Tổ chức công tác kế toán tập hợp chi phí sản xuất và tính giá thành sản phẩm tại Công ty cổ phần Gạch Tuynel Trường Lâm

MỤC LỤC Lời mở đầu Chương 1: Cơ sở lý luận về kế toán tập hợp chi phí sản xuất và tính giá thành sản phẩm trong doanh nghiệp sản xuất 1 I. Chi phí sản xuất và phân loại chi phí sản xuất 1 1. Khái niệm về chi phí sản xuất 1 2. Phân loại chi phí sản xuất 1 2.1. Phân loại chi phí sản xuất theo nội dung, tính chất kinh tế của chi phí 2 2.2. Phân loại chi phí sản xuất theo mục đích, công dụng của chi phí 2 2.3. Phân loại chi phí sản xuất theo mối quan hệ giữa chi phí sản xuất với khối lượng hoạt động của doanh nghiệp 3 2.4. Phân loại chi phí sản xuất theo phương pháp tập hợp chi phí vào đối tượng chịu chi phí 3 II. Đối tượng kế toán tập hợp chi phí sản xuất 3 III. Phương pháp kế toán tập hợp và phân bổ chi phí sản xuất 4 1. Kế toán tập hợp và phân bổ chi phí nguyên vật liệu trực tiếp 4 2. Kế toán tập hợp và phân bổ chi phí nhân công trực tiếp 5 3. Kế toán tập hợp chi phí sản xuất chung 5 4. Kế toán tổng hợp chi phí sản xuất 6 4.1.Kế toán tổng hợp chi phí sản xuất theo phương pháp kê khai thường xuyên 6 4.2. Kế toán tổng hợp chi phí sản xuất theo phương pháp kiểm kê định kỳ 6 IV. Phương pháp đánh giá sản phẩm dở dang cuối kỳ 6 1. Đánh giá sản phẩm dở dang theo CPNVLTT 7 2. Đánh giá sản phẩm dở dang theo khối lượng sản phẩm hoàn thành tương đương 7 3. Đánh giá sản phẩm dở dang theo chi phí định mức 8 V. Kế toán giá thành sản phẩm 9 1. Giá thành sản phẩm và phân loại gá thành sản phẩm 9 1.1. Khái niệm giá thành sản phẩm 9 1.2. Phân loại giá thành sản phẩm 9 1.2.1. Theo thời điểm và cơ sở số liệu để tính giá thành 9 1.2.2. Theo phạm vi tính toán và nội dung chi phí cấu thành trong giá thành 9 2. Mối quan hệ giữa chi phí sản xuất và giá thành sản phẩm 9 3. Đối tượng tính giá thành sản phẩm và kỳ tính giá thành 10 3.1. Đối tượng tính giá thành sản phẩm 10 3.2. Kỳ tính giá thành 11 4. Phương pháp tính giá thành sản phẩm 11 4.1. Phương pháp tính giá thành giản đơn 11 4.2. Phương pháp tính giá thành theo đơn đặt hàng 11 4.3. Phương pháp tính giá thành hệ số 12 4.4. Phương pháp loại trừ giá trị sản phẩm phụ 13 4.5. Phương pháp tỷ lệ 13 4.6. Phương pháp tính giá thành định mức 13 4.7. Phương pháp tính giá thành phân bước 13 4.7.1. Phương pháp phân bước có tính giá thành nửa thành phẩm 14 4.7.2. Phương pháp phân bước không tính giá thành nửa thành phẩm 14 Chương 2: Thực trạng kế toán tập hợp chi phí sản xuất và tính giá thành sản phẩm tại Công ty cổ phần gạch Tuynel Trường Lâm 15 I. Tổng quan về Công ty Cổ phần Gạch Tuynel Trường Lâm 15 1. Quá trình hình thành và phát triển của công ty 15 2.Chức năng, nhiệm vụ của công ty 16 3. Cơ cấu bộ máy tổ chức quản lý của công ty 16 4. Quy trình công nghệ sản xuất sản phẩm 17 5. Kết quả thực hiện một số chỉ tiêu chủ yếu giai đoạn 2008 – 2009 18 6. Đặc điểm công tác kế toán tại Công ty 19 6.1. Hình thức tổ chức công tác kế toán 19 6.2. Tổ chức bộ máy kế toán 20 6.3. Các chính sách kế toán hiện đang áp dụng tại công ty 20 II. Thực trạng kế toán tập hợp chi phí sản xuất và tính giá thành sản phẩm tại Công ty Cổ phần Gạch Tuynel Trường Lâm 21 1.Kế toán tập hợp CPSX tại Công ty Cổ phần Gạch Tuynel Trường Lâm 21 1.1. Đăc điểm và phân loại CPSX tại Công ty Cổ phần Gạch Tuynel Trường Lâm 21 1.2. Đối tượng kế toán tập hợp CPSX và tính giá thành sản phẩm tại Công ty Cổ phần gạch Tuynel Trường Lâm 22 1.3. Phương pháp kế toán tập hợp và phân bổ CPSX tại Công ty Cổ phần gạch Tuynel Trường Lâm 22 1.3.1. Phương pháp kế toán tập hợp và phân bổ CPNVLTT 22 1.3.2. Kế toán tập hợp và phân bổ chi phí nhân công trực tiếp 24 1.3.3. Kế toán tập hợp chi phí sản xuất chung 27 2. Đánh giá sản phẩm dở dang tại công ty 31 3. Kế toán tổng hợp chi phí sản xuất toàn công ty 32 4. Kế toán tính giá thành 32 4.1. Đối tượng tính giá thành 32 4.2. Phương pháp tính giá thành 33 Chương 3: Một số ý kiếm đề xuất nhằm nâng cao chất lượng công tác kế toán tập hợp CPSX và tính giá thành sản phẩm tại Công ty cổ phần gạch tuynel Trường Lâm 34 I. Nhận xét chung về công tác kế toán tại Công ty 34 1. Ưu điểm 34 2. Nhược điểm 35 II. Một số ý kiến đề xuất nhằm nâng cao chất lượng công tác kế toán tập hợp CPSX và tính giá thành sản phẩm tại Công ty Cổ phần Gạch Tuynel Trường Lâm 36 Kết luận LỜI MỞ ĐẦU Trong những năm gần đây với chính sách mở cửa của nhà nước, một mặt đã tạo điều kiện cho các doanh nghiệp có thể phát huy hết khả năng, tiềm lực của mình, mặt khác lại đặt các doanh nghiệp trước một thử thách lớn lao, đó là sự cạnh tranh gay gắt của cơ chế thị trường. Để đứng vững được trên thị trường và hoạt động kinh doanh có hiệu quả, các doanh nghiệp cần có một hệ thống quản lý tài chính cung cấp thông tin chính xác để giúp lãnh đạo đưa ra được những quyết định quản lý đúng đắn trong quá trình sản xuất kinh doanh. Trong các công cụ quản lý tài chính thì hạch toán kế toán là một công cụ hữu hiệu để thực hiện kiểm tra, xử lý thông tin. Trên thực tế, ở tất cả các doanh nghiệp, kế toán đã phản ánh tính toán sao cho doanh nghiệp tiết kiệm chi phí, hạ thấp giá thành, nâng cao lợi nhuận cho doanh nghiệp. Như vậy, nếu doanh nghiệp không thực hiện tốt công tác hạch toán kế toán nhất là kế toán chi phí sản xuất và tính giá thành sản phẩm thì có thể nói các doanh nghiệp hoạt động trên thị trường một cách liều lĩnh, sẽ không có phương hướng và những quyết định đưa đến những thành công trong kinh doanh. Nhận thức rõ tầm quan trọng của công tác tập hợp chi phí sản xuất và tính giá thành sản phẩm, sau khi đi sâu vào khảo sát, nghiên cứu tình hình thực tế và công tác này ở công ty Cổ phần gạch Tuynel Trường Lâm, em đã chọn đề tài : “Tổ chức công tác kế toán tập hợp chi phí sản xuất và tính giá thành sản phẩm tại Công ty Cổ phần Gạch Tuynel Trường Lâm” Luận văn gồm 3 chương : Chương I: Cơ sở lý luận về kế toán tập hợp chi phí sản xuất và tính giá thành sản phẩm trong doanh nghiệp sản xuất Chương II: Thực trạng kế toán tập hợp chi phí sản xuất và tính giá thành sản phẩm tại Công ty Cổ phần Gạch Tuynel Trường Lâm Chương III: Một số ý kiến đề xuất nhằm nâng cao chất lượng công tác kế toán tập hợp chi phí sản xuất và tính giá thành sản phẩm tại Công ty Cổ phần Gạch Tuynel Trường Lâm Do thời gian tìm hiểu tại Công ty có hạn và khả năng cũng như kinh nghiệm còn hạn chế, bên cạnh đó, đối tượng nghiên cứu lại rất rộng và phức tạp nên bài viết không tránh khỏi những sai sót và hạn chế nhất định. Em rất mong nhận được sự góp ý của các thầy cô để bài viết được đầy đủ và hoàn thiện hơn. Em xin chân thành cảm ơn TS. Đỗ Thị Phương đã hướng dẫn chỉ bảo em tận tình, cảm ơn ban lãnh đạo, nhân viên phòng kế toán Công ty Cổ phần Gạch Tuynel Trường Lâm đã nhiệt tình giúp đỡ tạo điều kiện cho em hoàn thành luận văn tốt nghiệp. Hà Nội, Tháng 05 năm 2010 Sinh viên Trần Thị Ngọc Ánh CHƯƠNG I CƠ SỞ LÝ LUẬN VỀ KẾ TOÁN TẬP HỢP CHI PHÍ SẢN XUẤT VÀ TÍNH GIÁ THÀNH SẢN PHẨM TRONG DOANH NGHIỆP SẢN XUẤT I. Chi phí sản xuất và phân loại chi phí sản xuất 1. Khái niệm về chi phí sản xuất Để tiến hành sản xuất tạo ra sản phẩm bất kỳ doanh nghiệp nào cũng phải kết hợp hài hoà 3 yếu tố, đó là: tư liệu lao động, đối tượng lao động và sức lao động của con người. Ngoài ra doanh nghiệp còn phải chi thêm các chi phí về các loại dịch vụ và chi phí khác bằng tiền. Vậy, chi phí sản xuất là biểu hiện bằng tiền của toàn bộ các hao phí về lao động sống và lao động vật hoá và các chi phí cần thiết khác mà doanh nghiệp phải chi ra để sản xuất ra sản phẩm trong một thời kỳ nhất định (tháng, quý, năm). - Chi phí về lao động sống gồm: chi phí tiền lương, tiền công, các khoản trích nộp theo quy định. - Chi phí về lao động vật hoá gồm: chi phí về nguyên vật liệu, công cụ dụng cụ dùng cho sản xuất, chi phí về năng lượng, chi phí khấu hao TSCĐ,... 2. Phân loại chi phí sản xuất Chi phí sản xuất của doanh nghiệp bao gồm nhiều loại có nội dung, tính chất cũng như công dụng đối với quá trình sản xuất cũng khác nhau nên cần phải phân loại chi phí nhằm tạo thuận lợi cho công tác quản lý và hạch toán chi phí. Phân loại chi phí là việc sắp xếp các loại chi phí khác nhau vào từng nhóm theo những đặc trưng nhất định. 2.1. Phân loại chi phí sản xuất theo nội dung, tính chất kinh tế của chi phí (phân loại chi phí theo yếu tố) Cách phân loại này căn cứ vào nội dung, tính chất kinh tế của CPSX không phân biệt chúng phát sinh ở đâu, dùng vào mục đích gì để chia thành các yếu tố chi phí, bao gồm các yếu tố sau: - Chi phí nguyên liệu, vật liệu: Bao gồm giá trị nguyên, vật liệu chính, vật liệu phụ, phụ tùng thay thế, công cụ dụng cụ... sử dụng vào hoạt động sản xuất kinh doanh (loại trừ giá trị dùng không hết nhập lại kho và phế liệu thu hồi). - Chi phí nhân công: Bao gồm khoản chi tiền lương và các khoản trích theo lương theo quy định của nhà nước về BHYT, BHXH, KPCĐ phải trả cho phục vụ sản xuất. - Chi phí khấu hao TSCĐ: Bao gồm toàn bộ số khấu hao TSCĐ phải trích của tất cả các TSCĐ sử dụng vào hoạt động sản xuất trong kỳ của doanh nghiệp. - Chi phí dịch vụ mua ngoài: Bao gồm toàn bộ số tiền mà doanh nghiệp phải chi trả cho các dịch vụ mua ngoài như điện, nước...dùng trong sản xuất của doanh nghiệp. - Chi phí khác bằng tiền: Là những khoản chi phí khác dùng vào sản xuất ngoài các chi phí kể trên. Cách phân loại này cho biết kết cấu, tỷ trọng của từng loại chi phí từ đó làm cơ sở cho kế toán phân tích, đánh giá tình hình thực hiện dự toán CPSX, đồng thời cung cấp số liệu để lập bảng thuyết minh báo cáo tài chính là căn cứ để lập kế hoạch chi phí sản xuất kỳ sau. 2.2. Phân loại chi phí sản xuất theo mục đích, công dụng của chi phí Căn cứ vào mục đích và công dụng của CPSX để sắp xếp những CPSX có cùng công dụng, mục đích vào một nhóm. Cách phân loại này còn gọi là phân loại CPSX theo khoản mục. Theo cách này tất cả các CPSX phát sinh trong kỳ đều được chia thành 3 khoản mục: - Chi phí nguyên vật liệu trực tiếp: Bao gồm toàn bộ chi phí nguyên vật liệu sử dụng trực tiếp cho quá trình sản xuất ra sản phẩm, lao vụ, dịch vụ. - Chi phí nhân công trực tiếp: Bao gồm chi phí về lương và các khoản trích theo lương như BHXH, BHYT, KPCĐ, BHTN phải trả cho công nhân sản xuất trực tiếp theo tỷ lệ quy định. - Chi phí sản xuất chung: Bao gồm tiền lương và các khoản trích theo lương phải trả nhân viên quản lý phân xưởng, chi phí nguyên vật liệu, công cụ dụng cụ, khấu hao TSCĐ, chi phí dịch vụ mua ngoài và các chi phí bằng tiền khác. 2.3. Phân loại chi phí sản xuất theo mối quan hệ giữa chi phí sản xuất với khối lượng hoạt động của doanh nghiệp. Để thuận tiện cho việc lập kế hoạch và kiểm tra chi phí, đồng thời làm căn cứ để đề ra các quyết định kinh doanh, toàn bộ chi phí sản xuất lại được phân loại theo quan hệ với khối lượng hoạt động thực hiện. Đó là những sản phẩm, công việc, lao vụ, dịch vụ đã hoàn thành, cung cấp, thực hiện. Theo cách phân loại này, chi phí được chia thành: - Biến phí sản xuất: Là những chi phí có sự thay đổi tỉ lệ thuận với khối lượng hoạt động trong kỳ như CPNVLTT, tiền công trả theo sản phẩm... - Định phí sản xuất: Là những chi phí không có sự biến đổi khi khối lượng hoạt động thay đổi như chi phí khấu hao TSCĐ... Nhưng chi phí này nếu tính cho một đơn vị khối lượng hoạt động lại thay đổi tỉ lệ nghịch với khối lượng hoạt động. - Chi phí hỗn hợp: Là khoản CPSX mà bản thân gồm các yếu tố biến phí lẫn định phí như chi phí điện thoại, chi phí sửa chữa ở mức hoạt động cơ bản, ở mức hoạt động quá cơ bản thì nó biểu hiện đặc trưng cho biến phí. 2.4. Phân loại chi phí sản xuất theo phương pháp tập hợp chi phí vào đối tượng chịu chi phí Theo cách phân loại này, CPSX được phân loại thành: - Chi phí trực tiếp: Là những chi phí liên quan trực tiếp đến một đối tượng chịu chi phí như một loại sản phẩm, giai đoạn công nghệ, phân xưởng sản xuất... - Chi phí gián tiếp: Là những chi phí liên quan đến nhiều đối tượng chịu chi phí nên cần phân bổ các chi phí đó cho các đối tượng, tập hợp chi phí theo phương pháp phân bổ gián tiếp. II. Đối tượng kế toán tập hợp chi phí sản xuất Đối tượng kế toán tập hợp CPSX: là phạm vi (giới hạn) mà các CPSX cần được tập hợp trong kỳ nhằm đáp ứng yêu cầu kiểm tra, giám sát, tổng hợp chi phí theo yêu cầu tính giá thành sản phẩm. Căn cứ để xác định đối tượng tập hợp chi phí sản xuất có thể là: - Đặc điểm và công dụng của chi phí trong quá trình sản xuất. - Đặc điểm, cơ cấu tổ chức sản xuất của doanh nghiệp. - Yêu cầu kiểm tra và yêu cầu hạch toán chi phí của doanh nghiệp. - Trình độ chuyên môn của cán bộ kế toán trong doanh nghiệp. - Đối tượng tập hợp chi phí trong doanh nghiệp có thể là: - Từng đơn đặt hàng. - Từng nhóm sản phẩm. - Từng công trình, hạng mục công trình. - Từng sản phẩm bộ phận, chi tiết sản phẩm. - Từng phân xưởng, từng bộ phận sản xuất hay toàn doanh nghiệp. - Từng giai đoạn của quy trình công nghệ hay toàn bộ quy trình công nghệ. - Từng cây, con hay từng sản phẩm của ngành nông nghệ. III. Phương pháp kế toán tập hợp và phân bổ chi phí sản xuất 1. Kế toán tập hợp chi phí nguyên vật liệu trực tiếp (Phụ lục 01) Chi phí nguyên vật liệu trực tiếp bao gồm chi phí về các loại NVL chính (kể cả nửa thành phẩm mua ngoài), vật liệu phụ, nhiên liệu... sử dụng trực tiếp vào việc chế tạo sản phẩm hay thực hiện công việc lao vụ. Đối với chi phí NVLTT việc tập hợp các đối tượng chịu chi phí có theo một trong hai phương pháp sau: Phương pháp trực tiếp: Đối với chi phí NVLTT chỉ liên quan đến một đối tượng chịu chi phí. Phương pháp gián tiếp: Đối với chi phí NVL liên quan đến nhiều đối tượng chịu chi phí. Trong trường hợp này việc tập hợp chi phí NVLTT được tiến hành như sau: + Trước tiên tập hợp chi phí NVLTT + Sau đó lựa chọn tiêu thức phân bổ rồi phân bổ chi phí này cho từng đối tượng liên quan: Chi phí NVLTT phân Tổng CPNVLTT cần phân bổ Tiêu chuẩn = x phân bổ của bổ cho đối tượng i Tổng tiêu chuẩn phân bổ đối tượng i Để theo dõi các khoản chi phí NVLTT kế toán sử dụng TK 621 - Chi phí NVLTT. Tài khoản này được mở chi tiết theo từng đối tượng tập hợp chi phí (phân xưởng, bộ phận sản xuất sản phẩm...). Nội dung và kết cấu tài khoản: TK 621 không có số dư cuối kỳ. Bên nợ: - Trị giá NVL xuất dùng trực tiếp cho sản xuất, chế tạo sản phẩm Bên có: - Trị giá NVL sử dụng không hết được nhập lại kho - Kết chuyển hoặc tính phân bổ trị giá NVLTT 2. Kế toán tập hợp chi phí nhân công trực tiếp (Phụ lục 02) Chi phí nhân công trực tiếp bao gồm các chi phí về tiền công và các khoản phải trả người lao động, chế tạo sản phẩm bao gồm: Lương chính, lương phụ, phụ cấp và các khoản trích theo lương như: BHXH, BHYT, KPCĐ theo quy định phải trả công nhân trực tiếp sản xuất. Đối với các khoản chi phí NCTT, việc tập hợp và phân bổ vào các đối tượng chịu chi phí cũng tương tự như chi phí NVLTT. Trường hợp CPNCTT phân bổ cho các đối tượng thì tiêu chuẩn phân bổ có thể là: Chi phí tiền công định mức, giờ công định mức, giờ thực tế, đối tượng hoạt động. Để theo dõi chi phí nhân công trực tiếp kế toán sử dụng TK 622 – Chi phí nhân công trực tiếp. Tài khoản này được mở chi tiết theo từng đối tượng tập hợp chi phí giống TK 621. Nội dung và kết cấu tài khoản: TK 622 không có số dư cuối kỳ. Bên nợ: Chi phí nhân công trực tiếp Bên có: Kết chuyển CPNCTT để tính giá thành sản phẩm 3. Kế toán tập hợp chi phí sản xuất chung (Phụ lục 03) Chi phí sản xuất chung là các khoản chi phí sản xuất liên quan đến việc phục vụ và quản lý sản xuất trong phạm vi phân xưởng, bộ phận sản xuất. Chi phí sản xuất chung bao gồm: Chi phí nhân viên phân xưởng, chi phí vật liệu, chi phí dụng cụ, chi phí khấu hao TSCĐ, chi phí dịch vụ mua ngoài và các chi phí bằng tiền. Chi phí sản xuất chung được tập hợp riêng theo từng địa điểm phát sinh chi phí, sau đó tiến hành phân bổ cho từng đối tượng theo tiêu chuẩn phân bổ: Chi phí NCTT, chi phí NVLTT, định mức chi phí sản xuất chung... Để theo dõi các khoản mục CPSXC, kế toán sử dụng TK 627 – Chi phí sản xuất chung. Nội dung và kế cấu tài khoản: TK 627 không có số dư cuối kỳ Bên nợ: - Chi phí sản xuất chung thực tế phát sinh trong kỳ Bên có: - Các khoản ghi giảm chi phí sản xuất chung - CPSXC được phân bổ, kết chuyển - CPSXC không được phân bổ, kết chuyển 4. Kế toán tổng hợp chi phí sản xuất 4.1. Kế toán tổng hợp chi phí sản xuất theo phương pháp kê khai thường xuyên (Phụ lục 04) Tài khoản kế toán sử dụng: TK 154 – Chi phí sản xuất kinh doanh dở dang. TK 154 được mở chi tiết theo từng ngành sản xuất, từng nơi phát sinh chi phí hay từng loại sản phẩm, nhóm sản phẩm, chi tiết sản phẩm, từng loại lao vụ, dịch vụ... của các bộ phận sản xuất kinh doanh chính, sản xuất phụ (kể cả thuê ngoài gia công chế biến). Kết cấu và nội dung của TK 154 Bên nợ: - Tổng hợp các chi phí sản xuất phát sinh trong kỳ (CPNVLTT, CPNCTT, CPSXC) Bên có: - Các khoản ghi giảm chi phí sản xuất - Tổng giá thành sản xuất thực tế hay chi phí thực tế của sản phẩm, dịch vụ đã hoàn thành Dư nợ: - Chi phí thực tế của sản phẩm dịch vụ dở dang chưa hoàn thành 4.2. Kế toán tổng hợp chi phí sản xuất theo phương pháp kiểm kê định kỳ (Phụ lục 05) Tài khoản kế toán sử dụng: TK 631 – Giá thành sản xuất để tổng hợp chi phí sản xuất cho toàn doanh nghiệp. Kết cấu và nội dung: TK 631 không có số dư cuối kỳ Bên nợ: - Giá trị sản phẩm dở dang đầu kỳ - Các CPSX phát sinh trong kỳ liên quan đến sản xuất sản phẩm Bên có: - Kết chuyển giá trị sản phẩm dở dang cuối kỳ vào TK 154 - Giá trị thu hồi ghi giảm chi phí - Tổng GTSP, lao vụ, dịch vụ hoàn thành kết chuyển vào TK 632 IV. Phương pháp đánh giá sản phẩm dở dang cuối kỳ Sản phẩm dở dang là sản phẩm, công việc còn đang trong quá trình sản xuất, gia công, chế biến trên các giai đoạn của quy trình công nghệ, hoặc đã hoàn thành một vài quy trình chế biến nhưng vẫn còn phải gia công chế biến mới trở thành thành phẩm. Đánh giá sản phẩm dở dang là tính toán xác định phần chi phí sản xuất mà sản phẩm dở dang cuối kỳ phải chịu. 1. Đánh giá sản phẩm dở dang theo CPNVLTT hoặc CPNVLC Phương pháp này được áp dụng trong trường hợp doanh nghiệp có chi phí nguyên liệu, vật liệu chính trực tiếp (hoặc chi phí nguyên liệu, vật liệu trực tiếp) chiếm tỷ trọng lớn trong tổng chi phí sản xuất, khối lượng sản phẩm dở dang ít và tương đối ổn định giữa các kỳ. Chi phí sản xuất dở dang được xác định theo công thức: CPNVLTT của CP NVLTT SPDD đầu kì + phát sinh trong kì Số lượng Trị giá SPDD = x SPDD cuối kỳ Số lượng SP hoàn thành + SL SPDD cuối kỳ cuối kỳ Ưu điểm: Phương pháp này tính toán đơn giản, dễ làm, xác định chi phí SPDD cuối kỳ kịp thời, phục vụ cho việc tính giá thành sản phẩm được nhanh chóng. Nhược điểm: Độ chính xác không cao vì không tính đến chi phí chế biến khác. Phương pháp này thích hợp đối với các doanh nghiệp mà chi phí NVLTT chiểm tỷ trọng lớn trong tổng chi phí sản xuất. 2. Đánh giá sản phẩm dở dang theo khối lượng sản phẩm hoàn thành tương đương Phương pháp này áp dụng đối với doanh nghiệp có chi phí vật liệu trực tiếp chiếm tỷ trọng không lớn trong tổng chi phí sản xuất, khối lượng sản phẩm dở dang lớn và không ổn định giữa các kỳ, đánh giá được mức độ hoàn thành của sản phẩm dở dang. Chi phí sản xuất dở dang được xác định theo công thức: - Đối với các khoản mục chi phí nguyên vật liệu trực tiếp bỏ vào 1 lần ngay từ đầu quy trình sản xuất (như NVLCTT hoặc NVLTT) thì tính theo công thức phần 1 - Đối với các khoản mục chi phí bỏ dần trong quy trình sản xuất (như CPNCTT, SXC) thì tính theo mức độ hoàn thành: CPNCTT, CPSXC CPNCTT, CPSXC của SPDD + phát sinh trong kì Số lượng Giá trị SPDD = x SP quy đổi cuối kỳ Số lượng SP hoàn thành + Số lượng SPDD (CPNCTT hoặc quy đổi CPSXC) Trong đó: Số lượng sản phẩm quy đổi = Số lượng SPDD x Mức độ hoàn thành Trị gía SPLD cuối kỳ = CPNVLTT nằm trong SPLD + CPNCTT nằm trong SPLD + CPSXC nằm trong SPLD Đối với những sản phẩm có khối lượng dở dang ở các khâu trên dây chuyền sản xuất tương đối đồng đều nhau, có thể coi mức độ hoàn thành chung của tất cả sản phẩm dở dang là 50% để đơn giản cho việc tính toán mà vẫn đảm bảo tính hợp lý và độ tin cậy cần thiết của thông tin. Phương pháp này còn gọi là phương pháp đánh giá sản phẩm dở dang theo mức độ hoàn thành chung 50%. Ưu điểm: Tính toán được chính xác và khoa học hơn Nhược điểm: Khối lượng tính toán nhiều, việc đánh giá mức độ chế biến hoàn thành của SPDD là khá phức tạp và mang tính chủ quan. 3. Đánh giá sản phẩm dở dang theo chi phí sản xuất định mức Theo phương pháp này, kế toán căn cứ vào khối lượng sản phẩm dở dang, mức độ hoàn thành của SPDD ở từng công đoạn sản xuất và định mức từng khoản mục chi phí ở từng công đoạn sản xuất để tính ra giá trị sản phẩm dở dang theo chi phí định mức sau đó tập hợp lại cho từng loại sản phẩm. Công thức: Chi phí của sản phẩm = Khối lượng sản phẩm x Định mức dở dang cuối kỳ dở dang cuối kỳ chi phí Ưu điểm: Tính toán nhanh chóng, thuận tiện, đáp ứng nhu cầu thông tin tại mọi thời điểm. Nhược điểm: Độ chính xác của kết quả tính toán không cao, khó áp dụng vì thông thường khó xác định mức độ chuẩn xác. V. Kế toán giá thành sản phẩm 1. Giá thành sản phẩm và phân loại giá thành sản phẩm 1.1. Khái niệm giá thành sản phẩm GTSP là biểu hiện bằng tiền của toàn bộ hao phí về lao động sống cần thiết và lao động vật hoá mà doanh nghiệp đã bỏ ra có liên quan đến khối lượng SP, dịch vụ... đã hoàn thành trong một thời kỳ nhất định. 1.2. Phân loại giá thành sản phẩm 1.2.1. Theo thời điểm và cơ sở số liệu để tính giá thành Căn cứ vào thời điểm và cơ sở số liệu tính giá thành được phân loại thành: - Giá thành kế hoạch: Là giá thành tính trước khi sản xuất sản phẩm. Giá thành kế hoạch được tính trên cơ sở giá thành thực tế của kỳ trước và các định mức dự toán chi phí sản lượng kỳ kế hoạch. Giá thành này được xem là mục tiêu phấn đấu của doanh nghiệp để tiết kiệm CPSX, hạ giá thàh sản phẩm và tăng thêm thu nhập cho doanh nghiệp. - Giá thành định mức: Được xác định khi bắt đầu bước vào sản xuất sản phẩm nhưng khác với giá thành kế hoạch ở chỗ nó không dựa trên định mức dự toán chi phí mà dựa trên cơ sở định mức chi phí hiện hành tại một thời điểm nhất định trong hiện tại kỳ kế hoạch. Do đó, giá thành định mức luôn thay đổi để phù hợp với sự thay đổi định mức chi phí trong quá trình thực hiện giá thành. - Giá thành thực tế: Chỉ xác định được khi quá trình sản xuất đã hoàn thành và dựa trên cơ sở số liệu dựa trên chi phí sản xuất thực tế đã phát sinh tập hợp được trong kỳ. Giá thành thực tế sản phẩm là chỉ tiêu kinh tế tổng hợp phản ánh kết quả phấn đấu của doanh nghiệp trong việc tổ chức và sử dụng các giải pháp kinh tế để thực hiện quá trình sản xuất. 1.2.2. Theo phạm vi tính toán và nội dung chi phí cấu thành trong giá thành - Giá thành sản xuất: bao gồm các chi phí nguyên vật liệu trực tiếp, chi phí nhân công trực tiếp, chi phí sản xuất chung. - Giá thành toàn bộ: Là chỉ tiêu phản ánh toàn bộ các khoản chi phí phát sinh liên quan tới việc sản xuất tiêu thụ sản phẩm. Giá thành sản phẩm = Giá thành SX + CPQLDN + CPBH 2. Mối quan hệ giữa chi phí sản xuất và giá thành sản phẩm Chi phí sản xuất và giá thành sản phẩm là hai mặt biểu hiện của quá trình sản xuất có mối quan hệ chặt chẽ với nhau. Chi phí sản xuất và giá thành sản phẩm có bản chất tương tự, đều là hao phí về lao động mà doanh nghiệp đã bỏ ra cho hoạt động sản xuất. Tuy vậy, giữa chi phí sản xuất và giá thành sản phẩm có sự khác nhau nhất định, đó là: - Chi phí sản xuất luôn gắn liền với từng thời kỳ nhất định đã phát sinh chi phí, còn giá thành sản phẩm lại gắn liền với khối lượng sản phẩm, dịch vụ, công việc, lao vụ đã sản xuất hoàn thành. - Chi phí sản xuất trong kỳ không chỉ liên quan đến sản phẩm, công việc, lao vụ, dịch vụ đã hoàn thành mà còn liên quan đến sản phẩm hỏng, SPDD cuối kỳ, cả những chi phí thực tế chưa phát sinh mà đã trích trước. Còn giá thành sản phẩm lại liên quan đến CPSX của sản phẩm dở dang từ kỳ trước chuyển sang. Mối quan hệ giữa CPSX và giá thành sản phẩm được thể hiện qua công thức sau: Tổng giá thành Chi phí sản Chi phí sản xuất Chi phí sx sản phẩm = xuất dở dang + phát sinh - dở dang hoàn thành đầu kỳ trong kỳ cuối kỳ 3. Đối tượng tính giá thành sản phẩm và kỳ tính giá thành 3.1. Đối tượng tính giá thành sản phẩm * Khái niệm: Đối tượng tính giá thành là các loại sản phẩm, công việc, lao vụ, dịch vụ, đã hoàn thành cần tính được tổng giá thành và giá thành đơn vị. Việc xác định đối tượng tính giá thành là việc xác định sản phẩm, bán thành phẩm, công việc, lao vụ nhất định đòi hỏi phải tính giá thành một đơn vị. Đối tượng tính giá thành có thể là sản phẩm cuối cùng của quá trình sản xuất hay đang trên dây chuyền sản xuất tuỳ theo yêu cầu của hạch toán kinh tế nội bộ và tiêu thụ sản phẩm. Trong các doanh nghiệp tuỳ vào đặc điểm, tình hình cụ thể mà đối tượng tính giá thành có thể là: - Chi tiết, bộ phận của sản phẩm - Từng sản phẩm, nhóm sản phẩm cùng loại - NTP của từng giai đoạn hoặc thành phẩm ở bước công nghệ cuối cùng, từng đơn đặt hàng, lô hàng. 3.2. Kỳ tính giá thành Kỳ tính giá thành sản phẩm là kỳ bộ phận kế toán giá thành cần tiến hành công việc tính giá thành cho các đối tượng đã xác định. Mỗi đối tượng tính giá thành phải căn cứ vào đặc điểm tổ chức chu kỳ sản xuất của chúng để xác định cho phù hợp. Trường hợp tổ chức sản xuất nhiều, chu kỳ sản xuất ngắn và xen kẽ liên tục thì thời điểm tính gía thành thích hợp là cuối tháng. Còn nếu chu kỳ sản xuất dài, sản phẩm chỉ hoàn thành khi kết thúc chu kỳ sản xuất sản phẩm. 4. Phương pháp tính giá thành sản phẩm 4.1. Phương pháp tính giá thành giản đơn (phương pháp trực tiếp) Theo phương pháp này, giá thành sản phẩm được tính bằng cách căn cứ trực tiếp vào CPSX đã tập hợp được theo từng đối tượng tập hợp chi phí trong kỳ và giá trị sản phẩm dở dang đầu kỳ, cuối kỳ để tính ra giá thành sản phẩm theo công thức: Tổng giá thành sản xuất Trị giá CPSX Trị giá thực tế của sản phẩm = SPDD + phát sinh - SPDD hoàn thành trong kỳ đầu kỳ trong kỳ cuối kỳ Giá thành đơn vị SP hoàn thành = Tổng giá thành sản phẩm trong kỳ Khối lượng SP hoàn thành trong kỳ Phương pháp này áp dụng thích hợp trong các doanh nghiệp có quy trình công nghệ sản xuất đơn giản, tổ chức sản xuất nhiều, chu kì sản xuất ngắn và xen kẽ liên tục, đối tượng tính giá thành tương ứng phù hợp với đối tượng kế toán tập hợp chi phí sản xuất, kỳ tính giá thành phù hợp với kỳ báo cáo. 4.2. Phương pháp tính giá thành theo đơn đặt hàng Theo phương pháp này áp dụng đối với các doanh nghiệp sản xuất đơn chiếc hoặc hàng loạt có khối lượng nhỏ. Đối tượng tập hợp chi phí là từng đơn đặt hàng và đối tượng tính giá thành là những đơn đặt hàng mới hoàn thành. Vì vậy, chỉ khi nào một đơn đặt hàng hoàn thành thì mới tính giá thành cho nó. Do đó, kỳ tính giá thành sẽ không trùng với kỳ báo cáo. Tuy nhiên, trong tháng nếu các đơn đặt hàng chưa hoàn thành thì vẫn phải tập hợp chi phí sản xuất cho đơn đặt hàng đó trên phiếu tính giá thành, sau đó tổng hợp chi phí các thánglại ta sẽ được giá thành của đơn đặt hàng. Nếu một đơn đặt hàng được sản xuất ở nhiều phân xưởng khac nhau thì phải tính toán xác định chi phí của từng phân xưởng liên quan tới đơn đặt hàng. Những chi phí trực tiếp được tính thẳng vào đơn đặt hàng, còn các chi phí chung được phân bổ cho thích hợp. 4.3. Phương pháp tính giá thành hệ số Theo phương pháp này toàn bộ CPSX được tập hợp chung cho toàn quy trình công nghệ. Để tính được giá thành từng loại SP phải căn cứ vào hệ số tính giá thành quy định của từng loại sản phẩm, rồi tiến hành theo các bước sau: - Quy đổi sản lượng thực tế từng loại sản phẩm theo hệ số tính giá thành để làm tiêu thức phân bổ. - Tính sản lượng qui đổi của từng loại SP: Sản lượng quy đổi SPi = Sản lượng thực tế SPi x Hệ số quy đổi SPi - Tính hệ số phân bổ chi phí của từng loại sản phẩm: Hệ số phân bổ SPi = Sản lượng SPi quy đổi Tổng sản lượng quy đổi của tất cả các loại SP - Tính giá thành thực tế từng loại sản phẩm (theo từng khoản mục): Tổng giá thành SPi = Tổng giá thành thực tế * hệ số phân bổ SPi Phương pháp này áp dụng thích hợp với các doanh nghiệp mà trong cùng một quy trình công nghệ sản phẩm sản xuất với cùng một loại nguyên vật liệu thu được nhiều loại sản phẩm khác nhau. 4.4. Phương pháp loại trừ giá trị sản phẩm phụ Phương pháp này áp dụng ở các doanh nghiệp mà trong một quá trình sản xuất bên cạnh những sản phẩm chính thu được còn thu được cả sản phẩm phụ. Để tính giá thành sản phẩm chính, kế toán phải loại trừ giá trị sản phẩm phụ ra khỏi tổng chi phí sản xuất sản phẩm. Gía trị sản phẩm phụ có thể xét theo nhiều phương pháp như: Giá trị ước tính, giá kế hoạch, giá NVL ban đầu. Tổng giá thành = SPDD + CPSX PS - SPDD - CPSP phụ SP chính đầu kỳ trong kỳ cuối kỳ 4.5. Phương pháp tỷ lệ Trong các doanh nghiệp sản xuất, nhiều loại sản phẩm có quy cách, phẩm chất khác nhau. Để giảm bớt khối lượng hạch toán, kế toán thường tiến hành tập hợp chi phí sản xuất theo nhóm sản phẩm cùng loại, căn cứ vào tỷ lệ chi phí giữa chi phí sản xuất thực tế với chi phí sản xuất kế hoạch hoặc định mức sẽ tính ra giá thành đơn vị và tổng giá thành cùng loại. CPSPDD đầu kỳ + CP PS trong kỳ - CPSPDD cuối kỳ Tỷ lệ giá = x 100 thành SP(%) Tổng tiêu chuẩn phân bổ 4.6. Phương pháp tính giá thành định mức Đây là phương pháp tính giá thành thực tế sản phẩm công việc lao vụ hoàn thành dựa trên giá thành định mức và chênh lệch do thay đổi, thoát ly định mức trong quá trình sản xuất, chế tạo sản phẩm. Phương pháp này thường áp dụng trong các doanh nghiệp có quy trình công nghệ ổn định, có hệ thống các định mức, dự toán chi phí tiên tiến hợp lý. Giá thành = Giá thành + Chênh lệch thay + Chênh lệch thoát thực tế định mức (-) đổi định mức (-) ly định mức 4.7. Phương pháp tính giá thành phân bước Phương pháp này áp dụng thích hợp với các doanh nghiệp có quy trình công nghệ phức tạp, liên tục, sản phẩm phải trải qua nhiều giai đoạn chế biến kế tiếp nhau, bán thành phẩm của bước trước là đối tượng chế biến của bước sau. Đối với các doanh nghiệp này thì đối tượng tính giá thành là thành phẩm ở bước cuối cùng hoặc bán thành phẩm của từng giai đoạn. Chính vì sự khác nhau này mà việc tính giá._.