Tóm tắt Luận án - Nội dung và phương thức cầm quyền của đảng cộng sản Việt Nam trong điều kiện mới

ản biện 2:............................................................. Phản biện 3:............................................................. Luận án được bảo vệ trước Hội đồng chấm luận án cấp Học viện họp tại Học viện Chính trị quốc gia Hồ Chí Minh Vào hồi ngày tháng năm 2018 Có thể tìm hiểu luận án tại Thư viện Quốc gia và Thư viện Học viện Chính trị quốc gia Hồ Chí Minh 1 MỞ ĐẦU 1. Tính cấp thiết của đề tài nghiên cứu Đảng Cộng sản Việt Nam ra đời là sản phẩm của sự kết hợp tất yếu giữa chủ nghĩa Mác - Lênin với phong trào công nhân và phong trào yêu nước Việt Nam. Lịch sử hơn 87 năm từ khi thành lập và liên tục hơn 70 năm cầm quyền và duy nhất cầm quyền, Đảng Cộng sản Việt Nam (ĐCSVN) đã khẳng định là “nhân tố quyết định mọi thắng lợi của cách mạng Việt Nam". Trong mỗi giai đoạn cách mạng, nội dung cầm quyền và phương thức cầm quyền (NDCQ, PTCQ) và yêu cầu nâng cao năng lực cầm quyền của Đảng luôn là vấn đề được đặt ra bởi những điều kiện cụ thể luôn có sự thay đổi phát triển và ngày càng hoàn thiện. Thiết lập NDCQ, PTCQ của Đảng trong giai đoạn hiện nay là yêu cầu khách quan của sự nghiệp đổi mới, đẩy mạnh công nghiệp hóa, hiện đại hóa đất nước và hội nhập quốc tế, là giải pháp quan trọng củng cố địa vị cầm quyền của Đảng và sức sống mãnh liệt của chủ nghĩa xã hội (CNXH). NDCQ, PTCQ của Đảng là những vấn đề lớn mà Đảng xác định và thực hiện nhằm duy trì, khẳng định vị trí, vai trò cầm quyền của Đảng . Nội dung, PTCQ thể hiện không chỉ ở việc thiết lập các cơ quan nhà nước, mà còn xây dựng, hoàn thiện cơ chế, định hướng hoạt động của các cơ quan đó. Nội dung, PTCQ của Đảng bảo đảm cho Nhà nước xác định rõ chức năng, nhiệm vụ, phân định rõ trách nhiệm và cơ chế phối hợp giữa các cơ quan, các cấp chính quyền, hoạt động có kỷ luật, kỷ cương, các thủ tục hành chính gọn nhẹ, đội ngũ công chức chuyên nghiệp, tận tụy phục vụ nhân dân, hoạt động có hiệu lực, hiệu quả, thực sự là cơ quan quyền lực của nhân dân, do nhân dân, vì nhân dân Khi Đảng đã có chính quyền thì chính quyền là công cụ mạnh mẽ, sắc bén nhất để đưa đường lối, chủ trương của Đảng vào cuộc sống là thể hiện tập trung sự cầm quyền của Đảng đối với toàn xã hội. Bởi vậy, một trong những NDCQ quan trọng nhất của Đảng là,thiết lập, bảo vệ và sử dụng bộ máy nhà nước, bảo đảm cho bộ máy nhà nước thực sự mang bản chất giai cấp công nhân, phục vụ lợi ích của nhân dân. 2 Trong lịch sử hình thành và phát triển của mình NDCQ và PTCQ của ĐCSVN đã được lịch sử chứng minh, nhân dân thừa nhận, Đảng đã đồng hành cùng dân tộc đạt được nhiều thành tựu quan trọng từ việc đấu tranh vì mục tiêu chung là giành độc lập dân tộc đến đổi mới theo định hướng XHCN, đẩy mạnh công nghiệp hóa, hiện đại hóa đất nước, đến hội nhập quốc tế. Hiện nay tình hình thế giới, khu vực, trong nước phát triển nhanh chóng, phức tạp đòi hỏi Đảng phải xác lập nội dung, PTCQ của mình để để tập hợp, xây dựng, phát huy sức mạnh đại đoàn kết toàn dân tộc cho sự nghiệp xây dựng CNXH bảo vệ vững chắc độc lập chủ quyền toàn vẹn lãnh thổ, thực hiện thành công mục tiêu dân giàu, nước mạnh xã hội dân chủ, công bằng, văn minh. Trong suốt thời gian cầm quyền, ĐCSVN luôn khẳng định vai trò cầm quyền, với vị thế duy nhất cầm quyền, Đảng cùng nhân dân từng bước đánh đổ thực dân Pháp, đế quốc Mỹ xâm lược, thống nhất nước, cả nước đi lên CNXH đã đạt được những thành tựu nổi bật.Hơn 70 năm ĐCSVN cầm quyền, trong đó có hơn 30 năm Đảng cầm quyền lãnh đạo tiến hành chiến tranh; 10 năm cầm quyền phát triển kinh tế - xã hội theo cơ chế tập trung quan liêu bao cấp, 30 năm cầm quyền phát triển kinh tế - xã hội theo cơ chế thị trường định hướng XHCN, đẩy mạnh công nghiệp hóa, hiện đại hóa, hội nhập quốc tế. Rất nhiều vấn đề lý luận, thực tiễn đặt ra đối với ĐCSVN cầm quyền nhưng chưa được nghiên cứu, tổng kết. Không ít những vấn đề rất cơ bản về nội dung, PTCQ của Đảng vẫn chưa được nghiên cứu, tổng kết, chưa tạo được sự đồng thuận cao trong Đảng, hệ thống chính trị và toàn xã hội. Vì vậy, nghiên cứu những vấn đề lý luận, thực tiễn, giải pháp tiếp tục xác lập và thực hiện NDCQ, PTCQ của ĐCSVN trong điều kiện mới là một vấn đề hệ trọng có tính cấp bách hiện nay. Từ những lý do trên nghiên cứu sinh chọn vấn đề "Nội dung và phương thức cầm quyền của Đảng Cộng sản Việt Nam trong điều kiện mới" làm luận án tiến sĩ chuyên ngành xây dựng Đảng và chính quyền nhà nước. 3 2. Mục đích, nhiệm vụ nghiên cứu 2.1. Mục đích nghiên cứu Nghiên cứu làm rõ những vấn đề cơ bản về lý luận về nội dung và PTCQ của ĐCSVN, đề xuất những giải pháp chủ yếu, khả thi tiếp tục xác lập và thực hiện tốt NDCQ, PTCQ của ĐCSVN trong điều kiện mới 2.2. Nhiệm vụ nghiên cứu Thứ nhất, tổng quan các công trình nghiên cứu ở nước ngoài và trong nước liên quan đến đề tài luận án. Thứ hai, làm rõ những vấn đề lý luận, thực tiễn về nội dung và PTCQ của ĐCSVN trong điều kiện mới. Thứ ba, đánh giá đúng thực trạng, chỉ rõ nguyên nhân, khái quát những vấn đề đặt ra đối với việc xác lập và thực hiện NDCQ, PTCQ của ĐCSVN trong điều kiện mới. Thứ tư, dự báo yếu tố tác động, xác định phương hướng và đề xuất một số giải pháp tiếp tục xác lập và thực hiện nội dung, PTCQ của ĐCSVN trong điều kiện mới. 3. Đối tƣợng và phạm vi nghiên cứu 3.1. Đ i tượng nghiên cứu: Nội dung và phương thức cầm quyền của ĐCSVN trong điều kiện mới 3.2. Phạm vi nghiên cứu: - Phạm vi nội dung:Luận án tập trung nghiên cứu những vấn đề lý luận và thực tiễn, kinh nghiệm, giải pháp xác lập, thực hiện nội dung, PTCQ của ĐCSVN trong điều kiện mới - Phạm vi không gian: Toàn bộ hệ thống tổ chức, bộ máy của ĐCSVN, Nhà nước, Mặt trận, các tổ chức chính trị - xã hội và toàn xã hội, trong đó luận án tập trung nghiên cứu NDCQ, PTCQ của ĐCSVN ở cấp Trung ương - Phạm vị thời gian: Thời gian điều tra, khảo sát, tổng kết thực tiễn thu thập tư liệu phục vụ nghiên cứu đề tài được giới hạn từ năm 2006 đến 2017; phương hướng, giải pháp có giá trị ứng dụng đến năm 2030 4 4. Cơ sở lý luận, thực tiễn và phƣơng pháp nghiên cứu 4.1. Cơ sở lý luận Luận án được thực hiện trên cơ sở lý luận của chủ nghĩa Mác - Lênin, trực tiếp là học thuyết về chính đảng cách mạng của giai cấp công nhân; tư tưởng Hồ Chí Minh, đường lối, quan điểm của ĐCSVN về cách mạng Việt Nam, về Đảng Cộng sản Việt cầm quyền. 4.2. Cơ sở thực tiễn Thực tiễn cách mạng Việt Nam dưới sự lãnh đạo của Đảng, thực tiễn hoạt động xây dựng và lãnh đạo cách mạng Việt Nam khi chưa có chính quyền cũng như khi trở thành Đảng cầm quyền, thực tiễn hoạt động lãnh đạo, xây dựng Nhà nước, Mặt trận Tổ quốc Việt Nam, các tổ chức chính trị - xã hội trong hệ thống chính trị. 4.3. Phương pháp nghiên cứu: Luận án được thực hiện trên cơ sở phương pháp luận của chủ nghĩa Mác - Lênin, đồng thời sử dụng các phương pháp nghiên cứu liên ngành và chuyên ngành: phân tích, tổng hợp; lôgíc - lịch sử; thống kê, so sánh; tổng kết thực tiễn và phương pháp chuyên gia. 5. Những đóng góp mới về khoa học của luận án - Luận án góp phần làm sáng tỏ khái niệm NDCQ, PTCQ của ĐCSVN trong điều kiện mới - Góp phần đánh giá đúng thực trạng NDCQ, PTCQ của ĐCSVN - Đề xuất sáu giải pháp chủ yếu, tiếp tục xác lập và thực hiện NDCQ, PTCQ của ĐCSVN trong điều kiện mới 6. Ý nghĩa lý luận và thực tiễn của luận án Kết quả nghiên cứu luận án góp phần hoàn thiện những vấn đề lý luận về NDCQ, PTCQ. Luận án, có thể làm tài liệu tham khảo cho nghiên cứu, giảng dạy môn xây dựng Đảng và chính quyền nhà nước đối với hệ thống trường Đảng, trường chính trị. 7. Kết cấu của luận án Luận án gồm: Mở đầu, 4 chương (9 tiết), kết luận, danh mục các công trình khoa học tác giả đã công bố, danh mục tài liệu tham khảo và phụ lục. 5 Chƣơng 1 TỔNG QUAN CÁC CÔNG TRÌNH NGHIÊN CỨU LIÊN QUAN ĐẾN ĐỀ TÀI LUẬN ÁN 1.1. CÁC CÔNG TRÌNH NGHIÊN CỨU CỦA NƯỚC NGOÀI Luận án nghiên cứu các công trình khoa học chủ yếu của Trung Quốc, và của một số nước khác về: kinh nghiệm cải cách việc xây dựng bản thân Đảng trong điều kiện cầm quyền, năng lực cầm quyền của Đảng, quy luật cầm quyền, cầm quyền khoa học, cầm quyền dân chủ, cầm quyền theo pháp luật, phòng và chống tha hóa trong Đảng.Đổi mới phương thức cầm quyền,hoàn thiện phương thức cầm quyền là nền tảng nâng cao năng lực cầm quyền....Các công trình đó gợi mở nhiều vấn đề cho hoạt động triển khai nghiên cứu về nội dung, phương thức cầm quyền của ĐCSVN trong điều kiện mới. 1.2. CÁC CÔNG TRÌNH NGHIÊN CỨU TRONG NƢỚC Luận án đã tổng quan các công trình nghiên cứu trong nước về: vai trò lãnh đạo và sức chiến đấu của Đảng trong điều kiện Đảng cầm quyền. Thể chế Đảng cầm quyền một số vấn đề lý luận và thực tiễn Đảng Cộng sản cầm quyền: Nội dung và phương thức cầm quyền của Đảng.Thẩm quyền và trách nhiệm của Đảng cầm quyền và nhà nước trong việc thưc thi quyền lực nhân dân. Đảng Cộng sản Việt Nam cầm quyền và phương thức cầm quyền của Đảng hiện nay. Thực hành dân chủ trong điều kiện một Đảng cầm quyền.Vị trí cầm quyền và vai trò lãnh đạo của Đảng Cộng sản Việt Nam. 1.3. KẾT QUẢ NGHIÊN CỨU CỦA CÁC CÔNG TRÌNH KHOA HỌC CÓ LIÊN QUAN VÀ NHỮNG VẤN ĐỀ LUẬN ÁN TẬP TRUNG NGHIÊN CỨU 1.3.1. Khái quát kết quả nghiên cứu của các công trình nghiên cứu ở nước ngoài và trong nước có liên quan đến đề tài Một là, các công trình khoa học liên quan đã làm rõ thể chế, vai trò năng lực cầm quyền của Đảng trong điều kiện mới Hai là,các công trình khoa học liên quan đến, phương thức cầm quyền của Đảng trong điều kiện phát triển kinh tế thị trường định hướng XHCN, thực hành dân chủ trong điều kiện Đảng Cộng sản Việt Nam cầm quyền 6 Ba là, các công trình khoa học trên đã tập trung nghiên cứu, nội dung, PTLĐ, PTCQ của Đảng Bốn là, các công trình nghiên cứu có liên quan đã làm rõ đảng cầm quyền và xây dựng đảng cầm quyền Trên cơ sở khảo cứu các công trình khoa học tiêu biểu trên, có thể khẳng định rằng: cho đến nay, chưa có công trình khoa học nào làm sáng tỏ nội dung và PTCQ của ĐCSVN trong điều kiện mới. Do đó, luận án tập trung phân tích, luận giải về khái niệm, nội dung, PTCQ nhất là làm rõ nội dung, PTCQ của Đảng trong điều kiện mới. Trên cơ sở phân tích, đánh giá thực trạng nội dung, PTCQ của Đảng, luận án đề xuất hệ thống giải pháp nhằm tiếp tục xác lập và thực hiện tốt nội dung và PTCQ của Đảng trong điều kiện mới. 1.3.2. Những vấn đề luận án tập trung nghiên cứu Một là, nghiên cứu những khái niệm về đảng chính trị, đảng cầm quyền, ĐCSVN cầm quyền; điều kiện mới đối với ĐCSVN cầm quyền; vai trò, đặc điểm của ĐCSVN cầm quyền Hai là, nghiên cứu những vấn đề lý luận và thực tiễn về NDCQ, NDCQ của ĐCSVN; khái niệm PTCQ; các PTCQ của ĐCSVN Ba là, đánh giá thực trạng với những thành tựu và hạn chế, khuyết điểm trong xác lập và thực hiện nội dung, PTCQ của ĐCSVN. Xác định những nguyên nhân ưu điểm và hạn chế, khuyết điểm về xác lập và thực hiện nội dung, PTCQ của ĐCSVN Bốn là, nghiên cứu, xác định, luận giải những vấn đề mới, cơ bản, cấp thiết đang đặt ra đối với việc xác lập và thực hiện nội dung, PTCQ của ĐCSVN Năm là, dự báo những nhân tố tác động thuận lợi và không thuận lợi đối với việc xác lập và thực hiện nội dung, PTCQ của ĐCSVN trong điều kiện mới Sáu là, nghiên cứu, xác định mục tiêu, phương hướng; đề xuất những giải pháp tiếp tục xác lập và thực hiện các nội dung, PTCQ của ĐCSVN trong điều kiện mới. 7 Chƣơng 2 NỘI DUNG VÀ PHƢƠNG THỨC CẦM QUYỀN CỦA ĐẢNG CỘNG SẢN VIỆT NAM TRONG ĐIỀU KIỆN MỚI - NHỮNG VẤN ĐỀ LÝ LUẬN VÀ THỰC TIỄN 2.1. ĐẢNG CỘNG SẢN VIỆT NAM CẦM QUYỀN TRONG ĐIỀU KIỆN MỚI – KHÁI NIỆM, VAI TRÕ, ĐẶC ĐIỂM 2.1.1.Đảng chính trị Đảng chính trị là tổ chức chính trị của một giai cấp hoặc tầng lớp xã hội nhất định, là liên minh tự nguyện của những người ưu tú xuất thân từ các giai cấp và tầng lớp xã hội khác nhau, phấn đấu vì mục tiêu chung là giành, giữ và thực thi quyền lực nhà nước. 2.1.2. Đảng cầm quyền và Đảng Cộng sản Việt Nam cầm quyền *Đảng cầm quyền Đảng cầm quyền là chính đảng (thông qua một phương thức hoạt động nào đó), giành được quyền thiết lập và điều khiển bộ máy Chính phủ; cơ quan hành pháp của một quốc gia, để thực hiện mục tiêu, nhiệm vụ của Chính phủ theo quy định của Hiến pháp và pháp luật nơi mà chính đảng cầm quyền đại diện *Đảng Cộng sản cầm quyền Đảng Cộng sản cầm quyền là đảng giành được quyền thiết lập, bảo vệ, sử dụng bộ máy nhà nước phục vụ mục tiêu xây dựng chủ nghĩa xã hội và bảo vệ Tổ quốc xã hội chủ nghĩa vì lợi ích của nhân dân. *Đảng Cộng sản Việt Nam cầm quyền Đảng Cộng sản Việt Nam cầm quyền là khái niệm phản ánh thời kỳ Đảng được nhân dân ủy quyền thiết lập hệ thống chính trị đặc biệt là bộ máy nhà nước, bảo vệ và sử dụng hiệu quả bộ máy nhà nước phục vụ sự nghiệp xây dựng chủ nghĩa xã hội và bảo vệ vững chắc Tổ quốc xã hội chủ nghĩa; thực hiện dân giàu, nước mạnh xã hội dân chủ, công bằng, văn minh 8 2.1.3. Điều kiện mới đối với Đảng Cộng sản Việt Nam cầm quyền Một là, xu thế toàn cầu hóa và hội nhập quốc tế diễn ra hết sức sâu rộng, mạnh mẽ, lôi cuốn mọi quốc gia vào quá trình này; hơn nữa, sự phát triển của cách mạng Việt Nam còn diễn ra trong bối cảnh tình hìnhthế giới, khu vực có những diễn biến phức tạp, khó lường. Hai là, Đảng Cộng sản Việt Nam cầm quyền, trong điều kiện phát triển kinh tế thị trường định hướng xã hội chủ nghĩa, mở cửa hội nhập quốc tế và xây dựng Nhà nước pháp quyền xã hội chủ nghĩa. Ba là, các thế lực thù địch, phần tử bất mãn lợi dụng sự hội nhập sâu rộng của Việt Nam vào đời sống quốc tế, ra sức chống phá cách mạng nước ta bằng chiến lược “diễn biến hòa bình” trên các lĩnh vực kinh tế, chính trị, tư tưởng - văn hóa và quốc phòng, an ninh. Bốn là, Đảng Cộng sản Việt Nam cầm quyền trong điều kiện cách mạng khoa học - công nghệ phát triển mạnh như vũ bão, nhân loại bước vào cuộc cách mạng công nghiệp lần thứ tư. 2.1.4. Vai trò của Đảng Cộng sản Việt Nam cầm quyền trong điều kiện mới Thứ nhất,Đảng Cộng sản Việt Nam cầm quyền là nhân tố quyết định thắng lợi của sự nghiệp cách mạng xã hội chủ nghĩa ở nước ta trong điều kiện mới. Thứ hai, Đảng Cộng sản Việt Nam cầm quyền là lực lượng chính trị hàng đầu, duy nhất chịu trách nhiệm trước nhân dân về sự phát triển của đất nước và tương lai, vận mệnh của toàn dân tộc. Thứ ba, Đảng Cộng sản Việt Nam cầm quyền là lực lượng chính trị đại diện cho nước Cộng hoà xã hội chủ nghĩa Việt Nam thiết lập mối quan hệ hoà bình, hữu nghị với các quốc gia, dân tộc khác trong cộng đồng quốc tế. Thứ tư, Đảng Cộng sản Việt Nam cầm quyền là chủ thể thực hiện mối quan hệ gắn bó mật thiết với nhân dân. 2.1.5. Đặc điểm của Đảng Cộng sản Việt Nam cầm quyền trong điều kiện mới Một là, Đảng giành được địa vị cầm quyền trong điều kiện mới thông qua cuộc đấu tranh cách mạng lâu dài, gian khổ, quyết liệt chống giặc 9 ngoại xâm và các thế lực thù địch trong nước, quốc tế. Hai là, Đảng duy nhất cầm quyền không chấp nhận đa nguyên chính trị, đa đảng đối lập. Ba là, Đảng cầm quyền lãnh đạo phát triển nền kinh tế thị trường định hướng xã hội chủ nghĩa và xây dựng Nhà nước pháp quyền xã hội chủ nghĩa. Bốn là, Đảng Cộng sản Việt Nam cầm quyền trong điều kiện Đảng đang thực hiện tự đổi mới, tự chỉnh đốn. Năm là, cán bộ, đảng viên của Đảng chịu sự chi phối sâu sắc những đặc điểm tâm lý, tư tưởng và truyền thống của dân tộc Việt Nam được hình thành qua hàng ngàn năm lịch sử. Sáu là, Đảng Cộng sản Việt Nam cầm quyền đứng trước những nguy cơ, thách thức to lớn không thể xem thường. 2.2. KHÁI NIỆM, NỘI DUNG, PHƢƠNG THỨC CẦM QUYỀN CỦA ĐẢNG TRONG ĐIỀU KIỆN MỚI 2.2.1. Khái niệm, nội dung cầm quyền của Đảng Cộng sản Việt Nam Nội dung cầm quyền của Đảng là những hoạt động của Đảng, được nhân dân uỷ quyền xây dựng và sử dụng chính quyền, thực thi quyền lực chính trị phục vụ lợi ích của nhân dân. Việc xác định đúng NDCQ của Đảng qua các thời kỳ cách mạng có ý nghĩa cực kỳ quan trọng. Trong giai đoạn mới, NDCQ của Đảng bao gồm những vấn đề sau: Một là, Đảng nắm vững hệ tư tưởng tiên tiến và các công cụ tư tưởng để xây dựng nền tảng tư tưởng của chế độ, Đảng xây dựng cương lĩnh, đường lối cầm quyền đúng đắn định hướng hoạt động của Nhà nước và toàn xã hội. Hai là, Đảng nắm vững bộ máy Nhà nước: thiết lập, bảo vệ và sử dụng bộ máy Nhà nước, để quản lý xã hội bằng pháp luật, bảo đảm cho Nhà nước thực sự mang bản chất giai cấp công nhân, phục vụ lợi ích của nhân dân. Ba là, Đảng nắm vững đội ngũ cán bộ và công tác cán bộ: chăm lo xây dựng, bố trí sử dụng đội ngũ cán bộ công chức, viên chức cho cả hệ thống chính trị, đặc biệt là bộ máy nhà nước. 10 Bốn là, Đảng nắm vững lĩnh vực quốc phòng, an ninh và sử dụng lực lượng vũ trang nhân dân theo nguyên tắc đặc biệt; chỉ đạo chặt chẽ công tác đối ngoại của đất nước. Năm là, Đảng Cộng sản Việt Nam nắm các nguồn lực vật chất then chốt của đất nước, định hướng chiến lược phát triển kinh tế - xã hội. 2.2.2. Khái niệm, phương thức cầm quyền của Đảng Cộng sản Việt Nam Phương thức cầm quyền của Đảng Cộng sản Việt Nam là toàn bộ hệ thống các phương pháp, cách thức tiến hành, xây dựng, sử dụng, tác động của Đảng đối với Nhà nước và toàn xã hội, bằng Nhà nước và các tổ chức chính trị xã hội cụ thể hóa, thể chế hóa và thực hiện thắng lợi mục tiêu, nội dung cầm quyền của Đảng. Các phương thức cầm quyền của Đảng Cộng sản Việt Nam trong điều kiện mới. Thứ nhất, Đảng Cộng sản Việt Nam cầm quyền bằng các thiết chế tư tưởng, lý luận khoa học. Thứ hai, Đảng Cộng sản Việt Nam cầm quyền bằng Hiến pháp và pháp luật và kỷ luật Đảng,xây dựng và hoạt động của Nhà nước pháp quyền XHCN. Thứ ba, Đảng Cộng sản Việt Nam cầm quyền bằng công tác tổ chức, cán bộ trên cơ sở dân chủ, khoa họctuân thủ pháp luật và kỷ luật Đảng. Thứ tư, Đảng Cộng sản Việt Nam cầm quyền bằng thiết lập và hoạt động của hệ thống tổ chức đảng trong bộ máy nhà nước. Thứ năm, Đảng Cộng sản Việt Nam cầm quyền bằng phát huy vai trò của Mặt trận Tổ quốc và các đoàn thể chính trị - xã hội trong thực hành quyền dân chủ, xây dựng khối đại đoàn kết toàn dân tộc, thực hiện thắng lợi đường lối, chủ trương của Đảng, chính sách, pháp luật của Nhà nước. Thứ sáu, Đảng Cộng sản Việt Nam cầm quyền bằng kiểm tra, giám sát hoạt động của Nhà nước và kiểm tra, giám sát tổ chức đảng và đảng viên hoạt động trong hệ thống chính trị, đặc biệt trong bộ máy Nhà nước. 11 Chƣơng 3 XÁC LẬP, THỰC HIỆN NỘI DUNG, PHƢƠNG THỨC CẦM QUYỀN CỦA ĐẢNG CỘNG SẢN VIỆT NAM TRONG ĐIỀU KIỆN MỚI - THỰC TRẠNG, NGUYÊN NHÂN,VÀ NHỮNG VẤN ĐỀ ĐẶT RA 3.1. THỰC TRẠNG XÁC LẬP, THỰC HIỆN NỘI DUNG, PHƢƠNG THỨC CẦM QUYỀN CỦA ĐẢNG 3.1.1. Những thành tựu, ƣu điểm 3.1.1.1. Về xác lập, thực hiện nội dung cầm quyền Một là, Đảng đã nắm vững chủ nghĩa Mác - Lênin, tư tưởng Hồ Chí Minh và nắm các công cụ tiến hành công tác tư tưởng để xây dựng nền tảng tư tưởng của chế độ, xác định cương lĩnh, đường lối, chính sách cầm quyền đúng đắn. Hai là, Đảng xác định thực hiện tốt quyền chỉ đạoxây dựng, bảo vệ và sử dụng bộ máy Nhà nước và các tổ chức trong hệ thống chính trị. Ba là, Đảng xác định, thực hiện tốt công tácđào tạo, bồi dưỡng, giới thiệu bố trí sử dụng, đội ngũ cán bộ cho Nhà nước và hệ thống chính trị. Bốn là, Đảng xác định nắm vững lĩnh vực quốc phòng, an ninh và sử dụng lực lượng vũ trang nhân dân theo nguyên tắc đặc biệt; chỉ đạo chặt chẽ công tác đối ngoại của đất nước. Năm là, Đảng xác địnhnắm các nguồn lực vật chất then chốt của đất nước, định hướng chiến lược phát triển kinh tế - xã hội đạt được những kết quả quan trọng. 3.1.1.2. Về xác lập, thực hiện phương thức cầm quyền Đảng Thứ nhất, Đảng luôn kiên trì cầm quyền bằng các thiết chế tư tưởng, lý luận khoa học, không ngừng củng cố nền tảng tư tưởng của Đảng cầm quyền. Thứ hai,Đảng kiên trì xác lập và thực hiện phương thức cầm quyền thông qua tổ chức hoạt động của Nhà nước bằng Hiến pháp và pháp luật. 12 Thứ ba, Đảng Cộng sản Việt Nam đã quan tâm đào tạo bồi dưỡng, quản lý và bố trí đội ngũ cán bộ hoạt động trong hệ thống chính trị, đặc biệt trong bộ máy Nhà nước. Thứ tư, Đảngthực hiện tốt phương thức cầm quyền bằng hệ thống tổ chức đảng và phát huy vai trò tiền phong, gương mẫu của cán bộ, đảng viên hoạt động trong bộ máy nhà nước. Thứ năm, Đảng thường xuyên phát huy vai trò của Mặt trận Tổ quốc và các đoàn thể chính trị - xã hội trong xây dựng, phát huy sức mạnh đoàn kết dân tộc thực hiện thắng lợi, chính sách của Đảng, pháp luật Nhà nước. Thứ sáu, Đảng Cộng sản Việt Nam chú trọng công tác kiểm tra, giám sát hoạt động của Nhà nước và và kiểm tra, giám sát thi hành kỷ luật Đảng đối với các tổ chức đảng và đảng viên hoạt động trong hệ thống chính trị, đặc biệt trong bộ máy Nhà nước. 3.1.2. Những hạn chế, khuyết điểm 3.1.2.1. Về xác lập, thực hiện nội dung cầm quyền của Đảng Thứ nhất, hạn chế về xây dựng hệ giá trị, nền tảng tư tưởng của Đảng, của chế độ và nắm các công cụ tư tưởng. Thứ hai, bộ máy hành chính Nhà nước cồng kềnh, hoạt động kém hiệu quả. Đổi mới bộ máy nhà nước nhưng chưa gắn chặt với tinh giảm biên chế. Thứ ba, xây dựng, quản lý, bố trí sử dụng đội ngũ cán bộ còn nhiều hạn chế, yếu kém. Thứ tư, Đảng ta, tuy đã rất chú trọng nắm vững một số lĩnh vực trọng yếu của đất nước, nhưng vẫn còn bộc lộ những hạn chế cần khắc phục. Thứ năm, về nắm các nguồn lực vật chất then chốt; cơ chế chính sách chậm đổi mới, chất lượng tăng trưởng kinh tế - xã hội một số mặt còn thấp. 13 3.1.1.2. Về xác lập, thực hiện phương thức cầm quyền của Đảng Một là, xác lập, thực hiện phương thức cầm quyền bằng thiết chế tư tưởng được biểu hiện ở công tác nghiên cứu, phát triển lý luận Mác - Lênin, tư tưởng Hồ Chí Minh còn chậm so với sự vận động, phát triển của yêu cầu nhiệm vụ cầm quyền của Đảng. Hai là, xác lập, thực hiện phương thức cầm quyền thông qua tổ chức và hoạt động của Nhà nước bằng Hiến pháp và pháp luật nhưng môi trường pháp lý chưa thật đồng bộ và có điểm chưa đầy đủ theo thông lệ quốc tế. Ba là, xác lập, thực hiện phương thức cầm quyền bằng công tác tổ chức, cán bộ chưa thể hiện rõ tầm nhìn dài hạn, thậm chí còn có những biểu hiện lúng túng giữa đổi mới tổ chức, bộ máy và đổi mới cán bộ. Bốn là, xác lập, thực hiện phương thức cầm quyền bằng hệ thống tổ chức đảng và phát huy vai trò tiền phong, gương mẫu của đảng viên hoạt động trong bộ máy nhà nước chưa được coi trọng đúng mức. Năm là, xác lập, thực hiện phương thức cầm quyền bằng hoạt động của Mặt trận Tổ quốc và các đoàn thể chính trị - xã hội thực hành dân chủ nhưng nền dân chủ xã hội chủ nghĩa và sức mạnh đại đoàn kết toàn dân tộc chưa được phát huy đầy đủ. Sáu là, xác lập, thực hiện phương thức cầm quyền bằng hoạt động kiểm tra, giám sát chưa thật sự mạnh mẽ, thường xuyên, đều khắp và hiệu quả chưa cao. 3.2. NGUYÊN NHÂN CỦA THỰC TRẠNG VÀ NHỮNG VẤN ĐỀ ĐẶT RA 3.2.1. Nguyên nhân của thực trạng 3.2.1.1. Nguyên nhân ưu điểm *Nguyên nhân chủ quan Một là, Đảng Cộng sản Việt Nam đã nắm chắc và vận dụng lý luận Mác - Lênin, tư tưởng Hồ Chí Minh về Đảng và xây dựng Đảng cầm 14 quyền trong xác định nội dung, phương thức cầm quyền của Đảng trong từng giai đoạn cách mạng. Hai là, Đảng Cộng sản Việt Nam đã quan tâm lãnh đạo công tác lý luận của Đảng, trực tiếp góp phần xác lập và thực hiện nội dung, phương thức cầm quyền của Đảng trong điều kiện mới. Ba là, tích cực, chủ động, thường xuyên đổi phương thức lãnh đạo của Đảng đối với hệ thống chính trị, đặc biệt là phương thức Đảng lãnh đạo Nhà nước trên cơ sở đó xác lập nội dung và phương thức cầm quyền của Đảng Bốn là, dân chủ XHCN được mở rộng, nhân tố quan trọng đưa nước ta thực hiện thành công công cuộc đổi mới góp phần thực hiện nội dung, PTCQ của Đảng *Nguyên nhân khách quan Một là, sự phát triển của tình hình thế giới, khu vực, nhiệm vụ cách mạng đòi hỏi Đảng ta phải tích cực xác lập và thực hiện nội dung, phương thức cầm trong điều kiện mới. Hai là, sự phát triển trên các lĩnh vực của đời sống xã hội: kinh tế, chính trị, văn hóa, xã hội, quốc phòng, an ninh, đối ngoại đòi hỏi Đảng phải các lập và thực hiện nội dung, phương thức cầm quyền đáp ứng yêu cầu nhiệm vụ cách mạng. Ba là, Đảng Cộng sản Việt Nam đã quan tâm việc nghiên cứu học tập, kế thừa kinh nghiệm của các đảng cầm quyền trên thế giới trong xu thế toàn cầu hóa và hội nhập quốc tế để vận dụng xác lập và thực hiện nội dung, phương thức cầm quyền của Đảng. 3.2.1.2. Nguyên nhân khuyết điểm *Nguyên nhân chủ quan Thứ nhất, sự suy thoái về tư tưởng chính trị, đạo đức, lối sống, những biểu hiện “tự diễn biến”, “từ chuyển hóa” trong một bộ phận không nhỏ cán bộ, công chức, trong đó có cả cán bộ lãnh đạo, quản lý đã và đang tác 15 động tiêu cực đến xác lập và thực hiện nội dung, phương thức cầm quyền của Đảng. Thứ hai, công tác kiện toàn tổ chức bộ máy chưa gắn với tinh giảm biên chế, nâng cao chất lượng đội ngũ cán bộ công chứclà những cản trở đối với xác lập và thực hiện nội dung, phương thức cầm quyền của Đảng.. Thứ ba, công tác cán bộ đã có sự đổi mới, nhưng sự đồng bộ giữa các khâu công tác đánh giá cán bộ vẫn là khâu còn nhiều hạn chế. *Nguyên nhân khách quan Thứ nhất, lãnh đạo đất nước phát triển nền kinh tế thị trường định hướng xã hội chủ nghĩa trong xu thế toàn cầu hóa và hội nhập quốc tế, đã và đang đặt ra những vấn đề rất mới về lý luận và thực tiễn đối với xác định nội dung và phương thức cầm quyền của Đảng. Thứ hai, những diễn biến phức tạp, nhanh chóng của tình hình thế giới đã và đang tác động bất lợi đối với cách mạng Việt Nam, đối với quá trình xác lập và thực hiện nội dung, phương thức cầm quyền của Đảng. Thứ ba, âm mưu thủ đoạn chống phá của các thế lực thù địch đối với nước ta, đặc biệt trên lĩnh vực tư tưởng, lý luận đã tác động rất lớn đến quá trình các lập và thực hiện nội dung, phương thức cầm quyền của Đảng trong điều kiện mới. 3.2.2. Những vấn đề đặt ra trong xác lập và thực hiện nội dung, phƣơng thức cầm quyền của Đảng trong điều kiện mới. Một là, thực tiễn sự nghiệp đổi mới theo định hướng XHCN đặt ra vấn đềphải kiên định một đảng duy nhất cầm quyền, đi đôi với mở rộng dân chủ trong Đảng và trong xã hội. Hai là, thực hiện thể chế một đảng duy nhất cầm quyền, xây dựng Nhà nước pháp quyền XHCN, nhưng không thực hiện tam quyền phân lập và xã hội dân sự.Đặt ra vấn đề đối với xác lập và thực hiện nội dung, PTCQ của Đảng 16 Ba là, một đảng duy nhất cầm quyền đòi hỏi đội ngũ cán bộ, đảng viên của Đảng thực thi quyền lực từ Trung ương đến cơ sở phải được xây dựng thật sự trong sạch, liêm chính,đang đặt ra vấn đề xác lập và thực hiện nội dung, phương thức cầm quyền của Đảng Bốn là, thực tiễn đòi hỏi phải nâng cao năng lực cầm quyền của Đảng, nhưng lý luận về Đảng cầm quyền trong điều kiện phát triển kinh tế thị trường định hướng XHCN, xây dựng nhà nước pháp quyền XHCN và hội nhập quốc tế đến nay chưa đủ rõ về nội dung, mô hình, phương thức cầm quyền. 17 Chƣơng 4 PHƢƠNG HƢỚNG VÀ NHỮNG GIẢI PHÁP TIẾP TỤC XÁC LẬP VÀ THỰC HIỆN NỘI DUNG, PHƢƠNG THỨC CẦM QUYỀN CỦA ĐẢNG CỘNG SẢN VIỆT NAM TRONG ĐIỀU KIỆN MỚI 4.1. DỰ BÁO NHỮNG NHÂN TỐ TÁC ĐỘNG VÀ PHƢƠNG HƢỚNG TIẾP TỤC XÁC LẬP VÀ THỰC HIỆN NỘI DUNG, PHƢƠNG THỨC CẦM QUYỀN CỦA ĐẢNG CỘNG SẢN VIỆT NAM TRONG ĐIỀU KIỆN MỚI 4.1.1. Dự báo những nhân tố tác động 4.1.1.1. Những nhân t tác động thuận lợi Một là, lý luận và thực tiễn về đảng cầm quyền là vấn đề đang được Đảng ta đặc biệt quan tâm. Hai là, thực tiễn hơn 70 năm cầm quyền và thành tựu của hơn 30 năm đổi mới dưới sự lãnh đạo của Đảng là cơ sở, nền tảng quan trọng cho việc nghiên cứu tổng kết, phát triển lý luận về đảng cầm quyền và xác lập, thực hiện nội dung, phương thức cầm quyền của Đảng. Ba là, xu thế hòa bình, hợp tác, phát triển tạo môi trường thuận lợi cho việc tiếp tục xác lập nội dung, phương thức cầm quyền của Đảng. Bốn là, kinh nghiệm của các đảng cầm quyền trên thế giới có giá trị tham khảo đối với Đảng Cộng sản Việt Nam. Năm là, tư duy, nhận thức ngày càng rõ về nội dung, phương thức cầm quyền của Đảng trong điều kiện mới. 4.1.1.2. Những nhân t tác động không thuận lợi Một là, mặc dù Đảng đã có hơn 70 năm cầm quyền nhưng Đảng chưa có tổng kết lớn để rút ra kinh nghiệm xác lập và thực hiện nội dung và phương thức cầm quyền của Đảng. 18 Hai là, những nguy cơ tiềm ẩn xuất hiện từ xu hướng dân chủ hóa và từ việc áp dụng các tiến bộ khoa học - công nghệ vào các hoạt động cầm quyền của Đảng. Ba là, Đảng Cộng sản Việt Nam là Đảng duy nhất cầm quyền nên việc làm rõ nội dung, phương thức lãnh đạo và nội dung, phương thức cầm quyền là rất khó. Bốn là, các đảng dân chủ tư sản đều cầm quyền trong thể chế chính trị đa nguyên, nên nội dung, phương thức cầm quyền rất khó để vận dung trong điều kiện một đảng duy nhất cầm quyền như ở Việt Nam. Năm là, những âm mưu, thủ đoạn của các thế lực thù địch chống phá vai trò duy nhất cầm quyền của Đảng. 4.1.2. Mục tiêu, phƣơng hƣớng * Mục tiêu Tiếp tục nghiên cứu lý luận, tổng kết thực tiễn nhằm làm sáng tỏ lý luận về ĐCSVN cầm quyền, từ đó xác lập và thực hiện NDCQ, PTCQ của Đảng trong điều kiện mới, đảm bảo phát huy vai trò, hiệu lực cầm quyền của Đảng đối với sự nghiệp đổi mới, đẩy mạnh công nghiệp hóa, hiện đại hóa, hội nhập quốc tế, thực hiện thắng lợi mục tiêu độc lập dân tộc và CNXH, xây dựng và bảo vệ Tổ quốc. * Phƣơng hƣớng Tiếp tục quán triệt và thực hiện quan điểm xây dựng Đảng là then chốt, tập trung nghiên cứu lý luận, tổng kết thực tiễn nhằm xác lập và thực hiện NDCQ, PTCQcủa Đảng trong điều kiện mới nhằm thực hiện thắng lợi mục tiêu độc lập dân tộc và CNXH, xây dựng một nước Việt Nam dân giàu, nước mạnh, dân chủ công bằng văn minh. Để thực hiện phương hướng trên cầ