i tr­êng §¹i häc Ngo¹i Th­¬ng. Do ®iÒu kiÖn vµ tr×nh ®é cßn h¹n chÕ nªn kho¸ luËn kh«ng thÓ tr¸nh khái nh÷ng sai sãt nhÊt ®Þnh. V× vËy em xin c¶m ¬n vµ rÊt mong nhËn ®­îc nh÷ng gãp ý, phª b×nh cña thÇy c« gi¸o vµ b¹n bÌ quan t©m ®Õn ®Ò tµi nµy. Hµ Néi, ngµy 12 th¸ng 12 n¨m 2002 Ch­¬ng 1 Tæng quan vÒ Th­¬ng m¹i ®iÖn tö (TM§T) I. Kh¸i qu¸t vÒ TM§T 1. TM§T vµ c¸c qui tr×nh tiÕn hµnh TM§T 1.1. Kh¸i niÖm TM§T C¸ch m¹ng c«ng nghÖ th«ng tin víi sù ra ®êi cña m¸y tÝnh c¸ nh©n (PC) vµ ph­¬ng tiÖn truyÒn th«ng ®iÖn tö hiÖn ®¹i ®· t¹o nªn mét cuéc “c¸ch m¹ng Internet” trong thËp niªn qua. Sù ra ®êi cña ph­¬ng thøc trao ®æi d÷ liÖu ®iÖn tö EDI (Electronic Data Interchange), E-mail, vµ Internet ®· t¸c ®éng ®Õn mäi mÆt cña ®êi sèng x· héi mµ ®Æc biÖt lµ giao dÞch th­¬ng m¹i. Giao dÞch mang tÝnh th­¬ng m¹i th«ng qua ph­¬ng tiÖn ®iÖn tö ngµy cµng trë nªn phæ biÕn. Theo sè liÖu tÝnh to¸n th× doanh sè th­¬ng m¹i ®iÖn tö tiÕp tôc t¨ng trong n¨m 2002-2003 vµ theo b¸o c¸o cña IDC, h·ng nghiªn cøu Forrester, CIBC Oppenheimer vµ IBM, sÏ cho chóng ta thÊy mét vµi chØ sè cña th­¬ng m¹i ®iÖn tö ®Ó ph¶n ¸nh tèc ®é t¨ng chãng mÆt cña cuéc c¸ch m¹ng kinh doanh ®iÖn tö. VÝ dô: sè ng­êi tiªu dïng trùc tuyÕn t¨ng tõ 70 triÖu (1998), lªn tíi 225 triÖu (2002). Sè trang Web t¨ng chãng mÆt tõ 1 tØ lªn tíi 7,5 tØ. Doanh sè kinh doanh ®iÖn tö trung b×nh cho mét kh¸ch hµng tõ 1200 $ ®Õn 3300 $. TÊt c¶ c¸c m¶ng cña ngµnh c«ng nghiÖp dÞch vô tµi chÝnh ®Òu ®­îc dù ®o¸n sÏ cã sù t¨ng tr­ëng theo cÊp sè nh©n. Tõ b¸o c¸o cña IDC, chóng ta nhËn thøc râ mét ®iÒu r»ng: th­¬ng m¹i ®iÖn tö cã mÆt ë kh¾p mäi n¬i vµ cã vai trß rÊt quan träng gãp phÇn thóc ®Èy sù ph¸t triÓn kinh tÕ thÕ giíi nãi chung vµ kinh tÕ mçi n­íc nãi riªng. Trong kû nguyªn c«ng nghÖ th«ng tin ngµy nay, ph¸t triÓn th­¬ng m¹i ®iÖn tö lµ mét yªu cÇu cÊp thiÕt ®èi víi bÊt cø quèc gia nµo muèn ph¸t triÓn nÒn kinh tÕ. Cã thÓ nãi r»ng, chóng ta kh«ng thÓ theo kÞp c¸c n­íc ph¸t triÓn, ®ãn ®Çu c¸c c«ng nghÖ dùa trªn tri thøc nÕu kh«ng ph¸t triÓn th­¬ng m¹i ®iÖn tö . VËy, th­¬ng m¹i ®iÖn tö lµ g×? Th­¬ng m¹i ®iÖn tö tiÕng Anh lµ Electronic commerce, viÕt t¾t lµ e-commerce. Còng cã nhiÒu tªn gäi kh¸c nh­ "th­¬ng m¹i trùc tuyÕn " (online trade) "th­¬ng m¹i ®iÒu khiÓn häc" (cyber trade), th­¬ng m¹i kh«ng cã giÊy tê (paperless commerce), nh­ng gÇn ®©y tªn gäi e-commerce ®­îc sö dông nhiÒu råi trë thµnh quy ­íc chung, ®­îc ®­a vµo v¨n b¶n ph¸p luËt quèc tÕ dï r»ng c¸c tªn gäi kh¸c vÉn cã thÓ dïng ®­îc vµ ®­îc hiÓu víi cïng mét néi dung. Theo nghÜa réng r·i nhÊt, th­¬ng m¹i ®iÖn tö lµ viÖc tiÕn hµnh c¸c ho¹t ®éng th­¬ng m¹i ®­îc hç trî bëi c¸c ph­¬ng tiÖn ®iÖn tö. Th­¬ng m¹i ®iÖn tö theo nghÜa réng ®­îc ®Þnh nghÜa trong LuËt mÉu vÒ th­¬ng m¹i ®iÖn tö cña Uû ban Liªn hîp quèc vÒ LuËt th­¬ng m¹i quèc tÕ (UNCITRAL) lµ c¸c quan hÖ th­¬ng m¹i, giao dÞch tµi chÝnh mµ sö dông c«ng nghÖ sè, ph­¬ng tiÖn ®iÖn tö nh­ m¹ng th«ng tin toµn cÇu më Internet, c¸c m¹ng ®ãng nh­ m¹ng trao ®æi d÷ liÖu ®iÖn tö (EDI- electronic data interchange) ...hç trî. Theo Tæ chøc Th­¬ng m¹i ThÕ giíi (WTO): Th­¬ng m¹i ®iÖn tö bao gåm viÖc s¶n xuÊt, qu¶ng c¸o, b¸n hµng vµ ph©n phèi s¶n phÈm ®­îc mua b¸n vµ thanh to¸n trªn m¹ng Internet, nh­ng ®­îc giao nhËn mét c¸ch h÷u h×nh c¶ c¸c s¶n phÈm ®­îc giao nhËn còng nh­ c¸c th«ng tin sè ho¸ th«ng qua m¹ng Internet. Theo OECD (Tæ chøc ph¸t triÓn kinh tÕ cña Liªn hîp quèc) th× th­¬ng m¹i ®iÖn tö lµ c¸c giao dÞch th­¬ng m¹i dùa trªn truyÒn d÷ liÖu qua c¸c m¹ng truyÒn th«ng nh­ Internet. TÊt nhiªn, cã nh÷ng qui tr×nh kh«ng thÓ tiÕn hµnh trªn m¹ng nh­ viÖc giao hµng hãa ë d¹ng vËt thÓ (m¸y mãc, thùc phÈm ...) song tÊt c¶ c¸c qu¸ tr×nh cña giao dÞch nÕu cã thÓ tiÕn hµnh trªn m¹ng th× ®Òu cã thÓ tiÕn hµnh b»ng c¸c ph­¬ng tiÖn ®iÖn tö . Theo ý kiÕn c¸c chuyªn gia, cho tíi nay, TM§T vÉn tËp trung vµo nh÷ng c«ng ®o¹n cuèi trong qu¸ tr×nh kinh doanh: ®Æt hµng vµ thanh to¸n . Khi nãi ®Õn th­¬ng m¹i ®iÖn tö, cÇn chó ý r»ng: “th­¬ng m¹i” (commerce) ®­îc hiÓu theo nghÜa réng ®Ó bao qu¸t c¸c vÊn ®Ò n¶y sinh ra tõ mäi mèi quan hÖ mang tÝnh chÊt th­¬ng m¹i, dï cã hay kh«ng cã hîp ®ång. C¸c mèi quan hÖ mang tÝnh th­¬ng m¹i bao gåm c¸c giao dÞch sau: bÊt cø giao dÞch th­¬ng m¹i nµo vÒ cung cÊp, hoÆc trao ®æi hµng ho¸ hoÆc dÞch vô, tho¶ thuËn ph©n phèi, ®¹i diÖn hoÆc ®¹i lý th­¬ng m¹i; uû th¸c hoa hång (factoring), cho thuª dµi h¹n (leasing ); x©y dùng c¸c c«ng tr×nh, t­ vÊn, kü thuËt c«ng tr×nh (engineering); ®Çu t­, cÊp vèn, ng©n hµng, b¶o hiÓm, tho¶ thuËn khai th¸c hoÆc t« nh­îng; liªn doanh vµ c¸c h×nh thøc kh¸c vÒ hîp t¸c c«ng nghiÖp hoÆc kinh doanh, chuyªn chë hµng ho¸ hay hµnh kh¸ch b»ng ®­êng biÓn, ®­êng kh«ng, ®­êng s¾t hoÆc ®­êng bé. Nh­ng, trong ph¹m vi bµi luËn v¨n nµy, xin chØ ®Ò cËp ®Õn th­¬ng m¹i ®iÖn tö theo c¸ch hiÓu chØ lµ bu«n b¸n hµng hãa, dÞch vô. 1.2. Qui tr×nh tiÕn hµnh TM§T Th­êng th× ®Ó cã mét ®¬n ®Æt hµng chÝnh thøc, tr­íc ®ã, ng­êi ta ph¶i tiÕn hµnh rÊt nhiÒu lÇn giao dÞch, trao ®æi th«ng tin. V× thÕ, xÐt trªn mét ph¹m vi réng, ta cã thÓ coi TM§T gåm nh÷ng qui tr×nh sau: Quy tr×nh b¸n hµng vµ tiÕp thÞ – ViÖc ph©n tÝch nh÷ng th«ng tin ph¶n håi trªn m¹ng cña kh¸ch hµng ®Ó cã thÓ n¾m v÷ng nhu cÇu cña thÞ tr­êng. Ph¸t hiÖn nh÷ng thÞ tr­êng míi, b»ng sù hiÖn diÖn toµn cÇu th«ng qua m¹ng Internet. Ph¸t triÓn quan hÖ víi kh¸ch hµng hiÖn cã, t¹o ra “sù trung thµnh” cña kh¸ch hµng, th­êng xuyªn trao ®æi e-mail víi kh¸ch hµng. Gióp ®ì kh¸ch hµng tiÒm n¨ng ®­a ra quyÕt ®Þnh mua hµng cña m×nh – h­íng dÉn hä lùa chän s¶n phÈm mét c¸ch hîp lý nhÊt. Cung cÊp dÞch vô 24/24 giê, t¹o ®iÒu kiÖn cho kh¸ch hµng ®Æt hµng qua m¹ng, bÊt kÓ hä ®ang ë ®©u. Qu¶n lý hÖ thèng chuçi cung cÊp – hç trî nh÷ng ng­êi n»m trong hÖ thèng nµy nh­ c¸c nhµ bu«n, c¸c ®¹i lý ph©n phèi nhê sù t­¬ng t¸c trùc tuyÕn. Hç trî kh¸ch hµng – më réng c¸c hç trî hËu m·i tíi kh¸ch hµng nhê ph­¬ng thøc trùc tuyÕn: nhê ®ã sÏ lµm tho¶ m·n yªu cÇu cña kh¸ch hµng, t¹o mèi quan hÖ bÒn v÷ng, rót ng¾n kho¶ng thêi gian gi÷a hai lÇn mua do viÖc c¸c ®¬n ®Æt hµng t­¬ng tù liªn tiÕp ®­îc göi tíi. Ph­¬ng thøc kinh doanh th­¬ng m¹i nµy ®­îc ¸p dông ë hÇu hÕt c¸c doanh nghiÖp trªn m¹ng vµ lµ chiÕn l­îc thµnh c«ng nhÊt. 2. NÒn t¶ng cña TM§T Nh×n tõ gãc ®é kü thuËt, TM§T ph¸t triÓn dùa trªn c¸c nÒn t¶ng: C«ng cô phÇn mÒm, phÇn cøng; H¹ tÇng c¬ së Internet; H¹ tÇng c¬ së th«ng tin liªn l¹c. 1. C¸c c«ng cô phÇn cøng vµ phÇn mÒm Internet: ®ã lµ nh÷ng c«ng nghÖ, ng«n ng÷, c«ng cô ph¸t triÓn phÇn mÒm trªn Internet ®Òu ®­îc TM§T sö dông ®Ó ph¸t triÓn nh÷ng øng dông cña nã. 2. H¹ tÇng c¬ së cña Internet: tÊt c¶ nh÷ng hÖ thèng t¹o lËp lªn Internet ®· cho TM§T mét tÇm víi réng lín mang tÝnh toµn cÇu. 3. H¹ tÇng c¬ së th«ng tin liªn l¹c: tÊt c¶ nh÷ng g× t¹o lËp lªn m¹ng ®iÖn tho¹i toµn cÇu h×nh thµnh nh÷ng liªn kÕt ®iÖn tö t¹o nªn Internet vµ TM§T sau nµy. Tuy nhiªn nÕu nh×n tõ gãc ®é chiÕn l­îc ph¸t triÓn, TM§T bao gåm c¸c gi¶i ph¸p: Tµi chÝnh, Ph¸p lý, H¹ tÇng c«ng nghÖ vµ x· héi, Hîp t¸c quèc tÕ. 1. Tµi chÝnh: gi¶i ph¸p nµy sÏ ®Ò cËp ®Õn nh÷ng vÊn ®Ò nh­ hÖ thèng thanh to¸n, hÖ thèng thuÕ, b¶o vÖ th«ng tin c¸ nh©n. 2. Ph¸p lý: gi¶i ph¸p nµy ®­a ra khu«n khæ hµnh lang ph¸p lý cho c¸c ho¹t ®éng cña TM§T, sÏ gi¶i quyÕt c¸c vÊn ®Ò nh­ tÝnh hiÖu lùc cña hîp ®ång ®­îc kÝ kÕt theo c¸ch thøc ®iÖn tö, luËt b¶o vÖ së h÷u trÝ tuÖ, b¶o vÖ ng­êi tiªu dïng... 3. H¹ tÇng c«ng nghÖ vµ x· héi: trong gi¶i ph¸p nµy ng­êi ta ®­a ra ph­¬ng h­íng gi¶i quyÕt nh÷ng vÊn ®Ò nh­ ®µo t¹o, më réng kiÕn thøc vÒ TM§T, ®Çu t­ - hîp t¸c x©y dùng nh÷ng c«ng nghÖ míi, hiÖn ®¹i phôc vô cho TM§T…Môc tiªu cña dù ¸n lµ t¹o ®­îc mét m«i tr­êng c«ng nghÖ cao vµ ng­êi sö dông hiÓu biÕt nhiÒu vÒ TM§T. 4. Hîp t¸c quèc tÕ: do kh«ng mét quèc gia nµo cã thÓ s¸ng t¹o ra ®­îc hÕt c¸c khÝa c¹nh cña TM§T, nªn gi¶i ph¸p nµy h­íng c¸c quèc gia hîp t¸c lÉn nhau trong lÜnh vùc nµy ®Ó cã thÓ häc hái ®­îc ë nhau nh÷ng ®iÒu tèt ®Ñp nhÊt. 3. Nh÷ng lÜnh vùc trong th­¬ng m¹i ®iÖn tö Còng gièng nh­ hÇu hÕt c¸c ngµnh kh¸c, TM§T kh«ng lµ mét thùc thÓ riªng lÎ, ®éc lËp mµ lµ tËp hîp cña nhiÒu bé phËn, lÜnh vùc kh¸c biÖt nhau hoµn toµn nh­ng l¹i phô thuéc lÉn nhau. Mçi bé phËn l¹i cung cÊp mét trong nh÷ng s¶n phÈm hoÆc dÞch vô chñ chèt cÇn cho toµn hÖ thèng TM§T. Trªn thùc tÕ TM§T ph©n chia thµnh c¸c lÜnh vùc nhá sau: 1. Bé phËn b¶o mËt: cung cÊp phÇn mÒm, phÇn cøng, vµ nh÷ng dÞch vô ®Ó nh÷ng ai tham gia TM§T cã thÓ tiÕn hµnh an toµn c¸c ho¹t ®éng trong toµn hÖ thèng vµ gi÷a c¸c hÖ thèng víi nhau. Nh÷ng s¶n phÈm chÝnh cña bé phËn nµy lµ: t­êng löa, nh÷ng nhãm dông cô b¶o mËt, chøng thùc sè… 2. Bé phËn thanh to¸n ®iÖn tö: t¹o lËp, xö lý vµ ph©n tÝch tÊt c¶ c¸c d¹ng cña nh÷ng cuéc thanh to¸n trong hÖ thèng cho nh÷ng ng­êi tiÕn thµnh thanh to¸n trùc tuyÕn. VÝ dô: tiÒn ®iÖn tö, ho¸ ®¬n ®iÖn tö, thÎ tÝn dông,… 3. Bé phËn phÇn mÒm dÞch vô tµi chÝnh: ph¸t triÓn phÇn mÒm ®Ó cho nh÷ng ng­êi trong hÖ thèng tham gia qu¶n lý, xö lý c¸c nghiÖp vô thanh to¸n, ph©n tÝch tµi chÝnh ... VÝ dô: phÇn mÒm qu¶n lý nh÷ng nghiÖp vô ng©n hµng, phÇn mÒm hç trî giao dÞch trªn m¹ng,... 4. Bé phËn phÇn mÒm th­¬ng m¹i: cung cÊp phÇn mÒm cho nh÷ng ng­êi tham gia th­¬ng m¹i ®iÖn tö cã thÓ liªn kÕt nh÷ng dÞch vô néi bé cña hä nh­ thanh to¸n, chuyÓn tiÒn, hÖ thèng ®Æt hµng… ra tíi m¹ng toµn cÇu. VÝ dô: catalogue ®iÖn tö, phÇn mÒm trao ®æi d÷ liÖu ®iÖn tö… 5. Bé phËn néi dung th­¬ng m¹i: gåm tÊt c¶ nh÷ng c«ng ty tiÕn hµnh ho¹t ®éng th­¬ng m¹i trùc tuyÕn dï d­íi h×nh thøc b¸n bu«n hay b¸n lÎ. Bé phËn nµy cã ®Æc tr­ng sö dông tÊt c¶ nh÷ng s¶n phÈm cña c¶ bèn bé phËn trªn ®Ó bæ trî cho m×nh trong nh÷ng ho¹t ®éng giao dÞch. S¶n phÈm cña bé phËn nµy lµ: s¸ch vë, ®Üa, b¨ng nh¹c… 4. C¸c h×nh thøc ho¹t ®éng cña TM§T vµ c¸c h×nh th¸i kinh doanh TM§T 4.1. H×nh thøc ho¹t ®éng 4.1.1. C¸c cöa hµng ¶o vµ phè kinh doanh ¶o Ngµy nay ng­êi ta t¨ng c­êng truy cËp Internet vµ tËn dông nh÷ng ­u ®iÓm cña Internet (c¸c dÞch vô liªn tôc 24/24 giê trªn ph¹m vi toµn cÇu, cung cÊp th«ng tin kh¸ch hµng, ®¬n tõ …) lµm n¬i giao dÞch bu«n b¸n hµng ho¸. Ng­êi b¸n hµng x©y dùng c¸c cöa hµng ¶o trªn m¹ng (virtual shop) ®Ó thùc hiÖn viÖc bu«n b¸n. Ng­êi tiªu dïng sö dông Internet t×m trang Web cña cöa hµng, xem hµng ho¸, hiÓn thÞ trªn mµn h×nh vµ nÕu muèn mua th× x¸c nhËn mua, tr¶ tiÒn b»ng thanh to¸n ®iÖn tö. Ban ®Çu, h×nh thøc b¸n hµng nµy ch­a ph¸t triÓn, chñ yÕu míi chØ lµ c¸c cöa hµng ®å ch¬i, s¸ch, thiÕt bÞ tin häc. §Õn nay, danh s¸ch b¸n hµng lÎ trªn m¹ng ®· ®­îc më réng, rÊt phong phó vµ ®a d¹ng víi nhiÒu lo¹i mÆt hµng nh­ m¸y mãc, thiÕt bÞ, vËt liÖu…, lµm cho thÞ tr­êng kinh doanh qua m¹ng ho¹t ®éng rÊt tÊp nËp, kh«ng kÐm thÞ tr­êng truyÒn thèng. Cã thÓ nãi, Internet thùc sù trë thµnh s©n ch¬i c¹nh tranh b×nh ®¼ng cho tÊt c¶ c¸c thµnh viªn, dï næi tiÕng lÉn kh«ng næi tiÕng, lµ doanh nghiÖp hay ng­êi tiªu dïng, cho phÐp mäi ng­êi ®Òu cã thÓ truy nhËp vµo kho giao dÞch th­¬ng m¹i duy nhÊt cã mÆt ë kh¾p mäi n¬i. Ng­êi ta dù tÝnh cã thÓ thu ®­îc mét nguån thu nhiÒu triÖu ®«la cho c¸c giao dÞch bu«n b¸n ®¸ng kÓ qua m¹ng. Mét l­îng lín giao dÞch ®· cho thÊy sù thµnh c«ng ®¸ng kÓ cña xu h­íng nµy. Thèng kª cho thÊy c¸c lÜnh vùc sö dông th­¬ng m¹i nhiÒu nhÊt bao gåm c¸c dÞch vô tµi chÝnh ng©n hµng, kinh doanh b¸n lÎ, du lÞch, qu¶ng c¸o …Trong kinh doanh b¸n lÎ, ngoµi m¸y tÝnh vµ c¸c s¶n phÈm m¹ng cßn cã tin tøc, s¸ch b¸o, nh¹c, phim ¶nh, c¸c ch­¬ng tr×nh ph¸t thanh, truyÒn h×nh, c¸c ch­¬ng tr×nh phÇn mÒm tin häc vµ c¸c thiÕt bÞ v¨n phßng - ®ã lµ mét sè c¸c s¶n phÈm hiÖn nay ®ang ®­îc b¸n rÊt ch¹y. HiÖn nay, nh÷ng ng­êi tham gia mua, b¸n hµng trªn m¹ng ngµy cµng t¨ng. Theo mét nghiªn cøu ®­îc tiÕn hµnh vµo th¸ng 3 /1997 cña Commerce Net vµ Nielsel th× 73% sè ng­êi sö dông c¸c trang Web cho biÕt hä sö dông thêi gian ®Ó t×m kiÕm nh÷ng th«ng tin vÒ hµng hãa cô thÓ, trong ®ã 53% sè ng­êi sö dông nãi r»ng hä t×m th«ng tin tr­íc khi ra quyÕt ®Þnh mua hµng vµ 15% (kho¶ng 5.6triÖu) ng­êi cho biÕt hä ®· thùc sù tham gia vµo bu«n b¸n trªn m¹ng. 4.1.2. Trao ®æi d÷ liÖu ®iÖn tö Trao ®æi d÷ liÖu ®iÖn tö (electronic data interchange – EDI) lµ viÖc trao ®æi c¸c d÷ liÖu d­íi d¹ng “cã cÊu tróc” (structured form) tõ m¸y tÝnh ®iÖn tö nµy sang m¸y tÝnh ®iÖn tö kh¸c, gi÷a c¸c c«ng ty hay c¸c tæ chøc ®· tho¶ thuËn bu«n b¸n víi nhau theo c¸ch nµy mét c¸ch tù ®éng mµ kh«ng cÇn cã sù can thiÖp cña con ng­êi (gäi lµ d÷ liÖu cã cÊu tróc v× hai bªn ph¶i th­¬ng l­îng víi nhau tr­íc vÒ khu«n d¹ng cÊu tróc cña c¸c th«ng tin). Uû ban Liªn hîp quèc vÒ LuËt th­¬ng m¹i quèc tÕ (UNCITRAL) ®­a ra ®Þnh nghÜa ph¸p lý sau ®©y: “Trao ®æi d÷ liÖu ®iÖn tö lµ viÖc chuyÓn giao th«ng tin tõ m¸y tÝnh ®iÖn tö nµy sang m¸y tÝnh ®iÖn tö kh¸c b»ng ph­¬ng tiÖn ®iÖn tö mµ sö dông mét tiªu chuÈn sÏ ®­îc tho¶ thuËn ®Ó cÊu tróc th«ng tin”. EDI ®­îc sö dông tõ tr­íc khi cã Internet, tr­íc tiªn ng­êi ta dïng “m¹ng gia t¨ng gi¸ trÞ ” (Value Added Network: VAN) ®Ó liªn kÕt c¸c ®èi t¸c EDI víi nhau: cèt lâi cña VAN lµ mét hÖ thèng th­ tÝn ®iÖn tö cho phÐp c¸c m¸y tÝnh ®iÖn tö liªn l¹c ®­îc víi nhau vµ ho¹t ®éng nh­ mét ph­¬ng tiÖn l­u tr÷ vµ t×m gäi: khi kÕt nèi vµo VAN mét doanh nghiÖp sÏ cã thÓ liªn l¹c víi rÊt nhiÒu m¸y tÝnh ®iÖn tö n»m ë mäi n¬i trªn thÕ giíi. Ngµy nay, VAN ®­îc x©y dùng chñ yÕu lµ trªn nÒn Internet. Trao ®æi d÷ liÖu ®iÖn tö ®­îc sö dông thay thÕ mäi thø giÊy tê mµ doanh nghiÖp vÉn dïng tr­íc ®©y nh­ vËn ®¬n, ®¬n ®Æt hµng, thËm chÝ c¶ sÐc. Nã ®Ò ra c¸c ph­¬ng ph¸p ®Ó x¸c minh tªn cña c«ng ty göi vËn ®¬n, ®Ó chøng minh viÖc giao hµng vµ ®Ó tiÕn hµnh thanh to¸n. Trao ®æi d÷ liÖu ®iÖn tö quan t©m ®Õn viÖc trao ®æi d÷ liÖu gi÷a c¸c bªn ®· cã sù hiÓu biÕt kh¸ râ vÒ nhau vµ s¾p xÕp viÖc kÕt nèi gi÷a bªn nµy víi bªn kia (tõ ®iÓm nä ®Õn ®iÓm kia) th«ng th­êng qua kªnh ®iÖn tho¹i vµ lµ c«ng cô cèt tö trong c¸c giao dÞch B2B qua Internet, thËm chÝ cßn lµ gi¶i ph¸p sèng cßn khi sè l­îng kh¸ch hµng ngµy mét t¨ng lªn. 4.1.3. E-mail, Fax vµ hÖ thèng ®iÖn tho¹i trªn m¹ng Internet §©y lµ giao dÞch th­¬ng m¹i ®iÖn tö th«ng qua c¸c h×nh thøc th«ng tin ®iÖn tö h¹n chÕ h¬n: E-mail (th­ ®iÖn tö ), Facimile hay Fax, ®iÖn tho¹i truyÒn h×nh trªn m¹ng Internet. HÇu hÕt c¸c giao dÞch ®iÖn tö nµy lµ sù trao ®æi qua l¹i tõ giao dÞch nµy sang giao dÞch kia víi mét sè c«ng ty, ®©y lµ viÖc cè g¾ng sö dông E-mail vµ Fax cho c¸c qu¶ng c¸o tíi kh¸ch hµng vµ c¸c triÓn väng kinh doanh kh¸c. Trong c¸c giao dÞch ®iÖn tö trªn, cã lÏ E-mail lµ ph­¬ng tiÖn qu¶ng c¸o trùc tuyÕn trªn m¹ng hiÖu qu¶ nhÊt. Qua E-mail, doanh nghiÖp cã thÓ gi¶i ®¸p th¾c m¾c cña kh¸ch hµng, ®­a ra nh÷ng c¸ch thøc dÔ dµng ®Ó mäi ng­êi cã thÓ ®Æt c©u hái qua trang Web, cã thÓ tËp hîp tªn vµ ®Þa chØ nh÷ng ng­êi göi th­ tíi, ph©n lo¹i c¸c yªu cÇu trong mét c¬ së d÷ liÖu vµ gi¶i ®¸p ®a sè yªu cÇu nµy theo kiÓu tù ®éng ho¸ hoÆc göi e-mail cho tõng kh¸ch hµng khi cã c©u tr¶ lêi. §ång thêi, th«ng qua viÖc thu thËp c¸c c©u tr¶ lêi cña b¶ng c©u hái trong e-mail tù ®éng göi tíi kh¸ch hµng, doanh nghiÖp cã thÓ dÔ dµng n¾m b¾t ®­îc thÞ hiÕu cña kh¸ch hµng nh­ mµu s¾c, h×nh d¸ng…®Ó tõ ®ã cã kÕ ho¹ch tung ra thÞ tr­êng nh÷ng s¶n phÈm cã kh¶ n¨ng c¹nh tranh. Ngoµi ra, doanh nghiÖp cã thÓ trao cho kh¸ch hµng kh¶ n¨ng kÕt nèi vµo hÖ thèng tù ®éng cña doanh nghiÖp, sao cho vµo c¸c thêi ®iÓm thÝch hîp hä cã thÓ nhËn ®­îc chµo hµng ®Æc biÖt nh­ c¸c ho¹t ®éng mua b¸n, c¸c mÆt hµng míi, c¸c kü thuËt tiªn tiÕn trong nghµnh c«ng nghiÖp nÕu doanh nghiÖp thuéc lÜnh vùc cung cÊp dÞch vô. 4.1.4. X©y dùng vµ qu¶ng b¸ trang Web Mét trong nh÷ng c¸ch thøc hiÖu qu¶ nhÊt ®Ó khuyÕch tr­¬ng viÖc kinh doanh th­¬ng m¹i lµ x©y dùng vµ qu¶ng b¸ c¸c trang Web, tr­íc hÕt, th«ng qua c¸c bµi b¸o trªn nh÷ng tê b¸o, t¹p chÝ th­¬ng m¹i hoÆc thËm chÝ trªn c¸c ch­¬ng tr×nh tin tøc trªn truyÒn h×nh hay ®µi ph¸t thanh. HiÖn nay, cã nhiÒu doanh nghiÖp hiÓu râ lîi Ých cña viÖc x©y dùng trang Web cña m×nh trªn m¹ng nªn ®· l¾p ®Æt hÖ thèng m¸y tÝnh vµ x©y dùng m¹ng néi bé, dùa trªn c¸c chuÈn thèng nhÊt (TCP/IP vµ HTTP) ®Ó b¾t ®Çu h×nh thµnh c¸c trang Web cña doanh nghiÖp. Khi kÕt nèi vµo Internet, mçi doanh nghiÖp nªn xem xÐt vµ c©n nh¾c ®Ó quyÕt ®Þnh sÏ ®­a lªn trang Web cña m×nh nh÷ng g×, v× vËy, tr­íc hÕt, doanh nghiÖp cÇn tù tr¶ lêi mét sè c©u hái nh­: LiÖu cã thÓ ®Æt cactaloge s¶n phÈm cña m×nh thµnh trùc tuyÕn ®­îc kh«ng? ChÝnh s¸ch vÒ sö dông Internet cña doanh nghiÖp víi nh©n viªn nh­ thÕ nµo? Nªn tù lµm hay nªn mua c¸c dÞch vô th­¬ng m¹i ®iÖn tö? Quy m« cña giao dÞch th­¬ng m¹i mµ c¸c nhµ cung cÊp vµ c¸c kh¸ch hµng thùc sù tiÕn hµnh víi Internet? HiÖn t¹i hä giao tiÕp víi c¸c hÖ thèng cña m×nh nh­ thÕ nµo vµ liÖu sÏ cã nh÷ng thay ®æi g× trªn m¹ng? Th«ng tin nµo sÏ cung cÊp miÔn phÝ, th«ng tin nµo sÏ ®ßi hái ng­êi dïng ph¶i tr¶ tiÒn? SÏ ph¶i liªn l¹c tõ trang Web cña m×nh tíi nh÷ng ai?… Cã thÓ nãi, viÖc x©y dùng c¸c trang Web cã hiÖu qu¶ lµ mét yªu cÇu ®Æt ra cho c¸c doanh nghiÖp, v× ®©y lµ yÕu tè ®Çu tiªn ®Ó kh¸ch hµng biÕt ®Õn doanh nghiÖp. Do vËy, trang Web cña doanh nghiÖp nhÊt thiÕt ph¶i ®­îc tr×nh bµy mét c¸ch sinh ®éng, hÊp dÉn, dÔ hiÓu vµ tiÖn dông cho kh¸ch hµng, cã nh­ vËy c«ng viÖc kinh doanh trªn m¹ng cña c¸c doanh nghiÖp míi cã thÓ tiÕn hµnh thuËn lîi ®ù¬c. 4.2. C¸c h×nh th¸i th­¬ng m¹i ®iÖn tö Th­¬ng m¹i ®iÖn tö gåm cã th­¬ng m¹i ®iÖn tö gi÷a doanh nghiÖp víi doanh nghiÖp (B2B: Business to Business), doanh nghiÖp víi t­ nh©n (B2C: Business to Customer), doanh nghiÖp víi ChÝnh phñ (B2G: Business to Government), ChÝnh phñ víi ChÝnh phñ (G2G: Government to Government), ChÝnh phñ víi doanh nghiÖp (G2B: Government to Business), ChÝnh phñ víi kh¸ch hµng (G2C: Government to Customer), kh¸ch hµng víi kh¸ch hµng (C2C: Customer to Customer), kh¸ch hµng víi doanh nghiÖp (C2B: Customer to Business), kh¸ch hµng víi ChÝnh phñ (C2G: Customer to Government). Gi÷a c¸c doanh nghiÖp víi nhau: (B2B: Business to Business) M« h×nh nµy chñ yÕu nh»m t¨ng hiÖu n¨ng vµ gi¶m gi¸ thµnh dÞch vô cña kh©u qu¶n lý d©y chuyÒn cung øng: c¸c c«ng ty chÕ biÕn c«ng nghiÖp mua thiÕt bÞ, phô tïng, b¸n thµnh phÈm cÇn thiÕt tõ hµng tr¨m, hµng ngµn c«ng ty cung øng qua m¹ng, võa tiÕt kiÖm phÝ tæn cung øng võa cã hiÖu n¨ng cao (nhanh chãng, kÞp thêi, chÝnh x¸c vµ gi¶m nhu cÇu tån kho). MÆt kh¸c, do sù c¹nh tranh tù do nªn, doanh nghiÖp cã thÓ mua ®­îc hµng ho¸ víi gi¸ thµnh hîp lý nhÊt. Nãi chung, th­¬ng m¹i B2B ®em l¹i cho doanh nghiÖp nhiÒu lîi Ých, tiÕt kiÖm kho¶ng 10%-25% toµn bé chi phÝ cña kh©u cung øng, do ®ã t¨ng nguån lîi nhuËn cho c«ng ty, ®ång thêi tiÕt kiÖm mét l­îng chi phÝ x· héi ®¸ng kÓ. Gi÷a c¸c doanh nghiÖp víi ng­êi tiªu dïng (B2C: Business to Customer) M« h×nh kinh doanh th­¬ng m¹i ®iÖn tö nµy t­¬ng ®­¬ng víi h×nh thøc b¸n hµng qua m¹ng. H×nh thøc nµy gióp cho c¸c doanh nghiÖp b¸n lÎ cã thÓ kÕt hîp chiÕn l­îc tiÕp thÞ theo chiÒu réng (phæ biÕn ®Õn nhiÒu ng­êi) lÉn chiÒu s©u (biÕt râ vµ ®¸p øng nhu cÇu, thÞ hiÕu cña tõng kh¸ch hµng) vµ lo¹i h×nh nµy gióp ng­êi tiªu dïng cã thÓ mua hµng t¹i nhµ mµ kh«ng cÇn ®Õn cöa hµng. Tr­íc ®©y, c¸c nhµ b¸n lÎ ph¶i chän mét trong hai môc tiªu, v× kh«ng thÓ thùc hiÖn c¶ hai trong cïng mét lóc hay qua cïng mét ph­¬ng tiÖn tiÕp thÞ, nh­ng b©y giê, nhê cã Internet, doanh nghiÖp cã thÓ ®¹t ®­îc c¶ hai môc tiªu vµ th«ng qua m¹ng, c¸c nhµ b¸n lÎ cã thÓ cung cÊp rÊt nhiÒu dÞch vô cho ng­êi tiªu dïng tõ b¸n hµng tiªu dïng, ®a d¹ng nh­ b¸nh kÑo, r­îu bia, m¸y tÝnh, xe h¬i… ®Õn c¸c ch­¬ng tr×nh phÇn mÒm. Tuy vËy, do v¨n ho¸ kinh doanh tõng n­íc, mµ sù ph¸t triÓn b¸n hµng lÎ qua m¹ng cã sù kh¸c nhau, vÝ dô: t¹i Mü, do tr×nh ®é hiÓu biÕt vÒ Internet cao, dÉn ®Çu trong c¸c n­íc, nªn nghµnh kinh doanh b¸n lÎ qua m¹ng rÊt ph¸t triÓn. Trong khi ®ã, dï Singapore vµ Hång K«ng tuy lµ thÞ tr­êng viÔn th«ng cã søc c¹nh tranh nhÊt vµ n»m trong danh s¸ch c¸c n­íc ®­îc trang bÞ vÒ c«ng nghÖ th«ng tin tèt nhÊt nh­ng vÉn ch­a n»m trong sè 10 n­íc ®øng ®Çu vÒ ph¸t triÓn kinh doanh qua m¹ng. Gi÷a c¸c c«ng ty víi chÝnh phñ (B2G: Business to Goverment) vµ ChÝnh phñ víi doanh nghiÖp (G2B: Government to Business) Th­¬ng m¹i ®iÖn tö gi÷a c«ng ty vµ ChÝnh phñ bao gåm toµn bé c¸c giao dÞch gi÷a c¸c c«ng ty vµ c¸c tæ chøc chÝnh phñ. Th«ng qua m¹ng, ChÝnh phñ cã thÓ cung cÊp c¸c dÞch vô, th«ng tin ®Õn doanh nghiÖp vµ cã thÓ dÔ dµng qu¶n lý thuÕ, h¶i quan, c¸c phÝ, lÖ phÝ vµ c¸c kho¶n thu dÞch vô kh¸c th«ng qua mét hÖ thèng qu¶n lý thèng nhÊt vÒ thuÕ, thanh to¸n b»ng tµi kho¶n trùc tiÕp trªn m¹ng Internet gi÷a doanh nghiÖp vµ Nhµ n­íc vµ ng­îc l¹i, doanh nghiÖp cã thÓ tiÕp nhËn th«ng tin, dÞch vô vµ thùc hiÖn nghÜa vô cña m×nh mét c¸ch dÔ dµng h¬n, còng nh­ n¾m b¾t kÞp thêi sù thay ®æi luËt ph¸p, chÝnh s¸ch cña Nhµ n­íc. M« h×nh giao dÞch gi÷a ChÝnh phñ vµ c«ng ty sÏ ph¸t triÓn m¹nh mÏ khi cã m¹ng liªn kÕt gi÷a c¸c c¬ quan qu¶n lý tõ trung ­¬ng tíi ®Þa ph­¬ng, bëi viÖc qu¶n lý th«ng qua m¹ng Internet sÏ gióp gi¶m ®¸ng kÓ khèi l­îng c«ng viÖc qu¶n lý còng nh­ chi phÝ ng©n s¸ch cña Nhµ n­íc trong viÖc nµy. Gi÷a t­ nh©n víi doanh nghiÖp (C2B: Customer to Business), t­ nh©n víi t­ nh©n (C2C: Customer to Customer) M« h×nh nµy t¹o c¬ héi cho c¸c c¸ nh©n cã thÓ mua/b¸n nh÷ng hµng hãa hay dÞch vô m×nh cÇn nh­ng Ýt cã do doanh nghiÖp cung cÊp, v× h×nh thøc th­¬ng m¹i ®iÖn tö nµy cã thÓ kÕt nèi gi÷a mét sè Ýt ng­êi b¸n vµ mét sè Ýt ng­êi mua ë bÊt cø n¬i nµo. §iÒu nµy më réng kh¶ n¨ng lùa chän cho c¸c c¸ nh©n. Gi÷a chÝnh phñ víi nhau ( G2G: Government to Government) Khi m¹ng Internet ph¸t triÓn, chÝnh phñ c¸c n­íc cã thÓ më réng quan hÖ víi nhau th«ng qua m¹ng Internet. Mäi ho¹t ®éng hîp t¸c, liªn kÕt, trao ®æi gi÷a c¸c n­íc cã thÓ thùc hiÖn dÔ dµng th«ng qua m¹ng réng kh¾p toµn cÇu. II. Lîi Ých cña th­¬ng m¹i ®iÖn tö Ngµy nay, th­¬ng m¹i ®iÖn tö ngµy cµng tá râ vai trß quan träng lµ mét ph­¬ng thøc giao dÞch nhanh, hiÖu qu¶ vµ cung cÊp th«ng tin mét c¸ch cËp nhËt nhÊt. Ph­¬ng thøc kinh doanh nµy tËn dông ®­îc tèi ®a c¸c nguån lùc vµ ®em l¹i nhiÒu sù tiÖn dông cho c¸c bªn tham gia, do ®ã viÖc kinh doanh trªn m¹ng ngµy cµng trë nªn phæ biÕn vµ ®­îc sö dông réng r·i. ViÖc ¸p dông c«ng nghÖ th«ng tin vµo c«ng viÖc kinh doanh th«ng qua m¹ng ®em l¹i lîi Ých to lín, gióp ng­êi tham gia cã ®­îc th«ng tin phong phó vÒ thÞ tr­êng, ®èi t¸c, gi¶m chi phÝ trong kinh doanh, rót ng¾n chu kú s¶n xuÊt, vµ trªn quan ®iÓm chiÕn l­îc gióp cho mét n­íc sím chuyÓn sang nÒn kinh tÕ sè ho¸ nh­ mét xu h­íng tÊt yÕu cña thêi ®¹i vµ b»ng c¸ch ®ã c¸c n­íc ®ang ph¸t triÓn cã thÓ t¹o mét b­íc tiÕn nh¶y vät. Cã thÓ nãi r»ng, th­¬ng m¹i ®iÖn tö ®em l¹i nh÷ng lîi Ých v« cïng to lín, mµ c¸c doanh nghiÖp muèn ph¸t triÓn, muèn thu ®­îc nh÷ng mãn hêi khæng lå, th× kh«ng thÓ bá qua ®­îc. VËy lîi Ých cña th­¬ng m¹i ®iÖn tö thÓ hiÖn ë nh÷ng ®iÓm g×? 1. VÊn ®Ò giê giÊc ViÖc kinh doanh trªn m¹ng t¹o ra sù tiÖn lîi v« cïng lín ®èi víi c¶ doanh nghiÖp lÉn kh¸ch hµng, v× doanh nghiÖp cã thÓ b¸n hµng tËn dông c¶ ngµy vÉn víi mét chi phÝ kh«ng ®æi, nh©n lùc kh«ng ®æi, cßn kh¸ch hµng, th× cã thÓ xem hµng mäi lóc, bÊt cø khi nµo hä rçi r·i. H¬n n÷a, c¸c yªu cÇu qua th­ ®iÖn tö tõ kh¸ch hµng cã thÓ ®­îc doanh nghiÖp xem xÐt gi¶i quyÕt mau lÑ vµ ®Çy ®ñ h¬n so víi h×nh thøc göi th­ th«ng th­êng hay qua ®iÖn tho¹i. MÆt kh¸c, trong c¸c giao dÞch th«ng th­êng ®ßi hái ph¶i cã sù gÆp gì trùc tiÕp gi÷a c¸c bªn th× chi phÝ vµ thêi gian lµ rÊt lín. Giao dÞch ®­îc hiÓu lµ c¶ qu¸ tr×nh tõ qu¶ng c¸o, tiÕp xóc ban ®Çu, cho tíi giao dÞch ®Æt hµng, giao hµng, giao dÞch thanh to¸n. Thêi gian giao dÞch qua Internet chØ b»ng 7% thêi gian giao dÞch qua fax vµ b»ng kho¶ng 0,5% so víi thêi gian giao dÞch qua b­u ®iÖn, chi phÝ thanh to¸n ®iÖn tö qua Internet chØ b»ng 10% tíi 20% chi phÝ thanh to¸n theo c¸ch th«ng th­êng. Nh­ vËy, viÖc kinh doanh trªn m¹ng tiÕt kiÖm ®­îc rÊt nhiÒu thêi gian cho c¶ ng­êi tiªu dïng vµ cho c¸c doanh nghiÖp. 2. Gi¶m chi phÝ dµnh cho c¸c ho¹t ®éng tiÕp thÞ, chi phÝ s¶n xuÊt, gi¶m gi¸ thµnh s¶n phÈm C«ng ty cã thÓ qu¶ng c¸o c¸c mÆt hµng mét c¸ch th­êng xuyªn trªn c¸c Website cña m×nh mµ l¹i Ýt tèn kÐm h¬n viÖc qu¶ng c¸o trªn giÊy vµ khi doanh nghiÖp muèn thay ®æi, qu¶ng c¸o thªm mÆt hµng míi th×, vÊn ®Ò nµy còng trë nªn dÔ dµng h¬n, do cataloge th«ng th­êng chØ cã khu«n khæ giíi h¹n, kh«ng thÓ nªu hÕt c¸c th«ng tin vµ lu«n lu«n lçi thêi cßn cataloge ®iÖn tö cã thÓ thay ®æi h×nh ¶nh c¸c s¶n phÈm mét c¸ch dÔ dµng, gióp cho kh¸ch hµng thuËn tiÖn trong viÖc tiÕp cËn cataloge vµ cËp nhËt hµng ho¸ cña c«ng ty mét c¸ch th­êng xuyªn h¬n. Th«ng qua m¹ng, doanh nghiÖp cã thÓ gi¶m ®­îc mét kho¶n kh¸ lín chi phÝ cho viÖc in Ên tµi liÖu cho c¸c nh©n viªn cña c«ng ty b»ng c¸ch sö dông m¹ng néi bé, vµ khi tiÕn hµnh kinh doanh trªn m¹ng, doanh nghiÖp còng ®· gi¶m mét kho¶n ®¸ng kÓ chi phÝ cho viÖc thuª cöa hµng (®©y lµ mét kho¶n chi phÝ kh«ng nhá, ®Æc biÖt lµ khi doanh nghiÖp thuª cöa hµng t¹i c¸c thµnh phè lín nh­ Tokyo…), chi phÝ cho viÖc in Ên c¸c chøng tõ, chi phÝ cho c¸c ®µm ph¸n giao dÞch v× giao dÞch qua m¹ng võa Ýt mÊt thêi gian, l¹i kh«ng mÊt chi phÝ ®i l¹i, trong khi chi phÝ giao dÞch trùc tiÕp l¹i rÊt tèn thêi gian, tiÒn b¹c, còng nh­ gi¶m bít ®­îc nh÷ng kho¶n b­u phÝ ®¾t ®á dµnh cho viÖc th«ng tin liªn l¹c víi kh¸ch hµng vµ ®èi t¸c kinh doanh, do chi phÝ mçi lÇn liªn l¹c rÎ, h¬n n÷a, chi phÝ göi th­ tíi 100 ng­êi chØ t­¬ng ®­¬ng víi viÖc göi tíi mét ng­êi duy nhÊt. Nh­ vËy, do viÖc gi¶m chi phÝ trong c¶ qu¸ tr×nh giao dÞch mµ gi¸ thµnh s¶n phÈm còng ®­îc gi¶m. §iÒu nµy cã lîi cho c¶ doanh nghiÖp vµ ng­êi tiªu dïng, v× ng­êi tiªu dïng th× cã thÓ mua ®­îc hµng ho¸ víi gi¸ rÎ, cßn doanh nghiÖp th× còng t¨ng ®­îc nguån lîi do b¸n ®­îc hµng víi sè l­îng lín. 3. X¸c ®Þnh môc tiªu dÔ dµng h¬n Céng ®ång Internet ho¹t ®éng theo nguyªn t¾c tù lùa chän, tøc lµ mçi ng­êi víi nh÷ng së thÝch nhÊt ®Þnh th­êng cã xu h­íng t×m ®Õn nh÷ng n¬i phï hîp víi së thÝch cña m×nh trªn kh«ng gian ¶o do hÖ thèng c¸c m¹ng l­íi t¹o nªn vµ c¸c kh¸ch hµng tù t×m ®Õn nh÷ng mÆt hµng mµ hä ­a thÝch vµ ®Æt mua, nghÜa lµ c¸c kh¸ch hµng lµ ng­êi t×m ®Õn b¹n, chø b¹n kh«ng ph¶i t×m ®Õn hä. MÆt kh¸c, doanh nghiÖp cã thÓ th«ng qua m¹ng, ®Ó ®iÒu tra thÞ hiÕu kh¸ch hµng, ®Ó t×m ra ®­îc nh÷ng mÆt hµng, thÓ lo¹i hµng ho¸, h×nh d¸ng, mµu s¾c ­a thÝch cña kh¸ch hµng, ®iÒu tra th«ng tin vÒ thÞ tr­êng trªn c¬ së xem xÐt c¸c trang Web cña c¸c doanh nghiÖp cïng ngµnh nghÒ, c¸c ®èi thñ c¹nh tranh, hoÆc xem xÐt t×nh h×nh biÕn ®éng vÒ gi¸ c¶, xu h­íng t¨ng hay gi¶m nhu cÇu…, ®Ó tõ ®ã ph©n tÝch, ®¸nh gi¸, x©y dùng chiÕn l­îc s¶n xuÊt vµ kinh doanh thÝch hîp víi xu thÕ ph¸t triÓn cña thÞ tr­êng trong n­íc, khu vùc vµ thÞ tr­êng quèc tÕ. §iÒu nµy ®Æc biÖt cã ý nghÜa ®èi víi c¸c doanh nghiÖp võa vµ nhá, v× c¸c doanh nghiÖp nµy kh«ng cã mét m¹ng l­íi th«ng tin trªn toµn cÇu. 4. Kh¶ n¨ng v­¬n tíi nh÷ng thÞ tr­êng lín h¬n Mét nhµ cung cÊp, dï lµ nhá còng cã thÓ ®­îc nhiÒu ng­êi biÕt ®Õn._. th«ng qua tÝnh toµn cÇu cña m¹ng m¸y tÝnh vµ ng­îc l¹i, ng­êi tiªu dïng còng cã thÓ cã kh¶ n¨ng chän lùa nhµ cung cÊp phï hîp trªn toµn cÇu v× m¹ng ®· cung cÊp cho hä v« sè th«ng tin vÒ rÊt nhiÒu nh÷ng nhµ cung cÊp trªn thÕ giíi. Së dÜ nh­ vËy lµ do, khi tiÕn hµnh th­¬ng m¹i ®iÖn tö, m¹ng m¸y tÝnh ®· xãa bá ®­îc kho¶ng c¸ch ®Þa lý gi÷a c¸c quèc gia, gióp ng­êi b¸n vµ ng­êi mua trªn toµn thÕ giíi gÆp nhau mét c¸ch dÔ dµng. Nh­ vËy, nhê Internet, kho¶ng c¸ch gi÷a c¸c thÞ tr­êng kh«ng cßn lµ vÊn ®Ò c¶n trë viÖc xóc tiÕn b¸n hµng cña doanh nghiÖp ®Õn c¸c thÞ tr­êng xa n÷a. Khi ch­a cã Internet, viÖc muèn më réng thÞ tr­êng sang c¸c n­íc kh¸c lµ mét ®iÒu rÊt khã kh¨n b¾t ®Çu tõ viÖc th¨m dß thÞ hiÕu thÞ tr­êng, cho ®Õn, viÖc t×m ®èi t¸c tiÕn hµnh ®¹i lý kinh doanh, hay cöa hµng lµm ph©n phèi hµng ho¸. 5. N©ng cao chÊt l­îng c¸c dÞch vô sau b¸n hµng Víi viÖc cung cÊp c¸c dÞch vô hç trî trùc tuyÕn, kh¸ch hµng cã thÓ tù m×nh t×m kiÕm mäi th«ng tin cÇn thiÕt vÒ c¸c dÞch vô hËu m·i ®èi víi c¸c s¶n phÈm vµ c¸c doanh nghiÖp còng cã thÓ ®¸p øng rÊt nhanh c¸c yªu cÇu cña kh¸ch hµng, cã thÓ cung cÊp c¸c dÞch vô t­ vÊn vµ th«ng tin vÒ s¶n phÈm, c¸ch h­íng dÉn sö dông s¶n phÈm mét c¸ch nhanh chãng, thuËn tiÖn cho kh¸ch hµng, lµm cho dÞch vô sau b¸n hµng ®­îc n©ng lªn râ rÖt. 6. Gióp thiÕt lËp vµ cñng cè quan hÖ ®èi t¸c Th«ng qua m¹ng Internet/ Web, ng­êi tiªu dïng, doanh nghiÖp, c¸c c¬ quan ChÝnh phñ cã thÓ giao dÞch trùc tiÕp vµ liªn tôc víi nhau, xo¸ bá kho¶ng c¸ch vÒ kh«ng gian, nhê ®ã c¶ sù hîp t¸c lÉn sù qu¶n lý ®Òu ®­îc tiÕn hµnh nhanh chãng vµ liªn tôc. Nhê vµo c¸c th«ng tin trªn m¹ng, c¸c b¹n hµng míi, c¸c c¬ héi kinh doanh míi ®­îc ph¸t hiÖn nhanh chãng trªn b×nh diÖn toµn quèc, toµn khu vùc, toµn thÕ giíi vµ cã nhiÒu c¬ héi ®Ó lùa chän h¬n. §èi víi nh÷ng b¹n hµng cò th× viÖc giao dÞch liªn tôc, trao ®æi th«ng tin th¨m hái nhau sÏ gi÷ ®­îc b¹n hµng l©u dµi, cñng cè mèi quan hÖ mËt thiÕt gi÷a doanh nghiÖp vµ b¹n hµng. 7.T¹o ®iÒu kiÖn sím tiÕp cËn nÒn kinh tÕ sè ho¸ XÐt trªn b×nh diÖn quèc gia, tr­íc hÕt, th­¬ng m¹i ®iÖn tö sÏ thóc ®Èy sù ph¸t triÓn cña ngµnh c«ng nghÖ th«ng tin vµ nh×n réng h¬n, th­¬ng m¹i ®iÖn tö sÏ gióp mét n­íc ®ang ph¸t triÓn sím tiÕp cËn nÒn kinh tÕ sè ho¸, mét c¬ héi cho c¸c n­íc ph¸t triÓn t¹o mét b­íc nh¶y vät ®uæi kÞp c¸c n­íc ph¸t triÓn trong mét thêi gian ng¾n. III. T×nh h×nh ph¸t triÓn TM§T trªn thÕ giíi C¸c chuyªn gia kinh tÕ nãi r»ng thÕ giíi ®· b­íc vµo kû nguyªn Internet. Kinh tÕ Internet sÏ lµ ®éng lùc kÝch thÝch t¨ng tr­ëng bu«n b¸n toµn cÇu. §iÒu nhËn ®Þnh nµy h¼n kh«ng sai chót nµo. 1. TM§T ngµy cµng ph¸t triÓn víi tèc ®é chãng mÆt Cã thÓ nãi r»ng, Internet trë thµnh mét phÇn kh«ng thÓ t¸ch rêi trong nÒn kinh tÕ hiÖn ®¹i, nã th©m nhËp vµo mäi ho¹t ®éng cña ®êi sèng cña x· héi, ®iÒu ®ã thÓ hiÖn râ nÐt ë viÖc c¸c dÞch vô th­¬ng m¹i ®iÖn tö ngµy cµng ph¸t triÓn víi tèc ®é nhanh chãng mÆt. VÝ dô: m¹ng Internet cã thÓ c¶i tiÕn dÞch vô hµnh chÝnh nhµ n­íc. Tõ n¨m 1996, tiÓu bang Arizona cña Mü ®· thiÕt lËp ®Þa chØ Web Service Arizona, cho phÐp ng­êi d©n cã thÓ thùc hiÖn c¸c dÞch vô hµnh chÝnh th«ng th­êng trªn Web, 24 giê mét ngµy, b¶y ngµy mét tuÇn. ThÝ dô nh­ viÖc ®¨ng ký xe «-t« trªn Web chØ mÊt cã 2 phót (so víi vµi tiÕng ®ång hå tr­íc ®ã) vµ tèn 1,6 ®«la thay v× tèn 6,6 ®«la. HiÖn nay, víi 15% viÖc ®¨ng ký xe «t« ®­îc thùc hiÖn trªn trang Web, së ®¨ng ký xe cña ChÝnh phñ tiÓu bang Arizona ®· tiÕt kiÖm mçi n¨m 1,7 triÖu ®«la. Singapore hiÖn nay ®ang dÉn ®Çu thÕ giíi víi ®Þa chØ Web eCitizen, cung cÊp toµn bé c¸c dich vô hµnh chÝnh cña c¸c c¬ quan chÝnh quyÒn cho ng­êi d©n. Theo Gartner group, ­íc tÝnh gi¸ trÞ cña c¸c ho¹t ®éng th­¬ng m¹i ®iÖn tö hiÖn nay lµ kho¶ng 136 tØ ®«la; ®Õn n¨m 2003 sÏ lªn tíi 4,4 ngµn tØ ®«la. Theo nguån tµi liÖu cña Internation Data Corp – Canadian Economic Outlook, doanh sè th­¬ng m¹i ®iÖn tö toµn cÇu ®­îc thèng kª vµ dù b¸o nh­ sau: N¨m 1997 1998 1999 2000 2001 2002 Tèc ®é t¨ng b×nh qu©n 1997 – 1999 Doanh sè (tØ $) 13,0 33,5 69,3 137,1 243,3 435,1 74,35% Theo dù b¸o cña APEC th× ®Õn cuèi n¨m 2002, doanh sè th­¬ng m¹i ®iÖn tö toµn cÇu cã thÓ lªn tíi 1.000 tØ ®«la (http:// www.canadianbusiness.com/ outlook/ 021299/ outp.12htm). 2. TM§T ph¸t triÓn m¹nh ë ch©u ¢u vµ Mü Ngµy nay, ë Mü vµ ch©u ¢u, th­¬ng m¹i ®iÖn tö ngµy cµng trë nªn phæ biÕn. Mü lµ thÞ tr­êng th­¬ng m¹i ®iÖn tö lín nhÊt, chiÕm mét nöa doanh sè th­¬ng m¹i ®iÖn tö toµn cÇu, víi sè l­îng ng­êi truy cËp vµ tham gia vµo mua b¸n qua m¹ng Internet lín nhÊt. N¨m 1999, sè ng­êi Mü mua hµng trªn m¹ng lµ 39 triÖu ng­êi, t¨ng gÊp ®«i so víi 17 triÖu ng­êi n¨m 1998. Theo nguån sè liÖu ®iÒu tra cña EIU, qua kh¶o s¸t 331 c«ng ty hµng ®Çu vÒ bu«n b¸n qua m¹ng trong nghµnh c«ng nghiÖp cña c¸c n­íc thuéc ch©u ¸, ch©u ©u, B¾c Mü th× cã tíi 44% lµ cña Hoa Kú, 18% cña Anh, 18% cña c¸c n­íc ch©u ©u kh¸c vµ 19% cña ch©u ¸. Theo dù tÝnh, thÞ tr­êng ®iÖn tö cña Hoa Kú sÏ tiÕp tôc t¨ng tr­ëng nhanh chãng vµ sÏ chiÕm kho¶ng 36% tæng møc b¸n lÎ cña n­íc nµy vµo 2005 ( http:// EIU.com/bestpactice/321609). 3. TM§T dù b¸o sÏ ph¸t triÓn m¹nh ë ch©u ¸ T¹i ch©u ¸, cã kho¶ng 39 triÖu nguêi tham gia m¹ng Internet, ®ang tôt hËu trong cuéc ®ua víi c¸c n­íc Mü vµ ch©u ©u. C¸c chuyªn gia cho biÕt trong 5 n¨m tíi, sè ng­êi truy cËp m¹ng cña ch©u ¸ cã thÓ t­¬ng ®­¬ng hoÆc v­ît qu¸ tæng sè B¾c Mü vµ ch©u ©u céng l¹i. Dù kiÕn, ch©u ¸ sÏ thu ®­îc tõ thu nhËp th­¬ng m¹i Internet kho¶ng 1,4 ngh×n tØ vµo n¨m 2003. 4. TM§T B2B ph¸t triÓn nhÊt trong c¸c h×nh th¸i TM§T Trong c¸c h×nh th¸i TM§T, th× TM§T gi÷a c¸c doanh nghiÖp tá ra ph¸t triÓn nhÊt, chiÕm tæng gi¸ trÞ giao dÞch lín nhÊt vµ trong t­¬ng lai TM§T B2B vÉn tiÕp tôc ph¸t triÓn. Theo sù dù ®o¸n cña c«ng ty ngiªn cøu thÞ tr­êng eMarketer, TM§T B2B toµn cÇu sÏ ®¹t tæng trÞ gi¸ 823,4 tû USD vµo cuèi n¨m 2002 vµ møc t¨ng tr­ëng m¹nh sÏ tiÕp tôc duy tr× ®Õn hÕt n¨m 2004. “BÊt chÊp xu h­íng khã kh¨n chung cña nÒn kinh tÕ vµ n¨m 2001, nhiÒu c«ng ty vÉn thóc ®Èy nh÷ng s¸ng kiÕn TM§T, tiÕp tôc thiÕt kÕ lµn sãng kinh doanh TM§T”, «ng Steve Butter, nhµ ph©n tÝch cÊp cao cña eMarketer cho biÕt. C¸c c«ng ty cung cÊp EDI hµng ®Çu vµ nh÷ng giao dÞch ®­îc hç trî bëi nÒn c«ng nghiÖp hiÖn nay ®ang trî gióp cho c¸c doanh nghiÖp lín ®­a c¸c nhµ cung cÊp nhá h¬n cña hä lªn trùc tuyÕn, ®¸nh dÊu thêi k× t¨ng tr­ëng TM§T ®¸ng kÓ . EMarker ­íc tÝnh, TM§T trùc tuyÕn chiÕm d­íi 2% tæng gi¸ trÞ trao ®æi th­¬ng m¹i B2B cña MÜ trong n¨m 2001, cã h¬n 2200 thÞ tr­êng dùa trªn Internet trªn toµn thÕ giíi vµ cã dÊu hiÖu hiÖn râ rµng chøng tá thÞ tr­êng nµy cã nhiÒu kh¶ n¨ng ®Ó t¨ng tr­ëng chØ cã 11% c¸c doanh nghiÖp b¸o c¸o chiÕn l­îc TM§T ®­îc thùc hiÖn hoµn toµn. Nh÷ng sè liÖu dù ®o¸n vÒ TM§T B2B cña c«ng ty D÷ liÖu quèc tÕ (IDC) cßn tá ra “tham väng” h¬n nh÷ng sè liÖu eMarketer ®­a ra. IDC dù ®o¸n, tæng gi¸ trÞ hµng ho¸ vµ dÞch vô toµn cÇu ®­îc b¸n qua c¸c c«ng ty b»ng gi¶i ph¸p TM§T sÏ t¨ng tõ 282 tû USD n¨m 2000 lªn 4,3 ngh×n tû n¨m 2005. Theo IDC, Mü sÏ vÉn lµ khu vùc lín nhÊt ®èi víi TM§T B2B, víi tû lÖ t¨ng tr­ëng lòy kÕ hµng n¨m cña gi¸ trÞ mua hµng lµ 68% tõ n¨m 2001 ®Õn n¨m 2005. §i theo s¸t lµ T©y ¢u, n¬i viÖc mua hµng B2B sÏ t¨ng víi tØ lÖ t¨ng tr­ëng lòy kÕ hµng n¨m lµ 91% tõ n¨m 2001 ®Õn n¨m 2005. Ch©u ¸-Th¸i B×nh D­¬ng sÏ lµ n¬i dÉn ®Çu vÒ møc t¨ng tr­ëng víi tû lÖ t¨ng tr­ëng lòy kÕ hµng n¨m lµ 109% trong giai ®o¹n nµy. Còng theo nguån sè liÖu cña TËp ®oµn m¸y tÝnh IBM, doanh sè cña h×nh thøc giao dÞch gi÷a c¸c doanh nghiÖp trªn toµn cÇu sÏ lªn tíi gÇn 320 tØ $ vµo cuèi n¨m 2002. Cã thÓ nãi, h×nh thøc th­¬ng m¹i ®iÖn tö B2B chiÕm tØ träng lín nhÊt, trªn 80%; h×nh thøc B2C chiÕm kho¶ng 20%. Nãi chung, sù ph¸t triÓn cña th­¬ng m¹i ®iÖn tö ngµy cµng trë nªn m¹nh mÏ do nh÷ng lîi Ých v« cïng to lín cña nã vµ trong t­¬ng lai, th­¬ng m¹i ®iÖn tö sÏ cßn tiÕn xa h¬n n÷a, ®ã lµ ®iÒu mµ c¸c n­íc ®Òu ®ang nç lùc ®Ó thùc hiÖn, mµ trong ®ã Mü lµ n­íc ®øng ®Çu trong sè ®ã, mét ®Êt n­íc lu«n hiÓu râ, kü thuËt c«ng nghÖ cao cã ý nghÜa nh­ thÕ nµo ®èi víi sù nghiÖp b¸ chñ, ng­êi khæng lå cña thÕ giíi. ChØ cã ®iÒu, ®èi víi c¸c n­íc ®ang ph¸t triÓn, ®Ó cã thÓ tiÕn lªn theo kÞp sù ph¸t triÓn tèc ®é ph¸t triÓn cña c«ng nghÖ th«ng tin qu¶ lµ mét bµi to¸n khã cÇn gi¶i quyÕt. Nh÷ng ®iÒu tr×nh bµy võa qua cho chóng ta mét c¸i nh×n tæng qu¸t vÒ th­¬ng m¹i ®iÖn tö vµ ®©y sÏ lµ trî lùc lín ®Ó nghiªn cøu vµ t×m hiÓu kÜ h¬n néi dung chÝnh mµ ta bµn trong kho¸ luËn nµy, thanh to¸n trong th­¬ng m¹i ®iÖn tö, mét bé phËn kh«ng t¸ch rêi cña TM§T. V×, nÕu TM§T kh«ng ph¸t triÓn th× sÏ kh«ng thÓ më ®­êng ®i lªn cña TT§T ®­îc, còng nh­ thÕ, nÕu TT§T cã h¹n chÕ sÏ l¹i c¶n trë sù ph¸t triÓn cña TM§T. Ch­¬ng 2 Thanh to¸n trong TM§T I. Kh¸i qu¸t TT§T 1. Kh¸i niÖm cña TT§T vµ lîi Ých cña TT§T 1.1. Kh¸i niÖm thanh to¸n ®iÖn tö (TT§T) TT§T lµ viÖc tiÕn hµnh c¸c ho¹t ®éng thanh to¸n ®­îc hç trî bëi c¸c ph­¬ng tiÖn ®iÖn tö. NghÜa lµ, th«ng qua c¸c ph­¬ng tiÖn ®iÖn tö, viÖc thanh to¸n tiÒn hµng cã thÓ thùc hiÖn ®­îc gi÷a ng­êi mua vµ ng­êi b¸n mµ kh«ng cÇn ph¶i gÆp gì nhau. ViÖc thanh to¸n th«ng qua m¹ng còng ®­îc tiÕn hµnh tr¶i qua c¸c giai ®o¹n nh­ ph­¬ng thøc thanh to¸n truyÒn thèng, nh­ng ®­îc thùc hiÖn nhê vµo hÖ thèng m¸y tÝnh nèi m¹ng réng kh¾p. Th«ng th­êng hÖ thèng TT§T ®­îc liªn kÕt víi m¹ng thanh to¸n riªng cña c¸c ng©n hµng hay c¸c m¹ng thanh to¸n kh¸c nh­ m¹ng thanh to¸n thÎ ®­îc ®iÒu hµnh bëi c¸c tæ chøc Visa vµ Master Card. Do vËy, ng­êi ta cã thÓ tiÕn hµnh thanh to¸n b»ng c¸c ph­¬ng tiÖn s½n cã cña hä nh­ thÎ tÝn dông hay thanh to¸n trùc tiÕp trªn tµi kho¶n cña hä t¹i ng©n hµng. TT§T kh«ng chØ giíi h¹n trong ho¹t ®éng thanh to¸n gi÷a c¸ nh©n vµ ng©n hµng, c¸ nh©n víi doanh nghiÖp hay doanh nghiÖp víi ng©n hµng mµ nã cßn cho phÐp tiÕn hµnh ho¹t ®éng thanh to¸n gi÷a ng©n hµng víi ng©n hµng. 1.2 Lîi Ých cña thanh to¸n ®iÖn tö ViÖc TT§T ®em l¹i rÊt nhiÒu lîi Ých cho ng­êi sö dông nãi chung vµ tiÕt kiÖm ®­îc nhiÒu chi phÝ x· héi nãi riªng. TÝnh tiÖn lîi: nÕu ng­êi chuyÓn tiÒn dïng dÞch vô e-banking cña ng©n hµng th×, chØ cÇn so¹n lÖnh chuyÓn tiÒn t¹i nhµ theo mÉu cã s½n cña ch­¬ng tr×nh råi tù ®éng göi ®i mµ kh«ng cÇn ph¶i ®Ých th©n ®Õn ng©n hµng ®iÒn ®¬n chuyÓn tiÒn phøc t¹p vµ chØ víi vµi c¸i nh¾p chuét, ng­êi sö dông cã thÓ dÔ dµng chuyÓn tiÒn cho ng­êi kh¸c mét c¸ch nhanh chãng. TiÕt kiÖm thêi gian: Thanh to¸n ®iÖn tö cã thÓ gióp kh¸ch hµng còng nh­ ng©n hµng tiÕt kiÖm ®­îc rÊt nhiÒu thêi gian. Víi h×nh thøc thanh to¸n ®iÖn tö, nÕu ng­êi chuyÓn tiÒn vµ ng­êi nhËn cã quan hÖ víi cïng mét ng©n hµng th× cho dï bÊt k× ®©u, chØ cÇn vµi phót sau lµ ng­êi nhËn cã thÓ nhËn ®­îc tiÒn trong tµi kho¶n cña m×nh. TÝnh chÝnh x¸c cao: Víi viÖc chuyÓn tiÒn truyÒn thèng, kh¸ch hµng sÏ ph¶i ®iÒn vµo mét mÉu ®¬n cã s½n vµ tiÕp tôc ph¶i so¹n nh÷ng lÖnh qua telex th× míi göi ®­îc cho c¸c tæ chøc ®¹i lý n­íc ngoµi. Qu¸ tr×nh trªn cã nhiÒu c«ng ®o¹n lÆp l¹i vµ cÇn xö lý b»ng tay, nªn dÔ x¶y ra sai sãt. Nh­ng víi viÖc thanh to¸n qua m¹ng th× do mäi viÖc ®Òu ®­îc xö lý th«ng qua m¸y tÝnh, tù ®éng, Ýt cã sù tham gia xö lý b»ng tay cña con ng­êi, nªn sai sãt sÏ Ýt h¬n, t¹o ®é chÝnh x¸c cao. Gi¸ thµnh rÎ: Gi¸ thµnh ®­îc hiÓu lµ chi phÝ ng­êi dïng ph¶i tr¶ khi tiÕn hµnh giao dÞch thanh to¸n. Chi phÝ ng­êi dïng ph¶i tr¶ khi thanh to¸n qua hÖ thèng TT§T sÏ rÎ h¬n so víi thanh to¸n th«ng qua hÖ thèng thanh to¸n ng©n hµng, v× nhiÒu lÝ do: Thø nhÊt: lµ do c¸c kh©u trong hÖ thèng thanh to¸n ®iÖn tö hoµn toµn tù ®éng, trong khi ®ã dÞch vô thanh to¸n cña ng©n hµng míi chØ tù ®éng mét phÇn, v× thÕ, chi phÝ dµnh cho viÖc chi tr¶ l­¬ng cho nh©n viªn ng©n hµng tèn mét kho¶n rÊt lín. Thø hai: C¸c ng©n hµng ph¶i thuª c¸c ®­êng truyÒn th«ng ®Ó thiÕt lËp m¹ng riªng thanh to¸n liªn ng©n hµng. So víi hÖ thèng TT§T dùa trªn nÒn Internet th× chi phÝ thuª vµ duy tr× ®­êng truyÒn riªng sÏ tèn kÐm h¬n. Thø ba lµ: khi tiÕn hµnh viÖc thanh to¸n th«ng qua m¹ng, th× sÏ tiÕt kiÖm ®­îc rÊt nhiÒu chi phÝ cho viÖc in Ên c¸c chøng tõ, giÊy tê, còng nh­ tiÕt kiÖm thêi gian tiÕn hµnh viÖc thanh to¸n, mµ trong kinh doanh, thêi gian lµ vµng. V× nh÷ng lý do trªn mµ hÖ thèng thanh to¸n ®iÖn tö cã thÓ c¹nh tranh ®­îc víi hÖ thèng thanh to¸n cña ng©n hµng vÒ phÝ thanh to¸n. §©y còng lµ ®iÓm hÊp dÉn c¸c c¸ nh©n, c¸c doanh nghiÖp cã nhu cÇu thanh to¸n gi¸ trÞ lín vµ th­êng xuyªn. 2. C¬ chÕ thanh to¸n trong TM§T Ngµy nay, khi TM§T ph¸t triÓn ë møc ®é cao, ng­êi tiªu dïng cã thÓ tõ mét m¸y tÝnh c¸ nh©n th«ng qua m¹ng Internet ®Ó truy cËp vµo c¸c cöa hµng ¶o cña c¸c doanh nghiÖp vµ tiÕn hµnh lùa chän hµng ho¸ ngay trªn mµn h×nh. Sau khi lùa chän, hä ®iÒn tÊt c¶ th«ng tin cÇn thiÕt vµo mét ®¬n mua hµng vµ göi nã qua Internet vÒ hép th­ cña ng­êi chñ cöa hµng. Ng­êi b¸n hµng sau khi nhËn ®­îc c¸c th«ng tin ®Çy ®ñ cña ng­êi mua sÏ tiÕn hµnh x¸c nhËn l¹i ®¬n hµng cña ng­êi mua vÒ nh÷ng th«ng tin cÇn thiÕt nh­ mÆt hµng ®· chän, sè phiÕu ®· ®Æt hµng...vµ göi l¹i cho ng­êi mua. Trªn c¬ së ®ã, ng­êi mua kiÓm tra l¹i tÝnh chÝnh x¸c cña ®¬n x¸c nhËn. NÕu kh«ng cã vÊn ®Ò g× th× ng­êi mua sÏ tiÕn hµnh hoµn tr¶ l¹i th«ng tin cho ng­êi b¸n ®ång thêi ®­a c¸c th«ng tin cÇn thiÕt vÒ ph­¬ng tiÖn thanh to¸n (nh÷ng th«ng tin nµy ë d¹ng kh¸c nhau tïy theo hÖ thèng thanh to¸n). Ng­êi b¸n nhËn vµ l­u tr÷ th«ng tin ®Æt hµng vµ th«ng tin thanh to¸n nh­ sè thÎ tÝn dông, ngµy ®¸o h¹n, chñ thÎ,...®Õn m¸y chñ cña trung t©m cung cÊp dÞch vô xö lý thÎ trªn m¹ng Internet. Th«ng tin ®ã ®­îc m· ho¸ nhanh chãng nh»m b¶o mËt cho kh¸ch hµng thËm chÝ ®èi víi c¶ ng­êi b¸n hµng. Trung t©m xö lý thÎ khi nhËn ®­îc th«ng b¸o thanh to¸n sÏ gi¶i m· th«ng tin vµ xö lý giao dÞch ®»ng sau t­êng löa (firewall) vµ t¸ch rêi m¹ng Internet nh»m môc ®Ých b¶o mËt tuyÖt ®èi cho c¸c giao dÞch th­¬ng m¹i, ®Þnh d¹ng vµ chuyÓn tiÕp ®Õn tæ chøc xö lý thanh to¸n cña ng­êi b¸n (th­êng lµ ng©n hµng) qua ®­êng d©y truyÒn d÷ liÖu riªng. Tæ chøc xö lý thanh to¸n cña ng­êi b¸n sÏ chuyÓn th«ng ®iÖp tíi tæ chøc ®¶m nhËn thanh to¸n cña ng­êi mua-gäi lµ ng©n hµng ng­êi mua. Sau ®ã ng©n hµng cña ng­êi mua sÏ ph¶n håi lµ ®ång ý hay kh«ng tíi Trung t©m xö lý trªn m¹ng Internet. Trung t©m xö lý nµy sÏ l¹i chuyÓn nh÷ng th«ng tin ®ã vÒ tæ chøc ®¶m nhËn thanh to¸n cña ng­êi b¸n (th­êng lµ ng©n hµng ng­êi b¸n) vµ tïy theo ®ã mµ ng­êi b¸n b¸o cho ng­êi mua lµ ®¬n ®Æt hµng cã ®­îc ®¸p øng hay kh«ng. TÊt nhiªn, toµn bé thêi gian cho c¸c b­íc nªu trªn sÏ kh«ng qu¸ 15 gi©y. S¬ ®å 1: Qu¸ tr×nh thanh to¸n b»ng TM§T Tæ chøc thanh to¸n phôc vô ng­êi mua Ng­êi mua HÖ thèng thanh to¸n cña ng©n hµng Khu vùc th­¬ng m¹i ®iÖn tö trªn Internet Ng­êi b¸n ChØ dÉn thanh to¸n ChØ dÉn thanh to¸n Tæ chøc thanh to¸n phôc vô ng­êi b¸n Trªn ®©y lµ c¬ chÕ thanh to¸n chung cho c¸c giao dÞch th­¬ng m¹i ®iÖn tö. Tuy nhiªn, ®Ó phôc vô cho th­¬ng m¹i ®iÖn tö th× ph¶i cã nhiÒu ph­¬ng thøc thanh to¸n kh¸c nhau tïy thuéc vµo nhu cÇu cña tõng kh¸ch hµng, yªu cÇu cña tõng giao dÞch vµ mçi ph­¬ng thøc ®ã l¹i cã mét c¬ chÕ thanh to¸n riªng. 3. TiÒn ®iÖn tö vµ c¸c lo¹i tiÒn ®iÖn tö 3.1. TiÒn ®iÖn tö TiÒn ®iÖn tö lµ ph­¬ng tiÖn chi tr¶ thay tiÒn mÆt b»ng ph­¬ng thøc ®iÖn tö. VÒ c¬ b¶n nã lµ ý t­ëng cho r»ng mäi ng­êi tiªu dïng hay c¸c h·ng kinh danh sÏ cung cÊp th«ng tin trùc tuyÕn ®Ó th«ng tin nµy cã thÓ chuyÓn ®æi sang tiÒn tÖ hoÆc ®­îc sö dông ®Ó cÊp c¸c quü tiÒn. TiÒn ®iÖn tö cho phÐp nh÷ng ng­êi mua hµng trùc tuyÕn hoÆc qua c¸c ph­¬ng tiÖn di ®éng ®Ó cã thÓ tr¶ tiÒn cho c¸c doanh nghiÖp mét c¸ch trùc tiÕp b»ng c¸ch ghi nî vµo tµi kho¶n ng©n hµng cña m×nh th«ng qua mét hÖ thèng thanh to¸n ®iÖn tö, bao gåm c¸c giao dÞch thanh to¸n c¸ nh©n – c¸ nh©n (person- to –person), vÝ tiÒn kü thuËt sè (digital wallet) vµ tiÒn Internet (Internet currency). 3.2. C¸c lo¹i tiÒn ®iÖn tö 3.2.1. TiÒn ®iÖn tö Person to Person DÞch vô thanh to¸n nµy cho phÐp chuyÓn mét kho¶n tiÒn lÊy ra tõ trong hép ®ùng tiÒn cña kh¸ch hµng (l­u tr÷ trùc tuyÕn) - tiÒn trong tµi kho¶n ng©n hµng hoÆc thÎ tÝn dông, vµ göi kÌm tiÒn ®ã qua th­ ®iÖn tö cho bÊt kú ai cã ®Þa chØ email, tiÒn nµy sÏ ®Õn trùc tiÕp tµi kho¶n cña ng­êi nhËn. §iÒu nµy lµm gi¶m ®¸ng kÓ thêi gian viÖc thanh to¸n vµ rÊt tiÖn lîi còng nh­ kh«ng mÊt chi phÝ mÊy cho viÖc tiÕn hµnh thanh to¸n. 3.2.2. Vi thanh to¸n (micropayment) Lµ mét gi¶i ph¸p tiÒn ®iÖn tö míi dµnh cho nh÷ng mÆt hµng kü thuËt sè (th­êng lµ vi vËt thÓ) cã gi¸ trÞ thÊp cã gi¸ d­íi 10$, ch¼ng h¹n nh­ mét bµi b¸o, mét b¶n nh¹c…§©y cßn ®­îc cho lµ gi¶i ph¸p h÷u hiÖu ®èi víi vÊn ®Ò mäi ng­êi tù do thu ©m nh¹c tõ trªn trang Web. Ng­êi dïng chØ ph¶i ®¨ng kÝ víi nhµ cung cÊp dÞch vô mét lÇn vµ c¸c kho¶n chi phÝ nhá sÏ ®­îc céng dån vµ göi ho¸ ®¬n ®Õn cuèi th¸ng. 3.2.3. TiÒn mÆt Internet Bªn c¹nh ®ã cßn cã mét lo¹i tiÒn tÖ míi gäi lµ “tiÒn mÆt Internet” – cho phÐp ng­êi tiªu dïng Internet cã thÓ kiÕm tiÒn vµ chi tiªu riªng biÖt trªn Internet. Ng­êi sö dông dïng mét sè tiÒn thËt ®Ó mua mét sè tiÒn ¶o do c«ng ty Flooz cung cÊp, dïng tiÒn ®ã ®Ó mua s¾m ë nh÷ng n¬i lµ ®èi t¸c cña Flooz. Beenz lµ lo¹i tiÒn cho phÐp ng­êi dïng kiÕm tiÒn b»ng c¸ch thùc hiÖn c«ng viÖc ®iÖn tö (ework) vµ cã thÓ dïng Beenz nµy ®Ó mua s¾m t¹i c¸c Website cña Beenz. HiÖn nay, c«ng ty cã tíi 5 triÖu ng­êi dïng vµ cã kho¶ng 35 triÖu giao dÞch (kiÕm hoÆc tiªu tiÒn Beenz). Mäi ng­êi ®Òu thÝch tÝnh tiÖn lîi cña hÖ thèng nµy vµ b¾t ®Çu tin t­ëng vµo hiÖu qu¶ cña chóng. Do cã nhiÒu ph­¬ng thøc ®Ó tr¶ tiÒn cho c¸c mÆt hµng b»ng h×nh thøc ®iÖn tö, c¸c giao dÞch th­¬ng m¹i ®iÖn tö ®ang ngµy cµng thu hót nhiÒu kh¸ch hµng h¬n bëi tÝnh linh ho¹t cña nã vµ ®iÒu nµy còng hÊp dÉn c¸c doanh nghiÖp Internet nhËn thøc ®­îc xu h­íng tiÒn ®iÖn tö míi nµy. Tuy nhiªn còng cßn mét sè vÊn ®Ò chñ chèt ph¶i gi¶i quyÕt. Tr­íc hÕt, mÆc dï viÖc mua hµng tõ c¸c Website sö dông tiÒn ®iÖn tö tá ra hÊp dÉn víi ng­êi dïng, bëi trong mét sè truêng hîp nã tá ra nhanh h¬n lµ gâ vµo tÊt c¶ c¸c d÷ liÖu cña thÎ tÝn dông, c¸c c«ng ty Internet cÇn lµm cho viÖc mua b¸n trªn m¹ng thËt thuËn tiÖn. Theo nghiªn cøu cña c«ng ty Forrester Research, 40% ®Õn 60% c¸c cuéc mua s¾m trªn m¹ng ®· bÞ bá dë gi÷a chõng v× kh¸ch hµng kh«ng muèn ®iÒn vµo c¸c biÓu mÉu, ®Ó lé th«ng tin c¸ nh©n hay e ng¹i vÒ sù an toµn cho th«ng tin tµi chÝnh cña hä. Sù thê ¬ cña ng­êi tiªu dïng lµ mét t×nh huèng khã xö ®èi víi c¸c doanh nghiÖp ®iÖn tö. MÆc dï c¸c c«ng ty biÕt r»ng ng­êi dïng sÏ dÔ dµng mua s¾m trªn m¹ng h¬n khi dïng tiÒn ®iÖn tö vµ ®iÒu nµy sÏ lµm t¨ng doanh sè nh­ng hä l¹i cã xu h­íng g¾n viÖc sö dông tiÒn ®iÖn tö víi viÖc thu thËp d÷ liÖu kh¸ch hµng ®Ó t×m c¬ héi tiÕp thÞ lín h¬n, thùc hiÖn c¸c ch­¬ng tr×nh ch¨m sãc kh¸ch hµng hoÆc c¸c s¸ng kiÕn ®Ó thu hót kh¸ch hµng quay trë l¹i. V× lý do ®ã vµ v× tÝnh chÊt phæ biÕn vµ cã uy tÝn cña thÎ tÝn dông mµ hiÖn nay h¬n 90% c¸c thanh to¸n trªn Internet ®­îc thùc hiÖn nhê thÎ tÝn dông (theo nghiªn cøu cña c«ng ty Granner Group vÒ viÖc sö dông ph­¬ng tiÖn thanh to¸n qua m¹ng, n¨m 2001). RÊt nhiÒu c«ng ty ®· tham gia vµo dÞch vô cung cÊp tiÒn ®iÖn tö, chñ yÕu lµ c¸c c«ng ty nhá, víi tuyªn bè r»ng c¸c s¶n phÈm cña hä ®¹t ®é an toµn cao, song thuyÕt phôc ®­îc kh¸ch hµng kh«ng ph¶i lµ chuyÖn dÔ. Vµ ®©y còng chÝnh lµ lèi ngá cho c¸c c«ng ty chuyªn cÊp thÎ tÝn dông bëi ng­êi dïng ®· cã s½n lßng tin víi hä. 4. Ph­¬ng thøc thanh to¸n 4.1. Sù kh¸c biÖt gi÷a B2B vµ B2C Gi÷a thanh to¸n B2B vµ thanh to¸n B2C, cã mét sù kh¸c biÖt hÕt søc râ rµng vÒ kh¸ch hµng, ®ã lµ: Kh¸ch hµng cña B2B lµ c¸c c«ng ty, cßn kh¸ch hµng cña B2C lµ c¸c c¸ nh©n. Song ngoµi ra cßn cã hai sù kh¸c biÖt lín n÷a, ®ã lµ : * Qu¸ tr×nh ®µm ph¸n. Trong th­¬ng m¹i ®iÖn tö B2B, b¸n hµng cho mét doanh nghiÖp kh¸c lµ bao gåm c¶ viÖc ®µm ph¸n gi¸ c¶, c¸c ®iÒu kiÖn giao hµng vµ vÒ ®Æc tÝnh kü thuËt cña s¶n phÈm, hoµn toµn kh«ng ®¬n gi¶n nh­ viÖc b¸n hµng cho ng­êi tiªu dïng. §iÒu nµy gi¶i thÝch t¹i sao c¸c c«ng ty b¸n lÎ cã thÓ ®­a cactaloge s¶n phÈm lªn m¹ng trùc tuyÕn dÔ dµng h¬n so víi c¸c c«ng ty triÓn khai B2B. §ã còng chÝnh lµ lý do t¹i sao nh÷ng øng dông B2B ®Çu tiªn th­êng chØ ¸p dông cho qu¸ tr×nh mua b¸n hµng ho¸ mµ kh©u m« t¶ vµ ®Þnh gi¸ lµ t­¬ng ®èi ®¬n gi¶n. * TÝch hîp HÖ thèng cña ng­êi b¸n lÎ kh«ng ph¶i tÝch hîp víi hÖ thèng cña kh¸ch hµng. Trong khi phÇn lín c¸c c«ng ty b¸n hµng cho c¸c doanh nghiÖp ®Òu ph¶i tiÕn hµnh tÝch hîp hÖ thèng cña m×nh víi hÖ thèng cña doanh nghiÖp ®èi t¸c v× hÖ thèng cña hä ph¶i cã kh¶ n¨ng giao kÕt víi hÖ thèng cña kh¸ch hµng. Tøc lµ, viÖc thanh to¸n B2B phøc t¹p h¬n vµ cÇn mét c¬ së ph¸p lý hoµn chØnh h¬n. 4.2. Vµi nÐt vÒ EDI, XML Trao ®æi d÷ liÖu ®iÖn tö (EDI) b¾t ®Çu øng dông tõ ®Çu nh÷ng n¨m 1980 nh»m môc ®Ých tù ®éng ho¸ nh÷ng hÖ thèng mang tÝnh thñ c«ng nh­ nhËp sè liÖu hµng tån kho, ®¬n ®Æt hµng, nh»m gi¶m bít nh÷ng rñi ro sai sãt do con ng­êi g©y ra, t¨ng tèc ®é giao dÞch, c¶i thiÖn hiÖu qu¶ vµ thùc sù, EDI trë thµnh mét phÇn kh«ng thÓ thiÕu ®­îc trong viÖc triÓn khai ho¹t ®éng th­¬ng m¹i B2B. Nh­ng EDI ®· kh«ng ®­îc më réng ®¹i trµ cho nhiÒu ng­êi sö dông. MÆc dï ®· cã hai thËp kû ho¹t ®éng nh­ng ®a sè nh÷ng ®èi t­îng ®­îc EDI hç trî lµ nh÷ng tËp ®oµn lín, ChÝnh phñ_ nh÷ng n¬i sö dông nã ®Ó giao dÞch víi nh÷ng ®èi t¸c lín, næi tiÕng hoÆc cã hîp ®ång bu«n b¸n. Do vËy, ngµy nay, c¸c nhµ cung cÊp m¹ng ®· b¾t ®Çu ®­a ra nh÷ng ng«n ng÷ míi nh­ XML, lµ mét ng«n ng÷ ®¸nh dÊu më réng, gåm c¸c nguyªn t¾c m« t¶ d÷ liÖu trªn trang Web, nh­ mét chuÈn cho viÖc trao ®æi d÷ liÖu, vµ ng­êi ta b¾t ®Çu ®Æt ra c©u hái, liÖu gi÷a trao ®æi d÷ liÖu ®iÖn tö (EDI) hoÆc XML, chuÈn nµo thÝch hîp víi th­¬ng m¹i ®iÖn tö B2B vµ ®em l¹i hiÖu qu¶ h¬n, dï r»ng, hiÖn nay vÉn cã rÊt nhiÒu c¸c c«ng ty ®ang thu lîi tõ viÖc ®Çu t­ EDI, vµ kh«ng cã lý do g× khiÕn hä tõ bá nã. EDI còng cã nh÷ng h¹n chÕ, ®ã lµ mét ph­¬ng thøc kh«ng linh ho¹t vµ nã cã thÓ g©y ra nh÷ng khã kh¨n trong qu¸ tr×nh triÓn khai. NhiÒu c«ng ty nhá kh«ng bao giê ¸p dông ph­¬ng thøc kinh doanh EDI v× chi phÝ cao vµ phøc t¹p trong viÖc l¾p ®Æt, qu¶n lý c¸c ph­¬ng tiÖn vËn hµnh cho mét ®Þa chØ cña ng­êi sö dông EDI, trong khi XML cã thÓ t¹o ra sù linh ho¹t vµ ®a d¹ng trong qu¸ tr×nh trao ®æi th«ng tin gi÷a c¸c c«ng ty vµ ®­îc x©y dùng cho c¸c m¹ng më. Nh÷ng dù ®o¸n vÒ viÖc XML sÏ trë thµnh mét chuÈn v­ît tréi so víi c¸c chuÈn kh¸c trong qu¸ tr×nh trao ®æi d÷ liÖu ®ang ngµy cµng nhiÒu. Tuy nhiªn qu¸ sím ®Ó nãi r»ng chuÈn XML sÏ ®­îc øng dông nhanh chãng vµ phæ biÕn nh­ thÕ nµo. Cã mét sè Ýt c¸c c«ng ty ®· quyÕt ®Þnh dï thÕ nµo ®i n÷a th× còng nªn triÓn khai chuÈn XML nh­ng nhiÒu nhµ ph©n tÝch cho r»ng, c¶ hai chuÈn sÏ song song tån t¹i trong t­¬ng lai, c¸c c«ng ty cã thÓ vÉn sö dông ®ång thêi chuÈn EDI ë nh÷ng n¬i nã phï hîp vµ chuÈn XML ë n¬i mµ EDI cã nhiÒu h¹n chÕ. TÊt nhiªn, c¸c c«ng ty sÏ ph¶i quyÕt ®Þnh xem hÖ thèng EDI vµ XML cña hä cã thÓ kÕt nèi ®­îc th× kÕt nèi thÕ nµo. 4.3. Thanh to¸n B2C 4.3.1. Thanh to¸n thÎ tÝn dông Tõ quan ®iÓm cña kh¸ch hµng, thùc hiÖn mét cuéc mua hµng trªn m¹ng kh«ng cã g× ®¬n gi¶n h¬n. ChØ cÇn ®iÒn c¸c th«ng tin c¸ nh©n (hä tªn, ®Þa chØ) vµ c¸c th«ng tin giao dÞch (sè thÎ tÝn dông, ngµy hÕt h¹n cña thÎ) vµo mét biÓu mÉu cã s½n (®¬n ®Æt hµng) lµ b¹n ®· cã thÓ dïng giá mua hµng ®iÖn tö ®Ó b¾t ®Çu chän c¸c mÆt hµng cÇn mua. Tuy nhiªn thùc tÕ kh«ng ®¬n gi¶n nh­ vËy, cã rÊt nhiÒu vÊn ®Ò cÇn ph¶i xem xÐt khi tiÕn hµnh mét giao dÞch qua m¹ng sö dông thÎ tÝn dông. §ã lµ mét tiÕn tr×nh gåm nhiÒu giai ®o¹n liªn quan chÆt chÏ víi nhau vµ nhiÒu chñ thÓ tham gia. C¸c bªn trong mét giao dÞch: C¸c bªn liªn quan tíi mét giao dÞch trùc tuyÕn qua thÎ tÝn dông gåm ng­êi tiªu dïng (kh¸ch hµng), c«ng ty b¸n hµng (nhµ cung øng s¶n phÈm dÞch vô), ng©n hµng cña ng­êi mua (ng©n hµng ph¸t hµnh thÎ tÝn dông), ng©n hµng cña ng­êi b¸n (n¬i tiÒn thanh to¸n cña kh¸ch hµng ®­îc chuyÓn tíi vµ thanh to¸n cho c«ng ty b¸n hµng). Ngoµi ra, cßn mét thµnh phÇn rÊt quan träng kh¸c – ng©n hµng thu nî hay cßn gäi lµ ng©n hµng xö lÝ giao dÞch. Ng©n hµng nµy cã chøc n¨ng phèi hîp c¸c t¸c vô liªn quan vµ ®ãng vai trß lµ trung t©m xö lý giao dÞch xö lÝ thÎ tÝn dông cã liªn quan tíi c«ng ty b¸n hµng. C¸c bªn liªn quan nãi trªn ®­îc “nèi” víi nhau th«ng qua 2 m¹ng truyÒn th«ng riªng biÖt. M¹ng thø nhÊt lµ Internet, lµ trung gian gi÷a ng­êi tiªu dïng vµ c«ng ty b¸n hµng. M¹ng thø hai lµ m¹ng riªng cña c¸c c«ng ty thÎ tÝn dông lín, ng©n hµng thu nî sö dông m¹ng nµy ®Ó liªn kÕt víi ng©n hµng ph¸t hµnh thÎ tÝn dông vµ ng©n hµng phÝa ng­êi b¸n trong qu¸ tr×nh thùc hiÖn c¸c thanh to¸n trùc tuyÕn. TiÕn tr×nh thanh to¸n dïng thÎ tÝn dông Mét tiÕn tr×nh ®Æc thï sö dông thÎ tÝn dông ®Ó mua hµng trùc tuyÕn cã thÓ ®­îc ph©n chia thµnh 3 giai ®o¹n c¬ b¶n: x¸c nhËn hîp lÖ, yªu cÇu thanh to¸n vµ chuyÓn kho¶n thanh to¸n. Mét tiÕn tr×nh kh«ng ph¶i chØ b¾t ®Çu khi kh¸ch hµng ®iÒn c¸c th«ng tin vµo ®¬n ®Æt hµng mµ sím h¬n, ngay khi hä kÕt nèi víi trang ®Æt hµng cña c«ng ty. Ngay thêi ®iÓm ®ã, tr×nh duyÖt Web trªn m¸y tÝnh cña kh¸ch hµng vµ m¸y chñ Web ®­îc b¶o mËt cña c«ng ty b¾t ®Çu phèi hîp ®Ó thùc hiÖn chu tr×nh m· ho¸ - gi¶i m· c¸c th«ng tin vÒ giao dÞch s¾p ®­îc thùc hiÖn nh»m gi÷ bÝ mËt vµ an toµn c¸c th«ng tin nµy ë møc cao nhÊt. * X¸c nhËn hîp lÖ Sau khi thùc hiÖn kÕt nèi víi m¸y chñ ®­îc b¶o mËt cña c«ng ty b¸n hµng, kh¸ch hµng ®· b¾t ®Çu ®i vµo tiÕn tr×nh víi thao t¸c ®Çu tiªn lµ ®iÒn c¸c th«ng tin c¸ nh©n vµ c¸c th«ng tin vÒ thÎ tÝn dông ®Ó thùc hiÖn thanh to¸n. C¸c th«ng tin nµy sau ®ã ®­îc göi tíi m¸y chñ cña c«ng ty b¸n hµng vµ phÇn mÒm trªn m¸y chñ cña c«ng ty sÏ nhËn ®­îc c¸c th«ng tin chi tiÕt nh­ tªn, l­îng ®Æt mua, sè thÎ tÝn dông, ngµy hÕt h¹n cña thÎ, ®Þa chØ ho¸ ®¬n vµ tiÕp tôc göi tÊt c¶ nh÷ng th«ng tin nhËn ®­îc ®Õn ng©n hµng thu nî qua m¹ng Internet. PhÇn mÒm t¹i ng©n hµng thu nî nhËn ®­îc th«ng tin sÏ göi tiÕp ®Õn c«ng ty thÎ tÝn dông qua m¹ng truyÒn th«ng ®­îc b¶o mËt cña c¸c c«ng ty nµy. Sau ®ã, nh÷ng th«ng tin trªn l¹i tiÕp tôc ®­îc göi tíi ng©n hµng ph¸t hµnh thÎ tÝn dông cho kh¸ch hµng. §©y lµ n¬i c¸c c«ng viÖc quan träng nhÊt ®­îc hoµn thµnh. PhÇn mÒm t¹i ng©n hµng ph¸t hµnh sÏ ph©n tÝch ®Ó kiÓm tra tÝnh hîp lÖ cña c¸c th«ng tin nhËn ®­îc. Nã sÏ kiÓm tra sè thÎ ®Ó ®¶m b¶o ®ã lµ thÎ tÝn dông do chÝnh ng©n hµng ph¸t hµnh vµ vÉn cã hiÖu lùc thanh to¸n. Nã còng x¸c nhËn tªn, ®Þa chØ cña kh¸ch hµng, kiÓm tra tµi kho¶n cña kh¸ch hµng xem liÖu h¹n møc tÝn dông cßn ®ñ ®Ó thanh to¸n. Sau khi tiÕn hµnh kiÓm tra, tuú thuéc vµo kÕt qu¶ cña x¸c nhËn hîp lÖ, phÇn mÒm cña ng©n hµng sÏ ph¸t hµnh lÖnh chÊp nhËn hoÆc kh«ng chÊp nhËn tíi ng©n hµng thu nî vµ ng©n hµng cña c«ng ty qua m¹ng truyÒn th«ng cña c«ng ty thÎ tÝn dông. NÕu c¸c th«ng tin kh«ng ®­îc ng©n hµng ph¸t hµnh chÊp nhËn, c«ng ty b¸n hµng sÏ göi l¹i th«ng ®iÖp b¸o l¹i, tiÕn tr×nh kÕt thóc t¹i ®©y vµ kh«ng cã g× ®Ó bµn thªm. Ng­îc l¹i, tiÕn tr×nh sÏ chuyÓn sang giai ®o¹n míi. * Yªu cÇu thanh to¸n: Sau khi nhËn ®ù¬c x¸c nhËn vÒ tÝnh hîp lÖ cña c¸c th«ng tin giao dÞch tõ ng©n hµng ph¸t hµnh, phÇn mÒm cña c«ng ty b¸n hµng sÏ göi mét th«ng ®iÖp míi tíi ng©n hµng thu nî ®Ó yªu cÇu thanh to¸n. Mét lÇn n÷a nh÷ng th«ng tin nµy l¹i ®­îc göi tiÕp tíi ng©n hµng ph¸t hµnh th«ng qua m¹ng cña c«ng ty thÎ tÝn dông. PhÇn mÒm cña ng©n hµng ph¸t hµnh sÏ céng thªm sè tiÒn cña giao dÞch vµo tæng sè tiÒn ng©n hµng cßn nî ng©n hµng thu nî ®èi víi c¸c giao dÞch thùc hiÖn trong ngµy. * ChuyÓn kho¶n C¸c ng©n hµng sÏ thùc hiÖn chuyÓn kho¶n vµ c©n ®èi sè d­ tµi kho¶n vµo cuèi ngµy giao dÞch. Ng©n hµng ph¸t hµnh sÏ chuyÓn cho ng©n hµng thu nî. Ng©n hµng thu nî, ®Õn l­ît m×nh sÏ chuyÓn tiÒn vµo tµi kho¶n cña c«ng ty b¸n hµng t¹i ng©n hµng cña hä sau khi ®· trõ ®i mét sè phÇn tr¨m gäi lµ chi phÝ giao dÞch. §ång thêi, ng©n hµng ph¸t hµnh ghi nî vµo tµi kho¶n cña kh¸ch hµng. Th«ng tin vÒ c¸c giao dÞch (gåm tªn c«ng ty b¸n hµng, sè tiÒn thanh to¸n, sè tham chiÕu ®Ó kiÓm tra l¹i vÒ sau nÕu cÇn thiÕt) sÏ ®­îc göi tíi kh¸ch hµng. Kh¸ch hµng sÏ tr¶ tiÒn cho ng©n hµng ph¸t hµnh thÎ tÝn dông sau khi nhËn ®­îc hãa ®¬n hµng th¸ng. * C¸c tiÕn tr×nh kh¸c Trªn ®©y lµ nh÷ng tiÕn tr×nh c¬ b¶n cña mét giao dÞch trùc tuyÕn sö dông thÎ tÝn dông. Tuy nhiªn, cã thÓ cßn mét sè tiÕn tr×nh ®Æc biÖt kh¸c, liªn quan tíi viÖc x¸c ®Þnh thêi gian cña c¸c giai ®o¹n trong mét giao dÞch vµ c©n ®èi sè d­ tµi kho¶n cña c¸c ng©n hµng liªn quan. Nh÷ng vÊn ®Ò nµy cã tÇm quan träng rÊt lín ®èi víi phÝa ng­êi b¸n hµng nh­ng Ýt cã tÇm quan träng ®èi víi ng­êi mua hµng. Còng cã thÓ cã kh¶ n¨ng mét c«ng ty dÞch vô tµi chÝnh bªn ngoµi ng©n hµng ph¸t hµnh xö lý c¸c c«ng viÖc cña ng©n hµng ph¸t hµnh. Trong tr­êng hîp nµy, thÎ tÝn dông cña kh¸ch hµng cã thÓ do ng©n hµng ABC nµo ®ã ph¸t hµnh nh­ng tÊt c¶ hãa ®¬n göi tíi kh¸ch hµng l¹i tõ mét trung t©m dÞch vô thÎ XYZ ®­îc ng©n hµng ABC ñy nhiÖm. 4.3.2 Thanh to¸n thÎ ghi nî (Debit Transacsion) XuÊt ph¸t tõ nhu cÇu cña kh¸ch hµng cã thÓ dÔ dµng tiÕn hµnh viÖc chi tr¶ tiÒn hµng t¹i c¸c siªu thÞ, th× ng­êi ta ®· ®­a ra ngoµi thÞ tr­êng mét lo¹i thÎ cho phÐp ng­êi sö dông tiÖn lîi trong viÖc mua hµng. §ã chÝnh lµ thÎ ghi nî. Lo¹i thÎ nµy nh»m cung cÊp tiÒn mÆt qua m¹ng l­íi ®æi tiÒn tù ®éng (ATM). Chóng cho phÐp ng­êi mua hµng cã thÓ thanh to¸n ngay t¹i n¬i mua b»ng c¸ch nhÐt thÎ vµo c¸c m¸y ®æi tiÒn lo¹i nhá cã s½n t¹i c¸c cöa hµng. TÊt nhiªn, ng­êi dïng thÎ do cã ®­îc lîi Ých tõ sù tiÖn dông cña thÎ mang l¹i, ®ã lµ, ng­êi sö dông thÎ kh«ng ph¶i mang l­îng tiÒn lín kång kÒnh, cho nªn, ph¶i tr¶ phÝ cho giao dÞch ®ã. HiÖn nay, c¸c kh¸ch mua hµng rÊt ­a thÝch lo¹i h×nh nµy. Cã thÓ tãm t¾t c¸ch ho¹t ®éng cña thÎ ghi nî nh­ sau: §Çu tiªn, ng­êi mua hµng nhÐt thÎ nî vµo m¸y ®æi tiÒn tù ®éng (ATM), sau ®ã anh ta ®äc sè mËt m· c¸ nh©n vµo m¸y. Bé phËn xö lý trªn m¸y sÏ chuyÓn cho bé phËn xö lý khu vùc, vµ bé phËn nµy sÏ chuyÓn giao dÞch ®ã vÒ cho ng©n hµng ph¸t hµnh thÝch hîp hoÆc chuyÓn cho hÖ thèng ho¸n ®æi quèc gia. Ng©n hµng ph¸t hµnh sÏ xem m· sè c¸ nh©n vµ quyÕt ®Þnh xem ng­êi tiªu dïng kia cßn ®ñ tiÒn trong tµi kho¶n ®Ó thanh to¸n hay kh«ng. LÖnh cho phÐp thanh to¸n, sÏ ®i theo chiÒu ng­îc l¹i tõ ng©n hµng ph¸t hµnh tíi m¸y tr¶ tiÒn tù ®éng, vµ khi ®ã, m¸y sÏ tiÕn hµnh trõ tiÒn hµng vµ mét kho¶n phÝ nhá tõ tµi kho¶n cña thÎ ghi nî. 4.3.3 ThÎ th«ng minh (Smard Card) ThÎ th«ng minh (TTM) lµ mét tÊm thÎ cã kÝch th­íc b»ng mét chiÕc thÎ tÝn dông (Visa Card, Master Card ), trªn ®ã cã g¾n mét bé vi xö lý. Bé vi xö lý nµy cã thÓ l­._.iªn tiÕn nµy ®ang ®­îc thö nghiÖm t¹i 3 thµnh phè H¶i Phßng, Hµ Néi, thµnh phè Hå ChÝ Minh vµ dù kiÕn sÏ chÝnh thøc ®­a ra thÞ tr­êng vµo cuèi n¨m 2002. Nh÷ng c«ng nghÖ míi sÏ dÇn dÇn thay ®æi diÖn m¹o cña Internet ViÖt Nam. NÒn b¨ng th«ng réng, tèc ®é cao ch¾c ch¾n sÏ lµ m¶nh ®Êt tèt lµnh cho nhiÒu dÞch vô gia t¨ng gi¸ trÞ nh­ “Video theo yªu cÇu”, c¸c ch­¬ng tr×nh trß ch¬i trùc tuyÕn vµ c¸c néi dung t­¬ng t¸c kh¸c. Khã kh¨n, th¸ch thøc 2.1. YÕu tè con ng­êi YÕu tè con ng­êi thùc sù cã nh÷ng ¶nh h­ëng nhÊt ®Þnh ®Õn sù ph¸t triÓn TT§T, bëi v× kh¸ch hµng, nh©n viªn ng©n hµng vµ c¸c chuyªn gia c«ng nghÖ lµ nh÷ng ng­êi tham gia trùc tiÕp vµo ho¹t ®éng cña TT§T. * Kh¸ch hµng HiÖn nay, nhu cÇu sö dông Internet ë ViÖt Nam vÉn ch­a cao. §iÓm qua c¸c dÞch vô truy cËp Internet c«ng céng, hÇu hÕt giíi trÎ ®Òu nèi m¹ng víi môc ®Ých chÝnh lµ göi vµ nhËn th­ ®iÖn tö, ch¬i game vµ ®Æc biÖt nhiÒu quan t©m ®Õn “chat”. Ngoµi ra, hÇu hÕt c¸c ®éc gi¶ ViÖt Nam còng chØ l­ít qua nh÷ng trang Web th«ng tin nh­ , Gi¶i thÝch cho thùc tÕ nµy, ngoµi lý do chñ quan tõ nhu cÇu cña ®éc gi¶ trÎ t×m ®Õn víi Internet víi môc ®Ých t×m b¹n, trao ®æi trß chuyÖn, cßn cã lý do kh¸c lµ c¸c Website cña ViÖt Nam ch­a thùc sù thu hót hoÆc qu¸ khã t×m kiÕm. HÇu hÕt, chØ cã mét bé phËn nhá ng­êi ViÖt Nam sö dông Internet víi môc ®Ých t×m kiÕm c¸c mÆt hµng, tøc lµ quan t©m ®Õn viÖc mua s¾m trªn m¹ng, ®Õn viÖc t×m kiÕm b¹n hµng, cßn hÇu hÕt, hä chØ quan t©m ®Õn viÖc gi¶i trÝ vµo c¸c trang b¸o th«ng tin. Nguyªn nh©n lµ do, tr×nh ®é sö dông vµ khai th¸c c«ng nghÖ trªn m¹ng cña ng­êi dïng Internet ViÖt Nam cßn kh¸ thÊp, viÖc sö dông Internet trong nghiªn cøu vµ häc tËp míi chØ thÓ hiÖn ë mét sè Ýt ng­êi sö dông, chñ yÕu lµ nh÷ng ng­êi ®· cã qu¸ tr×nh tiÕp xóc l©u dµi víi c«ng nghÖ th«ng tin hoÆc c¸c chuyªn gia nghiªn cøu. H¬n n÷a, nhiÒu ng­êi ViÖt Nam cã t©m lý kh«ng muèn tiÕn hµnh thanh to¸n qua m¹ng, tøc lµ kh«ng muèn mua hµng m¹ng víi h×nh thøc TT§T, do c¶m gi¸c kh«ng an t©m; ng­êi mua lo c¸c chi tiÕt vÒ thÎ tÝn dông cña m×nh bÞ lé vµ kÎ xÊu sÏ lîi dông mµ rót tiÒn.  * Doanh nghiÖp. VÒ phÝa c¸c doanh nghiÖp, phÇn lín c¸c doanh nghiÖp cã tr×nh ®é c«ng nghÖ th«ng tin cßn thÊp, nhËn thøc cßn h¹n hÑp so víi sù tiÕn bé v­ît bËc cña nÒn khoa häc kü thuËt tiªn tiÕn trªn thÕ giíi. Kh¸i niÖm TT§T ®èi víi mét sè doanh nghiÖp vÉn cßn rÊt míi l¹. Cã nhiÒu doanh nghiÖp trang bÞ m¸y tÝnh chØ lµm nh÷ng c«ng viÖc ®¬n thuÇn tÝnh to¸n, l­u sæ s¸ch hoÆc chØ ¸p dông TM§T ë møc s¬ ®¼ng nhÊt, ®ã lµ göi e-mail vµ nhËn e-mail. MÆt kh¸c, c¸c doanh nghiÖp vÉn quen víi c¸ch thøc thanh to¸n truyÒn thèng, ch­a thÊy hÕt ®­îc nh÷ng lîi Ých to lín cña viÖc tham gia vµo viÖc TT§T. H¬n n÷a, nhiÒu doanh nghiÖp kh«ng thÝch viÖc ký hîp ®ång b¸n hµng thanh to¸n theo kiÓu ®iÖn tö , do ng­êi b¸n lo viÖc thanh to¸n qua Web kh«ng ®­îc thùc hiÖn khi c¸c v¨n b¶n ph¸p luËt quy ®Þnh ch­a râ rµng vµ ®Çy ®ñ. *C¸n bé ng©n hµng B¶n th©n c¸n bé ng©n hµng còng gÆp nh÷ng khã kh¨n víi viÖc ¸p dông nh÷ng phÇn mÒm c«ng nghÖ hiÖn ®¹i vµo nghiÖp vô thanh to¸n, mÆt kh¸c, do tr×nh ®é qu¶n lý cña c¸c ng©n hµng cßn yÕu kÐm, cßn x¶y ra nhiÒu rñi ro thanh to¸n, v× vËy, c¸c ng©n hµng ph¶i th­êng xuyªn tæ chøc c¸c kho¸ häc ®µo t¹o cho c¸c c¸n bé ng©n hµng vÒ kiÕn thøc c¬ b¶n, c¸c gi¶i ph¸p ®Çu t­ vµo kÜ thuËt-nghiÖp vô, c¸c biÖn ph¸p qu¶n lý vµ khai th¸c tèt nhÊt hÖ thèng kü thuËt míi hiÖn ®¹i. * C¸n bé c«ng nghÖ HiÖn nay, ë ViÖt Nam, c¸c chuyªn gia chñ yÕu nghiªn cøu c¸c phÇn mÒm. Nh­ng ngay trong lÜnh vùc phÇn mÒm, c¸c chuyªn gia ViÖt Nam ch­a ph¶i ®· ®ñ n¨ng lùc xö lý c¸c hÖ thèng vµ c¸c phÇn mÒm øng dông cã quy m« lín. §iÒu nµy thÓ hiÖn rÊt râ trong viÖc triÓn khai dù ¸n “Thanh to¸n ®iÖn tö liªn ng©n hµng”, viÖc thùc hiÖn toµn bé dù ¸n nµy ®Òu do tËp ®oµn Huyndai C«ng nghÖ th«ng tin Hµn Quèc cïng liªn doanh víi nhiÒu c«ng ty tin häc quèc tÕ lµ chÝnh. Nguyªn nh©n chñ yÕu lµ c¬ së h¹ tÇng c«ng nghÖ tin häc toµn quèc ch­a cã nÒn t¶ng v÷ng ch¾c, ch­a t¹o m«i tr­êng thuËn lîi cho tin häc øng dông vµ ph¸t triÓn ë ViÖt Nam. MÆt kh¸c, nhiÒu chuyªn gia tin häc cã n¨ng lùc ë ViÖt Nam th­êng ®­îc tr¶ l­¬ng cao ë c¸c c«ng ty n­íc ngoµi ®Ó thùc hiÖn viÖc øng dông c¸c phÇn mÒm hiÖu qu¶ vµ qu¶n lý hÖ thèng tin häc cña c«ng ty, do ®ã, ®· lµm gi¶m mét lùc l­îng nghiªn cøu phÇn mÒm ®¸ng kÓ. Cßn, mét sè kü s­ tin häc ®­îc nhËn vµo c¬ quan nhµ n­íc nh­ng chñ yÕu lµm tiÕp thÞ, v¨n phßng, söa ch÷a nh÷ng lçi cña m¸y tÝnh mét c¸ch ®¬n gi¶n, lµm mai mét dÇn kiÕn thøc. Mét sè kü s­ l¹i ®øng ra më cöa hµng kinh doanh thiÕt bÞ, linh kiÖn ®iÖn tö. V× thÕ, viÖc tËp hîp mét lùc l­îng ®· ®­îc ®µo t¹o ®Ó tiÕn hµnh nh÷ng dù ¸n lín lµ ®iÒu rÊt khã. Nh÷ng ®iÓm yÕu trªn cña ®éi ngò c¸n bé c«ng nghÖ th«ng tin ®· thÓ hiÖn râ phÇn nµo h¹n chÕ vÒ nh©n lùc cña ViÖt Nam trong viÖc ph¸t triÓn TT§T - mét h×nh thøc thanh to¸n hiÖn ®¹i cÇn nhiÒu øng dông ®­îc c«ng nghÖ th«ng tin. 2.2. C¬ së h¹ tÇng kinh tÕ cu¶ ViÖt Nam cßn thÊp Khi ®Çu t­ vµo c¬ së h¹ tÇng, ph¸t triÓn ®­îc dÞch vô Internet, ph¸t triÓn TT§T, th× mét yªu cÇu ®Æt ra ®ã lµ ph¶i cã sù kÕt hîp gi÷a ChÝnh phñ vµ ng­êi sö dông ®Çu t­ mét l­îng tiÒn kh«ng nhá ®Ó mua s¾m thiÕt bÞ m¸y mãc, tr¶ c­íc phÝ ®­êng truyÒn...Nh­ng hiÖn nay, thu nhËp ®Çu ng­êi cña ViÖt Nam cßn rÊt thÊp, ®¹i bé phËn d©n chóng lµ thµnh phÇn n«ng nghiÖp cho nªn hä “ch­a cÇn dïng Internet”. §èi víi nh÷ng ng­êi dïng Internet, do thu nhËp thÊp, nªn dï møc c­íc truy cËp Internet trong thêi gian qua ®· liªn tôc gi¶m vµ sÏ cßn gi¶m trong t­¬ng lai song dï gi¸ c­íc cã gi¶m ®Õn møc b»ng hoÆc thÊp h¬n t¹i c¸c n­íc kh¸c trong khu vùc, nh­ng møc sèng cña ng­êi d©n ViÖt Nam vÉn thÊp h¬n nhiÒu so víi c¸c n­íc ®ã th× xÐt vÒ gi¸ c­íc truy cËp so s¸nh, ng­êi ViÖt Nam vÉn ph¶i tr¶ mét møc cao h¬n so víi ng­êi d©n n­íc kh¸c, tøc lµ, so víi c¸c n­íc kh¸c chi phÝ sö dông Internet chiÕm mét tØ träng lín trong tæng sè chi tiªu. VÝ dô: nÕu nh­ chi phÝ dïng Internet ë Mü chiÕm 1,2% thu nhËp/ng­êi, óc 1,25% thu nhËp/ng­êi th× ë ViÖt Nam chiÕm 4,5% thu nhËp/ng­êi (®èi víi c¸c ®èi t­îng cã thu nhËp t­¬ng ®èi cao). Tæng côc B­u chÝnh viÔn th«ng còng ®· thùc hiÖn lé tr×nh ®iÒu chØnh c­íc viÔn th«ng vµ Internet. Tõ ngµy 1/7/2002, c­íc hÇu hÕt c¸c dÞch vô viÔn th«ng gi¶m trung b×nh 20-30 %, gãp phÇn më réng ph¹m vi cung cÊp dÞch vô tíi nh÷ng ®èi t­îng cã thu nhËp thÊp. Thùc sù, ®Ó cã thÓ thóc ®Èy nhu cÇu sö dông Internet ë ViÖt Nam, ChÝnh phñ vµ c¸c c¬ quan, c«ng ty ho¹t ®éng trªn lÜnh vùc liªn quan ®Õn cung cÊp dÞch vô Internet cÇn ph¶i nç lùc rÊt nhiÒu. Cßn ®èi víi c¸c doanh nghiÖp võa vµ nhá, th× gi¸ c­íc cao qu¶ lµ ®· h¹n chÕ Ýt nhiÒu ®èi víi sù tham gia vµo TT§T. §èi víi mét sè c«ng ty võa vµ nhá, phÝ nèi m¹ng lµ qu¸ cao vµ kh«ng hîp lÝ, ®èi víi mét sè kh¸c vÊn ®Ò l¹i lµ thiÕu c¬ së h¹ tÇng cÇn thiÕt. C¸c c«ng ty nµy hoÆc kh«ng nhËn thøc ®Çy ®ñ ®­îc vÒ m«i tr­êng kinh doanh trªn m¹ng, hoÆc thiÕu kÜ n¨ng cÇn thiÕt hay ®iÒu kiÖn tµi chÝnh cÇn thiÕt ®Ó thùc hiÖn nh÷ng b­íc ®i ®Çu tiªn ¸p dông c«ng nghÖ míi. 2.3. Hµnh lang ph¸p lý MÆc dï hiÖn nay chóng ta ®· cã v¨n b¶n ph¸p lý ®iÒu chØnh mét sè vÊn ®Ò liªn quan ®Õn Internet, liªn quan ®Õn ch÷ ký ®iÖn tö, chøng tõ ®iÖn tö nh­ng ch­a cã luËt ®iÒu chØnh ho¹t ®éng thanh to¸n, quy ®Þnh vÒ an ninh b¶o mËt c«ng nghÖ th«ng tin, viÖc thùc hiÖn hîp ®ång th­¬ng m¹i ®iÖn tö, b¶o vÖ quyÒn së h÷u trÝ tuÖ mét c¸ch cô thÓ. Theo ®iÒu 6 nghÞ ®Þnh 55-CP th× vÊn ®Ò b¶o vÖ quyÒn së h÷u chØ ®­îc ghi s¬ qua: th«ng tin ®­a vµo l­u tr÷, truyÒn ®i vµ nhËn ®Õn trªn Internet ph¶i tu©n thñ c¸c quy ®Þnh t­¬ng øng cña LuËt B¸o chÝ, LuËt xuÊt b¶n, Ph¸p lÖnh b¶o vÖ bÝ mËt Nhµ n­íc vµ c¸c quy ®Þnh cña ph¸p luËt vÒ së h÷u trÝ tuÖ. MÆt kh¸c, c¸c chÝnh s¸ch, ®­êng lèi qu¶n lý hiÖn thêi cña Nhµ n­íc hay c¸c c¬ quan cã thÈm quyÒn liªn quan cßn bÊt cËp, cã hiÖn t­îng qu¶n lý chång chÐo vµ vÊn ®Ò liªn quan ®Õn tÝnh ph¸p lý cña lo¹i ho¸ ®¬n ®iÖn tö ®­îc sö dông trong ph­¬ng thøc thanh to¸n b»ng ho¸ ®¬n ®iÖn tö ch­a ®­îc thõa nhËn trªn ph¹m vi toµn thÕ giíi còng nh­ ë ViÖt Nam nªn viÖc ®¶m b¶o, c­ìng chÕ thi hµnh cã nhiÒu yÕu tè rñi ro. Tuy r»ng Q§44 /TTg lµ v¨n b¶n ph¸p lý ®Çu tiªn c«ng nhËn chøng tõ ®iÖn tö, ch÷ ký ®iÖn tö trong nghiÖp vô kÕ to¸n vµ thanh to¸n, nh­ng nã chØ ¸p dông h¹n chÕ ®èi víi c¸c tæ chøc cung øng dÞch vô thanh to¸n, do ®ã, nã kh«ng thÓ ®¶m b¶o ph¸p lý cho TM§T nãi chung. MÆt kh¸c, ®©y lµ mét vÊn ®Ò míi ë ViÖt Nam nªn, khi triÓn khai kh«ng tr¸nh khái nh÷ng khã kh¨n vµ thiÕu ®ång bé gi÷a c¸i cò vµ c¸i míi. Nh­ vËy, sù h¹n chÕ vÒ hµnh lang ph¸p lý ®èi víi TT§T sÏ lµ mét rµo c¶n ®èi víi triÓn väng cña h×nh thøc thanh to¸n míi mÎ nµy, do vËy ViÖt Nam cÇn ph¶i tiÕp tôc x©y dùng hÖ thèng ph¸p lý liªn quan ®Õn th­¬ng m¹i ®iÖn tö mét c¸ch hoµn chØnh. III. Gi¶i ph¸p cho TT§T ë ViÖt Nam Râ rµng th­¬ng m¹i ®iÖn tö kh«ng nh÷ng lµ c¬ héi ®èi víi c¸c n­íc ph¸t triÓn mµ cßn cã ý nghÜa ®Æc biÖt ®èi víi c¸c n­íc ®ang ph¸t triÓn, v× b»ng c¸c ph­¬ng tiÖn ®iÖn tö th«ng qua Internet, c¸c n­íc nµy cã thÓ dÔ dµng tiÕp xóc víi c¸c thÞ tr­êng réng lín trong vµ ngoµi n­íc. Th­¬ng m¹i ®iÖn tö cã kh¶ n¨ng gióp cho mét sè n­íc chuyÓn sang kinh tÕ sè ho¸ - kinh tÕ tri thøc; vµ b»ng c¸ch ®ã c¸c n­íc ®ang ph¸t triÓn cã thÓ t¹o mét b­íc tiÕn nh¶y vät, tiÕn kÞp c¸c n­íc ®i tr­íc trong mét thêi gian ng¾n h¬n. Nh­ng th­¬ng m¹i ®iÖn tö thùc sù cã hiÖu qu¶ còng cã nh÷ng ®ßi hái phøc t¹p vÒ h¹ tÇng c¬ së c«ng nghÖ, h¹ tÇng c¬ së nh©n lùc, b¶o mËt vµ an toµn, h¹ tÇng thanh to¸n tµi chÝnh tù ®éng, kh¶ n¨ng b¶o hé së h÷u trÝ tuÖ, t¸c ®éng v¨n ho¸ x· héi cña Internet, tr×nh ®é c«ng nghÖ… HiÖn nay, ë ViÖt Nam vÊn ®Ò ¸p dông TM§T ®· ®­îc §¶ng vµ ChÝnh phñ kÞp thêi quan t©m vµ khuyÕn khÝch. B­íc ®Çu, n­íc ta ®· tham gia tiÓu ban ®iÒu phèi th­¬ng m¹i ®iÖn tö cña ASEAN (CCEC), tham gia so¹n th¶o vµ tho¶ thuËn c¸c nguyªn t¾c chung cho TM§T cña tæ chøc nµy. Khi gia nhËp APEC (14/11/1998), ViÖt Nam ®· tho¶ thuËn tham gia vµo “Ch­¬ng tr×nh hµnh ®éng vÒ th­¬ng m¹i ®iÖn tö APEC”. Hai tæ chøc chuyªn tr¸ch vÒ th­¬ng m¹i ®iÖn tö cña ViÖt Nam ®· ®­îc thµnh lËp n¨m 1998, ®ã lµ tæ c«ng t¸c th­¬ng m¹i ®iÖn tö thuéc ban chØ ®¹o Ch­¬ng tr×nh Quèc gia vÒ C«ng nghÖ th«ng tin vµ Ban th­¬ng m¹i ®iÖn tö trùc thuéc Bé th­¬ng m¹i. §Õn nay, ë ViÖt Nam, mét sè c«ng ty ®· b¾t ®Çu triÓn khai ho¹t ®éng b¸n hµng qua m¹ng nh­ c«ng ty FPT, vµ mét sè cöa hµng ¶o ®· xuÊt hiÖn trªn m¹ng. Siªu thÞ ®iÖn tö ®Çu tiªn lµ ViÖt Nam Cybermall ®· ®­îc khai tr­¬ng vµo cuèi n¨m 1998, víi sù céng t¸c cña VDC vµ c«ng ty TNHH Thiªn Ph¸t. Ng­êi tiªu dïng cã thÓ vµo siªu thÞ nµy ngay t¹i nhµ hoÆc t¹i chç lµm, miÔn lµ n¬i ®ã cã m¸y tÝnh kÕt nèi m¹ng; cã thÓ t×m trªn m¹ng c¸c lo¹i hµng gia dông, kim khÝ, ®iÖn m¸y, ®iÖn tö, ®iÖn l¹nh vµ c¶ «t« c¸c lo¹i. B­íc ®Çu ng­êi dïng cã thÓ nhËn thÊy sù thuËn tiÖn cña viÖc mua s¾m trªn siªu thÞ ¶o nh­ kh«ng mÊt c«ng ®i l¹i kh«ng ph¶i mang v¸c nÆng nÒ vµ hµng ho¸ cã thÓ rÎ h¬n ®¸ng kÓ so víi c¸c siªu thÞ thËt. TT§T lµ mét kh©u quan träng trong TM§T, trong bèi c¶nh TT§T ®· b¾t ®Çu triÓn khai trªn toµn thÕ giíi, th× TT§T ë ViÖt Nam vÉn cßn lµ mét lÜnh vùc bÞ bá ngá. TT§T lµ mét giai ®o¹n ph¸t triÓn cao cña TM§T, ®ã lµ giai ®o¹n kh¸ phøc t¹p, vµ th­¬ng m¹i ®iÖn tö chØ thùc sù ph¸t triÓn khi cã sù ¸p dông thanh to¸n th«ng qua hÖ thèng ®iÖn tö. Nh­ vËy, ph¸t triÓn TT§T lµ mét yªu cÇu cÊp thiÕt vµ cÇn thiÕt ®èi víi sù ph¸t triÓn kinh tÕ nãi chung, do ®ã, chóng ta ph¶i ®­a ra nh÷ng gi¶i ph¸p ®Ó TT§T sÏ trë thµnh mét lÜnh vùc gÇn gòi quen thuéc víi chóng ta. Môc tiªu cho TM§T vµ TT§T ë ViÖt Nam 1.1 Môc tiªu cho TM§T ViÖt Nam hiÖn nay cã thuËn lîi lµ ®· tiÕp cËn ®­îc víi c«ng nghÖ hiÖn ®¹i, x¸c ®Þnh ®­îc chñ tr­¬ng vµ c¶ tiÒm n¨ng ®Ó ph¸t triÓn c¬ së h¹ tÇng th«ng tin quèc gia. §iÒu h¹n chÕ lµ hiÖn nay quy m« cßn rÊt nhá bÐ vµ cÇn ph¶i ®­îc nhanh chãng ®æi míi tæ chøc qu¶n lý, thóc ®Èy c¹nh tranh vµ ®µo t¹o nguån nh©n lùc. Theo ý kiÕn cña c¸c chuyªn gia, c¬ së h¹ tÇng cña ViÖt Nam hiÖn nay cßn nhiÒu vÊn ®Ò. VÒ viÔn th«ng, møc ®é sè ho¸ cña chóng ta ch­a cao, b¨ng th«ng m¹ng l­íi chuyÓn m¹ch hÑp, truyÒn dÉn ch­a dÔ dµng më réng, m¹ng truy nhËp b¨ng hÑp, dÞch vô cã tÝnh t­¬ng t¸c vµ tÝnh c¸ nh©n ho¸ ch­a cao. Trong khi ®ã, c«ng nghÖ th«ng tin vµ tin häc còng nh­ dÞch vô th­¬ng m¹i ®iÖn tö vµ c¸c dÞch vô trùc tuyÕn cña ViÖt Nam ®Òu ch­a ph¸t triÓn. Nh×n chung, c¸c dÞch vô cña ViÖt Nam ®Òu ch­a ®¶m b¶o ®­îc 4 tÝnh chÊt theo nh­ quan ®iÓm cña liªn minh viÔn th«ng thÕ giíi (ITU). ChÝnh v× vËy, ngay tõ giê, ViÖt Nam cÇn ph¶i x¸c ®Þnh râ quyÕt t©m ph¸t triÓn c¬ së h¹ tÇng quèc gia cña m×nh. Môc tiªu ®Æt ra lµ ph¶i ®¸p øng ®­îc nhu cÇu cña x· héi th«ng tin dùa trªn tri thøc. §Õn n¨m 2005, ViÖt Nam ph¶i c¬ b¶n hoµn thµnh viÖc x©y dùng c¬ së h¹ tÇng th«ng tin quèc gia víi c¸c môc tiªu cô thÓ bao gåm mét m¹ng truyÒn th«ng vËt lý hiÖn ®¹i, ph¸t triÓn tèi ®a th­¬ng m¹i ®iÖn tö. Thªm vµo ®ã, víi c¬ së h¹ tÇng th«ng tin trªn, cã thÓ nghiªn cøu, gi¸o dôc, ch÷a bÖnh qua m¹ng, t¹o m«i tr­êng ph¸p lý phï hîp vµ ®µo t¹o thªm ®­îc nhiÒu viÖc lµm míi. QuyÕt t©m ®æi míi cho sù ph¸t triÓn ®­îc thÓ hiÖn ë mét lo¹t c¸c v¨n b¶n, nghÞ ®Þnh quan träng ®­îc ban hµnh, cã tÝnh h­íng cho sù ph¸t triÓn cña Internet vµ m¹ng viÔn th«ng ViÖt Nam. NghÞ ®Þnh 55 tiÕp b­íc NghÞ ®Þnh 21 cña ChÝnh phñ vÒ qu¶n lý, cung cÊp vµ sö dông dÞch vô Internet víi nh÷ng ®iÒu chØnh mang tÝnh khuyÕn khÝch, hç trî Internet ph¸t triÓn ë n­íc ta còng ®· qua 9 th¸ng ®i vµo cuéc sèng. B­íc tiÕn míi quan träng trong NghÞ ®Þnh 21 CP chÝnh lµ viÖc qu¶n lý Internet, thay v× “kh¶ n¨ng qu¶n lý ®Õn ®©u th× më tíi ®ã” nh­ tr­íc kia. KÕ ho¹ch ph¸t triÓn Internet ViÖt Nam giai ®o¹n 2001-2005 còng ®· ®­îc Thñ t­íng ChÝnh phñ phª duyÖt. Môc tiªu tæng qu¸t lµ ®Èy nhanh viÖc phæ cËp Internet trong mäi ho¹t ®éng kinh tÕ, v¨n hãa, x· héi, an ninh quèc phßng víi chÊt l­îng tèt, gi¸ c¶ thÊp h¬n hoÆc t­¬ng ®­¬ng víi c¸c n­íc trong khu vùc. ChØ tiªu ph¸t triÓn cô thÓ bao gåm: n¨m 2002-2003, tÊt c¶ c¸c viÖn nghiªn cøu, tr­êng ®¹i häc, cao ®¼ng, trung häc d¹y nghÒ ®­îc kÕt nèi Internet; ®Õn n¨m 2005, ®¹t mËt ®é b×nh qu©n 1,3-1,5 thuª bao/100 d©n, tû lÖ sè d©n sö dông Internet lµ 4%-5%, tiÕn tíi ®¹t tû lÖ nµy ë møc trung b×nh khu vùc vµo n¨m 2020; kho¶ng 50% sè tr­êng PTTH, 100% sè bÖnh viÖn trung ­¬ng vµ trªn 50% bÖnh viÖn tØnh ®­îc kÕt nèi Internet. Chñ tr­¬ng t¹o m«i tr­êng ph¸t triÓn th«ng tho¸ng trong lÜnh vùc viÔn th«ng, Internet còng thÓ hiÖn râ trong Ph¸p lÖnh B­u chÝnh viÔn th«ng míi ®­îc ban hµnh. Theo ®ã, mäi thµnh phÇn kinh tÕ sÏ ®­îc khuyÕn khÝch tham gia kinh doanh c¸c dÞch vô viÔn th«ng, Internet. C¸c biÖn ph¸p chñ yÕu sÏ ®­îc thùc hiÖn nh»m ®¹t môc tiªu trªn lµ: hoµn chØnh hÖ thèng ph¸p lý, n©ng cao n¨ng lùc qu¶n lý Nhµ n­íc vÒ Internet; ph¸t triÓn c¬ së h¹ tÇng viÔn th«ng phôc vô ph¸t triÓn Internet; ph¸t triÓn c¸c dÞch vô øng dông truy nhËp Internet; n©ng cao nhËn thøc, thãi quen sö dông c«ng nghÖ th«ng tin vµ Internet. KÕ ho¹ch ®­îc phª duyÖt cßn ®Ò ra viÖc huy ®éng c¸c nguån lùc vµo viÖc ®Çu t­, ph¸t triÓn vµ phæ cËp Internet. 1.2. Môc tiªu cho TT§T ë ViÖt Nam Thanh to¸n ®iÖn tö lµ mét h×nh thøc thanh to¸n míi, ®· vµ ®ang ®­îc sù quan t©m rÊt nhiÒu cña c¸c Bé, Ngµnh còng nh­ cña ChÝnh phñ. V× vËy, ViÖt Nam ®· ®Ò nh÷ng môc tiªu c¬ b¶n cho viÖc tiÕp cËn h¬n n÷a vµ ®Èy m¹nh ph¸t triÓn h×nh thøc thanh to¸n ®iÖn tö nµy ë ViÖt Nam ®Ó phôc vô cho TM§T. -N©ng cao nhËn thøc vÒ TT§T cho c¸c c¸n bé, doanh nh©n, vµ d©n chóng. -§µo t¹o nguån nh©n lùc phôc vô ho¹t ®éng TT§T. -C¸c ng©n hµng tiÕn hµnh triÓn khai mét sè øng dông cña TT§T nh­ dÞch vô e-banking vµ c¸c ph­¬ng thøc TT§T kh¸c. -Thu hót nh÷ng kho¶n tµi trî nhÊt ®Þnh (vÒ thiÕt bÞ, gi¶i ph¸p, hç trî tµi chÝnh...) cña n­íc ngoµi hç trî c¸c ng©n hµng ®æi míi, hiÖn ®¹i, ph¸t triÓn hÖ thèng thanh to¸n gi÷a c¸c ng©n hµng. -X©y dùng c¬ së h¹ tÇng cho hÖ thèng TT§T, më réng hÖ thèng Ng©n hµng th­¬ng m¹i ViÖt Nam - tiÒn ®Ò cho viÖc ®­a TT§T vµo phôc vô ph¸t triÓn vµ héi nhËp víi c¸c quèc gia khu vùc vµ thÕ giíi. -Thóc ®Èy sù ph¸t triÓn C«ng nghÖ th«ng tin trong giai ®o¹n chuyÓn tiÕp sang nÒn kinh tÕ sè ho¸, kinh tÕ tri thøc, tõng b­íc x©y dùng mét x· héi th«ng tin ë n­íc ta. 2. §Ò xuÊt cho viÖc ph¸t triÓn TT§T ë ViÖt Nam HiÖn nay, n­íc ta cã h¬n 70.000 doanh nghiÖp vµ kho¶ng 1,4 triÖu hé kinh doanh, nh­ng 90% trong sè ®ã vÉn thê ¬ víi th­¬ng m¹i ®iÖn tö. Sè ng­êi ®¨ng ký truy nhËp Internet míi ë møc kho¶ng 130.000 thuª bao, thÊp h¬n nhiÒu so víi c¸c n­íc kh¸c trong khu vùc. MÆt kh¸c h¹ tÇng c¬ së c«ng nghÖ th«ng tin vµ truyÒn th«ng ch­a ®¸p øng ®­îc nhu cÇu truy nhËp Internet cña ng­êi tiªu dïng vµ c¸c doanh nghiÖp, h¬n n÷a gi¸ c­íc viÔn th«ng cao còng lµm h¹n chÕ sè l­îng ng­êi truy nhËp Internet vµ ¶nh h­ëng ®Õn sù ph¸t triÓn cña TT§T. HÖ thèng thanh to¸n ®iÖn tö qua c¸c ng©n hµng ViÖt Nam ch­a ph¸t triÓn ®Çy ®ñ ®Ó ®¸p øng c¸c yªu cÇu cña TT§T. Thªm vµo ®ã, n­íc ta ch­a cã mét tæ chøc chuyªn tr¸ch thuéc ChÝnh phñ cã ®ñ kh¶ n¨ng, thÈm quyÒn vµ mét c¬ chÕ tµi chÝnh ®Ó ®iÒu hµnh h÷u hiÖu viÖc x©y dùng vµ ph¸t triÓn ho¹t ®éng TT§T ®iÖn tö. Nh­ vËy, ®Ó nhanh chãng x©y dùng vµ ph¸t triÓn TT§T ë ViÖt Nam, chóng ta cÇn tËp trung gi¶i quyÕt hµng lo¹t vÊn ®Ò bøc thiÕt nh­: 2.1 N©ng cÊp h¹ tÇng c¬ së c«ng nghÖ th«ng tin vµ truyÒn th«ng quèc gia lªn ngang tÇm víi c¸c n­íc trung b×nh trong khu vùc ASEAN Ph¸t triÓn c«ng nghÖ th«ng tin vµ truyÒn th«ng quèc gia lµ bé phËn kh«ng thÓ t¸ch rêi cña chiÕn l­îc vµ kÕ ho¹ch ph¸t triÓn kinh tÕ–x· héi trong t­¬ng lai, nh»m môc ®Ých rót ng¾n kho¶ng c¸ch giµu nghÌo gi÷a c¸c quèc gia, gi÷a hiÖn ®¹i vµ l¹c hËu vµ gióp cho viÖc thanh to¸n trong TM§T cã thÓ thùc hiÖn dÔ dµng ®­îc. Mét ®Êt n­íc n­íc muèn ph¸t triÓn th× tr­íc hÕt ph¶i cã mét c¬ së h¹ tÇng th«ng tin hiÖn ®¹i, ®ã lµ mét yÕu tè cÇn thiÕt cho sù ph¸t triÓn cña nÒn kinh tÕ sè ho¸. ChÝnh v× thÕ, viÖc n©ng cao h¹ tÇng c¬ së c«ng nghÖ th«ng tin thùc sù lµ vÊn ®Ò cÇn ®­îc ­u tiªn, chó träng ë ViÖt Nam. Tuy ngµnh B­u chÝnh ViÔn th«ng ViÖt Nam ®· cã nhiÒu cè g¾ng ®Ó c¶i thiÖn t×nh tr¹ng Internet hiÖn nay, song gi¸ c¶ vÉn cßn ch­a phï hîp , kü thuËt ch­a ®¶m b¶o. Trong n¨m 2002, gi¸ c­íc vµ chÊt l­îng cña c¸c dÞch vô Internet vÉn ch­a thay ®æi nhiÒu, do vËy, ngµnh B­u chÝnh ViÔn th«ng cÇn ph¶i cã biÖn ph¸p ®Ó cã nh÷ng b­íc biÕn ®æi tÝch cùc, nh»m thóc ®Èy dÞch vô Internet ngµy cµng tèt h¬n. ViÖt Nam nhÊt ®Þnh ph¶i t¹o ra ®­îc sù bïng næ Internet, sù ®ét biÕn Internet, th× míi cã thÓ hßa nhËp, sö dông th­¬ng m¹i ®iÖn tö, tiÕn hµnh TT§T, ChÝnh phñ ®iÖn tö. VÊn ®Ò nµy ®· ®­îc ChÝnh phñ ViÖt Nam cam kÕt víi nguyªn thñ c¸c n­íc khèi §«ng Nam ¸ phÊn ®Êu cã ®­îc mét c¬ së h¹ tÇng ViÔn th«ng Internet ngang b»ng víi khu vùc. §©y thùc sù lµ th¸ch thøc ®èi víi ViÖt Nam, v× hiÖn nay, so hÇu hÕt c¸c n­íc trong §«ng Nam ¸, c¬ së h¹ tÇng Internet vµ B­u chÝnh ViÔn th«ng cßn nhiÒu yÕu kÐm. 2.2 §µo t¹o nguån nh©n lùc ®Ó ph¸t triÓn c«ng nghÖ th«ng tin (CNTT) C¸n bé c«ng nghÖ th«ng tin lµ nh÷ng ng­êi gi¸n tiÕp ¶nh h­ëng ®Õn chÊt l­îng vµ qu¸ tr×nh thanh to¸n ®iÖn tö. Nh÷ng ng­êi nµy cã vai trß quan träng trong viÖc ph¸t triÓn c¸c phÇn mÒm phôc vô thanh to¸n – lµ yÕu tè ®Çu tiªn ®Ó viÖc tiÕn hµnh ho¹t ®éng thanh to¸n ®iÖn tö cã thÓ thùc hiÖn ®­îc. Do vËy, viÖc n©ng cao tr×nh ®é cña c¸c c¸n bé c«ng nghÖ th«ng tin lµ mét yªu cÇu cÊp thiÕt ®Ó ph¸t triÓn viÖc TT§T ë ViÖt Nam. Theo kÕt qu¶ cña nghiªn cøu cña nhiÒu nhµ qu¶n lý, nhµ khoa häc trong n­íc còng nh­ n­íc ngoµi ®Òu thÊy r»ng ViÖt Nam cã rÊt nhiÒu tiÒm n¨ng vÒ c«ng nghÖ th«ng tin (CNTT). Tuy nhiªn, cho ®Õn giê chóng ta vÉn ph¶i chÊp nhËn mét sù thËt lµ ViÖt Nam vÉn ë trong nhãm thø hai gåm ViÖt Nam, Myanma, Lµo, C¨mpuchia cßn l¹c hËu vÒ CNTT cña ASEAN. HiÖn thùc nµy ph¶n ¸nh mét sù thùc lµ chóng ta cã nhiÒu tiÒm n¨ng nh­ng ch­a biÕn thµnh kh¶ n¨ng cã thÓ vËn dông ®Ó ph¸t triÓn kinh tÕ-x· héi ®Êt n­íc. Trong mäi lÜnh vùc, nguån nh©n lùc lµ hÕt søc quan träng, nh­ng nguån nh©n lùc Êy míi ë d¹ng tiÒm n¨ng chø ch­a ph¶i ë d¹ng kh¶ n¨ng khai th¸c. Do vËy, ®Ó chuyÓn tõ d¹ng tiÒm n¨ng thµnh kh¶ n¨ng cÇn cã mét chÝnh s¸ch ®ång bé, cã thêi gian, vµ biÖn ph¸p thiÕt thùc th× míi cã thÓ chuyÓn biÕn ®­îc ®Ó phôc vô cho sù ph¸t triÓn KHCN ®Êt n­íc. §iÒu nµy chØ cã thÓ thùc hiÖn ®ù¬c th«ng qua viÖc ®µo t¹o mét nguån nh©n lùc cã n¨ng lùc thËt tèt b»ng c¸ch hîp t¸c ®µo t¹o víi c¸c ChÝnh phñ, c¸c c«ng ty CNTT hµng ®Çu cña c¸c n­íc ph¸t triÓn CNTT nh­ NhËt B¶n... HiÖn nay, Héi c«ng th­¬ng vµ kinh tÕ NhËt B¶n ®· phèi hîp víi ViÖt Nam thµnh lËp trung t©m ph¸t triÓn kü s­ phÇn mÒm vµ ®· chuyÓn giao c«ng nghÖ ®µo t¹o. HÖ thèng ®µo t¹o nµy sÏ cÊp chøng chØ cho c¸c häc viªn theo häc nÕu ®ñ tr×nh ®é cña NhËt B¶n, tr­íc hÕt cã thÓ lµm viÖc ®­îc víi c¸c c«ng ty cña NhËt B¶n. Ngoµi ra, viÖc tæ chøc ®µo t¹o, n©ng cao nhËn thøc vÒ TT§T cho c¸c c¸n bé, ngµnh, doanh nghiÖp vµ x©y dùng ch­¬ng tr×nh phæ cËp vÒ th­¬ng m¹i ®iÖn tö cho toµn d©n lµ ®iÒu rÊt cÇn thiÕt. 2.3 Nhµ n­íc hç trî c¸c nhµ cung cÊp dÞch vô Internet (ISP) vµ mét sè doanh nghiÖp thö nghiÖm ¸p dông TT§T trong quan hÖ quèc tÕ ViÖc Nhµ n­íc hç trî c¸c nhµ cung cÊp dÞch vô Internet (ISP) lµ ®iÒu cÇn thiÕt v× c¸c doanh nghiÖp nµy hiÓu râ lîi Ých vµ c¸c thuéc tÝnh cña TT§T. C¸c ISP cung øng c¸c dÞch vô lµm trung gian thanh to¸n, kÕt hîp víi c¸c c«ng ty ph¸t hµnh c¸c lo¹i thÎ, cung cÊp phÇn mÒm thanh to¸n..., ®ã lµ c¸c dÞch vô thóc ®Èy sù ph¸t triÓn cña TT§T. HiÖn nay, c¸c c«ng ty cung cÊp dÞch vô ®Òu cã nh÷ng h­íng ®i riªng cho m×nh nh­: VDC, ®¬n vÞ chiÕm thÞ phÇn lín nhÊt trong thuª bao Internet, hîp t¸c víi C«ng ty TiÒn phong më siªu thÞ s¸ch trªn m¹ng, tiÕn hµnh TT§T. VDC còng võa khai tr­¬ng siªu thÞ trªn m¹ng håi ®Çu th¸ng 9. Cßn, c«ng ty ph¸t triÓn phÇn mÒm VASC võa ®­a ra hÖ thèng chøng chØ sè VASC CA t­¬ng tù nh­ chøng minh th­ ®iÖn tö, ®­îc sö dông khi giao dÞch trªn m¹ng nh»m b¶o ®¶m sù nhËn diÖn ®óng ®èi t­îng giao dÞch vµ ®¶m b¶o an toµn b¶o mËt cho c¸c néi dung giao dÞch. Nh­ng ®Ó c¸c c«ng ty ISP cã thÓ ph¸t triÓn h¬n n÷a, th× Nhµ n­íc cÇn ph¶i cã nh÷ng chÝnh s¸ch ­u ®·i, khuyÕn khÝch c¸c c«ng ty nµy. Ngßai c¸c ISP, nhãm thø hai gåm mét sè doanh nghiÖp ho¹t ®éng trong khu vùc dÞch vô nh­ du lÞch, l÷ hµnh, kh¸ch s¹n, gi¶i trÝ, c«ng ty xuÊt – nhËp khÈu còng nh­ mét sè ®¬n vÞ s¶n xuÊt cã liªn quan ®Õn xuÊt – nhËp khÈu (may mÆc, thñ c«ng mÜ nghÖ...) còng sÏ t¹o cho TT§T ë ViÖt Nam nh÷ng b­íc tiÕn triÓn míi. §Æc ®iÓm cña nhãm nµy lµ b¾t ®Çu nhËn thøc ®­îc tÇm quan träng cña TT§T nh­ng hÇu hÕt ch­a hiÓu râ hay nãi chÝnh x¸c h¬n lµ ch­a ®­îc thuyÕt phôc r»ng TT§T ®em l¹i lîi Ých to lín. Theo nhËn xÐt cña c¸c chuyªn gia WB, nhãm nµy sÏ t¹o ra b­íc ngoÆt cÇn thiÕt cho TT§T vµ sÏ lµ thÞ tr­êng lín nhÊt trong giai ®o¹n ®Çu cña TT§T ë ViÖt Nam. Do vËy, Nhµ n­íc cÇn hç trî cho mét sè doanh nghiÖp thö nghiÖm ¸p dông TT§T nh­ ®µo t¹o, n©ng cao kÜ n¨ng vµ cung øng nguån nh©n lùc cho doanh nghiÖp ... ViÖc Nhµ n­íc hç trî cho c¸c c«ng ty cung cÊp dÞch vô Internet vµ c¸c doanh nghiÖp lµ mét ch­¬ng tr×nh kh¸ quan träng, v× nã sÏ gãp phÇn ®¶m b¶o cho sù ph¸t triÓn thµnh c«ng cña TT§T ë ViÖt Nam. Theo WB, chiÕn l­îc ph¸t triÓn cña TT§T ë ViÖt Nam cÇn cã mét ch­¬ng tr×nh thóc ®Èy, trong ®ã cã hai nh©n tè chÝnh lµ nhµ n­íc vµ c«ng nghÖ th«ng tin. WB ®· cho 2,7 ®iÓm trªn thang ®iÓm 4 vÒ chÝnh s¸ch cho TT§T ë ViÖt Nam. §iÒu nµy cho thÊy tÝnh kh¶ thi cña viÖc triÓn khai TT§T ë ViÖt Nam. Cïng víi viÖc x©y dùng luËt lÖ, c¸c chÝnh s¸ch cña nhµ n­íc sÏ t¹o hµnh lang ph¸p lý ®ñ c¬ së cho TT§T ph¸t triÓn. Ngoµi ra, Nhµ n­íc ph¶i cã chÝnh s¸ch më cöa ®èi víi ngµnh viÔn th«ng ®Ó gi¸ c­íc viÔn th«ng kh«ng cßn lµ rµo c¶n ®èi víi sù ph¸t triÓn cña TT§T. Bªn c¹nh ®ã,vai trß cña Nhµ n­íc, c«ng nghiÖp c«ng nghÖ th«ng tin cÇn ®ñ m¹nh ®Ó cung cÊp cho thÞ tr­êng c¸c phÇn cøng, phÇn mÒm gi¸ thÊp, phï hîp víi quy m« cña c¸c doanh nghiÖp võa vµ nhá cña ViÖt Nam. Trong giai ®o¹n ®Çu, cÇn h×nh thµnh thÞ tr­êng giao dÞch ®iÖn tö (chøng tõ, hµng ho¸), tõ ®ã khuyÕn khÝch c¸c doanh nghiÖp ¸p dông theo. C¸c môc tiªu cô thÓ trong giai ®o¹n tíi, bao gåm h×nh thµnh c¸c hiÖp héi cña c¸c doanh nghiÖp võa vµ nhá; hiÖp héi cña ISP. §ång thêi, cÇn cã ch­¬ng tr×nh ph¸t triÓn phÇn cøng, phÇn mÒm h­íng ®èi t­îng ®Õn c¸c doanh nghiÖp nhá vµ võa. Mét kh©u quan träng lµ nghiªn cøu vµ ¸p dông c¸c giao dÞch tµi chÝnh ®iÖn tö gi÷a c¸c ®¬n vÞ cña nhµ n­íc còng nh­ c¸c doanh nghiÖp t­ doanh. 2.4 X©y dùng mét sè v¨n b¶n ph¸p lý cho TT§T §Ó thùc hiÖn viÖc thanh to¸n ®iÖn tö mét c¸ch hiÖu qu¶, an toµn, thuËn lîi th× hÖ thèng ph¸p luËt ph¶i cã ®Çy ®ñ c¸c quy ph¹m ph¸p luËt nh»m ®iÒu chØnh c¸c quan hÖ trong giao dÞch thanh to¸n ®iÖn tö. ChÝnh v× vËy mµ, Nhµ n­íc cÇn ph¶i tiÕp tôc x©y dùng c¸c v¨n b¶n ph¸p lý nh»m b¶o vÖ ph¸p lý c¸c hîp ®ång th­¬ng m¹i ®iÖn tö, b¶o vÖ së h÷u trÝ tuÖ, b¶o vÖ bÝ mËt riªng, b¶o vÖ ph¸p lý ®èi víi m¹ng th«ng tin, chèng téi ph¹m x©m nhËp víi c¸c môc ®Ých bÊt hîp ph¸p nh­ thu thËp tin tøc mËt, thay ®æi th«ng tin trªn c¸c trang Web, th©m nhËp c¸c d÷ liÖu, sao chÐp trém c¸c phÇn mÒm, truyÒn virus ph¸ ho¹i v.v…, vµ c¸c qui ®Þnh ph¸p lý liªn quan ®Õn viÖc lËp mét hîp ®ång th­¬ng m¹i ®iÖn tö vµ hiÖu lùc thùc hiÖn hîp ®ång nµy nh­ : thêi h¹n hiÖu lùc cña hîp ®ång, sù cè ®­êng truyÒn vµ khã kh¨n, c¶n trë trong viÖc truyÒn sè liÖu, n¨ng lùc ph¸p lý cña c¸c bªn tham gia th­¬ng m¹i ®iÖn tö, nh÷ng giao dÞch kh«ng hîp ph¸p.., còng nh­ Nhµ n­íc ph¶i ®­a ra c¸c gi¶i ph¸p gi¶i quyÕt tranh chÊp khi cã sù vi ph¹m hîp ®ång th­¬ng m¹i ®iÖn tö nh­: kiÖn ë ®©u, kiÖn nh­ thÕ nµo, sÏ ®­îc b¶o vÖ khi bÞ thiÖt h¹i nh­ thÕ nµo... Ngoµi ra, liªn quan ®Õn vÊn ®Ò ph¸p lý cña TT§T cßn nhiÒu vÊn ®Ò kh¸c mµ ChÝnh phñ cÇn sím ban hµnh NghÞ ®Þnh riªng trong ®ã x¸c ®Þnh cô thÓ: -§èi t­îng tham gia: c¸ nh©n, c¸c tæ chøc kinh tÕ x· héi, c¸c c¬ quan chÝnh phñ, c¸c doanh nghiÖp, c¸c tæ chøc kinh doanh tiÒn tÖ tÝn dông, ng©n hµng Nhµ n­íc, c¬ quan x¸c nhËn vµ c«ng chøng ch÷ kÝ ®iÖn tö. -C¸c ®iÒu kiÖn ph¸p lý vµ kü thuËt liªn quan ®Õn víi c¸c ®èi t­îng tham gia c¸c hÖ thèng thanh to¸n ®iÖn tö. -VÊn ®Ò tæ chøc thanh to¸n, c¸c lo¹i phÝ...qu¶n lý thanh to¸n, b¸o c¸o thèng kª, c¹nh tranh lµnh m¹nh, tranh chÊp vµ xö lý. -VÊn ®Ò miÔn gi¶m thuÕ VAT, thuÕ thu nhËp, thuÕ nhËp khÈu, ®¬n gi¶n ho¸ c¸c thñ tôc x¸c ®Þnh gi¸ trÞ tµi s¶n v« h×nh lµ c¸c gi¶i ph¸p kÜ thuËt hoÆc phÇn mÒm m¸y tÝnh, chÕ ®é trÝch khÊu hao vµ sö dông nguån vèn nµy mét c¸ch hîp lý ®èi víi c¸c thiÕt bÞ vµ phÇn mÒm m¸y tÝnh...thõa nhËn vµ cã chÝnh s¸ch miÔn thuÕ ®èi víi nguån vèn t¸i ®Çu t­ vµo c¬ së h¹ tÇng thanh to¸n ®iÖn tö vµ c«ng nghÖ. Nh­ vËy, viÖc x©y dùng c¸c v¨n b¶n ph¸p lý liªn quan ®Õn TT§T lµ ®iÒu cÇn thiÕt ®Ó viÖc thanh to¸n qua hÖ thèng ®iÖn tö cã thÓ h×nh thµnh ®­îc. §ã lµ nÒn mãng ®Çu tiªn cho viÖc tiÕn hµnh TT§T, mét h×nh thøc thanh to¸n trong t­¬ng lai. KÕt luËn Tõ nghiªn cøu lý luËn còng nh­ thùc tiÔn ho¹t ®éng thanh to¸n ®iÖn tö, cã thÓ ®i ®Õn mét sè kÕt luËn nh­ sau: Cïng víi sù bïng næ cña Internet, sù ph¸t triÓn TM§T lµ mét tÊt yÕu kh¸ch quan, cã t¸c ®éng lín ®Õn mäi mÆt ®êi sèng kinh tÕ-x· héi cña loµi ng­êi. ViÖc tham gia vµo TM§T thùc sù lµ c¬ héi ®Ó c¸c n­íc cã thÓ thu ®­îc nh÷ng kho¶n lîi nhuËn khæng lå, do vËy, c¸c n­íc cÇn ph¶i nhanh chãng xóc tiÕn tham gia vµo c¸c ho¹t ®éng TM§T, mµ tr­íc hÕt, cÇn thiÕt ph¶i phæ cËp nh÷ng kiÕn thøc liªn quan ®Õn TM§T tíi ®«ng ®¶o ng­êi d©n. 2. TT§T lµ mét kh©u quan träng trong viÖc tiÕn hµnh ho¹t ®éng TM§T, do ®ã, c¸c bªn trong giao dÞch cÇn ph¶i hiÓu biÕt vÒ ho¹t ®éng TT§T còng nh­ n¾m v÷ng luËt liªn quan ®Õn TT§T, cã nh­ vËy, viÖc thanh to¸n tiÕn hµnh qua m¹ng míi diÔn ra su«n sÎ ®­îc. Trong xu thÕ héi nhËp vµ toµn cÇu ho¸, ViÖt Nam còng kh«ng thÓ ®øng ngoµi vßng xo¸y ph¸t triÓn cña TT§T, mµ ph¶i nç lùc ®­a ra nh÷ng gi¶i ph¸p ®Ó ph¸t triÓn TT§T tiÕn kÞp víi sù ph¸t triÓn cña TT§T trªn thÕ giíi. Cã nh­ thÕ th× chóng ta míi kh«ng bÞ tôt hËu, míi t¹o ®­îc b­íc ph¸t triÓn nh¶y vät ®­îc.  §¶ng vµ nhµ n­íc ta ®· nhËn thÊy râ vai trß quan träng vµ yªu cÇu ph¸t triÓn kinh tri thøc, ph¸t triÓn th­¬ng m¹i ®iÖn tö. Trong b¸o c¸o chÝnh trÞ cña ban chÊp hµnh trung ­¬ng §¶ng kho¸ VIII t¹i §¹i héi ®Ëi biÓu toµn quèc lÇn thø IX cña §¶ng Céng s¶n ViÖt Nam, phÇn IV - §­êng lèi vµ chiÕn l­îc ph¸t triÓn kinh tÕ x· héi ®· nªu râ: “Ph¸t huy nh÷ng lîi thÕ cña ®Êt n­íc, tËn dông mäi kh¶ n¨ng ®Ó ®¹t tr×nh ®é c«ng nghÖ tiªn tiÕn, ®Æc biÖt lµ c«ng nghÖ th«ng tin vµ c«ng nghÖ sinh häc, tranh thñ øng dông ngµy cµng nhiÒu h¬n, ë møc cao h¬n vµ phæ biÕn h¬n nh÷ng thµnh tùu míi vÒ khoa häc vµ c«ng nghÖ, tõng b­íc ph¸t triÓn kinh tÕ tri thøc...” “Ph¸t triÓn m¹nh vµ n©ng cao chÊt l­îng c¸c ngµnh dÞch vô: th­¬ng m¹i, kÓ c¶ th­¬ng m¹i ®iÖn tö, hµng kh«ng, hµng h¶i vµ c¸c läai h×nh vËn t¶i kh¸c, b­u chÝnh viÔn th«ng, du lÞch, tµi chÝnh, ng©n hµng, kiÓm to¸n, b¶o hiÓm, chuyÓn giao c«ng nghÖ, t­ vÊn ph¸p lý, th«ng tin thÞ tr­êng. Sím phæ cËp sö dông tin häc vµ Internet trong nÒn kinh tÕ vµ ®êi sèng x· héi” Cã thÓ thÊy râ rµng th­¬ng m¹i ®iÖn tö lµ mét ph­¬ng thøc ho¹t ®éng trªn quy m« réng lín tÇm quèc gia vµ quèc tÕ, cã t¸c ®éng ®Õn nhiÒu lÜnh vùc cña ®êi sèng kinh tÕ – x· héi. §©y lµ mét thµnh tè cña nÒn kinh tÕ tri thøc, nã võa t¹o ra c¬ héi nh­ng ®ång thêi còng ®Æt ra nh÷ng th¸ch thøc®èi víi ViÖt Nam. Chóng ta kh«ng ®­îc bá lì c¬ héi, nh­ng còng kh«ng ®­îc nãng véi, phi thùc tÕ ph¸t triÓn th­¬ng m¹i ®iÖn tö mµ, cÇn phaØ cã quan ®iÓm chiÕn l­îc, kÕ ho¹ch tæng thÓ quèc gia vµ sù chØ ®¹o, qu¶n lÝ thèng nhÊt cña nhµ n­íc trong ph¸t triÓn th­¬ng m¹i ®iÖn tö ,®ång thêi, c¸c ®ßi hái cña TM§T vÒ m«i tr­êng ph¸p lý, vÒ tÝnh an toµn, b¶o mËt cÇn ®­îc ­u tiªn ®¸p øng. ViÖt Nam ñng hé c¸c s¸ng kiÕn vÒ xóc tiÕn th­¬ng m¹i ®iÖn tö cña ASEAN, nç lùc thùc hiÖn cam kÕt khu vùc vµ quèc tÕ cña m×nh vÒ ph¸t triÓn th­¬ng m¹i ®iÖn tö. Lêi c¶m ¬n Em xin bµy tá lßng biÕt ¬n s©u s¾c nhÊt tíi thÇy gi¸o h­íng dÉn - Lª ThÕ B×nh_ ng­êi ®· chØ b¶o gióp ®ì em tËn t×nh trong nhiÒu th¸ng qua kÓ tõ nh÷ng ý t­ëng ban ®Çu cho ®Õn khi hoµn thµnh kho¸ luËn. Em còng xin bµy tá sù biÕt ¬n ®èi víi nh÷ng kiÕn thøc quý b¸u mµ thÇy ®· cung cÊp cho em trong suèt qu¸ tr×nh häc tËp t¹i tr­êng §¹i häc Ngo¹i Th­¬ng. Do ®iÒu kiÖn vµ tr×nh ®é cßn h¹n chÕ nªn kho¸ luËn kh«ng thÓ tr¸nh khái nh÷ng sai sãt nhÊt ®Þnh. V× vËy em xin c¶m ¬n vµ rÊt mong nhËn ®­îc nh÷ng gãp ý, phª b×nh cña thÇy c« gi¸o vµ b¹n bÌ quan t©m ®Õn ®Ò tµi nµy. Hµ néi, ngµy 12 th¸ng 12 n¨m 2002 ._.