Tính toán thiết kế hệ thống xử lý nước thải dệt nhuộm công ty Lucretia công suất 3600 m3/ngày

Chöông 1: MÔÛ ÑAÀU 1.1. Ñaëc vaán ñeà. Trong nhöõng naêm gaàn ñaây phaùt trieån kinh teá gaén vôùi baûo veä moâi tröôøng laø chuû ñeà taäp trung söï quan taâm cuûa nhieàu nöôùc treân theá giôùi. Moät trong nhöõng vaán ñeà ñaët ra cho caùc nöôùc ñang phaùt trieån trong ñoù coù Vieät Nam laø caûi thieän moâi tröôøng oâ nhieãm do caùc chaát ñoäc haïi do neàn coâng nghieäp taïo ra. Ñieån hình nhö caùc ngaønh coâng nghieäp cao su, hoùa chaát, coâng nghieäp thöïc phaåm, thuoác baûo veä thöïc vaät, y döôïc, luyeän kim, xi maï, giaáy, ñaëc bieät laø ngaønh deät nhuoäm. Ngaønh coâng nghieäp deät nhuoäm ñang phaùt trieån maïnh meõ ôû nöôùc ta vaø laø moät trong nhöõng ngaønh coâng nghieäp ñaëc tröng coù nguy cô oâ nhieãm, gaây ra caùc taùc ñoäng xaáu nhaát ñònh ñoái vôùi moâi tröôøng xung quanh vaø söùc khoeû coäng ñoàng, ñaëc bieät laø do löôïng nöôùc thaûi saûn xuaát lôùn, coù chöùa nhieàu caùc chaát oâ nhieãm voâ cô, höõu cô vaø kim loaïi naëng. Ngaønh deät may thu huùt nhieàu lao ñoäng goùp phaàn giaûi quyeát vieäc laøm vaø phuø hôïp vôùi nhöõng nöôùc ñang phaùt trieån khoâng coù neàn coâng nghieäp naëng phaùt trieån maïnh nhö nöôùc ta. Tuy nhieân haàu heát caùc nhaø maùy xí nghieäp deät nhuoäm ôû ta ñeàu chöa coù heä thoáng xöû lyù nöôùc thaûi, hoaëc coù nhöng hoaït ñoäng khoâng hieäu quaû vaø coù xu höôùng thaûi tröïc tieáp ra soâng suoái ao hoà loaïi nöôùc thaûi naøy coù ñoä kieàm cao, ñoä maøu lôùn, nhieàu hoùa chaát ñoäc haïi ñoái vôùi loaøi thuûy sinh. Chính vì vaäy trong phaïm vi heïp em choïn ñeà taøi luaän vaên toát nghieäp laø :“ Thieát keá heä thoáng xöû lyù nöôùc thaûi deät nhuoäm coâng ty Lucretia, coâng suaát 3600 m3/ngaøyñeâm ”, toïa laïc taïi Loâ DII-4,ñöôøng soá 20 khu coâng nghieäp Vieät Höông, tænh Bình Döông. 1.2. Tính caáp thieát vaø lyù do hình thaønh ñeà taøi. Moâi tröôøng soáng laø moät trong nhöõng vaán ñeà maø hieän nay ai cuõng quan taâm vaø böùc xuùc. Vaán ñeà khoâng töï noù phaùt sinh maø nguyeân nhaân chính laø do nhu caàu cuoäc soáng cuûa con ngöôøi ngaøy nay. ÔÛ Vieät Nam, trong thôøi kyø Coâng nghieäp hoùa – Hieän ñaïi hoùa ñaát nöôùc nhö hieän nay, neàn kinh teá thò tröôøng laø ñoäng löïc thuùc ñaåy nhòp ñieäu kinh teá töøng böôùc nhaûy voït, nhieàu ngaønh coâng nghieäp phaùt trieån maïnh, ñaëc bieät trong ñoù coù ngaønh deät nhuoäm. Hieän nay, ngaønh cuõng chieám moät vò trí quan troïng trong neàn kinh teá, ñoùng goùp raát lôùn cho ngaân saùch nhaø nöôùc vaø giaûi quyeát coâng aên vieäc laøm cho khaù nhieàu lao ñoäng. Tuy nhieân, ñaëc tröng cuûa nöôùc thaûi deät nhuoäm laø möùc ñoä oâ nhieãm lôùn, yeâu caàu ñaët ra cho coâng taùc nghieân cöùu laø phaûi thieát laäp ñöôïc caùc heä thoáng xöû lyù hieäu quaû caùc taùc nhaân chính gaây oâ nhieãm nhö tính kieàm, haøm löôïng kim loaïi naëng, caùc chaát hoaït ñoäng beà maët khoù phaân giaûi vi sinh, caùc hôïp chaát halogen höõu cô, caùc muoái trung tính vaø maøu coù trong nöôùc thaûi. Do tính chaát treân neáu khoâng xöû lyù trieät ñeå thì veà laâu veà daøi löôïng nöôùc thaûi naøy seõ tích tuï, gaây oâ nhieãm deán caùc nguoàn nöôùc xung quanh vaø aûnh höôøng ñeán söùc khoeû cuaû coäng ñoàng xung quanh . Ñeå coù theå chuû ñoäng vaø giaûm nheï chi phí trong vieäc khaéc phuïc oâ nhieãm, caùc cô sôû caàn naém ñöôïc nhöõng vaán ñeà chính cuûa coâng ngheä xöû lyù nöôùc thaûi deät nhuoäm. Ñeà taøi naøy seõ trình baøy caùc giaûi phaùp xöû lyù oâ nhieãm phuø hôïp vôùi ñieàu kieän hieän nay cuûa caùc cô sôû deät nhuoäm taïi Bình Döông vaø caùc tænh laân caän. Ñoù laø lyù do raát quan troïng ñeå hình thaønh ñeà taøi naøy. 1.3. Muïc tieâu cuûa ñeà taøi. Treân cô sôû tính toaùn thieát keá heä thoáng xöû lyù nöôùc thaûi cho Coâng ty Lucretia nhaèm giaûm möùc ñoä oâ nhieãm moâi tröôøng do nöôùc thaûi cuûa Coâng ty Lucretia gaây ra. Nöôùc thaûi ra moâi tröôøng beân ngoaøi ñaït tieâu chuaån loaïi B theo tieâu chuaån TCVN 5945-1995. 1.4. Phaïm vi vaø giôùi haïn cuûa ñeà taøi. Quaù trình thöïc hieän baøi luaän vaên toát nghieäp chæ taäp trung nghieân cöùu caùc vaán ñeà sau: Thôøi gian thöïc hieän haïn cheá: töø ngaøy 1/10/2007 ñeán 22/12/2007. Tìm hieåu vò trí ñòa lyù, ñieàu kieän töï nhieân, kinh phí vaø voán ñaàu tö, hieän traïng moâi tröôøng cuûa Coâng ty LUCRETIA. Tìm hieåu veà thaønh phaàn vaø tính chaát nöôùc thaûi deät nhuoäm noùi chung vaø cuûa Coâng ty LUCRETIA noùi rieâng. Töø ñoù ñöa ra bieän phaùp xöû lyù thích hôïp cho Coâng ty ñeå nöôùc thaûi ra ñaït tieâu chuaån moâi tröôøng. Phaïm vi thöïc hieän ñeà taøi: ñeà taøi naøy nghieân cöùu cho Coâng ty LUCRETIA toïa laïc taïi Loâ DII-4,ñöôøng soá 20 khu coâng nghieäp Vieät Höông, tænh Bình Döông. 1.5. Phöông phaùp nghieân cöùu. Trong quaù trình thöïc hieän luaän vaên coù söû duïng caùc phöông phaùp sau: Phöông phaùp thöïc teá: thu thaäp, xöû lyù vaø toång hôïp caùc taøi lieäu caàn thieát coù lieân quan ñeán ñeà taøi. Phöông phaùp keá thöøa: trong quaù trình thöïc hieän ñeà taøi, ñaõ tham khaûo caùc ñeà taøi coù lieân quan ñaõ thöïc hieän. Phöông phaùp quan saùt vaø moâ taû: quan saùt maët baèng cuûa Coâng ty ñeå ñaët traïm xöû lyù thích hôïp. Phöông phaùp trao ñoåi yù kieán: trong quaù trình thöïc hieän ñeà taøi ñaõ tham khaûo yù kieán cuûa giaùo vieân höôùng daãn veà vaán ñeà coù lieân quan. 1.6. Noäi dung ñeà taøi. Toång quan veà ngaønh deät nhuoäm. Giôùi thieäu sô löôïc veà coâng ty. Toång quan veà caùc phöông phaùp xöû lyù nöôùc thaûi. Phaân tích ñeà suaát coâng ngheä xöû lyù. Tính toaùn caùc coâng trình ñôn vò, vaø giaù thaønh heä thoáng xöû lyù nöôùc thaûi. Chöông 2 TOÅNG QUAN VEÀ NGHAØNH DEÄT NHOÄM VAØ KHAÛ NAÊNG GAÂY OÂ NHIEÃM CUÛA NÖÔÙC THAÛI DEÄT NHUOÄM. 2.1. Toång quan veà nghaønh coâng nghieäp deät nhuoäm. Ngaønh coâng nghieäp Deät -Nhuoäm ra ñôøi töø raát laâu ôû nöôùc ta vaø laø moät trong nhöõng ngaønh coâng nghieäp muõi nhoïn cuûa ñaát nöôùc, noù ñoùng goùp ñaùng keå vaøo ngaân saùch nhaø nöôùc, naêm 2007 nghaønh may maëc trong ñoù coù deät nhuoäm öôùt tính xuaát khaåu ñaït töø 7,3 - 7,5 tyû USD vaø phaán ñaáu ñeán naêm 2010 ñaït 10-12 tyûUSD, ñoàng thôøi giaûi quyeát nhieàu coâng aên vieäc laøm cho nhieàu lao ñoäng phoå thoâng. Ngaønh coâng nghieäp Deät -Nhuoäm ñang phaùt trieån maïnh meõ ôû nöôùc ta laø moät trong nhöõng ngaønh coâng nghieäp ñaëc tröng coù nguy cô gaây oâ nhieãm cao, gaây taùc ñoäng xaáu ñeán moâi tröôøng xung quanh vaø söùc khoûe coäng ñoàng, trong ñoù ñaëc bieät laø löôïng nöôùc thaûi saûn xuaát raát lôùn coù chöùa nhieàu chaát oâ nhieãm voâ cô, höõu cô vaø kim loaïi naëng. Coâng nghieäp Deät- Nhuoäm ñaõ söû duïng moät löôïng lôùn nöôùc phuïc vuï cho caùc coâng ñoaïn saûn xuaát,ñoàng thôøi cuõng thaûi ra moät löôïng nöôùc thaûi töông öùng bình quaân 120-300 m3/taán vaûi. Trong ñoù, nguoàn gaây oâ nhieãm chính laø töø nöôùc thaûi coâng ñoaïn deät nhuoäm vaø naáu taåy. Nöôùc thaûi nhuoäm thì khoâng oån ñònh vaø ña daïng thay ñoåi trong töøng nhaø maùy. Ñaây laø vaán ñeà caàn giaûi quyeát trong neàn coâng nghieäp deät nhuoäm. Thaønh phaàn cuûa nöôùc thaûi deät nhuoäm khoâng oån ñònh vaø ña daïng, thay doåi theo töøng nhaø maùy khi nhuoäm caùc loaïi vaûi khaùc nhau, moâi tröôøng nhuoäm coù theå laø axit hay kieàm, hoaëc trung tính. Cho ñeán nay hieäu quaû haáp thuï thuoác nhuoäm chæ ñaït 60 - 70%, 30 - 40% caùc phaåm nhuoäm thöøa coøn laïi ôû daïng nguyeân thuûy hoaëc moät soá ñaõ chuyeån ñoåi sang daïnh khaùc, ngoaøi ra moät soá chaát dieän ly, chaát hoaït ñoäng beà maët…. Cuõng toàn taïi trong thaønh phaàn nöôùc thaûi nhuoäm. Ñoù laø nguyeân nhaân gaây ra ñoä maøu raát cao cuûa nöôùc thaûi deät nhuoäm. Nöôùc thaûi coâng nghieäp deät nhuoäm gaây oâ nhieãm nghieâm troïng ñoái vôùi moâi tröôøng soáng, caùc chæ soá nhö: pH, COD, BOD, ñoä maøu, nhieät ñoä ñieàu vöôït quaù möùc tieâu chuaån cho pheùp xaû vaøo nguoàn, vaäy neân khi xaõ nöôùc thaûi vaøo nguoàn nöôùc nhö soâng, keânh raïch thì noù taïo maøng noåi treân beà maët, ngaên caûn söï khuyeách taùn oâxy vaøo moâi tröôøng nöôùc gaây nguy haïi cho caùc ñoäng thöïc vaät thuûy sinh vaø laøm taêng nguy cô aûnh höôûng ñeán söùc khoûe con ngöôøi. 2.2. Quy trình coâng ngheä toång quaùt cuûa nghaønh deät nhuoäm. 2.2.1. Ñaëc tính nguyeân lieäu. 2.2.1.1. Nguyeân lieäu deät. Nguyeân lieäu deät tröïc tieáp laø caùc loaïi sôïi . Nhìn chung caùc loaïi vaûi ñeàu ñöôïc deät töø 3 loaïi sôïi sau : Sôïi cotton : ñöôïc keùo töø sôïi boâng vaûi , coù ñaëc tính huùt aåm cao , xoáp , beàn trong moâi tröôøng kieàm, phaân huûy trong moâi tröôøng axit, caàn phaûi xöû lí kyõ tröôùc khi loaïi boû taïp chaát . Sôïi pha PECO (Polyester vaø cotton ) laø sôïi hoùa hoïc daïng cao phaân töû ñöôïc taïo thaønh töø quaù trình toång hôïp höõu cô, huùt aåm keùm, cöùng, beàn ôû traïng thaùi öôùt sô, sôïi naøy beàn vôùi axit nhöng keùm beàn vôùi kieàm . Sôïi cotton 100% , PE % , sôïi pha 65% PE vaø 35% cotton … Bảng 2.1 :Nhu caàu nguyeân lieäu cuûa caùc nhaø maùy trong nöôùc: STT Teân coâng ty Khu vöïc Nhu caàu (Taán sôïi/naêm) Co PE Peco Visco 01 Deät 8/3 Haø Noäi 4000 1500 80 02 Deät Haø Noäi Haø Noäi 4000 5200 03 Deät Nam Ñònh Nam Ñònh 7000 3500 50 04 Deät Hueá TT.Hueá 1500 2500 05 Deät Nha Trang K . Hoøa 4500 4500 06 Deät Ñoâng Nam TPHCM 1500 3000 07 Deät Phong Phuù TPHCM 3600 1400 600 08 Deät Thaéng Lôïi TPHCM 2200 5000 09 Deät Thaønh Coâng TPHCM 1500 2000 10 Deät Vieät Thaéng TPHCM 2400 1200 Nguoàn :Toång Coâng Ty Deät May Vieät Nam ( Keá hoaïch 1997 – 2010) 2.2.1.2. Nguyeân lieäu nhuoäm vaø in hoa. Caùc phaåm nhuoäm ñöôïc söû duïng bao goàm : Phaåm nhuoäm phaân taùn : laø phaåm khoâng tan trong nöôùc nhöng ôû daïng phaân taùn trong dung dòch vaø coù theå phaân taùn treân sôïi, maïch phaân töû thöôøng nhoû coù theå nhieàu hoï khaùc nhau : anthraquinon, nitroanilamin …ñöôïc duøng ñeå nhuoäm sô : poliamide , poliester , axeâtat … Phaåm tröïc tieáp : Duøng ñeå nhuoäm vaûi cotton trong moâi tröôøng kieàm, thöôøng laø muoái sunfonat cuûa caùc hôïp chaát höõu cô : R – SO3Na. Keùm beàn vôùi aùnh saùng va khi giaët giuõ . Phaåm nhuoäm axit : ña soá nhöõng hôïp chaát sulfo chöùa moät hay nhieàu nhoùm SO3H vaø moät vaøi daãn xuaát chöùa nhoùm COOH duøng nhuoäm tröïc tieáp caùc loaïi tô sôïi chöùa nhoùm bazô nhö : len, tô, poliamide … Phaåm nhuoäm hoaït tính : coù coâng thöùc toång quaùt : S – F – T = X, trong ñoù F : phaân töû mang maøu, S: nhoùm tan trong nöôùc (SO3Na, COONa), T: goác mang phaûn öùng ( coù theå laø nhoùm clo hay vinyl ), X : nhoùm coù khaû naêng phaûn öùng. Thuoác seõ phaûn öùng xô tröïc tieáp vaø saûn phaåm phuï laø HCl neân caàn nhuoäm trong moâi tröôøng kieàm yeáu . Phaåm hoaøn nguyeân : bao goàm caùc hoï maøu khaùc nhau nhö : indigo, daãn xuaát anthraquinon, phaåm sunfua … duøng ñeå nhuoäm chæ, sôïi boâng, visco, sôïi toång hôïp . Ngoaøi ra ñeå maët haøng beàn vaø ñeïp thích hôïp vôùi nhu caàu, ngoaøi phaåm nhuoäm coùn söû duïng caùc chaát trôï khaùc : chaát thaám, chaát taûi, chaát giaët, chaát ñieän ly (Na2SO4), chaát ñieàu chænh pH ( CH3COOH, Na2CO3, NaOH ), chaát hoà choáng moác, hoà meàm, hoà laùng, chaát choáng loang maøu … Baûng 2.2: Moät soá loaïi thuoác nhuoäm thöôøng gaëp: Teân goïi loaïi thoác nhuoäm Teân goïi thoâng phaåm thöôøng gaëp Thuoác nhuoäm (tieáng Vieät) Dyes (tieáng Anh) Tröïc tieáp Direct Dipheryl, sirius, pirazol, chloramin… Axit Acid Eriosin, irganol, carbolan … Bazô Basic Malachite, auramine, rhodamine… Hoaït tính Reactive Procion, cibaron… Löu huyønh Sulphur Thionol, pyrogene, immedia… Phaân taùn Disperse Foron, easman, synten… Pitmen Pitment Oritex, poloprint, acronym… Hoaøn nguyeân khoâng tan Vat dyes Indanthrene, caledon, durindone… Hoaøn nguyeân tan Indigosol Solazon, cubosol, anthrasol… Nguoàn : Nguyeãn Vaên Mai – Nguyeãn Ngoïc Haûi. Giaùo trình “ Möïc maøu hoùa chaát – kyõ thuaät in löôùi”. Baûng 2.3: Caùc phaàn lôùp thuoác nhuoäm vaø phaàn traêm maøu ñi vaøo doøng thaûi. STT Thuoác nhuoäm Loaïi sôïi söû duïng Phaàn maøu thaûi (%) 1 Hoaït tính Sôïi boâng, cellulose, len 5 – 50 2 Phaân taùn Sôïi polyester, polyamide 8 – 20 3 Tröïc tieáp Sôïi boâng, cellulose, tô luïa 5 – 30 4 Hoaøn nguyeân Sôïi boâng 5 – 20 5 Löu huyønh Sôïi boâng, celllulose 30 – 40 6 Axit Len, tô luïa, polyamide 7 – 20 7 Cation Polyacrylonitrile 2 – 3 8 Pigment Sôïi boâng 1 Nguoàn: Coâng ngheä xöû lyù nöôùc thaûi baèng bieän phaùp sinh hoïc - PGS.TS Löông Ñöùc Phaåm. 2.2.2. Quy trình coâng ngheä toång quaùt. H2O, tinh boät, phuï gia Hôi nöôùc Keùo sôïi, chaûi, gheùp, ñaùnh oáng Hoà sôïi Giuõ hoà Nöôùc thaûi chöùa hoà tinh boät, hoùa chaát Nguyeân lieäu ñaàu Xöû lyù axit, giaët Naáu Deät vaûi Nöôùc thaûi H2SO4 H2O Chaát taåy giaët NaOH, hoùa chaát Hôi nöôùc Nöôùc thaûi chöùa hoà tinh boät bò thuûy phaân, NaOH Enzym NaOH Nöôùc thaûi Taåy traéng Giaët Laøm boùng Nöôùc thaûi Nhuoäm, in hoa Nöôùc thaûi Nöôùc thaûi Dòch nhuoäm thaûi H2O2,NaOCl, hoùa chaát Dung dòch nhuoäm NaOH, hoùa chaát H2SO4 H2O, Chaát taåy giaët Saûn phaåm Saûn phaåm Giaët Hoaøn taát, vaêng khoå Hôi nöôùc Hoà, hoùa chaát Nöôùc thaûi Nöôùc thaûi H2SO4 H2O, Chaát taåy giaët Hình 2.1 Sô ñoà nguyeân lí coâng ngheä deät – nhuoäm . Nguoàn: Coâng ngheä xöû lyù nöôùc thaûi baèng bieän phaùp sinh hoïc - PGS.TS Löông Ñöùc Phaåm. Keùo sôïi: sôïi ñöôïc laøm saïch, chaûi song song taïo thaønh caùc sôïi thoâ. Sôïi thoâ ñöôïc keùo ñeå giaûm kích thöôùc, taêng ñoä beàn vaø ñöôïc maéc sôïi ñeå chuaån bò cho coâng ñoaïn hoà. Hoà sôïi: duøng hoà tinh boät ñeå taïo maøng bao quanh sôïi ñeå taêng ñoä beàn, ñoä trôn vaø ñoä boùng cuûa sôïi. Deät vaûi: keát hôïp sôïi ngang vaø sôïi doïc ñaõ maéc taïo thaønh taám vaûi moäc. Giuõ hoà: coäng ñoaïn naøy nhaèm taùch phaàn hoà baùm treân vaûi moäc vaø laøm saïch vaûi, sôïi. Vaûi sau khi giuõ hoà ñöôïc giaët baèng nöôùc, xaø phoøng, xuùt roài ñöa sang naáu taåy. Naáu vaø giaët: vaûi ñöôïc naáu trong dung dòch kieàm vaø caùc chaát taåy giaët ôû aùp suaát cao (2 – 3 atm) vaø ôû nhieät ñoä cao (120 – 1300C). Sau ñoù vaûi ñöôïc giaët nhieàu laàn ñeå loaïi tröø phaàn hoà coøn laïi vaø caùc taïp chaát thieân nhieân cuûa cuûa xô sôïi. Sau khi naáu, vaûi coù khaû naêng thaám öôùt cao, haáp thuï hoùa chaát vaø thuoác nhuoäm toát hôn, meàm maïi vaø ñeïp hôn. Laøm boùng vaûi: ngaâm vaûi vaøo thuøng dung dòch NaOH coù noàng ñoä töø 280 – 300g/l, sau ñoù vaûi ñöôïc giaët nhieàu laàn. Sau coâng ñoaïn naøy xô sôïi trôû neân xoáp hôn, deã thaám nöôùc, sôïi boùng vaø deã baét maøu thuoác nhuoäm hôn. Taåy traéng: duøng caùc chaát taåy nhö H2O2, NaClO, NaClO2 ñeå laáy maøu töï nhieân cuûa vaûi, laøm saïch caùc veát baån, laøm vaûi coù ñoä traéng ñuùng yeâu caàu. Nhuoäm, in hoa vaø hoaøn taát: duøng caùc loaïi thuoác nhuoäm toång hôïp vaø caùc loaïi chaát trôï ñeå taïo maøu saéc khaùc nhau cho vaûi. Sau khi nhuoäm, vaûi coù theå in hoa ñeå taïo ra caùc vaân hoa treân vaûi. Vaûi ñöôïc giaët noùng vaø giaët laïnh nhieàu laàn vaø hoaøn taát qui trình deät nhuoäm. 2.3. Khaû naêng gaây oâ nhieãm cuûa nghaønh deät nhuoäm. Theo moâ taû quaù trình saûn xuaát ngaønh coâng nghieäp deät nhuoäm nhö treân, hai quy trình ñaàu tieân cuûa ngaønh deät nhuoäm laø saûn xuaát sôïi vaø deät vaûi, bao goàm chuû yeáu laø caùc coâng ñoaïn khoâ söû duïng raát ít nöôùc vaø hoùa chaát. Quy trình thöù ba laø xöû lyù hoaøn taát vaûi, bao goàm caùc coâng ñoaïn öôùt, löôïng chaát thaûi phaùt sinh trong quy trình naøy laø töông ñoái cao. Chuû yeáu laø nöôùc thaûi. Cuï theå nhö sau: 2.3.1. Nöôùc thaûi A) Nguoàn phaùt sinh nöôùc thaûi deät nhuoäm Nöôùc ñöôïc söû duïng raát nhieàu trong toaøn boä quaù trình saûn xuaát vaûi, trong ñoù xöû lyù hoaøn taát vaûi laø moät trong nhöõng coâng ñoaïn tieâu thuï nhieàu nöôùc nhaát. Trong toång löôïng nöôùc söû duïng thì 88,4 % ñöôïc thaûi ra ngoaøi thaønh nöôùc thaûi vaø phaàn coøn laïi 11,6 % laø löôïng nöôùc thaát thoaùt do bay hôi. Beân caïnh nöôùc, caùc taïp chaát baån coù trong xô cuõng gaây ra caùc chaát oâ nhieãm trong nöôùc thaûi ngaønh deät. Haàu heát caùc taïp chaät coù maët trong xô sôïi nhö caùc kim loaïi vaø hydrocacbon ñöôïc ñöa vaøo coù muïc ñích trong quaù trình keùo sôïi nhaèm taêng cöôøng nhöõng ñaëc tính vaät lyù vaø vaän haønh cuûa sôïi. Caùc chaát naøy thöôøng ñöôïc taùch ra tröôùc khi tieán haønh khaâu xöû lyù cuoái cuøng, do ñoù seõ sinh ra moät löôïng chaát oâ nhieãm trong doøng thaûi. Thaønh phaàn cuûa nöôùc thaûi phuï thuoäc nhieàu vaøo ñaëc tính cuûa vaät lieäu nhuoäm, baûn chaát thuoác nhuoäm, caùc chaát phuï trôï vaø hoùa chaát khaùc ñöôïc söû duïng. Noùi chung, nöôùc thaûi deät nhuoäm coù tính kieàm, nhieät ñoä cao, ñoä daãn ñieän lôùn vaø tyû leä BOD : COD thaáp (coù nghóa laø khaû naêng phaân huûy sinh hoïc thaáp). Taûi löôïng caùc chaát höõu cô trong nöôùc thaûi chuû yeáu sinh ra töø quaù trình tieàn xöû lyù baèng hoùa chaát, trong tröôøng hôïp naáu kieàm vaûi BOD coù theå leân tôùi 210 kg/taán. Nguoàn nöôùc thaûi bao goàm nöôùc thaûi töø caùc coâng ñoaïn chuaån bò sôïi, chuaån bò vaûi, nhuoäm vaø hoaøn taát. Caùc loaïi thuoác nhuoäm ñöôïc ñaëc bieät quan taâm vì chuùng thöôøng laø nguoàn sinh ra caùc kim loaïi, muoái vaø maøu trong nöôùc thaûi, chaát hoà vaûi vôùi haøm löôïng BOD, COD cao vaø caùc chaát hoaït ñoäng beà maët laø nguyeân nhaân chính gaây neân tính ñoäc thuûy sinh cuûa nöôùc thaûi deät nhuoäm. Caùc chaát phuï trôï cho quaù trình deät nhuoäm ñöôïc chia thaønh nhöõng loaïi khaùc nhau theo moái nguy hieåm maø chuùng gaây ra. Caùc nguoàn phaùt sinh chaát thaûi oâ nhieãm quan troïng trong nöôùc thaûi cuûa phaân xöôûng nhuoäm ñöôïc theå hieän qua baûng 2.4. Baûng2.4: Nguoàn sinh caùc chaát oâ nhieãm trong nöôùc thaûi deät nhuoäm Thoâng soá chaát oâ nhieãm Nguoàn phaùt sinh Kieàm pH Nhuoäm baèng caùc loaïi thuoác nhuoäm hoaït tính, thuoác nhuoäm hoaøn nguyeân khoâng tan. Axit pH Thuoác nhuoäm axit, thuoác nhuoäm phaân taùn. Maøu Thuoác nhuoäm hoaït tính vaø thuoác nhuoäm sunphua. Kim loaïi naëng Thuoác nhuoäm phöùc chaát kim loaïi vaø pigment. Hydrocacbon chöùa halogen Chaát taåy röûa, chaát khöû nhôøn, chaát taûi, taåy traéng clo. Daàu khoaùng Laøm hoà in, chaát khöû vaø choáng taïo boït. Photpho Caùc chaát taïo phöùc. Muoái trung tính Thuoác nhuoäm hoaït tính. Nguoàn: Coâng ngheä xöû lyù nöôùc thaûi baèng bieän phaùp sinh hoïc - PGS.TS Löông Ñöùc Phaåm. B) Baûn chaát cuûa nöôùc thaûi deät nhuoäm. Nöôùc thaûi deät nhuoäm laø hoãn hôïp goàm nhieàu chaát thaûi. Caùc chaát thaûi coù theå chia thaønh caùc loaïi sau: Nhöõng taïp chaát thieân nhieân ñöôïc taùch ra vaø loaïi boû töø boâng, len nhö buïi, muoái, daàu, saùp, môõ,… Hoùa chaát caùc loaïi thaûi ra töø caùc quaù trình coâng ngheä. Xô sôïi taùch ra bôûi caùc taùc ñoäng hoùa hoïc vaø cô hoïc trong caùc coâng ñoaïn xöû lyù. Nöôùc thaûi gia coâng xöû lyù moãi loaïi xô sôïi coù thaønh phaàn, tính chaát khaùc nhau. Baûn chaát cuûa nöôùc thaûi xöû lyù len loâng cöøu laø BOD, COD, SS raát cao vaø haøm löôïng daàu môõ cuõng khaù cao. Nöôùc thaûi xöû lyù öôùt vaûi, sôïi boâng 100 % khoâng oâ nhieãm naëng nhö len, song cuõng coù BOD vaø COD cao, haøm löôïng caùc chaát raén lô löûng SS töông ñoái thaáp so vôùi giaët len, coøn daàu môõ raát thaáp. Neáu chæ xöû lyù öôùt vaûi, sôïi boâng 100 % thì COD khoâng cao, nhöng COD seõ taêng leân theo tyû leä thuaän vôùi tyû leä xô sôïi toång hôïp (polyeste) trong thaønh phaàn vaûi, sôïi pha khi gia coâng xöû lyù öôùt. Nguyeân nhaân chuû yeáu laø phaûi söû duïng nhieàu PVA ñeå hoà sôïi doïc. Coøn ôû ñaâu laøm xöû lyù giaûm troïng vaûi sôïi polyeste (taïo saûn phaåm meàm maïi gioáng luïa tô taèm) caøng nhieàu thì nöôùc thaûi oâ nhieãm caøng naëng neà. Tröôùc heát coù tính kieàm cao, pH töø 11 ÷ 14, nghieâm troïng nhaát laø noàng ñoä BOD coù theå leân 15.000 ÷ 30.000 mg/l chuû yeáu do ñi natri terephtalat saûn sinh, do polyester bò phaân huûy. Ngoaøi ra trong caùc chu trình töø troàng troït ñeán caùc quaù trình gia coâng xöû lyù vaät lieäu deät coù söû duïng moät soá loaïi hoùa chaát nhö thuoác tröø saâu, daàu, môõ, chaát xöû lyù nöôùc coâng ngheä vaø noài hôi,… Khi caùc chaát treân ñi vaøo doøng thaûi seõ laøm taêng cao taûi löôïng oâ nhieãm doøng thaûi chung. Theâm nöõa, ngay caû caùc hoùa chaát coâng ngheä cuõng coù theå ñöa thaúng vaøo doøng thaûi do roø ræ, loaïi boû, ñoå ñi, hoaëc veä sinh thuøng, beå chöùa, maùng thuoác thöøa. C). Ñaëc tính cuûa nöôùc thaûi ngaønh coâng nghieäp deät nhuoäm ôû Vieät Nam Nöôùc thaûi deät nhuoäm oâ nhieãm höõu cô: möùc ñoä oâ nhieãm do caùc hôïp chaát höõu cô vaø caùc chaát voâ cô söû duïng oxy hoùa ñöôïc theå hieän baèng caùc chæ tieâu ñaëc tröng, nhaát laø COD vaø BOD5. Tyû leä COD/BOD cuûa nöôùc thaûi deät nhuoäm cuûa coâng ty deät nhuoäm ôû nöôùc ta trong khoaûng giôùi haïn 2:1 ñeán 3:1, töùc laø coøn coù theå phaân huûy vi sinh. Song vôùi xu höôùng taêng söû duïng xô sôïi toång hôïp thì nöôùc thaûi ngaøy caùng khoù phaân huûy vi sinh. Nöôùc thaûi deät nhuoäm coù tính ñoäc nhaát ñònh vôùi vi sinh vaø caù do nhöõng yeáu toá sau: Nöôùc thaûi tröïc tieáp ñoå ra coáng raõnh khoâng qua xöû lyù. Ñoä pH: nöôùc thaûi deät nhuoäm ôû nöôùc ta hieän nay maø saûn phaåm chuû yeáu laø sôïi boâng (100% cotton)vaø sôïi pha polyeste/boâng, polieste/visco coù tính kieàm cao. Ñoä pH ño ñöôïc töø 9 ÷ 12. Nöôùc thaûi coù tính kieàm cao nhö theá, neáu khoâng ñöôïc trung hoøa seõ laøm toån haïi heä sinh thaùi. Caù cuõng khoâng theå soáng ñöôïc trong moâi tröôøng noùi treân. Caùc chaát ñoäc khaùc: kim loaïi naëng (ñoàng, croâm, niken, coban, keõm, chì, thuûy ngaân), caùc halogen höõu cô, … Nöôùc thaûi töø caùc cô sôû deät nhuoäm coù maøu raát ñaäm: maøu ñaäm laø do nöôùc thaûi khoâng ñöôïc taän duïng heát vaø khoâng gaén maøu vaøo xô sôïi gaây ra. Ngaøy nay thuoác nhuoäm hoaït tính ñöôïc söû duïng caøng nhieàu thì nöôùc thaûi coù maøu caøng ñaäm. Ñieàu ñoù coäng ñoàng xaõ hoäi khoâng chaáp nhaän. Vaø maøu ñaäm cuûa nöôùc thaûi caûn trôû söï haáp thuï cuûa oxy, cuûa böùc xaï maët trôøi; aûnh höôûng ñeán söï hoâ haáp, söï sinh tröôûng cuûa sinh vaät cuõng nhö khaû naêng phaân giaûi cuûa vi sinh ñoái vôùi caùc hôïp chaát höõu cô coù trong nöôùc thaûi. Toùm laïi nöôùc thaûi caùc cô sôû deät nhuoäm taïi nöôùc ta coù nhieàu chæ tieâu oâ nhieãm vöôït quaù giôùi haïn cho pheùp thaûi ra moâi tröôøng, coù maøu ñaäm khoù chaáp nhaän ñöôïc, coù tính ñoäc nhaát ñònh vôùi vi sinh vaät vaø caù. Vì vaäy phaûi nhaát thieát tieán haønh xöû lyù nöôùc thaûi deät nhuoäm tröôùc khi thaûi ra ngoaøi moâi tröôøng. Baûng 2.5: Ñaëc tính nöôùc thaûi cuûa moät soá caùc xí nghieäp deät nhuoäm ôû Vieät Nam. Thoâng soá Ñôn vò Haøng boâng deät thoi Haøng pha deät kim Haøng pha deät kim Deät len Sôïi Nöôùcthaûi m3/taánvaûi 394 264 280 114 236 pH 8-11 9-10 9-10 9 9-11 TS Mg/l 400-1000 950-1380 800-1100 420 800-1300 BOD5 Mg/l 70-135 90-220 120- 400 120-130 90-130 COD Mg/l 150-350 230-500 570-1200 400-450 210-230 Ñoä maøu Pt-Co 350-600 250-500 1000-1600 260-300 Nguoàn :Theo Giaùo trình coâng ngheä XLNT cuûa Traàn Vaên Nhaân vaø Ngoâ Thò Nga- 1999. Baûng 2.6: Caùc chaát gaây oâ nhieãm vaø ñaëc tính cuûa nöôùc thaûi deät nhuoäm. Coâng ñoaïn Chaát oâ nhieãm trong nöôùc thaûi Ñaët tính cuûa nöôùc thaûi Hoà sôïi, giuõ hoà Tinh boät, glucozô, carboxy metyl xelulozô, polyvinyl alcol, nhöïa, chaát beùo vaø saùp BOD cao (34 – 50 % toång saûn löôïng BOD) Naáu, taåy NaOH, chaát saùp vaø daàu môõ, tro, soda, silicat natri vaø xô sôïi vuïn Ñoä kieàm cao, maøu toái, BOD cao (30% toång BOD) Taåy traéng Hipoclorit, hôïp chaát chöùa Clo, NaOH, AOX, axit… Ñoä kieàm cao, chieám 5% BOD Laøm boùng NaOH, taïp chaát Ñoä kieàm cao, BOD thaáp (döôùi 1% toång BOD) Nhuoäm Caùc loaïi thuoác nhuoäm, axit axetic vaø caùc muoái kim loaïi Ñoä maøu raát cao, BOD khaù cao (6% toång BOD),TS cao In Chaát maøu, tinh boät, daàu, ñaát seùt, muoái kim loaïi, axit… Ñoä maøu cao, BOD cao vaø daàu môõ Hoaøn thieän Veät tinh boät, môõ ñoäng vaät, muoái Kieàm nheï, BOD thaáp, löôïng nhoû Nguoàn: Coâng ngheä xöû lyù nöôùc thaûi baèng bieän phaùp sinh hoïc - PGS.TS Löông Ñöùc Phaåm D) Caùc chaát ñoäc haïi töø nhöõng nguoàn gaây oâ nhieãm cuûa nöôùc thaûi deät nhuoäm. Coâng nghieäp deät nhuoäm söû duïng raát nhieàu nöôùc vaø nhieàu hoùa chaát, chaát trôï vaø thuoác nhuoäm. Möùc ñoä gaây oâ nhieãm ñoäc haïi phuø thuoäc vaøo chuûng loaïi, soá löôïng söû duïng chuùng vaø caû coâng ngheä aùp duïng. Coù theå chia ra caùc chaát thoâng thöôøng söû duïng thaønh 3 nhoùm chính: Caùc chaát ñoäc haïi vôùi vi sinh vaø caù Xuùt (NaOH) vaø natri cacbonat (Na2CO3) ñöôïc söû duïng vôùi soá löôïng lôùn ñeå naáu vaûi sôïi boâng vaø xöû lyù tröôùc khi pha (chuû yeáu laø polyester/boâng). Axit voâ cô (H2SO4) duøng ñeå giaët, trung hoøa xuùt vaø hieän maøu thuoác nhuoäm hoaøn nguyeân (tan indigosol). Caùc chaát khöû voâ cô nhö natri hydrosulfit (Na2S2O4) duøng trong nhuoäm hoaøn nguyeân (vat dyeing). Natri sulfur Na2S duøng khöû thuoác nhuoäm löu hoùa (sulfur dyes). Formandehyt coù trong thaønh phaàn caùc chaát caàm maøu vaø caùc chaát xöû lyù hoaøn taát. Crom IV (K2Cr2O7) trong nhuoäm len baèng thuoác nhuoäm axit Crom. Daàu hoûa duøng ñeå cheá taïo hoà in pigment. Moät haøm löôïng nhaát ñònh kim loaïi naëng ñi vaøo nöôùc thaûi. Haøm löôïng halogen höõu cô AOX ñoäc haïi (Organo - halogen content) ñöa vaøo nöôùc thaûi töø moät soá thuoác nhuoäm hoaøn nguyeân, moät soá thuoác nhuoäm phaân taùn (disperse dyes), moät vaøi thuoác nhuoäm hoaït tính (reactive dyes),… Caùc chaát khoù phaân giaûi vi sinh Caùc polymer toång hôïp bao goàm caùc chaát hoà hoaøn taát, caùc chaát hoà sôïi doïc (sôïi toång hôïp hay sôïi pha) nhö polyacrylat, … Caùc chaát laøm meàm, caùc chaát taïo phöùc trong xöû lyù hoùa hoïc. Taïp chaát daàu khoaùng, silicon töø daàu do keùo sôïi taùch ra. Caùc chaát ít ñoäc vaø coù theå phaân giaûi vi sinh Xô sôïi vaø caùc taïp chaát thieân nhieân coù trong xô sôïi bò loaïi boû trong caùc coâng ñoaïn xöû lyù tröôùc. Caùc chaát duøng hoà sôïi doïc treân cô sôû tinh boät bieán tính. Axit acetic (CH3COOH), axit formic (HCOOH) ñeå ñieàu chænh pH. Caùc chaát giaët vôùi ankyl maïch thaúng duøng ñeå giaët taåy, laøm meàm. E) Löôïng nöôùc thaûi cuûa caùc maët haøng deät nhuoäm. Do ñaëc ñieåm cuûa ngaønh coâng nghieäp deät nhuoäm laø coâng ngheä saûn xuaát goàm nhieàu coâng ñoïan, thay ñoåi theo maët haøng, neân khoù xaùc ñònh chính xaùc thaønh phaàn vaø tính chaát nöôùc thaûi. Trong nöôùc thaûi deät nhuoäm coù chöùa nhieáu chaát xô, sôïi, daàu môõ, chaát hoaït tính beà maët, axit, kieàm, taïp chaát, thuoác nhuoäm, chaát ñieän ly, chaát taïo moâi tröôøng, tinh boät, men, chaát oâxy hoùa, kim loaïi naëng,…Coù theå toùm taét chaát löôïng nöôùc thaûi trong caùc coâng ñoaïn xöû lyù nhö sau: Naáu: löôïng nöôùc thaûi 60m3/taán vaûi. BOD5 = 20-60 kg/taán vaûi. pH = 12-14. Giaët taåy: löôïng nöôùc thaûi 5-6 m3/taán vaûi. BOD5 = 60-150 kg/taán vaûi. pH = 11-13. Ruõ hoà: löôïng nöôùc thaûi 10-20 m3/ taán vaûi. BOD5 = 20-50 kg/taán vaûi. COD/BOD = 1,5. Coâng ñoaïn sau cuøng goàm taåy traéng, nhuoäm, in vaø hoaøn taát. Löôïng nöôùc thaûi tuøy thuoäc vaøo loaïi sôïi: Sôïi Acrylic: = 35m3 nöôùc thaûi/taán vaûi. Len (PE): = 70m3 nöôùc thaûi/ taán vaûi. Cotton (CO): = 100 m3 nöôùc thaûi/taán vaûi. Vaûi thaám: = 200 m3 nöôùc thaûi/taán vaûi. Thoâng thöôøng, trong caùc coâng trình xöû lyù nöôùc thaûi nhaø maùy deät nhuoäm, löôïng nöôùc thaûi ñöôïc tính laø 100 m3 nöôùc thaûi/taán vaûi. Ngoaøi ra coù theå tính khoái löôïng nöôùc thaûi döïa treân löôïng nöôùc caáp söû duïng trong nhaø maùy, vì haàu nhö trong caùc nhaø maùy khoâng coù heä thoáng nöôùc hoaøn löu. 2.3.2. Khí thaûi. OÂ nhieãm khoâng khí do caùc loaïi khí nhö CO, SO2, NO2, NH3, CO2 ñöôïc thaûi ra töø vieäc ñoát than ñeå vaän haønh loø hôi cho coâng ñoaïn nhuoäm, naáu, saáy saûn phaåm. Trung bình moãi doanh nghieäp deät ñoát khoaûng gaàn 2 taán than/ngaøy. Gaàn nhö toaøn boä löôïng khí naøy ñöôïc thaûi tröïc tieáp vaøo moâi tröôøng. Ngoaøi ra caùc loaïi muøi hoâi thoái boác leân töø vieäc phaân huyû caùc chaát höõö cô trong nöôùc thaûi raát naëng neà. Caùc loaïi khí thaûi naøy ñang aûnh höôûng lôùn ñeán söùc khoeû cuûa ngöôøi daân. 2.3.3. Chaát thaûi raén. Chaát thaûi raén bao goàm xô sôïi pheá phaåm thaûi loaïi ra (coù theå taùi söû duïng hoaëc khoâng theå taùi söû duïng), bao bì ñoùng goùi hoûng, meùp vaûi caét thöøa, maûnh vaûi vuïn. Löôïng chaát thaûi raén sinh ra khaùc nhau giöõa caùc cô sôû, phuï thuoäc vaøo quy moâ vaø loaïi daây chuyeàn saûn xuaát hoaït ñoäng cuûa maùy moùc. Toùm laïi, nguoàn phaùt sinh chaát thaûi do hoaït ñoäng cuûa cô sôû deät nhuoäm vaø tính chaát cuûa chuùng coù theå trình baøy moät caùch khaùi quaùt qua baûng 2.7 Baûng 2.7: Nguoàn gaây oâ nhieãm cuûa nhaø maùy deät nhuoäm. Chaát oâ nhieãm Nguoàn gaây oâ nhieãm Möùc ñoä, tính chaát oâ nhieãm 1. Nöôùc thaûi 1.1:Nöôùc thaûi coâng nghieäp -Töø coâng ñoaïn hoà sôïi -Töø coâng ñoaïn naáu -Töø coâng ñoaïn giaët -Töø coâng ñoaïn trung hoøa -Töø coâng ñoaïn taåy -Töø coâng ñoaïn nhuoäm -Töø coâng ñoaïn hoà, hoaøn taát -Töø coâng ñoaïn saáy khoâ Nöôùc thaûi chöùa xuùt (NaOH), soda (Na2CO3), axit sulfuric, clo hoaït tính, caùc chaát khöû voâ cô nhö Na2SO4 hoaëc Na2S2O3, dung moâi höõu cô clo hoùa, Crom IV, kim loaïi naëng, caùc polyme toång hôïp, sô sôïi, caùc muoái trung tính, chaát hoaït ñoäng beà maët. 1.2:Nöôùc möa chaûy qua caùc baõi vaät lieäu, raùc cuûa nhaø maùy Haøm löôïng caën lô löûng lôùn, BOD, COD raát cao. 1.3:Nöôùc thaûi sinh hoaït Chöùa nhieàu ñaát caùt, BOD, COD cao 2. Khí thaûi -Töø khaâu taåy traéng -Loø hôi, maùy phaùt ñieän Khí clo,NO2,khí töø caùc hoùa chaát höõu cô vaø axit(H2SO4),SO2,caùc khí 3. Chaát thaûi raén -Chaát thaûi raén coâng nghieäp -Chaát thaûi raén sinh hoaït -Vaûi vuïn, buïi boâng, bao nilon, giaáy, - Caùc chaát thaûi töø sinh hoaït nhö: raùc, bao bì, vaø caùc chaát thaûi khaùc. 2.4. Caùc beänh phaùp ngaên ngöøa,giaûm thieàu oâ nhieãm nöôùc thaûi deät nhuoäm. 2.4.1. Phöông phaùp thay theá: Thay theá caùc chaát hoùa hoïc söû duïng ôû caùc coâng ñoaïn khaùc nhau: Thay theá xaø phoøng cheá töø caùc chaát beùo baèng chaát taåy röûa toång hôïp coù theå giaûm toái ña löôïng BOD laø 30%. Thay theá Na2CO3 baèng chaát taåy röûa toång hôïp laøm giaûm ñoä kieàm cao. Thay theá tinh boät baèng caùc chaát BOD thaáp nhö: carbonxymethyl cenlulose 3%,hydroxymethyl cenlulose3%, polyacylic acid 1%, polyvinyl alcohol 1%. Thay theá acid acetid baèng muoái voâ cô nhö amonium sulfat… ._.2.4.2. Phöông phaùp giaûm thieåu: Quaûn lyù saûn xuaát toát coù theå giaûm thieåu BOD töø 5-10%. Giaûm yeâu caàu söû duïng nöôùc baèng thöôøng xuyeân kieåm tra heä thoáng nöôùc caáp, traùnh roø ræ nöôùc. Söû duïng modun taåy, nhuoäm giaët hôïp lyù. Töï ñoäng vaø toái öu hoùa quaù trình giaët nhö giaët ngöôïc chieàu. Tuaàn hoaøn söû duïng laïi caùc doøng nuôùc giaët ít oâ nhieãm vaø nöôùc laøm nguoäi. Haïn cheá söû duïng hoùa chaát trôï, thuoác nhuoäm ôû daïng ñoäc hay khoù phaân huûy sinh hoïc. Neân söû duïng caùc hoùa chaát thuoác nhuoäm ít aûnh höôûng ñeán moâi tröôøng coù ñoä taän trích cao vaø thaønh phaàn kim loaïi trong thuoác nhuoäm naèm trong giôùi haïn cho pheùp, khoâng gaây ñoäc haïi cho moâi tröôøng. Thöïc hieän saûn xuaát saïch hôn vaø caùc saûn phaåm xanh thaân thieän vôùi moâi tröôøng. Chöông 3: TOÅNG QUAN VEÀ COÂNG TY LUCRETIA. 3.1. Giôùi thieäu veà coâng ty. Teân coâng ty: COÂNG TY LUCRETIA. Ñòa chæ: loâ Loâ DII-4,ñöôøng soá 20 khu coâng nghieäp Vieät Höông, tænh Bình Döông. Dieän tích toång theå khu vöïc vaên phoøng vaø nhaø xöôûng saûn xuaát cuûa coâng ty laø 50.000 m2 Toång voán ñaàu tö: 7.000.000 USD Trong ñoù: Voán coá ñònh: 5.440.000 USD Voán löu ñoäng: 1.560.000 USD 3.1.1. Nhu caàu veà lao ñoäng cuûa coâng ty Toång soá lao ñoäng hieän taïi cuûa coâng ty laø 800 ngöôøi, trong ñoù: Nhaân vieân kyõ thuaät: 25 ngöôøi. Coâng nhaân: 700 ngöôøi. Quaûn lyù: 25 ngöôøi. Haønh chaùnh vaên phoøng: 50 ngöôøi. 3.2. Quy trình saûn xuaát cuûa coâng ty. 3.2.1. Caùc loaïi nguyeân lieäu, nhieân lieäu vaø hoùa chaát xöû duïng. 3.2.1.1. Nhieân lieäu. Nhu caàu söû duïng nhieân lieäu: Coâng ty söû duïng daàu FO cho hoaït ñoäng cuûa loø hôi, nhu caàu tieâu thuï trung bình khoaûng 42.000 lít/naêm. Ngoaøi ra, coâng ty coù söû duïng daàu DO cho maùy phaùt ñieän phoøng khi coù söï coá veà ñieän töø maïng löôùi ñieän cuûa KCN, trong tröôøng hôïp maát ñieän coâng ty seõ söû duïng maùy phaùt ñieän phuïc vuï cho saûn xuaát. Do ñoù, trong coâng ty thöôøng chöùa moät löôïng daàu khoaûng 100-200 lít ñeå chaïy maùy phaùt ñieän döï phoøng. Ñieän: naêng löôïng tieâu thuï chính phuïc vuï cho caùc hoaït ñoäng cuûa döï aùn laø ñieän naêng. Ñieän naêng ñöôïc cung caáp cho caùc maùy moùc vaø sinh hoaït. Löôïng ñieän tieâu thuï khoaûng 2.000 Kwh/ngaøy. Nöôùc: nhu caàu söû duïng nöôùc cho saûn xuaát vaø sinh hoaït cuûa coâng ty öôùt khoaûng 3650 m3/ngaøy. Baûng 3.1 : Nhu caàu nhieân lieäu cuûa Nhaø maùy STT Nhu caàu Khoái löôïng/ñôn vò Toång möùc tieâu thuï/naêm 01 Daàu FO duøng cho loø hôi. lít 42000 02 Nöôùc. m3 3.467.000 03 Daàu DO cho maùy phaùt ñieän döï phoøng. lít 150 04 Ñieän tieâu thuï. Kw 710.000 Nguoàn: keá hoaïch saûn xuaát cuûa coâng ty Lucretia. Nguyeân lieäu. Ñeå phuïc vuï cho hoaït ñoäng taïi nhaø maùy ñaït hieäu quaû, nguyeân lieäu chính maø thò tröôøng noäi ñòa khoâng ñaûm baûo ñöôïc seõ ñöôïc nhaäp tröïc tieáp töø nöôùc ngoaøi, nhöõng thöù coøn laïi seõ ñöôïc tìm mua ôû thò tröôøng trong nöôùc. Baûng 3.2 : Nhu caàu nguyeân lieäu cuûa Nhaø maùy. STT Nhu caàu Khoái löôïng/ñôn vò Toång möùc tieâu thuï/naêm 01 Vaûi moäc C16/1 Taán/naêm 5.000 02 Sôïi T1800/1 Taán/naêm 3.500 Nguoàn: keá hoaïch saûn xuaát cuûa coâng ty Lucretia. Hoùa chaát. Hoùa chaát döôïc duøng cho caùc coâng ñoaïn saûn xuaát cuûa nhaø maùy vaø xöû lyù nöôùc thaûi. Baûng 3.3 : Nhu caàu hoùa chaát cuûa Nhaø maùy. STT Nhu caàu Khoái löôïng/ñôn vò Toång möùc tieâu thuï/naêm 01 Thuoác nhuoäm (IW-303 vaø Tidigo) 3 gram/m2 50 taán 02 Hoaù chaát caùc loaïi Soá löôïng caùc hoaù chaát khaùc phuï thuoäc vaøo maøu saéc vaø chaát löôïng sôïi. 150 taán 03 Boät Hydro-85 04 Chaát phaân taùn 05 Chaát Sulphur 06 Natri Sulphur 07 Saùp hoà AJ-306 08 Saùp hoà 500 09 Chaát giöõ maøu D-150A 10 Saùp hoà LB-9802 11 Saùp hoà AW-8502 Nguoàn: keá hoaïch saûn xuaát cuûa coâng ty Lucretia. 3.2.2. Quy trình coâng ngheä saûn xuaát. 3.2.2.1. Sô ñoà daây chuyeàn coâng ngheä taïi nhaø maùy. Quy trình coâng ngheä saûn xuaát töø khaâu chuaån bò nguyeân lieäu ñeán khaâu thaønh phaåm bao goàm caùc coâng ñoaïn sau: Hình 3.1 Quy trình saûn xuaát saûn phaåm deät nhuoäm cuûa coâng ty. Keùo sôïi Kieåm tra(KCS) Hoaøn taát, vaêng khoå Hoà sôïi Xaâu go Deät vaûi Giaët Giuõ hoà Naáu taåy,kieàm boùng Nhuoäm, in hoa Vaûi thaønh phaåm Nguyeân lieäu sôïi Nguoàn: keá hoaïch saûn xuaát cuûa coâng ty Lucretia. 3.2.2.2. Thuyeát minh quy trình coâng ngheä. Sôïi deät ñöôïc maéc leân maùy deät sau ñoù ñöôïc xuoáng vaûi (deät) moät löôïng vöøa ñuû (thöôøng theo qui ñònh noäi boä cuûa töøng ñôn vò) ñeå kieåm tra caùc thoâng soá kyõ thuaät thieát keá ñoái vôùi töøng loaïi vaûi. Sau khi kieåm tra vaø hieäu chænh caùc thoâng soá kyõ thuaät ñaït yeâu caàu thì quaù trình deät vaûi moäc ñöôïc thöïc hieän. Sau ñoù vaûi moäc ñöôïc chuyeån qua boä phaän kieåm tra chaát löôïng (KCS) ñeå tieáp tuïc kieåm tra caùc chæ tieâu cô lyù vaø kieåm tra ngoaïi quan. Vaûi moäc laø nguyeân lieäu cuûa coâng ñoaïn nhuoäm. Tröôùc khi ñi vaøo coâng ñoaïn nhuoäm, vaûi moäc seõ phaûi qua khaâu chuaån bò (may noái caùc cuoän vaûi, loän traùi vaûi…). Tuyø theo yeâu caàu cuûa kyõ thuaät cuûa moãi maët haøng maø vaûi moäc coù theå phaûi ñi qua coâng ñoaïn vaêng saáy, ñònh hình hoaëc laøm boùng (duøng kieàm NaOH) tröôùc khi ñi vaøo coâng ñoaïn naáu taåy. Cuõng coù theå vaûi moäc ñöôïc ñöa vaøo naáu taåy luoân. Neáu laø vaûi traéng thì coâng ñoaïn taåy seõ cho ra vaûi traéng, neáu laø nhuoäm maøu thì vaûi sau naáu taåy seõ ñöôïc ñöa vaøo maùy nhuoäm ñeå nhuoäm maøu tuyø theo yeâu caàu. Giai ñoaïn nhuoäm bao goàm caû vieäc giaët saïch vaûi ngay trong maùy nhuoäm sau khi keát thuùc vieäc gaén maàu. Khi nhuoäm xong, vaûi seõ ñöôïc saáy khoâ; vôùi vaûi deät kim , seõ qua vaét (gaàn khoâ) roài tieáp tuïc ñöôïc môû khoå vaûi (vì khi nhuoäm daây vaûi ôû daïng xoaén) Tuyø theo töøng loaïi maët haøng maø vaûi seõ ñöôïc qua giai ñoaïn hoaøn taát cuoái cuøng laø vaêng saáy ñònh hình ñeå coù vaûi thaønh phaåm hoaëc sau vaêng saáy ñònh hình coù theå phaûi qua thieát bò phoøng co theo yeâu caàu kyõ thuaät. Cuõng coù loaïi vaûi sau khi vaét xong thì qua maùy caùn, xeû ñeå coù vaûi thaønh phaåm. 3.3. An toaøn lao ñoäng vaø phoøng chaùy chöõa chaùy. 3.3.1. An toaøn lao ñoäng. Ñaøo taïo ñònh kyø veà an toaøn lao ñoäng. Cung caáp thieát baûo hoä lao ñoäng khi caàn thieát: giaøy, khính, muõ, giaêng tay an toaøn. Coù phoøng y teá caáp cöùu ñeå giaûi quyeát sô cuu1 taïi choå khi coù xaûy ra tai naïn lao ñoäng. Coâng nhaân lao ñoäng khi tieáp xuùc hoùa chaát nhaát thieát phaûi ñeo kính vaø mang giaêng tay baûo hoä lao ñoäng traùnh caùc söï coá xaûy ra. 3.3.2. Phoøng chaùy chöõa chaùy. Ñeå ñaûm baûo an toaøn taøi saûn ,tính maïng cuûa moïi ngöôøi vaø traät töï trong cô quan. Nay quy ñònh vieäc phoøng chaùy chöõa chaùy nhö sau : Ñieàu 1: Phoøng chaùy chöõa chaùy laø nghiaõ vuï cuûa toaøn theå caùn boä ,coâng nhaân vieân chöùc ,keå caû khaùch haøng ñeán lieân heä coâng taùc. Ñieàu 2: Caám khoâng söû duïng löûa ,cuûi ,ñun naáu ,huùt thuoác trong kho ,nôi saûn xuaát vaø nôi caám löûa. Ñieàu 3: Caám khoâng ñöôïc caâu maéc ,söû duïng ñieän tuøy tieän .heát giôø laøm vieäc phaûi kieåm tra vaø taét ñeøn ,quaït ,beáp ñieän …tröôùc khi ra veà. Khoâng duøng daây ñoàng, giaáy baïc hay caàu chì. Khoâng duøng daây ñieän caém tröïc tieáp vaøo oå caém . Khoâng ñeå caùc chaát deã chaùy gaàn caàu chì ,baèng ñieän vaø baèng daây daãn ñieän Khoâng duøng khoùa môû naép phuy xaêng baèng theùp . Ñieàu 4: Saép xeáp vaät tö haøng hoaù trong kho phaûi goïn gaøng ,saïch seõ ,xeáp rieâng töøng loïai coù khoaûng caùch ngaên chaùy ,xa maùi ,xa töôøng ñeå tieän vieäc kieåm tra haøng vaø cöùu chöõa khi caàn thieát. Ñieàu 5 : Khi xuaát nhaäp haøng ,xe khoâng ñöôïc noå maùy trong kho ,nôi saûn xuaát vaø khi ñaäu phaûi höôùng ñaàu xe ra ngoøai . Ñieàu 6: Khoâng ñeå caùc chöôùng ngaò vaät treân caùc loái ñi laïi. Ñieàu 7: Phöông tieän duïng cuï chöõa chaùy phaûi ñeå nôi deã thaâyù , deã laáy ,khoâng ai ñöôïc laáy söû duïng vaøo vieäc khaùc . Ñieàu 8: Ai thöïc hieän toát quy ñònh naøy seõ ñuôïc khen thöôûng ,ai vi phaïm seõ tuyø theo möùc ñoä xöû lyù töø khieån traùch ñeán truy toá tröôùc phaùp luaät. 3.4. Hieän traïng moâi tröôøng taïi coâng ty LUCRETIA. 3.4.1. Tieáng oàn vaø nhieät ñoä. Nhieät ñoä phaùt sinh chuû yeáu töø giai ñoaïn naáu, giaët taåy vaûi. Nhieät ñoä aûnh höôûng lôùn ñeán ñoä boác hôi, phaùt taùn buïi, caùc khí thaûi cuõng nhö taùc ñoäng ñeán khaû naêng trao ñoåi khí cuûa cô theå con ngöôøi. Trong caùc daây chuyeàn hoaït ñoäng cuûa nhaø maùy söû duïng moät soá maùy moùc thieát bò cô khí nhö maùy deät, maùy suoát vaø hoaït ñoäng cuûa caùc khung cöûi… Caùc loaïi thieát bò naøy khi hoaït ñoäng ñeàu gaây ra tieáng oàn vaø chaán ñoäng. Ngoaøi ra tieáng oàn coøn do caùc phöông tieän giao thoâng vaän taûi phaùt ra töø ñoäng cô, do söï rung ñoäng cuûa caùc boä phaän. 3.4.2. Hieän traïng nöôùc thaûi. 3.4.2.1. Nöôùc thaûi saûn xuaát. Toång löu löôïng nöôùc thaûi cuûa xöôûng saûn xuaát khoaûng 3600 m3/ngaøy, bao goàm chuû yeáu töø caùc nguoàn sau: Nöôùc thaûi ngöng tuï coù löu löôïng khoaûng 300 m3/ngaøy, loaïi nöôùc thaûi naøy khoâng chöùa caùc chaát oâ nhieãm nhöng coù nhieät ñoä cao. Nöôùc thaûi töø quaù trình giaët taåy, nhuoäm vaûi: nöôùc thaûi loaïi naøy chöùa caùc chaát oâ nhieãm cao, löu löôïng thaûi öôùc khoaûng 3300 m3/ngaøy. 3.4.2.2. Nöôùc thaûi sinh hoaït. Hieän coâng ty coù 800 nhaân vieân laøm vieäc. Nöôùc thaûi sinh hoaït xuaát phaùt töø nhaø veä sinh vaø moät phaàn töø nhaø aên. Nguoàn nöôùc naøy thöôøng chöùa caùc chaát höõu cô (ñaëc tröng bôûi caùc thoâng soá BOD, COD), chaát raén lô löûng (SS), chaát dinh döôõng (Nitô, Phospho) vaø vi sinh. Neáu tröïc tieáp thaûi ra moâi tröôøng khoâng qua xöû lyù veà laâu daøi seõ gaây aûnh höôûng ñeán nguoàn nöôùc maët vaø nöôùc ngaàm trong khu vöïc. Löôïng nöôùc thaûi sinh hoaït trung bình khoaûng 50 m3/ngaøy 3.4.2.3. Nöôùc möa chaûy traøn. Baûn thaân nöôùc möa khoâng gaây oâ nhieãm moâi tröôøng nhöng khi chaûy traøn qua khu vöïc maët baèng phaân xöôûng seõ cuoán theo caùc chaát caën baõ, raùc, ñaát caùt… Do ñoù nöôùc möa seõ bò oâ nhieãm bôûi caùc chaát caën baõ, daàu chaûy traøn treân beà maët khuoân vieân. 3.4.3. Hieän traïng khí thaûi. 3.4.3.1. Buïi, khí thaûi töø caùc phöông tieän vaän chuyeån, boác dôõ nguyeân vaät lieäu. Quaù trình boác dôõ nguyeân vaät lieäu vaø hoaït ñoäng cuûa caùc phöông tieän vaän chuyeån phaùt sinh buïi vaø khí thaûi. Thaønh phaàn khí thaûi chuû yeáu laø CO, NOx, SO2. Maëc duø nguoàn gaây oâ nhieãm naøy mang tính khoâng thöôøng xuyeân nhöng coâng ty phaûi coù keá hoaïch boác dôõ vaø vaän chuyeån nguyeân vaät lieäu, saûn phaåm hôïp lyù ñeå traùnh gaây oâ nhieãm moâi tröôøng. 3.4.3.2. Khí thaûi loø hôi Buïi töø quaù trình saûn xuaát chuû yeáu phaùt sinh töø caùc coâng ñoaïn ñan vaø keát sôïi. Loaïi buïi naøy chuû yeáu laø buïi loâng sôïi nguyeân lieäu seõ gaây aûnh höôûng ñeán söùc khoûe cuûa coâng nhaân lao ñoäng tröïc tieáp taïi caùc coâng ñoaïn naøy. 3.4.3.3. Buïi töø quaù trình saûn xuaát Do ñaëc ñieåm cuûa döï aùn laø söû duïng loø hôi ñeå cung caáp nhieät, nhieân lieäu söû duïng cho hoaït ñoäng cuûa loø hôi laø daàu FO. Taùc nhaân gaây oâ nhieãm khoâng khí töø hoaït ñoäng cuûa loø hôi chuû yeáu laø do caùc saûn phaåm chaùy cuûa quaù trình ñoát nhieân lieäu. Thaønh phaàn khí thaûi chuû yeáu laø CO, NOx, SO2 vaø moät löôïng raát nhoû caùc khí CxHy vaø Aldehyde. Khí thaûi töø loø hôi caàn phaûi ñöôïc xöû lyù ñaït tieâu chuaån tröôùc khi thaûi ra moâi tröôøng. 3.4.4. Hieän traïng chaát thaûi raén. 3.4.4.1. Chaát thaûi raén saûn xuaát Trong quaù trình saûn xuaát seõ phaùt sinh moät soá maûnh vaûi vuïn, sô sôïi, saûn phaåm hö hoûng vaø caùc loaïi bao bì ñöïng nguyeân lieäu. Khoái löôïng chaát thaûi raén naøy chieám khoaûng 2% khoái löôïng nguyeân lieäu söû duïng. Toaøn boä caùc loaïi saûn phaåm hö hoûng vaø maûnh vaûi vuïn seõ ñöôïc thu gom vaø baùn döôùi daïng pheá lieäu. 3.4.4.2. Chaát thaûi raén sinh hoaït. Chaát thaûi raén sinh hoaït goàm thöïc phaåm, rau quaû dö thöøa, tuùi nilon, giaáy,… chuû yeáu laø caùc chaát höõu cô deã leân men töø thöùc aên thöøa cuûa coâng nhaân. Vôùi soá löôïng 800 coâng nhaân, löôïng raùc thaûi sinh hoaït trung bình khoaûng 400kg/ngaøy. 3.4.4.3. Chaát thaûi raén nguy haïi. Chaát thaûi nguy haïi cuûa coâng ty chuû yeáu laø caùc loaïi deû lau daàu môõ caùc thieát bò, maùy moùc vaø caùc thuøng chöùa hoaù chaát deät nhuoäm. Löôïng raùc thaûi naøy khoâng nhieàu nhöng caàn phaûi ñöôïc thu gom vaø xöû lyù ñuùng quy ñònh. 3.4.5 Khaû naêng gaây chaùy noå . Trong quaù trình hoaït ñoäng saûn xuaát cuûa coâng ty coù söû duïng nhieân lieäu phuïc vuï cho vieäc vaän haønh loø hôi. Ngoaøi ra caùc thieát bò maùy moùc cuûa nhaø maùy ñeàu vaän haønh baèng ñieän neân nguy cô chaùy noå coù theå xaûy ra trong quaù trình saûn xuaát do chaäp ñieän, tia löûa ñieän. Chöông 4 :TOÅNG QUAN VEÀ PHÖÔNG PHAÙP XÖÛ LYÙ NÖÔÙC THAÛI. 4.1. Toång quan veà phöông phaùp xöû lyù nöôùc thaûi coâng nghieäp. Caùc loaïi nöôùc thaûi deàu chöùa caùc taïp chaát gaây nhieãm baån coù tính chaát khaùc nhau:töø caùc loaïi chaát raén khoâng tan, ñeán caùc loaïi chaát khoù tan trong nöôùc. Xöû lyù nöôùc thaûi laø loaïi boû caùc chaát ñoù, laøm saïch laïi nöôùc vaø coù theå ñöa nöôùc ñoå vaøo nguoàn hoaëc taùi söû duïng. Ñeå ñaït muïc ñích ñoù chuùng ta thöôøng döïa vaøo nhöõng ñaëc ñieåm cuûa töøng loaïi taïp chaát ñeå löïa choïn phöông phaùp xöû lyù thích hôïp. Thoâng thöôøng coù caùc phöông phaùp xöû lyù nöôùc thaûi sau: Phöông phaùp xöû lyù cô hoïc. Phöông phaùp xöû lyù hoùa lyù. Phöông phaùp xöû lyù hoùa hoïc. Phöông phaùp xöû lyù sinh hoïc. Phöông phaùp xöû lyù sinh hoïc. Phöông phaùp khöû truøng. 4.1.1. Phöông phaùp xöû lyù cô hoïc. 4.1.1.1. Song chaén raùc vaø löôùi loïc raùc. Song chaén raùc laøm baèng saét troøn hoaëc vuoâng ñaët nghieâng theo doøng chaûy 1 goùc 60-75o nhaèm giöõ laïi caùc vaät thoâ. Vaän toác doøng nöôùc chaûy qua thöôøng laáy 0,8-1m/s ñeå traùnh laéng caùt. Löôùi loïc giöõ laïi caùc chaát raén nhoû, mòn hôn ñaët sau song chaén raùc. Phaûi thöôøng xuyeân caøo raùc treân maët loïc ñeå traùnh taéc doøng chaûy. 4.1.1.2. Laéng caùt. Beå laéng caùt coù daïng laø caùc loaïi beå, hoá, gieáng cho nöôùc chaûy vaøo theo nhieàu caùch khaùc nhau: theo tieáp tuyeán, theo doøng ngang, theo doøng töø treân xuoáng vaø toaû ra xung quanh döôùi taùc duïng cuûa troïng löïc caùt naëng seõ laéng xuoáng ñaùy. 4.1.1.3. Caùc loaïi beå laéng. Duøng xöû lyù caùc loaïi haït lô löûng. Nguyeân lyù laøm vieäc döïa treân cô sôû troïng löïc. Caùc yeáu toá aûnh höôûng ñeán vieäc löïa choïn beå laéng laø noàng ñoä chaát lô löûng vaø tính chaát vaät lyù cuûa chuùng, kích thöôùc haït, ñoäng hoïc quaù trình neùn caën, ñoä aåm cuûa caën sau laéng vaø troïng löôïng rieâng cuûa caën khoâ. Caùc yeáu toá aûnh höôûng ñeán quaù trình laéng: löu löôïng nöôùc thaûi, thôøi gian laéng, taûi troïng thuûy löïc, söï keo tuï caùc chaát raén, vaän toác, doøng chaûy trong beå, söï neùn buøn ñaëc, nhieät ñoä nöôùc thaûi vaø kích thöôùc beå laéng. Caùc daïng beå laéng. Laéng ngang. Laéng ñöùng. Laéng ly taâm. 4.1.1.4. Taùch daàu môû. Nöôùc thaûi cuûa moät soá xí nghieäp aên uoáng, cheá bieán bô söõa, caùc loø moå, xí nghieäp eùp daàu vv… thöôøng coù laãn daàu môû. Caùc chaát naøy thöôøng nheï hôn nöôùc vaø noåi leân treân maët nöôùc. Nöôùc thaûi sau khi xöû lyù khoâng coù laãn daàu môû môùi ñöôïc thaûi vaøo thuûy vöïc. Hôn nöõa, nöôùc thaûi chöùa daàu môû khi vaøo xöû lyù sinh hoïc seõ laøm bít caùc loã hoãng ôû lôùp vaät lieäu loïc vaø coøn aûnh höôûng ñeán buøn hoaït tính trong aeroten…. Ngoaøi caùch laøm caùc gaït ñôn giaûn baèng caùc taám sôïi queùt treân maët nöôùc, ngöôùi ta cheá taïo ra caùc thieát bò taùch daàu, mô ñaët tröôùc daây chuyeàn coâng ngheä xöû lyù nöôùc thaûi. 4.1.1.5. Loïc cô hoïc. Duøng ñeå loïc nhöõng haït phaân taùn nhoû maø tröôùc ñoù khoâng laéng ñöôïc. Caùc loaïi phin loïc duøng vaät lieäu daïng taám vaø haït. Daïng taám coù theå laøm baèng taám theùp coù ñuïc loã hoaëc löôùi baèng theùp khoâng gæ, nhoâm, niken, ñoàng thau ... vaø caùc loaïi vaûi khaùc nhau ( boâng, len, sôïi toång hôïp). Taám loïc caàn coù trôû löïc nhoû, ñuû beàn vaø deûo cô hoïc, khoâng bò phaù huûy ôû ñieàu kieän loïc. Vaät lieäu loïc daïng haït laø caùt, thaïch anh, than gaày, than coác, soûi, ñaù nghieàn. . . . Ñaëc tính quan troïng cuûa lôùp haït loïc laø ñoä xoáp vaø beà maët rieâng. Quaù trình loïc coù theå xaûy ra döôùi taùc duïng cuûa aùp suaát thuûy tónh cuûa coät chaát loûng hoaëc aùp suaát cao tröôùc vaùch vaät lieäu loïc hoaëc chaân khoâng sau lôùp loïc. Caùc loaïi thieát bò loïc: Loïc chaäm, loïc nhanh, loïc kín, loïc hôû. Ngoaøi ra coøn coù loïc eùp khung baûn, loïc quay chaân khoâng, caùc maùy vi loïc hieän ñaïi. 4.1.2. Phöông phaùp xöû lyù hoùa lyù. Phöông phaùp keo tuï taïo boâng : Coâng ngheä xöû lyù nöôùc thaûi deät nhuoäm söû duïng quaù trình keo tuï taïo boâng vaø laéng ñeå xöû lyù caùc chaát lô löûng, ñoä ñuïc, ñoä maøu. Ñoä ñuïc, ñoä maøu gaây ra bôûi caùc haït keo coù kích thöôùc beù (10-2 ÷ 10-1m). Caùc chaát naøy khoâng theå laéng hoaëc xöû lyù baèng phöông phaùp loïc maø phaûi söû duïng caùc chaát keo tuï vaø trôï keo tuï ñeå lieân keát caùc haït keo laïi thaønh caùc boâng caën coù kích thöôùc lôùn ñeå deã daøng loaïi boû ôû beå laéng. Caùc chaát keo tuï thöôøng söû duïng laø pheøn nhoâm, pheøn saét, caùc polyme… Trong ñoù, ñöôïc duøng roäng raûi nhaát laø pheøn nhoâm vaø pheøn saét vì noù hoøa tan toát trong nöôùc, giaù reû, hoaït ñoäng trong khoaûng pH lôùn . Ñeå taêng cöôøng quaù trình keo tuï, taêng toác ñoä laéng ngöôøi ta thöôøng cho theâm vaøo nöôùc thaûi caùc hôïp chaát cao phaân töû goïi laø chaát trôï keo tuï. Thoâng thöôøng lieàu löôïng chaát trôï keo tuï khoaûng 1 - 5 mg/l. Ñeå phaûn öùng dieãn ra hoaøn toaøn vaø tieát kieäm naêng löôïng, phaûi khuaáy troän ñeàu hoùa chaát vôùi nöôùc thaûi. Thôøi gian löu laïi trong beå troän khoaûng 5 phuùt. Tieáp ñoù thôøi gian caàn thieát ñeå nöôùc thaûi tieáp xuùc vôùi hoùa chaát cho ñeán khi baét ñaàu laéng dao ñoäng khoaûng 30 – 60 phuùt. Trong khoaûng thôøi gian naøy caùc boâng caën ñöôïc taïo thaønh vaø laéng xuoáng nhôø vaøo troïng löïc. Maët khaùc, ñeå taêng cöôøng quaù trình khuaáy troän nöôùc thaûi vôùi hoùa chaát vaø taïo ñöôïc boâng caën ngöôøi ta duøng caùc thieát bò khuaáy troän khaùc nhau nhö: khuaáy troän thuûy löïc hay khuaáy troän cô khí. Khuaáy troän baèng thuûy löïc: trong beå troän coù thieát keá caùc vaùch ngaên ñeå taêng chieàu daøi quaõng ñöôøng maø nöôùc thaûi phaûi ñi nhaèm taêng khaû naêng hoøa troän nöôùc thaûi vôùi caùc hoùa chaát. Khuaáy troän baèng cô khí: trong beå troän laép ñaët caùc thieát bò coù caùnh khuaáy coù theå quay ôû caùc goùc ñoä khaùc nhau nhaèm taêng khaû naêng tieáp xuùc giöõa nöôùc thaûi vaø hoùa chaát. Phöông phaùp tuyeån noåi : Tuyeån noåi ñeå loaïi boû ra khoûi nöôùc thaûi caùc taïp chaát khoâng tan vaø khoù laéng. Ngöôøi ta söû duïng phöông phaùp naøy ñeå xöû lyù nöôùc thaûi trong ngaønh saûn xuaát cheá bieán daàu, môõ, da …. Coù nhieàu phöông phaùp tuyeån noåi ñeå xöû lyù nöôùc thaûi: Tuyeån noåi vôùi söï taùch khoâng khí töø dung dòch. Tuyeån noåi vôùi vieäc cho thoâng khí qua vaät lieäu xoáp. Tuyeån noåi hoùa hoïc. Tuyeån noåi ñieän. Tuyeån noåi vôùi söï phaân taùch khoâng khí baèng cô khí. Phöông phaùp haáp thuï: Phöông phaùp haáp phuï ñöôïc duøng roäng raûi ñeå laøm saïch trieät ñeå nöôùc thaûi khoûi caùc chaát baån caùc chaát höõu cô hoøa tan sau khi xöû lyù sinh hoïc cuõng nhö xöû lyù cuïc boä. Hieän töôïng taêng noàng ñoä chaát tan treân beà maët phaân chia giöõa hai pha goïi laø hieän töôïng haáp phuï. Toác ñoä cuûa quaù trình phuï thuoäc vaøo noàng ñoä, baûn chaát vaø caáu truùc cuûa chaát tan , nhieät ñoä cuûa nöôùc, loaïi vaø tính chaát cuûa chaát haáp phuï… Quaù trình haáp thuï goàm 3 giai ñoaïn: Di chuyeån chaát caàn haáp phuï töø nöôùc thaûi tôùi beà maët haáp phu.ï Thöïc hieän quaù trình haáp phuï. Di chuyeån chaát caàn haáp phuï vaøo beân trong haït haáp phuï. Trong ñoù, toác ñoä cuûa chính quaù trình haáp phuï laø lôùn vaø khoâng haïn ñònh toác ñoä chung cuûa quaù trình. Do ñoù, giai ñoaïn quyeát ñònh toác ñoä cuûa quaù trình haáp phuï laø giai ñoaïn khueách taùn ngoaøi hay giai ñoaïn khuyeách taùn trong. Trong moät soá tröôøng hôïp toác ñoä haáp phuï ñöôïc haïn ñònh bôûi caû hai giai ñoaïn naøy. Taùi sinh chaát haáp phuï laø moät giai ñoaïn quan troïng trong quaù trình haáp phuï.. Caùc chaát bò haáp phuï coù theå ñöôïc taùch ra khoûi than hoaït tính baèng quaù trình nhaû haáp nhôø hôi baûo hoøa hay hôi hoùa nhieät hoaëc baèng khí trô noùng. Ngoaøi ra, coøn coù theå taùi sinh chaát haáp phuï baèng phöông phaùp trích ly. Phöông phaùp hoùa hoïc vaø hoùa lyù ñöôïc öùng duïng chuû yeáu ñeå xöû lyù nöôùc thaûi coâng nghieäp. Phuï thuoäc vaøo ñieàu kieän ñòa phöông vaø möùc ñoä caàn thieát xöû lyù maø phöông phaùp xöû lyù hoùa lyù hay hoùa hoïc laø giai ñoaïn cuoái cuøng (neáu nhö möùc ñoä xöû lyù ñaït yeâu caàu coù theå xaû ra nguoàn) hoaëc chæ laø giai ñoaïn sô boä. 4.1.3. Phöông phaùp xöû lyù hoùa hoïc. Axit vaø bazô cuõng nhö nöôùc thaûi coù ñoä axit cao hay ñoä kieàm cao khoâng ñöôïc thaûi vaøo heä thoáng thoaùt vaø nguoàn nöôùc. Trong caùc nhaø maùy deät nhuoäm ñoä pH cuûa nöôùc thaûi dao ñoäng töø 4-12 neân caàn thieát phaûi trung hoaø ñeå taïo pH toái öu cho quaù trình keo tuï. Hoaù chaát duøng ñeå trung hoaø nöôùc thaûi chöùa axit laø xuùt hoaëc voâi. Trong nhaø maùy deät nhuoäm ñeå trung hoaø nöôùc thaûi chöùa axit vaø kieàm ngöôøi ta thöôøng troän laãn caùc loaïi nöôùc thaûi naøy vôùi nhau. 4.1.4. Phöông phaùp xöû lyù sinh hoïc. Xöû lyù nöôùc thaûi baèng phöông phaùp sinh hoïc laø döïa vaøo khaû naêng soáng vaø hoaït ñoäng soáng cuûa vi sinh vaät coù taùc duïng phaân hoùa chaát höõu cô. Do quaù trình phaân hoùa phöùc taïp nhöng chaát baån coù ñöôïc khaùng hoùa vaø trôû thaønh nöôùc, chaát voâ cô vaø nhöõng chaát khí nhö : H2S, Sunfit, Amoniac, Nitô … Phöông phaùp naøy döïa treân cô sôû söû duïng hoaït ñoäng cuûa caùc vi sinh vaät ñeå phaân huûy chaát höõu cô coù trong nöôùc thaûi. Caùc vi sinh vaät söû duïng chaát höõu cô vaø moät soá muoái khoaùng laøm nguoàn dinh döôõng vaø taïo naêng löôïng. Trong quaù trình dinh döôõng chuùng nhaän caùc chaát dinh döôõng ñeå xaây döïng teá baøo, sinh tröôûng vaø sinh saûn neân sinh khoái cuûa chuùng taêng leân. Quaù trình phaân huûy chaát höõu cô nhôø sinh vaät goïi laø quaù trình oxy hoùa sinh hoùa. Nhö vaäy nöôùc thaûi coù theå xöû lyù baèng phöông phaùp sinh hoïc seõ ñaëc tröng baèng caùc chæ tieâu BOD, COD. Ñeå xöû lyù nöôùc thaûi baèng phöông phaùp sinh hoïc hieäu quaû thì tyû soá BOD/COD 0.5 Caùc coâng trình sinh hoïc coù theå chia laøm 2 nhoùm: Coâng trình sinh hoïc xöû lyù theo ñieàu kieän töï nhieân. Caùnh ñoàng töôùi vaø baõi loïc. Caùnh ñoàng töôùi noâng nghieäp. Hoà sinh hoïc. Coâng trình sinh hoïc xöû lyù theo ñieàu kieän nhaân taïo. Beå loïc sinh hoïc. Beå Aerotank. Beå laéng II. Möông oxi hoùa. 4.1.5. Phöông phaùp xöû lyù caën. Taùch nöôùc ra khoûi dung dòch buøn ta aùp duïng caùc coâng trình sau : Beå neùn buøn baèng phöông phaùp troïng löïc. Beå neùn buøn baèng phöông phaùp tuyeän noåi. Maùy ly taâm buøn. OÅn ñònh buøn : coù nhieàu phöông phaùp ñeå oån ñònh buøn nhö phöông phaùp hoùa hoïc, sinh hoïc , nhieät … Phöông phaùp sinh hoïc ñöôïc aùp duïng roäng raõi nhaát caùc coâng trình ñieån hình nhö: Beå meâtan Beå laéng hai voû Beå töï hoaïi … Sau quaù trình xöû lyù coù theå duøng buøn laøm phaân boùn , troân laáp ôû nôi hôïp lyù . 4.1.6. Phöông phaùp khöû truøng. Khöû truøng nöôùc thaûi laø nhaèm muïc ñích phaù huyû, tieâu dieät caùc loaïi vi khuaån gaây nguy hieåm hoaëc chöa hoaëc khoâng theå khöû boû trong quaù trình xöû lyù nöôùc thaûi. Khöû truøng coù nhieàu phöông phaùp: Clo hoaù : ñöôïc söû duïng roäng raõi nhaát, Cho cho vaøo nöôùc döôùi daïng hôi hoaëc clorua voâi. Löôïng clo hoaït tính caàn thieát cho moät ñôn vò theå tích nöôùc thaûi laø 10g/m3 ñoái vôùi nöôùc thaûi sau xöû lyù cô hoïc, 5g/m3 sau xöû lyù sinh hoïc khoâng hoaøn toaøn vaø 3g/m3sau xöû lyù sinh hoïc hoaøn toaøn. Thôøi gian tieáp xuùc giöõa chuùng laø 30 phuùt tröôùc khi xaû nöôùc thaûi ra nguoàn tieáp nhaän. Duøng tia töû ngoaïi. Vôùi nöôùc thaûi coù chaát lô löõng (SS) nhoû hôn 50 mg/l khi qua ñeøn töû ngoaïi coøn 200coliform/100ml. Duøng tia töû ngoaïi xöû lyù nöôùc chi phí cao vaø khi caën vaån vaø chaát nhôøn cuøng vôùi boït baùm vaøo hoäp ñeøn laøm giaûm taùc duïng dieät khuaån. Ozoân hoaù: phöông phaùp naøy baét ñaàu aùp duïng roäng raõi ñeå xöû lyù nöôùc thaûi. Ozoân taùc ñoäng maïnh meõ vôùi caùc chaát khoaùng vaø chaát höõu cô. Ngoaøi vieäc khöû truøng ozoân coøn oxy hoaù caùc hôïp chaát nitô, photpho laø caùc nguyeân toá dinh döôõng trong nöôùc thaûi , goùp phaàn choáng hieän töôïng phuù döôõng trong nguoàn nöôùc. 4.2. Toång quan veà phöông phaùp xöû lyù nöôùc thaûi nghaønh deät nhuoäm. Nöôùc thaûi deät nhuoäm caàn phaûi quan taâm vaø xöû lyù, vì nöôùc thaûi naøy gaây oâ nhieãm nhieàu tôùi moâi tröôøng soáng. Ñeå giaûm möùc ñoä oâ nhieãm ngöôøi ta xöû duïng hai phöông phaùp: Bieän phaùp giaûm thieåu caùc chaát oâ nhieãm trong quaù trình coâng ngheä, keå caû vieäc thu hoài hoà trong khi giuõ, hoà vaûi, cuõng nhö söû duïng tieát kieäm hoùa chaát vaø thay theá hoùa chaát baèng caùc ezim… Bieän phaùp xöû lyù nöôùc thaûi thích hôïp. Tuøy theo yeâu caàu vaø möùc ñoä oâ nhieãm cuûa nöôùc thaûi, ngöôøi ta coù theå xöû duøng phöông phaùp xöû lyù hoùa lyù hay sinh hoïc hoaëc keát hôïp caû hai. Daây chuyeàn xöû lyù keát hôïp thöôøng cho hieäu quaû cao hôn vaø quy trình xöû lyù ñöôïc chia laøm 3 giai ñoaïn: Xöû lyù sô boä. Song chaén raùc vaø löôùi loïc raùc: Trong nöôùc thaûi coù maët nhieàu sô, xôïi. Vì vaäy, yeâu caàu ñaët moät löôùi chaén mòn ôû sau song chaén raùc thoâng thöôøng. Trong tröôøng hôïp coù vaùn traéng thì phaûi loaïi boû daàu. Ñoàng nhaát hoùa (hay laø beå ñieàu hoøa vaø troän laãn):Baét buoäc phaûi coù moät beå ñeäm vôùi theå tích töông ñöông 6- 12h löu nöôùc trong beå vôùi löu löôïng xöû lyù trung bình. Ôû caùc loaïi beå naøy thöôøng duøng thoåi khoâng khí ñeå khuaáy troän. Trung hoøa:Sau khi troän ñieàu ñoàng nhaát,pH cuûa nöôùc thaûi coù trò soá töø 9-10. Do vaäy, caàn phaûi tieán haønhtrung hoøa baèng axit sulfuric. Xöû lyù cô baûn. Xöû lyù hoùa lyù: Phöông phaùp naøy coù lôïi neáu trong nöôùc thaûi thoâ coù chöùa moät löôïng lôùn caùc chaát raén lô löõng (SS), caùc chaát ñoäc haïi (sulfat, cromat) vaø yeâu caàu khöû maøu cao. Quaù trình xöû lyù nöôùc thaûi baèng phöông phaùp hoùa lyù bao goàm caùc coâng ñoaïn sau: Oxi hoùa sulfua trong beå laøm thoaùng coäng theâm vôùi söï kieåm tra muoái saét vaø mangan. Taïo keát boâng vaø keo tuï baèng muoái saét hoaëc muoái nhoâm trong beå phaûn öùng coù khuaáy chaäm, cau ñoù theâm moät polyme ñeå naâng cao hieäu xuaát laéng. Laéng trong nöôùc baèng thieát bò tuyeån noåi. Xöû lyù sinh hoïc. Phaàn lôùn nhöõng chaát coù trong nöôùc thaûi deät nhuoäm laø nhöõng chaát coù khaû naêng phaân huûy sinh hoïc. Trong moät soá tröôøng hôïp nöôùc thaûi deät nhuoäm coù chöùa moät soá caùc hôïp chaát ñoäc haïi ñoái vôùi moät soá vi sinh vaät nhö caùc chaát voâ cô, formandehit, kim loaïi naëng, Clo,…Vaø caùc chaát khoù phaân huûy sinh hoïc nhö caùc chaát taåy giaët, hoà PVA (polyvynylalcol), caùc loaïi daàu khoaùng. Do ñoù tröôùc khi ñöa vaøo xöû lyù sinh hoïc, nöôùc thaûi caàn ñöôïc khöû caùc chaát ñoäc vaø giaûm tyû leä caùc chaát khoù phaân huûy sinh hoïc baèng phöông phaùp xöû lyù cuïc boä. Nöôùc thaûi noùi chung vaø deät nhuoäm noùi rieâng ñöôïc xöû lyù baèng phöông phaùp sinh hoïc ñöôïc ñaëc tröng bôûi hai chæ tieâu BOD vaø COD. Tyû soá giöõa BOD vaø COD 0.5. Tyû leä giöõa BOD:N:P = 100:5:1 hoaëc troän nöôùc thaûi sinh hoaït vôùi nöôùc thaûi deät nhuoäm deå caùc chaát dinh döôõng caân ñoái hôn. Tuøy theo chaát oâ nhieãm vaø hieäu quaû xöû lyù mong muoán coù theå löïa choïn nhieàu sô ñoà coâng ngheä xöû lyù sinh hoïc khaùc nhau: loïc sinh hoïc, buøn hoaït tính, hoà sinh hoïc hay keát hôïp xöû lyù sinh hoïc nhieàu baät. Coù caùc caùch sau: Loïc sinh hoïc vôùi moät beå laéng tieáp theo. Kó thuaät naøy töông ñoái ñôn giaûn, coù hieäu quaû xöû lyù BOD5 töø 50-70%. Song yeâu caàu nöôùc thaûi ñi vaøo loïc phaûi laø nöôùc thaûi ñaõ loaïi boûgaàn nhö hoaøn toaøn caùc tô sôïi ñeå traùnh bít taét lôùp vaät lieäu loïc.do vaäy, phaàn xöû lyù sô boä hoaëc xöû lyù cô baûn tröôùc ñoù laø xöû lyù hoùa lyù keát hôïp vôùi keát boâng – laéng. Tuøy theo hieäu quaû xöû lyù cuûa loïc, nöôùc thaûi sau xöû lyù coù theå ñi qua hoaëc khoâng qua beå laéng hai. Buøn hoaït tính. Xöû lyù sinh hoïc nöôùc thaûi baèng buøn hoaït tính coù theå thöïc hieän ôû areten, ôû keânh oâxi hoùa hoaëc ôû ao suïc khí. Phoå bieán nhaát vaãn laø aeroten. Sau aeroten laø laéng 2. Beå laéng caàn chuù yù ñeán khaû naêng môû roäng ñeå coù theå theâm moät löôïng lôùn chaát coù hoaït tính beà maët vaøo nöôùc thaûi caàn xöû lyù, quan taâm ñeán khaû naêng laéng bình thöôøng cuûa buøn hoaït tính. Hieäu quaû loaïi boû BOD5 baèng kæ thuaät buøn hoaït tính tôùi 90 – 95%. Ao hoà oån dònh sinh hoïc. Neáu coù dieän tích maët baèng ñeå xaây döïng caùc ao hoà oån ñònh sinh hoïc vaø thôøi gian xöû lyù coù theå daøi ngaøy (5 – 10 ngaøy) thì duøng caùc ao hoà oån ñònh (moät hoaëc nhieàu caùi keá tieáp) ñeå xöû lyù sinh hoïc nöôùc thaûi deät nhuoäm. Kæ thuaät ao hoà oån ñònh laø kæ thuaät xöû lyù sinh hoïc ñôn giaûn nhaát. Hieäu quaû coù theå ñaït ñöôïc 50 – 70% löôïng BOD5 phaân huûy. Xöû lyù baäc 3. Sau khi xöû lyù cô baûn nöôùc thaûi chöa ñaït nöôùc saïch loaïi C thì khoâng ñöôïc thaûi vaøo nguoàn. Trong tröôøng hôïp naøy caàn tieán haønh xöû lyù baäc 3, bao goàm keát tuûa hoùa hoïc,oxi hoùa baèng ozon, haáp phuï treân than hoaït tính. 4.3. Moät soá coâng ngheä xöû lyù nöôùc thaûi deät nhuoäm: Taïi coâng ty saûn xuaát vaûi sôïi boâng Stork Aqua (Haø Lan) ñaõ xaây d._.