Tóm tắt Luận án Xây dựng nhân cách sinh viên một số trường đại học trên địa bàn tỉnh Bình Định hiện nay

. Trần Phúc Thăng Phản biện 2: GS. TS. Nguyễn Văn Tài Phản biện 3: GS. TS. Nguyễn Ngọc Long Luận án được bảo vệ trước Hội đồng chấm luận án cấp Học viện, tại: Học viện Khoa học xã hội Vào hồi ...... giờ, ngày ....... tháng ...... năm 2016 Có thể tìm hiểu luận án tại: - Thư viện Quốc gia Việt Nam - Thư viện Học viện Khoa học xã hội 1 MỞ ĐẦU 1. Tính cấp thiết của đề tài Văn kiện Đại hội đại biểu toàn quốc lần thứ XI của Đảng Cộng sản Việt Nam về chiến lược phát triển con người có nêu “con người là trung tâm của chiến lược phát triển, đồng thời là chủ thể phát triển...Kết hợp và phát huy đầy đủ vai trò của xã hội, gia đình, nhà trường, từng tập thể lao động, các đoàn thể và cộng đồng dân cư trong việc chăm lo xây dựng con người Việt Nam giàu lòng yêu nước, có ý thức làm chủ, trách nhiệm công dân, có tri thức, sức khỏe, lao động giỏi; sống có văn hóa, nghĩa tình; có tinh thần quốc tế chân chính. Xây dựng gia đình ấm no, tiến bộ, hạnh phúc, thật sự là tế bào lành mạnh của xã hội, là môi trường quan trọng, trực tiếp giáo dục nếp sống và hình thành nhân cách”(1). Bình Định là một địa phương ở khu vực miền Trung và Tây nguyên có nhiều trường đại học, cao đẳng. Nhiệm vụ của các trường là đào tạo, giáo dục để tạo ra nguồn nhân lực có chất lượng nhằm đáp ứng nhu cầu phát triển kinh tế - xã hội cho các địa phương ở khu vực. Do đó, việc xây dựng nhân cách sinh viên ở các trường đại học trên địa bàn tình Bình Định nhằm tạo ra lực lượng trí thức không những có phẩm chất tốt mà còn có năng lực chuyên môn giỏi là một yêu cầu cấp bách có tính thực tiễn cao. Với những cơ sở trên, tác giả chọn vấn đề “Xây dựng nhân cách sinh viên các trường đại học trên địa bàn tỉnh Bình Định hiện nay” để làm luận án Tiến sĩ chuyên ngành Triết học. (1). Đảng Cộng sản Việt Nam, Văn kiện Đại hội đại biểu toàn quốc lần thứ XI, Nxb chính trị quốc gia, Hà Nội. 2011, tr. 76 2. Mục đích và nhiệm vụ nghiên cứu 2 2.1. Mục đích nghiên cứu Nghiên cứu một cách có hệ thống về vấn đề nhân cách sinh viên thông qua một số khái niệm công cụ: nhân cách, cấu trúc nhân cách, các yếu tố ảnh hưởng đến sự hình thành nhân cách, nhân cách sinh viên, xây dựng nhân cách sinh viên; Làm rõ thực trạng nhân cách sinh viên ở các trường đại học trên địa bàn tỉnh Bình Định, từ đó luận án đề xuất phương hướng và một số giải pháp cơ bản để thực hiện việc xây dựng nhân cách sinh viên ở các trường đại học trên địa bàn tỉnh Bình Định hiện nay. 2.2. Nhiệm vụ nghiên cứu Trên cơ sở của mục đích nghiên cứu, đề tài thực hiện những nhiệm vụ nghiên cứu sau: Phân tích quan điểm triết học Mác – Lênin về nhân cách, nhân cách sinh viên, xây dựng nhân cách sinh viên để làm cơ sở lý luận cho việc nghiên cứu Xác định những nội dung cơ bản và một số phương thức chủ yếu để thực hiện việc xây dựng nhân cách sinh viên Phân tích và đánh giá thực trạng việc xây dựng nhân cách sinh viên các trường đại học trên địa bàn tỉnh Bình Định; Làm rõ ưu, khuyết điểm và nguyên nhân của ưu, khuyết điểm trong công tác xây dựng nhân cách sinh viên ở các trường đại học trên địa bàn tỉnh Bình Định hiện nay Nêu lên một số giải pháp cơ bản để thực hiện việc xây dựng nhân cách sinh viên các trường đại học trên địa bàn tỉnh Bình Định hiện nay. 3 3. Đối tượng và phạm vi nghiên cứu 3.1. Về đối tượng nghiên cứu Đối tượng nghiên cứu của đề tài là nhân cách sinh viên và xây dựng nhân cách sinh viên các trường đại học trên địa bàn tỉnh Bình Định hiện nay 3.2. Về phạm vi nghiên cứu Về thời gian nghiên cứu: đề tài khảo sát việc xây dựng nhân cách sinh viên ở các trường đại học trên địa bàn tỉnh Bình Định từ năm 2007 đến nay. Về không gian nghiên cứu: đề tài nghiên cứu việc xây dựng nhân cách sinh viên ở các trường đại học trên địa bàn tỉnh Bình Định thông qua hai mặt phẩm chất và năng lực. 4. Cơ sở lý luận và phương pháp nghiên cứu 4.1. Cơ sở lý luận Luận án quán triệt những quan điểm cơ bản của chủ nghĩa Mác - Lênin và tư tưởng Hồ Chí Minh, quan điểm của Đảng Cộng sản Việt Nam về vấn đề nhân cách, nhân cách sinh viên nói chung và xây dựng nhân cách sinh viên các trường đại học trên địa bàn tỉnh Bình Định nói riêng. 4.2. Phương pháp nghiên cứu Luận án sử dụng phương pháp luận của chủ nghĩa duy vật biện chứng và chủ nghĩa duy vật lịch sử; phương pháp lịch sử - lôgíc, phân tích và tổng hợp, thống kê, so sánh, các phương pháp chuyên ngành và liên ngành khác, phương pháp điều tra xã hội học. 5. Ý nghĩa lý luận và thực tiễn của luận án 5.1. Ý nghĩa lý luận Ở mức độ nhất định luận án góp phần làm rõ quan điểm 4 triết học Mác – Lênin về nhân cách và xây dựng nhân cách sinh viên ở các trường đại học trên địa bàn tỉnh Bình Định hiện nay. 5.2. Ý nghĩa thực tiễn Nội dung nghiên cứu và những kết quả đạt được của luận án có thể dùng làm tài liệu tham khảo cho công tác giảng dạy môn Những nguyên lý cơ bản của chủ nghĩa Mác – Lênin, môn Đạo đức học ở các trường đại học trên địa bàn tỉnh Bình Định. Về những giải pháp đề xuất trong luận án, các trường đại học trên địa bàn tỉnh Bình Định, thậm chí một số trường đại học có đặc điểm tương đồng có thể tham khảo cho việc xây dựng nhân cách sinh viên của trường mình. 6. Những đóng góp mới về mặt khoa học của luận án Trên cơ sở quan điểm Mác – Lênin, luận án là sự nghiên cứu có hệ thống về vấn đề nhân cách dưới góc độ triết học. Luận án đã khái quát một cách cơ bản về công tác xây dựng nhân cách sinh viên ở các trường đại học trên địa bàn tỉnh Bình Định, trên cơ sở đó chỉ ra những ưu, khuyết điểm cũng như nguyên nhân của ưu khuyết điểm về công tác xây dựng nhân cách sinh viên Trên cơ sở của một số giải pháp cơ bản về xây dựng nhân cách sinh viên, các trường đại học trên địa bàn tỉnh Bình Định có thể tham khảo, vận dụng để thực hiện việc xây dựng nhân cách cho sinh viên đáp ứng yêu cầu của công tác giáo dục và đào tạo đại học. 7. Kết cấu của luận án Ngoài phần mở đầu, kết luận, danh mục tài liệu tham khảo và phụ lục, luận án được trình bày trong 4 chương 5 Chương 1 TỔNG QUAN TÌNH HÌNH NGHIÊN CỨU ĐỀ TÀI LUẬN ÁN 1.1. Những công trình nghiên cứu dưới góc độ lý luận về nhân cách, nhân cách sinh viên. Chương trình khoa học công nghệ cấp nhà nước KX-07 với đề tài “Giá trị - định hướng giá trị nhân cách và giáo dục giá trị”;“Nghiên cứu giá trị nhân cách theo phương pháp NEO PI-R cải biên” của Vũ Thị Minh Chi, Phạm Minh Hạc, Nguyễn Văn Huy – Nxb Khoa học xã hội; “Giáo dục nhân cách đào tạo nhân lực: Góp phần triển khai nghị quyết hội nghị lần thứ hai. Ban chấp hành trung ương Đảng, khoá VIII” của Phạm Minh Hạc - NXB Chính trị quốc gia; Kỷ yếu hội thảo của Nguyễn Văn Sáu, Trần Quang Nhiếp, Lê Minh Nghĩa - NXB Chính trị Quốc gia; “Sinh viên thời đại thế giới phẳng”; “Vai trò gia đình trong việc xây dựng nhân cách con người Việt Nam” của GS Lê Thi – Nxb Phụ nữ; “Gia đình trẻ và việc hình thành nhân cách thanh niên” của Dương Tự Đam – NXB Thanh niên; “Tìm hiểu giá trị văn hoá truyền thống trong quá trình công nghiệp hoá, hiện đại hoá” của các tác giả Nguyễn Trọng Chuẩn, Phạm Văn Đức, Hồ Sỹ Quý. Tóm lại, những công trình dẫn ra ở trên đã đề cập đến khái niệm nhân cách, quá trình hình thành và phát triển cách, cấu trúc nhân cách; nhân cách sinh viên, đặc điểm tâm lý lứa tuổi trong quá trình hình thành nhân cách sinh viên; một số tiêu chí để xây dựng nhân cách sinh viên; vai trò của đạo đức trong sự hình thành nhân cách, nhân cách sinh viên. Cách tiếp cận của các công trình khoa học trên thường đi vào phân tích nội hàm của những khái niệm nhân cách, cấu trúc nhân cách và quá trình hình thành, phát 6 triển nhân cách; đặc biệt, những công trình đều khẳng định cấu trúc nhân cách bao gồm tài và đức và đã được làm rõ trong quá trình hình thành và phát triển nhân cách. 1.2. Những công trình nghiên cứu về nhân cách, xây dựng nhân cách sinh viên ở các trường đại học và các trường đại học trên địa bàn tỉnh Bình Định “Định hướng giá trị cho sinh viên trong giai đoạn hiện nay” của Trung ương Hội sinh viên Việt Nam; “Bồi dưỡng lý tưởng cách mạng cho thanh niên trong giai đoạn hiện nay” của Đảng ủy khối cơ quan Trung ương về công tác tư tưởng: “một số kết quả nghiên cứu bước đầu về công tác giáo dục lý tưởng cách mạng cho thanh niên sinh viên”. TS. Bùi Đăng Dũng; Luận án “Giáo dục lý luận Mác – Lênin với việc hình thành và phát triển nhân cách ở sinh viên Việt Nam trong điều kiện kinh tế thị trường hiện nay” của Hoàng Anh; Luận án “Kế thừa các giá trị đạo đức truyền thống trong xây dựng nhân cách con người Việt Nam hiện nay” của Cao Thu Hằng; “Báo cáo tổng kết nhiệm kỳ 2009- 2014” của phòng Công tác sinh viên trường đại học Quy Nhơn; “Báo cáo tổng kết nhiệm kỳ 2009 – 2014” của Đảng uỷ, Ban giám hiệu trường đại học Quy Nhơn; báo cáo tổng kết hằng năm từ 2008 đến 2013 của trường đại học Quang Trung; Tóm lại, những công trình được nêu ra ở trên đã nghiên cứu ở phương diện cả nước, khu vực miền Trung – Tây nguyên về thực trạng nhân cách con người Việt Nam, nhân cách sinh viên ở trường đại học, cao đẳng. Để có cơ sở đánh giá thực trạng nhân cách sinh viên các trường đại học ở tỉnh Bình Định, đề tài có sự kế thừa những số liệu đã được công bố ở những đề tài nêu trên, kế thừa phương thức điều tra xã hội học, xây dựng các bảng hỏi . 7 1.3. Những công trình nghiên cứu về giải pháp trong việc xây dựng nhân cách, nhân cách sinh viên các trường đại học và các trường đại học trên địa bàn tỉnh Bình Định. Luận án “Giáo dục đạo đức đối với sự hình thành và phát triển nhân cách sinh viên Việt nam trong giai đoạn hiện nay” của Trần Sỹ Phán; “Về giáo dục đạo đức cách mạng trong cán bộ đảng viên hiện nay : Thực trạng và giải pháp” Đào Duy Quát (Chủ biên), Vũ Khiêu, Tô Hoài - Nxb Chính trị Quốc gia; “Giáo dục đạo đức cho cán bộ, đảng viên trong thời kỳ đẩy mạnh công nghiệp hóa hiện đại hóa đất nước” của Ban tư tưởng - Văn hóa Trung ương; Luận án “Xây dựng nhân cách sinh viên sư phạm phục vụ việc đào tạo nguồn nhân lực tỉnh Khánh Hoà” của tác giả Lê Thu Hương; Tóm lại, việc đề xuất các giải pháp của một số công trình đã nêu ở trên phần nào đã phản ánh tính khoa học, tính logic, tính hợp lý cả về mặt lý luận lẫn thực tiễn đối với việc xây dựng nhân cách con người Việt Nam cũng như nhân cách sinh viên. Các giải pháp về xây dựng nhân cách sinh viên ở các trường đại học trên địa bàn tỉnh Bình Định chỉ dừng lại ở những đề xuất, kiến nghị trong các báo cáo định kỳ của các phòng ban chức năng. Trên cơ sở kế thừa những giải pháp của những công trình đã công bố, luận án cố gắng nêu lên một số giải pháp cơ bản để thực hiện việc xây dựng nhân cách sinh viên các trường đại học trên địa bàn tỉnh Bình Định. 8 Chương 2 XÂY DỰNG NHÂN CÁCH SINH VIÊN: MỘT SỐ VẤN ĐỀ LÝ LUẬN 2.1. Lý luận chung về nhân cách 2.1.1. Nhân cách và cấu trúc nhân cách Nhân cách là gì? Trên cơ sở quan điểm của chủ nghĩa Mác - Lênin về con người, bản chất con người, cá thể, cá nhân có thể nêu lên khái niệm về nhân cách như sau: là toàn bộ những năng lực, phẩm chất xã hội – sinh lý – tâm lý của cá nhân, tạo thành chỉnh thể đóng vai trò chủ thể tự ý thức, tự đánh giá, tự khẳng định và tự điều chỉnh mọi hoạt động của mình. Cấu trúc nhân cách Theo quan điểm Mác - Lênin, cấu trúc nhân cách bao gồm hai mặt phẩm chất và năng lực. Phẩm chất, được hiểu là những phẩm chất hướng về xã hội như: thế giới quan, niềm tin và lý tưởng, lập trường, trình độ chính trị..., những phẩm chất hướng về cá nhân như: cái nết, cái thói, tính kỷ luật, tự chủ, tác phong, tính cách. Năng lực, được hiểu là kỹ năng thích ứng, năng lực sáng tạo, mềm dẻo linh hoạt trong cuộc sống xã hội (xã hội hóa); tính độc đáo, đặc sắc, bản lĩnh của cá nhân (chủ thể hóa), hoạt động có mục đích, chủ động tích cực (hành động) hoặc khả năng thiết lập và duy trì quan hệ với người khác (giao tiếp). 2.1.2. Các yếu tố tác động đến sự hình thành nhân cách 2.1.2.1. Tiền đề sinh học Về mặt khoa học, con người là một bộ phận của giới tự nhiên,có nguồn gốc trực tiếp từ động vật.Giữa con người với động vật có sự thống nhất về cơ sở phân tử của tính duy truyền. Tuy nhiên, qua quá trình tiến hóa, con người không những ®· 9 vượt xa động vật về mặt hình thái mà còn biết tạo ra phương thức lao động,tạo ra ngôn ngữ, tư duy và trở thành một thực thể sinh học – xã hội. “con người ta do bản tính, nếu không phải là một động vật chính trị như Arixt ốt nói, thì dẫu sao cũng là một động vật xã hội” (1) 2.1.2.2. Hoàn cảnh sống Sự hình thành nhân cách có nguyên nhân từ bên ngoài - hoàn cảnh sống. Hoàn cảnh sống bao gồm cả hoàn cảnh tự nhiên và hoàn cảnh xã hội. Tự nhiên là môi trường xung quanh bao gồm: điều kiện địa lý, khí hậu, thời tiết, nhằm thiết lập và duy trì sự tồn tại của tự nhiên – xã hội. Hoàn cảnh tự nhiên có ảnh hưởng đến sự hình thành nhân cách ở các mặt như: điều kiện sống, điều kiện giao tiếp, sự hiểu biết, sự phát triển toàn diện (cả thể chất lẫn tinh thần).v.v Hoàn cảnh xã hội đó chính là gia đình, nhà trường, cộng đồng, xã hội.v.vmà nền tảng của nó chính là lao động. Bởi lẽ, lao động không những làm thay đổi bản tính tự nhiên ở con người mà còn tạo ra các giá trị xã hội. 2.1.2.3. Hoạt động của cá nhân Giữ vai trò quyết định sự hình thành nhân cách chính là những hoạt động của cá nhân. Hoạt động của cá nhân là nói đến toàn bộ những hoạt động lý luận và thực tiễn của con người đó. Hoạt động lý luận biểu hiện thông qua năng lực nhận thức, năng (1). C.Mác, Tư bản, quyển 1, tập 2, Nxb Sự thật, Hà Nội. 1960, tr. 23,24. 10 lực tự giáo dục, năng lực tự ý thức, tự điều chỉnh bản thân mình; hoạt động thực tiễn biểu hiện thông qua các mối quan hệ xã hội gắn với hoạt động lao động. 2.2. Một số vấn đề về xây dựng nhân cách sinh viên 2.2.1. Nhân cách sinh viên và xây dựng nhân cách sinh viên Trên cơ sở quan điểm của chủ nghĩa Mác – Lênin về nhân cách và căn cứ vào thuật ngữ sinh viên, đặc điểm lứa tuổi, hoạt động của sinh viên ở trường đại học chúng tôi cho rằng: nhân cách sinh viên là toàn bộ những năng lực và phẩm chất xã hội gắn liền với đặc điểm lứa tuổi sinh viên đang sinh hoạt, học tập tại trường đại học, cao đẳng tạo thành một chỉnh thể độc lập nhằm giúp cho chủ thể tự ý thức, tự đánh giá, tự khẳng định và tự điều chỉnh mọi hoạt động của mình. Trên cơ sở nội dung của nhân cách sinh viên có thể khẳng định xây dựng nhân cách sinh viên chính là việc hình thành một chỉnh thể nhân cách bao gồm toàn bộ những năng lực và phẩm chất xã hội gắn liền với đặc điểm lứa tuổi sinh viên đang sinh hoạt, học tập tại trường đại học, cao đẳng nhằm giúp cho chủ thể tự ý thức, tự đánh giá, tự khẳng định và tự điều chỉnh mọi hoạt động của mình. 2.2.2. Nội dung và phương thức xây dựng nhân cách sinh viên Dựa vào cấu trúc nhân cách sinh viên ở phần cơ sở lý luận để xác định nội dung cụ thể về xây dựng nhân cách sinh viên ở các trường đại học trên địa bàn tỉnh Bình Định như sau:Về năng lực (hay còn được hiểu là Tài): ở mặt xã hội hóa là tính linh hoạt, năng lực thích ứng và sáng tạo; về mặt cá thể hóa là bản lĩnh 11 trong học tập và nghiên cứu khoa học, tính chủ động, tích cực trong học tập. Về phẩm chất (hay còn được hiểu là Đức): ở phẩm chất hướng về xã hội là thế giới quan, lý tưởng, lập trường chính trị; ở phẩm chất hướng về cá nhân là ý thức kỷ luật, ý thức tự giáo dục; lối sống cộng đồng, ý thức phục vụ nhân dân; tính dân chủ, công bằng; tinh thần thượng võ. Căn cứ vào mục tiêu giáo dục đại học, nội dung xây dựng nhân cách, đặc điểm tâm – sinh lý lứa tuổi sinh viên có thể nêu lên một số phương thức cơ bản về mặt lý luận để thực hiện việc xây dựng nhân cách sinh viên các trường đại học trên địa bàn tỉnh Bình Định. Thứ nhất, đối với Đảng uỷ, Ban giám hiệu là thực hiện sự lãnh đạo, chỉ đạo thông qua các chủ trương, chính sách, quy định pháp luật, nội quy, quy chế; Thứ hai, đối với các Khoa, Phòng chức năng, Trung tâm, Tổ chức chính trị - xã hội và đội ngũ giảng viên ở trường đại học: tham mưu cho Đảng ủy, Ban giám hiệu về việc xây dựng và thực hiện chương trình, kế hoạch đào tạo; Thứ ba, đối với gia đình và các tổ chức chính trị - xã hội ở địa phương: tạo ra sự liên hệ và phối hợp một cách chặt chẽ với nhà trường trong việc giám sát, theo dõi quá trình học tập cũng như giáo dục sinh viên; Thứ tư, đối với bản thân sinh viên: tích cực tự bồi dưỡng, rèn luyện và phát huy tinh thần tự giáo dục để hoàn thiện về mặt nhân cách. 2.3. Một số yêu cầu khách quan đối với việc xây dựng nhân cách sinh viên các trường đại học hiện nay 2.3.1. Yêu cầu từ sự nghiệp công nghiệp hóa, hiện đại hóa Sự nghiệp công nghiệp hóa, hiện đại hóa đất nước đặt ra yêu cầu phải có nguồn nhân lực phù hợp cần thiết cho sự phát triển đất nước ở một giai đoạn mới và ngược lại, nguồn nhân lực phù hợp sẽ là điều kiện tiên quết để đảm bảo sự thành công của sự nghiệp công nghiệp hóa, hiện đại hóa mà Đảng ta đã xác định. 12 Đây là mối quan hệ biện chứng giữa hai mặt kinh tế và con người(tri thức) trong sự phát triển xã hội hiện đại. 2.3.2. Yêu cầu từ nền kinh tế thị trường định hướng xã hội chủ nghĩa Việc vận dụng kinh tế thị trường vào quá trình xây dựng nền kinh tế ở nước ta theo định hướng xã hội chủ nghĩa là một nguyên tắc vừa phù hợp với quy luật chung của thời đại vừa phù hợp với thực tiễn xã hội Việt Nam. Quan điểm của Đảng ta khi vận dụng nền kinh tế thị trường là nhằm hướng tới mục tiêu là làm cho dân giàu, nước mạnh, xã hội dân chủ, công bằng, văn minh. 2.3.3. Yêu cầu từ đổi mới giáo dục đại học Nghị quyết Đại hội đại biểu toàn quốc lần thứ XI, Đảng ta tiếp tục chỉ đạo: “Phát triển giáo dục là quốc sách hàng đầu. Đổi mới căn bản, toàn diện nền giáo dục Việt Nam theo hướng chuẩn hóa, hiện đại hóa, xã hội hóa, dân chủ hóa và hội nhập quốc tế, trong đó, đổi mới cơ chế quan lý giáo dục, phát riển đội ngũ giáo viên và cán bộ quản lý là khâu then chốt. Tập trung nâng cao chất lượng giáo dục, đào tạo, coi trọng giáo dục đạo đức, lối sống, năng lực sáng tạo, kỹ năng thực hành, khả năng lập nghiệp” (1) Kết luận chương 2 (1). Đảng Cộng sản Việt Nam, Văn kiện Đại hội đại biểu toàn quốc lần thứ XI, Nxb chính trị quốc gia, Hà Nội. 2011, tr. 216. 13 Chương 3 THỰC TRẠNG XÂY DỰNG NHÂN CÁCH SINH VIÊN CÁC TRƯỜNG ĐẠI HỌC TRÊN ĐỊA BÀN TỈNH BÌNH ĐỊNH HIỆN NAY 3.1. Những yếu tố cơ bản tác động đến nhân cách sinh viên các trường đại học trên địa bàn tỉnh Bình Định hiện nay 3.1.1. Đặc điểm về địa lý Bình Định là tỉnh thuộc giữa Duyên hải Nam Trung bộ, trải dài ở vị trí 13030’ đến 14042’ vĩ Bắc, 108036’ đến 109022’ kinh Đông. Phía Bắc giáp tỉnh Quảng ngãi, phía Nam giáp tỉnh Phú Yên, phía Tây giáp tỉnh Gia Lai, phía Đông giáp biển Đông với chiều dài 134km. 3.1.2. Điều kiện kinh tế - xã hội Sau khi tái lập tỉnh, dưới sự chỉ đạo, lãnh đạo của Đảng bộ, chính quyền tỉnh, Bình Định đã có những sự thay đổi mạnh về kinh tế. Với việc xác định kinh tế là vấn đề trọng tâm của sự phát triển, cho nên việc đầu tư vốn từ năm 2001 – 2010 ước đạt 52.380 tỷ đồng, tốc độ tăng trưởng bình quân 18,6 %/năm (bình quân mỗi năm đầu tư tăng thêm 812,8 tỷ đồng). Ngoài ra, việc thu hút đầu tư trực tiếp từ bên ngoài là rất quan trọng. Tính đến giai đoạn hiện nay việc thu hút đầu tư nước ngoài là hơn 45 dự án với tổng số vốn 491,6 triệu USD. 3.1.3. Điều kiện văn hóa, giáo dục Có thể nói, văn hóa và tính cách là những nét đặc trưng của con người Bình Định. Từ xa xưa, Bình Định là vùng đất được xem là nổi tiếng khắp các vùng lân cận và cả nước về môn võ truyền thống. Bên cạnh đó, Bình Định cũng là mảnh đất nuôi dưỡng, bồi 14 đắp nguồn cảm hứng của những áng văn thơ bất tử; nuôi dưỡng những tâm hồn thơ ca lừng lẫy như: nhà soạn tuồng Đào Tấn, thi nhân Hàn Mặc Tử, Xuân Diệu, Yến Lan, Chế Lan Viên.v.v 3.2. Khái quát về các trường đại học trên địa bàn tỉnh Bình Định 3.2.1. Trường Đại học Quy nhơn 3.2.2. Trường đại học Quang Trung 3.3. Đánh giá về quá trình xây dựng nhân cách sinh viên các trường đại học trên địa bàn tỉnh Bình Định hiện nay 3.3.1. Đối với việc xây dựng mặt năng lực cho sinh viên 3.3.1.1. Xây dựng hoạt động học tập Hoạt động học tập là thước đo chủ yếu về mặt năng lực của sinh viên. Quá trình đào tạo ở trường đại học cũng là nhằm xây dựng cho sinh viên có năng lực chuyên môn tốt nhất để sẵn sàng tham gia giải quyết các vấn đề của xã hội. Để thấy được thực trạng năng lực của sinh viên ở các trường đại học trên địa bàn tỉnh Bình Định, chúng tôi tiến hành khảo sát điểm tuyển sinh đầu vào của các khoá học từ năm 2007 đến 2010(xem phụ lục 1). Về động cơ chọn nghề (xem phụ lục 2); Về thái độ, mức độ quan tâm đối với việc học (xem phụ lục 2). Trên cơ sở của việc khảo sát điểm tuyển sinh đầu vào ở một số khoá học và trải qua 4 năm đào tạo ở môi trường đại học, chúng tôi dẫn ra kết quả học tập của sinh viên ở các trường đại học trên địa bàn tỉnh Bình Định để phần nào thấy được năng lực học tập của sinh viên cũng như việc chủ thể giáo dục thực hiện vai trò quản lý giáo dục (Xem phụ lục 3) 3.3.1.2. Xây dựng tính linh hoạt, năng lực thích ứng và năng lực sáng tạo Chúng tôi thực hiện sự khảo sát đối với sinh viên về những 15 năng lực đã nêu ở trên để có thêm thông tin đánh giá từ phía sinh viên vừa là đối tượng, vừa là chủ thể trong việc xây dựng nhân cách sinh viên. Chúng tôi thực hiện sự khảo sát về tính linh hoạt của sinh viên với bảng hỏi (Xem Phụ lục 4). Về năng lực thích ứng (xem phụ lục 4). Về năng lực sáng tạo của sinh viên, chúng tôi thực hiện sự đánh giá trên cơ sở của hoạt động nghiên cứu khoa học các cấp ở trường đại học mà sinh viên tham gia (xem phụ lục 5) 3.3.1.3. Xây dựng bản lĩnh trong học tập, nghiên cứu khoa học Chúng tôi thực hiện việc khảo sát về bản lĩnh của sinh viên trong học tập thông qua phát phiếu điều tra cho các Thầy, Cô giáo trực tiếp giảng dạy với bảng câu hỏi (xem phụ lục 6). Về bản lĩnh của sinh viên trong hoạt động nghiên cứu khoa học, chúng tôi tiến hành khảo sát những sinh viên tham gia thực hiện các đề tài nghiên cứu khoa học ở trường đại học Quy Nhơn với bảng câu hỏi (xem phụ lục 7). 3.3.2. Đối với việc xây dựng mặt phẩm chất cho sinh viên 3.3.2.1. Xây dựng thế giới quan, lý tưởng, ý thức chính trị Việc xây dựng thế giới quan, ý thức chính trị, lý tưởng cho sinh viên ở các trường đại học trên địa bàn tỉnh Bình Định được thực hiện một cách đồng bộ từ Đảng ủy, Ban giám hiệu; Khoa Giáo dục chính trị & Quản lý nhà nước; các phòng ban chức năng; các tổ chức chính trị - xã hội; đội ngũ giảng viên của trường. Trong đó, Đảng uỷ, Ban giám hiệu đóng vai trò chỉ đạo, định hướng về mặt tư tưởng; Khoa và các phòng ban chức năng phối hợp thiết kế, xây dựng nội dung; giảng viên và các tổ chức chính trị - xã hội phối hợp thực hiện, triển khai. 16 3.3.2.2. Xây dựng ý thức kỷ luật, ý thức tự giáo dục Kỷ luật là sức mạnh, là một trong những biện pháp quan trọng để rèn luyện sinh viên thành những con người có phẩm chất tốt. Thực hiện theo Hướng dẫn của Bộ giáo dục và Đào tạo về việc xây dựng quy chế đánh giá kết quả rèn luyện học sinh, sinh viên các cơ sở giáo dục đại học và trung cấp chuyên nghiệp hệ chính quy (Ban hành kèm theo Quyết định số 60/2007/QĐ – BGDĐT ngày 16 tháng 10 năm 2017 của Bộ trưởng Bộ Giáo dục và Đào tạo), trường đại học Quy Nhơn đã tiến hành xây dựng Quy chế đánh giá kết quả rèn luyện sinh viên. 3.3.2.3. Xây dựng lối sống cộng đồng, ý thức phục vụ nhân dân Đối với các trường đại học trên địa bàn tỉnh Bình Định, việc đào tạo sinh viên không những giỏi về chuyên môn mà còn có tư cách đạo đức tốt là công việc cực kỳ quan trọng, là công việc xuyên suốt trong quá trình giáo dục, đào tạo. Nhận thức được tầm quan trọng của đạo đức, lối sống trong việc hình thành nhân cách sinh viên, các trường đại học trên địa bàn tỉnh Bình Định đã không ngừng tăng cường thực hiện việc giáo dục đạo đức, lối sống cho sinh viên với nhiều nội dung, biện pháp phù hợp. Chúng tôi chọn khóa 32 của trường đại học Quy Nhơn là khóa học đã hoàn thành 4 năm học để khảo sát (Xem phụ lục 8). Kết luận chương 3 17 Chương 4 PHƯƠNG HƯỚNG VÀ MỘT SỐ GIẢI PHÁP CƠ BẢN ĐỂ XÂY DỰNG NHÂN CÁCH SINH VIÊN CÁC TRƯỜNG ĐẠI HỌC TRÊN ĐỊA BÀN TỈNH BÌNH ĐỊNH HIỆN NAY 4.1. Một số phương hướng cơ bản để xây dựng nhân cách sinh viên các trường đại học trên địa bàn tỉnh Bình Định hiện nay 4.1.1. Một số quan điểm của Đảng, Nhà nước về giáo dục và nhân cách sinh viên Văn kiện Đại hội đại biểu toàn quốc lần thứ XI khẳng định “Tập trung xây dựng đời sống, lối sống và môi trường văn hóa lành mạnhchú trọng xây dựng nhân cách con người Việt Nam về lý tưởng, trí tuệ, đạo đức, lối sống, thể chất, lòng tự tôn dân tộc, trách nhiệm xã hội, ý thức chấp hành pháp luật, nhất là trong thế hệ trẻ. Phát huy giá trị truyền thống tốt đẹp, xây dựng gia đình Việt Nam ấm no, tiến bộ, hạnh phúc” (1) Trong xây dựng con người, vai trò của giáo dục và đào tạo là rất quan trọng. Đảng ta luôn khẳng định “giáo dục và đào tạo là quốc sách hàng đầu”, “giáo dục và đào tạo có sứ mệnh nâng cao dân trí, phát triển nguồn nhân lực, bồi dưỡng nhân tài, góp phần quan trọng phát triển đất nước, xây dựng nền văn hóa và con người Việt Nam” (1) (1). Đảng Cộng sản Việt Nam, Văn kiện Đại hội đại biểu toàn quốc lần thứ X, Nxb chính trị quốc gia, Hà Nội. 2006, tr. 126. (2). Đảng Cộng sản Việt Nam, Văn kiện Đại hội đại biểu toàn quốc lần thứ X, Nxb chính trị quốc gia, Hà Nội. 2006, tr. 77. 18 4.1.2. Một số phương hướng cơ bản của các trường đại học trên địa bàn tỉnh Bình Định về xây dựng nhân cách sinh viên - Từng bước nâng cao chất lượng đào tạo - Khuyến khích và tạo điều kiện thuận lợi cho sinh viên nghiên cứu khoa học - Chú trọng công tác rèn luyện các kỹ năng cho sinh viên - Coi trọng công tác giáo dục chính trị tư tưởng cho sinh viên - Cung cấp nguồn nhân lực có chất lượng cho khu vực miền Trung – Tây nguyên và tỉnh Bình Định - Tăng cường giáo dục ý thức kỷ luật, thưởng phạt nghiêm minh đối với sinh viên 4.2. Một số giải pháp cơ bản để xây dựng nhân cách sinh viên các trường đại học trên địa bàn tỉnh Bình Định hiện nay 4.2.1. Đối với việc xây dựng mặt năng lực cho sinh viên 4.2.1.1. Xây dựng ý thức học tập có mục đích, chủ động, tích cực Thứ nhất, Để đảm bảo sự thống nhất trong quá trình thực hiện, Đảng uỷ, Ban giám hiệu cần chỉ đạo các Khoa, phòng chức năng phối hợp thực hiện theo nhiệm vụ của đơn vị trong việc giúp đỡ sinh viên mới nhập học xác định đúng mục đích cũng như tính chủ động, tích cực trong học tập. Thứ hai, thực hiện việc quán triệt tư tưởng đối với các giảng viên và các cán bộ phòng ban bám sát chương trình đào tạo để định hướng cho sinh viên về nội dung này. Thứ ba, việc xác định đúng mục đích cũng như tính chủ động, tích cực trong học tập của sinh viên là việc làm cần thiết, quan trọng nhưng để mục đích học tập được duy trì một cách đúng hướng và ngày càng hiệu quả thì cần đòi hỏi sự kiên trì, 19 vươn lên của bản thân sinh viên. 4.2.1.2. Xây dựng tính linh hoạt, năng lực thích ứng và sáng tạo Thứ nhất, trên cơ sở của việc xây dựng chương trình đào tạo theo hướng mở hiện nay của các trường đại học, nhà trường cần chú ý thực hiện việc rèn luyện kỹ năng cho sinh viên. Thứ hai, về tính sáng tạo của sinh viên chủ yếu được rèn luyện và thể hiện rỏ nhất thông qua hoạt động nghiên cứu khoa học, theo chúng tôi cần tập trung vào những nội dung sau: Một là, để cho tính sáng tạo của sinh viên được phát huy, trước hết phải để cho sinh viên được thể hiện thông qua các môn học trong chương trình. Đối với các môn học trong chương trình không nhất thiết việc đánh giá phải thông qua thi cử mà nên khuyến khích, giao quyền và trách nhiệm đánh giá môn học cho giảng viên. Hai là, trên cơ sở về sự sáng tạo ở các môn học, các trường đại học cần mở rộng và khuyến khích việc sinh viên tham gia hoạt động nghiên cứu khoa học. 4.2.1.3. Xây dựng bản lĩnh trong học tập và nghiên cứu khoa học Thứ nhất, đưa ngay nội dung này vào mục tiêu, nhiệm vụ, yêu cầu trong quá trình xây dựng chương trình đào tạo của từng ngành học. Thứ hai, các chủ thể giáo dục cần có sự giúp đỡ để bản thân mỗi sinh viên khi còn học tập trong môi trường đại học phải cố gắng tạo ra cách nghĩ riêng cho mình, nuôi dưỡng cách nghĩ đó và biết bảo vệ cách nghĩ đó. Thứ ba, cần xây dựng một hệ thống chế độ, chính sách, 20 quy định, quy chế làm việc đối với giảng viên và sinh viên có tính thống nhất để giảm thiểu những bất cập khi thực hiện trong thực tế. Hệ thống chính sách, quy chế làm việc này nhằm hướng đến việc tạo ra một môi trường học tập, giảng dạy, nghiên cứu khoa học thực sự dân chủ, công bằng, văn minh giúp cho sinh viên học tập, rèn luyện và tự giáo dục để hoàn thiện bản thân. 4.2.2. Đối với việc xây dựng mặt phẩm chất cho sinh viên 4.2.2.1. Xây dựng thế giới quan, lý tưởng và lập trường chính trị Thứ nhất Đảng ủy, Ban Giám hiệu phải phải thật sự xem việc xây dựng thế giới quan, lý tưởng và lập trường chính trị cho sinh viên là nhiệm vụ quan trọng hàng đầu trong quá trình giáo dục và đào tạo bậc đại học. Thứ hai, cần phải ưu tiên việc nâng cao chất lượng đội ngũ giảng viên của các môn học Mác – Lênin thông qua việc tuyển dụng, đào tạo, bồi dưỡng về mặt chuyên môn và phẩm chất đạo đức; các trường cần thực hiện đầy đủ các chế độ, chính sách ưu đãi của Bộ chính trị, của Chính phủ, Bộ Giáo dục và Đào tạo đối với đội ngũ giảng viên các môn khoa học Mác – Lê