Toàn cầu hoá kinh tế và các vấn đề đặt ra với Việt Nam

lêi nãi ®Çu Trong sè c¸c xu h­íng mang tÝnh toµn cÇu næi lªn trong mÊy thËp niªn gÇn ®©y, xu h­íng chñ ®¹o th­êng ®­îc ®Ò cËp ®Õn lµ toµn cÇu ho¸ kinh tÕ (TCHKT). Tõ sau khi chiÕn tranh l¹nh chÊm døt, víi nh÷ng ®éng th¸i míi cña hÖ thèng kinh tÕ còng nh­ nh÷ng biÕn ®æi s©u s¾c vÒ chÝnh trÞ vµ x· héi trªn thÕ giíi, ng­êi ta ngµy cµng nhËn thøc ®Çy ®ñ h¬n ¶nh h­ëng cña xu h­íng nµy ®Õn sè phËn mçi quèc gia còng nh­ ®èi víi céng ®ång c¸c n­íc trªn thÕ giíi. Do tÇm quan träng vµ tÝnh bao trïm cña nã, xu h­íng TCH ®ang ®­îc coi lµ vÊn ®Ò trung t©m c¶ vÒ lý luËn lÉn thùc tiÔn trªn toµn thÕ giíi. TCH lµ mét xu thÕ kh¸ch quan ®­îc b¾t nguån tõ sù ph¸t triÓn cña cuéc c¸ch m¹ng khoa häc-c«ng nghÖ trªn thÕ giíi. TCH hiÖn nay víi nh÷ng ®Æc tr­ng míi cña nã, ®· vµ ®ang ®Þnh ra c¸c nguyªn t¾c cho “ cuéc ch¬i” trªn bµn cê thÕ giíi, t¹o ra nh÷ng c¬ héi vµ th¸ch thøc chung cho tÊt c¶ c¸c n­íc mµ kh«ng ph©n biÖt lín hay nhá, ph¸t triÓn hay kÐm ph¸t triÓn. Sù kh«ng ph©n biÖt ®ã ®ang ®Æt c¸c n­íc ®ang ph¸t triÓn (§PT) tr­íc hµng lo¹t nh÷ng vÊn ®Ò nan gi¶i khi võa ph¶i ®èi phã víi th¸ch thøc cña TCH võa ph¶i gi¶i quyÕt môc tiªu ph¸t triÓn cña m×nh. Trªn con ®­êng thùc hiÖn c«ng nghiÖp ho¸-hiÖn ®¹i ho¸ (CNH-H§H) vµ tiÕn hµnh chuyÓn ®æi sang hÖ thèng kinh tÕ thÞ tr­êng më, xu h­íng nµy ®· vµ ®ang t¸c ®éng rÊt m¹nh vµ cã ¶nh h­ëng to lín ®Õn tÊt c¶ c¸c khÝa c¹nh cña ®êi sèng kinh tÕ-chÝnh trÞ-x· héi ViÖt Nam. NhËn thøc ®­îc nh÷ng c¬ héi vµ th¸ch thøc cña TCHKT, §¶ng vµ Nhµ n­íc ViÖt Nam ®· sím cã nh÷ng chñ tr­¬ng, chÝnh s¸ch héi nhËp vµ më réng quan hÖ kinh tÕ ®èi ngo¹i. HiÖn nay, cµng tiÕn s©u vµo qu¸ tr×nh héi nhËp quèc tÕ, ViÖt Nam cµng nhËn thÊy râ h¬n nh÷ng mÆt tÝch cùc lÉn tiªu cùc cña c¸c t¸c ®éng nµy. Nh­ng næi bËt h¬n hÕt vÉn lµ nh÷ng th¸ch thøc to lín, nh÷ng vÊn ®Ò hÕt søc gay g¾t mµ xu h­íng nµy ®ang ®Æt ra. T¹i thêi ®iÓm giao thoa thÕ kû, khi ViÖt Nam ®ang chuÈn bÞ cho b­íc chuyÓn chÊt l­îng cña tiÕn tr×nh ph¸t triÓn - bªn trong lµ “®Èy m¹nh CNH-H§H”, bªn ngoµi lµ thùc hiÖn c¸c b­íc héi nhËp vÒ thùc chÊt nh­ thùc hiÖn c¸c quy chÕ AFTA, APEC, gia nhËp WTO, triÓn khai thùc hiÖn HiÖp ®Þnh th­¬ng m¹i song ph­¬ng ViÖt-Mü - th× viÖc kh¶o cøu xu h­íng toµn cÇu ho¸ vµ nh÷ng t¸c ®éng cña TCHKT ®Õn ViÖt Nam lµ hÕt søc cÇn thiÕt. Ch¾c ch¾n nh÷ng kh¶o cøu nh­ vËy sÏ lµ nh÷ng c¬ së quan träng ®Ó thiÕt kÕ ®­êng lèi vµ ho¹ch ®Þnh chiÕn l­îc ph¸t triÓn cña ®Êt n­íc trong giai ®o¹n tíi. XuÊt ph¸t tõ thùc tÕ nh­ vËy em ®· chän ®Ò tµi : “Toµn cÇu ho¸ kinh tÕ vµ c¸c vÊn ®Ò ®Æt ra víi ViÖt Nam”. Trªn c¬ së ph©n tÝch nh÷ng ®Æc tr­ng, nh÷ng c¬ héi vµ th¸ch thøc do TCHKT ®­a l¹i, kÕt hîp víi nh÷ng ph©n tÝch vÒ thùc tr¹ng kinh tÕ vµ t×nh h×nh héi nhËp cña ViÖt Nam trong h¬n 15 n¨m qua, em hy väng kho¸ luËn nµy phÇn nµo gióp cho c¸c c¸ nh©n, c¸c doanh nghiÖp ViÖt Nam nhËn thøc ®­îc ®Çy ®ñ h¬n thùc chÊt cña TCHKT còng nh­ nh×n nhËn mét c¸ch ch©n thùc c¸c vÊn ®Ò mµ b¶n th©n hä vµ nhµ n­íc ViÖt Nam ®ang ph¶i ®èi mÆt trong qu¸ tr×nh héi nhËp thêi gian tíi. Víi môc ®Ých nh­ vËy, kÕt cÊu kho¸ luËn gåm 3 ch­¬ng: Ch­¬ng I: Kh¸i niÖm, ®Æc ®iÓm vµ vai trß cña toµn cÇu ho¸ kinh tÕ Ch­¬ng II: ViÖt Nam trong xu thÕ toµn cÇu ho¸ kinh tÕ Ch­¬ng III: Nh÷ng vÊn ®Ò ®Æt ra víi ViÖt Nam trong qu¸ tr×nh héi nhËp kinh tÕ quèc tÕ Nh©n ®©y, em xin ®­îc göi nh÷ng lêi c¶m ¬n ch©n thµnh nhÊt tíi tËp thÓ c¸c thÇy c« gi¸o tr­êng §¹i häc Ngo¹i th­¬ng, nh÷ng ng­êi ®· chØ b¶o, d¹y dç vµ trang bÞ cho em vèn kiÕn thøc phong phó sau gÇn 5 n¨m häc t¹i tr­êng. Em ®Æc biÖt c¶m ¬n thÇy gi¸o PGS. TS. NguyÔn Hång §µm-ng­êi ®· tËn t×nh h­íng dÉn em trong suèt qu¸ tr×nh em viÕt Kho¸ luËn nµy. Cuèi cïng, em còng xin ®­îc bµy tá lßng biÕt ¬n tíi gia ®×nh, b¹n bÌ v× ®· giµnh cho em sù gióp ®ì vµ sù ®éng viªn trong thêi gian qua. Em xin ch©n thµnh c¶m ¬n ! Ch­¬ng I Kh¸i niÖm, ®Æc ®iÓm vµ vai trß cña toµn cÇu ho¸ kinh tÕ Kh¸i niÖm toµn cÇu ho¸ kinh tÕ KÓ tõ nh÷ng n¨m ®Çu cña thËp kû 90, trªn thÕ giíi ng­êi ta b¾t ®Çu nãi nhiÒu ®Õn côm tõ toµn cÇu ho¸ kinh tÕ (TCHKT). Cïng víi xu thÕ më cöa, hîp t¸c v× hoµ b×nh vµ ph¸t triÓn, TCHKT ngµy cµng trë thµnh xu thÕ chñ yÕu chi phèi mäi mÆt cña ®êi sèng kinh tÕ thÕ giíi. Do tÇm quan träng vµ tÝnh bao trïm cña nã, xu thÕ TCHKT (ë ®©y gäi t¾t lµ TCH) ®ang ®­îc coi lµ vÊn ®Ò trung t©m c¶ vÒ lý luËn vµ thùc tiÔn trªn toµn thÕ giíi. XuÊt ph¸t tõ nh÷ng gãc ®é nghiªn cøu kh¸c nhau, tr­íc nh÷ng ®éng th¸i míi cña quan hÖ kinh tÕ quèc tÕ trong thêi gian tõ ®Çu thËp kû 90 trë l¹i ®©y, cµng ngµy ng­êi ta cµng cã c¸i nh×n ®Çy ®ñ h¬n vÒ xu thÕ nµy còng nh­ ¶nh h­ëng cña nã tíi sè phËn cña mçi quèc gia, mçi khu vùc vµ toµn nh©n lo¹i. Thùc tÕ cã rÊt nhiÒu kh¸i niÖm kh¸c nhau vÒ TCHKT, c¸c nhµ nghiªn cøu ViÖt Nam ®· tæng hîp vµ ®¸nh gi¸ l¹i nh­ sau: “TCHKT hiÖn nay lµ nãi vÒ mét nÒn kinh tÕ thÞ tr­êng toµn cÇu míi, ®­îc h×nh thµnh trªn c¬ së lùc l­îng s¶n xuÊt míi víi cuéc c¸ch m¹ng khoa häc vµ c«ng nghÖ míi, cã sù héi nhËp cña c¸c quèc gia trªn thÕ giíi, võa hîp t¸c nh­ng võa ®Êu tranh ®Ó b¶o vÖ lîi Ých giai cÊp vµ lîi Ých quèc gia d©n téc” TrÇn Träng T©m. Kû yÕu héi th¶o khoa häc “Toµn cÇu ho¸ vµ vÊn ®Ò héi nhËp cña ViÖt Nam” ngµy 16,17/11/1999 t¹i Hµ Néi, trang 164. . “TCHKT lµ mét xu thÕ cña lÞch sö, ®ang t¸c ®éng ®Õn sù ph¸t triÓn cña c¸c quèc gia, d©n téc trªn thÕ giíi. TCHKT lµ tÊt yÕu kh¸ch quan b¾t nguån tõ sù ph¸t triÓn m¹nh mÏ cña lùc l­îng s¶n xuÊt cña ph©n c«ng lao ®éng, cña c¸ch m¹ng khoa häc c«ng nghÖ hiÖn ®¹i cña kinh tÕ thÞ tr­êng” Lª H÷u NghÜa. Toµn cÇu ho¸ kinh tÕ vµ héi nhËp cña ViÖt Nam, T¹p chÝ th«ng tin nh÷ng vÊn ®Ò lÝ luËn, sè 6/2000. . “TCHKT lµ nh÷ng mèi quan hÖ kinh tÕ v­ît qua biªn giíi quèc gia, v­¬n tíi quy m« toµn thÕ giíi, ®¹t tr×nh ®é vµ chÊt l­îng míi” TrÇn ViÖt Ph­¬ng. Toµn cÇu ho¸ vµ héi nhËp kinh tÕ quèc tÕ. Trong cuèn “Toµn cÇu ho¸ - quan ®iÓm vµ thùc tiÔn – Kinh nghiÖm quèc tÕ” cña Trung t©m th«ng tin t­ liÖu ViÖn nghiªn cøu qu¶n lý kinh tÕ Trung ­¬ng. Nxb Thèng kª, Hµ Néi, 1999, trang 6. . “TCH vÒ kinh tÕ, kÐo theo nã vµ ®i cïng víi nã lµ m¹ng th«ng tin toµn cÇu, lµ tiÕp xóc v¨n ho¸, lµ nh÷ng biÕn ®æi dÇn ®Õn gÇn nhau vÒ t©m lý, thÞ hiÕu, c¸ch suy nghÜ, lèi sèng, nãi réng ra lµ v¨n ho¸. Cßn TCH cã ®Én ®Õn nh÷ng biÕn ®æi vÒ c¬ cÊu x· héi, cã ¶nh h­ëng ®Õn ®éc lËp tù chñ vÒ chÝnh trÞ hay kh«ng, ë møc ®é nµo, còng cÇn ®­îc nghiªn cøu. §óng lµ TCH võa t¹o ra ®iÒu kiÖn võa t¹o ra nh÷ng th¸ch thøc liªn quan ®Õn vËn mÖnh cña ®Êt n­íc” NguyÔn Quang §iÓn. Kû yÕu Héi th¶o khoa häc “Toµn cÇu ho¸ vµ vÊn ®Ò héi nhËp cña ViÖt Nam” ngµy 16,17/11/1999 t¹i Hµ Néi, trang 69. . “TCH vÒ mÆt kinh tÕ lµ kÕt qu¶ tÊt yÕu kh¸ch quan do ®ßi hái cña sù ph¸t triÓn lùc l­îng s¶n xuÊt, cña qu¸ tr×nh x· héi ho¸, cña qu¸ tr×nh ph©n c«ng lao ®éng quèc tÕ vµ cña chÝnh sù ph¸t triÓn kinh tÕ thÞ tr­êng. Vµ ®Õn l­ît nã th× kÕt qu¶ cña TCH vÒ mÆt kinh tÕ l¹i thóc ®Èy qu¸ tr×nh trªn-qu¸ tr×nh x· héi ho¸, qu¸ tr×nh ph©n c«ng lao ®éng quèc tÕ, cuéc c¸ch m¹ng khoa häc c«ng nghÖ vµ qu¸ tr×nh ph¸t triÓn kinh tÕ thÞ tr­êng trªn ph¹m vi toµn cÇu-ngµy cµng ®i vµo chiÒu s©u víi mét quy m« réng lín h¬n vµ t¸c ®éng cña nã ngµy cµng s©u s¾c h¬n tíi tÊt c¶ c¸c quèc gia trªn thÕ giíi nµy, kh«ng trõ mét n­íc nµo. Nh­ vËy TCH vÒ mÆt kinh tÕ t¸c ®éng ®Õn tÊt c¶ c¸c n­íc trªn thÕ giíi. Vµ nã còng kh«ng Ðp buéc, còng kh«ng chê mét quèc gia nµo” §ç Hoµi Nam. Kû yÕu Héi th¶o khoa häc “Toµn cÇu ho¸ vµ vÊn ®Ò héi nhËp cña ViÖt Nam” ngµy 16,17/11/1999 t¹i Hµ Néi, trang 134. . “TCHKT lµ xu h­íng ®i tíi h×nh thµnh mét nÒn kinh tÕ thÕ giíi thèng nhÊt trªn ph¹m vi toµn cÇu, trong ®ã cã sù tham gia (hay héi nhËp) cña tÊt c¶ c¸c quèc gia trªn thÕ giíi. C¸c quèc gia liªn kÕt chÆt chÏ víi nhau, phô thuéc lÉn nhau trong sù ph©n c«ng vµ hîp t¸c kinh tÕ trªn ph¹m vi toµn cÇu, cã sù l­u th«ng c¸c luång hµng ho¸, dÞch vô, vèn, c«ng nghÖ, nh©n lùc trªn ph¹m vi toµn cÇu, d­íi sù ®iÒu tiÕt cña nh÷ng qui t¾c chung toµn cÇu” NguyÔn V¨n Th¹o. Mét sè vÊn ®Ò vÒ toµn cÇu ho¸ kinh tÕ vµ héi nhËp cña ViÖt Nam vµo kinh tÕ thÕ giíi. T¹p chÝ Th«ng tin lÝ luËn, sè 1/2000, trang 8. . “TCHKT, xÐt cho cïng, lµ hÖ qu¶ cña nh÷ng biÕn ®æi to lín trong lÜnh vùc c«ng nghÖ truyÒn th«ng vµ th«ng tin vµ chÝnh 3 nh©n tè kü thuËt, th«ng tin vµ tiÒn vèn l­u chuyÓn xuyªn quèc gia ®· trë thµnh c¸c ®éng lùc thóc ®Èy qu¸ tr×nh TCH. Víi nÒn kinh tÕ TCH, viÖc tæ chøc s¶n xuÊt vµ khai th¸c thÞ tr­êng trªn ph¹m vi thÕ giíi vµ theo ®ã, sù ph¸t triÓn kinh tÕ cña bÊt kú quèc gia nµo ®Òu v­ît khái biªn giíi quèc gia” NguyÔn Xu©n Th¾ng. Toµn cÇu ho¸ vµ c¬ cÊu l¹i nÒn kinh tÕ trong c¸c n­íc ®ang ph¸t triÓn vµ chuyÓn ®æi. . “Nãi mét c¸ch ®¬n gi¶n, vÒ c¬ b¶n, TCH vÒ kinh tÕ lµ qu¸ tr×nh lu©n chuyÓn ngµy cµng tù do h¬n, nhanh chãng, thuËn tiÖn h¬n c¸c luång giao dÞch tiÒn vµ hµng trªn ph¹m vi toµn cÇu. Theo mét nghÜa réng h¬n, TCH vÒ kinh tÕ ®­îc hiÓu nh­ lµ mét qu¸ tr×nh më réng vµ lµm s©u s¾c h¬n c¸c mèi quan hÖ, liªn kÕt quèc tÕ. Tù do ho¸ c¸c luång giao dÞch tiÒn tÖ sÏ thóc ®Èy qu¸ tr×nh TCH vÒ tµi chÝnh. Tù do ho¸ c¸c luång giao dÞch vÒ hµng ho¸ vµ c¸c yÕu tè s¶n xuÊt sÏ gãp phÇn ®Èy nhanh qu¸ tr×nh TCH vÒ th­¬ng m¹i vµ s¶n xuÊt. Nh­ vËy qu¸ tr×nh TCH vÒ kinh tÕ cã thÓ coi lµ qu¸ tr×nh TCH c¸c thÞ tr­êng s¶n phÈm, thÞ tr­êng vèn vµ thÞ tr­êng lao ®éng”. Vò Quèc Huy. T¸c ®éng cña toµn cÇu ho¸ ®èi víi t¨ng tr­ëng kinh tÕ: nh÷ng vÊn ®Ò lÝ luËn vµ thùc tiÔn. “TCHKT lµ mét ®ßi hái kh¸ch quan cña lÞch sö, lµ xu thÕ tÊt yÕu trong thêi ®¹i c¸ch m¹ng khoa häc-c«ng nghÖ hiÖn ®¹i. Nh­ng nã còng kÌm theo mét hÖ qu¶ khã tr¸nh khái lµ lµm phai mê dÇn c¸c ®­êng biªn giíi quèc gia, ph¸ vì c¸c hµng rµo ng¨n c¸ch gi÷a c¸c n­íc vµ thóc ®Èy c¸c quèc gia th©m nhËp, phô thuéc lÉn nhau. §ång thêi, nã còng buéc c¸c n­íc ph¶i t×m c¸ch thÝch øng víi t×nh h×nh, ¸p dông thµnh c«ng c¸c thµnh tùu cña sù ph¸t triÓn nÒn kinh tÕ thÕ giíi ®Ó hoµ nhËp trªn c¬ së duy tr×, cñng cè, b¶o vÖ lîi Ých vµ b¶n s¾c d©n téc m×nh” NguyÔn Hoµng Gi¸p. Chñ quyÒn quãc gia – d©n téc tr­íc xu thÕ toµn cÇu ho¸ kinh tÕ hiÖn nay. T¹p chÝ Céng S¶n, sè 3/1999. . “TCH vÒ kinh tÕ lµ mét qu¸ tr×nh kh¸ch quan, víi tÊt c¶ mÆt tÝch cùc vµ tiªu cùc cña nã, ®ang lµ mét xu thÕ lín, cuèn hót sù tham gia cña ngµy cµng nhiÒu quèc gia trªn thÕ giíi. TCH chøa ®ùng nhiÒu m©u thuÉn, lµ qu¸ tr×nh võa hîp t¸c võa ®Êu tranh gi÷a c¸c n­íc ph¸t triÓn vµ ®ang ph¸t triÓn, trong ®ã cã vÊn ®Ò chñ quyÒn cña c¸c n­íc ®ang ph¸t triÓn” Duy Thao. Chñ quyÒn kinh tÕ cña c¸c n­íc ®ang ph¸t triÓn trong toµn cÇu ho¸. T¹p chÝ Céng S¶n, sè 9/2000. . Theo nh÷ng tæng kÕt trªn, TCHKT lµ mét xu thÕ tÊt yÕu b¾t nguån tõ sù ph¸t triÓn m¹nh mÏ cña LLSX. TCHKT ®ang lµm biÕn ®æi m¹nh mÏ vµ nhanh chãng c¸c h×nh thøc quan hÖ kinh tÕ quèc tÕ (vÒ trao ®æi hµng ho¸, vÒ di chuyÓn vèn ®Çu t­, vÒ di chuyÓn søc lao ®éng, trong lÜnh vùc khoa häc c«ng nghÖ vµ quan hÖ tiÒn tÖ quèc tÕ) còng nh­ cã t¸c ®éng s©u s¾c ®Õn c¸c chñ thÓ quan hÖ kinh tÕ quèc tÕ. TCHKT h­íng tíi viÖc h×nh thµnh mét nÒn kinh tÕ thÕ giíi thèng nhÊt trªn ph¹m vi toµn cÇu, trong ®ã cã sù tham gia (hay héi nhËp) cña tÊt c¶ c¸c quèc gia trªn thÕ giíi. Trong qu¸ tr×nh ®i tíi viÖc h×nh thµnh mét nÒn kinh tÕ thÕ giíi thèng nhÊt trªn ph¹m vi toµn cÇu, TCHKT võa t¹o ra nh÷ng c¬ héi võa ®Æt ra nh÷ng th¸ch thøc vÒ ph¸t triÓn cho tÊt c¶ c¸c quèc gia trªn thÕ giíi. Nh­ vËy, TCHKT xÐt trªn gãc ®é nghiªn cøu lý luËn lµ mét hiÖn t­îng kinh tÕ-x· héi hÕt søc phøc t¹p, vµ trªn thùc tÕ c¸c vÊn ®Ò do TCH ®Æt ra còng phøc t¹p kh«ng kÐm. TÝnh phøc t¹p nµy gia t¨ng cïng víi sù gia t¨ng cña xu thÕ TCHKT. Ngoµi kh¸i niÖm TCHKT, trªn thÕ giíi ®· xuÊt hiÖn kh¸i niÖm TCHKT hiÖn nay ®Ó ph©n biÖt víi TCHKT ë c¸c giai ®o¹n tr­íc ®ã. TCHKT hiÖn nay g¾n víi giai ®o¹n ph¸t triÓn cña thÕ giíi tõ sau khi kÕt thóc chiÕn tranh l¹nh. Thêi kú tr­íc CNTB, sù ph¸t triÓn thÊp cña lùc l­îng s¶n xuÊt hµng ho¸ ®· h¹n chÕ nh÷ng quan hÖ kinh tÕ gi÷a c¸c quèc gia. CNTB ra ®êi, cuéc c¸ch m¹ng c«ng nghiÖp do giai cÊp t­ b¶n thùc hiÖn ®· t¹o ra sù ph¸t triÓn v­ît bËc cña lùc l­îng s¶n xuÊt, cña kinh tÕ hµng ho¸, lµm h×nh thµnh thÞ tr­êng thÕ giíi. Cuèi thÕ kû XIX, ®Çu thÕ kû XX (giai ®o¹n tr­íc chiÕn tranh thÕ giíi thø nhÊt), CNTB tõ giai ®o¹n tù do c¹nh tranh sang giai ®o¹n ®éc quyÒn, cïng víi më réng xuÊt nhËp khÈu hµng ho¸, cßn cã xuÊt khÈu t­ b¶n, cã sù ph©n chia thÞ tr­êng thÕ giíi gi÷a c¸c tËp ®oµn t­ b¶n, sù ph©n chia l¹i l·nh thæ thÕ giíi gi÷a c¸c c­êng quèc t­ b¶n lµm cho c¸c quan hÖ kinh tÕ quèc tÕ, sù ph¸t triÓn cña thÞ tr­êng thÕ giíi tiÕn thªm nh÷ng b­íc míi. Xu thÕ TCH g¾n liÒn víi sù ph¸t triÓn cña CNTB. Trong giai ®o¹n nµy, næi lªn nh÷ng khèi thÞ tr­êng kh¸ biÖt lËp gåm chÝnh quèc vµ c¸c thuéc ®Þa. Liªn kÕt däc gi÷a chÝnh quèc vµ thuéc ®Þa lµ h×nh thøc ph©n c«ng lao ®éng quèc tÕ chÝnh yÕu. Theo ®ã, c¸c thuéc ®Þa chñ yÕu lµ thÞ tr­êng cung cÊp nguyªn vËt liÖu vµ nh÷ng s¶n phÈm chÝnh quèc cÇn, ®ång thêi lµ n¬i tiªu thô hµng ho¸ cho s¶n xuÊt ë chÝnh quèc. Mäi liªn kÕt ngang gi÷a c¸c n­íc thµnh viªn cña c¸c khèi kh¸c nhau rÊt h¹n chÕ. Tõ cuèi thÕ kû 19, mèi liªn kÕt gi÷a c¸c n­íc TBCN míi ®­îc thóc ®Èy, nh­ng còng chñ yÕu lµ liªn kÕt tay ®«i vÒ th­¬ng m¹i th«ng qua nh÷ng hiÖp ®Þnh th­¬ng m¹i dùa trªn nguyªn t¾c tù do ho¸. XuÊt khÈu t­ b¶n d­íi d¹ng FDI vµ ®Çu t­ gi¸n tiÕp b¾t ®Çu ®­îc ®Èy m¹nh tõ nöa cuèi thÕ kû 19 víi vai trß chñ yÕu cña mét sè n­íc TBCN ph¸t triÓn ë T©y ¢u. §Æc ®iÓm næi bËt nhÊt cña TCH ë thêi kú nµy lµ sù l­u chuyÓn tù do c¸c luång nh©n c«ng khæng lå trªn ph¹m vi toµn cÇu. Nh­ vËy, TCHKT giai ®o¹n nµy ®­îc thóc ®Èy bëi sù ph¸t triÓn cña lùc l­îng s¶n xuÊt x· héi, sù tiÕn bé cña khoa häc-kü thuËt, sù ph¸t triÓn cña kinh tÕ hµng ho¸, vµ ®­îc ®Æc tr­ng bëi sù më réng vÒ ph¹m vi (tuy nhiªn cßn nhiÒu h¹n chÕ) c¸c quan hÖ kinh tÕ quèc tÕ. T¸c ®éng trùc tiÕp cña hai cuéc chiÕn tranh thÕ giíi vµ cuéc khñng ho¶ng kinh tÕ thÕ giíi (1929-1933) ®· dÉn ®Õn sù suy gi¶m cña xu thÕ TCH trong thêi kú tõ CTTG I ®Õn cuèi thËp niªn 40 vµ sù bïng næ trë l¹i cña xu thÕ nµy tõ thËp niªn 50 ®Õn nöa cuèi thËp niªn 70 vµ råi l¹i cã phÇn l¾ng xuèng vµo thêi kú tõ cuèi thËp niªn 70 ®Õn thËp niªn 80 do t¸c ®éng cña khñng ho¶ng dÇu löa-kinh tÕ. §Æc ®iÓm chÝnh cña lµn sãng TCH trong nh÷ng n¨m 50-80 nµy lµ sù bïng næ cña c¸c thÓ chÕ liªn kÕt kinh tÕ trªn ph¹m vi toµn cÇu vµ khu vùc cïng víi sù ph¸t triÓn m¹nh mÏ c¶ vÒ quy m« vµ tèc ®é cña c¸c dßng th­¬ng m¹i, dÞch vô, ®Çu t­, vµ tµi chÝnh, c«ng nghÖ vµ nh©n c«ng gi÷a c¸c n­íc, sù bïng næ ph¸t triÓn cña c¸c c«ng ty xuyªn quèc gia. Ngoµi nh÷ng ®Æc tr­ng chung trªn, cÇn ph¶i kÓ ®Õn mét nÐt ®Æc tr­ng c¬ b¶n kh¸c, ®ã lµ sù chia c¾t vµ biÖt lËp t­¬ng ®èi gi÷a hai m« h×nh liªn kÕt khu vùc thùc tiÔn mang tÝnh ®èi lËp (SEV vµ c¸c khèi khu vùc kh¸c), hÖ qu¶ cña sù tån t¹i song song hai hÖ thèng chÝnh trÞ-kinh tÕ thÕ giíi ®èi ®Þch nhau (XHCN vµ TBCN). Trong suèt thêi kú nµy, c¶ hai hÖ thèng ®Òu nç lùc thóc ®Èy qu¸ tr×nh liªn kÕt kinh tÕ mang tÝnh chÊt ý thøc hÖ, thèng nhÊt trong b¶n chÊt, môc tiªu, néi dung vµ biÖn ph¸p vµ ®­îc ®iÒu hµnh tõ c¸c trung t©m cña hÖ thèng. Hai hÖ thèng liªn kÕt theo hai kiÓu kh¸c nhau. KhÐp kÝn trong khu«n khæ mçi hÖ thèng, rÊt Ýt cã quan hÖ ngang gi÷a c¸c thµnh viªn cña mçi hÖ thèng víi c¸c thµnh viªn cña hÖ thèng kh¸c. Tõ ®Çu thËp niªn 90 trë l¹i ®©y, cïng víi viÖc kÕt thóc ChiÕn tranh l¹nh, sù tan r· cña hÖ thèng x· héi chñ nghÜa thÕ giíi vµ Liªn X«, xu thÕ TCH ®· chuyÓn sang mét giai ®o¹n míi. Giai ®o¹n ®¸nh dÊu sù biÕn ®æi to lín c¶ vÒ l­îng lÉn vÒ chÊt d­íi t¸c ®éng trùc tiÕp cña cuéc c¸ch m¹ng vµ khoa häc c«ng nghÖ hiÖn ®¹i. §Æc ®iÓm chÝnh cña toµn cÇu ho¸ hiÖn nay Ph©n c«ng lao ®éng mang tÝnh toµn cÇu Tõ ®Çu thËp kû 90 trë l¹i ®©y, ph©n c«ng lao ®éng quèc tÕ (PCL§QT) ®· cã sù chuyÓn ®æi m¹nh mÏ, tõ ph©n c«ng lao ®éng quèc tÕ truyÒn thèng thµnh ph©n c«ng lao ®éng mang tÝnh thÕ giíi. §©y lµ kÕt qu¶ cña qu¸ tr×nh t¸i thèng nhÊt nÒn kinh tÕ thÕ giíi sau chiÕn tranh l¹nh ®­îc ®Èy nhanh bëi nhu cÇu hîp t¸c ®Ó ph¸t triÓn kinh tÕ cña tÊt c¶ c¸c quèc gia kh«ng ph©n biÖt tr×nh ®é ph¸t triÓn. Sù chuyÓn ®æi cã thÓ thÊy râ trong néi dung cña PCL§QT. Ph©n c«ng quèc tÕ ®ang chuyÓn tõ: Ph©n c«ng truyÒn thèng lÊy nguån tµi nguyªn thiªn nhiªn lµm cë së ph¸t triÓn thµnh ph©n c«ng lÊy c«ng nghÖ, kü thuËt hiÖn ®¹i lµm c¬ së Ph©n c«ng gi÷a c¸c ngµnh trong mét khu vùc kinh tÕ thµnh ph©n c«ng gi÷a c¸c ngµnh thuéc c¸c khu vùc kh¸c nhau vµ PCL§ lÊy chuyªn m«n ho¸ s¶n phÈm lµm c¬ së Ph©n c«ng diÔn ra theo ph¹m vi s¶n phÈm thµnh ph©n c«ng diÔn ra theo yÕu tè s¶n xuÊt Ph©n c«ng trong lÜnh vùc s¶n xuÊt ph¸t triÓn thµnh ph©n c«ng trong ngµnh dich vô. Còng tõ ®Çu thËp kû 90 trë l¹i ®©y c¬ chÕ h×nh thµnh ph©n c«ng lao ®éng còng cã nhiÒu biÕn ®æi. Thêi kú tr­íc, nÕu nh­ viÖc PCL§QT do c¸c lùc l­îng tù ph¸t cña thÞ tr­êng quyÕt ®Þnh th× nay ®· ph¸t triÓn thµnh ph©n c«ng do xÝ nghiÖp, chñ yÕu lµ do c¸c c«ng ty xuyªn quèc gia kinh doanh vµ ph©n c«ng do thµnh viªn c¸c tËp ®oµn kinh tÕ th­¬ng m¹i khu vùc tæ chøc xuÊt hiÖn sù ph©n c«ng mang tÝnh hiÖp ®Þnh. Cïng víi nh÷ng biÕn ®æi ®ã, ph©n c«ng chiÒu ngang ®· trë thµnh h×nh thøc ph©n c«ng lao ®éng quèc tÕ chñ yÕu. Néi dung cña nã lµ ph©n c«ng theo s¶n phÈm, ph©n c«ng theo linh kiÖn s¶n phÈm vµ ph©n c«ng theo quy tr×nh c«ng nghÖ s¶n phÈm. HiÖn nay, mét s¶n phÈm hoµn chØnh (vÝ dô m¸y tÝnh ®iÖn tö) cã thÓ lµ kÕt qu¶ ho¹t ®éng cña hµng tr¨m thËm chÝ hµng ngµn xÝ nghiÖp ®Æt ë kh¾p n¬i trªn thÕ giíi mµ kh«ng phô thuéc vµo vÞ trÝ nguån nguyªn liÖu. Trªn thÕ giíi ®· h×nh thµnh m¹ng l­íi s¶n xuÊt mang tÝnh thÕ giíi. Trong ®ã, h×nh th¸i quan hÖ hîp t¸c, t­¬ng thuéc (rµng buéc vµ phô thuéc) lÉn nhau míi gi÷a c¸c n­íc xuÊt hiÖn vµ ngµy cµng ®­îc cñng cè. Cho ®Õn nay, s¶n xuÊt cña mét n­íc (dï lµ xÐt theo tõng s¶n phÈm, tõng ngµnh hay trªn ph¹m vi toµn bé nÒn kinh tÕ) phô thuéc m¹nh mÏ h¬n rÊt nhiÒu vµo ho¹t ®éng s¶n xuÊt cña mét n­íc kh¸c, bÊt kÓ n­íc ®ã lµ n­íc ph¸t triÓn hay kÐm ph¸t triÓn. Cô thÓ lµ, vÒ mÆt s¶n xuÊt, kh«ng cßn t×nh tr¹ng chØ cã n­íc nhá, n­íc kÐm ph¸t triÓn phô thuéc mét chiÒu, tuyÖt ®èi vµo n­íc lín, n­íc ph¸t triÓn. §· xuÊt hiÖn vµ ®ang gia t¨ng xu h­íng ng­îc l¹i: n­íc lín, n­íc ph¸t triÓn còng phô thuéc vµo n­íc nhá, l¹c hËu h¬n trong hÖ thèng ph©n c«ng lao ®éng quèc tÕ. Tuy hiÖn t¹i, xu h­íng thø hai ch­a ®ñ m¹nh ®Ó thay ®æi c¨n b¶n t­¬ng quan vèn cã gi÷a c¸c n­íc, song, ®©y lµ mét b­íc chuyÓn biÕn vÒ chÊt l­îng quan träng, lµ mét ®Æc tr­ng cña PCL§QT hiÖn nay. PCL§QT cã tÝnh thÕ giíi hiÖn nay kh«ng chØ lµm t¨ng sù phô thuéc lÉn nhau gi÷a c¸c nÒn kinh tÕ mµ cßn lµm cho mçi n­íc trë thµnh mét bé phËn cña nÒn s¶n xuÊt thÕ giíi, trë thµnh mét kh©u trong d©y chuyÒn gi¸ trÞ hµng ho¸. Nã t¹o ®iÒu kiÖn cho c¸c n­íc trªn thÕ giíi ph¸t huy ®­îc ®Çy ®ñ ­u thÕ, tiÕt kiÖm lao ®éng x· héi, lµm cho c¸c yÕu tè s¶n xuÊt ®­îc ph©n bæ hîp lý, n©ng cao hiÖu qu¶ kinh tÕ, thóc ®Èy kinh tÕ thÕ giíi ph¸t triÓn Nh­ vËy, trong giai ®o¹n ph¸t triÓn míi cña TCHKT, PCL§QT ®· cã nh÷ng chuyÓn biÕn quan träng. Râ nÐt nhÊt lµ viÖc chuyÓn tõ ph©n c«ng lao ®éng theo chiÒu däc lµ chñ yÕu sang PCL§ theo chiÒu ngang vµ viÖc h×nh thµnh m¹ng l­íi s¶n xuÊt thÕ giíi mang tÝnh toµn cÇu thay cho sù tån t¹i cña hai hÖ thèng liªn kÕt kinh tÕ khÐp kÝn trong giai ®o¹n tr­íc kia. Quan hÖ gi÷a c¸c quèc gia trong hÖ thèng PCL§ míi nµy v× thÕ còng ®­îc c¶i thiÖn theo h­íng b×nh ®¼ng h¬n vµ phô thuéc lÉn nhau nhiÒu h¬n. Toµn cÇu ho¸ giao l­u quèc tÕ vÒ th­¬ng m¹i, ®Çu t­ vµ thÞ tr­êng lao ®éng quèc tÕ Sau mét thêi gian l¾ng xuèng tõ cuèi thËp niªn 70 ®Õn cuèi thËp niªn 80, tõ ®Çu thËp niªn 90 trë l¹i ®©y, thÕ giíi l¹i chøng kiÕn sù gia t¨ng hÕt søc nhanh chãng cña c¸c luång l­u chuyÓn khæng lå vÒ th­¬ng m¹i hµng ho¸, dÞch vô, ®Çu t­, tµi chÝnh, tiÒn tÖ, c«ng nghÖ vµ nh©n c«ng gi÷a c¸c n­íc trªn ph¹m vi toµn cÇu. 2.1 VÒ trao ®æi hµng ho¸-dÞch vô quèc tÕ Trong giai ®o¹n tr­íc ®ã, víi sù ra ®êi cña Liªn X« vµ hÖ thèng XHCN, th­¬ng m¹i quèc tÕ chØ bã hÑp trong ph¹m vi hai hÖ thèng ph©n biÖt nhau bëi ý thøc hÖ. §Õn nay, quan hÖ mËu dÞch ®· tù do më réng ra ph¹m vi toµn thÕ giíi. ThÞ tr­êng thÕ giíi ®­îc më réng tõ phÝa T©y (n¬i tËp trung c¸c nÒn kinh tÕ t­ b¶n ph¸t triÓn nhÊt) sang phÝa §«ng. Trao ®æi hµng ho¸ gi÷a c¸c quèc gia kh«ng ngõng gia t¨ng. Tr­íc hÕt, ®ã lµ kÕt qu¶ cña viÖc c¸c n­íc ®Òu chñ tr­¬ng thi hµnh chÝnh s¸ch më cöa nÒn kinh tÕ. Cïng víi ®ã, cuéc c¸ch m¹ng khoa häc c«ng nghÖ hiÖn ®¹i t¹o ra sù nh¶y vät míi cho nÒn kinh tÕ thÕ giíi, t¹o ra khèi cña c¶i khæng lå còng gãp phÇn ph¸t triÓn nhanh chãng c¸c quan hÖ mËu dÞch, th­¬ng m¹i hµng ho¸ vµ dÞch vô. C¸c ph­¬ng tiÖn vËn t¶i, th«ng tin liªn l¹c hiÖn ®¹i ph¸ vì bøc t­êng ng¨n c¸ch kh«ng gian vµ thêi gian gi÷a c¸c khu vùc trªn hµnh tinh, t¹o ra sù xÝch l¹i gÇn nhau gi÷a c¸c nÒn kinh tÕ, ®Èy m¹nh h¬n n÷a tèc ®é cña luång chu chuyÓn hµng ho¸ vµ dÞch vô trªn thÕ giíi. Trong thêi gian 10 n¨m (1987-1997), tæng khèi l­îng th­¬ng m¹i thÕ giíi ®· t¨ng lªn gÇn gÊp ®«i. Tû träng cña th­¬ng m¹i trong GDP thÕ giíi ®· t¨ng tõ 20,6% lªn 29,6% (so víi n¨m 1950 gi¸ trÞ th­¬ng m¹i chØ chiÕm 7% GDP cña thÕ giíi D­¬ng Phó HiÖp, Vò V¨n Hµ. Toµn cÇu ho¸ kinh tÕ. Nxb KHXH- 2000, tr 57. ). Trong thËp kû 90, møc gia t¨ng th­¬ng m¹i lu«n v­ît cao h¬n nhiÒu so víi møc t¨ng tr­ëng kinh tÕ (xem b¶ng 1). Vai trß cña mËu dÞch quèc tÕ ®èi víi sù ph¸t triÓn cña kinh tÕ thÕ giíi ®­îc t¨ng c­êng. Ngo¹i th­¬ng ngµy cµng ®ãng vai trß quan träng trong sù ph¸t triÓn kinh tÕ cña mçi quèc gia. B¶ng 1: Tèc ®é t¨ng tr­ëng kinh tÕ hµng n¨m vµ møc thay ®æi cña khèi l­îng mËu dÞch thÕ giíi (%) C¸c n¨m Møc t¨ng tr­ëng mËu dÞch thÕ giíi Møc t¨ng tr­ëng kinh tÕ thÕ giíi 1991 4,6 1,8 1992 4,7 2,5 1993 3,9 2,7 1994 9,1 4,0 1995 9,4 3,8 1996 6,8 4,3 1997 9,9 4,2 1998 3,6 2,5 1999 4,3 3,0 Nguån: World Economic Outlook, 10-1999. Mét ®Æc tr­ng kh¸c cña th­¬ng m¹i quèc tÕ giai ®o¹n TCH hiÖn nay lµ trong cÊu tróc cña nÒn th­¬ng m¹i thÕ giíi, mËu dÞch dÞch vô ®ang ph¸t triÓn nhanh chãng. Gi¸ trÞ trao ®æi bu«n b¸n dÞch vô trªn thÕ giíi ®· t¨ng tõ 380,9 tû USD n¨m 1985 lªn 1167,8 tû USD n¨m 1995 trong khi ®ã tû träng trong mËu dÞch quèc tÕ nãi chung (hµng ho¸ vµ dÞch vô) còng t¨ng tõ 16,3% lªn 18,8% Trung t©m KHXH vµ nh©n v¨n quèc gia, ViÖn th«ng tin KHXH. Khu vùc ho¸ vµ toµn cÇu ho¸-hai mÆt cña tiÕn tr×nh héi nhËp kinh tÕ quèc tÕ. 2000, tr 192. . MËu dÞch dÞch vô vµ mËu dÞch hµng ho¸ xuÊt hiÖn mét sè d¹ng h×nh bu«n b¸n míi. Tr­íc hÕt, ®ã lµ sù gia t¨ng m¹nh cña giao dÞch bu«n b¸n c¸c cÊu kiÖn (c¸c chi tiÕt cña s¶n phÈm). Sù ph¸t triÓn cña kü thuËt tin häc, cña c¸c c«ng ty ®a quèc gia víi nh÷ng chi nh¸nh ë kh¾p n¬i trªn thÕ giíi lµ ®iÒu kiÖn quan träng cho sù ph¸t triÓn cña d¹ng h×nh s¶n xuÊt vµ bu«n b¸n míi nµy. D¹ng h×nh bu«n b¸n míi cßn ®­îc thÓ hiÖn ë sù t¨ng tr­ëng m¹nh cña th­¬ng m¹i ®iÖn tö. Víi lîi thÕ trong giao dÞch, thanh to¸n, qu¶n lý… th­¬ng m¹i ®iÖn tö ®· nhanh chãng ®­îc phæ biÕn vµ ¸p dông trong c¸c th­¬ng vô ë c¸c quy m« kh¸c nhau. MÆt kh¸c, trong c¬ cÊu hµng ho¸ trao ®æi toµn cÇu còng cã sù biÕn ®æi. MÆt hµng trao ®æi mËu dÞch hµng ho¸ quèc tÕ ngµy cµng ®a d¹ng. Tõ n¨m 1980-1981 ®Õn n¨m 1993-1994, hµng ho¸ xuÊt khÈu chiÕm trªn 1% gi¸ trÞ xuÊt khÈu thÕ giíi ®· t¨ng tõ 11 lo¹i lªn 21 lo¹i. Trong hµng ho¸ ho¸ xuÊt khÈu cña c¸c n­íc trªn thÕ giíi, c¸c s¶n phÈm cã hµm l­îng vèn, khoa häc c«ng nghÖ cao cã xu h­íng t¨ng lªn vµ nh÷ng s¶n phÈm th« cã xu h­íng gi¶m vÒ sè l­îng vµ gi¸ c¶. Sù ph¸t triÓn cña th­¬ng m¹i hµng ho¸-dÞch vô trªn ph¹m vi toµn cÇu, sù ph¸t triÓn m¹nh mÏ cña c¸c lo¹i h×nh bu«n b¸n hµng ho¸-dÞch vô míi, ®Æc biÖt lµ th­¬ng m¹i ®iÖn tö, còng nh­ viÖc ®a d¹ng ho¸ c¸c mÆt hµng ®­îc hç trî bëi mét thÓ chÕ mËu dÞch thÕ giíi nhiÒu bªn-Tæ chøc th­¬ng m¹i thÕ giíi (WTO). Tæ chøc th­¬ng m¹i thÕ giíi ra ®êi ngµy 1-1-1995 ®¸nh dÊu sù qui ph¹m ho¸ thªm mét b­íc ho¹t ®éng bu«n b¸n trªn ph¹m vi thÕ giíi. ThÓ chÕ mËu dÞch thÕ giíi b¾t ®Çu h×nh thµnh. Tæ chøc th­¬ng m¹i thÕ giíi víi tÝnh c¸ch lµ cë së tæ chøc ph¸p lÖnh cña c¸c thÓ chÕ mËu dÞch nhiÒu bªn khu vùc vµ thÕ giíi cã søc chÕ ­íc ph¸p lÖnh nghiªm ngÆt ®èi víi tÊt c¶ c¸c bªn thµnh viªn, víi ®Þa vÞ ph¸p nh©n cña nã. ViÖc thµnh lËp Tæ chøc th­¬ng m¹i thÕ giíi (WTO) ®¸nh dÊu sù h×nh thµnh mét khu«n khæ thÓ chÕ mËu dÞch nhiÒu bªn lÊy tù do ho¸ mËu dÞch (gi¶m c¸c rµo c¶n th­¬ng m¹i) lµm trung t©m, bao qu¸t nhiÒu lÜnh vùc cña mËu dÞch thÕ giíi hiÖn ®¹i. ViÖc thµnh lËp WTO còng gióp t¹o ra mét “s©n ch¬i b×nh ®¼ng h¬n” (thÞ tr­êng thÕ giíi cho tÊt c¶ c¸c quèc gia lµ thµnh viªn cña WTO . Cã thÓ nãi, viÖc dÇn h×nh thµnh mét thÞ tr­êng hµng ho¸-dÞch vô víi nh÷ng mèi quan hÖ bu«n b¸n kh«ng ngõng ®­îc më réng vÒ ph¹m vi vµ t¨ng lªn vÒ khèi l­îng, còng nh­ viÖc ra ®êi Tæ chøc th­¬ng m¹i thÕ giíi nh»m ®iÒu tiÕt sù ho¹t ®éng cña thÞ tr­êng thÕ giíi ®· chøng tá tr×nh ®é ph¸t triÓn míi cña TCHKT hiÖn nay. 2.2 VÒ ®Çu t­ quèc tÕ Tõ ®Çu thËp kû 90 trë l¹i ®©y, ho¹t ®éng ®Çu t­ quèc tÕ ®­îc t¨ng c­êng trªn ph¹m vi toµn thÕ giíi. VÒ ®Çu t­ trùc tiÕp n­íc ngoµi, c¸c chñ ®Çu t­ trùc tiÕp n­íc ngoµi quèc tÕ vµ chñ thÓ thu hót ®Çu t­ trùc tiÕp n­íc ngoµi ngµy cµng ®­îc ®a nguyªn ho¸. C¸c n­íc c«ng nghiÖp ph¸t triÓn, c¸c n­íc c«ng nghiÖp míi, c¸c n­íc xuÊt khÈu dÇu vµ thËm chÝ c¶ c¸c n­íc ®ang ph¸t triÓn (§PT) ®Òu cã thÓ lµ chñ ®Çu t­ ®ång thêi lµ n­íc nhËn ®Çu t­. Sù xuÊt hiÖn cña c¸c c«ng ty ®a quèc gia víi ph¹m vi ho¹t ®éng trªn toµn cÇu trong vai trß cña nhµ ®Çu t­ quèc tÕ ®· gãp phÇn t¹o nªn mét m¹ng l­íi chuyÓn dÞch vèn ®Çu t­ ®an xen ch»ng chÞt ch­a tõng thÊy. KÕt qu¶ lµ, ®Çu nh÷ng n¨m 90, vèn ®Çu t­ ra n­íc ngoµi b×nh qu©n hµng n¨m kho¶ng trªn d­íi 160 tû ®« la ®Õn n¨m 2000 ®· t¨ng lªn ®Õn møc kû lôc kho¶ng 1000 tû ®« la Thêi b¸o kinh tÕ ViÖt Nam. Vèn FDI ®¹t kû lôc 1000 tû USD. Kinh tÕ 2000-2001 ViÖt Nam vµ ThÕ giíi, tr 78. . §Çu t­ quèc tÕ hµng n¨m trong thËp kû 90 liªn tôc t¨ng, v­ît tèc ®é t¨ng tr­ëng kinh tÕ thÕ giíi vµ tèc ®é t¨ng tr­ëng th­¬ng m¹i quèc tÕ. Tèc ®é t¨ng tr­ëng b×nh qu©n hµng n¨m cña ®Çu t­ trùc tiÕp n­íc ngoµi giai ®o¹n 1991-1996 lµ 11,8% trong khi ®ã t¨ng tr­ëng b×nh qu©n hµng n¨m cña mËu dÞch thÕ giíi chØ ®¹t 7% Trung t©m KHXH vµ nh©n v¨n quèc gia, ViÖn th«ng tin KHXH. Khu vùc ho¸ vµ toµn cÇu ho¸-hai mÆt cña tiÕn tr×nh héi nhËp kinh tÕ quèc tÕ. 2000, tr 195. . §Çu t­ quèc tÕ ®· v­ît qua th­¬ng m¹i quèc tÕ trë thµnh trô ®ì míi cho kinh tÕ thÕ giíi ph¸t triÓn vµ t¨ng tr­ëng. VÒ ®Çu t­ gi¸n tiÕp, sù vËn ®éng cña c¸c dßng vèn ®Çu t­ gi¸n tiÕp cßn nhanh vµ lín h¬n nhiÒu víi c¸c chñ thÓ ®a d¹ng vµ thÞ tr­êng ë kh¾p n¬i trªn thÕ giíi. Cïng víi c¸c thÓ chÕ tµi chÝnh quan träng chuyªn qu¶n lý ®iÒu hµnh c¸c nguån vèn, hiÖn nay, c¸c ng©n hµng quèc tÕ lín, c¸c chÝnh phñ vµ c¸c c«ng ty xuyªn quèc gia lµ nh÷ng nh©n vËt chñ chèt quyÕt ®Þnh viÖc ph©n bæ c¸c dßng vèn trªn thÞ tr­êng thÕ giíi. Bªn c¹nh c¸c thÞ tr­êng vèn lín ë c¸c nÒn kinh tÕ ph¸t triÓn cao nh­ Mü, NhËt B¶n, T©y ¢u, ®· xuÊt hiÖn nhiÒu thÞ tr­êng ®ang lªn ë c¸c n­íc cã nÒn kinh tÕ ®ang chuyÓn ®æi (ë Ch©u ¸, Trung vµ §«ng ¢u...). C¸c ho¹t ®éng nµy ®­îc sù hç trî cña nh÷ng c«ng nghÖ míi, ®Æc biÖt lµ c«ng nghÖ tin häc ®· t¹o ra sù bïng næ cña thÞ tr­êng tµi chÝnh. Hµng ngµy, l­îng tiÒn tÖ l­u chuyÓn trªn thÞ tr­êng tµi chÝnh thÕ giíi cao gÊp 30 lÇn khèi l­îng hµng ho¸ l­u chuyÓn trªn ph¹m vi toµn cÇu §ç Hoµi Nam, TrÇn §×nh Thiªn. Xu h­íng toµn cÇu ho¸ vµ t¸c ®éng cña nã ®Õn ViÖt Nam. Nh÷ng vÊn ®Ò kinh tÕ thÕ giíi, sè 2 (58) 1999, tr 5. . N¨m 1980 tæng tµi s¶n tµi chÝnh ®­îc trao ®æi trªn thÞ tr­êng toµn cÇu lµ 5000 tû ®« la ®Õn n¨m 1996 ®· t¨ng lªn 35000 tû ®« la D­¬ng Phó HiÖp, Vò V¨n Hµ. Toµn cÇu ho¸ kinh tÕ. Nxb KHXH. 2000, tr 60. . Ho¹t ®éng ®Çu t­ toµn cÇu ®Æc tr­ng bëi sù ph¸t triÓn cña m¹ng l­íi ®Çu t­ trùc tiÕp toµn cÇu vµ thÞ tr­êng tµi chÝnh toµn cÇu nh­ trªn ®· t¹o ra sù phô thuéc lÉn nhau chÆt chÏ vÒ tµi chÝnh gi÷a c¸c quèc gia. Sù gia t¨ng ho¹t ®éng ®Çu t­ quèc tÕ trong xu thÕ TCHKT ®ang ®­îc thóc ®Èy bëi nh÷ng nh©n tè míi. Tr­íc hÕt, sù ph¸t triÓn cña ho¹t ®éng ®Çu t­ ®­îc ®¶m b¶o bëi xu thÕ tù do ho¸ ®Çu t­ . Trong nh÷ng n¨m 90, tù do ho¸ ®Çu t­ trë thµnh môc tiªu trong chÝnh s¸ch ®Çu t­ cña c¸c n­íc. Theo ®ã, c¸c n­íc, mét mÆt, níi láng qu¶n lý, t¨ng c­êng vai trß thÞ tr­êng, gia t¨ng c¸c gi¶i ph¸p khuyÕn khÝch c¸c nhµ ®Çu t­ n­íc ngoµi, mÆt kh¸c, thóc ®Èy viÖc ký kÕt c¸c hiÖp ®Þnh ®Çu t­ song ph­¬ng vµ quèc tÕ. Khung quy ph¹m ®Çu t­ cã tÝnh toµn cÇu b¾t ®Çu h×nh thµnh. Nh÷ng n¨m 90 trë l¹i ®©y, sè l­îng c¸c hiÖp ®Þnh ®Çu t­ song ph­¬ng vÒ b¶o hé vµ xóc tiÕn ®Çu t­ t¨ng lªn m¹nh mÏ. TÝnh ®Õn ngµy 1-1-1997, toµn thÕ giíi ®· ký kÕt 1330 hiÖp ®Þnh lo¹i nµy, liªn quan ®Õn 162 n­íc. Trong giai ®o¹n 1991-1996, chÝnh phñ c¸c n­íc ®· tiÕn hµnh tÊt c¶ kho¶ng 600 lÇn ®iÒu chØnh thÓ chÕ qu¶n lý ®Çu t­ trùc tiÕp n­íc ngoµi, trong ®ã 95% lµ níi láng biÖn ph¸p qu¶n chÕ vèn ®Çu t­ n­íc ngoµi. Céng ®ång quèc tÕ ®· b¾t ®Çu hµnh ®éng nh»m ®¹t tíi nh÷ng hiÖp ®Þnh ®Çu t­ cã tÝnh khu vùc vµ quèc tÕ. T¹i c¸c vßng ®µm ph¸n cña mËu dÞch nhiÒu bªn cña WTO, vÊn ®Ò ®Çu t­ ®· ®­îc ®­a ra xem xÐt vµ c¸c bªn ®· ®¹t ®­îc HiÖp ®Þnh vÒ c¸c biÖn ph¸p ®Çu t­ liªn quan ®Õn mËu dÞch. T¹i Héi ®ång MËu dÞch vµ ph¸t triÓn Liªn HiÖp Quèc lÇn thø 9 n¨m 1996, c¸c n­íc còng ®· xem xÐt ®Ò xuÊt vÒ x¸c lËp mét bé khung ®Çu t­ trùc tiÕp quèc tÕ nhiÒu bªn cã tÝnh tæng hîp vµ ®· ®¹t ®­îc mét hiÖp nghÞ vÒ vÊn ®Ò nµy. T¹i c¸c khu vùc, ch¼ng h¹n nh­ khu vùc Ch©u ¸ Th¸i B×nh D­¬ng vµ §«ng Nam ¸, c¸c cam kÕt ®a ph­¬ng vÒ xóc tiÕn ®Çu t­ ®· ®­îc ký kÕt vµ thùc hiÖn (cam kÕt thuËn lîi ho¸ ®Çu t­ cña DiÔn ®µn hîp t¸c kinh tÕ Ch©u ¸ Th¸i b×nh D­¬ng (APEC), cam kÕt thµnh lËp khu vùc ®Çu t­ ASEAN (AIA) cña HiÖp héi c¸c quèc gia §«ng Nam ¸…). Ho¹t ®éng ®Çu t­ quèc tÕ trong xu thÕ TCHKT cßn ®­îc thóc ®Èy m¹nh mÏ h¬n bëi ho¹t ®éng s¸t nhËp cña c¸c c«ng ty ®a quèc gia. Trong nh÷ng n¨m võa qua, lµn sãng mua b¸n vµ s¸t nhËp c¸c c«ng ty ®· lµ h×nh thøc ®Çu t­ chñ yÕu gãp phÇn gia t¨ng tèc ®é ®Çu t­ trùc tiÕp n­íc ngoµi. Th«ng qua c¸c vô mua b¸n s¸t nhËp, vèn ®Çu t­ ®­îc rãt trùc tiÕp mét c¸ch dÔ dµng vµo thÞ tr­êng ®Þa ph­¬ng vµ khu vùc, kh«ng chØ tËn dông ­u thÕ vÒ chi phÝ vËn chuyÓn vµ chi phÝ s¶n xuÊt thÊp cña c¸c thÞ tr­êng néi ®Þa mµ cßn tr¸nh ®­îc c¸c rµo c¶n vÒ ®Çu t­ gi÷a c¸c n­íc trªn thÕ giíi. N¨m 1997, c¸c vô s¸t nhËp diÔn ra kh¸ nhén nhÞp ë Mü th× n¨m 1998 ch©u ¢u l¹i lµ n¬i s«i næi h¬n c¶ vµ sang n¨m 1999 lµn sãng s¸t nhËp chuyÓn dÞch träng t©m sang khu vùc ch©u ¸ nh­ NhËt, Trung Quèc, ASEAN… N¨m 1990 tæng gi¸ trÞ c¸c vô s¸t nhËp trªn toµn thÕ giíi míi ®¹t gi¸ trÞ 500 tû ®« la, n¨m 1998 ®· lªn tíi 2500 tû ®« la TTX ViÖt Nam. Toµn cÇu ho¸: lÞch sö, hiÖn thùc vµ quan ®iÓm. Tµi liÖu tham kh¶o th¸ng 1-2000. . Trong sè c¸c c«ng ty mua l¹i vµ s¸t nhËp, ®a sè ®Òu thuéc c¸c ngµnh tµi chÝnh, viÔn th«ng, d­îc phÈm, « t«…nãi chung lµ trong mét sè lÜnh vùc dÞch vô th­¬ng m¹i, khoa häc vµ kü thuËt cao, c¸c ngµnh cã nhu cÇu lín vÒ tµi chÝnh. Nh÷ng ho¹t ®éng nµy cña c¸c c«ng ty ®a quèc gia ®ang gãp p._.hÇn vµo viÖc s¾p xÕp l¹i m¹ng l­íi kinh doanh quèc tÕ, cã kh¶ n¨ng ¶nh h­ëng ®Õn sù ph¸t triÓn cña mét quèc gia hay mét khu vùc. 2.3 VÒ thÞ tr­êng lao ®éng quèc tÕ ThÞ tr­êng lao ®éng quèc tÕ ngµy cµng ®­îc më réng. Trong xu thÕ tù do ho¸ th­¬ng m¹i vµ tù do ho¸ ®Çu t­ , nhiÒu n­íc ®· thùc hiÖn më cöa, x©y dùng nÒn kinh tÕ thÞ tr­êng do vËy ®· më réng dung l­îng thÞ tr­êng lao ®éng quèc tÕ. Trong nh÷ng giai ®o¹n ph¸t triÓn cña TCHKT tr­íc ®©y, trªn thÕ giíi ®· xuÊt hiÖn c¸c dßng di c­ lín cña ®éi qu©n lao ®éng. Trong xu thÕ TCH hiÖn nay, mÆc dï kh«ng cßn nh÷ng lµn sãng di c­ å ¹t nh­ tr­íc ®©y song dßng ng­êi di chuyÓn còng rÊt lín. Qu¸ tr×nh nµy ®­îc thùc hiÖn th«ng qua viÖc tæ chøc s¶n xuÊt quèc tÕ vµ th­¬ng m¹i cña c¸c c«ng ty ®a quèc gia, ®ång thêi th«ng qua nh÷ng tæ chøc liªn kÕt song ph­¬ng, ®a ph­¬ng. Bªn c¹nh dßng lao ®éng di chuyÓn trªn thùc tÕ, lao ®éng ®­îc quèc tÕ ho¸ theo mét h×nh thøc kh¸c-theo h­íng t¨ng dÇn sù liªn kÕt chÆt chÏ gi÷a c¸c thÞ tr­êng lao ®éng quèc gia vµ khu vùc víi nhau. Lùc l­îng lao ®éng trong c¸c c«ng ty ®a quèc gia ®­îc qu¶n lý tËp trung theo nh÷ng tiªu chuÈn nhÊt ®Þnh buéc ng­êi lao ®éng ph¶i häc hái n©ng cao tr×nh ®é ®¸p øng yªu cÇu c«ng viÖc gièng nhau trong c¸c chi nh¸nh trªn c¸c quèc gia kh¸c nhau (quèc gia ph¸t triÓn hay ®ang ph¸t triÓn). HiÖn nay, c¸c c«ng ty ®a quèc gia ®ang thu hót lao ®éng ë c¸c n­íc ®ang ph¸t triÓn th«ng qua c¸c chi nh¸nh cña m×nh, v× vËy, vÉn cã sù dÞch chuyÓn lao ®éng nh­ng kh«ng ph¶i v­ît biªn giíi quèc gia. Nh­ vËy, dï kh«ng cã sù di chuyÓn lao ®éng m¹nh mÏ nh­ c¸c giai ®o¹n tr­íc, nh­ng thùc tÕ lao ®éng thÕ giíi ®­îc quèc tÕ ho¸, cã sù ph©n c«ng vµ rµng buéc chÆt vµo nhau. §©y lµ ®Æc ®iÓm míi cña thÞ tr­êng lao ®éng quèc tÕ ngµy nay, nã còng lµ ®Æc tr­ng cho xu thÕ TCH ®ang diÔn ra. Xu h­íng h×nh thµnh nh÷ng khèi kinh tÕ mËu dÞch khu vùc NÐt míi vµ lµ ®Æc tr­ng cña TCHKT hiÖn nay lµ nã diÔn ra cïng víi xu thÕ khu vùc ho¸. Nh÷ng n¨m gÇn ®©y, thÕ giíi ®­îc chøng kiÕn sù ph¸t triÓn nhanh chãng vµ m¹nh mÏ cña qu¸ tr×nh liªn kÕt khu vùc vÒ kinh tÕ. C¸c mèi liªn kÕt kinh tÕ diÔn ra ë nhiÒu cÊp ®é: tõ tay ®«i, tay ba ®Õn tø gi¸c vµ ngò gi¸c ph¸t triÓn nh­ ®· h×nh thµnh ë khu vùc §«ng Nam ¸ vµ §«ng B¾c ¸, §«ng ¢u...cho ®Õn c¸c tæ chøc hîp t¸c “tiÓu khu vùc” vµ “tiÓu vïng” nh­ Khu vùc mËu dÞch tù do ASEAN (AFTA), Khu vùc mËu dÞch tù do B¾c Mü (NAFTA), Khu vùc mËu dÞch tù do Nam Mü (MERCOSUR)… ë cÊp ®é cao h¬n lµ nh÷ng tæ chøc liªn kÕt kinh tÕ khu vùc ë tÇm “®¹i khu vùc”. ViÖc më réng Liªn minh Ch©u ¢u (EU) ®· më ra triÓn väng biÕn toµn bé ch©u ¢u thµnh mét thùc thÓ. Héi nghÞ cÊp cao c¸c n­íc ch©u Mü ë San-ti-a-g« (Chi-lª) th¸ng 4-1998 ®· quyÕt ®Þnh h×nh thµnh khu vùc mËu dÞch tù do toµn ch©u Mü (FTAA)… Tõ liªn kÕt ch©u lôc, c¸c n­íc trªn thÕ giíi cßn nhanh chãng tiÕn lªn c¸c h×nh thøc hîp t¸c liªn ch©u lôc nh­ APEC (gi÷a ch©u ¸, ch©u Mü vµ Nam Th¸i B×nh D­¬ng), Ch­¬ng tr×nh ph¸t triÓn xuyªn §¹i T©y D­¬ng gi÷a ch©u Mü víi ch©u ¢u, Khu vùc mËu dÞch tù do ven §Þa Trung H¶i (gi÷a B¾c Phi vµ ch©u ¢u), Héi nghÞ ¸-¢u (ASEM), Tæ chøc hîp t¸c ph¸t triÓn 14 n­íc ven Ên §é D­¬ng… Xu thÕ liªn kÕt khu vùc lµ “sù ph¶n øng” l¹i cña c¸c quèc gia ®èi víi xu thÕ toµn cÇu hãa, mét sù tËp hîp lùc l­îng ®Ó b¶o vÖ nh÷ng lîi Ých t­¬ng ®ång gi÷a mét sè n­íc, ®èi phã víi søc Ðp c¹nh tranh ®ang diÔn ra m¹nh mÏ trªn ph¹m vi toµn cÇu (c¹nh tranh ®Ó giµnh thÞ tr­êng, vèn ®Çu t­ ,…). Tuy nhiªn, c¸c tæ chøc khu vùc còng lµ nh÷ng diÔn ®µn võa liªn kÕt võa c¹nh tranh, võa hîp t¸c võa ®Êu tranh gi÷a c¸c n­íc cã tr×nh ®é ph¸t triÓn kh¸c nhau nh»m b¶o vÖ lîi Ých chÝnh ®¸ng cña m×nh. Nh­ vËy, trong xu thÕ TCHKT hiÖn nay, thÕ giíi kh«ng chØ ®­îc chøng kiÕn nh÷ng biÕn ®æi hÕt søc m¹nh mÏ vµ nhanh chãng cña c¸c quan hÖ kinh tÕ quèc tÕ (vÒ trao ®æi hµng ho¸, vÒ di chuyÓn vèn ®Çu t­, vÒ di chuyÓn søc lao ®éng) mµ cßn ®­îc thÊy nh÷ng t¸c ®éng s©u s¾c cña TCHKT ®Õn c¸c chñ thÓ quan hÖ kinh tÕ quèc tÕ. Trªn con ®­êng ®i tíi h×nh thµnh mét nÒn kinh tÕ thÕ giíi thèng nhÊt trªn ph¹m vi toµn cÇu, phÇn nhiÒu c¸c quèc gia ®· lùa chän con ®­êng héi nhËp mµ b­íc ®Çu lµ tham gia vµo c¸c liªn kÕt kinh tÕ khu vùc. Ngµy nay, c¸c liªn kÕt khu vùc ngµy cµng lín vÒ quy m«, møc ®é cè kÕt ngµy cµng chÆt chÏ. §ã lµ sù ph¶n øng cña c¸c quèc gia ®èi víi nh÷ng t¸c ®éng cña xu thÕ TCH. Vai trß vµ t¸c ®éng cña toµn cÇu ho¸ kinh tÕ Víi vai trß lµ mét trong nh÷ng xu thÕ cña thêi ®¹i, TCHKT ®ang t¸c ®éng m¹nh mÏ ®Õn mäi mÆt ho¹t ®éng cña ®êi sèng c¸c quèc gia trªn thÕ giíi. TCHKT ®em ®Õn cho c¸c quèc gia nh÷ng c¬ héi ®Ó ph¸t triÓn, song, còng ®Æt c¸c quèc gia nµy tr­íc kh«ng Ýt nh÷ng th¸ch thøc. Nh÷ng c¬ héi cña toµn cÇu ho¸ Nh÷ng c¬ héi do TCH ®em l¹i nªu d­íi ®©y míi chØ lµ nh÷ng lîi thÕ tiÒm n¨ng. ViÖc tËn dông nã nh­ thÕ nµo cßn phô thuéc lín vµo n¨ng lùc cña mçi chÝnh phñ, vµo thùc tr¹ng cña mçi quèc gia. 1.1 C¬ héi tham gia hÖ thèng ph©n c«ng lao ®éng quèc tÕ TCHKT më ra nh÷ng kh¶ n¨ng cho c¸c quèc gia, ®Æc biÖt lµ c¸c quèc gia chËm ph¸t triÓn nhanh chãng tham gia vµo hÖ thèng ph©n c«ng lao ®éng quèc tÕ. Trong xu thÕ TCH, ph©n c«ng lao ®éng quèc tÕ ®ang chuyÓn dÞch tõ PCL§ theo chiÒu däc sang chiÒu ngang. H×nh thøc ph©n c«ng lao ®éng chiÒu däc tr­íc ®©y ®Æc tr­ng bëi sù tån t¹i hai nhãm n­íc râ rÖt, mét nhãm l¹c hËu chuyªn cung cÊp nguyªn nhiªn liÖu, cßn nhãm ph¸t triÓn chuyªn gia c«ng, chÕ t¹o s¶n phÈm råi b¸n l¹i cho c¸c quèc gia kh¸c. H×nh thøc ph©n c«ng nµy lµm cho c¸c quèc gia l¹c hËu l¹i cµng l¹c hËu h¬n. C¸c quèc gia ph¸t triÓn khèng chÕ thÞ tr­êng, h¹n chÕ sù x©m nhËp tõ bªn ngoµi ®· dÉn ®Õn chia c¾t thÞ tr­êng, c¶n trë sù ph¸t triÓn cña s¶n xuÊt vµ ph©n c«ng lao ®éng. H×nh thøc ph©n c«ng lao ®éng míi theo chiÒu ngang víi ®Æc tr­ng lµ ph©n c«ng lao ®éng theo s¶n phÈm, vµ cao h¬n lµ, bé phËn cÊu thµnh s¶n phÈm cho phÐp c¸c c¬ së s¶n xuÊt ë kh¾p n¬i trªn thÕ giíi tham gia vµo s¶n xuÊt c¸c bé phËn, chi tiÕt, linh kiÖn…cña mét s¶n phÈm hoµn chØnh. C¸c quèc gia ®ang ph¸t triÓn cã thÓ tham gia vµo c«ng ®o¹n nµo ®ã mµ m×nh cã kh¶ n¨ng vµ lîi thÕ, tËp trung vµo ph¸t huy lîi thÕ ®ã, mét mÆt tõng b­íc ®iÒu chØnh kÕt cÊu ngµnh cña nÒn kinh tÕ quèc d©n theo h­íng CNH, mÆt kh¸c ®Ó giµnh lÊy cho m×nh mét vÞ trÝ nhÊt ®Þnh trong nÒn kinh tÕ thÕ giíi. Trong thËp kû 60-80, thÕ giíi ®· ®­îc chøng kiÕn “sù ph¸t triÓn thÇn kú” cña c¸c nÒn kinh tÕ §«ng ¸ (Hµn Quèc, Xinh-ga-po, §µi Loan, Hång K«ng…), Mü La Tinh (Bra-xin, ¸c-hen-ti-na, Mª-xi-c«…). §ã chÝnh lµ nhê c¸c n­íc vµ l·nh thæ trªn ®· biÕt tËn dông nh÷ng lîi thÕ bªn trong cña m×nh vÒ lao ®éng (lao ®éng rÎ) vµ tµi nguyªn (biÓn vµ kho¸ng s¶n…), tham gia vµo c¸c tÇng thÊp h¬n cña sù dÞch chuyÓn c¬ cÊu toµn cÇu, h­íng tíi mét c¬ cÊu kinh tÕ víi c«ng nghÖ trung b×nh, nh÷ng ngµnh sö dông nhiÒu lao ®éng song lµ thµnh phÇn kh«ng thÓ thiÕu trong thÞ tr­êng hµng ho¸ dÞch vô thÕ giíi. KÕt qu¶ lµ, tõ vÞ trÝ lµ c¸c n­íc lµ l·nh thæ l¹c hËu, kinh tÕ ph¸t triÓn mÊt c©n ®èi, c¸c n­íc vµ l·nh thæ nµy ®· thùc hiÖn mét cuéc r­ît ®uæi vµ bøt ph¸ ngo¹n môc, v­¬n lªn trë thµnh nh÷ng n­íc c«ng nghiÖp míi (NICS), víi tèc ®é ph¸t triÓn kinh tÕ cao (trung b×nh trªn 8%/n¨m). Kinh nghiÖm cña NICS trong giai ®o¹n 60-80 vÒ tËn dông lîi thÕ kinh tÕ, tham gia ph©n c«ng lao ®éng quèc tÕ, thùc hiÖn m« thøc ph¸t triÓn rót ng¾n cµng cã thÓ ®­îc øng dông trong bèi c¶nh TCHKT hiÖn nay, khi mµ, ph©n c«ng lao ®éng quèc tÕ míi cho phÐp c¸c n­íc ®ang ph¸t triÓn tham gia vµo c¸c c«ng ®o¹n kh¸c nhau trong quy tr×nh s¶n xuÊt tuú theo tr×nh ®é ph¸t triÓn cña m×nh . 1.2 C¬ héi tiÕp cËn thÞ tr­êng thÕ giíi Ngµy nay, khi nÒn kinh tÕ thÞ tr­êng ®· trë nªn thÓ chÕ kinh tÕ phæ biÕn trªn ph¹m vi toµn cÇu th× viÖc taä lËp ®­îc mét thÞ tr­êng quy m« cho ph¸t triÓn kinh tÕ lµ ®iÒu kiÖn rÊt quan träng. TCHKT ®· cho phÐp viÖc khai th«ng thÞ tr­êng quèc gia víi thÞ tr­êng quèc tÕ, cho phÐp bæ sung nh÷ng mÆt yÕu cña nÒn kinh tÕ d©n téc. Sù ph¸t triÓn cña quan hÖ kinh tÕ th­¬ng m¹i, ®Çu t­ vµ sù më réng cña thÞ tr­êng lao ®éng trªn ph¹m vi toµn cÇu ®· më ra nh÷ng c¬ héi ph¸t triÓn cho c¸c nÒn kinh tÕ chÊp nhËn më cöa vµ héi nhËp. TiÕp cËn nguån vèn, c«ng nghÖ kü thuËt vµ c«ng nghÖ qu¶n lý Trong nÒn kinh tÕ toµn cÇu hiÖn nay, dßng l­u chuyÓn cña vèn vµ c«ng nghÖ kh«ng ngõng ®­îc më réng vµ ®Èy m¹nh trªn ph¹m vi toµn cÇu. Tham gia vµo qu¸ tr×nh TCH, c¸c quèc gia, ®Æc biÖt lµ c¸c quèc gia ®ang ph¸t triÓn , n¬i ®ang rÊt cÇn vèn vµ c«ng nghÖ qu¶n lý tiªn tiÕn, cã thÓ tiÕp cËn nhanh h¬n, thu hót vµ sö dông nh÷ng dßng vèn quèc tÕ. Víi møc ®é l­u chuyÓn cao nh­ hiÖn nay, mét phÇn kh«ng nhá cña dßng vèn quèc tÕ ®· ch¶y vµo c¸c quèc gia ®ang ph¸t triÓn. KÐo theo dßng ch¶y cña vèn lµ c¸c kü thuËt c«ng nghÖ s¶n xuÊt vµ qu¶n lý tiªn tiÕn cho phÐp c¸c quèc gia n©ng cao tr×nh ®é s¶n xuÊt trong n­íc. Thay v× ph¶i bá ra hµng tr¨m n¨m ph¸t triÓn ®Ó v­ît qua thêi kú tÝch lòy ban ®Çu l©u dµi vµ gian khæ (nh­ Anh, Ph¸p…) tr­íc ®©y, c¸c n­íc ®ang ph¸t triÓn, c¸c n­íc ®i sau cã thÓ “m­în søc” c¸c n­íc ®i tr­íc ®Ó thùc hiÖn thµnh c«ng chiÕn l­îc “r­ît ®uæi”. Tuy nhiªn, vèn kh«ng bao giê tù ch¶y vµo c¸c n­íc l¹c hËu. C¬ héi tËn dông kh¶ n¨ng nµy chØ ®Õn víi nh÷ng quèc gia cã chiÕn l­îc kh«n ngoan h¬n trong viÖc huy ®éng nguån lùc ph¸t triÓn to lín nãi trªn. D­êng nh­ cã quan hÖ thuËn chiÒu gi÷a møc ®é héi nhËp vµo nÒn kinh tÕ toµn cÇu víi l­u l­îng dßng vèn vµ c«ng nghÖ. Trong c¸c quèc gia ®ang ph¸t triÓn khu vùc ch©u ¸ ( mµ nhÊt lµ khu vùc §«ng Nam ¸) nhiÒu n­íc ®· tÝch cùc c¶i c¸ch, héi nhËp vµ v× vËy mµ tû lÖ dßng vèn ®Çu t­ n­íc ngoµi kh¸ cao, chiÕm tíi 593 tû trong sè 1043 tû ®« la Mü n¨m 1997 (xem b¶ng 2) B¶ng 2. Vèn ®Çu t­ n­íc ngoµi vµo c¸c khu vùc n¨m 1997 C¸c khu vùc Sè l­îng vèn ®Çu t­ (tû USD) Tû lÖ (%) ThÕ giíi 3455,5 100 C¸c n­íc c«ng nghiÖp 2349,4 68,0 T©y ©u 1276,5 36,9 B¾c Mü 857,9 24,8 C¸c n­íc c«ng nghiÖp kh¸c 215,1 6,2 C¸c n­íc ®ang ph¸t triÓn 1043,7 30,2 Achentina, Braxin, Mªhic« 249,2 7,2 C¸c n­íc Mü La Tinh kh¸c 126,2 3,7 Trung Quèc (c¶ Hång K«ng) 244,2 7,1 §«ng ¸ * 253,1 7,3 C¸c n­íc Ch©u ¸ kh¸c 96,3 2,8 Ch©u Phi 65,2 1,9 C¸c n­íc ®ang ph¸t triÓn kh¸c 9,4 0,3 * §«ng ¸ gåm: In-®«-nª-xia, Hµn Quèc, Ma-lay-xi-a, Phi-li-pin, Xinh-ga-po, §µi Loan vµ Th¸i Lan. Nguån: UNCTAD, World Investment Report, 1998. Râ rµng lµ trong m«i tr­êng TCH c¸c quèc gia ®Òu cã c¬ héi tËn dông vèn, c«ng nghÖ. Song vÊn ®Ò cã tËn dông ®­îc hay kh«ng l¹i phô thuéc lín vµo chÝnh s¸ch ph¸t triÓn cña b¶n th©n mçi n­íc. NÕu c¸c quèc gia ch©u ¸, tiªu biÓu lµ c¸c NIEs, Trung Quèc ®· gÆt h¸i ®­îc nh÷ng kÕt qu¶ tÝch cùc th× ng­îc l¹i hµng lo¹t quèc gia ch©u Phi l¹i kh«ng tranh thñ ®­îc c¸c ®iÒu kiÖn do TCH ®­a l¹i. Víi viÖc më cöa tiÕp nhËn nguån vèn, c¸c quèc gia §«ng Nam ¸ ®· tiÕn hµnh chuyÓn dÞch c¬ cÊu kinh tÕ, x©y dùng ®­îc nhiÒu mÆt hµng xuÊt khÈu cã kh¶ n¨ng c¹nh tranh. Cïng víi Trung Quèc, c¸c n­íc §«ng Nam ¸ ®· trë thµnh hai trong sè nh÷ng b¹n hµng ngµy cµng quan träng cña NhËt B¶n. XuÊt khÈu hµng ho¸ cña §«ng Nam ¸ vµ Trung Quèc vµo NhËt B¶n ngµy mét t¨ng. Ch¼ng h¹n, hµng chÕ t¹o nhËp khÈu tõ NIEs, ASEAN vµ Trung Quèc vµo NhËt B¶n ®· t¨ng tõ 46,4%; 53,3%; 57,8% n¨m 1988 lªn lÇn l­ît lµ 48,2%; 54,1%; 58% n¨m 1995 D­¬ng Phó HiÖp, Vò V¨n Hµ. Toµn cÇu ho¸ kinh tÕ. Nxb KHXH. 2000, tr 106. . Cïng víi viÖc gi¶m dÇn t×nh tr¹ng bÊt ®èi xøng trong quan hÖ th­¬ng m¹i víi NhËt B¶n (phÇn lín khèi l­îng nhËp khÈu cña c¸c n­íc nµy tr­íc ®©y lµ tõ NhËt B¶n), c¸c n­íc nµy còng ®· thµnh c«ng trong më cöa quan hÖ víi c¸c n­íc ph¸t triÓn kh¸c (B¾c Mü vµ T©y ©u chiÕm lÇn l­ît 24% vµ 15% tæng khèi l­îng xuÊt khÈu cña ASEAN Trung t©m KHXH vµ nh©n v¨n quèc gia. ViÖn th«ng tin KHXH. Khu vùc ho¸ vµ toµn cÇu ho¸-hai mÆt cña tiÕn tr×nh héi nhËp kinh tÕ quèc tÕ. 2000, tr 67. …), chuyÓn c¸c mèi quan hÖ nµy tõ phô thuéc mét chiÒu sang quan hÖ ®èi t¸c, hîp t¸c song ph­¬ng vµ ®a ph­¬ng. VÞ trÝ cña §«ng Nam ¸ ®­îc c¶i thiÖn, phÇn kh«ng nhá lµ do hä cã chÝnh s¸ch héi nhËp vµo nÒn kinh tÕ toµn cÇu hîp lý, lîi dông ®­îc nh÷ng ­u thÕ vÒ vèn vµ c«ng nghÖ cña thÕ giíi ®­a l¹i ®Ó ph¸t triÓn nÒn kinh tÕ d©n téc. Më réng thÞ tr­êng tiªu thô hµng ho¸-dÞch vô §èi víi nh÷ng quèc gia lùa chän c¬ chÕ thÞ tr­êng lµm m« thøc ph¸t triÓn vµ quyÕt ®Þnh theo ®uæi chiÕn l­îc t¨ng tr­ëng h­íng vÒ xuÊt khÈu th× cã mét thÞ tr­êng thÕ giíi to lín ®Ó ph¸t triÓn lµ ®iÒu v« cïng quan träng. TCHKT hiÖn nay ®· t¹o ra c¬ héi thÞ tr­êng to lín cho tÊt c¶ c¸c n­íc. C¬ héi thÞ tr­êng ë ®©y ®­îc hiÓu theo hai nghÜa cô thÓ. Thø nhÊt, qu¸ tr×nh di chuyÓn vèn, c«ng nghÖ-kü thuËt trªn thÕ giíi ®ang diÔn ra rÊt nhanh, nã t¹o ra nh÷ng kho¶ng trèng thÞ tr­êng (thÞ tr­êng trong khu«n khæ chuyÓn dÞch c¬ cÊu theo kiÓu “lµn sãng”) cho c¸c n­íc ®i sau. Thø hai, tiÒm n¨ng cña thÞ tr­êng thÕ giíi ®èi víi c¸c lo¹i s¶n phÈm hµng ho¸-dÞch vô nãi chung cã tèc ®é gia t¨ng cao, ®Æc biÖt lµ thÞ tr­êng cho c¸c s¶n phÈm hiÖn ®¹i. Tuy nhiªn còng nh­ víi c¬ héi tiÕp cËn vèn ®Çu t­ vµ c«ng nghÖ, c¬ héi më réng thÞ tr­êng thùc chÊt lµ kh«ng ngang nhau gi÷a c¸c n­íc. ChØ nh÷ng n­íc tham gia héi nhËp vµo TCHKT, cô thÓ lµ héi nhËp vµo c¸c tæ chøc kinh tÕ toµn cÇu vµ khu vùc míi nhanh chãng tiÕp cËn ®­îc thÞ tr­êng thÕ giíi. ViÖc gi¶m vµ rì bá c¸c rµo c¶n th­¬ng m¹i quèc tÕ trong néi bé tæ chøc t¹o ®iÒu kiÖn cho hµng ho¸ vµ s¶n phÈm cña mçi n­íc thµnh viªn cã thÞ tr­êng tiªu thô quèc tÕ réng lín h¬n. §èi víi nh÷ng n­íc thµnh viªn lµ nh÷ng n­íc ®ang ph¸t triÓn, tham gia c¸c tæ chøc kinh tÕ khu vùc vµ thÕ giíi, ®­îc h­ëng nh÷ng ­u ®·i vÒ thuÕ quan, còng lµ ®iÒu kiÖn ®Ó hµng ho¸ cña hä nhanh chãng tiÕp cËn ®­îc thÞ tr­êng thÕ giíi. Vai trß cña thÞ tr­êng thÕ giíi nh­ lµ mét lùc ®Èy ®èi víi t¨ng tr­ëng kinh tÕ mçi quèc gia lµ ®iÒu kh«ng thÓ phñ nhËn. Thùc tÕ cho thÊy kh«ng mét quèc gia nµo cã ®ñ c¸c ®iÒu kiÖn x©y dùng mét nÒn kinh tÕ hiÖu qu¶ l¹i kh«ng tÝnh ®Õn thÞ tr­êng bªn ngoµi, cho dï ®ã lµ nh÷ng quèc gia khæng lå nh­ Mü, Ên §é, Nga vµ kÓ c¶ Trung Quèc. ChÝnh Nga vµ Trung Quèc tr­íc kia, lµ nh÷ng n­íc chñ tr­¬ng t¹o lËp mét nÒn kinh tÕ tù chñ bao gåm tÊt c¶ c¸c ngµnh, c¸c lÜnh vùc cÇn thiÕt cho nhu cÇu s¶n xuÊt vµ ®êi sèng nh©n d©n. C¬ cÊu kinh tÕ ®ã kh«ng nh÷ng kh«ng hiÖu qu¶ mµ cßn lµm chËm tèc ®é t¨ng tr­ëng, l·ng phÝ tµi nguyªn. KÕt qu¶ lµ, c¶ Nga vµ Trung Quèc ®· ph¶i cã nh÷ng c¶i c¸ch, më cöa h­íng ®Õn x©y dùng mét c¬ cÊu kinh tÕ phï hîp, g¾n s¶n xuÊt bªn trong víi nhu cÇu cña thÞ tr­êng quèc tÕ. HiÖn nay, Trung Quèc cßn ®ang t×m c¸ch më réng thÞ tr­êng cña m×nh h¬n n÷a víi c¸c n­íc khu vùc xung quanh th«ng qua viÖc thµnh lËp Khu vùc mËu dÞch tù do Trung Quèc-ASEAN (CAFTA). C¸c n­íc lín nh­ Mü, Nga ®Òu cã chç dùa v÷ng ch¾c lµ nh÷ng thÞ tr­êng khu vùc (NAFTA- khu vùc mËu dÞch tù do B¾c Mü vµ SNG – Céng ®ång c¸c quèc gia ®éc lËp) vµ ®ang kh«ng ngõng t×m kiÕm thÞ tr­êng cho hµng ho¸ cña m×nh ë nh÷ng khu vùc kh¸c. Víi vai trß lµ mét lùc ®Èy cho t¨ng tr­ëng kinh tÕ quèc gia, thÞ tr­êng cho c¸c s¶n phÈm vµ hµng ho¸ ®­îc më réng sÏ kÝch thÝch s¶n xuÊt trong n­íc ph¸t triÓn, lµm cho c¸c nguån lùc trong n­íc ®­îc huy ®éng, sö dông hîp lý vµ cã hiÖu qu¶. ThÞ tr­êng quèc tÕ më réng, xuÊt khÈu t¨ng nhanh còng sÏ thóc ®Èy c¸c n­íc tiÕn hµnh c¶i c¸ch kinh tÕ theo h­íng tù do ho¸, c¶i thiÖn m«i tr­êng ho¹t ®éng kinh tÕ trong n­íc lµm cho nã hÊp dÉn h¬n ®èi víi c¸c nhµ ®Çu t­, ®Æc biÖt lµ c¸c nhµ ®Çu t­ n­íc ngoµi. §ã lµ mét yÕu tè ®Æc biÖt quan träng ®èi víi ph¸t triÓn kinh tÕ. Nh­ vËy, TCHKT ®em l¹i nh÷ng c¬ héi kh«ng ph¶i lµ nhá cho tÊt c¶ c¸c quèc gia. Nã ®­a l¹i cho c¸c quèc gia kh¶ n¨ng tËn dông c¸c nguån lùc quèc tÕ, cho c¸c n­íc ®ang ph¸t triÓn c¬ héi b¾t kÞp vÒ kinh tÕ, c¶i thiÖn vÞ trÝ trong cuéc ®Êu tranh v­¬n lªn tho¸t khái nghÌo nµn vµ l¹c hËu. Ngoµi nh÷ng t¸c ®éng tÝch cùc chñ yÕu ®Õn c¸c quèc gia nh­ trªn, TCHKT cßn t¸c ®éng m¹nh mÏ ®Õn tõng céng ®ång, tõng doanh nghiÖp, tõng c¸ nh©n, cã t¸c dông n©ng cao møc ®é g¾n bã, sù phô thuéc lÉn nhau, n©ng cao søc c¹nh tranh, vµ n©ng cao tr×nh ®é d©n trÝ. Trong bèi c¶nh nguån nh©n lùc trÝ tuÖ vµ cã kü n¨ng cao ngµy cµng trë thµnh ­u thÕ chiÕn l­îc lín nhÊt cña ph¸t triÓn th× yÕu tè t¸c ®éng nµy cña TCH cµng cã ý nghÜa to lín. Nh÷ng th¸ch thøc cña toµn cÇu ho¸ TCHKH lµ mét qu¸ tr×nh ph¸t triÓn phøc t¹p, chøa ®ùng nhiÒu m©u thuÉn vµ lµ qu¸ tr×nh mang tÝnh hai mÆt. Nã mang l¹i nh÷ng c¬ héi kh«ng g× phñ nhËn ®­îc nh­ng ®ång thêi nã còng ®Æt ra nhiÒu th¸ch thøc ®Æc biÖt ®èi víi nh÷ng n­íc ®ang ph¸t triÓn. 2.1 Th¸ch thøc vÒ t¸i c¬ cÊu nÒn kinh tÕ NÒn kinh tÕ TCH víi ®Æc tr­ng lµ tèc ®é biÕn ®æi cao vµ nhanh chãng khiÕn cho mét nÒn kinh tÕ, ®Ó ph¸t triÓn, kh«ng cßn c¸ch nµo kh¸c lµ nhanh chãng hoµ nhËp vµo quü ®¹o vËn ®éng chung cña nÒn kinh tÕ toµn cÇu. C¸c n­íc ph¶i b¾t kÞp vµ thÝch øng víi c¸c ®éng th¸i cña dßng hµng ho¸, dÞch vô, dßng c«ng nghÖ kü thuËt vµ dßng vèn quèc tÕ khæng lå. Tuy nhiªn ®Ó thÝch øng víi møc ®é tù do ho¸ trªn c¸c lÜnh vùc nµy, c¸c n­íc ph¶i cÇn kh«ng Ýt thêi gian vµ kinh phÝ. §èi víi c¸c nÒn kinh tÕ ph¸t triÓn trªn thÕ giíi nh­ NhËt, §øc, Ph¸p…viÖc c¶i tæ ®Ó thÝch nghi ®· lµ khã. §èi víi c¸c nÒn kinh tÕ ®ang ph¸t triÓn, viÖc chuyÓn ®æi cßn khã kh¨n h¬n. Tr­íc hÕt, c¸c nÒn kinh tÕ nµy ph¶i ®o¹n tuyÖt víi sù tr× trÖ vµ chËm ch¹p vèn cã trong qu¸ tr×nh ho¹ch ®Þnh vµ thùc thi nh÷ng chÝnh s¸ch kinh tÕ. §iÒu nµy phô thuéc rÊt lín vµo vai trß n¨ng ®éng cña giíi l·nh ®¹o chÝnh phñ, vµo kh¶ n¨ng thay ®æi lèi suy nghÜ b¶o thñ mang dÊu Ên cña t­ duy cò. TiÕp ®ã lµ viÖc lùa chän m« h×nh ph¸t triÓn sao cho phï hîp víi xu thÕ chung cña thÕ giíi vµ víi tr×nh ®é ph¸t triÓn t­¬ng øng cña m×nh. HÇu hÕt c¸c nÒn kinh tÕ ®ang ph¸t triÓn, dï b¾t ®Çu lµ c¸c nÒn kinh tÕ h­íng néi dùa vµo thay thÕ nhËp khÈu hay h­íng ngo¹i dùa vµo xuÊt khÈu c¸c nguån tµi nguyªn…®Òu cuèi cïng ph¶i tiÕn tíi mét m« h×nh kinh tÕ héi nhËp quèc tÕ dùa vµo xuÊt khÈu c¸c s¶n phÈm c«ng nghiÖp chÕ biÕn. HiÖn nay, ®ã lµ nÒn kinh tÕ thÞ tr­êng më, héi nhËp quèc tÕ m¹nh mÏ. NÒn kinh tÕ më ®Æt ra yªu cÇu cho chÝnh phñ c¸c n­íc ph¶i cã t­ duy míi trong vÊn ®Ò tiÕp nhËn tù do ho¸, sù cÇn thiÕt ph¶i cã quan niÖm ®óng vÒ vÊn ®Ò b¶o hé mËu dÞch vµ h¬n n÷a, sù thóc ®Èy c¸c tiÕn tr×nh héi nhËp quèc tÕ th«ng qua gia nhËp c¸c thÓ chÕ kinh tÕ khu vùc vµ quèc tÕ, sù cÇn thiÕt ph¶i c¶i c¸ch c¸c thÓ chÕ kinh tÕ bªn trong, sù gi¶i quyÕt ®óng ®¾n viÖc kÕt hîp c¸c nguån lùc bªn trong vµ bªn ngoµi. Nh­ vËy, ®Ó thÝch nghi víi nÒn kinh tÕ TCH, vÊn ®Ò kh«ng thÓ kh«ng gi¶i quyÕt ®ã lµ ®iÒu chØnh c¬ cÊu ngµnh kinh tÕ. X¸c ®Þnh ®­îc c¬ cÊu míi phï hîp vµ thùc hiÖn nã thµnh c«ng hay kh«ng chÝnh lµ th¸ch thøc lín ®èi víi c¸c nÒn kinh tÕ trªn thÕ giíi. Sù bïng næ cña c¸c cuéc khñng ho¶ng tµi chÝnh-tiÒn tÖ næ ra ë §«ng Nam ¸, Nga, Bra-xin n¨m 1997-1998 vµ míi ®©y ë ¸c-hen-ti-na ®· cho thÊy hËu qu¶ cña sù kÐm thÝch øng cña c¸c chÝnh s¸ch tµi chÝnh tiÒn tÖ quèc gia víi nh÷ng yªu cÇu tù do ho¸ vÒ tµi chÝnh trªn thÕ giíi. Tuy nhiªn, theo ®uæi viÖc x©y dùng nÒn kinh tÕ thÞ tr­êng më, tham gia tÝch cùc vµo qu¸ tr×nh TCH còng bao hµm nh÷ng kh¶ n¨ng xÊu vµ nh÷ng rñi ro cao. TCH vµ nÒn kinh tÕ thÞ tr­êng më cho phÐp c¸c quèc gia tranh thñ nguån lùc bªn ngoµi song trong ®iÒu kiÖn TCH ®ang chÞu sù chi phèi cña c¸c n­íc t­ b¶n ph¸t triÓn nh­ hiÖn nay, phô thuéc vµo c¬ cÊu kinh tÕ quèc tÕ còng chÝnh lµ phô thuéc vµo c¸c thÕ lùc t­ b¶n tµi chÝnh quèc tÕ. §iÒu nµy còng cã nghÜa lµ sù thu hÑp ph¹m vi vµ quyÒn lùc cña c¸c chÝnh quyÒn quèc gia víi chÝnh qu¸ tr×nh ph¸t triÓn kinh tÕ-x· héi cña ®Êt n­íc m×nh. Khi ®· tham gia vµo hÖ thèng ph©n c«ng lao ®éng quèc tÕ th× ®­¬ng nhiªn c¸c quèc gia sÏ phô thuéc, rµng buéc víi nhau. Tuy vËy, còng tõ kinh nghiÖm cña c¸c cuéc khñng ho¶ng §«ng ¸, Mª-xi-c« vµ ¸c-hen-ti-na võa qua, vÊn ®Ò ®Æt ra lµ cÇn x¸c ®Þnh mét møc ®é võa ph¶i cña sù phô thuéc. Møc ®é võa ph¶i nµy thÓ hiÖn trªn hai chØ tiªu chÝnh lµ tû lÖ bu«n b¸n víi n­íc ngoµi trong tæng thu nhËp quèc d©n vµ tû lÖ vèn ®Çu t­ n­íc ngoµi, nhÊt lµ vèn ng¾n h¹n trong tæng vèn ®Çu t­ ph¸t triÓn cña mçi quèc gia. Mét quèc gia cã tû lÖ ngo¹i th­¬ng cao trong tæng gi¸ trÞ thu nhËp quèc d©n th× còng cã nghÜa bao hµm mét kh¶ n¨ng bÊt æn cao tõ bªn ngoµi ®­a l¹i. Mét sè n­íc cã tû lÖ ngo¹i th­¬ng cao trong thu nhËp ®­¬ng nhiªn còng chøng tá kh¶ n¨ng ph¸t triÓn cña quèc gia (nh­ c¸c n­íc OECD), nh­ng sÏ gÆp khã kh¨n trong viÖc tù ®iÒu chØnh khi cã sù bÊt æn cña nÒn kinh tÕ thÕ giíi. ChÝnh v× vËy, c¸c n­íc ®Æc biÖt lµ c¸c nÒn kinh tÕ ®ang ph¸t triÓn khi muèn gi¶m bít hµng rµo thuÕ quan, më cöa ®ãn nhËn c¸c c¬ héi th­¬ng m¹i cÇn ph¶i nhËn thøc ®­îc nh÷ng th¸ch thøc nµy. §Ó gi¶m thiÓu t¸c ®éng cña sù bÊt æn trong ngo¹i th­¬ng, ngoµi viÖc b¾t buéc ph¶i ®a d¹ng ho¸ thÞ tr­êng vµ mÆt hµng, c¸c n­íc cÇn t¨ng c­êng thùc hiÖn trao ®æi th­¬ng m¹i theo c¸c cam kÕt, héi nhËp vµo c¸c tæ chøc khu vùc. ViÖc thu hót ®­îc nhiÒu vèn lµ ®iÒu kiÖn rÊt quan träng ®Ó thóc ®Èy qu¸ tr×nh chuyÓn dÞch c¬ cÊu kinh tÕ (nh­ ®· tr×nh bµy ë phÇn c¬ héi do TCH ®em l¹i) nh­ng nÕu ®Ó phô thuéc vµo vèn n­íc ngoµi th× kh¶ n¨ng bÊt æn kinh tÕ còng gia t¨ng, bëi lÏ trong ®iÒu kiÖn TCH, tÝnh l­u ®éng cña vèn, ®Æc biÖt vèn ng¾n h¹n gia t¨ng m¹nh mÏ. §ång thêi víi l­îng vèn lín nh­ng sö dông kh«ng hiÖu qu¶ sÏ trë thµnh g¸nh nÆng nî cho quèc gia. Ch¼ng h¹n cho ®Õn n¨m 1987 nî n­íc ngoµi cña Bra-xin lµ 124 tû ®« la Mü, tÝnh theo møc l·i vay trong vßng 9 n¨m (1980-1988) sè l·i ph¶i tr¶ lµ 91 tû ®« la Mü. Ngoµi ra, do møc l·i suÊt thùc tÕ t¨ng tõ 1986 ®Õn 1988, Bra-xin cßn ph¶i tr¶ thªm 36,8 tû ®« la Mü. G¸nh nÆng nî nh­ vËy râ rµng lµ ¸p lùc ®Ì nÆng lªn nÒn kinh tÕ. §ã lµ ch­a tÝnh ®Õn kh¶ n¨ng rót ch¹y cña vèn khi hiÖu qu¶ ®Çu t­ sót kÐm sÏ ¶nh h­ëng tiªu cùc tíi t×nh h×nh kinh tÕ-x· héi cña c¸c n­íc nh­ thÕ nµo. Cuéc khñng ho¶ng §«ng ¸ lµ mét biÓu hiÖn rÊt râ t¸c h¹i cña sù rót vèn å ¹t cña c¸c nhµ ®Çu t­ n­íc ngoµi. ChØ trong 6 th¸ng ®Çu n¨m 1997 ®· cã 120 tû ®« la Mü rót khái khu vùc, vµ trong vßng mét n¨m thÞ tr­êng ch©u ¸ ®· ph¶i chÞu tæn thÊt lªn tíi 2000 tû ®« la Cuéc khñng ho¶ng tµi chÝnh tiÒn tÖ ë khu vùc: nguyªn nh©n vµ t¸c ®éng. Nxb chÝnh trÞ quèc gia, Hµ Néi –1999, tr 20. . Kinh nghiÖm cña khñng ho¶ng kinh tÕ ë Bra-xin vµ §«ng ¸ cho thÊy viÖc x©y dùng c¬ cÊu kinh tÕ vµ chÝnh s¸ch cho ph¸t triÓn cña c¸c n­íc trong thêi ®¹i TCHKT hiÖn nay cÇn ph¶i lÊy viÖc dùa vµo néi lùc lµ chÝnh, h¹n chÕ phô thuéc lín vµo c¸c nguån lùc bªn ngoµi. Trong ®iÒu kiÖn phô thuéc vµo hÖ thèng ph©n c«ng lao ®éng quèc tÕ tÊt yÕu nh­ hiÖn nay, ph¸t triÓn dùa vµo néi lùc lµ chÝnh gióp cho nÒn kinh tÕ quèc gia kh«ng nh÷ng kh«ng ph¶i chÞu nh÷ng hËu qu¶ t¸c ®éng d©y chuyÒn trong c¸c trÊn ®éng kinh tÕ mµ cßn gióp gi÷ ®­îc tÝnh ®éc lËp trong kiÓm so¸t c¸c nguån lùc vµ qu¶n lý c¸c ho¹t ®éng kinh tÕ cña nhµ n­íc, ®¶m b¶o gi÷ v÷ng ®­îc chñ quyÒn quèc gia. Do vËy, th¸ch thøc ®èi víi c¸c quèc gia trong thêi ®¹i TCHKT lµ ph¶i lùa chän vµ x¸c ®Þnh ®óng cho m×nh mét chiÕn l­îc ®èi ngo¹i, c¬ cÊu kinh tÕ hîp lý bao gåm c¶ c¬ cÊu ®Çu t­, hÖ thèng tµi chÝnh tiÒn tÖ… 2.2 Th¸ch thøc vÒ c¹nh tranh quèc tÕ VÊn ®Ò c¹nh tranh toµn cÇu ®ang ngµy cµng trë nªn quyÕt liÖt khi c¸c n­íc ngµy cµng tham gia tÝch cùc vµo qu¸ tr×nh tù do ho¸ kinh tÕ. Tuy nhiªn, víi tiÒm lùc, kh¶ n¨ng vµ xuÊt ph¸t ®iÓm kh¸c nhau, c¬ héi th¾ng trong cuéc c¹nh tranh gi÷a c¸c n­íc lµ kh«ng ngang nhau. ChÝnh sù yÕu kÐm vÒ c«ng nghÖ, vèn vµ kü n¨ng tæ chøc nÒn kinh tÕ cña c¸c n­íc ®ang ph¸t triÓn lµm cho c¸c n­íc nµy kÐm ­u thÕ h¬n rÊt nhiÒu so víi c¸c c¸c n­íc ph¸t triÓn trong cuéc c¹nh tranh toµn cÇu. §ã lµ ch­a kÓ ®Õn, nh÷ng lÜnh vùc ®­îc coi lµ thuéc vÒ lîi thÕ cña c¸c n­íc ®ang ph¸t triÓn trong thêi gian qua ®· cã nh÷ng thay ®æi c¨n b¶n. D­íi t¸c ®éng cña TCH, nÒn kinh tÕ thÕ giíi ®ang nhanh chãng chuyÓn tõ nÒn kinh tÕ c«ng nghiÖp sang nÒn kinh tÕ th«ng tin. Do ®ã trªn ph¹m vi toµn cÇu, lîi thÕ ph¸t triÓn chñ yÕu cña thÕ giíi ngµy nay lµ trÝ tuÖ vµ hµm l­îng c«ng nghÖ cao chø kh«ng ph¶i lµ lao ®éng rÎ, tµi nguyªn phong phó vµ nguån vèn. §iÒu nµy ®· ®Æt c¸c n­íc ®ang ph¸t triÓn mét lÇn n÷a vµo vÞ thÕ khã kh¨n h¬n do sù suy gi¶m vÒ lîi thÕ so s¸nh g©y ra. Tuy nhiªn, còng kh«ng thÓ kh¼ng ®Þnh r»ng, trong ®iÒu kiÖn nh­ vËy, c¸c n­íc ®ang ph¸t triÓn sÏ kh«ng cã c¬ héi nµo ®Ó th¾ng trong cuéc c¹nh tranh toµn cÇu. Víi c¸c lîi thÕ cña m×nh, b»ng viÖc tham gia vµo c¸c tÇng dÞch chuyÓn thÊp h¬n cña sù chuyÓn dÞch c¬ cÊu toµn cÇu, c¸c n­íc §PT cã thÓ h­íng tíi mét c¬ cÊu víi c«ng nghÖ trung b×nh, nh÷ng ngµnh sö dông nhiÒu lao ®éng vµ lµ thµnh phÇn kh«ng thÓ thiÕu trong thÞ tr­êng hµng ho¸ dÞch vô quèc tÕ. Song song víi qu¸ tr×nh ®ã, trong qu¸ tr×nh so¹n th¶o ra c¸c chiÕn l­îc vÒ ®iÒu chØnh c¬ cÊu kinh tÕ vµ ®Çu t­, c¸c n­íc §PT còng ph¶i ph¸t triÓn m¹nh nh÷ng ngµnh cã kh¶ n¨ng c¹nh tranh, duy tr× sù b¶o hé t¹m thêi ®èi víi nh÷ng ngµnh cã thÓ cã tiÒm n¨ng c¹nh tranh vÒ dµi h¹n ®Ó Ýt nhÊt hä cã mét nÒn c«ng nghiÖp cã kh¶ n¨ng c¹nh tranh quèc tÕ. Tuy vËy, th¸ch thøc c¹nh tranh ®Æt ra cho c¸c n­íc §PT vÉn ch­a dõng ë ®ã. TCH cßn ®i kÌm víi nh÷ng luËt ch¬i kh«ng c«ng b»ng. KÓ tõ ®Çu n¨m 1970, c¸c n­íc kÐm ph¸t triÓn ph¶i chÞu sù suy gi¶m 50% vÒ mËu dÞch. Mét trong nh÷ng nguyªn nh©n cña t×nh tr¹ng nµy lµ do c¸c n­íc ph¸t triÓn tiÕn hµnh d×m gi¸ hµng xuÊt khÈu cña c¸c n­íc §PT. N¨m 1990 gi¸ c¶ hµng ho¸ gi¶m thÊp h¬n gi¸ c¶ n¨m 1980 lµ 45% vµ thÊp h¬n gi¸ c¶ thêi kú ®¹i suy tho¸i 1932 lµ 10%. §iÒu ®ã ®· lµm cho c¸c n­íc §PT thua thiÖt kho¶ng 290 tû ®« la thêi kú 1980-1991 Toµn cÇu ho¸ vµ thÕ giíi nghÌo. Theo B¸o c¸o ph¸t triÓn con ng­êi-1997 vµ B¸o c¸o cña OXFAM vÒ t×nh trang nghÌo khæ trªn thÕ giíi. T¹p chÝ Céng S¶n, sè 6-1998, tr 56. . C¸c vßng ®µm ph¸n cña GATT vµ sau nµy lµ cña WTO (Tæ chøc th­¬ng m¹i quèc tÕ) vÉn ®Ó l¹i hÇu hÕt sù b¶o vÖ nguyªn vÑn vÒ c«ng nghiÖp vµ n«ng nghiÖp víi c¸c n­íc c«ng nghiÖp ph¸t triÓn, nh­ng l¹i bá qua nh÷ng vÊn ®Ò sèng cßn cã liªn quan ®Õn c¸c n­íc nghÌo nh­: ThuÕ: trong c¸c vßng ®µm ph¸n, hµng ho¸ tõ c¸c n­íc c«ng nghiÖp ®­îc gi¶m thuÕ nhiÒu h¬n so víi c¸c n­íc §PT. Trong khi ®ã c¸c n­íc §PT hiÖn t¹i ®èi mÆt víi møc thuÕ cao h¬n møc trung b×nh toµn cÇu. Mét vÊn ®Ò kh¸c lµ sù leo thang vÒ thuÕ, chñ yÕu ®¸nh vµo c¸c s¶n phÈm ®· chÕ biÕn h¬n lµ c¸c nguyªn liÖu th«. ChÝnh ®iÒu nµy ®· ng¨n c¶n c¸c n­íc §PT gia nhËp c¸c thÞ tr­êng hµng ho¸, vµ lµm c¶n trë con ®­êng t¨ng gi¸ trÞ hµng xuÊt khÈu cña hä. C¸c hµng rµo phi thuÕ quan: khi c¸c tho¶ thuËn cña GATT vµ WTO kÕ tiÕp gi¶m c¸c hµng rµo thuÕ, c¸c n­íc c«ng nghiÖp ®· t¨ng c­êng chuyÓn ®æi sang c¸c h×nh thøc b¶o hé míi, chñ yÕu lµ d­íi h×nh thøc hµng rµo phi quan thuÕ nh­ h¹n ng¹ch, c¸c biÖn ph¸p chèng ph¸ gi¸ vµ nh­ng h¹n chÕ xuÊt khÈu “tù nguyÖn”. C¸c rµo c¶n vÒ mËu dÞch nµy ngµy cµng mang tÝnh ®éc ®o¸n vµ ph©n biÖt ®èi xö ®èi víi c¸c n­íc §PT. Vµo nh­ng n¨m tõ 1989-1994 c¸c biÖn ph¸p nµy ®· t¨ng gÊp ®«i. Trong bèi c¶nh c¹nh tranh quyÕt liÖt vµ kh«ng c«ng b»ng trªn thÞ tr­êng thÕ giíi, cïng víi chñ nghÜa b¶o hé mËu dÞch hµ kh¾c cña c¸c n­íc ph¸t triÓn, nh÷ng cè g¾ng më réng xuÊt khÈu cña c¸c n­íc §PT ngµy cµng h¹n hÑp vµ s¶n phÈm cña c¸c n­íc nµy còng mÊt dÇn chç ®øng. DÖt: nhiÒu n­íc trªn con ®­êng c«ng nghiÖp ho¸ th­êng b¾t ®Çu b»ng ngµnh dÖt. Lµ ngµnh xuÊt khÈu chñ lùc, hµng dÖt-may mÆc chiÕm 24% hµng xuÊt khÈu cña c¸c n­íc Nam Xa-ha-ra (ch©u Phi), 14% ®èi víi ch©u ¸, 8% ®èi víi khu vùc Mü La-tinh vµ Ca-ri-bª. ViÖc qu¶n lý cã tÝnh chÊt hÖ thèng quèc tÕ vÒ hµng dÖt vµ may mÆc b¾t ®Çu tõ n¨m 1961 víi Tho¶ ­íc hµng dÖt ®a ph­¬ng (MFA). Tho¶ ­íc MFA cho phÐp c¸c n­íc c«ng nghiÖp ph¸t triÓn ®Æt ra h¹n ng¹ch nhËp khÈu víi mçi nhµ cung øng. TÝnh to¸n cho thÊy, c¸c n­íc §PT ph¶i chÞu h¹n ng¹ch cña MFA ®¸nh vµo nh÷ng mÆt hµng xuÊt khÈu nµy, thua thiÖt tõ 4 ®Õn 15 tû ®« la mçi n¨m. Tho¶ thuËn U-ru-goay vÒ dÖt vµ may mÆc sÏ xo¸ bá h¹n ng¹ch cña MFA vµ gi¶m thuÕ giai ®o¹n 10 n¨m, nh­ng chØ gi¶m xuèng møc trung b×nh 12%-cao gÊp 3 lÇn møc trung b×nh ®¸nh vµo hµng nhËp khÈu cña c¸c n­íc c«ng nghiÖp. N«ng nghiÖp: hµng ho¸ n«ng nghiÖp lu«n cã vÞ trÝ quan träng trong mËu dÞch thÕ giíi. Thèng trÞ thÞ tr­êng thÕ giíi vÒ lÜnh vùc nµy, Mü vµ EU ®· trî cÊp cho n«ng d©n t­¬ng ®­¬ng 1/2 gi¸ trÞ s¶n l­îng n«ng nghiÖp. Sau c¸c vßng ®µm ph¸n cña WTO, c¸c n­íc c«ng nghiÖp vÉn tiÕp tôc trî gi¸ s¶n xuÊt vµ xuÊt khÈu n«ng s¶n. ChÝnh s¸ch n«ng nghiÖp còng nh­ sù trî gi¸ c¸c s¶n phÈm n«ng nghiÖp xuÊt khÈu ë c¸c n­íc giµu ®· ®¸nh nÆng vµo c¸c n­íc §PT. Nã kÐo gi¸ c¶ trªn thÞ tr­êng xuèng thÊp, khiÕn cho hµng ho¸ cña c¸c n­íc §PT kh«ng thÓ chen ch©n vµo thÞ tr­êng l­¬ng thùc t¹i c¸c n­íc giµu. Nã lµm cho nh÷ng nguêi s¶n xuÊt l­¬ng thùc ë c¸c n­íc §PT ®iªu ®øng. QuyÒn së h÷u trÝ tuÖ: ®Þa vÞ b¸ chñ trong khoa häc-kü thuËt cña c¸c n­íc ph¸t triÓn ®øng tr­íc nh÷ng th¸ch thøc to lín do tr×nh ®é vµ kh¶ n¨ng nghiªn cøu ph¸t triÓn khoa häc, vËn dung tiÕp thu c«ng nghÖ míi cña mét sè n­íc c«ng nghiÖp míi ngµy cµng n©ng lªn. Do vËy, tho¶ thuËn GATT ®· t¨ng c­êng sù b¶o vÖ b»ng s¸ng chÕ vµ quyÒn së h÷u trÝ tuÖ, lµm t¨ng chi phÝ chuyÓn giao c«ng nghÖ ®èi víi c¸c n­íc §PT. HiÖn t¹i, nhiÒu n­íc ph¸t triÓn cßn thi hµnh chÝnh s¸ch ®¸nh thuÕ rÊt cao vµo c¸c n­íc §PT v× viÖc sö dông c«ng nghÖ n­íc ngoµi. Nh­ vËy, nh÷ng th¸ch thøc ®Æt ra ®èi víi c¸c n­íc ®Æc biÖt lµ c¸c n­íc §PT lµ rÊt lín. Nh÷ng c¬ héi mµ TCH sÏ kh«ng ®Õn víi c¸c n­íc nµy hay cã ch¨ng còng sÏ chØ lµ c¬ héi nhá giät nÕu nh­ c¸c n­íc §PT kh«ng gi¶i quyÕt ®­îc tr­íc tiªn vµ c¨n b¶n nh÷ng th¸ch thøc nµy. 2.3 Th¸ch thøc vÒ chÝnh trÞ-x· héi Ngoµi nh÷ng th¸ch thøc vÒ ph¸t triÓn kinh tÕ, toµn cÇu hãa cßn ®Æt c¸c n­íc tr­íc nh÷ng th¸ch thøc chung kh¸c. C¸c vÊn ®Ò chung ®­îc th¶o luËn gay g¾t trªn tr­êng quèc tÕ hiÖn nay tr­íc xu thÕ TCH lµ « nhiÔm m«i tr­êng, thÊt nghiÖp, di c­ bÊt hîp ph¸p, téi ph¹m xuyªn quèc gia, ma tuý, röa tiÒn vµ c¸c tÖ n¹n x· héi kh¸c. §©y lµ nh÷ng vÊn ®Ò lan truyÒn nhanh trong m«i tr­êng TCH vµ trë thµnh mèi quan t©m chung cña toµn cÇu. §ã lµ ch­a nãi tíi nh÷ng vÊn ®Ò nh­ b¶n s¾c d©n téc, chñ quyÒn, an ninh quèc gia mµ qu¸ tr×nh TCH ®Æt ra cho tÊt c¶ c¸c n­íc trªn thÕ giíi. Do ®ã, nÕu c¸c n­íc kh«ng cã sù hîp t¸c th× kh«ng thÓ gi¶i quyÕt ®­îc nh÷ng vÊn ®Ò nµy. HiÖn nay, ng­êi ta nãi nhiÒu ®Õn viÖc t¨ng c­êng hîp t¸c B¾c-Nam vµ hîp t¸c Nam-Nam nh»m gi¶i quyÕt nh÷ng vÊn ®Ò cã liªn quan ®Õn sù ph¸t triÓn chung cña thÕ giíi, nh»m hç trî c¸c n­íc nghÌo duy tr× æn ®Þnh chÝnh trÞ vµ ph¸t triÓn kinh tÕ. Tuy nhiªn, trong qu¸ tr×nh xóc tiÕn, c¶ quan hÖ hîp t¸c B¾c-Nam còng nh­ quan hÖ Nam-Nam cßn ®ang gÆp nhiÒu trë ng¹i (do n._. nghiÖp ch­a thùc sù qu¸n triÖt vÒ sù cÇn thiÕt tÊt yÕu ph¶i chñ ®éng, tÝch cùc tham gia héi nhËp kinh tÕ quèc tÕ, cßn nÆng t­ t­ëng û l¹i, tr«ng chê vµo sù b¶o hé cña nhµ n­íc. Ng­îc l¹i mét sè l¹i kh«ng thÊy hÕt nh÷ng khã kh¨n th¸ch thøc do héi nhËp mang l¹i, cßn n«n nãng muèn héi nhËp cµng nhanh cµng tèt, kh«ng tÝnh to¸n mét c¸ch ®Çy ®ñ, kh«ng thÊy hÕt ®­îc sù h¹n chÕ vÒ søc c¹nh tranh cña n­íc ta lµ mét n­íc cßn chËm ph¸t triÓn, do ®ã sinh ra t©m lý tr«ng chê th¸i qu¸ vµo “phÐp mÇu” cña héi nhËp mµ kh«ng thÊy ®­îc yÕu tè quyÕt ®Þnh cña thµnh c«ng chÝnh lµ sù cè g¾ng cña b¶n th©n tõng doanh nghiÖp, tõng ngµnh, tõng ®Þa ph­¬ng. Do cßn tån t¹i nh÷ng t­ t­ëng nh­ vËy nªn trong thêi gian qua cã sù thiÕu thèng nhÊt vÒ ý chÝ vµ quyÕt t©m t¨ng c­êng héi nhËp kinh tÕ quèc tÕ. Trong thêi gian qua, viÖc nghiªn cøu, ®¸nh gi¸ c¸c t¸c ®éng cña héi nhËp kinh tÕ quèc tÕ mét c¸ch cã hÖ thèng vµ kh¸ch quan ®èi víi ViÖt Nam ®Ó lµm c¬ së cho c¸c quyÕt s¸ch ch­a thùc sù ®­îc coi träng vµ míi chØ ®­îc tiÕn hµnh ë møc rÊt h¹n chÕ. C¸c doanh nghiÖp cßn thê ¬ víi c«ng t¸c nµy. Trong khi ®ã, c«ng t¸c héi nhËp mang tÝnh ®a d¹ng vµ míi mÎ cã liªn quan tíi mäi bé, ngµnh, c¸c doanh nghiÖp vµ mäi tÇng líp x· héi l¹i chñ yÕu tËp trung ë c¸c c¬ quan kinh tÕ cÊp trung ­¬ng. Sù tham gia cña c¸c ngµnh gi¸o dôc t­ t­ëng, tuyªn truyÒn, an ninh quèc phßng tuy ®· cã nh­ng ch­a thùc sù s©u. Sù phèi hîp ®ång bé trong chuÈn bÞ vµ triÓn khai hµnh ®éng gi÷a c¸c ngµnh kinh tÕ, ®èi ngo¹i víi c¸c ngµnh an ninh, quèc phßng, víi c¸c ®Þa ph­¬ng, doanh nghiÖp vµ më réng ra tíi c¸c ®oµn thÓ quÇn chóng chÝnh trÞ ch­a ®­îc nhiÒu. N¨ng lùc ®éi ngò c¸n bé lµm c«ng t¸c héi nhËp cßn h¹n chÕ vÒ nhiÒu mÆt, ch­a thùc sù ®¸p øng tèt nhÊt yªu cÇu cña héi nhËp kinh tÕ quèc tÕ trong ®iÒu kiÖn míi. MÆc dï cïng víi qu¸ tr×nh héi nhËp, n¨ng lùc cña ®éi ngò c¸n bé ViÖt Nam ®· n©ng lªn râ rÖt vµ ®· gãp phÇn ®¸ng kÓ vµo thµnh tÝch chung cña ®Êt n­íc, ®éi ngò nµy vÉn cÇn ph¶i ®­îc n©ng cao h¬n nhiÒu vÒ tr×nh ®é hiÓu biÕt nãi chung vµ n¨ng lùc chuyªn m«n nãi riªng, ®Æc biÖt lµ ngo¹i ng÷ (tr­íc hÕt lµ tiÕng Anh) vµ kh¶ n¨ng ®ãng gãp vµo viÖc ho¹ch ®Þnh c¸c chÝnh s¸ch kinh tÕ, x©y dùng luËt ph¸p, tham gia ®µm ph¸n, x©y dùng c¸c cam kÕt quèc tÕ còng nh­ viÖc thùc hiÖn c¸c nhiÖm vô cô thÓ kh¸c cña c«ng t¸c héi nhËp. Héi nhËp còng ®ßi hái ®éi ngò qu¶n lý c¸c doanh nghiÖp ph¶i hiÓu biÕt vÒ kinh tÕ quèc tÕ, ®Æc biÖt lµ thÞ tr­êng quèc tÕ, c¸c qui ®Þnh cña c¸c thÓ chÕ liªn kÕt kinh tÕ quèc tÕ mµ ViÖt Nam tham gia, c¸c cam kÕt vÒ më cöa cña ViÖt Nam còng nh­ c¸c n­íc kh¸c, biÕt qu¶n lý kinh doanh tèt trong ®iÒu kiÖn héi nhËp. §éi ngò c¸c nhµ qu¶n lý doanh nghiÖp ViÖt Nam nh×n chung ch­a ®¸p øng ®­îc nh÷ng yªu cÇu nµy. VÊn ®Ò tæ chøc chØ ®¹o qu¸ tr×nh héi nhËp trong thêi gian qua còng béc lé nhiÒu h¹n chÕ. VÒ bé m¸y, mÆc dï UBQG/HTKTQT ®· ®­îc thµnh lËp cïng víi hÖ thèng c¸c c¬ quan ®Çu mèi thuéc c¸c Bé/Ngµnh vµ UBND c¸c tØnh/thµnh vµ trong thêi gian qua ho¹t ®éng kh¸ tÝch cùc vµ thùc hiÖn kh¸ tèt vai trß chøc n¨ng cña m×nh, nh­ng viÖc phèi hîp ho¹t ®éng, ®iÒu kiÖn vµ ph­¬ng tiÖn ho¹t ®éng, tr×nh ®é hiÓu biÕt nhiÒu mÆt vµ n¨ng lùc ®ãng gãp cña c¸c thµnh viªn tham gia vµo c¸c c¬ chÕ nµy còng cã nhiÒu giíi h¹n, do vËy hiÖu qu¶ cña c¸c ho¹t ®éng, nhÊt lµ chÊt l­îng cña c«ng t¸c tham m­u cho l·nh ®¹o §¶ng vµ ChÝnh phñ còng cßn nh÷ng h¹n chÕ. H¹n chÕ lín nhÊt cã lÏ lµ ch­a lµm cho l·nh ®¹o (Bé chÝnh trÞ vµ Ban chÊp hµnh Trung ­¬ng) hiÓu râ vµ nhÊt trÝ ®­îc vÒ mét sè vÊn ®Ò quan träng cña héi nhËp kinh tÕ quèc tÕ cña ViÖt Nam, do vËy ch­a t¹o ra ®­îc ý chÝ chÝnh trÞ thèng nhÊt vµ m¹nh mÏ trong l·nh ®¹o vÒ ®Èy m¹nh héi nhËp kinh tÕ quèc tÕ trong giai ®o¹n míi (thÓ hiÖn trong viÖc ký HiÖp ®Þnh Th­¬ng m¹i ViÖt-Mü). Cã lÏ ®©y chÝnh lµ nguån gèc cña t×nh tr¹ng “do dù” trong viÖc chØ ®¹o vµ tiÕn hµnh héi nhËp cña ta trong thêi gian qua. Sù phèi kÕt hîp gi÷a c¸c Bé/Ngµnh, ®Þa ph­¬ng vµ doanh nghiÖp trong qu¸ tr×nh tiÕn hµnh héi nhËp ch­a thËt sù chÆt chÏ, nhÞp nhµng vµ ®ång bé. ChÝnh phñ tÝch cùc thóc ®Èy héi nhËp, nh­ng doanh nghiÖp cßn thê ¬. Th«ng tin trao ®æi gi÷a trung ­¬ng víi ®Þa ph­¬ng vÒ c¸c vÊn ®Ò héi nhËp ch­a ®Çy ®ñ vµ th­êng xuyªn. ViÖc phèi hîp cña c¸c Bé/Ngµnh trong c¸c lo¹i h×nh ®µm ph¸n quèc tÕ hoÆc tham gia vµo c¸c ho¹t ®éng cô thÓ ë c¸c cÊp héi nghÞ kh¸c nhau cßn rêi r¹c, ®«i khi cßn chång chÐo g©y khã cho nhau. Thùc tÕ nh÷ng n¨m qua cµng kh¼ng ®Þnh cÇn cã c¬ chÕ phèi hîp hµnh ®éng gi÷a c¸c ngµnh kinh tÕ víi c¸c ngµnh ngo¹i giao, an ninh, quèc phßng vµ sù hiÖp ®ång t¸c chiÕn cña c¸c c¬ quan chÝnh trÞ t­ t­ëng, v¨n ho¸, tuyªn truyÒn vµ gi¸o dôc trong qu¸ tr×nh héi nhËp. §Æc biÖt quan träng lµ ViÖt Nam cßn thiÕu mét chiÕn l­îc tæng thÓ vÒ héi nhËp kinh tÕ quèc tÕ cho c¶ mét giai ®o¹n dµi, lµm c¬ së chØ ®¹o vµ ®iÒu tiÕt qu¸ tr×nh héi nhËp mét c¸ch chñ ®éng vµ ®ång bé lµm cho qu¸ tr×nh nµy ®em l¹i hiÖu qu¶ tèt nhÊt cho ®Êt n­íc. Trong nh÷ng n¨m qua, ViÖt Nam võa tiÕn hµnh héi nhËp kinh tÕ quèc tÕ võa nghiªn cøu c¸c néi dung cam kÕt ®Ó ®iÒu chØnh chÝnh s¸ch, x©y dùng ph­¬ng ¸n ®µm ph¸n, ®èi phã víi ®ßi hái cña viÖc tham gia c¸c thÓ chÕ liªn kÕt kinh tÕ. ViÖt Nam ch­a cã mét chiÕn l­îc tæng thÓ vÒ héi nhËp dùa trªn mét tÇm nh×n dµi h¹n g¾n víi chiÕn l­îc c¬ cÊu kinh tÕ, ®ång thêi còng ch­a ®­a ra ®­îc mét lé tr×nh tæng thÓ c¸c cam kÕt më cöa cña ta trong c¸c lÜnh vùc nhÊt lµ thuÕ quan, phi thuÕ quan, ®Çu t­, dÞch vô, së h÷u trÝ tuÖ ®Ó cã c¬ së ®µm ph¸n vµ gióp c¸c ngµnh, c¸c cÊp, c¸c doanh nghiÖp cã ®Þnh h­íng ®óng trong x©y dùng ch­¬ng tr×nh hµnh ®éng cña m×nh, cã ®ñ thêi gian chuÈn bÞ chu ®¸o khi hµng rµo b¶o hé bÞ dÇn dÇn xo¸ bá vµ cã biÖn ph¸p, cã kÕ ho¹ch chñ ®éng v­¬n ra th©m nhËp thÞ tr­êng quèc tÕ. Do vËy, thêi gian qua c¸c Bé/Ngµnh, ®Þa ph­¬ng vµ c¸c doanh nghiÖp mét mÆt cßn lóng tóng, bÞ ®éng nh­ng mÆt kh¸c l¹i dùa dÉm tr«ng chê vµo b¶o hé. Thªm n÷a, ®©y còng lµ mét nguyªn nh©n cña t×nh tr¹ng thiÕu thèng nhÊt vµ ®ång bé trong viÖc x©y dùng c¸c cam kÕt cô thÓ cña ViÖt Nam trong khu«n khæ c¸c thÓ chÕ kinh tÕ quèc tÕ kh¸c nhau. C«ng t¸c tuyªn truyÒn, phæ biÕn vÒ héi nhËp vµ gi¸o dôc ®éi ngò lao ®éng ch­a ®­îc quan t©m thÝch ®¸ng MÆc dï trong mÊy n¨m qua, ®· cã nh÷ng cè g¾ng ®¸ng kÓ trong c«ng t¸c tuyªn truyÒn, phæ biÕn th«ng tin vÒ héi nhËp kinh tÕ quèc tÕ trong c¸n bé, doanh nghiÖp vµ nh©n d©n, chó träng båi d­ìng cho c¸n bé vµ doanh nghiÖp, nh­ng còng míi chØ lµm ®­îc cã møc ®é vµ cßn ë diÖn t­¬ng ®èi hÑp: chñ yÕu lµ diÖn c¸n bé trùc tiÕp tham gia vµo c«ng t¸c héi nhËp ë c¸c Bé/Ngµnh vµ mét sè ë c¸c tØnh/thµnh lín vµ mét bé phËn nhá doanh nghiÖp ë mét sè thµnh phè lín. Nhu cÇu t¨ng c­êng tuyªn truyÒn vµ phæ biÕn th«ng tin vÒ c¸c vÊn ®Ò nh­ c¸c luËt lÖ, quy ®Þnh cña c¸c thÓ chÕ kinh tÕ-th­¬ng m¹i khu vùc vµ thÕ giíi, vÒ c¸c thÞ tr­êng thµnh viªn vµ ®èi t¸c cña ViÖt Nam, luËt lÖ vµ chÝnh s¸ch cña ViÖt Nam…ngµy cµng t¨ng. C¸c c¬ së gi¸o dôc vµ ®µo t¹o ë ViÖt Nam l©u nay còng cßn ch­a quan t©m nhiÒu ®Õn d¹y vµ ®µo t¹o vÒ héi nhËp kinh tÕ quèc tÕ nh»m chuÈn bÞ cho x· héi mét ®éi ngò nh÷ng ng­êi n¾m ®­îc kiÕn thøc vµ cã ®ñ n¨ng lùc ho¹t ®éng trong c¸c lÜnh vùc cña héi nhËp kinh tÕ quèc tÕ. Nh÷ng khiÕm khuyÕt vµ tån t¹i trªn ®©y cña ViÖt Nam, trong ®ã ®¸ng nhÊn m¹nh nhÊt lµ ë kh¶ n¨ng c¹nh tranh, trong nhËn thøc vµ t­ t­ëng, trong c¶i c¸ch vµ ®æi míi c¬ cÊu kinh tÕ lµ nh÷ng th¸ch thøc, nh÷ng trë lùc ®¸ng kÓ ®èi víi ViÖt Nam trong qu¸ tr×nh héi nhËp. ViÖc gi¶i quyÕt nh÷ng vÊn ®Ò trªn thµnh c«ng hay kh«ng sÏ t¸c ®éng trùc tiÕp (h¹n chÕ hay lµ thóc ®Èy) ®Õn hiÖu qu¶ mµ qu¸ tr×nh héi nhËp mang l¹i. Mét sè vÊn ®Ò ®Æt ra víi ViÖt Nam trong qu¸ tr×nh héi nhËp thêi gian tíi VÒ nhËn thøc, t­ t­ëng Trong qu¸ tr×nh héi nhËp thêi gian tíi, cÇn qu¸n triÖt nh÷ng quan ®IÓm, nguyªn t¾c chñ yÕu ®­îc nªu trong c¸c nghi quyÕt §¹i héi ®¹i biÓu toµn quèc lÇn thø VII, VIII, IX vµ NghÞ quyÕt sè 07-NQ/TW, ngµy 27-11-2001 cña Bé chÝnh trÞ Ban ChÊp hµnh Trung ­¬ng §¶ng kho¸ IX “VÒ héi nhËp kinh tÕ quèc tÕ”. Cô thÓ lµ, qu¸n triÖt chñ tr­¬ng ®­îc x¸c ®Þnh t¹i §¹i héi IX lµ : “Chñ ®éng héi nhËp kinh tÕ quèc tÕ vµ khu vùc theo tinh thÇn ph¸t huy tèi ®a néi lùc, n©ng cao hiÖu qu¶ hîp t¸c quèc tÕ, b¶o ®¶m ®éc lËp, tù chñ vµ ®Þnh h­íng x· héi chñ nghÜa, b¶o vÖ lîi Ých d©n téc, an ninh quèc gia, gi÷ g×n b¶n s¾c v¨n ho¸ d©n téc, b¶o vÖ m«i tr­êng”. Theo ®ã, héi nhËp kinh tÕ quèc tÕ lµ ®Ó ®¸p øng yªu cÇu cña b¶n th©n ViÖt Nam trong qu¸ tr×nh ph¸t triÓn, nh»m lÊy néi lùc kÕt hîp víi ngo¹i lùc, ®Èy m¹nh sù nghiÖp CHN-H§H theo ®Þnh h­íng XHCN, b¶o ®¶m hiÖu qu¶ kinh tÕ-x· héi vµ t¨ng tr­ëng bÒn v÷ng cña nÒn kinh tÕ quèc d©n, h¹n chÕ tèi ®a ¶nh h­ëng tiªu cùc cña nh÷ng chao ®¶o, biÕn ®éng tõ bªn ngoµi. Héi nhËp ph¶i trªn nguyªn t¾c gi÷ v÷ng ®éc lËp tù chñ vµ ®Þnh h­íng x· héi chñ nghÜa. §©y lµ yªu cÇu chÝnh trÞ cao nhÊt ®èi víi tiÕn tr×nh héi nhËp kinh tÕ quèc tÕ. Héi nhËp ph¶i tu©n thñ c¸c nguyªn t¾c chung lµ b¶o vÖ ®éc lËp, thèng nhÊt vµ toµn vÑn l·nh thæ, b×nh ®¼ng cïng cã lîi, b¶o vÖ vµ ph¸t triÓn s¶n xuÊt, gi÷ v÷ng an ninh quèc gia, gi÷ g×n vµ ph¸t huy truyÒn thèng, b¶n s¾c cña d©n téc. Ngoµi ra, cÇn qu¸n triÖt r»ng héi nhËp kinh tÕ quèc tÕ lµ qu¸ tr×nh võa hîp t¸c, võa ®Êu tranh vµ c¹nh tranh, võa cã nhiÒu c¬ héi, võa kh«ng Ýt th¸ch thøc, do ®ã cÇn tØnh t¸o, kh«n khÐo vµ linh ho¹t trong viÖc xö lý tÝnh hai mÆt cña héi nhËp tuú theo ®èi t­îng, vÊn ®Ò, tr­êng hîp, thêi ®iÓm cô thÓ; ph¶i ®Ò phßng t­ t­ëng Ø l¹i, thô ®éng võa ph¶i chèng t­ t­ëng gi¶n ®¬n, n«n nãng. Héi nhËp kinh tÕ quèc tÕ lµ sù nghiÖp cña toµn d©n, trong qu¸ tr×nh héi nhËp, cÇn ph¶i ph¸t huy mäi tiÒm n¨ng vµ nguån lùc cña c¸c thµnh phÇn kinh tÕ, cña toµn x· héi. Héi nhËp chÝnh lµ mét bé phËn h÷u c¬ cña ®­êng lèi ®æi míi do §¶ng ®Ò ra vµ ®Ó thùc hiÖn c¸c nhiÖm vô kinh tÕ, x· héi ng¾n, trung vµ dµi h¹n cña §¶ng vµ Nhµ n­íc. Héi nhËp lµ phï hîp víi chñ tr­¬ng “ph¸t triÓn kinh tÕ ®èi ngo¹i theo h­íng x©y dùng hÖ thèng kinh tÕ më”, h×nh thµnh thÞ tr­êng ®ång bé, th«ng suèt trong c¶ n­íc, g¾n víi kinh tÕ vµ thÞ tr­êng thÕ giíi. CÇn kÕt hîp víi nhËn thøc ®Èy ®ñ c¸c ®Æc ®iÓm cña nÒn kinh tÕ ViÖt Nam, ®Ó tõ ®ã ®Ò ra kÕ ho¹ch, lé tr×nh hîp lý, võa phï hîp víi tr×nh ®é cña ®Êt n­íc, võa ®¸p øng c¸c qui ®Þnh cña c¸c tæ chøc kinh tÕ quèc tÕ mµ ViÖt Nam ®ang vµ sÏ tham gia, tranh thñ nh÷ng ­u ®·i cña c¸c tæ chøc nµy cho c¸c n­íc §PT nh­ ViÖt Nam. VÒ søc c¹nh tranh §Ó ®¶m b¶o lîi Ých cña ®Êt n­íc trong qu¸ tr×nh héi nhËp, phÊn ®Êu hoµn thµnh môc tiªu trong 10 n¨m, tíi n¨m 2010 ph¶i ®­a ViÖt Nam ra khái t×nh tr¹ng kÐm ph¸t triÓn, t¹o nÒn t¶ng ®Ó ®Õn n¨m 2020 ViÖt Nam c¬ b¶n trë thµnh mét n­íc c«ng nghiÖp theo h­íng hiÖn ®¹i, biÖn ph¸p cã ý nghÜa quan träng, yÕu tè quyÕt ®Þnh ®Ó chñ ®éng héi nhËp th¾ng lîi lµ ph¶i khÈn tr­¬ng n©ng cao søc c¹nh tranh cña tõng s¶n phÈm, tõng doanh nghiÖp vµ cña c¶ nÒn kinh tÕ. Søc c¹nh tranh cña s¶n phÈm ph¶i ®­îc thÓ hiÖn ë chÊt l­îng s¶n phÈm, gi¸ c¶ vµ kh¶ n¨ng tiÕp thÞ. Søc c¹nh tranh cña doanh nghiÖp ph¶i ®­îc thÓ hiÖn ë s¶n phÈm vµ dÞch vô tiªu thô trªn thÞ tr­êng trong n­íc vµ ngoµi n­íc. Søc c¹nh tranh cña doanh nghiÖp ph¶i ®­îc thÓ hiÖn ë s¶n xuÊt kinh doanh cã hiÖu qu¶, cã lîi nhuËn. Søc c¹nh tranh cña quèc gia mét mÆt dùa vµo søc c¹nh tranh cña hµng hãa, dÞch vô cña doanh nghiÖp ®ång thêi còng ph¶i thÓ hiÖn qua ®iÒu kiÖn, m«i tr­êng kinh tÕ vÜ m«, m«i tr­êng x· héi, chÝnh trÞ æn ®Þnh, thuËn lîi cho ®Çu t­ s¶n xuÊt kinh doanh cña c¸c chñ thÓ kinh tÕ trong n­íc vµ n­íc ngoµi. Cô thÓ lµ, ®Ó n©ng cao søc c¹nh tranh, mçi doanh nghiÖp ph¶i chñ ®éng tù chÞu tr¸ch nhiÖm vÒ kinh doanh, ph¶i nghiªn cøu thÞ tr­êng, c¶i tiÕn chÊt l­îng vµ kiÓu d¸ng s¶n phÈm, biÕt chän lùa b¹n hµng, ®èi t¸c ®Çu t­; ph¶i lµm cho tõng ng­êi lao ®éng trong doanh nghiÖp kh«ng chØ v× thu nhËp riªng cña hä mµ cïng víi nh­ng nhµ qu¶n lý doanh nghiÖp cïng lµm cho doanh nghiÖp ngµy cµng ph¸t triÓn. C¸c doanh nghiÖp ph¶i biÕt vµ ph¶i ®­îc Nhµ n­íc khuyÕn khÝch tæ chøc qu¸ tr×nh hîp t¸c theo nguyªn t¾c tù nguyÖn, cïng cã lîi t¹o thµnh søc m¹nh trong c¹nh tranh, còng nh­ trong viÖc b¶o vÖ quyÒn lîi chÝnh ®¸ng cña m×nh d­íi nhiÒu h×nh thøc tæ chøc ®a d¹ng nh­ hiÖp héi theo ngµnh, theo s¶n phÈm, ë tõng ®Þa ph­¬ng, tõng nghÒ nghiÖp. C¸c ch­¬ng tr×nh ®æi míi vµ ph¸t triÓn c¸c doanh nghiÖp nhµ n­íc, nh»m h×nh thµnh nh÷ng doanh nghiÖp thùc sù s¶n xuÊt kinh doanh cã hiÖu qu¶, cã n¨ng lùc c¹nh tranh cÇn ®­îc ®Èy m¹nh ®Ó c¸c doanh nghiÖp nµy ®ãng vai trß nßng cèt trong qu¸ tr×nh héi nhËp kinh tÕ quèc tÕ. Nhµ n­íc ®ãng vai trß quyÕt ®Þnh trong viÖc n©ng cao søc c¹nh tranh cña doanh nghiÖp còng nh­ cña nÒn kinh tÕ. Mét mÆt, nhµ n­íc cÇn hoµn chØnh hÖ thèng c¸c c«ng cô qu¶n lý vÜ m«, t¹o m«i tr­êng thuËn lîi nhÊt cho ho¹t ®éng kinh doanh vµ ®Çu t­ cña tÊt c¶ c¸c doanh nghiÖp vµ c¸ nh©n; mÆt kh¸c, thùc hiÖn qu¶n lý nhµ n­íc ®èi víi ho¹t ®éng kinh doanh vµ ®Çu t­ trong khu«n khæ mét hÖ thèng ph¸p luËt phï hîp víi nÒn kinh tÕ thÞ tr­êng, kh«ng cho phÐp bÊt cø c¬ quan vµ c¸ nh©n nµo nh©n danh Nhµ n­íc ®Ó can thiÖp vµo ho¹t ®éng kinh doanh cña doanh nghiÖp, s¸ch nhiÔu, phiÒn hµ d­íi mäi ph­¬ng thøc. Trong nh÷ng n¨m tíi Nhµ n­íc cÇn h­íng vµo gi¶i quyÕt mét sè vÊn ®Ò nh­ : t¹o lËp ®ång bé nÒn kinh tÕ thÞ tr­êng trong n­íc, khuyÕn khÝch c¹nh tranh vµ chèng ®éc quyÒn; g¾n bã h÷u c¬ víi héi nhËp quèc tÕ víi chiÕn l­îc kinh tÕ-x· héi cña ®Êt n­íc, t¹o ra c¸c ®ét ph¸ chiÕn l­îc; tæ chøc c«ng t¸c nghiªn cøu khoa häc vµ hÖ thèng th«ng tin vÒ thÞ tr­êng thÕ giíi; h×nh thµnh c¬ cÊu tæ chøc hîp lý vÒ kinh tÕ ®èi ngo¹i, chuÈn bÞ nguån nh©n lùc cho t­¬ng lai. Trong ®ã vÊn ®Ò cÊp b¸ch ®­îc nh¾c ®Õn trong nhiÒu v¨n kiÖn cña §¶ng vµ Nhµ n­íc lµ vÊn ®Ò ®iÒu chØnh c¬ cÊu kinh tÕ ®Ó n©ng cao hiÖu qu¶ vµ n¨ng lùc c¹nh tranh. VÒ ph­¬ng h­íng vµ gi¶i ph¸p ®iÒu chØnh c¬ cÊu kinh tÕ trong qu¸ tr×nh héi nhËp §¹i héi §¶ng lÇn thø VI ®· x¸c ®Þnh nÒn kinh tÕ ViÖt Nam lµ mét nÒn kinh tÕ vËn ®éng theo c¬ chÕ thÞ tr­êng cã sù ®iÒu tiÕt cña Nhµ n­íc theo ®Þnh h­íng x· héi chñ nghÜa. ViÖt Nam chñ ®éng héi nhËp kinh tÕ trªn c¬ së ph¸t huy nh÷ng tiÒm n¨ng, néi lùc cña m×nh ®Ó n©ng cao hiÖu qu¶ hîp t¸c quèc tÕ, nh­ vËy nhu cÇu g¾n kÕt chÆt chÏ gi÷a héi nhËp víi ®æi míi qu¶n lý vµ chuyÓn dÞch c¬ cÊu kinh tÕ lµ mét tÊt yÕu. ChuyÓn dÞch c¬ cÊu kinh tÕ cÇn ®­îc ®Þnh h­íng theo 2 gãc ®é: thø nhÊt, ®ã lµ viÖc t¹o dùng mét m«i tr­êng vÜ m« chung cã tÝnh c¹nh tranh cao ®Ó thóc ®Èy c¸c doanh nghiÖp c¹nh tranh lµnh m¹nh, n©ng cao hiÖu qu¶ cña toµn bé nÒn kinh tÕ vµ cña c¸c ngµnh, c¸c doanh nghiÖp; thø hai, ®iÒu chØnh c¬ cÊu s¶n xuÊt vµ ®Çu t­ d­íi gãc ®é ngµnh vµ doanh nghiÖp c¨n cø trªn c¬ së søc c¹nh tranh cña tõng ngµnh víi lîi thÕ so s¸nh trong s¶n xuÊt kinh doanh trong ®iÒu kiÖn ViÖt Nam sÏ triÓn khai thùc hiÖn c¸c cam kÕt héi nhËp quèc tÕ ®èi víi c¸c tæ chøc khu vùc nh­ WTO, ASEAN (AFTA), APEC, ASEM, WB, IMF vµ HiÖp ®Þnh th­¬ng m¹i ViÖt-Mü. D­íi gãc ®é quèc gia, tÝnh c¹nh tranh thÓ hiÖn ë n¨ng lùc t¹o dùng m«i tr­êng c¹nh tranh trong ®ã vai trß cña nhµ n­íc mang tÝnh kiªn quyÕt ®Ó ®¶m b¶o cho nÒn kinh tÕ ph¸t huy nh÷ng lîi thÕ so s¸nh, ph©n bæ c¸c nguån lùc cã hiÖu qu¶, ®¹t vµ duy tr× møc t¨ng tr­ëng cao, bÒn v÷ng. Trong bèi c¶nh ViÖt Nam chØ ®­îc ®¸nh gi¸ lµ n­íc cã m«i tr­êng c¹nh tranh quèc gia thÊp, th× mét trong nh÷ng néi dung cña viÖc x©y dùng chiÕn l­îc héi nhËp lµ cÇn t¨ng c­êng tÝnh c¹nh tranh cÊp quèc gia, trong ®ã c¸c chÝnh s¸ch kinh tÕ ®­îc ho¹ch ®Þnh sao cho thùc hiÖn tèt c¸c yÕu tè c¬ b¶n sau ®©y: C¸c chØ sè kinh tÕ vÜ m« (th©m hôt ng©n s¸ch, l¹m ph¸t, c¸n c©n thanh to¸n, tû gi¸…) æn ®Þnh vµ ë møc c©n b»ng. NÒn kinh tÕ t­¬ng ®èi më (nhÊt lµ vÒ th­¬ng m¹i vµ c¸c luång FDI) C¹nh tranh trong n­íc ®­îc khuyÕn khÝch §iÒu kiÖn c¹nh tranh b×nh ®¼ng ®­îc ®¶m b¶o vµ can thiÖp cña Nhµ n­íc chñ yÕu lµ trªn b×nh diÖn vÜ m« (nh­ t¹o khung ph¸p lý, sö dông c¸c chÝnh s¸ch kinh tÕ vÜ m«, ®Çu t­ vµo h¹ tÇng c¬ së…) DÞch vô c«ng céng cã chÊt l­îng cao HÖ thèng tµi chÝnh, ng©n hµng t¹o nªn trung gian tµi chÝnh hiÖu qu¶ C¸c chñ thÓ thÞ tr­êng cã thÓ tiÕp cËn th«ng tin vµ c«ng nghÖ Cë së h¹ tÇng ®­îc n©ng cÊp vµ duy tr× ThÞ tr­êng lao ®éng linh ho¹t trong mèi quan hÖ thÝch hîp gi÷a ng­êi sö dông lao ®éng vµ ng­êi lao ®éng ThÓ chÕ luËt ph¸p, x· héi vËn hµnh cã hiÖu lùc vµ minh b¹ch TiÕp tôc tiÕn hµnh c¶i c¸ch kinh tÕ mang tÝnh tæng thÓ vµ ®ång bé. §Æc biÖt, ®ã lµ nh÷ng c¶i c¸ch trong c¸c lÜnh vùc tµi kho¸, tµi chÝnh tiÒn tÖ, th­¬ng m¹i vµ khu vùc DNNN. C¶i c¸ch kinh tÕ còng kh«ng thÓ t¸ch rêi c¶i c¸ch khu vùc hµnh chÝnh nh»m h¹n chÕ ®¸ng kÓ n¹n tham nhòng, gi¶m thiÓu tÖ quan liªu còng nh­ c¸c chi phÝ giao dÞch cho c¸c ho¹t ®éng kinh doanh. D­íi gãc ®é ngµnh th× ph­¬ng h­íng ®iÒu chØnh c¬ cÊu ngµnh ®­îc xem xÐt dùa trªn viÖc nghiªn cøu vµ ph©n lo¹i c¸c ngµnh s¶n xuÊt vµ dÞch vô theo 3 nhãm: nhãm cã kh¶ n¨ng c¹nh tranh cao, nhãm cã kh¶ n¨ng c¹nh tranh cã ®iÒu kiÖn (®­îc b¶o hé, hç trî cã thêi h¹n vµ tÝch cùc n©ng cao kh¶ n¨ng c¹nh tranh) vµ nhãm cã kh¶ n¨ng c¹nh tranh thÊp. C¨n cø theo nghiªn cøu cña Bé KÕ ho¹ch vµ §Çu t­ cho tæng sè 40 nhãm s¶n phÈm vµ dÞch vô cña ViÖt Nam th× hiÖn t¹i cã 11 s¶n phÈm thuéc lo¹i cã kh¶ n¨ng c¹nh tranh cao lµ: cµ phª, ®iÒu, lóa g¹o, mét sè lo¹i tr¸i c©y, thuû s¶n, may mÆc, giµy dÐp, ®éng c¬ ®i-ª-zen cì nhá, s¶n phÈm cña ngµnh du lÞch, dÞch vô x©y dùng; ngoµi ra 19 s¶n phÈm dÞch vô kh¸c thuéc nhãm cã kh¶ n¨ng c¹nh tranh cã ®iÒu kiÖn gåm: chÌ, cao su, rau, thùc phÈm chÕ biÕn, l¾p r¸p ®iÖn tö, c¬ khÝ, ho¸ chÊt, xi m¨ng, ®ãng tµu, thÞt heo, ng©n hµng, viÔn th«ng, vËn t¶i biÓn, vËn t¶i hµng kh«ng, kiÓm to¸n, c«ng nghÖ phÇn mÒm, dÞch vô b¶o hiÓm, dÞch vô t­ vÊn ph¸p luËt, dÞch vô y tÕ vµ 10 s¶n phÈm thuéc nhãm cã kh¶ n¨ng c¹nh tranh thÊp gåm: mÝa ®­êng, b«ng, c©y cã dÇu, ®ç t­¬ng, ng«, qu¶ cã mói, hoa, s÷a bß, thÞt gµ, thÐp. Theo c¬ së ph©n chia nµy, nhµ n­íc cÇn ®­a ra c¸c chÝnh s¸ch vÒ thuÕ nhËp khÈu, ph©n bæ h¹n ng¹ch phi thuÕ, chÕ ®é phô thu xuÊt khÈu, chÝnh s¸ch thuÕ trong n­íc, tÝn dông xuÊt khÈu vµ c¶i c¸ch doanh nghiÖp phï hîp…®èi víi tõng nhãm vµ ngµnh cô thÓ. Trong lÜnh vùc n«ng nghiÖp, râ rµng lîi thÕ so s¸nh cña nÒn n«ng nghiÖp nhiÖt ®íi lµ ®IÓm m¹nh cña ViÖt Nam cã thÓ c¹nh tranh víi c¸c s¶n phÈm n­íc ngoµi trªn thÞ tr­êng néi ®Þa, ®ång thêi më réng thÞ tr­êng xuÊt khÈu. Muèn vËy, cÇn nhanh chãng ¸p dông c¸c tiÕn bé sinh häc, hiÖn ®¹i ho¸ c«ng nghÖ chÕ biÕn n©ng cao chÊt l­îng vÖ sinh thùc phÈm, ®ãng gãi bao b×… Trong lÜnh vùc c«ng nghiÖp, viÖc bè trÝ ®Çu t­, x©y dùng ph¶i c¨n cø theo cã së ph©n chia kh¶ n¨ng c¹nh tranh trªn ®Ó chän thø tù ­u tiªn. Bªn c¹nh ®ã cÇn ph¸t triÓn mét sè ngµnh c«ng nghiÖp nÆng, x©y dùng c¸c c«ng tr×nh quy m« lín mét cã chän läc, vµ dµnh quan t©m tháa ®¸ng cho viÖc ph¸t triÓn c¸c ngµnh sö dông nhiÒu lao ®éng, cã c«ng nghÖ tiÕn tiÕn ®Ó t¹o ra s¶n phÈm cã chÊt l­îng cao, tiªu thô ®­îc trªn thÞ tr­êng c¶ trong n­íc vµ thÕ giíi. §èi víi khu vùc dÞch vô, ®©y lµ lÜnh vùc cã tÇm quan träng ®Æc biÖt song còng rÊt nh¹y c¶m trong ®iÒu kiÖn hiÖn nay cña ViÖt Nam. ChÊp nhËn c¹nh tranh, kÓ c¶ c¹nh tranh trong n­íc lÉn c¹nh tranh quèc tÕ, coi ®ã lµ ®éng lùc thóc ®Èy sù tiÕn bé cña c¸c ngµnh dÞch vô ph¶i ®I ®«i víi viÖc xem xÐt c¸c ®iÒu kiÖn, ®Æc thï cña tõng ngµnh dÞch vô. MÆc dï vÒ lý thuyÕt ®iÒu chØnh c¬ cÊu cÇn tiÕn hµnh theo nh÷ng ph­¬ng h­íng nh­ vËy, song khi khoa häc vµ c«ng nghÖ kh«ng ngõng ph¸t triÓn, kinh tÕ thÕ giíi cã nhiÒu ®ét biÕn, thÞ tr­êng lu«n biÕn ®éng, tÝnh c¹nh tranh vµ lîi thÕ so s¸nh cña c¸c n­íc ®Òu rÊt linh ho¹t th× cÇn ph¶i cã sù ®iÒu chØnh kÞp thêi bé phËn nµy hay bé phËn kh¸c cña c¸c ®Þnh h­íng ph¸t triÓn, nh»m hîp lý ho¸ c¬ cÊu kinh tÕ, t¨ng c­êng h¬n n÷a n¨ng lùc c¹nh tranh cña hµng ho¸, dÞch vô, doanh nghiÖp vµ cña nÒn kinh tÕ ViÖt Nam nãi chung. Ngoµi vÊn ®Ò n©ng cao søc c¹nh tranh cña hµng ho¸ dÞch vô, doanh nghiÖp vµ cña nÒn kinh tÕ ViÖt Nam, qu¸ tr×nh héi nhËp kinh tÕ quèc tÕ thêi gian tíi cßn ®ßi hái viÖc x©y dùng mét lé tr×nh thùc hiÖn c¸c cam kÕt quèc tÕ vÒ më cöa thÞ tr­êng. VÒ x©y dùng lé tr×nh héi nhËp kinh tÕ quèc tÕ X©y dùng lé tr×nh c¸c cam kÕt quèc tÕ lµ mét trong nh÷ng träng t©m cña chiÕn l­îc héi nhËp. §Ó thÝch øng víi yªu cÇu cña héi nhËp, ®¸p øng c¸c cam kÕt cña n­íc ta vÒ më cöa th­¬ng m¹i, ®Çu t­, dÞch vô, vÒ thuÕ vµ phi thuÕ, viÖc x©y dùng lé tr×nh cÇn dùa v÷ng ch¾c trªn c¸c nguyªn t¾c vµ nguyªn lý c¨n b¶n sau: Gi÷ v÷ng nguyªn t¾c ®éc lËp vµ chñ quyÒn quèc gia, b¶o ®¶m ®Þnh h­íng x· héi chñ nghÜa cña sù ph¸t triÓn trªn c¬ së ®Æt lîi Ých quèc gia lªn trªn hÕt, kiªn tr×, bÒn bØ ®iÒu chØnh l¹i hÖ thèng c¬ chÕ chÝnh s¸ch cho phï hîp víi nh÷ng quy t¾c vµ chuÈn mùc cña WTO, ASEAN, APEC, ASEM. Coi viÖc ®iÒu chØnh c¬ chÕ chÝnh s¸ch theo ®Þnh h­íng héi nhËp lµ t¹o ra ®éng lùc bªn trong ®Ó thóc ®Èy viÖc chuyÓn dÞch c¬ cÊu kinh tÕ, ®æi míi c¬ chÕ qu¶n lý, b¶o ®¶m hiÖu qu¶ kinh doanh cña c¸c doanh nghiÖp vµ cña toµn bé nÒn kinh tÕ. Lé tr×nh ®­îc x©y dùng theo h­íng héi nhËp dÇn tõng b­íc, më cöa thÞ tr­êng víi lé tr×nh hîp lý, ®­îc x¸c ®Þnh trªn c¬ së (1) c¸c cam kÕt, quy ®Þnh cña c¸c tæ chøc kinh tÕ quèc tÕ mµ ta ®· vµ sÏ tham gia (2) thùc tr¹ng hiÖn t¹i vµ dù b¸o ph¸t triÓn trong t­¬ng lai cña nÒn kinh tÕ ViÖt Nam. Mét lé tr×nh “qu¸ nãng” vÒ møc ®é vµ thêi h¹n më cöa thÞ tr­êng v­ît qu¸ kh¶ n¨ng chÞu ®ùng cña nÒn kinh tÕ, sÏ dÉn tíi thua thiÖt, ®æ vì hµng lo¹t doanh nghiÖp, v­ît khái tÇm kiÓm so¸t cña Nhµ n­íc, kÐo theo nhiÒu hËu qu¶ khã l­êng. V× vËy, ®iÒu cùc k× quan träng lµ cÇn xem xÐt tÝnh to¸n nghiªm tóc ®iÒu kiÖn, kh¶ n¨ng cô thÓ cña tõng ngµnh hµng, tõng lo¹i doanh nghiÖp vÒ c¸c mÆt qu¶n lý, c«ng nghÖ, tr×nh ®é kinh doanh, cã tÝnh ®Õn nh÷ng quy ®Þnh chung..., ®Ó ho¹ch ®Þnh lé tr×nh héi nhËp hîp lý. Lé tr×nh ®­îc x©y dùng theo nguyªn t¾c ViÖt Nam thõa nhËn môc tiªu thuËn lîi ho¸, tù do ho¸ th­¬ng m¹i cña WTO, ASEAN, APEC, ASEM vµ cam kÕt thùc hiÖn môc tiªu nµy b»ng c¸c biÖn ph¸p vµ b­íc ®I thÝch hîp víi tr×nh ®é ph¸t triÓn cña m×nh, trong ®ã c¸c cam kÕt trong khu«n khæ ASEAN/AFTA lµ c¸c cam kÕt cã møc ®é ­u ®·i cao nhÊt vµ cÇn tËp trung thùc hiÖn trong lé tr×nh cña ta. §ång thêi xuÊt ph¸t tõ ®Æc ®iÓm hiÖn t¹i cña ®Êt n­íc, trong lé tr×nh héi nhËp ViÖt Nam cÇn yªu cÇu quyÒn ®­îc h­ëng nh÷ng ­u ®·i dµnh cho c¸c n­íc cã tr×nh ®é ph¸t triÓn thÊp vµ ®ang trong qu¸ tr×nh chuyÓn ®æi. Trªn c¬ së lé tr×nh tæng thÓ héi nhËp, cÇn tiÕp tôc x©y dùng Lé tr×nh chi tiÕt, râ rµng trong tõng lÜnh vùc, tõng lo¹i mÆt hµng, tõng ®èi t¸c ®µm ph¸n quèc tÕ, ®ång thêi x¸c ®Þnh râ lé tr×nh, thêi gian biÓu, cam kÕt thùc hiÖn nghÜa vô cña WTO, ASEAN, APEC, ASEM, ®¶m b¶o kÕt hîp c©n ®èi gi÷a cam kÕt ë WTO víi c¸c cam kÕt ë c¸c tæ chøc kh¸c. ViÖc x©y dùng lé tr×nh héi nhËp còng ph¶i tÝnh ®Õn c¸c nguyªn t¾c sau: Nguyªn t¾c xö lý vÊn ®Ò thuÕ quan trong lé tr×nh: ThuÕ suÊt ph¶i ®­îc thiÕt kÕ dùa trªn chiÕn l­îc héi nhËp tæng thÓ, ®Ò ¸n vÒ chuyÓn dÞch c¬ cÊu s¶n xuÊt, ®Çu t­, ®¶m b¶o theo h­íng lÊy c¸c môc tiªu chiÕn l­îc ph¸t triÓn kinh tÕ lµm ®Þnh h­íng cho b¶o hé trong ®µm ph¸n héi nhËp. Chñ yÕu ­u tiªn b¶o hé c¸c ngµnh sö dông nhiÒu lao ®éng, c¸c ngµnh cã tiÒm n¨ng ph¸t triÓn, kh«ng b¶o hé trµn lan. C¸c cam kÕt thuÕ quan nh»m b¶o hé vµ thóc ®Èy s¶n xuÊt trong n­íc chØ cã gi¸ trÞ ë møc ®é nhÊt ®Þnh. NÕu b¶o hé qu¸ møc, qu¸ l©u sÏ g©y søc ú, t¨ng møc ®é tr× trÖ vµ yÕu kÐm cña s¶n xuÊt trong n­íc. Do vËy cÇn kh¼ng ®Þnh cô thÓ vµ c«ng khai: b¶o hé ngµnh nghÒ g×, b¶o hé trong thêi gian bao l©u vµ b¶o hé ë møc nµo. §Ó ®¹t ®­îc môc tiªu b¶o hé cã chän läc nµy, nhÊt thiÕt ph¶i tiÕn hµnh viÖc ph©n lo¹i c¸c ngµnh hµng vµo c¸c cÊp ®é b¶o hé kh¸c nhau c¨n cø theo triÓn väng vµ kh¶ n¨ng c¹nh tranh. C¸c ®Þnh h­íng b¶o hé, ®Æc biÖt ®Þnh h­íng b¶o hé thÓ hiÖn trong c¸c cam kÕt rµng buéc thuÕ quan lµ cã thêi h¹n. Víi c¸i nh×n tæng thÓ cho toµn bé nÒn kinh tÕ mµ ch­a ph¶i lµ cô thÓ cho tõng ngµnh, th× mèc thêi gian t­¬ng ®èi râ trong ®ã sù b¶o hé b»ng thuÕ cho ®a sè c¸c ngµnh hµng cña ViÖt Nam chØ cßn rÊt h¹n chÕ (n¨m 2006), khi AFTA ®­îc thùc hiÖn ®Çy ®ñ. Cã thÓ lÊy chuÈn nµy ®Ó lµm c¨n cø x©y dùng lé tr×nh gi¶m thuÕ vµ ®µm ph¸n víi c¸c tæ chøc quèc tÕ kh¸c, cã sù ®iÒu chØnh cÇn thiÕt, b¶o ®¶m lîi Ých cao nhÊt cña ViÖt Nam. §ång thêi, trong qu¸ tr×nh x¸c ®Þnh c¸c cam kÕt héi nhËp ph¶i ®¶m b¶o ®óng nguyªn t¾c cña WTO r»ng c¸c hµng rµo thuÕ quan lµ hµng rµo b¶o hé cuèi cïng vµ duy nhÊt ®­îc phÐp cho c¸c doanh nghiÖp trong n­íc. §Ó thùc hiÖn ®iÒu nµy, c¸c møc ®é cam kÕt thuÕ quan sÏ bao gåm c¶ c¸c yÕu tè thuÕ ho¸ c¸c biÖn ph¸p phi thuÕ. Nh­ vËy, møc cam kÕt vÒ thuÕ ®­îc x¸c ®Þnh sau cïng, sau khi ®· gi¶i quyÕt xong néi dung thuÕ ho¸ c¸c rµo c¶n th­¬ng m¹i ngoµi thuÕ nh­ NTB, c¸c qui ®Þnh vÒ chÕ ®é qu¶n lý gi¸, trî cÊp… Nguyªn t¾c xö lý vÊn ®Ò phi thuÕ trong lé tr×nh: ViÖc x©y dùng lé tr×nh cam kÕt phi thuÕ cÇn dùa vµo c¸c cam kÕt cña ViÖt Nam trong khu«n khæ AFTA vµ HiÖp ®Þnh th­¬ng m¹i ViÖt-Mü lµm chuÈn c¬ b¶n. Ngoµi c¸c biÖn ph¸p h¹n chÕ ®Þnh l­îng ®ang sö dông cã thÓ ¸p dông c¸c biÖn ph¸p kh¸c nh­ h¹n ng¹ch thuÕ quan, thuÕ theo mïa (®èi víi hµng n«ng s¶n) KhÈn tr­¬ng x©y dùng c¸c tiªu chuÈn kü thuËt vµ vÖ sinh dÞch tÔ tiÕn tíi thùc hiÖn hµi hßa c¸c tiªu chuÈn vµ ký c¸c hiÖp ®Þnh c«ng nhËn lÉn nhau. Nguyªn t¾c xö lý vÊn ®Ò doanh nghiÖp vµ th­¬ng quyÒn CÇn x©y dùng vµ sím c«ng bè trong ph¹m vi cÇn thiÕt c¸c ®Þnh h­íng chuyÓn ®æi c¬ cÊu kinh tÕ vµ lé tr×nh cam kÕt quèc tÕ, gióp c¸c doanh nghiÖp cã ®ñ th«ng tin ®Ó cã thÓ chñ ®éng x©y dùng kÕ ho¹ch s¶n xuÊt kinh doanh phï hîp víi n¨ng lùc cña m×nh trong bèi c¶nh héi nhËp. Nhµ n­íc cÇn ho¹ch ®Þnh x©y dùng mét m«i tr­êng ph¸p lý thuËn lîi, th­êng xuyªn cung cÊp th«ng tin vÒ thÞ tr­êng, gi¸ c¶, x©y dùng chÝnh s¸ch vµ tæ chøc thùc hiÖn c«ng t¸c xóc tiÕn th­¬ng m¹i, hç trî doanh nghiÖp trong viÖc ®Çu t­ s¶n xuÊt vµ kinh doanh víi doanh nghiÖp n­íc ngoµi, triÓn khai m¹nh mÏ h¬n n÷a ch­¬ng tr×nh cæ phÇn ho¸ doanh nghiÖp nhµ n­íc, kiÓm so¸t chÆt chÏ ®­îc ho¹t ®éng cña doanh nghiÖp, h­íng doanh nghiÖp triÓn khai c¸c ho¹t ®éng theo ®óng luËt ph¸p quy ®Þnh. §ång thêi cÇn cã biÖn ph¸p, chÝnh s¸ch khuyÕn khÝch tÊt c¶ c¸c thµnh phÇn kinh tÕ tham gia vµo s¶n xuÊt, kinh doanh, c¹nh tranh b×nh ®¼ng qua ®ã mµ sµng läc, ®Þnh h­íng ph¸t triÓn, h×nh thµnh c¸c h¹t nh©n doanh nghiÖp ­u tó cã søc c¹nh tranh ®¶m b¶o héi nhËp ®em l¹i hiÖu qu¶ kinh tÕ cao. VÒ c«ng t¸c x©y dùng vµ n©ng cao n¨ng lùc ®éi ngò c¸n bé tham gia c«ng t¸c héi nhËp kinh tÕ quèc tÕ ChiÕn l­îc vÒ héi nhËp cÇn thiÕt ph¶i coi träng yÕu tè con ng­êi. VÊn ®Ò vÒ ®µo t¹o, sö dông c¸n bé trong c«ng t¸c héi nhËp lµ cùc k× quan träng. CÇn x©y dùng nh÷ng tiªu chuÈn b¾t buéc víi nh÷ng c¸n bé tham gia x©y dùng chÝnh s¸ch vµ ho¹t ®éng trong c«ng t¸c kinh tÕ ®èi ngo¹i, bao gåm c¸c yªu cÇu vÒ phÈm chÊt ®¹o ®øc, vÒ t­ t­ëng, tr×nh ®é chuyªn m«n, tr×nh ®é ngo¹i ng÷. Trªn c¬ së nh÷ng yªu cÇu ®ã ®Ó x©y dùng kÕ ho¹ch vÒ ®µo t¹o, chän läc sö dông c¸n bé phï hîp víi nhu cÇu hîp t¸c quèc tÕ thêi gian tíi. KÕt luËn ViÖt Nam thùc hiÖn ®Èy m¹nh qu¸ tr×nh CNH vµ H§H trong bèi c¶nh nÒn kinh tÕ thÕ giíi cã nh÷ng biÕn ®æi nhanh chãng vµ m¹nh mÏ. Nh÷ng biÕn ®æi ®ã lµ hÖ qu¶ trùc tiÕp cña xu thÕ toµn cÇu ho¸ kinh tÕ. §Õn l­ît nã, nh÷ng biÕn ®æi nµy bao gåm (1) ph©n c«ng lao ®éng mang tÝnh toµn cÇu (2) toµn cÇu ho¸ giao l­u quèc tÕ vÒ th­¬ng m¹i, ®Çu t­ vµ thÞ tr­êng lao ®éng quèc tÕ vµ (3) xu h­íng h×nh thµnh nh÷ng khèi kinh tÕ mËu dÞch khu vùc ®· g©y ¶nh h­ëng s©u s¾c tíi tÊt c¶ c¸c quèc gia, c¸c nÒn kinh tÕ trªn thÕ giíi trong ®ã cã ViÖt Nam. ViÖt Nam vµ c¸c n­íc ®ang ®øng tr­íc nh÷ng thêi c¬ míi, nh÷ng vËn héi míi song còng ph¶i ®èi mÆt víi nh÷ng th¸ch thøc còng to lín kh«ng kÐm. Bªn c¹nh c¬ héi tham gia hÖ thèng ph©n c«ng lao ®éng quèc tÕ, tiÕp cËn thÞ tr­êng thÕ giíi ngµy cµng réng më, c¸c n­íc ®ang ph¸t triÓn vµ ViÖt Nam nh×n chung ph¶i ®øng tr­íc ba th¸ch thøc lín (vÒ t¸i c¬ cÊu nÒn kinh tÕ, vÒ c¹nh tranh quèc tÕ, vÒ chÝnh trÞ-x· héi). Vùot qua ®­îc nh÷ng th¸ch thøc nµy hay kh«ng lµ phô thuéc vµo kh¶ n¨ng cña mçi quèc gia. NhËn thøc ®­îc b¶n chÊt cña toµn cÇu ho¸ kinh tÕ còng nh­ c¸c th¸ch thøc vµ c¬ héi mµ toµn cÇu ho¸ kinh tÕ t¹o ra trªn con ®­êng ph¸t triÓn cña nã, §¶ng vµ Nhµ n­íc ViÖt Nam ®· sím cã nh÷ng chñ tr­¬ng vµ chÝnh s¸ch thùc hiÖn héi nhËp kinh tÕ quèc tÕ. Héi nhËp kinh tÕ quèc tÕ cña ViÖt Nam thùc chÊt lµ nh»m tranh thñ nguån lùc bªn ngoµi, kÕt hîp víi viÖc ph¸t huy cao ®é néi lùc, t¹o ra søc m¹nh tæng hîp nh»m ®Èy m¹nh CNH, H§H theo ®Þnh h­íng XHCN, thùc hiÖn d©n giµu, n­íc m¹nh, x· héi c«ng b»ng, d©n chñ, v¨n minh. Víi chñ tr­¬ng nh­ vËy, trong giai ®o¹n tõ 1991 trë l¹i ®©y, c¸c ho¹t ®éng cña ViÖt Nam nh»m héi nhËp víi khu vùc vµ thÕ giíi ®­îc triÓn khai hÕt søc nhén nhÞp. Trªn c¬ së quan hÖ ®èi ngo¹i ®­îc më réng tõ giai ®o¹n tr­íc, ho¹t ®éng héi nhËp giai ®o¹n nµy diÔn ra thuËn lîi vµ ®­a l¹i nh÷ng chuyÓn biÕn ®¸ng kÓ cho nÒn kinh tÕ n­íc nhµ. Cã thÓ nãi nhê cã chñ tr­¬ng vµ chÝnh s¸ch héi nhËp kinh tÕ quèc tÕ, ViÖt Nam ®· tËn dông ®­îc mét c¸ch hiÖu qu¶ nh÷ng c¬ héi do toµn cÇu ho¸ kinh tÕ ®em l¹i. Tuy vËy, qu¸ tr×nh héi nhËp võa qua còng ®· cho thÊy nh÷ng yÕu kÐm vµ bÊt cËp cña nÒn kinh tÕ ViÖt Nam. Nh÷ng yÕu kÐm nµy ®Æt trong bèi c¶nh ViÖt Nam ®ang trong qu¸ tr×nh ®Èy nhanh viÖc thùc hiÖn c¸c cam kÕt quèc tÕ vÒ më cöa c¸c thÞ tr­êng, thuËn lîi ho¸ ®Çu t­…thùc sù trë thµnh nh÷ng vÊn ®Ò cÊp b¸ch cÇn t×m gi¶i ph¸p. Mét vµi trong sè nh÷ng vÊn ®Ò cÊp b¸ch ®ã lµ vÊn ®Ò thèng nhÊt t­ t­ëng, c¸c vÊn ®Ò liªn quan ®Õn kh¶ n¨ng c¹nh tranh cña ViÖt Nam, ®Õn ®iÒu chØnh c¬ cÊu kinh tÕ vµ x¸c ®Þnh lé tr×nh héi nhËp kinh tÕ quèc tÕ. Víi nh÷ng thµnh qu¶ ®· ®¹t ®­îc trong h¬n 15 n¨m ®æi míi vµ tiÕn hµnh héi nhËp kinh tÕ khu vùc vµ thÕ giíi, víi sù chØ ®¹o s¸ng suèt cña §¶ng vµ Nhµ n­íc cïng víi sù nç lùc cña c¸c c¬ quan ban ngµnh, c¸c doanh nghiÖp, chóng ta cã thÓ tin t­ëng vµo kh¶ n¨ng gi¶i quyÕt thµnh c«ng nh÷ng vÊn ®Ò nµy. Víi môc ®Ých gãp phÇn nhá bÐ cña b¶n th©n vµo viÖc t¨ng c­êng nhËn thøc ®óng ®¾n vÒ toµn cÇu ho¸ kinh tÕ vµ qu¸ tr×nh héi nhËp kinh tÕ cña ViÖt Nam trong bèi c¶nh tiÕn hµnh CNH-H§H ®Êt n­íc, em ®· lùa chän nghiªn cøu ®Ò tµi: “Toµn cÇu ho¸ kinh tÕ vµ c¸c vÊn ®Ò ®Æt ra víi ViÖt Nam”. Do cã nhiÒu h¹n chÕ vÒ thêi gian vµ tµi liÖu tham kh¶o, ch¾c ch¾n kho¸ luËn kh«ng tr¸nh khái nh÷ng thiÕu sãt, em rÊt mong nhËn ®­îc sù chØ b¶o tËn t×nh cña c¸c thÇy c« gi¸o vµ sù gãp ý cña b¹n bÌ. Mét lÇn n÷a em xin ch©n thµnh c¶m ¬n c¸c thÇy c« gi¸o, gia ®×nh vµ b¹n bÌ ®· nhiÖt t×nh gióp ®ì vµ khÝch lÖ em hoµn thµnh kho¸ luËn nµy. Chó thÝch ._.