Tóm tắt Luận văn - Quá trình nhập cư của người nhật bản vào mỹ từ cuối thế kỷ XIX đến giữa thế kỷ XX

ản biện 2: PGS.TS Phạm Hồng Thái Luận văn được bảo vệ trước Hội đồng chấm luận văn thạc sĩ họp tại: Khoa Lịch sử trường ĐH Khoa học xã hội và Nhân văn (ĐHQGHN) vào 17h giờ 00 ngày 23 tháng 03 năm 2016 Có thể tìm đọc luận văn tại: Trung tâm thư viện Đại học Quốc gia Hà Nội PHẦNMỞ ĐẦU 1. Lý do chọn đề tài Trong xu thế toàn cầu hóa với sự phát triển như vũ bão của cuộc cách mạng khoa học - công nghệ hiện nay, di dân diễn ra với quy mô lớn chưa từng có.Vấn đề di dân đặt ra nhiều thách thức đối với sự phát triển của các quốc gia. Di dân là một hình thức di chuyển trong không gian của con người từ một đơn vị địa lý hành chính này đến một đơn vị địa lý hành chính khác, kèm theo sự thay đổi chỗ ở thường xuyên trong khoảng thời gian di dân xác định. Di dân quốc tế là hình thức di dân ra khỏi biên giới của một quốc gia tức là di dân từ nước này sang nước khác. Trong đó, có thể bao gồm dòng di chuyển của dân tị nạn, hợp tác và xuất khẩu lao động, di dân thuộc địa. Quá trình này diễn ra thường xuyên giữa các quốc gia dưới tác động của nguyên nhân kinh tế, chính trị, xã hội.Di dân với trình độ khác nhau về văn hóa, truyền thống, kinh nghiệm là một trong những yếu tố ảnh hưởng lớn đến quá trình biến đổi cơ cấu kinh tế - xã hội, đồng thời ảnh hưởng lớn đến cơ cấu dân số.Ảnh hưởng này tác động đến mỗi vùng, mỗi quốc gia, khu vực ở những mức độ, hiệu quả khác nhau. Trong tiến trình lịch sử, Mỹ là một trong những quốc gia có số lượng dân nhập cư lớn của thế giới, được coi là “một quốc gia của dân nhập cư”. Ngay từ khi thành lập, Liên bang Mỹ được xây dựng và phát triển bởi các thế hệ người nhập cư. Sau gần ba thế kỷ, dân tộc Mỹ vốn đa sắc tộc lại càng trở nên đa dạng hơn nữa.Việc mở rộng lãnh thổ thông qua xâm chiếm, mua bán và sáp nhập làm gia tăng sự đa dạng đó, tuy nhiên nguyên nhân chủ yếu là dòng người nhập cư khổng lồ tới từ khắp mọi nơi. Trong khi đó, tại Nhật Bản, cuộc Duy tân Minh Trị cuối thế kỷ XIX đã đánh dấu quá trình “mở cửa”, phát triển của quốc gia châu Á này. Người Nhật di cư với số lượng đông đảo tới các nước, trong đó có vùng đất Hawaii.Năm 1885, trước áp lực của sự gia tăng dân số, Chính phủ Nhật Bản đề ra chính sách khuyến khích người thất nghiệp hoặc nông dân nghèo di cư. Vì vậy, từ cuối thế kỷ XIX đến năm 1924 là thời kì người Nhật nhập cư mạnh vào Mỹ. Tuy nhiên năm 1924, Chính phủ Mỹ đã ban hành Đạo luật 1924 cấm nhập cư, trong đó có cấm người Nhật Bản. Khi cuộc Chiến tranh thế giới thứ hai bùng nổ, nhất là sau sự kiện quân đội Nhật Bản tấn công Trân Châu cảng, Mỹ đã thi hành chính sách sơ tán và giam giữ người Nhật (từ 1942 đến 1945). Trong quá trình lịch sử nhiều thăng trầm đó, những dòng người nhập cư Nhật Bản đến Mỹ đã tác động tới lịch sử phát triển, làm phong phú hơn nền văn hóa, cơ cấu xã hội của nước Mỹ. Hiện nay, nước Mỹ vẫn tiếp tục nhận dân nhập cư nhiều hơn bất cứ quốc gia nào trên thế giới với nhiều truyền thống văn hóa, nguồn gốc chủng tộc và các tôn giáo khác nhau. Vì vậy, để hiểu rõ hơn về lịch sử nước Mỹ, nghiên cứu vấn đề nhập cư của các dân tộc vào Mỹ là điều không thể thiếu, trong đó có nhóm người nhập cư từ Nhật Bản.Vậy, nguyên nhân nào thúc đẩy người Nhật di cư tới Mỹ? Quá trình nhập cư và vai trò của người nhập cư Nhật Bản vào Mỹ như thế nào? Việc trả lời những câu hỏi nghiên cứu trên vừa có ý nghĩa khoa học vừa có ý nghĩa thực tiễn.Về mặt khoa học, việc tìm hiểu về quá trình di cư, nhất là vấn đề di cư từ Nhật Bản sang Mỹ là một chủ đề nghiên cứu tương đối mới mẻ và ít được đề cập ở Việt Nam. Vì vậy, nghiên cứu vấn đề này sẽ góp phần làm rõ những biểu hiện và ảnh hưởng của hiện tượng di dân trong lịch sử nói chung, quá trình di cư từ Nhật Bản sang Mỹ và sự tác động của quá trình di cư đó đối với hai chủ thể có liên quan nói riêng.Về mặt thực tiễn, nghiên cứu đề tài góp phần bổ sung kiến thức cho bản thân tôi trong công tác giảng dạy về lịch sử Mỹ, Nhật Bản và quan hệ hai nước. Đây chính là lý do giải thích tại sao tôi lựa chọn đề tài: “Quá trình nhập cư của người Nhật Bản vào Mỹ từ cuối thế kỷ XIX đến giữa thế kỷ XX” làm đề tài luận văn thạc sĩ của mình. 2. Lịch sử nghiên cứu vấn đề Quá trình nhập cư của người Nhật vàoMỹ bắt đầu cuối thế kỷ XIX và cho đến hiện nay vẫn còn đang tiếp diễn.Quá trình nhập cư này diễn ra tương đối phức tạp, trải qua nhiều thời kì với những thăng trầm khác nhau, lúc thuận lợi, lúc căng thẳng. Cho đến thời điểm hiện tại, đã có nhiều cuốn sách, bài viết về Mỹ, Nhật Bản và quan hệ Mỹ - Nhật ở nhiều khía cạnh khác nhau như về kinh tế, chính trị, ngoại giao, quân sự.Tuy nhiên, trong phạm vi những công trình nghiên cứu mà tôi tiếp cận được chưa có công trình tiếng Việt nào nghiên cứu một cách hoàn chỉnh quá trình nhập cư của người Nhật BảnvàoMỹ và cuộc sống định cư của người Mỹ gốc Nhật giai đoạn cuối thế kỷ XIX đến giữa thế kỷ XX. Tài liệu tiếng Việt: Một số công trình nghiên cứu về lịch sử, văn hóa, kinh tế, chính trị, xã hội Mỹ và Nhật Bản: Lịch sử Nhật Bản (G Sonsom, người dịch Lê Năng An, Nxb Khoa học xã hội, 1989); Lịch sử thế giới cận đại (Vũ Dương Ninh, Nxb Giáo dục, 1995); Bốn mươi hai đời tổng thống Hoa Kì (William A.Degregorio, Nxb Văn hóa thông tin, 1995);Chính sách đóng cửa của Nhật Bản thời kì Tokugawa - Nguyên nhân và hệ quả (Nguyễn Văn Kim, Nxb Thế Giới, 2000); Thế giới những sự kiện lịch sử thế kỷ XX (1901-1945), Lê Trung Dũng, Nxb Giáo dục, 2002); Lịch sử Nhật Bản (R.H.P Mason & J.G.Caiger, người dịch Nguyễn Văn Sỹ, Nxb Lao động, 2003); Lịch sử thế giới cận đại (Phan Ngọc Liên, Nxb Đại học sư phạm, 2008); “Văn hóa Bắc Mỹ trong toàn cầu hóa” (Lương Văn Kế,Nxb Giáo dục Việt Nam, 2011),Đây là những công trình đề cập tổng quan đến các vấn đề trong lịch sử Mỹ và Nhật Bản. Các bài viết đề cập những khía cạnh khác nhau trong lịch sử Mỹ, Nhật và quan hệ Mỹ- Nhật: Cuốn“Đông Nam Á truyền thống và hội nhập” do tác giả Vũ Dương Ninh chủ biên, xuất bản năm 2002 có công trình nghiên cứu của Thạc sĩ Trần Thiện Thanh “Nhật Bản với Trung Quốc, Đông Nam Á và sự chuyển hướng chính sách đối ngoại của Mỹ từ trung lập sang“không tham chiến” giai đoạn 1937 - 1941”. Ngoài ra còn rất nhiều bài đăng trên tạp chí như: Chính sách đối ngoại của Mỹ giai đoạn 1865-1904 của tác giả Trần Thiện Thanh, Tạp chí Châu Mỹ ngày nay, số 4 - 2007. Di cư châu Mỹ trong những năm 1900 do Nguyễn Khánh Vân tổng hợp (Tạp chí châu Mỹ ngày nay, số 4 - 2007); Hoạt động của Nhật Bản ở Mãn Châu và nguyên nhân dẫn đến mâu thuẫn Mỹ -Nhật Bản (1905-1930) (Trần Thiện Thanh, Tạp chí Nghiên cứu lịch sử, số 4 - 2008).Nhật Bản trong chính sách đối ngoại của Mỹ trước 1905 (Trần Thiện Thanh, Tạp chí châu Mỹ ngày nay, số 10 - 2009); Quan hệ kinh tế Mỹ- Nhật Bản 1931-1941 (Trần Thiện Thanh, Tạp chí nghiên cứu lịch sử, số 5- 2010); Luận văn thạc sỹ các năm trước cũng nghiên cứu một số vấn đề có liên quan đến Mỹ và Nhật như: Lịch sử di dân từ Anh sang Bắc Mỹ thế kỷ XVII- XVIII (Trần Thiện Thanh). Tìm hiểu một số đặc điểm về chính sách xâm lược của đế quốc Mỹ cuối XIX đầu XX(Phạm Công Phin) . Tài liệu tiếng Anh: Các công trình nghiên cứu về lịch sử Mỹ và Nhật Bản nói chung rất phong phú và đa dạng. Trong đó, nghiên cứu lịch sử di dân quốc tế và sự di dân của các dân tộc vào Mỹ được đề cập trong các công trình như: Công trình “Japanese Immigration - Its status in California” (1915), tác giả Ichihashi Yamato đã đề cập đến quá trình nhập cư của người Nhật tới Mỹ. Tác giả đã cung cấp hệ thống số liệu người Nhật di cư trong giai đoạn trước Chiến tranh thế giới thứ Nhất, đặc biệt là nghiên cứu trường hợp tại California. Trong “Japanese in the United States” (1932), Ichihashi Yamato đã nghiên cứu và phân chia nước Mỹ thành chín khu vực địa lý dựa trên sự phân bố của người Nhật Bản với các bản đồ và số liệu thống kê của năm 1930. Trong “Tradition and Change across generation of Japanese American women” (1996), Mary Sanabe-Mao nghiên cứu sự thay đổi trong các thế hệ người Mỹ gốc Nhật tại vùng Tây bắc, chủ yếu là ở Oregon. Công trình nghiên cứu đã chỉ ra sự thay đổi trong giá trị, nguyên tắc của cộng đồng người Mỹ gốc Nhật. Tuy nhiên, tác giả tập trung tìm hiểu sự thay đổi trong các thế hệ gia đình “Issei”,“Nisei”,“Sansei”, “Yonsei”, đặc biệt là qua các thế hệ phụ nữ. Ủy ban di dời và giam giữ dân thường thời chiến của Mỹ (The Commission on Wartime Relocation and Internment of Civilians)với công trình “Personal Justice Denied: Report of the Commission on Wartime Relocation and Internment of Civilians” (1997). Đây là công trình nghiên cứu công phu về người Nhật tại Mỹ. Phần trọng tâm của công trình nghiên cứu là giai đoạn từ sau khi xảy ra sự kiện Trân Châu cảng ngày 7 tháng 12 năm 1941. Tác phẩm đã cung cấp một khối lượng đồ sộ nguồn tư liệu, tài liệu về vấn đề nhập cư của người Nhật và cuộc sống của cộng đồng người Mỹ gốc Nhật trong và sau Chiến tranh thế giới thứ Hai. Công trình “Selective Immigration and Ethnic Economic Achievement: Japanese Americans before World War II” (2002)củatác giả Masao Suzuki. Tác giả đã nghiên cứu về vấn đề nhập cư của người Nhật Bản sang Mỹ, sự thay đổi về trình độ của dân nhập cư Nhật qua các thế hệ và sự thay đổi về nghề nghiệp của người Mỹ gốc Nhật Bản thời kì trước Chiến tranh thế giới thứ hai. Công trình “Coming to America: A history of Immigration and Ethnicity in America life” (2002), tác giả Daniels Roger đã nghiên cứu các dân tộc di cư tới Mỹ qua các giai đoạn lịch sử: thời kì thuộc địa; thế kỉ di cư (1820 - 1924) và thời kì hiện đại. Không chỉ nghiên cứu các chính sách của chính phủ Mỹ, tác giả còn cung cấp khối lượng tư liệu lớn về họat động nhập cư của các dân tộc đến từ các khu vực trên thế giới và đời sống văn hóa, kinh tế của họ tại Mỹ. Trong phần II, tác giả đã chỉ ra sự khác nhau giữa cộng đồng người Nhật và cộng đồng người Trung Quốc tại Mỹ về giới tính, độ tuổi. Trong “Immigration from Japan to the U.S.A Historical Trends and Background” (2003), Nitaya Onozawa đã nghiên cứu về quá trình di cư và nhập cư của người Nhật tới Mỹ từ cuối thế kỉ XIX đến những năm 70 của thế kỉ XX. Trong đó, Onozawa nhấn mạnh bối cảnh và xu hướng của cuộc di cư lịch sử, đặc điểm của giai đoạn từ năm 1890 đến năm 1924 về: thành phần, nghề nghiệp, độ tuổi, giới tính, phân bố. Tác giả Carignan Maggie E. đã nghiên cứu về nguyên nhân sự ra đời, hoạt động của Liên đoàn người Mỹ gốc Nhật JACL trong công trình “Japanese American Citizens League The Effect of World War II Relocation Camps” (2009).Qua đó, tác giả cho thấy vai trò của thế hệ người Nhật thứ hai tại Mỹ thông qua hoạt động của tổ chức này, đặc biệt là trong Chiến tranh thế giới thứ Hai.Trong công trình nghiên cứu, tác giả đã đề cập đến lịch sử di cư của người Nhật nhưng chưa chỉ ra các đặc điểm trong mỗi giai đoạn. Có thể nói, quá trình di dân từ Nhật sang Mỹ là một vấn đề thu hút sự quan tâm nghiên cứu của nhiều học giả trong và ngoài nước. Tuy nhiên, ở Việt Nam chưa có công trình nào nghiên cứu một cách hệ thống và chi tiết về quá trình nhập cư của người Nhật tới Mỹ từ giữa thế kỉ XIX đến giữa thế kỉ XX. Trên cơ sở của những thành tựu nghiên cứu trên, tác giả đi sâu tìm hiểu về quá trình nhập cư của người Nhật Bản vào Mỹ trong giai đoạn cuối thế kỷ XIX giữa thế kỷ XX trên các phương diện: nguyên nhân di cư, quá trình nhập cư, cuộc sống và một số đóng góp của người nhập cư Nhật Bản ởMỹ. 3. Đối tượng và phạm vi nghiên cứu 3.1 Đối tượng nghiên cứu Đối tượng nghiên cứu là quá trình nhập cư của người Nhật Bản vào Mỹ từ cuối thế kỷ XIX đến giữa thế kỷ XX. 3.2Phạm vi nghiên cứu Phạm vi thời gian: Từ cuối thế kỷ XIX đến giữa thế kỷ XX. Mốc mở đầu là năm 1885 đánh dấu bởi sự kiện chính phủ Nhật Bản thay đổi chính sách di cư để khuyến khích người thất nghiệp hoặc nông dân nghèo di cư. Trong khi đó, ở Mỹ sau Nội chiến, cuộc cách mạng công nghiệp nhanh chóng đưa nước Mỹ lên vị trí hàng đầu trong hệ thống tư bản chủ nghĩa trên thế giới.Mốc kết thúc là năm 1945, Chiến tranh thế giới thứ II kết thúc, mở ra thời kỳ mới trongchính sách ngoại giao của cả Mỹ và Nhật. Phạm vikhông gian: trên cơ sở đối tượng nghiên cứu là quá trình nhập cư của người Nhật vào Mỹ nên không gian nghiên cứu là Nhật Bản và Mỹ. 4. Nguồn tài liệu và phương pháp nghiên cứu 4.1 Nguồn tài liệu 1. Tài liệu gốc: các văn bản đạo luật, Lệnh, Công lệnh của Chính phủ và các cơ quan chức năng; phát biểu các nhà lãnh đạo Mỹ, Nhật có liên quan đến chủ đề. 2. Các sách chuyên khảo, tham khảo, bài nghiên cứu về lịch sử Mỹ, lịch sử Nhật Bản, lịch sử thế giới trong thời kỳ cận, hiện đại. 3. Các công trình nghiên cứu đề cập trực tiếp về vấn đề di dân quốc tế nói chung, di dân và cuộc sống của người Nhật Bản tại Mỹ nói riêng. 4.2 Phương pháp nghiên cứu Đây là đề tài thuộc phạm trù lịch sử nên phương pháp nghiên cứu chủ yếu mà tôi sử dụng trong luận văn này là phương pháp lịch sử.Bên cạnh đó để giải quyết các nhiệm vụ đặt ra cho việc nghiên cứu một hiện tượng xã hội, tôi kết hợp sử dụng các phương pháp nghiên cứu xã hôi học. Ngoài ra, tác giả còn sử dụng các phương pháp khác: phương pháp logic, phương pháp phân tích, so sánh, đối chiếu, tổng hợp, sưu tầm hệ thống hóa tư liệu, xử lý số liệu và thống kê tài liệu. 5. Mục đích, nhiệm vụ nghiên cứu. - Mục đích nghiên cứu: làm rõ quá trình nhập cư của người Nhật Bản vào Mỹ từ cuối thế kỷ XIX đến giữa thế kỷ XX. - Nhiệm vụ:Tập hợp, xử lý và hệ thống hóa tư liệu nhằm Tìm hiểu nguyên nhânthúc đẩy người Nhật di cư, nguyên nhân thu hút người Nhật Bản nhập cư vào Mỹ, thực trạng nhập cư của người Nhật BảnvàoMỹ.Rút ra một số nhận xét vềvai trò của người nhập cư Nhật Bản tạiMỹ. 6. Đóng góp của đề tài. Đề tài đi sâu tìm hiểu và làm rõ quá trình dicư của người Nhật Bản sang Mỹ,so sánh với các cộng đồng nhập cư từ các quốc gia khác, cuộc sống cũng như đóng góp của người nhập cư Nhật Bản tại Mỹ,qua đó cung cấp một cái nhìn toàn diện hơn về quan hệ Nhật- Mỹ đồng thời đóng góp một nguồn tài liệu tham khảo về lịch sử Mỹ, Nhật và bổ sung kiến thức cho tác giảluận văn về lịch sử thế giới nói chung, lịch sử của Mỹ và Nhật nói riêng trong công tác giảng dạymôn Lịch sử tại trường THPT Đại Mỗ nơi tác giả công tác. 7. Bố cục của luận văn Ngoài phần Mở đầu, Kết luận, Tài liệu tham khảo, Phụ lục, luận văn gồm 3 chương. Chương 1: Tiền đề thúc đẩy người Nhật Bản di cư đến Mỹtừ cuối thế kỷ XIX đến giữa thế kỷ XX Chương 2: Những thăng trầm trong quá trình nhập cư của người Nhật Bản vào Mỹgiai đoạncuối thế Kỷ XIX đến giữa thế kỷ XX Chương 3: Cuộc sống và vai trò của người Nhật Bản nhập cư ở Mỹ. PHẦNNỘIDUNG Chương 1: TIỀN ĐỀ THÚC ĐẨY NGƯỜI NHẬT BẢN DI CƯ ĐẾN MỸ TỪ CUỐI THẾ KỈ XIX ĐẾN GIỮA THẾ KỈ XX 1.1 Nguyên nhân thúc đẩy người Nhật Bản di cư Những vấn đề chính trị, kinh tế- xã hội và chính sách khuyến khích người lao động xuất cư của Chính phủ Nhật Bản Đến giữa thế kỷ XIX về đối ngoại, Nhật Bản vẫn thực hiện chính sách đóng cửa với các nước. Trong khi đó, sự phát triển của CNTB với nhu cầu cao về thị trường, nguyên nhiên liệu và nhân công đã đặt ra yêu cầu mở cửa giao thương đối với Nhật Bản.Trong nước tình hình chính trị căng thẳng. Từ năm 1868 Thiên Hoàng Minh Trị đã thực hiện cuộc cải cách toàn diện theo mô hình của các nước phương Tây. Tuy nhiên do sự gia tăng về dân sốChính phủ đã có chính sách khuyến khích người lao động xuất cư ra nước ngoài. Xuất cư trở thành một biện pháp khả thi cho việc tháo gỡ các vấn đề chính trị, xã hội và kinh tế.Như vậy, nguyên nhân chính của hoạt động di cư từ cuối thế kỉ XIX là nhu cầu về kinh tế trong bối cảnh dân số Nhật tăng nhanh chóng. Ngoài ra, người Nhật di cư còn xuất phát từ một số yếu tố như: tìm kiếm môi trường giáo dục tốt, nghiên cứu khoa học, đoàn tụ gia đình, tị nạn chính trị, Về giáo dục, với tư tưởng “Học tập phương Tây, đuổi kịp phương Tây, đi vượt phương Tây”. Cho dù tài chính còn eo hẹp nhưng chính phủ đã xây dựng nhiều trường học, cử người ra nước ngoài học tập.Điều này cho thấy, nhu cầu về giáo dục chính là một trong những nguyên nhân thúc đẩy người Nhật di chuyển ra bên ngoài, đặc biệt là đến nước Mỹ. Sự phát triển của các công ti vận tải hàng hải: sự phát triển của ngành giao thông hàng hải. Sự xuất hiện và phát triển của các công ti vận tải hàng hảigắn liền với sự phát triển của quá trình xuất cư của người Nhật. Có thể nói, nguyên nhân khiến người Nhật Bản rời quê hương có rất nhiều: áp lực về chính trị, cơ hội kinh tế giảm, bùng nổ dân số, nạn đói, hạn hán,Dù nguyên nhân thúc đẩy họ là gì đi chăng nữa thì động cơ lôi kéo họ đến Mỹ chính là sự hứa hẹn về một khởi đầu tốt đẹp. Về phía chính phủ Minh Trị cũng xác định việc thúc đẩy xuất cư không chỉ là biện pháp giải quyết nạn đói mà còn là một cách thu hút ngoại tệ thông qua con đường kiều hối để làm giàu và tăng cường sức mạnh quân sự. Chính phủ cũng trông đợi những người trở về từ các nơi trên thế giới sẽ mang theo kiến thức mới về kinh tế, khoa học kĩ thuật để thúc đẩy nhanh quá trình hiện đại hóa đất nước [63,tr. 22]. 1.2. Nguyên nhân thu hút người Nhật Bản nhập cư vào Mỹ Sau cuộc cải cách Minh Trị, trong khi Nhật Bản là nước dư thừa lao động thì nhu cầu lao động ở châu Mỹ nói chung và nước Mỹ nói riêng lại tăng cao cùng với tốc độ phát triển kinh tế. Nền kinh tế phát triển đòi hỏi nguồn lao động lớn. Đó là lí do vì sao, nước Mỹ trở thành “điểm đến” của nhiều nhóm lao động đến từ châu Âu, châu Á, châu Phi, Mỹ Latinh. Nhu cầu về nguồn lao động ở Hawaii Từ những năm 60 của thế kỉ XIX, sự chuyển đổi kinh tế đã diễn ra tại Hawaii với sự phát triển của ngành trồng mía, sản xuất đường.Trong khi đó, tỉ lệ dân bản địa tại đây có xu hướng giảm mạnh từ cuối thế kỉ XIX. Sự suy giảm tỉ lệ dân bản địa và người di cư từ các nước châu Âu đã đẩy nền kinh tế vào tình trạng khó khăn do thiếu lao động. Các chủ đồn điền ở Hawaii tin rằng: người Nhật sẽ dễ đồng hóa với người bản địa [53, tr.7-8].Năm 1898, quần đảo Hawaii sáp nhập vào lãnh thổ nước Mỹ. Sự kiện này đã tác động đến những người lao động nhập cư. Nhu cầu về nguồn lao động, sức hấp dẫn của môi trường học tập và nghiên cứu ở các bang lục địa nước Mỹ Chính phủ Mỹ có chính sách thu hút nguồn lao động di cư từ bên ngoài để đáp ứng nhu cầu của nền kinh tế. Trong cùng thời kì lịch sử, không có quốc gia nào có chính sách nhập cư tương tự như Đạo luật 1802 của Mỹ. Vậy, nguyên nhân của sự “cởi mở” trong chính sách đối với người nhập cư của chính phủ Mỹ là gì? Năm 1848, “cơn sốt vàng” ở đây đã kích thích làn sóng di cư mạnh mẽ từ bên ngoài,vùng bờ biển phía Tây nước Mỹ phát triển nhanh chóng. Để đáp ứng nhu cầu ngày càng tăng về nguồn nhân lực, các nhà công nghiệp và các chủ đồn điền đã sử dụng lao động Trung Quốc. Tuy nhiên, việc tăng nhanh số lượng lao động Trung Quốc dẫn đến xu thế bài trừ người Trung Quốc một cách bạo lực, trong khi nhu cầu về lao động vẫn tăng nên các nhà công nghiệp và chủ trang trại đã tìm kiếm để thay thế cho những người nhập cư Trung Quốc và đây là một yếu tố tạo điều kiện cho người Nhật Bản nhập cư vào Mỹ. Đầu thế kỉ XX, đặc biệt là sau sự kiện Chiến tranh thế giới lần thứ nhất (1914-1918), Mỹ vươn lên đứng đầu thế giới.Dù trải qua thời kì khủng hoảng, suy thoái trầm trọng trong những năm 1929 - 1933 song nền kinh tế Mỹ vẫn là nền kinh tế lớn nhất thế giới. Như vậy, lý do cơ bản nhất chính là nhu cầu phát triển của đất nước. Mỹ là quốc gia rộng lớn, dân số ít, mật độ dân số thấp. Muốn khai thác diện tích đất đai và khai thác các nguồn lực tự nhiên khác, chính phủ cần tăng nguồn lao động. Vì vậy, lượng người di cư tới đây sẽ giúp lấp đầy những “khoảng trống” đó.Kỹ năng, nguồn vốn của họ sẽ góp phần khai thác các tiềm lực sẵn có. Ngược lại, nền kinh tế lớn và năng động sẽ tạo thêm nhiều việc làm cho người lao động. Không những vậy, Mỹ còn là một quốc gia có nền giáo dục phát triển, có chính sách thu hút bộ phận trí thức có trình độ cao, khoa học kĩ thuật phát triển. Bên cạnh hai lực hút cơ bản nói trên, mối quan hệ thương mại, ngoại giao giữa hai nước Mỹ- Nhật Bản có sự phát triểnđã tạo những điều kiện thuận lợi nhất định cho quá trình di cư từ Nhật sang Mỹ. Chương 2. NHỮNG THĂNG TRẦM TRONG QUÁ TRÌNH NHẬP CƯ CỦA NGƯỜI NHẬT BẢN VÀO MỸ TỪ CUỐI THẾ KỈ XIX ĐẾN GIỮA THẾ KỈ XX 2.1. Giai đoạn từ cuối thế kỷ XIX đến năm 1907 Từ 1868 đến 1884: Hoạt động di cư bị chính phủ hạn chế. Từ 1884 đến 1907: Chính phủ khuyến khích và tạo cơ sở pháp lí cho hoạt động di cư nên số lượng di cư tăng nhanh. Đặc điểm: nam giới, thể chất tốt, lao động tay chân, đến từ phía tây nam Nhật Bản, làm trong nông nghiệp, cư trú tạm thời tại Mỹ. Người Nhật phải đối mặt với vấn đề “phân biệt chủng tộc”: bài trừ, tẩy chay người gốc Nhật. Vì vậy, Hiệp ước Gentlement 1907 kí kết giữa Chính phủ Mỹ và Nhật. Nội dung cơ bản của hiệp ước này là: chấm dứt sự nhập cư của người lao động Nhật đến Mỹ bằng cách hạn chế cấp hộ chiếu cho người dân. Đối tượng cấp hộ chiếu bị giới hạn gồm: những người lao động quay trở lại Mỹ hoặc cha mẹ, vợ của những người đang sinh sống và cư trú tại Mỹ. 2.2. Giai đoạn từ năm 1908 đến năm 1941 Hiệp ước Gentlement 1907, Luật nhập cư 1924 đã tác động sâu sắc đến hoạt động di cư và cộng đồng người gốc Nhật:Số lượng di cư: không nhiều; Chủ yếu là nữ giới (“Cô dâu qua ảnh”); Tỉ lệ nữ và trẻ em tăng trong cộng đồng; Nhận thức: xác định định cư lâu dài; Cấu trúc tuổi và vai trò của thế hệ Isei, Nisei thay đổi; Nghề nghiệp có trình độ cao hơn; Xu hướng rời nước Mỹ tăng. 2.3. Giai đoạn từ năm 1942 đến năm 1945 Xuất phát từ sự kiện Trân Châu 1941; nghi ngờ lòng trung thành của người gốc Nhật; người gốc Nhật tập trung đông ở bờ Tây; các cuộc bạo động chống người gốc Nhật tăng. Vì vậy,chính sách của chính phủ Mỹ đối với cộng đồng người Mỹ gốc Nhật: chương trình di tảnvà đưa vào trong các trung tâm “tái định cư” ở các bang bờ Tây nước Mỹ.Ngày 19.02.1942, Tổng thống ban hành Lệnh 9066, chính thức thực hiện di tản. Việc thực hiện di tản tự nguyện khỏi khu vực hạn chế không đạt được nhiều kết quả. Đó là lí do phía Bộ Chiến tranh và Tư lệnh quốc phòng ở phía tây đã đề xuất chương trình di tản bắt buộc. Từ ngày 29 tháng 3, di tản bắt buộc bắt đầu được thực hiện, 99 khu vực di tản được thành lập ở khu quân sự số 1 và sau đó có thêm 9 khu vực đặc biệt [29, tr. 107]. Tháng 6, California là khu vực cấm tại khu quân sự số 2. Từ Công lệnh thứ nhất đến Công lệnh thứ 4 trong năm 1942, chương trình di tản đã chuyển từ “tự nguyện” sang bắt buộc. Với chính sách này, có thể nói cộng đồng người Mỹ gốc Nhật đã bị cô lập khỏi các cộng đồng khác ở Mỹ thông qua quá trình di tản và sống trong các trung tâm tái định cư. Chương 3: CUỘC SỐNG VÀ VAI TRÒ CỦA NGƯỜI NHẬT BẢN NHẬP CƯ TẠI MỸ TỪ CUỐI THẾ KỈ XIX ĐẾN GIỮA THẾ KỈ XX 3.1. Cuộc sống của người Nhật Bản tại Mỹ từ cuối thế kỷ XIX đến giữa thế kỷ XX. Vềđịa bàn phân bố của người Nhật tại Mỹ Cùng với cộng đồng người Trung Quốc và Philippines, người Nhật là một trong những cộng đồng lớn gốc châu Á tại Mỹ. Năm 1868, nhóm người Nhật di cư đầu tiên đến Hawaii và một năm sau đó họ bắt đầu tới lục địa của nước Mỹ. Năm 1900, số người Nhật trên toàn bộ lãnh thổ nước Mỹ là 85.437 người [60, tr. 265]. Khu vực tập trung đông người Nhật nhất là Hawaii. Trên lục địa nước Mỹ, năm 1900, số người Nhật là 24.326 người [76, tr. 400]. Cũng tại thời điểm này, số người Trung Quốc tại Mỹ là 89.863 người [34, tr.240]. Có thể thấy sự chênh lệch lớn về số lượng của hai cộng đồng người Nhật và Trung Quốc trong giai đoạn cuối thế kỉ XIX-đầu thế kỉ XX. Tuy nhiên, số lượng người Nhật di cư đã tăng lên nhanh chóng so với người Trung Quốc. Đến năm 1940, có 120.927 (chiếm 96%) người Nhật cư trú tại các bang phía Tây nước Mỹ; Trongđó, riêng bốn bang là: California, Washington, Oregon và Arizona có số người Nhật định cư là 113.035 người (chiếm 89,7 %) [80, tr. 5].Ngoài khu vực các bang miền Tây thì người Nhật còn sinh sống tại các tiểu bang khác của Mỹ. Trong Chiến tranh thế giới thứ Hai, người Nhật sống trong mười “trung tâm tái định cư” được Chính phủMỹ thành lập tại các bang miền Tây. Như vậy, ngay từ những năm đầu của quá trình di cư, người Nhật đã đến và định cư tại vùng bờ Tây của nước Mỹ, nhất là ở bang California. Đây cũng là khu vực có đông người nhập cư tới từ các nước châu Á như Trung Quốc, Philippines,... Sự tập trung người Mỹ gốc Nhật tại các bang miền Tây là do các nguyên nhân sau: Nguyên nhân thứ nhất, California có cảng biển San Francisco – đây là “lối vào” chủ yếu của người nhập cư. Bên cạnh đó còn có hai cảng biển tiếp nhận là Seattle và Porland song không thường xuyên từ năm 1890 đến 1895. Vùng bờ Tây cũng là nơi “cơn sốt vàng” xuất hiện năm 1848 và là lí do thu hút người lao động Nhật, Trung Quốc. Nguyên nhân thứ hai là do sự hạn chế kiến thức của người nhập cư về đất nước mà họ di cư tới. Nguyên nhân thứ ba là do số lượng người da trắng ở đây tương đối ít. Nguyên nhân thứ tư là do việc sáp nhập Hawaii và lịch sử phát triển của ngành đường sắt đã tác động không nhỏ đến sự phân bố dân cư. Về nghề nghiệp của người Nhật tại Mỹ Giống như bộ phận người lao động Trung Quốc, những người Nhật nhập cư đầu tiên tới Hawaii làm việc trong các đồn điền trang trại trồng mía. Ngoài ra,người Nhật còn làm một số công việc như: kỹ sư, thợ mộc, thợ cơ khí, bán hàng rong, đầu bếp,... Một số người cung cấp các loại hình dịch vụ. Những người di cư tới lục địa Mỹ làm các công việc nặng nhọc. Từ đầu thế kỉ XX, họ tập trung vào sản xuất nông nghiệp.Như vậy, sản xuất nông nghiệp là hoạt động kinh tế chính của người lao động gốc Nhật. Bên cạnh đó, người lao động Nhật cũng làm việc trong nhiều lĩnh vực khác, đặc biệt là ngành đường sắt. Trong suốt những năm 20 của thế kỉ XX, người Nhật nhập cư cố gắng cải thiện tình trạng nghề nghiệp, tăng tỉ lệ lao động có trình độ cao và giảm tỉ lệ lao động phổ thông. Năm 1920, có khoảng 21% số người Nhật trong lục địa Mỹ là chủ nông trại, thương nhân, hoặc thợ chuyên nghiệp. Đến năm 1940, tỉ lệ người Nhật di cư làm việc trong lĩnh vực có trình độ cao hơn chiếm 36 % và tỉ lệ lao động không có kĩ năng giảm còn 39% [71, tr. 257]. Đời sống của người Nhật tại Mỹ trước khi xảy ra sự kiện Trân Châu cảng năm 1941 Người Nhật phải đối mặt với nhiều khó khăn về vấn đề nhập quốc tịch, sở hữu tài sản đất đai,...Năm 1913, chính quyền bang California thông qua Luật đất đai Allien cấm người không đủ điều kiện trở thành công dân sở hữu đất đai hoặc tài sản. Các Issei đã tìm cách phá vỡ luật về cấm sở hữu hoặc thuê đất đai của Chính phủ. Họ thuê lại đất của công dân Mỹ hay đăng kí sở hữu đất đai dưới tên của con mình – những người sinh ra và là công dân Mỹ. Vượt lên những khó khăn, người Nhật đã xây dựng cộng đồng và cuộc sống ở nước Mỹ Tại Hawaii, cộng đồng người Nhật chiếm tỉ lệ đông trong dân số. Năm 1892, trường học đầu tiên sử dụng tiếng Nhật được thành lập tại Honolulu. năm 1895, thành lập ở Maui. Các trường này dùng chương trình giáo dục của các vùng nông thôn Nhật Bản Về mặt tôn giáo, người Nhật tại Hawaii xây dựng nhiều ngôi chùa Phật giáo, đền thờ Shinto. Trường học và đền, chùa không chỉ là nơi dạy cho trẻ em mà còn là nơi diễn ra các hoạt động cộng đồng để thúc đẩy sự đoàn kết dân tộc [39, tr. 37]. Trung tâm tiếng Nhật ở Hilo trở thành bảo tàng văn hóa Nhật tại Hawaii. Cũng như ở Hawaii, người Nhật đến lục địa nước Mỹ vẫn duy trì, phát triển nền văn hóa truyền thống: năm mới, các gia đình tới thăm nhau, ăn các món ăn truyền thống, tổ chức lễ hội,... và tiếp thu những giá trị văn hóa của phương Tây để hòa nhập vào cộng đồng đa sắc tộc. Trong khi các cộng đồng người châu Á khác ở Mỹ hạn chế hoặc không phát triển giáo dục thì người Nhật rất quan tâm đến hoạt động này, như khuyến khích học tiếng Anh, nâng cao trình độ học vấn để thay đổi nghề nghiệp. Năm 1930, tỉ lệ học sinh người Nhật trong độ tuổi từ 18 đến 20 cao hơn so với người Trung Quốc (44,4 %) và những người da trắng (24,4%) tại Mỹ. [44, tr.3]. Thế hệ người Nhật thứ hai tại Mỹ có xu hướng theo Kito giáo nhiều hơn, các nhà thờ Kito giáo của họ đã được xây dựng ở nhiều thành phố tại bang California, Tacoma, Washington. Rõ ràng, cộng đồng người Mỹ gốc Nhật đã duy trì và phát triển nền văn hóa truyền thống trong khuôn khổ của xã hội Mỹ. Đó là sự cần thiết để hòa nhập vào cộng đồng có nhiều sắc tộc, tôn giáo như nước Mỹ. Đời sống của người Nhật tại Mỹ trong các trung tâm di dời từ năm 1942 đến năm 1945 Cuộc sống trong các trại di tản này đã tác động sâu sắc đến cuộc sống của người Mỹ gốc Nhật, người Mỹ gốc Nhật còn phải từ bỏ tất cả tài sản của họ. Các kĩ sư, doanh nhân, bác sĩ, nha sĩ bị mất nhà cửa, sự nghiệp. Còn những người làm công ăn lương thì bị hạn chế về hành động và mất cơ hội thăng tiến trong công việc [29, tr. 129]. Trong các trại tập trung, họ phải đối mặt với sự đàn áp về chủng tộc phía sau những hàng rào dây thép gai. Những người Nhật sống trong các khu nhà ở chật hẹp, ăn ngủ theo giờ quy định, sử dụng những loại thực phẩm không đảm bảo chất lượng. Tuy nhiên, đối với các gia đình người Nhật, giáo dục là mối quan tâm hàng đầu. Các lớp học được tổ chức vào ban ngày hoặc ban đêm phù hợp với lịch trình của các trại. Giáo dục đã trở thành trung tâm quan trọng nhất trong cuộc sống ở các trại tập trung. Cuộc sống trong các trại di tản này còn tác động đến tâm lí của cộng đồng người gốc Nhật. Ngày 2 tháng 7 năm 1948 , Quốc hội đã thông qua Đạo luật khiếu nại của người Mỹ gốc Nhật.Đạo luật cho pho phép họ khiếu nại những tổn thất và thiệt hại về tài sản do quá trình di tản. Phong trào đấu tranh chống phân biệt đối xử Đầu thế kỉ XX, các tổ chức bài trừ, chống người Nhật ngày càng tăng. Sau Chiến tranh thế giới thứ Nhất, các tổ chức này đã thông qua năm nội dung trong chương trình hoạt động: Hủy bỏ “Hiệp ước Quý ông”; Ngăn chặn “Cô dâu ảnh”; Ngăn cấm hoạt động di cư từ các vùng xa xôi của nước Nhật; Có chính sách xác thực đối với những người châu Á được cấp quyền công dân; Sửa đổi quy định để chỉ có những trẻ em được sinh ra tại Mỹ có quyền công dân khi có cả bố và mẹ có đầy đủ tư cách là công dân [29, tr. 35]. Tuy nhiên, với sự tăng lên của số lượng Nisei ở độ tuổi trưởng thành, các vấn đề về quyền của người Mỹ gốc Nhật được quan tâm nhiều hơn. 3.2. Một số nhận xét về vai trò người nhập cư Nhật Bản tại Mỹ * Đối với nước Mỹ: Cộng đồng người Nhật tại Mỹ tuy chiếm một tỉ lệ nhỏ so với nhiều cộng đồng di cư khác song họ đã có những