Tình hình giải ngân trong các dự án sử dụng vốn ODA

Më §ÇU Sù cÇn thiÕt nghiªn cøu ®Ò tµi §èi víi c¸c quèc gia thùc hiÖn kinh tÕ më cöa ,cung víi ho¹t ®éng kinh tÕ ®èi ngo¹i ngµy cµng ®­îc më réng vµ ph¸t triÓn m¹nh mÏ . Trong ®ã ,ngoµi viÖc më réng ngo¹i th­¬ng ,th× ho¹t ®éng thu hót vèn tµi trî quèc gia ®· vµ ®ang ®­îc c¸c quèc gia rÊt quan t©m . §Æc biÖt ®èi víi c¸c quèc gia tiÕn hµnh c«ng nghiÖp hãa ®Êt n­íc, th× vèn lµ mét yÕu tè ,mét ®iÒu kiÖn tiÒn ®Ò kh«ng thÓ thiÕu . NhÊt lµ trong ®iÒu kiÖn hiÖn nay ,víi nh÷ng thµnh tùu míi cña khoa häc va c«ng nghÖ cho phÐp c¸c n­íc tiÕn hµnh c«ng nghiÖp hãa cã thÓ rót ng¾n ph¸t triÓn kinh tÕ ,kh¾c phôc t×nh trang tôt hËu vµ vËn dông tèi ®a lîi thÕ cña c¸c n­íc ®i sau. §èi víi ViÖt Nam, nguån vèn ODA cã vai trß quan träng trong chiÕn l­îc ph¸t triÓn kinh tÕ ,c¶i thiÖn m«i tr­êng ®Çu t­, x©y d­ng c¬ së h¹ tÇng vµ t¨ng kh¶ n¨ng thu hót vèn FDI . Trong nhiÒu n¨m qua ODA ®· gãp phÇn quan träng thóc ®Èy qu¸ tr×nh ph¸t triÓn KTXH cña c¸c n­íc ®ang ph¸t triÓn . Theo thêi gian, khèi l­îng vèn ODA vµo ViÖt Nam ngµy cµng t¨ng vµ gãp phÇn kh«ng nhá vµo qu¸ tr×nh ph¸t triÓn KTXH ë n­íc ta .Tuy nhiªn ,cã nhiÒu n¨m chóng ta ch­a sö dông hÕt ®­îc nguån vèn quý gi¸ nµy .Gi¶i ng©n chËm lµ mét vÊn ®Ò mµ c¶ ChÝnh phñ vµ c¸c n­íc tµi trî quan t©m, nh»m ®¹t ®­îc tØ lÖ gi¶i ng©n tháa ®¸ng . V× thÕ nghiªn cøu ®Ò tµi: “T×nh h×nh gi¶i ng©n trong c¸c dù ¸n sö dông vèn ODA” lµ hÕt søc cÇn thiÕt .Trong qu¸ tr×nh nghiªn cøu ch¾c ch¾n sÏ kh«ng tr¸nh khái sai sãt . Em rÊt mong ®­îc sù gióp ®ì cña thÇy gi¸o NguyÔn Th­êng L¹ng ®Ó em hoµn thµnh ®Ò tµi nµy. NéI DUNG CH¦¥NGI : Lý LUËN CHUNG VÒ GI¶I NG¢N TRONG C¸C Dù ¸N Sö DôNG VèN ODA C¸C KH¸I NIÖM C¥ B¶N 1. Kh¸i niÖm vÒ ODA ODA bao gåm c¸c kho¶n viÖn trî kh«ng hoµn l¹i, viÖn trî cã hoµn l¹i, hoÆc tÝn dông ­u ®·i cña c¸c ChÝnh phñ, c¸c tæ chøc liªn ChÝnh phñ, c¸c tæ chøc phi ChÝnh phñ, c¸c tæ chøc thuéc hÖ thèng liªn hîp quèc, c¸c tæ chøc tµi chÝnh quèc tÕ dµnh cho c¸c n­íc ®ang vµ chËm ph¸t triÓn . C¸c dßng vèn bªn ngoµi chñ yÕu ch¶y vµo c¸c n­íc ®ang vµ chËm ph¸t triÓn ,gåm cã ODA , tÝn dông th­¬ng m¹i tõ c¸c ng©n hµng , ®Çu t­ trùc tiÕp n­íc ngoµi ,viÖn trî cho kh«ng cña c¸c tæ chøc phi chÝnh phñ, tÝn dông t­ nh©n .C¸c dßng vèn quèc tÕ nµy cã mèi quan hÖ rÊt chÆt chÏ víi nhau . NÕu mét n­íc kÐm ph¸t triÓn kh«ng nhËn ®­îc vèn ODA ®ñ møc cÇn thiÕt ®Ó c¶i thiÖn c¬ së h¹ tÇng kinh tÕ x· héi th× còng khã cã thÓ thu hót ®­îc nguån vèn FDI còng nh­ vay vèn tÝn dông kh¸c ®Ó më réng kinh doanh .Nh­ng nÕu chØ t×m kiÕm c¸c nguån ODA th× sÏ kh«ng thÓ cã ®ñ thu nhËp ®Ó tr¶ nî . 2. Kh¸i niÖm gi¶i ng©n ODA Lµ qu¸ tr×nh cung cÊp cho bªn vay vµ c¸c c¬ quan thùc hiÖn c¸c chØ dÉn râ rµng vÒ rót vèn cña mét dù ¸n cô thÓ.Trong quá trình giả ngân ,bên vay chịu trách nhiệm cung cấp cho ngân hang địa chỉ của tất cả các đơn vị dự án sẽ nhận bản sao thư giải ngân . Bên vay cũng chịu trách nhiệm tạo điều kiện cho tất cả các cán bộ chịu trách nhiệm giả ngân có được các chỉ dẫn cần thiết . VAI TRß CñA ODA TRONG TIÕN TR×NH PH¸T TRIÓN KINH TÕ CñA C¸C N­íc §ANG PH¸T TRIÓN Trong khi nghiªn cøu c¸c m« h×nh chiÕn l­îc c¬ b¶n .Chóng ta kh¸i qu¸t thµnh hai d¹ng c¬ b¶n: chiÕn l­îc h­íng néi vµ chiÕn l­îc h­íng ngo¹i. Ng©n hµng thÕ giíi (WB) tiÕn tr×nh nghiªn cøu 41 n­íc trªn thÕ giíi vµ lµm 4 nhãm quèc gia : h­íng néi m¹nh, h­íng néi võa ph¶i, h­íng ngo¹i võa ph¶i vµ h­íng ngo¹i m¹nh .Trong 4 nhãm n­íc nµy, xÐt theo 3 tiªu thøc tèc ®é t¨ng tr­ëng GDP ,gi¶i quyÕt viÖc lµm vµ C«ng nghiÖp hãa ,WB kÕt luËn r»ng c¸c n­íc h­íng ngo¹i m¹nh lµ c¸c n­íc thµnh c«ng nhÊt : chiÕn l­îc h­íng ngo¹i lµ sù lùa chän ®óng ®¾n dµnh cho c¸c n­íc ®ang ph¸t triÓn : Trong chiÕn l­îc nµy ,c¸c kh©u chñ yÕu ®èi víi bªn ngoµi gåm c¶ viÖc më réng ngo¹i th­¬ng, thu hót vèn FDI vµ ODA . Nh­ vËy cã thÓ nãi vèn ODA cã vai trß quan träng trong chiÕn l­îc ph¸t triÓn kinh tÕ cña c¸c n­íc ®ang vµ chËm ph¸t triÓn .§iÒu ®ã ®­îc thÓ hiÖn râ nÐt ë c¸c khÝa c¹nh sau : Thø nhÊt ,ODA cã vai trß bæ sung cho nguån vèn trong n­íc §èi víi c¸c n­íc ®ang ,®©y lµ nguån tµi chÝnh quan träng gi÷ vai trß bæ sung cho qu¸ tr×nh ph¸t triÓn .ch¼ng h¹n ë §«ng Nam ¸ ,sau khi dµnh ®­îc ®éc lËp, ®Òu ë trong t×nh tr¹ng nghÌo nµn vµ l¹c hËu .§Ó ph¸t triÓn c¬ së h¹ tÇng ,®¶m b¶o tiÒn ®Ò vËt chÊt ban ®Çu cho ph¸t triÓn kinh tÕ, ®ßi hái ph¶i cã nhiÒu vèn ,nh­ng kh¶ n¨ng thu hót vèn nµy lµ rÊt chËm ,gi¶i quyÕt vÊn ®Ò nµy, c¸c n­íc ®ang ph¸t triÓn nãi chung vµ c¸c n­íc §«ng Nam ¸ nãi riªng ®· sö dông nguån vèn ODA .Theo b¸o c¸o cña Ng©n Hµng ThÕ Giíi ,tõ n¨m 1971®Õn 1974 t¹i Philippin cã tíi 60% tæng vèn vay ODA ®­îc chi cho ph¸t triÓn c¬ së h¹ tÇng .ë Thailan, Xingapo nhiÒu c«ng tr×nh h¹ tÇng kinh tÕ x· héi nh­ s©n bay, bÕn c¶ng, ®­êng cao tèc, tr­êng häc, bÖnh viÖn, trung t©m nghiªn cøu khoa häc mang tÇm cì quèc gia ®· ®­îc x©y dùng b»ng nguån vèn ODA . §µi loan, Hµn quèc tr­íc ®©y còng dùa vµo nguån vèn ODA ®Ó HiÖn ®¹i hãa c¬ së h¹ tÇng . ë ViÖt Nam, vèn ODA gióp ViÖt Nam cã thªm nguån lùc chñ ®éng ®Çu t­ cho c¬ së h¹ tÇng kinh tÕ x· héi .Nh­ng tÝnh tæng thÓ tõ n¨m 993 ®Õn nay, sau khi , Mü bá cÊm vËn ®èi víi ViÖt Nam hiÖn nay th× nguån vèn nµy ®­îc c¸c tæ chøc cam kÕt t¹i c¸c héi nghÞ c¸c nhµ tµi trî cho ViÖt Nam vµo kho¶ng 15.550 triÖu USD ,riªng n¨m 1999 c¸c nhµ tµi trî cam kÕt sÏ dµnh riªng cho ViÖt Nam 2.200triÖu USD vµ tµi trî 500 triÖu USD cho ch­¬ng tr×nh ®Èy m¹nh l¹i c¬ cÊu kinh tÕ .Sè tiÒn 500 triÖu USD nµy sÏ ®­îc gi¶i ng©n nhanh ®Ó hç trî cho c¶i c¸ch xÝ nghiÖp quèc doanh,tù do hãa th­¬ng m¹i vµ c¶i c¸ch hÖ thèng ng©n hµng .§©y lµ nh©n tè gióp ViÖt Nam sím hoµn thiÖn c¬ cÊu kinh tÕ . Trªn thùc tÕ ,do tÝnh chÊt ­u ®·i cña nguån vèn ODA ,c¸c quèc gia th­êng e ng¹i vÒ gh¸nh nÆng nî nÇn .Nh­ng theo dù b¸o ,®ã chØ lµ lo sî ®èi víi c¸c nhµ qu¶n lý vµ sö dông nguån vèn nµy kh«ng hiÖu qu¶ .Gh¸nh nÆng nî nÇn sÏ gi¶m ®i rÊt nhiÒu nÕu biÕt qu¶n lý, ®Ó ®em l¹i hiÖu qu¶ sö dông vèn ODA . Thø hai ,ODA d­íi d¹ng kh«ng hoµn l¹i gióp c¸c n­íc tiÕp nhËn viÖn trî tiÕp thu nh÷ng thµnh tùu khoa häc ,c«ng nghÖ hiÖn ®¹i vµ ph¸t triÓn nguån nh©n lùc . Nh÷ng lîi Ých quan träng cña ODA mang l¹i cho c¸c n­íc nhËn tµi trî lµ c«ng nghÖ kÜ thuËt hiÖn ®¹i ,kü x¶o chuyªn m«n vµ tr×nh ®é qu¶n lý tiªn tiÕn .§ång thêi ,b»ng nguån vèn ODA ,c¸c nhµ qu¶n lý còng ­u tiªn cho ph¸t triÓn nguån nh©n lùc .§©y chÝnh lµ nh÷ng lîi Ých c¨n b¶n ,l©u dµi mµ ODA ®em l¹i cho c¸c n­íc nhËn tµi trî . Thø ba ,ODA gióp c¸c n­íc ®ang ph¸t triÓn hoµn thiÖn c¬ cÊu kinh tÕ §èi víi c¸c n­íc ®ang ph¸t triÓn ,khã kh¨n kinh tÕ lµ ®iÒu kh«ng thÓ tr¸nh khái ,trong ®ã nî n­íc ngoµi vµ th©m hôt c¸n c©n thanh to¸n quèc tÕ ngµy cµng mét gia t¨ng lµ t×nh tr¹ng phæ biÕn .§Ó gi¶i quyÕt vÊn ®Ò nµy ,c¸c quèc gia ®Òu ph¶i cè g¾ng hoµn thiÖn c¬ cÊu kinh tÕ b»ng c¸ch phèi hîp víi Ng©n Hµng ThÕ Giíi, Quü tiÒn tÖ quèc tÕ ,vµ c¸c tæ chøc quèc tÕ kh¸c tiÕn hµnh ®iÒu chØnh l¹i c¬ cÊu kinh tÕ chuyÓn chÝnh s¸ch kinh tÕ nhµ n­íc ®ãng vai trß trung t©m sang chÝnh s¸ch khuyÕn khÝch nÒn kinh tÕ theo ®Þnh h­íng ph¸t triÓn kinh tÕ khu vùc t­ nh©n .Nh­ng muèn thùc hiÖn ®­îc viÖc ®iÒu chØnh nµy ph¶i cã mét nguån vèn lín ,do vËy c¸c ChÝnh phñ l¹i dùa vµo nguån vèn ODA .Víi lo¹i hç trî nµy ,trong nh÷ng n¨m 1987-1989 nhËt b¶n ®· cÊp 61700 triÖu yªn ®Ó hç trî hoµn thiÖn c¬ cÊu kinh tÕ cho 26 n­íc Ch©u Phi ,cßn tõ 1990 ®Õn 1992 ®· cÊp 600 triÖu USD cho M«ng Cæ , Pªru vµ c¸c n­íc kh¸c ë Ch©u ¸, Trung vµ Nam Mü ,trong 3 n¨m trë l¹i ®©y NhËt B¶n ®· dµnh mét kho¶ng gÇn 700 triÖu USD ®Ó hç trî ®iÒu chØnh c¬ cÊu kinh tÕ ë c¸c n­íc ®ang ph¸t triÓn .§©y còng lµ lo¹i hç trî ®­îc thÕ giíi thõa nhËn . Thø t­, ODA t¨ng kh¶ n¨ng thu hót vèn FDI vµ t¹o ®iÒu kiÖn ®Ó më réng ®Çu t­ ph¸t triÓn trong n­íc vµ ë c¸c n­íc ®ang ph¸t triÓn . Nh­ ®· biÕt ,®Ó cã thÓ thu hót ®­îc c¸c nhµ ®Çu t­ trùc tiÕp n­íc ngoµi bá vèn ®Çu t­ vµo mét lÜnh vùc nµo ®ã ,c¸c quèc gia ph¶i ®¶m b¶o cho hä cã ®­îc m«i tr­êng ®Çu t­ tèt ,®¶m b¶o ®Çu t­ cã lîi víi chÝ phÝ ®Çu t­ thÊp ,hiÖu qu¶ ®Çu t­ cao . Muèn vËy ,®Çu t­ cña nhµ n­íc ph¶i tËp trung vµo viÖc n©ng cÊp , c¶i thiÖn míi c¬ së h¹ tÇng, hÖ thèng tµi chÝnh , ng©n hµng … Nguån vèn ®Ó Nhµ n­íc cã thÓ gi¶i quyÕt nh÷ng ®Çu t­ nµy lµ ph¶i dùa vµo nguån vèn ODA gióp bæ sung cho vèn ®Çu t­ h¹n hÑp tõ ng©n s¸ch cña Nhµ n­íc .Mét khi m«i tr­êng ®Çu t­ ®· ®­îc c¶i thiÖn sÏ t¨ng thu hót dßng vèn ®Çu t­ trùc tiÕp n­íc ngoµi,thóc ®Èy ®Çu t­ trong n­íc , dÉn ®Õn sù ph¸t triÓn bÒn v÷ng . MÆc kh¸c , viÖc sö dông nguån vèn ODA ®Ó ®Çu t­ c¶i thiÖn c¬ së h¹ tÇng sÏ t¹o ®iÒu kiÖn cho c¸c nhµ ®Çu t­ trong n­íc tËp trung vµo c¸c c«ng tr×nh s¶n xuÊt kinh doanh cã kh¶ n¨ng mang l¹i lîi nhuËn . Râ rµng lµ, hç trî ph¸t triÓn chÝnh thøc ,ngoµi viÖc b¶n th©n nã lµ nguån vèn bæ sung quan träng cho c¸c n­íc ®ang ph¸t triÓn ,cßn cã t¸c dông t¨ng kh¶ n¨ng thu hót vèn t­ nguån ®Çu t­ trùc tiÕp vµ t¹o ®iÒu kiÖn ®Ó më réng ®Çu t­ ph¸t triÓn trong n­íc cho c¸c n­íc nµy . Nh×n l¹i “lÞch sö” tiÕp nhËn vµ sö dông ODA cña ViÖt Nam ,chóng ta thÊy r»ng, ë thêi ®iÓm cuèi nh÷ng n¨m 70 ,khi s¶n xuÊt ,thu nhËp quèc d©n trong n­íc cßn rÊt thÊp ,nguån vèn vay vµ viÖn trî kh«ng cßn hoµn l¹i cña Liªn X« vµ c¸c n­íc §«ng ¢u ®· gãp phÇn chñ yÕu t¹o nªn nguån thu ng©n s¸ch cña chÝnh phñ  B¶ng 1 C¬ cÊu ng©n s¸ch (%) 1976 1977 1978 1979 1980 T¨ng thu ng©n s¸ch nhµ n­íc 1. Thu trong n­íc 2. Thu n­íc ngoµi (vay nî ,viÖn trî) 100 55,2 44,8 100 65,5 34,5 100 68 32 100 59,2 48,8 100 62,8 37,4 Nguån :B¸o nghiªn cøu lÝ luËn sè 6 n¨m 2000. Sau n¨m 1979 ,khi c¸c n­íc T­ B¶n Ph­¬ngT©y vµ Trung Quèc chÝnh thøc c¾t nguån hç trî nµy th× nguån hç trî ph¸t triÓn chÝnh thøc dµnh cho ViÖt Nam chñ yÕu lµ tõ Liªn x« vµ c¸c n­íc trong hÖ thèng XHCN .Tõ n¨m 1986 ®Õn n¨m 1990 lµ thêi kú nguån viÖn cña n­íc ngoµi cho ViÖt Nam chñ yÕu lµ tõ khèi SEV ,chiÕm tíi 70% nguån viÖn trî cña ng©n s¸ch Nhµ n­íc ,®¹i bé phËn tõ Liªn x« cò d­íi h×nh thøc nhËp khÈu c«ng tr×nh thiÕt bÞ toµn bé vµ bï ®¾p phÇn nhËp siªu cña ViÖt Nam tõ c¸c n­íc SEV. TÝnh ®Õn n¨m 1990, ViÖt Nam ®· nhËn ®­îc 12,6 tû róp chuyÓn nh­îng ODA cña Liªn X«. Lóc cao nhÊt n¨m 1986, khèi l­îng ODA ®¹t tíi 1800 triÖu róp chuyÓn nh­îng, bao gåm kho¶ng 100 dù ¸n thuéc c¸c lÜnh vùc kh¸c nhau. B»ng nguån viÖn trî cña Liªn X«, mét sè c«ng tr×nh quan träng cña nÒn kinh tÕ ®· ®­îc x©y dùng vµ ph¸t huy hiÖu qu¶ nh­ nhµ m¸y thuû ®iÖn Hßa B×nh, nhµ m¸y thuû ®iÖn TrÞ An, nhiÖt ®iÖn Ph¶ L¹i, xi m¨ng BØm S¬n, cÇu Th¨ng Long… Nh­ng sau khi Liªn X« vµ §«ng ¢u sôp ®æ, ODA vµo ViÖt Nam bÞ d¸n ®o¹n vµ ®Õn n¨m 1993, sau khi Mü tuyªn bè bá cÊm vËn víi ViÖt Nam th× nguån vèn nµy vµo ViÖt Nam ®­îc phôc håi mét c¸ch nhanh chãng. §Õn nay ®· cã hµng ngh×n c«ng tr×nh trªn nhiÒu lÜnh vùc kinh tÕ x· héi cña ViÖt Nam ®­îc hoµn thµnh víi sù ®ãng gãp chÝnh cña ODA. Thùc tÕ còng chøng minh r»ng, sù ®æi thay cña ViÖt Nam ngµy h«m nay kh«ng thÓ kh«ng kÓ ®Õn nh÷ng ®ãng gãp trªn nhiÒu lÜnh vùc cña nguån vèn nµy. Tãm l¹i ,trong chiÕn l­îc ph¸t triÓn kinh tÕ cña c¸c n­íc ®ang vµ chËm ph¸t triÓn ,chiÕn l­îc h­íng ngo¹i ,vµ nguån vèn hç trî phÊt triÓn chÝnh thøc cã vai trß ®Æt biÖt quan träng . Nã lµ nguån bæ sung cho c«ng cuéc ph¸t triÓn cña c¸c quèc gia ,hç trî ®¾c lùc cho hä tiÕp thu nh÷ng thµnh tùu khoa häc – c«ng nghÖ tiªn tiÕn ,gãp phÇn lín vµo ph¸t triÓn nguån nh©n lùc ,gióp c¸c n­íc nghÌo hoµn thiÖn c¬ cÊu kinh tÕ ,t¨ng kh¶ n¨ng thu hót vèn FDI vµ t¹o ®iÒu kiªn ®Ó më réng ®Çu t­ ph¸t triÓn trong n­íc cho c¸c n­íc nµy . Tuy nhiªn ,khi sö dông nguån vèn nµy ,c¸c quèc gia ®Òu ghi nhËn : nã chØ lµ nguån vèn cã vai trß quan träng hç trî c¸c n­íc nµy v­¬n lªn ,chø kh«ng cã vai trß quyÕt ®Þnh cho sù thµnh c«ng cña mét quèc gia trªn con ®­êng ph¸t triÓn .§ång thêi ,còng cÇn nhËn thøc r»ng ,nguån vèn ODA lµ nguån cã kh¶ n¨ng g©y nî ,v× vËy trong qu¸ tr×nh sö dông nguån vèn nµy ph¶i qu¸n triÖt tinh thÇn tù lùc c¸nh sinh vµ tÝnh to¸n kü l­ìng ®Ó mçi nguån vèn ODA ®­îc sö dông hiÖu qu¶ nhÊt . QUY TR×NH GI¶I NG¢N NgUåN VèN ODA 1. PhÝa c¸c nhµ tµi trî Mçi tæ chøc tµi trî ,cÊp vèn ®Òu cã c¸c quy tr×nh ,thñ tôc kh¸c nhau . Sau ®©y chØ ®­a ra vÝ dô cô thÓ cña Ng©n Hµng ThÕ Giíi (WB) . 1.1 Thñ tôc gi¶i ng©n nguån vèn ODA Cã hai thñ tôc gi¶i ng©n th­êng xuyªn sö dông ®Ó gi¶i ng©n tõ tµi kho¶n vay lµ thñ tôc rót vèn vµ thñ tôc cam kÕt ®Æc biÖt . 1.1.1 Qu¸ tr×nh rót vèn ®¶m b¶o c¸c yªu cÇu : Tu©n thñ c¸c ®iÒu kiÖn cña kho¶n vay Nép mÉu ch÷ kÝ cña nh÷ng ng­êi ®­îc bªn vay uû quyÒn ký ®¬n Nép mét ®¬n gèc ( kh«ng chÊp nhËn c¸c b¶n copy vµ Fax ) céng víi mét b¶n sao cã ch÷ kÝ cña ®¹i diÖn ®­îc uû quyÒn ,ghi râ sè tiÒn ph¶i tr¶ vµ c¸c chØ dÉn thanh to¸n ®Çy ®ñ . C¸c chøng tõ (kÓ c¶ b»ng chøng vÒ viÖc mua s¾m) thÓ hiÖn tÝnh hîp lÖ cña hµng ho¸ ,c«ng th×nh x©y l¾p hay dÞch vô . Sè tiÒn trong h¹ng môc gi¶i ng©n cô thÓ cña tµi kho¶n vay cßn ®ñ ®Ó trang tr¶i cho kho¶n thanh to¸n hay cam kÕt . 1.1.2- §¬n xin rót vèn chØ cã mét hay hai kho¶n môc thanh to¸n - ®iÓn h×nh lµ tr­êng hîp thanh to¸n trùc tiÕp cho nhµ cung øng - th× ®¬n xin rót vèn vµ c¸c chøng tõ ®i kÌm ®­îc nép cho ng©n hµng kh«ng cÇn cã b¶ng sao kª tãm t¾t. Tuy nhiªn th«ng th­êng c¸c ®¬n xin rót vèn th­êng gåm mét sè kho¶n môc cña mét hay nhiÒu h¹ng môc. Trong c¸c tr­êng hîp ®ã cÇn cã sao kª tãm t¾t. C¸c ®¬n xin rót vèn cÇn ®­îc nép cho ng©n hµng lµm 2 b¶n (1 b¶n sao vµ 1 b¶n gèc). C¸c h­íng dÉn thanh to¸n cÇn ph¶i ghi ®Çy ®ñ tªn vµ ®Þa chØ cñaNg©n hµng cña ng­êi nhËn, m· sè SWIFT (®èi víi c¸c ng©n hµng thuéc hÖ thèng nµy) sè Tµi kho¶n vµ tªn chñ tµi kho¶n còng nh­ c¸c th«ng tin tham chiÕu kh¸c ®Ó ®¶m b¶o viÖc x¸c ®Þnh chÝnh x¸c kho¶n môc thanh to¸n. Ngoµi ra nÕu Ng©n hµng cña ng­êi ®­îc thanh to¸n kh«ng ®Æt t¹i n­íc cã ®ång tiÒn thanh to¸n th× cÇn cung cÊp tªn vµ ®Þa chØ cña Ng©n hµng ®¹i lý t¹i n­íc ®ã. Ph¶i lËp c¸c ®¬n riªng rÏ ®èi víi mçi lo¹i ®ång tiÒn ®Ò nghÞ thanh to¸n. Th«ng th­êng viÖc gi¶i ng©n th­êng ®­îc thùc hiÖn b»ng ph­¬ng thøc chuyÓn tiÒn ®iÖn tö cho c¸c ng©n hµng. ChØ trong c¸c tr­êng hîp ngo¹i lÖ , Ng©n hµng míi chÊp nhËn thanh to¸n b»ng SÐc . SWIFT lµ hÖ thèng tin ®iÖn tµi chÝnh cña hiÖp héi th«ng tin viÔn th«ng tµi chÝnh liªn Ng©n hµng toµn cÇu .Ng©n hµng lµ thµnh viªn SWIFT nh­ nhiÒu Ng©n hµng th­¬ng m¹i vµ tæ chøc tµi chÝnh lín kh¸c . Sao kª tãm t¾t : C¸c Sao kª tãm t¾t cÇn ®­îc ®Ýnh kÌm víi §¬n xin Rót vèn nÕu trong ®¬n kh«ng cã ®ñ chç ®Ó ®iÒn c¸c th«ng tin vÒ nhµ thÇu/nhµ cung øng. Th«ng th­êng c¸c sao kª riªng rÏ sÏ ®­îc dïng nÕu c¸c kho¶n chi trang tr¶i cho hai hay nhiÒu h¹ng môc hoÆc tiÓu dù ¸n hoÆc cã thÓ sö dông mét sao kª tãm t¾t víi ®iÒu kiÖn c¸c kho¶n môc ®­îc ph©n nhãm theo h¹ng môc vµ cã sè tæng chi phÝ cho tõng h¹ng môc. Chøng tõ : Chøng tõ cÇn cho viÖc gi¶i ng©n tuú thuéc vµo lo¹i kho¶n chi cã liªn quan. NÕu Ng©n hµng cÇn cã ®ñ bé chøng tõ th× cÇn ph¶i göi cho Ng©n hµng hai b¶n sao hîp ®ång hay ®¬n ®Æt hµng ®Ó c¸n bé qu¶n lý dù ¸n chuyªn tr¸ch ®­îc chØ ®Þnh xem xÐt tr­íc khi göi ®¬n xin rót vèn ®Çu tiªn cã liªn quan. §¬n xin cÊp cam kÕt ®Æc biÖt: §Ó tµi trî s¾m hµng ho¸ cho dù ¸n, th«ng th­êng bªn vay cÇn më th­ tÝn dông. NÕu mét Ng©n hµng th­¬ng m¹i kh«ng muèn më, th«ng b¸o hay x¸c nhËn th­ tÝn dông khi kh«ng cã b¶o l·nh hay b¶o chøng nµo ®ã, th× Ng©n hµng, khi bªn vay ®Ò nghÞ, cã thÓ cÊp cho Ng©n hµng th­¬ng m¹i b¶o l·nh mµ Ng©n hµng ®ã yªu cÇu d­íi d¹ng mét th­ cam kÕt ®Æc biÖt. Thñ tôc nµy th«ng th­êng ®­îc ¸p dông cho c¸c hîp ®ång lín mua hµng ho¸ nhËp khÈu. Chøng tõ: Bªn vay muèn ¸p dông thñ tôc nµy ph¶i göi cho Ng©n hµng mét ®¬n xin cÊp cam kÕt ®Æc biÖt thµnh 2 b¶n, tøc lµ 1 b¶n gèc vµ 1 b¶n sao, kÌm theo c¸c chøng tõ sau: - Hai b¶n hîp ®ång hay ®¬n ®Æt hµng - Hai b¶n sao th­ tÝn dông (víi ngµy hÕt h¹n cã gi¸ trÞ) mµ Ng©n hµng Th­¬ng m¹i dù ®Þnh ph¸t hµnh. Khi ®· chÊp thuËn,Ng©n hµng göi th­ cam kÕt ®Æc biÖt cho Ng©n hµng Th­¬ng m¹i, Ng©n hµng nµy sÏ chiÕt khÊu c¸c kho¶n thanh to¸n, kÌm theo mét b¶n sao th­ tÝn dông dù ®Þnh cÊp. B¶n sao cam kÕt ®Æc biÖt còng ®­îc göi cho bªn vay. Yªu cÇu thanh to¸n thø nhÊt cña Ng©n hµng Th­¬ng m¹i theo th­ cam kÕt ®Æc biÖt thÓ hiÖn sù chÊp thuËn cña Ng©n hµng ®ã vÒ c¸c ®iÒu kiÖn vµ ®iÒu kho¶n cña th­ cam kÕt ®Æc biÖt. 1.2 Mét sè yªu cÇu trong quy tr×nh thùc hiÖn gi¶i ng©n 1.2.1 C¸c b­íc ®Çu tiªn cho viÖc rót vèn §Ó rót ®­îc vèn bªn vay ph¶i tu©n thñ tr×nh tù c¸c yªu cÇu tõ phÝa nhµ tµi trî ®­îc thÓ hiÖn nh­ sau: Kho¶n vay ph¶i ®­îc Ng©n hµng tuyªn bè cã hiÖu lùc sau khi ®· thùc hiÖn ®óng mäi ®iÒu kiÖn ®· ®­îc quy ®Þnh trong hiÖp ®Þnh vay vµ c¸c ®iÒu kiÖn chung , Ng©n hµng ph¶i nhËn ®­îc v¨n b¶n uû quyÒn ký c¸c ®¬n xin rót vèn, ph¶i thùc hiÖn ®Çy ®ñ c¸c ®iÒu kiÖn gi¶i ng©n ( nÕu cã) liªn quan ®Õn h¹ng môc gi¶i ng©n cô thÓ . §èi víi tÊt c¶ c¸c lÇn rót vèn ,Ng©n hµng ph¶i nhËn ®­îc §¬n xin rót vèn theo mÉu ®­îc chÊp nhËn x¸c nhËn viÖc thùc hiÖn ®óng c¸c thñ tôc mua s¾m ,vµ cã c¸c chøng tõ x¸c minh ®­îc chÊp nhËn . 1.2.2 Xö lý ®¬n rót vèn Trong néi bé Ng©n hµng ,Vô vèn vay chÞu tr¸ch nhiÖm xem xÐt ®¬n rót vèn ,duyÖt c¸c kho¶n thanh to¸n ,vµ kÕ to¸n c¶ c¸c kho¶n gi¶i ng©n vµ c¸c kho¶n tr¶ nî .§¬n xin rót vèn ®¶m b¶o c¸c yªu cÇu nh­ ®¬n xin rót vèn ®· ®­îc c¸n bé ñy quyÒn ký , c¸c kho¶n chi tiªu lµ hîp lÖ vµ cã ®Çy ®ñ c¸c chøng tõ ,vèn ch­a gi¶i ng©n cßn ®ñ trong kho¶n vay vµ h¹ng môc liªn quan . Thêi gian xö lý tõ khi nhËn ®¬n cho ®Õn khi thanh to¸n mÊt kho¶ng hai tuÇn, nÕu ®¬n xin rót vèn kh«ng ®­îc lËp ®óng vµ ®ñ th× thêi gian xö lý sÏ l©u h¬n ,nÕu cã nh÷ng vÊn ®Ò ph¸t sinh nghiªm träng th× ®¬n xin rót vèn cã thÓ ®­îc tr¶ l¹i hoÆc tæng sè tiÒn thanh to¸n bÞ gi¶m møc trang tr¶i cho c¸c kho¶n hîp lÖ ,hoÆc bªn vay kh«ng tu©n thñ c¸c ®iÒu kiÖn quy ®Þnh trong hiÖp ®Þnh vay vèn th× Ng©n hµng cã thÓ ®×nh chØ gi¶i ng©n . 1.2.3 ThuÕ Ng©n hµng kh«ng tµi trî cho thuÕ nhËp khÈu vµ c¸c lo¹i thuÕ kh¸c do n­íc héi viªn vay vèn ®¸nh thuÕ .ChÝnh s¸ch nµy ®­îc ¸p dông b»ng c¸ch lùa chän c¸c kho¶n môc ®­îc tµi trî vµ ®Þnh phÇn tr¨m gi¶i ng©n hîp lÖ sao cho tæng møc tµi trî cña Ng©n hµng lo¹i trõ c¸c kho¶n thuÕ .Trong tr­êng hîp hµng nhËp khÈu ®­îc mua t¹i chç ,Ng©n hµng th­êng gi¶i ng©n theo phÇn tr¨m cña gi¸ mua nh»m tr¸nh gi¶i ng©n cho thuÕ nhËp khÈu hay c¸c thuÕ kh¸c .T­¬ng tù ,phÇn chi phÝ trong n­íc cña c¸c hîp ®ång x©y l¾p th­êng ®­îc tµi trî ®­íi 100% nh»m ®Ó loaÞ trõ thuÕ . §èi víi c¸c hµng ho¸ s¶n xuÊt trong n­íc ®­îc mua th¼ng tõ nhµ m¸y th× kh«ng cÇn thiÕt chØnh tû lÖ gi¶i ng©n ®Ó lo¹i trõ viÖc tµi trî cho thuÕ nhËp khÈu thuÕ ¸p dông ®èi víi bé phËn nhËp khÈu tÝnh vµo gi¸ cña thµnh phÈm . 1.2.4 C­íc vËn chuyÓn vµ b¶o hiÓm C­íc phÝ tr¶ b»ng ngo¹i tÖ cho hµng ho¸ nhËp khÈu ®­îc phÐp tµi trî khi hµng ho¸ ®­îc vËn chuyÓn b»ng tÇu cña c¸c n­íc héi viªn . Ng©n hµng còng tµi trî cho c­íc phÝ hµng ho¸ ®­îc mua t¹i mét n­íc héi viªn vµ ®­îc vËn chuyÓn b»ng tÇu ®­îc mét h·ng ë mét n­íc héi viªn thuª bÊt kÓ quyÒn së h÷u hay n¬i ®¨ng ký cña tÇu chõng nµo c­íc phÝ ®­îc tr¶ cho h·ng ®ã .Trong tr­êng hîp cã nghi vÊn vÒ tÝnh hîp lÖ ,®Ò nghÞ tham kh¶o ý kiÕn Ng©n hµng tr­íc khi c¸c kho¶n phÝ lín ph¸t sinh . §èi víi c¸c h·ng vËn t¶i hiÖp héi ,c­íc vËn chuyÓn c¸c tÇu cña c¸c n­íc kh«ng ph¶i lµ héi viªn cã thÓ ®­îc Ng©n hµng tµi trî khi chñ tµu lµ héi viªn chÝnh hay héi viªn kh«ng chÝnh thøc cña hiÖp héi ®­êng biÓn vµ tham gia vµo c¸c tho¶ ­íc chia thu nhËp cña HiÖp héi vµ c«ng ty vËn t¶i ®­êng biÓn cña c¸c n­íc héi viªn n¾m gi÷ ®a sè cæ phÇn trong hiÖp héi . §èi víi c¸c h·ng vËn t¶i ®­êng biÓn quèc gia ,nÕu bªn vay muèn thu xÕp viÖc vËn chuyÓn hoµn toµn do mét h·ng vËn t¶i ®­êng biÓn n­íc m×nh thùc hiÖn th× ph¶i thÇu theo c¶ hai ®iÒu kiÖn CIF ,cho phÐp vËn chuyÓn vµ b¶o hiÓm bÊt kú nguån hîp lÖ nµo vµ FOB (gi¸ t¹i m¹n tÇu ) B¶o hiÓm ,do bªn vay ®ãng chø kh«ng ph¶i Ng©n hµng .PhÝ b¶o hiÓm tr¶ b»ng ngo¹i tÖ sÏ ®­îc Ng©n hµng tµi trî, viÖc tù B¶o hiÓm vµ phÝ B¶o hiÓm b»ng tiÒn trong n­íc kh«ng ®­îc tµi trî trõ khi ®­îc quy ®Þnh râ trong hiÖp ®Þnh vay . 2 . Thñ tôc tõ phÝa viÖt nam V× ta lµ n­íc tiÕp nhËn vèn, thñ tôc cång kÒnh kÕt hîp c¸c thñ tôc cña nhµ tµi trî v× vËy dÉn ®Õn qu¸ tr×nh gi¶i ng©n diÔn ra chËm r·i. Tuy nguån vèn vµy gióp c¶i thiÖn c¬ së h¹ tÇng nh­ng kh«ng ph¶i ai tµi trî còng nhËn mµ cßn phô thuéc vµo c¸c ®iÒu kiÖn ghi trong thñ tôc n­íc cho vay. Tuy nhiªn thñ tôc cña ta còng rÊt phøc t¹o nhiÒu kh©u nhiÒu b­íc. - Thñ tôc ph¸p lý: nhiÒu tÇng nÊc, nhiÒu kh©u ph¶i qua nhiÒu c¬ quan thÈm ®Þnh, phª duyÖt. Trong c¸c kh©u chuyÓn biÕn rÊt chËm, g©y trë ng¹i vµ kÐm hÊp dÉn c¸c nhµ ®Çu t­ n­íc ngoµi. - ChÝnh s¸ch thuÕ: + Thñ tôc ®¨ng ký thuÕ víi tæ chøc ®­îc uû quyÒn thu thuÕ, phÝ, lÖ phÝ, c¸c chñ dù ¸n vµ c¸c nhµ thÇu chÝnh thøc n­íc ngoµi cßn cång kÒnh. + Thñ tôc vÒ thuÕ GTGT víi c¸c DA ODA. Ch­¬ng II; thùc tr¹ng t×nh h×nh gi¶i ng©n trong c¸c dù ¸n sö dông vèn oda I. T×nh h×nh thu hót vèn ODA ë viÖt nam 1. T×nh h×nh chung H¬n 10 n¨m qua cïng víi c¸c nh©n tè kh¸c, nguån vèn ODA ®· cã nh÷ng ®ãng gãp nhÊt ®Þnh cho sù nghiÖp ph¸t triÓn kinh tÕ – x· héi cña ®Êt n­íc. Víi nhiÒu ch­¬ng tr×nh, dù ¸n lín, nhá sö dông vèn ODA ®· gióp chóng ta kh«i phôc, c¶i t¹o, n©ng cÊp vµ x©y dùng míi kho¶ng 3.700 km ®­êng n«ng th«n, vµ hµng tr¨m c©y cÇu lín nhá. ODA còng trë thµnh nguån vèn chÝnh cho viÖc c¶i t¹o, n©ng cÊp vµ ph¸t triÓn hÖ thèng c¶ng biÓn ë 3 miÒn nh­ H¶i Phßng, C¸i L©n, Tiªn Sa,Sµi Gßn…Riªng trong nghµnh ®iÖn, trong giai ®o¹n 1996-2000 nguån vèn nµy ®· chiÕm tíi 40,3% tæng vèn ®Çu t­ víi 7 nhµ m¸y ®iÖn lín ( nh­ Phó mü1, 2; s«ng Hinh; §a Nhim….) cã c«ng suÊt thiÕt kÕ chiÕm tíi 40% tæng c«ng suÊt ®iÖn ë ViÖt Nam. §Æc biÖt, trong thêi gian qua, nguån vèn ODA kh«ng chØ gióp ViÖt Nam ®¶m b¶o ®­îc tèc ®é t¨ng tr­ëng kinh tÕ ®¸ng kÓ ë møc cao, mµ cßn gióp c¶i thiÖn ®¸ng kÓ vÞ trÝ cña ViÖt nam trong b¶ng xÕp h¹ng c¸c quèc gia vµ chØ sè ph¸t triÓn con ng­êi cña Liªn Hîp Quèc…. Tuy cã nh÷mg ®ãng gãp nhÊt ®Þnh cho c«ng cuéc ph¸t triÓn kinh tÕ – x· héi cña n­íc ta nh­ng chóng ta còng cÇn ph¶i nhÇn thÊy r»ng, tû lÖ gi¶i ng©n vèn ODA ë n­íc ta thêi gian qua cßn ë møc thÊp, nhÊt lµ ë c¸c dù ¸n sö dông vèn vay ­u ®·i. Cô thÓ tÝnh chung trong giai ®o¹n tõ 1993 ®Õn hÕt 2003 møc gi¶i ng©n vèn ODA ®¹t kho¶ng 12,5 tû USD , b»ng kho¶ng 49,3% tæng l­îng ODA cam kÕt. Cßn nÕu tÝnh riªng giai ®o¹n 2001-2005 th× møc gi¶i ng©n ®¹t kho¶ng 7,6 tû USD b»ng kho¶ng 56,1% tæng l­îng ODA cam kÕt trong giai ®o¹n nµy. B¶ng 2: Møc cam kÕt vµ gi¶i ng©n vèn ODA giai ®o¹n 2001-2005 2001 2002 2003 2004 2005 ODA cam kÕt 2400 2600 2839 2900 2900 Møc gi¶i ng©n ODA 1500 1550 1422 1490 1700 NÕu xÐt riªng tõng nhµ tµi trî, møc gi¶i ng©n nguån vèn ODA cña mçi nhµ tµi trî còng rÊt kh¸c nhau vµ biÕn ®éng qua tõng n¨m tµi chÝnh, vÝ nh­, viÖc gi¶i ng©n c¸c kho¶n vay cña chÝnh phñ NhËt B¶n tµi kho¸ 2001 lµ 9,8% , tµi kho¸ 2002 lµ 7,2 % vµ kho¶ng 12% trong n¨m tµi kho¸ 2003 (tû lÖ gi¶i ng©n nµy thÊp h¬n so víi tû lÖ gi¶i ng©n trung b×nh (15%/n¨m) ë c¸c n­íc tiÕp nhËn kh¸c). §èi víi vèn ODA vay ­u ®·i cña Ng©n Hµng ThÕ Giíi (WB), tû lÖ gi¶i ng©n n¨m 2003 ®¹t 14,3% , t¨ng so víi møc 12,1% cña c¸c n¨m tr­íc ®ã, nh­ng vÉn thÊp h¬n møc trung b×nh(18%) cña khu vùc. T×nh h×nh gi¶i ng©n cña c¸c dù ¸n sö dông vèn vay ­u ®·i cña c¸c nhµ tµi trî kh¸c nh­ Ng©n hµng ph¸t triÓn Ch©u ¸ (ADB), c¬ quan ph¸t triÓn Ph¸p (AFD), Ng©n hµng t¸i thiÕt §øc (KfW) còng ch­a ®¹t ®­îc møc mong muèn…. ViÖt Nam ®· cïng víi c¸c nhµ tµi trî tæ chøc mét héi nghÞ chuyªn ®Ò vÒ gi¶i ng©n ODA vµo trung tuÇn th¸ng 3/2004 ®Ó t×m ra gi¶i ph¸p ®Èy nhanh tiÕn ®é gi¶i ng©n ODA trong c¸c dù ¸n sö dông nguån vèn nµy, víi mét quyÕt t©m lµ lµm cho n¨m 2004 trë thµnh b­íc ®ét ph¸ trong c«ng t¸c gi¶i ng©n t­ vÊn c¸c nhµ tµi trî (CG) cho ViÖt Nam ®· ®­îc tiÕn hµnh vµODA 2 ngµy 1-2/12/2004. Song møc gi¶i ng©n vèn ODA trong n¨m 2004 vÉn ch­a cã chuyÓn biÕn g× míi vµ vÊn ®Ò gi¶i ng©n vèn vÉn lµ mét trong nh÷ng vÊn ®Ò träng t©m cña Héi nghÞ CG n¨m nay. VËy nguån gèc cña vÊn ®Ò lµ ë ®©u? LiÖu cã ph¶i h¹n chÕ trong viÖc hµi hoµ thñ tôc hay n¨ng lùc cña c¸c ban qu¶n lý cßn nhiÒu h¹n chÕ, hay hiÖu qu¶ sö dông nguån vèn ODA ch­a ®­îc coi träng ®óng møc? §Ó tr¶ lêi ®­îc c©u hái nµy, cã lÏ cÇn cã mét c¸i nh×n toµn côc vÒ nh÷ng nh©n tè cã ¶nh h­ëng trùc tiÕp còng nh­ gi¸n tiÕp tíi viÖc gi¶i ng©n nguån vèn ODA. II. Nh÷ng nh©n tè ¶nh h­ëng tíi viÖc gi¶i ng©n nguån vèn ODA vµ nguyªn nh©n lµm chËm viÖc gi¶i ng©n nguån vèn nµy thêi gian qua. 1. Nh÷ng nh©n tè ¶nh h­ëng tíi viÖc gi¶i ng©n nguån vèn ODA. Trªn ph­¬ng diÖn vÜ m« cã thÓ quy nh÷ng nh©n tè ¶nh h­ëng tíi viÖc gi¶i ng©n vèn ODA thµnh hai nhãm cã b¶n, mét nhãm lµ nh÷ng vÊn ®Ò thuéc vÒ phÝa c¸c nhµ tµi trî, vµ nhãm kia lµ c¸c vÊn ®Ò thuéc vÒ phÝa n­íc tiÕp nhËn vèn. 1.1. VÒ phÝa c¸c nhµ tµi trî Cã thÓ nãi vÊn ®Ò næi cém lµm cho tiÕn ®é gi¶i ng©n vèn cña c¸c n­íc tiÕp nhËn bÞ chËm trÔ ®ã lµ sù kh¸c biÖt vÒ quy tr×nh, thñ tôc dù ¸n cña c¸c nhµ tµi trî; ®iÒu kiÖn cho vay cña c¸c nhµ tµi trî qu¸ kh¾t khe; thñ tôc dù ¸n cña c¸c nhµ tµi trî phøc t¹p, viÖc phª duyÖt ph¶i qua nhiÒu b­íc; v¨n phßng ®¹i diÖn cña c¸c nhµ tµi trî t¹i ViÖt Nam cã Ýt thÈm quyÒn, ph¶i th­êng xuyªn xin ý kiÕn c¬ quan cÊp trªn ë n­íc ngoµi; viÖc nhµ tµi trî chËm phª duyÖt tµi liÖu ®Êu thÇu, ®ßi hái nhiÒu lo¹i giÊy tê hay mét sè tr­êng hîp kh«ng cã sù nhÊt qu¸n trong c¸c ®iÒu kiÖn ®Êu thÇu còng g©y ra sù ch©m trÔ trong triÓn khai thùc hiÖn. Ngoµi ra cã nh÷ng dù ¸n do nhiÒu nhµ tµi trî ®ång cung cÊp vèn, nªn thñ tôc th­êng chång chÐo, g©y khã kh¨n cho chñ dù ¸n trong qu¸ tr×nh triÓn khai…. 1.2. VÒ phÝa ViÖt Nam Víi t­ c¸ch lµ n­íc tiÕp nhËn th× viÖc gi¶i ng©n vèn ODA chËm th­êng chÞu ¶nh h­ëng cña c¸c nh©n tè nh­ l­îng ODA cam kÕt t¨ng ®Òu qua c¸c n¨m trong khi ®ã viÖc chuÈn bÞ ch­¬ng tr×nh, dù ¸n ch­a diÔn ra mét c¸ch t­¬ng xøng, ®ång thêi ch­a cã nh÷ng hiÓu biÕt ®Çy ®ñ vÒ quy chÕ vµ thñ tôc cung cÊp ODA cña c¸c nhµ tµi trî; c¸c ®iÒu kiÖn tiÕp thu vµ sö dông ODA trong n­íc cßn nhiÒu bÊt th­êng nh­ c¸c quy tr×nh , thñ tôc ODA trong n­íc, c¬ chÕ tµi chÝnh, nguån vèn ®èi øng, chÝnh s¸ch ®Òn bï di d©n gi¶i phãng mÆt b»ng, quy chÕ ®Êu thÇu; quy tr×nh vµ thñ tôc hiÖn hµnh cña nhµ n­íc ta trong viÖc sö dông vèn ODA, kÓ c¶ quy tr×nh vµ thñ tôc gi¶i ng©n, cßn nhiÒu tÇng nÊc, nhiÒu kh©u; chÕ ®é chÝnh s¸ch hiÖn hµnh ë trong n­íc thiÕu ®ång bé, nhiÒu ®iÓm kh«ng phï hîp víi th«ng lÖ quèc tÕ, kh«ng phï hîp víi c¸c ®iÒu kho¶n ®· ®­îc kÝ kÕt trong c¸c hiÖp ®Þnh; viÖc thay ®æi thiÕt kÕ, quy tr×nh kü thuËt, kh©u tæ chøc ®Êu thÇu, ®µm ph¸n bÞ kÐo dµi còng lµm cho tiÕn ®é rót vèn bÞ ¶nh h­ëng; cã nhiÒu tr­êng hîp phÝa ViÖt Nam cßn lóng tóng trong thñ tôc thanh to¸n, dÉn ®Õn viÖc thiÕu c¸c chøng tõ hoÆc néi dung cÇn thiÕt… Nh­ vËy, cã thÓ nãi lµ cã kh¸ nhiÒu nh÷ng nh©n tè ¶nh h­ëng tíi viÖc gi¶i ng©n vèn ODA. Tuy nhiªn, nÕu xuÊt ph¸t tõ viÖc nghiªn cøu t×nh h×nh gi¶i ng©n vèn ODA á n­íc ta thêi gian qua vµ qua ph©n tÝch ®iÒu kiÖn thùc tÕ cña c¸c ®¬n vÞ ®­îc thô h­ëng nguån vèn ODA, Theo ®¸nh gi¸ cho r»ng, ngoµi c¸c lÝ do kh¸ch quan vÒ phÝa c¸c nhµ tµi trî , th× phÇn lín nguyªn nh©n lµm cho viÖc gi¶i ng©n vèn ODA chËm lµ do phÝa ViÖt Nam vµ nã ®­îc tËp trung chñ yÕu ë nh÷ng ®iÓm sau ®©y: 2. Mét sè nguyªn nh©n lµm chËm viÖc gi¶i ng©n vèn ODA Thø nhÊt, b­íc sang giai ®äan 2001-2005 nhiªï dù ¸n ®Çu t­ quy m« lín ®ang thùc hiÖn ë giai ®o¹n cuèi nªn l­îng vèn gi¶i ng©n lµ kh«ng lín (nh­ Thuû ®iÖn Hµm ThuËn - §a Mi, NhiÖt ®iÖn Phó Mü…) Trong khi ®ã, cã kh¸ nhiÒu dù ¸n ®Çu t­ quy m« lín (nh­ dù ¸n cÇu Thanh Tr×, dù ¸n cÇu CÇn Th¬..) hiÖn t¹i ®ang ë giai ®o¹n ®Çu víi c¸c c«ng viÖc chuÈn bÞ lµ chñ yÕu (nh­ gi¶i phãng mÆt b»ng, chuÈn bÞ tµi liÖu ®Êu thÇu vµ tæ chøc ®Êu thÇu…). Do ®ã ®· kh«ng t¹o ®­îc b­íc ®ét ph¸ trong viÖc gi¶i ng©n vèn ODA trong n¨m 2004 nh­ môc tiªu mµ héi nghÞ chuyªn ®Ò vÒ gi¶i ng©n vèn ODA tæ chøc th¸ng 3/2004 ®· ®Æt ra. Thø hai, thêi gian qua hÇu hÕt c¸c dù ¸n ODA ®Òu gÆp v­íng m¾c vÒ di d©n, gi¶i phãng mÆt b»ng. Nguyªn nh©n cña nh÷ng v­íng m¾c trong kh©u c«ng t¸c nµy cã nhiÒu, nh­ng vÒ c¬ b¶n lµ do luËt ®Êt ®ai cña ta ®ang trong qu¸ tr×nh hoµn thiÖn, nªn c¸c c¬ quan chøc n¨ng gÆp nhiÒu khã kh¨n trong xö lý ®Òn bï thiÖt h¹i cho ng­êi d©n trong vïng dù ¸n ®­îc thùc hiÖn. MÆt kh¸c, chÝnh s¸ch ®Òn bï cho nh÷ng ng­êi d©n bÞ ¶nh h­ëng bëi dù ¸n gi÷a ViÖt Nam víi c¸c tæ chøc tµi trî còng kh¸c nhau. Trªn thùc tÕ, ®· mÊt hµng n¨m th¶o luËn, hai bªn míi ®i ®Õn thèng nhÊt møc ®Òn bï cho ng­êi d©n trong vïng bÞ ¶nh h­ëng. §ång thêi cho ®Õn nay vÉn ch­a cã quy ®Þnh chi tiÕt vÒ chÝnh s¸ch t¸i ®Þnh c­; c«ng t¸c gi¸m s¸t ®Òn bï ®­îc quy ®Þnh; gi¸ ®Êt tÝnh ®Òn bï thiÖt h¹i kh¸ phøc t¹p nhÊt lµ ë nh÷ng thµnh phè lín vµ c¸c chÝnh s¸ch ®Òn bï gi¶i phãng mÆt b»ng kh«ng thèng nhÊt vµ lu«n thay ®æi ….v× vËy, g©y nªn kh«ng Ýt khiÕu kiÖn cña d©n vµ lµm chËm tiÕn ®é thùc hiÖn dù ¸n do kh«ng gi¶i phãng ®­îc mÆt b»ng. Dù ¸n ®µi truyÒn h×nh ViÖt Nam lµ mét vÝ dô tiªu biÓu qua viÖc thêi h¹n rót vèn s¾p hÕt míi kÕt thóc viÖc gi¶i phãng mÆt b»ng. Hay dù ¸n n©ng cÊp Quèc lé 5, thêi h¹n gi¶i phãng mÆt b»ng l©u gÊp 4 lÇn thêi gian thi c«ng c«ng tr×nh, lý do chñ yÕu lµ kh«ng cã c¬ chÕ thèng nhÊt cho tÊt c¶ c¸c ®Þa ph­¬ng ®Ó lÊy ®ã lµm c¬ së gi¶i quyÕt c¸c vÊn ®Ò ®Òn bï. Thø ba, thñ tôc phª duyÖt thiÕt kÕ chi tiÕt, tæng dù to¸n, néi dung ®Êu thÇu cña phÝa viÖt Nam th­êng chËm trÔ, kh«ng chÝnh x¸c. - Sau khi kÝ kÕt hiÖp ®Þnh vay vèn víi c¸c nhµ tµi trî, c¸c chñ dù ¸n sÏ tiÕn hµnh x©y dùng thiÕt kÕ chi tiÕt vµ tæng dù to¸n cña dù ¸n ®Ó tr×nh bé x©y dùng phª duyÖt. Tuy nhiªn, viÖc phª duyÖt thiÕt kÕ chi tiÕt vµ tæng dù to¸n th­êng bÞ kÐo dµi nªn ®· g©y chËm trÔ cho tiÕn ®é triÓn khai thùc hiÖn dù ¸n. MÆt kh¸c, viÖc phª duyÖt thiÕt kÕ chi tiÕt vµ tæng dù to¸n hiÖn ch­a cã bÊt cø mét c¬ quan chuyªn m«n ®éc lËp nµo ph¶n biÖn, dÉn ®Õn t×nh tr¹ng x¸c ®Þnh kh«ng chÝnh x¸c tæng dù to¸n, mµ th­êng lµ thÊp h¬n so víi tæng vèn cam kÕt trong HiÖp ®Þnh vay vèn, do ®ã ¶nh h­ëng ®Õn qu¸ tr×nh ®Êu thÇu. Cô thÓ phÝa ViÖt Nam coi tæng dù to¸n lµ c¨n cø ®¸nh gi¸ kÕt qu¶ ®Êu thÇu, nh­ng trªn thùc tÕ cã nhiÒu tr­êng hîp gi¸ th¾ng ®Êu thÇu cao h¬n so víi tæng dù to¸n ®­îc phª duyÖt, nªn c¸c c¬ quan chøc n¨ng kh«ng cã c¨n cø ®Ó tr×nh Thñ t­íng ChÝnh phñ phª duyÖt. Cßn phÝa c¸c nhµ tµi trî coi gi¸ trÞ gãi thÇu ®· tÝnh to¸n ®Ó cho vay vèn lµ gi¸ trÇn ®Ó ®¸nh gi¸ hiÖu qu¶ ®Êu thÇu nªn hä cho r»ng gi¸ th¾ng thÇu thÊp h¬n tæng sè vèn tµi trî cam kÕt trong c¸c hiÖp ®Þnh vay vèn nªn kh«ng chÞu gi¶m gi¸. Ngoµi ra, viÖc phª duyÖt thiÕt kÕ chi tiÕt kh«ng ®­îc ph¶n biÖn ®éc lËp cña mét c¬ quan chuyªn m«n vµ n¨ng lùc c¸n bé lµm thiÕt kÕ h¹n chÕ, ®· dÉn ®Õn t×nh tr¹ng nhiÒu dù ¸n ph¶i s÷a ch÷a, thËm chÝ thay ®æi thiÕt kÕ nhiÒu lÇn vµ mçi lÇn nh­ vËy l¹i kÐo theo nhiÒu thay ®æi kh¸c trong qu¸ tr×nh thùc hiÖn dù ¸n còng nh­ bÞ kÐo dµi thêi gian do chê phª duyÖt l¹i. Do ®ã, nh÷ng h¹n chÕ trªn ®· ¶nh h­ëng kh«ng nhá tíi tiÕn ®é thùc hiÖn dù ¸n vµ n¨ng lùc gi¶i ng©n vèn cña dù ¸n. Thø t­, n¨ng lùc cña ®éi ngò c¸n bé qu¶n lý dù ._.