Tìm kiếm và mở rộng thị trường lao động ngoài nước nhằm đẩy mạnh công tác xuất khẩu lao động giai đoạn 2006-2010
Tài liệu Tìm kiếm và mở rộng thị trường lao động ngoài nước nhằm đẩy mạnh công tác xuất khẩu lao động giai đoạn 2006-2010: ... Ebook Tìm kiếm và mở rộng thị trường lao động ngoài nước nhằm đẩy mạnh công tác xuất khẩu lao động giai đoạn 2006-2010
Tóm tắt tài liệu Tìm kiếm và mở rộng thị trường lao động ngoài nước nhằm đẩy mạnh công tác xuất khẩu lao động giai đoạn 2006-2010, để xem tài liệu hoàn chỉnh bạn click vào nút DOWNLOAD ở trên
Lêi nãi ®Çu
BÊt kú mét quèc gia nµo ngµy nay còng lu«n cã rÊt nhiÒu vÊn ®Ò cÇn gi¶i quyÕt. Trong ®ã gi¶i quyÕt viÖc lµm cho ngêi lao ®éng lu«n lµ nhiÖm vô träng t©m hµng ®Çu, nhÊt lµ ®èi víi ViÖt Nam- mét quèc gia ®ang trong thêi kú qu¸ ®é lªn x· héi chñ nghÜa. Trong nh÷ng n¨m gÇn ®©y, ViÖt Nam ®· vµ ®ang t×m ra mét híng ®i kh¸ hiÖu qu¶ ®Ó gi¶i quyÕt viÖc lµm, ®ã lµ tiÕn hµnh ho¹t ®éng xuÊt khÈu lao ®éng (XKL§) sang c¸c thÞ trêng lao ®éng ngoµi níc. §©y thùc sù lµ mét ho¹t ®éng mang l¹i rÊt nhiÒu lîi Ých cho bªn xuÊt khÈu, c¸c lîi Ých nµy tíi víi nhiÒu phÝa, tõ Nhµ níc, c¸c doanh nghiÖp XKL§ vµ quan träng nhÊt lµ b¶n th©n ngêi lao ®éng. ChØ thÞ sè 41 CT/TW vÒ xuÊt khÈu lao ®éng vµ chuyªn gia ngµy 22/9/1998 cña Bé chÝnh trÞ ®· nªu râ: “ XuÊt khÈu lao ®éng vµ chuyªn gia lµ mét ho¹t ®éng kinh tÕ – x· héi gãp phÇn ph¸t triÓn nguån nh©n lùc, gi¶i quyÕt viÖc lµm, t¹o thu nhËp vµ n©ng cao tr×nh ®é tay nghÒ cho ngêi lao ®éng, t¨ng nguån thu ngo¹i tÖ cho ®Êt níc vµ t¨ng cêng hîp t¸c quèc tÕ gi÷a níc ta víi c¸c níc. ...”.
Chóng ta ®· ®¹t ®îc rÊt nhiÒu thµnh tùu trong XKL§, cã tíi h¬n 400.000 lao ®éng hiÖn ®ang lµm viÖc t¹i trªn 40 quèc gia vµ vïng l·nh thæ trªn thÕ giíi. C¸c ngµnh nghÒ mµ lao ®éng ViÖt Nam lµm viÖc chñ yÕu lµ trong lÜnh vùc c«ng nghiÖp, phôc vô c¸ nh©n vµ x· héi hoÆc x©y dùng, c¸c thÞ trêng chñ yÕu cã thÓ kÓ tíi nh 4 thÞ trêng XKL§ chÝnh: NhËt B¶n, Hµn Quèc, Malaisia, §µi Loan vµ mét sè thÞ trêng cßn l¹i kh¸c. Trong nh÷ng n¨m gÇn ®©y, íc tÝnh lîng ngo¹i tÖ do lao ®éng chuyÓn vÒ níc b×nh qu©n tõ 1,2- 1,5 tû USD, n¨m 2004 ®¹t kho¶ng 1,6 tû USD t¬ng ®¬ng 6,15% tæng kim ng¹ch xuÊt khÈu c¶ n¨m. §ång thêi Nhµ níc còng tiÕt kiÖm hµng triÖu §«la Mü mçi n¨m do kh«ng ph¶i ®Çu t t¹o viÖc lµm míi trong níc cho sè lao ®éng t¬ng ®¬ng víi sè lao ®éng xuÊt khÈu mçi n¨m (®Ó t¹o mét viÖc lµm míi, suÊt ®Çu t b×nh quan lµ 39,3 triÖu ®ång t¬ng ®¬ng 2540 USD; nÕu n¨m 2003 ta kh«ng ®a ®îc 75000 lao ®éng ®i lµm viÖc níc ngoµi, th× x· héi ph¶i ®Çu t trªn 190 triÖu USD ®Ó t¹o thªm viÖc lµm míi). Tuy nhiªn, thÞ phÇn thÞ trêng ®Ó chóng ta XKL§ gièng nh mét chiÕc b¸nh kinh tÕ khæng lå, còng theo ®ã cã v« sè “ngêi muèn ¨n”. Chóng ta sÏ ¨n hÕt dÇn phÇn cña m×nh nÕu chóng ta kh«ng biÕt c¸ch lµm t¨ng miÕng b¸nh kinh tÕ ®ã lªn, kh«ng chØ lµ sù t¨ng lªn vÒ sè lîng mµ c¶ tû träng trong chiÕc b¸nh ®ã. XuÊt ph¸t tõ ®iÒu nµy, chóng ta cÇn thiÕt ph¶i t×m kiÕm vµ më réng thªm nhiÒu thÞ trêng míi, muèn vËy chóng ta ph¶i x©y dùng mét lé tr×nh vµ chiÕn lîc phï hîp, x¸c ®Þnh râ nh÷ng thÞ trêng tiÒm n¨ng còng nh c¸c ®èi thñ c¹nh tranh…Tõ ®©y sÏ t×m ra nh÷ng gi¶i ph¸p cã hiÖu qu¶ nh»m tiÕp cËn vµ khai th¸c tèt c¸c thÞ trêng ®ã, ®iÒu nµy cµng trë nªn cÊp thiÕt vµ quan träng trong t×nh h×nh thÕ giíi ®Çy biÕn ®éng hiÖn nay vµ c¸c ®èi thñ cña chóng ta trong ho¹t ®éng XKL§ rÊt m¹nh vµ cã kinh nghiÖm.
Trªn c¬ së nh÷ng ph©n tÝch trªn, ngêi nghiªn cøu ®· tiÕn hµnh bµi viÕt “T×m kiÕm vµ më réng thÞ trêng lao ®éng ngoµi níc nh»m ®Èy m¹nh c«ng t¸c XKL§ giai ®o¹n 2006-2010” díi sù híng dÉn vµ gióp ®ì nhiÖt t×nh cña PGS.TS TrÇn Xu©n CÇu - khoa Kinh tÕ Lao ®éng vµ D©n sè. C¸c vÊn ®Ò liªn quan: ph©n tÝch nh÷ng yÕu tè thuËn lîi vµ khã kh¨n cña ta trong viÖc ph¸t triÓn thÞ trêng, ph©n tÝch vµ ®¸nh gi¸ c¸c thÞ trêng tiÒm n¨ng…cuèi cïng lµ gi¶i ph¸p tiÕp cËn vµ khai th¸c hiÖu qu¶ c¸c thÞ trêng tiÒm n¨ng ®ã.
Bµi viÕt chia lµm ba phÇn:
PhÇn i: Lý luËn chung vÒ c«ng t¸c t×m kiÕm vµ më réng TTL§ ngoµi níc trong ho¹t ®éng XKL§.
PhÇn II: §¸nh gi¸ thùc tr¹ng ho¹t ®éng t×m kiÕm vµ më réng TTL§ ngoµi níc.
PhÇn III: Gi¶i ph¸p vµ kiÕn nghÞ nh»m tiÕp cËn vµ khai th¸c c¸c TTL§ tiÒm n¨ng.
Dï ®· cã rÊt nhiÒu cè g¾ng, song bµi viÕt kh«ng tr¸nh khái nh÷ng khiÕm khuyÕt nhÊt ®Þnh, rÊt mong nhËn ®îc sù ®ãng gãp vµ chØ b¶o cô thÓ cña nh÷ng ngêi cïng quan t©m tíi vÊn ®Ò trªn.
Xin ch©n thµnh c¶m ¬n!
PhÇn I : Lý luËn chung vÒ c«ng t¸c t×m kiÕm & më réng thÞ trêng lao ®éng ngoµi níc trong ho¹t ®éng XKL§
I.Mét sè kh¸i niÖm liªn quan
1. Kh¸i niÖm vµ ®Æc ®iÓm thÞ trêng lao ®éng ngoµi níc
1.1 Kh¸i niÖm
ThÞ trêng lao ®éng, theo nghÜa réng, lµ n¬i cung vµ cÇu lao ®éng t¸c ®éng qua l¹i víi nhau, hay lµ n¬i mua b¸n søc lao ®éng diÔn ra gi÷a ngêi lao ®éng (cung lao ®éng) vµ ngêi sö dông lao ®éng (cÇu lao ®éng).
ThÞ trêng lao ®éng, theo nghÜa hÑp, chØ giíi h¹n trong khu vùc cã quan hÖ lao ®éng (thuª mín lao ®éng ®éng vµ lµm c«ng ¨n l¬ng), ®îc hiÓu lµ n¬i diÔn ra sù trao ®æi theo nguyªn t¾c tháa thuËn vÒ c¸c quan hÖ lao ®éng (viÖc lµm, tiÒn c«ng vµ c¸c ®iÒu kiÖn lµm viÖc kh¸c) gi÷a ngêi lao ®éng vµ ngêi sö dông lao ®éng b»ng h×nh thøc hîp ®ång lao ®éng.
ThÞ trêng lao ®éng cã thÓ ®îc ph©n lo¹i theo nhiÒu tiªu thøc kh¸c nhau, nãi riªng ph©n theo kh«ng gian th× thÞ trêng lao ®éng cã thÓ chia thµnh thÞ trêng lao ®éng trong níc, thÞ trêng lao ®éng ngoµi níc (hay thÞ trêng lao ®éng quèc tÕ).
ThÞ trêng lao ®éng trong níc lµ thÞ trêng lao ®éng trong ph¹m vi l·nh thæ quèc gia nghiªn cøu mµ kh«ng vît khái ®êng biªn giíi quèc gia ®ã.
ThÞ trêng lao ®éng ngoµi níc lµ thÞ trêng lao ®éng ho¹t ®éng bªn ngoµi ph¹m vi l·nh thæ quèc gia nghiªn cøu.
VÒ c¬ b¶n 2 lo¹i thÞ trêng lao ®éng nµy lµ nh nhau, chØ kh¸c nhau c¬ b¶n vÒ ph¹m vi kh«ng gian l·nh thæ mçi lo¹i thÞ trêng vµ mét sè ®Æc ®iÓm xung quanh yÕu tè ®Þa lý kh¸c nhau nµy. Chóng ta sÏ cïng ph©n tÝch kü ®Æc ®iÓm cña thÞ trêng lao ®éng ngoµi níc trong giai ®o¹n hiÖn nay.
1.2 §Æc ®iÓm thÞ trêng lao ®éng ngoµi níc
Trong nh÷ng n¨m qua, thÞ trêng lao ®éng ngoµi níc cã nhiÒu biÕn ®æi do ¶nh hëng cña: tèc ®é t¨ng trëng kinh tÕ thÕ giíi, khñng ho¶ng tµi chÝnh tiÒn tÖ ë khu vùc Ch©u ¸; t×nh h×nh chÝnh trÞ thÕ giíi cã nhiÒu biÕn ®éng, n¹n khñng bè, c¸c cuéc chiÕn tranh Afganistan, Iraq…®· khiÕn cho nÒn kinh tÕ thÕ giíi nãi chung vµ thÞ trêng lao ®éng quèc tÕ nãi riªng ph¶i ®¬ng ®Çu víi nhiÒu th¸ch thøc míi. Tuy nhiªn, còng trong thêi gian qua ®· chøng kiÕn sù phôc håi kinh tÕ cña c¸c níc bÞ khñng ho¶ng kinh tÕ giai ®o¹n 1997-1998. Nhê mét lo¹t c¸c chÝnh s¸ch c¶i c¸ch hÖ thèng trong c¸c doanh nghiÖp vµ tµi chÝnh, cïng sù hç trî cña c¸c tæ chøc quèc tÕ (WB, IMF), nÒn kinh tÕ c¸c níc nµy ®· phôc håi vµ cã t¸c ®éng tÝch cùc vµo t×nh h×nh thÞ trêng lao ®éng trong níc vµ khu vùc, t¹o nhiÒu c«ng ¨n viÖc lµm míi cho ngêi lao ®éng. Qua ®ã cã thÓ kh¸i qu¸t mét sè ®Æc ®iÓm chÝnh cña thÞ trêng lao ®éng quèc tÕ trong giai ®o¹n hiÖn nay nh sau:
Do vÊn ®Ò ®æi míi c«ng nghÖ, øng dông tiÕn bé khoa häc kü thuËt, nhiÒu quèc gia cã nhu cÇu sö dông lao ®éng cã tr×nh ®é chuyªn m«n cao vµ gi¶m quy m« sö dông lao ®éng gi¶n ®¬n, tr×nh ®é chuyªn m«n thÊp.
XuÊt ph¸t tõ lîi nhuËn, nhiÒu quèc gia ®· chuyÓn ®Çu t t b¶n sang c¸c níc kÐm ph¸t triÓn h¬n ®Ó sö dông nh©n c«ng cña níc ®îc ®Çu t víi gi¸ rÎ.
Khu vùc 3D (Dirty-Difficulty-Danger) t¹i nhiÒu quèc gia triÓn ph¸t triÓn vµ c¸c quèc gia cã nÒn c«ng nghiÖp míi lu«n cã nhu cÇu vÒ lao ®éng níc ngoµi. Cïng víi sù ph¸t triÓn cña nÒn kinh tÕ, nhu cÇu lao ®éng dÞch vô t¨ng cao so víi khu vùc s¶n xuÊt nªn xu híng sö dông lao ®éng níc ngoµi gia t¨ng ë nhiÒu quèc gia vµ chñ yÕu lµ sö dông lao ®éng n÷, tríc hÕt trong c¸c c«ng viÖc dÞch vô gia ®×nh vµ c¸c trung t©m x· héi.
Cïng víi sù khan hiÕm nh©n lùc t¹i khu vùc 3D t¹i c¸c quèc gia ph¸t triÓn th× nhu cÇu vÒ sü quan, thuyÒn viªn trªn c¸c tµu vËn t¶i cã xu híng gia t¨ng mµ møc t¨ng lùc lîng sü quan cã tû lÖ cao h¬n so víi thuyÒn viªn vËn t¶i.
Sù tiÕn bé cña c«ng nghÖ th«ng tin lµm cho c¸c quèc gia cã nhu cÇu sö dông lao ®éng vµ c¸c quèc gia xuÊt khÈu lao ®éng ®Òu cã sù lùa chän nhanh chãng ®èi t¸c cÇn tiÕp cËn, ®ång thêi víi sù gia t¨ng nhanh sè lîng c¸c quèc gia xuÊt khÈu lao ®éng trong nh÷ng n¨m gÇn ®©y, ®· t¹o ra sù c¹nh tranh m¹nh trªn thÞ trêng lao ®éng ngoµi níc, lµm gi¶m gi¸ nh©n c«ng t¹i nhiÒu khu vùc trong ®ã møc gi¶m gi¸ nh©n c«ng cña lao ®éng gi¶n ®¬n lín h¬n so víi lao ®éng cã chuyªn m«n kü thuËt.
2.Vµi nÐt vÒ ho¹t ®éng xuÊt khÈu lao ®éng
2.1 VÞ trÝ vµ ý nghÜa
Nh»m thùc hiÖn cã hiÖu qu¶ chñ tr¬ng ®Èy m¹nh xuÊt khÈu lao ®éng nãi trªn, ngµy 22/9/1998 Bé ChÝnh trÞ ®· banh hµnh ChØ thÞ sè 41 CT/TW vÒ xuÊt khÈu lao ®éng vµ chuyªn gia, trong ®ã nªu râ: “ XuÊt khÈu lao ®éng vµ chuyªn gia lµ mét ho¹t ®éng kinh tÕ – x· héi gãp phÇn ph¸t triÓn nguån nh©n lùc, gi¶i quyÕt viÖc lµm, t¹o thu nhËp vµ n©ng cao tr×nh ®é tay nghÒ cho ngêi lao ®éng, t¨ng nguån thu ngo¹i tÖ cho ®Êt níc vµ t¨ng cêng hîp t¸c quèc tÕ gi÷a níc ta víi c¸c níc. ... cïng víi c¸c gi¶i ph¸p gi¶i quyÕt viÖc lµm trong níc lµ chÝnh, xuÊt khÈu lao ®éng vµ chuyªn gia cßn cã vai trß quan träng tríc m¾t vµ l©u dµi, gãp phÇn x©y dùng ®éi ngò lao ®éng cho c«ng cuéc x©y dùng ®Êt níc trong thêi kú c«ng nghiÖp ho¸, hiÖn ®¹i ho¸ ….”. §ång thêi ChØ thÞ x¸c ®Þnh: XuÊt khÈu lao ®éng vµ chuyªn gia lµ mét chiÕn lîc quan träng l©u dµi; ph¶i ®îc më réng vµ ®a d¹ng ho¸ thÞ trêng, ®¸p øng ®îc nhu cÇu vµ b¶o ®¶m søc c¹nh tranh trªn thÞ trêng lao ®éng ngoµi níc; n©ng cao chÊt lîng ®µo t¹o lao ®éng xuÊt khÈu.
NghÞ quyÕt §¹i héi §¶ng toµn quèc lÇn thø IX (4/2001) tiÕp tôc kh¼ng ®Þnh chñ tr¬ng ®èi víi ho¹t ®éng xuÊt khÈu lao ®éng trong thêi gian tíi: “§Èy m¹nh xuÊt khÈu lao ®éng. X©y dùng vµ thùc hiÖn ®ång bé, chÆt chÏ c¬ chÕ, chÝnh s¸ch vÒ ®µo t¹o nguån lao ®éng, ®a lao ®éng ra níc ngoµi, b¶o vÖ quyÒn lîi vµ t¨ng uy tÝn cña ngêi lao ®éng ViÖt Nam ë níc ngoµi.” vµ “Coi träng ®µo t¹o ®éi ngò lao ®éng cã tay nghÒ cao, kü s thùc hµnh … u tiªn ®µo t¹o nh©n lùc phôc vô ph¸t triÓn … xuÊt khÈu lao ®éng, mét sè ngµnh kinh tÕ mòi nhän.”.
Ho¹t ®éng xuÊt khÈu lao ®éng vµ chuyªn gia ®· ®îc tiÕn hµnh tõ nh÷ng n¨m 80, th«ng qua c¸c HiÖp ®Þnh ChÝnh Phñ ký gi÷a ChÝnh phñ ViÖt Nam vµ ChÝnh phñ c¸c níc x· héi chñ nghÜa §«ng ¢u vµ mét sè níc Ch©u phi. ThËp kû 90 ®¸nh dÊu nh÷ng biÕn ®éng chÝnh trÞ lín t¹i hÖ thèng c¸c níc XHCN vµ c¸c níc Ch©u Phi. Trong thêi gian nµy, nÒn kinh tÕ ViÖt Nam chuyÓn tõ chÕ ®é tËp trung, quan liªu bao cÊp sang nÒn kinh tÕ vËn hµnh theo c¬ chÕ thÞ trêng ®Þnh híng x· héi chñ nghÜa. Ho¹t ®éng xuÊt khÈu lao ®éng ®· kh¼ng ®Þnh ®îc vÞ thÕ, tÇm quan träng vÒ ý nghÜa chÝnh trÞ còng nh hiÖu qu¶ kinh tÕ trong thêi kú ®æi míi.
2.2 §Æc ®iÓm
XKL§ lµ mét ho¹t ®éng kinh tÕ: XKL§ lµ gi¶i ph¸p toµn diÖn kh«ng chØ nh»m gi¶i quyÕt c«ng ¨n viÖc lµm cho ngêi lao ®éng, mµ cßn gióp cho quèc gia XKL§ thu vÒ nhiÒu ngo¹i tÖ vµ c¸c lîi Ých kinh tÕ kh¸c: Ngêi lao ®éng ®i XKL§ sÏ mang vÒ lîi Ých kinh tÕ cho nhµ níc, ®ã lµ kho¶n ngo¹i tÖ mµ hä göi vÒ níc vµ c¸c kho¶n thuÕ liªn quan. Lîi Ých cho doanh nghiÖp XKLD lµ kho¶n thu ®îc chñ yÕu tõ c¸c lo¹i phÝ gi¶i quyÕt viÖc lµm ngoµi níc. Trªn tÊt c¶, lîi Ých râ nhÊt chÝnh lµ kho¶n thu nhËp gia t¨ng cho chÝnh b¶n th©n ngêi lao ®éng vµ gia ®×nh hä so víi viÖc hä lµm trong níc.
XKL§ lµ ho¹t ®éng mang tÝnh x· héi: Thùc chÊt XKL§ lµ xuÊt khÈu søc lao ®éng, mµ søc lao ®éng lu«n g¾n trùc tiÕp víi ngêi lao ®éng cô thÓ. Do vËy mäi chÝnh s¸ch XKL§ ph¶i g¾n víi c¸c chÝnh s¸ch kinh tÕ x· héi liªn quan : chÝnh s¸ch BHXH, gi¶i quyÕt viÖc lµm sau khi hÕt h¹n hîp ®ång, b¶o ®¶m c¸c cam kÕt trong hîp ®ång lao ®éng ®îc thùc hiÖn ®óng.
XKL§ lµ sù kÕt hîp hµi hoµ gi÷a qu¶n lý vÜ m« cña nhµ níc vµ sù chñ ®éng, tù chÞu tr¸ch nhiÖm cña tæ chøc XKL§ ®a ngêi lao ®éng ®i lµm viÖc ë níc ngoµi.
XKL§ ®ang diÔn ra trong m«i trêng c¹nh tranh gay g¾t vµ ®Çy biÕn ®éng. Chóng ta ®Òu biÕt, XKL§ mang l¹i lîi Ých kinh tÕ v« cïng to lín cho c¸c níc XKL§, cã níc cßn x¸c ®Þnh XKL§ lµ mòi nhän kinh tÕ, mçi n¨m cã thÓ thu vÒ hµng tû ®«la ngo¹i tÖ. Bªn c¹nh ®ã, XKL§ ®ang diÔn ra trong m«i trêng kinh tÕ x· héi, chÝnh trÞ ®Çy biÕn ®éng (c¸c cuéc khñng ho¶ng tµi chÝnh, suy tho¸i kinh tÕ trong khu vùc vµ trªn thÕ giíi liªn tiÕp diÔn ra hay c¸c cuéc ®¶o chÝnh, n¹n khñng bè, chiÕn tranh khu vùc…), c¸c níc cã kinh tÕ ph¸t triÓn m¹nh vµ thêng xuyªn nhËp khÈu lao ®éng, khi x¶y ra suy tho¸i kinh tÕ còng ®ång thêi n¶y sinh c¸c vÊn ®Ò thÊt nghiÖp, c¾t gi¶m lao ®éng nhËp khÈu. ChÝnh c¸c lý do kÓ trªn cho thÊy ho¹t ®éng XKL§ ®ang thùc sù lµ cuéc c¹nh tranh khèc liÖt nh»m chiÕm lÜnh thÞ trêng gi÷a c¸c quèc gia, c¸c doanh nghiÖp trong ho¹t ®éng XKL§, trong bèi c¶nh thÕ giíi ®Çy biÕn ®éng nh hiÖn nay.
XKL§ ph¶i ®¶m b¶o lîi Ých c¶ 3 bªn, ®ã lµ :
Lîi Ých kinh tÕ cña nhµ níc lµ kho¶n ngo¹i tÖ mµ ngêi lao ®éng göi vÒ níc vµ c¸c kho¶n thuÕ liªn quan.
Lîi Ých kinh tÕ cña tæ chøc XKL§ lµ c¸c kho¶n thu chñ yÕu tõ c¸c lo¹i chi phÝ gi¶i quyÕt viÖc lµm ngoµi níc.
Lîi Ých kinh tÕ cña ngêi lao ®éng lµ c¸c kho¶n thu nhËp mµ hä nhËn trùc tiÕp tõ ®èi t¸c sö dông lao ®éng níc ngoµi.
2.2 C¸c h×nh thøc xuÊt khÈu lao ®éng
Theo kho¶n 2, ®iÒu 2, nghÞ ®Þnh sè 152/1999/N§- CP, ngêi lao ®éng vµ chuyªn gia (gäi chung lµ ngêi lao ®éng) ®i lµm viÖc ë níc ngoµi theo mét sè h×nh thøc sau :
Th«ng qua doanh nghiÖp ViÖt Nam lµm dÞch vô cung øng lao ®éng gäi chung lµ doanh nghiÖp chuyªn doanh. ë ViÖt Nam hiÖn nay, c¸c tæ chøc, doanh nghiÖp XKL§ theo h×nh thøc nµy bao gåm c¸c DNNN, c¸c c«ng ty cæ phÇn mµ nhµ níc gi÷ cæ phÇn chi phèi, c¸c doanh nghiÖp thuéc c¬ quan TW, c¸c tæ chøc kh¸c nh TL§L§VN, §TNCSHCM…
Th«ng qua doanh nghiÖp ViÖt Nam nhËn thÇu, kho¸n x©y dùng c«ng tr×nh liªn doanh, liªn kÕt chia s¶n phÈm ë níc ngoµi hoÆc ®Çu t ra níc ngoµi (gäi chung lµ doanh nghiÖp kh«ng chuyªn doanh).
Theo hîp ®ång lao ®éng do c¸ nh©n ngêi lao ®éng trùc tiÕp ký víi c¸c ®¬n vÞ hoÆc ngêi sö dông lao ®éng ë nícc ngoµi.
2.3 C¸c lo¹i lao ®éng XKL§
Lao ®éng chuyªn gia
§©y lµ ho¹t ®éng xuÊt khÈu mµ ngêi tham gia lµ nh÷ng ngêi cã tr×nh ®é Cao ®¼ng, §¹i häc vµ trªn §¹i häc. Hä lµ c¸c chuyªn gia t vÊn, ®iÒu hµnh vµ qu¶n lý. Lo¹i lao ®éng nµy thêng cã møc thu nhËp rÊt cao nhng chØ chiÕm mét tû träng nhá trong tæng sè lao ®éng ®i xuÊt khÈu.
Lao ®éng kü thuËt
§èi tîng nµy bao gåm nh÷ng ngêi ®· qua ®µo t¹o ë c¸c trêng THCN, CNKT. Hä lµ nh÷ng ngêi thî lµnh nghÒ hoÆc cã tr×nh ®é chuyªn m«n nhÊt ®Þnh, cã thÓ lµm viÖc ë nh÷ng nhµ m¸y, xÝ nghiÖp cã tr×nh ®é c¬ khÝ ho¸ cao, m¸y mo¸c hiÖn ®¹i. Thu nhËp cña hä còng t¬ng ®èi cao vµ æn ®Þnh. §©y lµ ®èi tîng ®ang ®îc khuyÕn khÝch ph¸t triÓn. §èi tîng nµy kh¸c víi ®èi tîng lao ®éng chuyªn gia, thu nhËp cña hä kh«ng cao b»ng nhng sau khi hÕt thêi gian XKL§ hä cã thÓ mang vÒ níc nh÷ng kiÕn thøc häc hái ®îc tõ c¸c níc nhËn lao ®éng xuÊt khÈu.
Lao ®éng phæ th«ng
§©y lµ lo¹i lao ®éng ®· tèt nghiÖp THCS vµ THPT. Hä chñ yÕu lµm viÖc ë c¸c nhµ m¸y, xÝ nghiÖp nhng d©y truyÒn ®ßi hái yªu cÇu chuyªn m«n kh«ng cao hoÆc cã thÓ lµm gióp viÖc gia ®×nh (¤-Sin), lµm viÖc trong c¸c viÖn dìng l·o. C«ng viÖc nµy ®ßi hái ph¶i chÞu khã vµ kiªn tr× h¬n lµ tr×nh ®é. Lo¹i lao ®éng nµy do cã tr×nh ®é chuyªn m«n thÊp nªn cã møc thu nhËp thÊp h¬n hai lo¹i lao ®éng trªn vµ chiÕm tû träng kh¸ lín trong sè lao ®éng xuÊt khÈu cña ViÖt Nam.
3. C¸c chØ tiªu ®¸nh gi¸ hiÖu qu¶ kinh tÕ- x· héi cña XKL§
HiÖu qu¶ kinh tÕ- x· héi cña XKL§ lµ chØ tiªu biÓu hiÖn quan hÖ gi÷a kÕt qu¶ vÒ kinh tÕ vµ x· héi cña ho¹t ®éng XKL§ víi c¸c nguån lùc ®Ó t¹o ra nã, ®îc ®¸nh gi¸ th«ng qua thíc ®o thùc hiÖn môc tiªu: ph¸t triÓn nguån nh©n lùc, gi¶i quyÕt viÖc lµm, t¹o thu nhËp vµ n©ng cao tr×nh ®é tay nghÒ cho ngêi lao ®éng; t¨ng nguån thu vµ dù tr÷ ngo¹i tÖ; kh¸m ph¸ vµ tiÕp nhËn c¸c bÝ quyÕt c«ng nghÖ; t¨ng cêng quan hÖ hîp t¸c quèc tÕ víi c¸c níc.
§Ó ®Þnh lîng hiÖu qu¶ cña XKL§, c¸c nhµ chuyªn m«n sö dông mét sè chØ tiªu chñ yÕu sau:
3.1 Sè lîng lao ®éng lµm viÖc ë níc ngoµi hµng n¨m
Sè lîng lao ®éng lµm viÖc hµng n¨m ë níc ngoµi ®îc x¸c ®Þnh theo c«ng thøc:
OEj = OEj-1 + Oejx – Oejm (1)
Trong ®ã:
Oej lµ sè lîng lao ®éng lµm viÖc ë níc ngoµi n¨m j;
OEj-1 lµ sè lîng lao ®éng ®ang lµm viÖc ë níc ngoµi cuèi n¨m j-1;
Oejx lµ sè lîng lao ®éng ®a ®i trong n¨m j;
Oejm lµ sè lao ®éng vÒ níc n¨m j;
j lµ n¨m nghiªn cøu.
ChØ tiªu nµy cho biÕt: NÕu ho¹t ®éng t¹o viÖc lµm ngoµi níc ®îc duy tr× thêng xuyªn víi quy m« hîp lý, sÏ cã mét lùc lîng lµm viÖc æn ®Þnh ë níc ngoµi, Nhµ níc tiÕt kiÖm ®îc mét kho¶n vèn ®Ó t¹o viÖc lµm trong níc.
3.2 ChØ tiªu vÒ tû träng lao ®éng xuÊt khÈu
3.2.a Tû träng lao ®éng xuÊt khÈu trong tæng sè lùc lîng lao ®éng x· héi hµng n¨m: Lµ tû lÖ phÇn tr¨m sè ngêi lao ®éng ®i lµm viÖc ë níc ngoµi so víi tæng sè lao ®éng x· héi trong n¨m
BiÓu thøc x¸c ®Þnh nh sau:
OER(%) = OE x 100 = OE x 100 (2a)
LF E+U
Trong ®ã:
OER lµ tû lÖ lao ®éng xuÊt khÈu trªn tæng sè lùc lîng lao ®éng x· héi ®îc tÝnh b»ng phÇn tr¨m cña n¨m nghiªn cøu;
LF lµ lùc lîng lao ®éng x· héi, ®îc x¸c ®Þnh b»ng tæng d©n sè trong ®é tuæi lao ®éng cã viÖc lµm (E) vµ d©n sè kh«ng cã viÖc lµm (thÊt nghiÖp: U) cña n¨m nghiªn cøu;
OE lµ sè lao ®éng ®i lµm viÖc ë níc ngoµi trong n¨m;
Tû träng lao ®éng xuÊt khÈu trªn tæng sè lao ®éng x· héi ph¶n ¸nh kh¶ n¨ng gi¶i quyÕt viÖc lµm ngoµi níc cña XKL§.
3.2.b Tû träng lao ®éng xuÊt khÈu trªn tæng sè lao ®éng thÊt nghiÖp: Lµ tû lÖ phÇn tr¨m sè ngêi lao ®éng ®ang lµm viÖc ë níc ngoµi so víi tæng sè lao ®éng thÊt nghiÖp cña n¨m nghiªn cøu.
BiÓu thøc x¸c ®Þnh nh sau:
OERU(%) = OE x 100 (2b)
U
Trong ®ã:
OERU lµ tû lÖ lao ®éng xuÊt khÈu trªn tæng sè lùc lîng lao ®éng thÊt nghiÖp ®îc tÝnh b»ng % cña n¨m nghiªn cøu;
U lµ sè lao ®éng thÊt nghiÖp;
OE lµ sè lîng lao ®éng ®ang lµm viÖc ë níc ngoµi trong n¨m;
Tû träng lao ®éng xuÊt khÈu trªn tæng sè lao ®éng thÊt nghiÖp ph¶n ¸nh kh¶ n¨ng gi¶i quyÕt viÖc lµm, gi¶m thÊt nghiÖp tõ XKL§. OERU cµng cao, kh¶ n¨ng gi¶i quyÕt viÖc lµm, gi¶m thÊt nghiÖp cña XKL§ cµng lín vµ ngîc l¹i.
3.3 Tû träng lao ®éng xuÊt khÈu ®· ®îc ®µo nghÒ trong tæng sè lao ®éng xuÊt khÈu: Lµ tû lÖ phÇn tr¨m sè ngêi lao ®éng ®· qua ®µo t¹o ®i lµm viÖc ë níc ngoµi so víi tæng sè lao ®éng xuÊt khÈu.
BiÓu thøc x¸c ®Þnh:
OERT(%) = OET x 100 (3)
OE
Trong ®ã:
OERT lµ tû lÖ lao ®éng xuÊt khÈu ®· qua ®µo t¹o nghÒ trªn tæng sè lao ®éng xuÊt khÈu trong n¨m nghiªn cøu, tÝnh b»ng %;
OET lµ sè lao ®éng xuÊt khÈu ®· qua ®µo t¹o nghÒ;
OE lµ sè lao ®éng ®i lµm viÖc ë níc ngoµi;
§©y lµ chØ tiªu ph¶n ¸nh chÊt lîng cña lao ®éng xuÊt khÈu.
3.4 Tû lÖ lao ®éng hoµn thµnh hîp ®ång
Tû lÖ lao ®éng hoµn thµnh hîp ®ång lµ tû lÖ phÇn tr¨m gi÷a sè lao ®éng hoµn thµnh c¸c cam kÕt trong hîp ®ång lao ®éng trªn tæng sè lao ®éng xuÊt khÈu.
BiÓu thøc x¸c ®Þnh:
n
åOEfi
f(%) = i=1 x 100 (4)
n
åOEi
i=1
Trong ®ã:
f lµ tû lÖ lao ®éng hoµn thµnh hîp ®ång;
OEfi lµ sè lao ®éng hoµn thµnh hîp ®ång i;
OEi lµ sè lao ®éng ®i lµm viÖc níc ngoµi theo hîp ®ång i;
ChØ tiªu nµy cho biÕt cã bao nhiªu phÇn tr¨m lao ®éng thùc hiÖn ®óng theo c¸c cam kÕt ghi trong hîp ®ång ®i lµm viÖc ë níc ngoµi.
3.5 Møc sinh lîi cña XKL§
Ho¹t ®éng XKL§ ®îc coi nh ho¹t ®éng ®Çu t tæng hîp, trong ®ã: Nhµ níc, doanh nghiÖp XKL§ vµ ngêi lao ®éng lµ nh÷ng nhµ ®Çu t kú väng vµo sù thu håi vèn lín h¬n trong t¬ng lai. §Ó x¸c ®Þnh lîi Ých kinh tÕ thu ®îc khi XKL§, chóng ta dïng m« h×nh díi ®©y:
(5)
Trong ®ã:
E lµ lîi Ých kinh tÕ kú väng thu ®îc khi XKL§;
n lµ tæng sè n¨m lao ®éng lµm viÖc ë níc ngoµi;
Ioj lµ thu nhËp n¨m thø j cña ngêi lao ®éng lµm viÖc ë níc ngoµi;
Ihj lµ thu nhËp n¨m thø j cña lao ®éng lµm viÖc ë trong níc;
C lµ chi phÝ di chuyÓn;
M lµ chi phÝ méi giíi mµ ngêi lao ®éng tr¶ cho nhµ m«i giíi;
r lµ tû lÖ l·i suÊt.
Møc sinh lîi cña XKL§ cho biÕt kh¶ n¨ng t¹o ra thu nhËp thuÇn cña ngêi lao ®éng nÕu ®i lµm viÖc ë níc ngoµi th× sÏ cao h¬n trong níc lµ bao nhiªu lÇn trong mét thêi gian nhÊt ®Þnh.
3.6 Møc tiÕt kiÖm vèn ®Çu t t¹o viÖc lµm
Møc tiÕt kiÖm vèn ®Çu t t¹o viÖc lµm hµng n¨m ®îc x¸c ®Þnh:
Ms = mi x OE (6)
Trong ®ã:
Ms lµ møc tiÕt kiÖm ®Çu t t¹o viÖc lµm hµng n¨m;
mi lµ suÊt ®Çu t b×nh qu©n cho mét viÖc lµm trong níc n¨m i;
OE lµ sè lîng lao ®éng b×nh qu©n lµm viÖc ë níc ngoµi n¨m i;
i lµ n¨m nghiªn cøu.
ChØ tiªu nµy cho biÕt, XKL§ sÏ tiÕt kiÖm ®îc bao nhiªu vèn cho ®Çu t t¹o viÖc trong níc.
3.7 Tû träng tÝch lòy tõ XKL§ (tiÕt kiÖm: Soe) trong tæng sè tÝch luü cña nÒn kinh tÕ (tiÕt kiÖm: Sn)
Tû träng tÝch lòy tõ XKL§ lµ tû lÖ phÇn tr¨m gi÷a kho¶n tiÒn mµ ngêi lao ®éng göi vÒ níc so víi tæng tÝch lòy cña nÒn kinh tÕ.
BiÓu thøc x¸c ®Þnh tû träng tÝch luü tõ XKL§ (Soe) nh sau:
Soe(%) = Soe x 100 (7)
Sn
Tû träng tÝch lòy tõ XKL§ cho biÕt phÇn XKL§ ®ãng gãp vµo tÝch luü chung cña nÒn kinh tÕ.
3.8 HÖ sè xuÊt khÈu rßng
§ã lµ tû lÖ gi÷a sè ngo¹i tÖ thu ®îc so víi kho¶n chi phÝ b»ng ngo¹i tÖ ph¶i bá ra ®Ó nhËp khÈu c¸c yÕu tè ®Çu vµo vµ c¸c kho¶n chi phÝ kh¸c.
BiÓu thøc x¸c ®Þnh:
(8)
Trong ®ã:
K lµ hÖ sè xuÊt khÈu rßng cña nÒn kinh tÕ
FCTj lµ tæng sè ngo¹i tÖ thu vÒ cña ngµnh j
FCSj lµ sè ngo¹i tÖ ®· chi ra ®Ó nhËp khÈu c¸c yÕu tè ®Çu vµo vµ c¸c kho¶n chi phÝ kh¸c cña ngµnh j.
HÖ sè xuÊt khÈu rßng cho biÕt t×nh h×nh c¸n c©n th¬ng m¹i quèc gia. K cµng lín th× hÖ sè t¸i t¹o ngo¹i tÖ cµng cao.
Ngoµi ra ta còng cã hÖ sè xuÊt khÈu rßng theo ngµnh, nã cho biÕt kh¶ n¨ng t¸i t¹o ngo¹i tÖ cña tõng ngµnh, so s¸nh hÖ sè xuÊt khÈu rßng gi÷a c¸c ngµnh cho biÕt kh¶ ¨nng t¸i t¹o ngo¹i tÖ gi÷a c¸c ngµnh vµ ngµnh nµo co¸ kh¶ n¨ng t¸i t¹o cao nhÊt, thÊp nhÊt. BiÓu thøc x¸c ®Þnh:
Kj = FCTj (9)
FCSj
Trong phÇn ph©n tÝch thùc tr¹ng t×nh hißnh XKL§ cña ViÖt Nam chóng ta sÏ cïng lµm râ mét sè chØ tiªu hiÖu qu¶ kinh tÕ-x· héi cña XKL§ cña ViÖt Nam trong thêi gian qua.
II.Néi dung vµ sù cÇn thiÕt cña c«ng t¸c t×m kiÕm & më réng thÞ trêng lao ®éng ngoµi níc.
1.Néi dung cña c«ng t¸c t×m kiÕm vµ më réng thÞ trêng lao ®éng ngoµi níc.
Kh¸i niÖm
T×m kiÕm vµ më réng TTL§ ngoµi níc lµ viÖc sö dông c¸c ph¬ng thøc trùc tiÕp hoÆc gi¸n tiÕp trªn c¬ së ph©n tÝch thÞ trêng vÒ nhiÒu mÆt ®Ó t×m ra c¸c thÞ trêng lao ®éng míi bªn ngoµi l·nh thæ ViÖt Nam nh»m ®a lao ®éng ViÖt Nam sang ®ã lµm viÖc.
ThÞ trêng lao ®éng míi bªn ngoµi l·nh thæ ViÖt Nam lµ n¬i cha cã hoÆc hÇu nh cha cã lao ®éng ViÖt Nam lµm viÖc t¹i ®ã theo ch¬ng tr×nh hîp t¸c XKL§ cña ViÖt Nam. NÕu ph©n theo ngµnh nghÒ lao ®éng th× ®ã lµ c¸c ngµnh nghÒ mµ ViÖt Nam cha cã lao ®éng lµm viÖc trong ®ã theo ch¬ng tr×nh XKL§ cña m×nh. Cßn nÕu ph©n theo khu vùc ®Þa lý, TTL§ míi lµ c¸c quèc gia, vïng l·nh thæ hay mét khu vùc nµo ®ã bªn ngoµi l·nh thæ ViÖt Nam ®ã mµ chóng ta cha ®a lao ®éng sang lµm viÖc t¹i ®ã. Ch¼ng h¹n c¸c quèc gia : NhËt B¶n, Hµn Quèc, §µi Loan, Malaisia…hay c¸c vïng l·nh thæ nh Samoa, Saipan, Palau, §µi Loan… lµ c¸c thÞ trêng lao ®éng ngoµi níc cña ViÖt Nam trong nh÷ng n¨m qua. Tuy nhiªn trong thêi gian tíi, ViÖt Nam cÇn tiÕn tíi c¸c thÞ trêng tiÒm n¨ng kh¸c nh c¸c níc Hoa Kú, Khu vùc Vïng VÞnh, c¸c níc thuéc khèi UE…hay c¸c ngµnh nghÒ nh N«ng nghiÖp, c¬ khÝ- chÕ t¹o, c¸c ngµnh c«ng nghÖ cao…
CÇn nhÊn m¹nh r»ng viÖc t×m kiÕm vµ më réng TTL§ ngoµi níc cña chóng ta kh«ng nhÊt thiÕt ph¶i lµ c¸c quèc gia, vïng l·nh thæ hoµn toµn míi mµ lao ®éng ViÖt Nam cha sang lµm viÖc t¹i ®ã. §ã cã thÓ lµ n¬i mµ chóng ta ®· cã ho¹t ®éng XKL§ t¹i ®ã, nhng tiÒm n¨ng cña thÞ trêng ®ã vÉn cßn réng më xÐt theo lÜnh vùc hay theo ngµnh nghÒ lao ®éng.
ViÖc më réng thªm c¸c thÞ trêng lao ®éng míi ph¶i trªn c¬ së cña viÖc ph©n tÝch thÞ trêng (c¸c kiÕn thøc chung vÒ thÞ trêng; c¸c yÕu tè, ®iÒu kiÖn liªn quan ®Æc thï cña TTL§…) mét c¸ch khoa häc vµ hîp lý. Bªn c¹nh ®ã còng cÇn hiÓu ®Ó c«ng t¸c khai th¸c vµ më réng thªm c¸c thÞ trêng míi thµnh c«ng th× chóng ta ph¶i æn ®Þnh vµ duy tr×, ph¸t huy c¸c thÞ trêng ®· cã, nÕu kh«ng lµm ®îc viÖc nµy th× cã lÏ viÖc më réng TTL§ ngoµi níc nãi riªng vµ ho¹t ®éng XKL§ nãi chung cña chóng ta lµ kh«ng cã nhiÒu ý nghÜa.
C¸c bªn liªn quan trong viÖc t×m kiÕm vµ më réng thÞ trêng lao ®éng ngoµi níc
a.Tr¸ch nhiÖm cña c¸c Bé ngµnh liªn quan
¨ Tr¸ch nhiÖm cña Bé Lao ®éng – Th¬ng binh vµ X· héi: Lµ c¬ quan qu¶n lý thèng nhÊt vÒ xuÊt khÈu lao ®éng, Bé Lao ®éng – TBXH cã tr¸ch nhiÖm cô thÓ nh: nghiªn cøu, x©y dùng chiÕn lîc vÒ më réng, ph¸t triÓn thÞ trêng lao ®éng ngoµi níc vµ xuÊt khÈu lao ®éng; x©y dùng hÖ thèng ph¸p luËt vÒ xuÊt khÈu lao ®éng nãi chung vµ më réng TTL§ ngoµi níc nãi riªng; ®µm ph¸n, ký kÕt tho¶ thuËn quèc tÕ víi c¸c ®èi t¸c níc ngoµi trong c«ng t¸c t×m kiÕm vµ më réng TTL§ ngoµi níc; phèi hîp víi c¸c c¬ quan Trung ¬ng, ®Þa ph¬ng trong viÖc gi¶i quyÕt c¸c vÊn ®Ò ph¸t sinh ®èi víi ngêi lao ®éng ViÖt Nam lµm viÖc ë níc ngoµi.
Ngoµi ra BL§-TB&XH cßn cã mét sè tr¸ch nhiÖm kh¸c trong ho¹t ®éng XKL§ cã liªn quan tíi c«ng t¸c në réng thÞ trêng lao ®éng ngoµi níc: híng dÉn thùc hiÖn ®µo t¹o nguån lao ®éng xuÊt khÈu, ®µo t¹o gi¸o dôc - ®Þnh híng vµ ngo¹i ng÷ cho ngêi lao ®éng, båi dìng nghiÖp vô cho c¸n bé lµm c«ng t¸c xuÊt khÈu lao ®éng; cÊp giÊy phÐp, ®×nh chØ, thu håi giÊy phÐp; ®¨ng ký hîp ®ång; thanh tra, kiÓm tra trong lÜnh vùc xuÊt khÈu lao ®éng
¨ Tr¸ch nhiÖm cña c¸c Bé, ngµnh liªn quan kh¸c: C¸c Bé, ngµnh liªn quan cã tr¸ch nhiÖm phèi hîp vµ gióp ®ì víi Bé L§-TB&XH theo híng t¹o ®iÒu kiÖn thuËn lîi cho c«ng t¸c xóc tiÕn vµ më réng thÞ trêng lao ®éng ngoµi níc, qua ®ã gióp ®Èy m¹nh hop¹t ®éng XKL§ ngµy cµng hiÖu qu¶ h¬n.
- Bé Ngo¹i giao: chØ ®¹o c¬ quan ®¹i diÖn ViÖt Nam ë níc ngoµi cung cÊp th«ng tin, t×nh h×nh thÞ trêng lao ®éng ngoµi níc, ®Æc biÖt lµ c¸c thÞ trêng tiÒm n¨ng; phèi hîp xö lý gi¶i quyÕt c¸c vÊn ®Ò ph¸t sinh víi ngêi lao ®éng vµ doanh nghiÖp.
- Bé Tµi chÝnh: Quy ®Þnh c¸c chÝnh s¸ch tµi chÝnh hç trî cho ho¹t ®éng xuÊt khÈu lao ®éng ph¸t triÓn.
- Bé C«ng an: T¹o ®iÒu kiÖn thuËn lîi trong viÖc lµm thñ tôc xuÊt c¶nh cho ngêi lao ®éng vµ phèi hîp phßng ngõa, ng¨n chÆn c¸c hµnh vi vi ph¹m trong xuÊt khÈu lao ®éng nh»m n©ng cao uy tÝn vµ h×nh ¶nh lao ®éng ViÖt Nam trªn thÞ trêng lao ®éng quèc tÕ.
- Bé Y tÕ: híng dÉn c¸c bÖnh viÖn, c¬ së y tÕ trong viÖc ®¶m b¶o kiÓm tra søc khoÎ cho ngêi lao ®éng còng nh thèng nhÊt møc phÝ kiÓm tra søc khoÎ.
- Bé KÕ ho¹ch vµ §Çu t: vÒ viÖc phèi hîp x©y dùng kÕ ho¹ch hµng n¨m vµ 5 n¨m.
- Bé Th¬ng m¹i vµ Ng©n hµng Nhµ níc ViÖt Nam: vÒ híng dÉn hç trî ngêi lao ®éng vµ doanh nghiÖp trong viÖc ®a ra níc ngoµi vµ nhËp vÒ níc c¸c c«ng cô, thiÕt bÞ, ngo¹i tÖ phôc vô cho viÖc lµm ngoµi níc vµ thu nhËp chuyÓn vÒ níc.
- Bé V¨n ho¸ Th«ng tin: vÒ viÖc tuyªn truyÒn phôc vô chiÕn lîc xuÊt khÈu lao ®éng, còng nh xö lý viÖc ®a tin sai lÖch.
- Bé T ph¸p: phèi hîp víi Bé Lao ®éng – TBXH, Toµ ¸n nh©n d©n tèi cao, ViÖn KiÓm s¸t nh©n d©n tèi cao híng dÉn thñ tôc gi¶i quyÕt tranh chÊp trong xuÊt khÈu lao ®éng.
b. PhÝa c¸c doanh nghiÖp ho¹t ®éng trong lÜnh vùc XKL§
C¸c doanh nghiÖp XKL§ cã tr¸ch nhiÖm thùc hiÖn ®óng vµ ®Çy ®ñ c¸c quy ®Þnh vÒ XKL§ cña Nhµ níc vµ Bé L§-TB&XH.
Chñ ®éng vµ tÝch cùc trong c«ng t¸c t×m kiÕm vµ më réng thÞ trêng lao ®éng ngoµi níc ®Ó kh«ng nh÷ng t¨ng vÒ sè lîng lao ®éng xuÊt khÈu hµng n¨m mµ cã thÓ më réng ®îc c¸c thÞ trêng lao ®éng ngoµi níc míi bªn c¹nh viÖc duy tr× nh÷ng thÞ trêng ®· cã.
1.3 C¸c ph¬ng thøc t×m kiÕm vµ më réng thÞ trêng lao ®éng ngoµi níc
a. Ph¬ng thøc gi¸n tiÕp: Lµ h×nh thøc khi doanh nghiÖp më réng thÞ trêng vµ xuÊt khÈu lao ®éng th«ng qua nh÷ng tæ chøc ®éc lËp trong níc ®Ó tiÕn hµnh ho¹t ®éng XKL§ cña m×nh :
- ChÝnh phñ (®¹i diÖn lµ Bé Lao ®éng – Th¬ng binh vµ x· héi) trùc tiÕp t×m kiÕm trªn c¬ së c¸c quan hÖ ngo¹i giao – chÝnh trÞ, kinh tÕ x· héi víi c¸c chÝnh phñ c¸c níc kh¸c
- C¸c tæ chøc, thµnh phÇn kh¸c trùc tiÕp ®i t×m kiÕm thÞ trêng lao ®éng míi víi t c¸ch lµ m«i giíi trung gian. HiÖn ®©y ®ang lµ c¸ch lµm phæ biÕn vµ hiÖu qu¶ nhÊt.
b. Ph¬ng thøc trùc tiÕp : Lµ h×nh thøc mµ doanh nghiÖp trùc tiÕp t×m kiÕm thÞ trêng ®Ó XKL§ ra thÞ trêng ngoµi níc. Doanh nghiÖp cã thÓ chän mét sè c¸ch sau :
Tæ chøc mét bé phËn xuÊt khÈu riªng cña doanh nghiÖp ®¶m nhËn lu«n c«ng t¸c t×m kiÕm thÞ trêng míi.
Thµnh lËp mét chi nh¸nh xuÊt khÈu lao ®éng ë níc ngoµi, trong ®ã cã bé phËn t×m kiÕm thÞ trêng míi.
Sö dông v¨n phßng ®¹i diÖn ë níc ngoµi trùc tiÕp t×m kiÕm vµ më réng c¸c thÞ trêng lao ®éng míi.
Ký kÕt hîp ®ång víi c¸c c«ng ty ®Çu mèi níc ngoµi, th«ng qua hä ®Ó t×m kiÕm thªm thÞ trêng míi.
Nh×n chung th× ph¬ng thøc tiÕp cËn gi¸n tiÕp hay trùc tiÕp ®Òu cã nh÷ng u nhîc ®iÓm cña nã. Ph¬ng thøc trùc tiÕp cho phÐp doanh nghiÖp cã thÓ thu lîi nhuËn cao, chñ ®éng n¾m b¾t t×nh h×nh còng nh mong muèn cô thÓ cña ®èi t¸c, nhng doanh nghiÖp sÏ ph¶i ®Çu t tµi chÝnh nhiÒu vµ nguy c¬ chÞu rñi ro cao cao h¬n so víi ph¬ng thøc gi¸n tiÕp…XuÊt khÈu nãi chung vµ t×m kiÕm, më réng thÞ trêng nãi riªng thêng mang ®Æc tÝnh cña ph¬ng thøc gi¸n tiÕp, ®ã lµ dùa trªn quan hÖ ngo¹i giao gi÷a hai níc hay qua trung gian m«i giíi v× b¶n th©n ®èi t¸c kh«ng thêng tù t×m ®Õn c¸c doanh nghiÖp trong níc vµ hä còng kh«ng nhiÒu kinh nghiÖm còng nh thuËn tiÖn so víi c¸c c«ng ty, tæ chøc trong níc.
1.4 C¬ së ®Ó t×m kiÕm vµ më réng thÞ trêng lao ®éng ngoµi níc
a. C¬ së ph¸p lý
Hµng ho¸ søc lao ®éng lµ lo¹i hµng ho¸ ®Æc biÖt, liªn quan trùc tiÕp tíi con ngêi (ngêi lao ®éng), do ®ã mäi ho¹t ®éng t×m kiÕm vµ më réng thÞ trêng lao ®éng ngoµi níc ®Òu ph¶i v× ngêi lao ®éng, ph¶i ®îc triÓn khai dùa trªn c¸c quy t¾c chÆt chÏ vµ nhÊt qu¸n. §ã chÝnh lµ c¸c quy ®Þnh, nghÞ ®Þnh, th«ng t…mµ ph¸p luËt ®· quy ®Þnh thµnh v¨n b¶n. C¸c quy ®Þnh ph¸p luËt ®ã kh«ng chØ cña quèc gia XKL§ mµ cßn gåm c¶ quèc gia nhËn lao ®éng xuÊt khÈu vµ c¸c tæ chøc quèc tÕ liªn quan tíi lao ®éng (ILO,IMO…). ë ViÖt Nam, viÖc t×m kiÕm vµ më réng thÞ trêng lao ®éng ngoµi níc nãi riªng vµ trong ho¹t ®éng XKL§ nãi chung ®îc dùa trªn mét sè v¨n b¶n luËt vµ díi luËt chñ yÕu sau ®©y :
§Ó t¹o ®iÒu kiÖn cho viÖc æn ®Þnh vµ ph¸t triÓn thÞ trêng lao ®éng ngoµi níc, §iÒu 134 Bé luËt Lao ®éng ®· quy ®Þnh: "Nhµ níc khuyÕn khÝch doanh nghiÖp, c¬ quan, tæ chøc, c¸ nh©n t×m kiÕm vµ më réng thÞ trêng lao ®éng nh»m t¹o viÖc lµm ë ngoµi níc cho ngêi lao ®éng ViÖt Nam".
Ngµy 22/9/1998 Bé ChÝnh trÞ ®· cã ChØ thÞ sè 41-CT/TW x¸c ®Þnh quan ®iÓm, chñ tr¬ng vµ nh÷ng ph¬ng híng c¬ b¶n cña ho¹t ®éng xuÊt khÈu lao ®éng vµ chuyªn gia; ngµy 20/9/1999 ChÝnh phñ ®· ban hµnh NghÞ ®Þnh 152/1999/N§-CP thÓ chÕ ho¸ c¸c quan ®iÓm, chñ tr¬ng vµ ph¬ng híng trong ChØ thÞ 41-CT/TW.
TiÕp tôc ®æi míi vµ hoµn chØnh hÖ thèng c¸c v¨n b¶n vÒ xuÊt khÈu lao ®éng cho phï hîp víi yªu cÇu vµ nhiÖm vô c«ng t¸c xuÊt khÈu lao ®éng trong t×nh h×nh míi theo tinh thÇn Bé LuËt lao ®éng ®· ®îc söa ®æi vµ ®îc Quèc héi th«ng qua, ChÝnh phñ ®· ban hµnh NghÞ ®Þnh 81/2003/N§-CP ngµy 17/07/2003 quy ®Þnh chi tiÕt vµ híng dÉn thi hµnh Bé LuËt Lao ®éng vÒ ngêi lao ®éng ViÖt Nam lµm viÖc ë níc ngoµi.
NghÞ ®Þnh sè 81/2003/N§-CP ngµy 17/7/2003 cña ChÝnh phñ còng ®· quy ®Þnh vÒ viÖc thµnh lËp quü Hç trî xuÊt khÈu lao ®éng vµ chÕ ®é khen thëng ®èi víi nh÷ng c¸ nh©n, tæ chøc, doanh nghiÖp cã thµnh tÝch trong ._.c«ng t¸c më thÞ trêng lao ®éng ngoµi níc. NghÞ ®Þnh sè 08/2003/N§-CP ngµy 10/02/2003 quy ®Þnh vÒ vÊn ®Ò ho¹t ®éng ngo¹i giao phôc vô kinh tÕ, trong ®ã x¸c ®Þnh nhiÖm vô cña c¸c c¬ quan ®¹i diÖn cña ViÖt Nam t¹i c¸c níc trong viÖc gãp phÇn më thÞ trêng tiÕp nhËn lao ®éng vµ chuyªn gia ViÖt Nam.
Th«ng t sè 22/2003/TT-BL§TBXH, ngµy 13/10/2003 cña Bé Lao ®éng – Th¬ng binh vµ X· héi híng dÉn thùc hiÖn mét sè ®iÒu cña NghÞ ®Þnh sè 81/2003/N§-CP ngµy 17/7/2003 cña ChÝnh phñ quy ®Þnh chi tiÕt vµ híng dÉn thi hµnh Bé luËt Lao ®éng vÒ ngêi lao ®éng ViÖt Nam lµm viÖc ë níc ngoµi
Th«ng t liªn tÞch sè 107/2003/TTLT–BTC–BL§TBXH ngµy 07/11/2003 cña Liªn tÞch Bé Tµi ChÝnh vµ Bé Lao ®éng – Th¬ng binh vµ X· héi híng dÉn thùc hiÖn chÕ ®é tµi chÝnh ®èi víi ngêi lao ®éng vµ doanh nghiÖp ®a ngêi lao ®éng ViÖt Nam ®i lµm viÖc ë níc ngoµi theo NghÞ ®Þnh sè 81/2003/N§ - CP ngµy 17/7/2003
NghÞ ®Þnh sè 05/2000/N§-CP ngµy 03/3/2000 cña ChÝnh phñ vÒ xuÊt c¶nh, nhËp c¶nh cña c«ng d©n ViÖt Nam.
Tuy nhiªn nh÷ng quy ®Þnh nãi trªn chÝ cã tÝnh nguyªn t¾c, ®Ó thùc sù khuyÕn khÝch c¸c c¬ quan, tæ chøc, doanh nghiÖp vµ c¸ nh©n thùc sù ho¹t ®éng cã hiÖu qu¶ cÇn ph¶i cã chÕ ®é ®éng viªn kÞp thêi th«ng qua nh÷ng c¬ chÕ hç trî vµ khen thëng hîp lý, tuú thuéc vµo møc ®é khai th¸c, më réng thÞ trêng lao ®éng ngoµi níc.
b. C¬ së ngo¹i giao – chÝnh trÞ
BÊt kú viÖc xóc tiÕn, më réng thÞ trêng hµng ho¸ g× cña c¸c quèc gia còng ph¶i dùa trªn c¸c mèi quan hÖ ngo¹i giao – chÝnh trÞ kh¨ng khÝt, hai chiÒu, cã lîi cho c¶ ®«i bªn. Theo ®ã c¸c thÞ trêng híng tíi sÏ lµ c¸c quèc gia, khu vùc mµ ViÖt Nam ®· cã quan hÖ ngo¹i giao tõ l©u vµ tèt ®Ñp, nÕu kh«ng ®ã còng ph¶i lµ quèc gia, khu vùc mµ chóng ta ®· thiÕt lËp quan hÖ ngo¹i giao víi hä nhng ®ã ph¶i lµ n¬i rÊt tiÒm n¨ng trong viÖc ®a lao ®éng sang ®ã lµm viÖc. T×nh h×nh chÝnh trÞ cña quèc gia nhËn lao ®éng ViÖt Nam sang lµm viÖc còng rÊt ®¸ng quan t©m, nÕu bÇu chÝnh trÞ thêng xuyªn bÊt æn, ph©n biÖt chñng téc t«n gi¸o s©u s¾c th× e ngêi lao ®éng ViÖt Nam khã hoµ nhËp ®îc, nÕu ®îc th× ®êi sèng tinh thÇn cña hä còng ch¼ng mÊy tèt ®Ñp.
c. C¬ së kinh tÕ
Kinh tÕ chÝnh lµ c¬ së quan träng nhÊt trong viÖc xóc tiÕn t×m kiÕm thÞ trêng lao ®éng míi cña chóng ta, thÞ trßng mµ chóng ta t×m kiÕm ph¶i dùa trªn mét sè yÕu tè kinh tÕ sau:
Thu nhËp b×nh quan ®Çu ngêi cña quèc gia nhËn lao ®éng ViÖt Nam
GDP, GNP…cña quèc gia ®ã
T×nh h×nh kinh tÕ x· héi cña quèc gia ®ã trong vµi n¨m trë l¹i ®©y mµ ®¸ng quan t©m chÝnh lµ sù æn ®Þnh vÒ kinh tÕ cña hä. §Ó tr¸nh viÖc chóng ta ph¶i ®a lao ®éng vÒ níc do quèc gia ®ã rÊt ph¸t triÓn nhng l¹i bÞ khñng ho¶ng kinh tÕ hay bÊt æn x· héi g©y ra.
C¬ cÊu d©n sè cña quèc gia nhËn lao ®éng xuÊt khÈu ®ã, nãi chung ®©y ph¶i lµ c¸c quèc gia cã c¬ cÊu d©n sè t¬ng ®èi giµ( cã vËy th× hä míi bÞ thiÕu hôt lao ®éng trÎ vµ ph¶i nhËp khÈu).
Cuèi cïng lµ hÖ thèng c¸c chÝnh s¸ch, phóc lîi x· héi cña hä ®èi víi ngêi lao ®éng nãi chung vµ víi lao ®éng níc ngoµi nãi riªng.
NÕu thÞ trêng lao ®éng míi mµ chóng ta t×m kiÕm lµ c¸c lÜnh vùc, ngµnh nghÒ lao ®éng míi, cha cã lao ®éng cña ViÖt Nam lµm viÖc trong ®ã th× cÇn quan t©m mét sè vÊn ®Ò sau :
¨ TÝnh chÊt ngµnh nghÒ lao ®éng: Th«ng thêng ë c¸c quèc gia ph¸t triÓn vµ cã møc sèng cao, c¸c c«ng viÖc bôi bÈn, khã kh¨n, nguy hiÓm hay bÞ kú thÞ ( khu vùc 3D, 4D) cã rÊt Ýt lao ®éng ®Þa ph¬ng chÊp nhËn ®i lµm, thËm chÝ hä cã thÓ chÞu thÊt nghiÖp ®Ó ®îc hëng trî cÊp. Do ®ã c¸c khu vùc 3D thêng x¶y ra t×nh tr¹ng thiÕu hôt lao ®éng, chóng ta hoµn toµn cã thÓ ®a lao ®éng phæ th«ng vµ mét sè lao ®éng kh¸c sang c¸c thÞ trêng nµy. Tuy nhiªn, ViÖt Nam còng cÇn híng tíi c¸c c«ng viÖc ®ßi hái kü n¨ng, chuyªn m«n cao vµ cã hµm lîng chÊt x¸m nhÊt ®Þnh, cã nh vËy chÊt lîng lao ®éng ViÖt Nam trªn trêng quèc tÕ míi ®îc ®¸nh gi¸ cao.
¨ Møc l¬ng hiÖn hµnh cña c¸c c«ng viÖc t¹i níc së t¹i lµ tiªu chÝ ®¸ng quan t©m hµng ®Çu. Ch¾c ch¾n, møc l¬ng ®ã ph¶i cao h¬n nhiÒu so víi cïng c«ng viÖc ë ViÖt Nam. Møc l¬ng ph¶i ®¶m b¶o cuéc sèng cña ngêi lao ®éng bªn ®ã vµ cã thÓ tiÕt kiÖm göi vÒ trong níc, theo c¸c nhµ ph©n tÝch, lîng tiÒn göi vÒ nµy ph¶i gióp gia ®×nh trang tr¶i ®îc phÝ dÞch vô khi ngêi lao ®éng ®i XKL§ t¬ng ®¬ng trong kho¶ng 6-10 th¸ng. Ch¼ng h¹n, hiÖn nay tu nghiÖp sinh sang thÞ trêng Hµn Quèc ph¶i ®ãng tæng céng c¸c lo¹i phÝ dÞch vô kho¶ng 110-120 triÖu ®ång, tuy nhiªn víi lîng tiÒn göi vÒ hµng th¸ng cho gia ®×nh kho¶ng 800-1000 USD th× sau kho¶ng 8-10, gia ®×nh lao ®éng ®ã ®· cã thÓ trang tr¶i hÕt sè tiÒn ®· ®ãng gãp ban ®Çu.
¨ §iÒu kiÖn lao ®éng (§KL§) : §KL§ còng lµ vÊn ®Ò rÊt ®¸ng quan t©m trong c¸c TTL§ cÇn híng tíi, bëi ®iÒu ®ã cã liªn quan trùc tiÕp tíi søc khoÎ vµ tÝnh m¹ng ngêi lao ®éng ViÖt Nam khi lµm viÖc t¹i ®ã. §Æc biÖt trong c¸c khu vùc 3D kÓ trªn th× ph¶i tuyÖt ®èi ®¶m b¶o c¸c quy ®Þnh vÒ an toµn vµ vÖ sinh lao ®éng.
¨ Sù thiÕu hôt lao ®éng b¶n ®Þa lµm viÖc trong ngµnh nghÒ ®ã, cã thÓ do nhiÒu lý do kh¸c, nh tÝn ngìng, v¨n ho¸, t«n gi¸o…cña níc së t¹i.
d. C¬ së x· héi- v¨n ho¸
ThÞ trêng ®èi víi lao ®éng xuÊt khÈu lµ sù kÕt hîp cña con ngêi vµ nÒn v¨n ho¸ cña thÞ trêng ®ã. Mét sè thÞ trêng lao ®éng cã thÓ t¹o ra rÊt nhiÒu c¬ héi ®èi víi mét lo¹i viÖc lµm cho lao ®éng níc ngoµi do tÝch chÊt riªng cã cña thÞ trêng Êy hoÆc ®¬n thuÇn chØ v× thÞ trêng ®ã kh«ng cã ®ñ lùc lîng lao ®éng cã kh¶ n¨ng ®¶m nhËn c«ng viÖc ®ã. VÝ dô: ë nhiÒu níc ph¸t triÓn ch©u ¢u, nhu cÇu vÒ y t¸ lµ tÊt yÕu g¾n liÒn víi tÝnh chÊt cña cÊu tróc d©n sè giµ cña khu vùc nµy, trong khi ®ã ë Trung §«ng, ngêi ta Ýt cã ý ®Þnh thuª n÷ y t¸ ch¨m sãc mét bÖnh nh©n nam. T¹i nh÷ng x· héi mµ phô n÷ tham gia tÝch cùc vµo lùc lîng lao ®éng hoÆc ®Êu tranh ®Ó kh¼ng ®Þnh quyÒn b×nh ®¼ng vÒ viÖc lµm, thu nhËp, tr×nh ®é vµ ®Þa vÞ trong x· héi, nhu cÇu vÒ ngêi gióp viÖc gia ®×nh, tr«ng trÎ vµ ch¨m sãc ngêi giµ còng cao h¬n (§µi Loan lµ mét vÝ dô). Bªn c¹nh ®ã, khu vùc 3D t¹i nhiÒu níc ph¸t triÓn vµ níc cã nÒn c«ng nghiÖp míi lu«n cã nhu cÇu vÒ lao ®éng nuíc ngoµi.
Mét yÕu tè kh«ng kÐm phÇn quan träng ®èi víi viÖc tiÕp nhËn lao ®éng níc ngoµi chÝnh lµ nÒn v¨n ho¸ cña quèc gia tiÕp nhËn. Thùc chÊt c¸c chÝnh s¸ch ®èi víi lao ®éng níc ngoµi cña bÊt kú quèc gia nµo còng hµm chøa sù b¶o tån vµ g×n gi÷ nh÷ng gi¸ trÞ v¨n ho¸ cña quèc gia ®ã. V× vËy, mét quèc gia sÏ cã chñ tr¬ng u ®·i h¬n ®èi víi lao ®éng ®Õn tõ c¸c níc cã nÒn v¨n ho¸ t¬ng tù (vÒ t«n gi¸o, phong tôc tËp qu¸n, vÒ ng«n ng÷…).
1.5 C¸c thÞ trêng lao ®éng níc ngoµi sÏ híng tíi vµ më réng
Tríc hÕt ph¶i thÊy r»ng, søc lao ®éng ®em xuÊt khÈu ë ®©y còng lµ mét lo¹i hµng ho¸ ®Æc biÖt, do ®ã viÖc lùa chän mét chÝnh s¸ch më réng thÞ trêng lao ®éng còng lµ mét chiÕn lîc chñ chèt ®îc chän trong marketing xuÊt khÈu. C¸c chiÕn lîc më réng thÞ trêng gi¶i quyÕt c¸c vÊn ®Ò lµ lµm thÕ nµo nhËn biÕt vµ ph©n tÝch sù lùa chän thÞ trêng xuÊt khÈu qua thêi gian, x¸c ®Þnh sè lîng thÞ trêng (thÞ phÇn). Nh×n chung cã hai chiÕn lîc lín ®Ó x©m nhËp thÞ trêng lµ tËp trung thÞ trêng vµ ph©n t¸n thÞ trêng. ViÖc lùa chän chiÕn lîc nµo còng ph¶i xem xÐt ®Õn c¸c yÕu tè nh: s¶n phÈm, hoµn c¶nh vµ kh¶ n¨ng cña doanh nghiÖp. Trong lÜnh vùc XKL§, nh©n tè cÇn xem xÐt ë ®©y lµ søc lao ®éng, ngêi lao ®éng (lµ lao ®éng phæ th«ng hay chuyªn gia). Víi lao ®éng phæ th«ng th× c¸c doanh nghÞªp cã thÓ chän chiÕn lîc ph©n t¸n v× nã Ýt tèn kÐm vÒ chi phÝ ®µo t¹o còng nh qu¶n lý. Ngîc l¹i, nÕu xuÊt khÈu chuyªn gia th× l¹i lùa chän chiÕn lîc tËp trung vµo mét sè thÞ trêng träng ®iÓm. Nh©n tè hoµn c¶nh còng t¸c ®éng kh«ng nhá tíi viÖc lùa chän thÞ trêng, ®ã lµ ®Æc tÝnh cña tõng lo¹i thÞ trêng ( ch¼ng h¹n nh ph¹m vi, sù t¨ng trëng, tÝnh æn ®Þnh, møc ®é bÊt æn ®Þnh cña thÞ trêng còng nh tÝnh kh«ng thèng nhÊt cña nhu cÇu, sù tÝn nhiÖm cña kh¸ch hµng), tiÒm n¨ng thÞ trêng lín cïng víi nh÷ng ®Æc tÝnh æn ®Þnh vµ hoµn thiÖn th× chiÕn lîc tËp trung thÞ trêng sÏ chiÕm u thÕ; tr¸i l¹i, tiÒm n¨ng nhá, thÞ trêng cha æn ®Þnh l¹i thÝch hîp víi chiÕn lîc ph©n t¸n. §ång thêi, khi lùa chän thÞ trêng ph¶i íc lîng ®îc thÞ trêng còng nh c¬ së ®Ó quyÕt ®Þnh c¸c thÞ trêng quèc tÕ thÝch hîp. Cô thÓ nÕu nh lîng lao ®éng chñ yÕu lµ lao ®éng phæ th«ng, c«ng nh©n, thuyÒn viªn… th× c¸c chiÕn lîc gia ph¶i chän lùa nh÷ng quèc gia, khu vùc cã ®ang rÊt ph¸t triÓn vµ cã thu nhËp cao. Ngîc l¹i, ë nh÷ng níc c«ng nghiÖp ph¸t triÓn th× thÞ trêng cho c¸c doanh nghiÖp XKL§ sÏ lµ xuÊt khÈu chuyªn gia, cã tr×nh ®é chuyªn m«n kü thuËt.
ChiÕn lîc x©m nhËp vµo thÞ trêng lao ®éng ngoµi níc ph¶i ®îc xem nh lµ mét chiÕn lîc toµn diÖn. Nã ®Æt ra tríc m¾t nh÷ng môc tiªu, nh÷ng chÝnh s¸ch ®Ó híng dÉn c¸c ho¹t ®éng cña c¸c doanh nghiÖp XKL§ trong mét thêi gian dµi. Khi ph¸t triÓn chiÕn lîc x©m nhËp, cÇn nhí r»ng mçi mét thÞ trßng – môc tiªu duy nhÊt cã mét vµi c¸ch thøc x©m nhËp vµ mçi loaih h×nh lao ®éng chuyªn gia ®Òu cã thÞ trêng duy nhÊt cÇn ®Õn nã. Bíi vËy, cÇn ph¶i lËp kÕ ho¹ch cho tõng lo¹i lao ®éng ë tõng thÞ trêng níc ngoµi.
Nh×n chung, ®Ó x©m nhËp vµo mét thÞ trêng lao ®éng níc ngoµi cÇn ph¶i cã thêi gian ph©n tÝch vÒ tiÒm n¨ng thÞ trêng còng nh x¸c ®Þnh vÞ trÝ thÞ trêng l©u dµi (tÝnh æn ®Þnh cña thÞ trêng), trªn cë së ph©n tÝch c¸c c¬ së còng nh c¸c chiÕn lîc thÝch hîp cho viÖc t×m kiÕm vµ më réng thÞ trêng lao ®éng ngoµi níc nãi trªn, mét sè thÞ trêng c¸c níc vµ khu vùc sau ®©y ViÖt Nam nªn tiÕp cËn vµ më réng ®Ó cã thÓ ®a lao ®éng sang lµm viÖc t¹i ®ã :
Khu vùc §«ng B¾c ¸
Khu vùc §«ng Nam ¸ vµ Th¸i B×nh D¬ng
ThÞ trêng khu vùc Vïng VÞnh (Trung §«ng)
ThÞ trêng c¸c níc trong khèi EU
ThÞ trêng Hoa kú vµ mét sè khu vùc kh¸c (óc, Canada, B¾c Mü)
NÕu chóng ta tiÕp cËn thÞ trêng lao ®éng theo ph¬ng diÖn ngµnh nghÒ, thÞ trêng lao ®éng trªn biÓn còng lµ mét thÞ trêng tiÒm n¨ng vµ cÇn tiÕp cËn vµ ph¸t huy. (Côm tõ thÞ trêng lao ®éng trªn biÓn chØ nh÷ng ngµnh nghÒ lao ®éng cã liªn quan tíi viÖc ®i biÓn nh : §¸nh b¾t c¸ xa bê, thuyÒn viªn, sü quan, …). Bªn c¹nh ®ã, cã thÓ lµ c¸c nghÒ khu vùc 3D (nÆng nhäc-®éc h¹i- nguy hiÓm), bëi c¸c nghÒ nµy ë c¸c níc cã thu nhËp cao, d©n b¶n ®Þa rÊt Ýt quan t©m vµ thêng dÉn tíi thiÕu hôt lao ®éng trong c¸c khu vùc nµy.
2. Sù cÇn thiÕt cña c«ng t¸c t×m kiÕm vµ më réng thÞ trêng lao ®éng ngoµi níc
XuÊt ph¸t tõ lîi Ých cña viÖc ®a lao ®éng sang níc ngoµi lµm viÖc
Trong bèi c¶nh hiÖn t¹i, khi mµ xu thÕ toµn cÇu ho¸ vµ quèc tÕ ho¸ ®ang diÕn ra m¹nh mÏ th× bÊt cø mét quèc gia ®ang ph¸t triÓn nµo trªn thÕ giíi còng cÇn nhiÒu nguån vèn ®Çu t vµo trong níc, ®Çu t trong níc chÝnh lµ gi¶i ph¸p sè mét ®Ó ph¸t triÓn kinh tÕ vµ gi¶i quyÕt viÖc lµm cña ®Êt níc ®ã, ®Æc biÖt lµ ®èi víi ViÖt Nam- mét quèc gia nghÌo vµ ®«ng d©n trªn thÕ giíi. Nhu cÇu vÒ vèn lµ rÊt lín nh vËy (hµng tr¨m tû USD) nhng thùc tÕ l¹i cha thÓ ®¸p øng kÞp thêi vµ ®Çy ®ñ, mÆc dï trong thêi gian qua chóng ta còng ®· kh¸ thµnh c«ng trong viÖc kªu gäi ®Çu t níc ngoµi vµo ViÖt Nam. Tríc thùc tÕ trªn, ChÝnh phñ ViÖt Nam quyÕt ®Þnh sÏ ®Çu t sang ngoµi níc, t¨ng vèn ®Çu t vÒ cho ®Êt níc, nhng ®ã sÏ lµ lo¹i hµng ho¸ nµo? C©u tr¶ lêi chÝnh lµ hµng ho¸ søc lao ®éng vµ viÖc xuÊt khÈu lo¹i hµng ho¸ tren chóng ta vÉn thêng quen gäi lµ XKL§. §©y lµ h¸ng ho¸ mµ ViÖt Nam rÊt dåi dµo vµ cã nhiÒu lîi thÕ so s¸nh: Thø nhÊt, ViÖt Nam lµ quèc gia cã tíi trªn 82 triÖu d©n (®øng thø 13 trªn thÕ giíi), vµo gi÷a n¨m 2004 lùc lîng lao ®éng cña ViÖt Nam lµ 43,2 triÖu ngêi, chiÕm 52,7% tæng d©n sè, b×nh qu©n hµng n¨m d©n sè bíc vµo ®é tuæi lao ®éng kho¶ng 1,2 triÖu ngêi/n¨m. Sè lao ®éng trÎ tõ 15-34 tuæi chiÕm tû lÖ cao trong lùc lîng lao ®éng, n¨m 2004 tû lÖ nµy lµ 46,8%, ®ã lµ nguån cung øng lín cho thÞ trêng lao ®éng. Thø hai, lao ®éng ViÖt Nam l¹i rÊt cÇn cï, chÞu khã vµ cã tÝnh s¸ng t¹o, ®©y ®Òu lµ c¸c tè chÊt mµ c¸c chñ sö dông lao ®éng rÊt cÇn ®èi víi ngêi lao ®éng. Thªm vµo ®ã, viÖc thuª lao ®éng ViÖt Nam lµm viÖc, c¸c chñ sö dông cã thÓ chØ ph¶i tr¶ mét kho¶n tiÒn c«ng thÊp h¬n nhiÒu so víi lao ®éng b¶n ®Þa vµ c¶ víi lao ®éng mét sè quèc gia còng XKL§ kh¸c. Nh vËy, XKL§ lµ gi¶i ph¸p tèi u tríc m¾t mµ c¸c nhµ qu¶n lý ¸p dông ®Ó ph¸t triÓn kinh tÕ nhanh, tuy nhiªn ®Ó cã thÓ cã ®îc gi¶i ph¸p toµn diÖn vµ l©u dµi th× ViÖt Nam vÉn cÇn ph¶i coi träng ®Çu t trong níc vµ ®Çu t ph¸t triÓn nguån nh©n lùc chÊt lîng cao. Khi ®ã trong thêi gian tíi, ViÖt Nam cã thÓ híng tíi xuÊt khÈu lao ®éng chÊt lîng cao vµ chuyªn m«n giái, chø kh«ng chØ lµ c¸c lao ®éng phæ th«ng vµ gi¶n ®¬n lµ chñ yÕu nh hiÖn nay vµ chØ khi ®ã, XKL§ nãi riªng vµ ph¸t triÓn nguån nh©n lùc nãi chung míi mang tÝnh chiÕn lîc vµ l©u dµi, kinh tÕ míi ph¸t triÓn m¹nh vµ bÒn v÷ng ( Nªn nhí Philipin lµ mét quèc gia XKL§ hµng ®Çu thÕ giíi vµ ®· cã kinh nghiÖm tõ vµi chôc n¨m nay, tuy nhiªn viÖc cha ph¸t triÓn ®¸ng kÓ chÊt lîng nguån nh©n lùc vµ ®Çu t trong níc mµ Philipin vÉn lµ mét quèc gia ®ang ph¸t triÓn vµ nãi chÝnh x¸c th× vÉn cßn kh¸ nghÌo).
Tãm l¹i, tríc m¾t vµ trong mét vµi n¨m tíi th× XKL§ chÝnh lµ mét gi¶i ph¸p tèi u ®Ó ph¸t triÓn kinh tÕ, gi¶i quyÕt viÖc lµm cho nguêi lao ®éng mµ ViÖt Nam ®ang ¸p dông. C¸c lîi Ých ®ã sÏ ®îc ph©n tÝch cô thÓ ®Ó thÊy ®îc sù “tèi u” ®ã nh thÕ nµo vµ v× sao l¹i “tèi u” ®Ó ph¸t triÓn ®Êt níc:
a. §èi víi Nhµ níc
· Gi¶i quyÕt ®îc bµi to¸n viÖc lµm cho ngêi lao ®éng, vèn ®ang rÊt bøc xóc trong níc. ViÖc më réng thÞ trêng ®ång nghÜa víi viÖc sÏ cã nhiÒu lao ®éng h¬n cã viÖc lµm víi thu nhËp cao, mang l¹i hiÖu qu¶ vÒ kinh tÕ còng nh x· héi. Mét c«ng tr×nh nghiªn cøu do mét nhãm chuyªn gia cña WB tiÕn hµnh ®· cho thÊy trung b×nh sè ngêi di c tõ c¸c níc ®ang ph¸t triÓn cø t¨ng lªn 10% th× sÏ t¹o ra ®îc mét møc gi¶m 2% con sè nh÷ng ngêi cã thu nhËp díi 1 USD mçi ngµy ë nh÷ng níc nµy.
· §ã lµ gi¶m ®îc chi phÝ t¹o viÖc lµm cho ngêi lao ®éng, ta biÕt r»ng ®Ó t¹o ra ®îc mét viÖc lµ míi, nhµ níc sÏ ph¶i tèn kÐm mét kho¶n hµng chôc triÖu ®ång (sè liÖu b¶ng 6), nh thÕ con sè 60-70 ngµn lao ®éng ®îc sang lµm viÖc níc ngoµi mçi n¨m ch¼ng ph¶i gióp chÝnh phñ hµng tû ®«la g¸nh nÆng ng©n s¸ch ®ã sao. ChØ tÝnh riªng trong 5 n¨m tõ 1996-2000, quy m« XKL§ cña ViÖt Nam khi ®ã míi chØ ®¹t kho¶ng 95.000 lao ®éng tÝnh cho c¶ thêi kú, nhng nhê ho¹t ®éng XKL§ chóng ta ®· tiÕt kiÖm ®îc kho¶ng 3.600 tû ®ång ( thêi gi¸ n¨m 1998) cho Nhµ níc. Cha kÓ tõ sè tiÒn ®ã, cã thÓ ®Çu t ph¸t triÓn s¶n xuÊt, tíi lît nã l¹i thu hót thªm nh©n lùc vµo khu vùc s¶n xuÊt, t¨ng GDP cho quèc gia.
· Ngêi lao ®éng khi cã c¬ héi sang níc ngoµi lµm viÖc sÏ mang l¹i ngo¹i tÖ cho ®Êt níc, thóc ®Èy ho¹t ®éng xuÊt nhËp khÈu hµng ho¸ (hµng ho¸ th«ng thêng) do cã ngo¹i tÖ ®Ó trao ®æi. §¹i diÖn cña Ng©n hµng thÕ giíi (WB) §ilip Ratha míi cho biÕt, theo íc tÝnh , trong n¨m 2005, thu nhËp do lùc lîng lao ®éng xuÊt khÈu cña c¸c níc ®ang ph¸t triÓn ë khu vùc §«ng Nam ¸ vµ Th¸i B×nh D¬ng cã thÓ lªn tíi 43 tû USD, t¨ng gÊp ®«i so víi n¨m 2001. Trong khi ®ã, thu nhËp tõ L§XK cña c¸c níc Nam ¸ còng cã thÓ ®¹t ®îc 32 tû USD tõ nguån thu nµy, t¨ng 67% so víi n¨m 2001. WB còng dù b¸o, con sè nµy sÏ cßn t¨ng lªn trong n¨m 2006 vµ c¸c n¨m tíi.
§ång thêi ho¹t ®éng XKL§ còng thóc ®Èy ho¹t ®éng chuyÓn tiÒn tõ níc ngoµi vÒ ViÖt Nam th«ng qua hÖ thèng nh©n hµng, më réng lÜnh vùc ho¹t ®éng cña ng©n hµng. Theo íc tÝnh mçi n¨m, lîng ngo¹i hèi mµ lao ®éng ViÖt Nam göi vÒ níc lªn tíi hµng tû ®«la (n¨m 2004 ®¹t 1,6 tû USD). MÆt kh¸c khi më réng ®îc thÞ trêng lao ®éng ngoµi níc, ho¹t ®éng XKL§ cña c¸c doanh nghiÖp XKL§ còng sÏ ®îc ph¸t triÓn vµ khÊm kh¸ h¬n, nhµ níc sÏ cã c¸c kho¶n thu tõ thuÕ t¨ng h¬n, gåm : ThuÕ thu nhËp doanh nghiÖp, thuÕ xuÊt khÈu…vµ phÝ BHXH.
· Mét lîi Ých to lín n÷a ph¶i kÓ tíi, ®ã lµ viÖc më réng thªm nhiÒu thÞ trêng lao ®éng míi sÏ ®ång nghÜa víi viÖc quan hÖ ngo¹i giao – chÝnh trÞ gi÷a ViÖt Nam vµ c¸c ®èi t¸c còng sÏ ®îc ph¸t triÓn c¶ chiÒu réng vµ chiÒu s©u, ®iÒu nµy lµ v« cïng cã lîi ®Æc biÖt trong m«i trêng ®Çy biÕn ®éng nh hiÖn nay. Thªm vµo ®ã, lµ kinh nghiÖm qu¶n lý, tr×nh ®é kü thuËt tiªn tiÕn, khoa häc do lao ®éng xuÊt khÈu vÒ níc ®em l¹i. C¶ 2 yÕu tè trªn, võa cã quan hÖ ngo¹i giao tèt, võa cã ®éi ngò lao ®éng ®îc n©ng cao tr×nh ®é, tay nghÒ th× ch¾c ch¾n ViÖt Nam sÏ cã thªm nhiÒu nhµ ®Çu t tin tëng t×m ®Õn.
§èi víi ngêi lao ®éng
Lîi Ých mµ ngêi lao ®éng ®em l¹i, nh÷ng ngêi trùc tiÕp ®i XKL§ khi viÖc më réng thÞ trêng lao ®éng cho hä cã hiÖu qu¶, ®ã lµ :
· Thu nhËp : §©y lµ môc tiªu hµng ®Çu cña ngêi lao ®éng khi hä ®i XKL§. Tuú theo ph¸p luËt, thu nhËp b×nh qu©n cña níc sö dông lao ®éng vµ ®Æc biÖt lµ møc ®é yªu cÇu cña c«ng viÖc mµ ngêi lao ®éng ®¶m nhËn, hä sÏ nhËn ®îc mét kho¶n thï lao t¬ng xøng, kho¶n nµy sÏ ®îc ghi tríc trong hîp ®ång. Nhng nãi chung, c¸c kho¶n thï lao lao nµy ®Òu cao h¬n nhiÒu lÇn so víi cïng c«ng viÖc trong níc, thËm chÝ cã thÓ lªn tíi hµng chôc lÇn ë c¸c thÞ trêng nh NhËt B¶n, Hµn Quèc (ch¼ng h¹n, lao ®éng lµm viÖc t¹i Hµn Quèc hiÖn cã møc l¬ng 1000-1200 USD/ th¸ng, sau khi trõ ®i sè tiÒn chi phÝ sinh ho¹t vµ c¸c kho¶n ®Æt cäc kh¸c, mçi th¸ng ngêi lao ®éng còng cã thÓ göi vÒ gia ®×nh 750-1000 USD ).
Nguån thu nµy cã thÓ ®¶m b¶o cho cuéc sèng kh«ng chØ nh÷ng ngêi trùc tiÕp ®i XKL§ mµ cßn cho c¶ gia ®×nh vµ ®Þa ph¬ng cña hä trong mét thêi gian nhÊt ®Þnh. X· C¬ng Gi¸n, huyÖn Nghi Xu©n, tØnh Hµ TÜnh lµ ®iÓn h×nh lµm giµu nhê XKL§. “Tríc n¨m 1995, tõ mét x· nghÌo cña huyÖn Nghi Xu©n, sau khi chuyÓn dÞch c¬ cÊu kinh tÕ vµ nhÊt lµ ®îc nhiÒu ngêi ®i XKL§, ®Õn nay , sè hé nghÌo ®ãi ®· gi¶m râ rÖt. HiÖn nay, hµng n¨m göi vÒ cho gia ®×nh trªn 30 tû VN§. Nhê vËy, n¨m 2000, møc sèng b×nh quan cña toµn huyÖn Nghi Xu©n lµ 1,8 triÖu ®ång/ngêi/n¨m, th× ë x· C¬ng Gi¸n ®· vît qua møc nµy tõ l©u…cã th«n møc trung b×nh lµ 5 triÖu ®ång/ngêi/th¸ng.” – B¸o c¸o cña UBND x· C¬ng Gi¸n, huyÖn Nghi Xu©n t¹i Héi nghÞ toµn quèc vÒ XKL§ th¸ng 9/2001.
· Khi lµm viÖc ë níc ngoµi, ngêi lao ®éng sÏ ®îc n©ng cao tÇm hiÓu biÕt vÒ v¨n ho¸, phong tôc tËp qu¸n…vµ ®Æc biÖt lµ kü n¨ng, tr×nh ®é còng nh t¸c phong lµm viÖc cña quèc gia nhËp khÈu lao ®éng. §iÒu nµy v« cïng cã lîi cho viÖc hoµn thiÖn b¶n th©n ngêi lao ®éng, ®Ó khi vÒ níc hä cã thÓ ph¸t huy chóng mét c¸ch hiÖu qu¶ vµ cã Ých.
§èi víi c¸c doanh nghiÖp XKL§
ViÖc më réng thÞ trêng lao ®éng quèc tÕ sÏ cã lîi g× cho c¸c doanh nghiÖp ho¹t ®éng trong lÜnh vùc nµy :
· §ã lµ c¸c kho¶n phÝ kh«ng nhá thu ®îc tõ phÝa ngêi lao ®éng, th«ng thêng khi hoµn thµnh dÞch vô cña m×nh, tæ chøc XKL§ sÏ nhËn ®îc mét kho¶n phÝ dÞch vô. Kho¶n nµy lµ doanh thu tõ ho¹t ®éng XKL§ ®Ó hä trang tr¶i cho c¸c chi phÝ tæ chøc ho¹t ®éng, qu¶n lý khai th¸c vµ t×m kiÕm thÞ trêng, tuyÓn chän lao ®éng vµ thùc hiÖn nghÜa vô víi ng©n s¸ch nhµ níc theo luËt ®Þnh. Ch¼ng h¹n, phÝ trän gãi ®Ó mét lao ®éng cã thÓ sang NhËt B¶n, Hµn Quèc lµm viÖc lµ tõ 100-120 triÖu ®ång, sang Malaisia lµ tõ 50-65 triÖu ®ång…
· §ã lµ kho¶n phÝ c¸c doanh nghiÖp nhËn ®îc tõ ®èi t¸c khi hä hoµn thµnh hîp ®ång t×m kiÕm vµ cung cÊp lao ®éng cho ®èi t¸c.
Nh»m më réng thÞ phÇn vµ quy m« thÞ trêng lao ®éng quèc tÕ cho ViÖt Nam
ThÞ trêng lao ®éng nãi riªng vµ thÞ trêng hµng ho¸ nãi chung còng gièng nh mét chiÕc b¸nh kinh tÕ khæng lå nhng l¹i cã v« sè ngêi cïng ¨n. Trong bèi c¶nh hiÖn nay, cã v« sè ®èi thñ c¹nh tranh gay g¾t trong lÜnh vùc XKL§ nµy, ®Æc biÖt khi mµ chiÕc b¸nh kinh tÕ ®ã lµ v« cïng “bÐo bë” nh lîi Ých mµ nã ®em l¹i kÓ trªn. NÕu chóng ta kh«ng quan t©m khai th¸c më réng thÞ phÇn, mµ chØ chó träng m·i vµo sè lîng trong c¸c thÞ trêng cò th× råi phÇn b¸nh ®ã ¨n m·i còng sÏ hÕt, do ®ã viÖc nghiªn cøu ®Ó khai th¸c thªm nhiÒu thÞ trêng míi lµ vÊn ®Ò cÊp thiÕt, ®Ó chóng ta kh«ng chØ t¨ng thªm vÒ sè lîng lao ®éng ®i XKL§ hµng n¨m mµ cßn lµ c¶ vÒ tû lÖ phÇn tr¨m thÞ trêng mµ ta chiÕm lÜnh ®îc- ®Ó chiÕc b¸nh kinh tÕ ®ã kh«ng chØ to lªn vÒ kÝch thíc mµ cßn lµ sù t¨ng lªn vÒ c¶ tû träng phÇn b¸nh mµ ta dµnh ®îc trong ®ã.
Mét ®iÒu quan träng ®¸ng kÓ n÷a ®ã lµ, trong 4 thÞ trêng chÝnh cña XKL§ ViÖt Nam hiÖn nay lµ §µi Loan, NhËt B¶n, Hµn Quèc vµ Malaisia th× mét nöa trong sè ®ã lµ NhËt vµ Hµn Quèc chØ cho phÐp lao ®éng lµm viÖc vµ nhËp c¶nh t¹i ®ã mét lÇn duy nhÊt, thêi h¹n lµ 3 n¨m (díi h×nh thøc tu nghiÖp sinh), sau ®ã c¸c lao ®éng kh«ng nhá nµy ph¶i trë vÒ níc. Nh vËy, v« t×nh sau cø 3 n¨m ViÖt Nam l¹i ph¶i ®èi mÆt víi lîng lao ®éng lín vÒ níc mµ cha cã viÖc trë l¹i lµm ngay ®îc, do ®ã ®Èy g¸nh nÆng vÊn ®Ò viÖc lµm- thÊt nghiÖp cña chóng ta vèn ®· ®¸ng quan t©m l¹i cµng trë nªn bøc xóc h¬n. §ã lµ cha kÓ tíi viÖc c¸c thÞ trêng cßn l¹i kia liªn tôc biÕn ®éng khã lêng, ch¼ng h¹n trong 2 n¨m võa qua Malaisia ®· kh«ng nhËn rÊt nhiÒu lao ®éng cña chóng ta (do hiÖn tîng bá trèn ra ngoµi lµm viÖc v« kû luËt cña lao ®éng ViÖt Nam) vµ §µi Loan còng ®· cã thêi gian t¹m ngõng nhËp khÈu lao ®éng cña ViÖt Nam trong mét sè lÜnh vùc. Nh vËy nh bÊt æn vµ c¸c ®Æc ®iÓm bÊt lîi riªng cã cña chÝnh c¸c thÞ trêng ®ang cã còng lµ nguyªn nh©n ®Ó chóng ta ph¶i xóc tiÕn m¹nh mÏ c«ng t¸c t×m kiÕm vµ më réng thÞ trêng lao ®éng ngoµi níc, ®Ó gi¶m thiÓu vµ trang tr¶i rñi ro (nÕu cã) cña c¸c thÞ trêng ®ang tån t¹i.
Lý do kh¸c
ViÖc t×m kiÕm vµ më réng thÞ trêng lao ®éng quèc tÕ cña ViÖt Nam cã nhiÒu nç lùc rÊt ®¸ng ghi nhËn, tuy nhiªn kÕt qu¶ thu nhËn vÒ cßn cha t¬ng xøng víi mét ®Êt níc 82 triÖu d©n nh chóng ta. D©n sè cña ViÖt Nam xÕp h¹ng thø 13 trªn thÕ giíi, trong ®ã cã tíi 52% lµ d©n sè trong ®é tu«i lao ®éng (theo b¸o c¸o n¨m 2004, lùc lîng lao ®éng cña ViÖt Nam lªn tíi 43,2 triÖu ngêi). Trong khi ®ã, c¸c níc trong khu vùc cã d©n sè nh chóng ta, thËm chÝ Ýt h¬n nhng sè lîng lao ®éng ®i lµm viÖc níc ngoµi hµng n¨m cña hä lªn tíi hµng triÖu ngêi (cã minh chøng cô thÓ ). Râ rµng chóng ta cßn rÊt nhiÒu ®iÒu ph¶i bµn, ph¶i kh¾c phôc nh÷ng tån t¹i trong c«ng t¸c xóc tiÕn, më réng thÞ trêng lao ®éng quèc tÕ hiÖn nay. §ã còng chÝnh lµ lý do t¹i sao chóng ta cÇn ph¶i quan t©m nghiªn cøu vÊn ®Ò nµy, mét mÆt nh»m tiÕp tôc ph¸t huy nh÷ng thuËn vµ nç lùc cña chóng ta trong c«ng t¸c xóc tiÕn nãi trªn, nhng quan träng h¬n vÉn lµ ®Ó t×m ra nguyªn nh©n cña nh÷ng khã kh¨n, h¹n chÕ vµ tõ ®ã cã c¸c biÖn ph¸p kh¾c phôc, phÊn ®Êu cho c«ng t¸c t×m kiÕm vµ më réng thÞ trêng lao ®éng ngoµi níc cña chóng ta ®¹t hiÖu qu¶ cao, cã thÓ ®¹t ®îc con sè 1 triÖu lao ®éng lµm viÖc ë níc ngoµi theo ®óng môc tiªu ®Æt ra vµo n¨m 2010.
PhÇn II: §¸nh gi¸ thùc tr¹ng ho¹t ®éng t×m kiÕm vµ më réng thÞ trêng lao ®éng
ngoµi níc trong c«ng t¸c XKL§
I.§¸nh gi¸ c«ng t¸c t×m kiÕm vµ më réng thÞ trêng lao ®éng ngoµi níc cña ViÖt Nam trong thêi gian qua
1. Quy m« vµ thÞ phÇn c¸c thÞ trêng lao ®éng ngoµi níc cña ViÖt Nam
Quy m«
Quy m« XKL§ cña ViÖt Nam trong thêi gian qua liªn tôc t¨ng. TÝnh tõ n¨m 2000 ®Õn thêi ®iÓm cuèi 2005, chóng ta ®· ®a ®îc 326.831 lao ®éng vµ chuyªn gia sang trªn 40 quèc gia vµ vïng l·nh thæ ngoµi níc lµm viÖc theo ch¬ng tr×nh hîp t¸c quèc tÕ vÒ lao ®éng. Cô thÓ nh sau :
B¶ng1 : Lao ®éng xuÊt khÈu qua c¸c n¨m (2000-2005)
N¨m
Sè lîng (L§)
TH/KH (%)
TH/2000 (%)
2000
31.500
105
2001
36.168
100,05
114,93
2002
46.122
115
146,42
2003
75.000
150
238,01
2004
67.447
112
214,12
2005
70.594
100,85
224,11
Tæng sè
326.831
Nguån : Sè lîng lao ®éng xuÊt khÈu giai ®o¹n 2000-2005- Phßng qu¶n lý lao ®éng ngoµi níc- Côc qu¶n lý lao ®éng ngoµi níc- BL§TB&XH, n¨m 2006.
§Ó t¨ng tÝnh trùc quan khi quan s¸t sù biÕn ®éng quy m« XKL§ cña ViÖt Nam theo thêi gian, chóng ta sÏ xem biÓu ®å sau:
BiÓu ®å 1 : Sè lîng lao ®éng xuÊt khÈu qua c¸c n¨m (2000-2005)
§¬n vÞ : lao ®éng
Nguån : Sè lîng lao ®éng xuÊt khÈu giai ®o¹n 2000-2005- Phßng qu¶n lý lao ®éng ngoµi níc- Côc qu¶n lý lao ®éng ngoµi níc- BL§TB&XH, n¨m 2006.
Qua biÓu ®å trªn ta thÊy, sè lîng lao ®éng xuÊt khÈu qua c¸c n¨m liªn tôc t¨ng, tõ 31500 ngêi (2000) lªn 70594 ngêi (2005), t¨ng 2.24 lÇn vµ n¨m nµo còng vît møc kÕ ho¹ch ®Ò ra. §Æc biÖt n¨m 2003 chóng ta ®· XKL§ ®îc 75000 ngêi, t¨ng 150% so víi kÕ ho¹ch ®Æt ra. Mét nguyªn nh©n chñ yÕu khiÕn trong n¨m 2003 chóng ta cã ®îc kÕt qu¶ tuyÖt vêi trªn lµ do chóng ta ®· rÊt quan t©m tíi ho¹t ®éng XKL§ nãi chung vµ c«ng t¸c më réng thÞ trêng nãi riªng, thªm vµo ®ã trong n¨m nµy ViÖt Nam ®· khai th¸c ®îc thÞ trêng Malaisia víi sè lao ®éng sang ®ã lµm viÖc lµ 38227 ngêi (xem b¶ng 3).
Tuy nhiªn còng chÝnh sù phô thuéc qu¸ nhiÒu vµo c¸c thÞ trêng chÝnh ®· khiÕn chóng ta kh«ng ®¹t ®îc nh ý khi c¸c thÞ trêng nµy “trôc trÆc”, cã thÓ do nhiÒu nh©n c¶ chñ quan vµ kh¸ch quan. Chóng ta cã thÓ thÊy ®iÒu nµy trong n¨m 2004 vµ 2005, mÆc dï cã ®îc sè lîng lao ®éng xuÊt khÈu cao nhng so víi n¨m 2003 ®Òu cßn kÐm xa. N¨m 2004 gi¶m h¬n 7500 lao ®éng, n¨m 2005 gi¶m 5000 lao ®éng so víi n¨m 2003, chñ yÕu do chóng ta bÞ gi¶m quy m« t¹i thÞ trêng Malaisia. Trªn biÓu ®å thÓ hiÖn sù ch÷ng l¹i cña sè lîng lao déng xuÊt khÈu tõ 2003 tíi 2005.
ThÞ phÇn c¸c thÞ trêng lao ®éng ngoµi níc cña ViÖt Nam
MÆc dï cã rÊt nhiÒu thay ®æi vµ biÕn ®éng nhng theo Côc Qu¶n lý Lao ®éng ngoµi níc cã thÓ ph©n c¸c thÞ trêng lao ®éng ngoµi níc cña ViÖt Nam thµnh 5 lo¹i chñ yÕu:
4 thÞ trêng lao ®éng truyÒn thèng vµ chñ yÕu lµ : §µi Loan, NhËt B¶n, Hµn Quèc, Malaisia.
ThÞ trêng lao ®éng c¸c níc kh¸c nh Qatar, Kuwait, LiBi, Li b¨ng, ArËp xª ót, Anh, §øc…
TÝnh trong giai ®o¹n 1992-2005, thÞ phÇn c¸c thÞ trêng lao ®éng ngoµi níc cña ViÖt Nam nh sau:
B¶ng 2 : Lao ®éng xuÊt khÈu qua c¸c thÞ trêng lao ®éng ngoµi níc chñ yÕu cña ViÖt Nam giai ®o¹n 1992-2005
§¬n vÞ : ngêi, %
L§ xuÊt khÈu
C¸c thÞ trêng
Sè lîng
(ngêi)
PhÇn tr¨m
(%)
§µi Loan
120515
29,08
NhËt B¶n
22768
5,49
Hµn Quèc
65936
15,91
Malaisia
97634
23,56
C¸c níc kh¸c
107564
25,96
Tæng sè
414417
100
Nguån : C¸c thÞ trêng XKL§ chñ yÕu cña ViÖt Nam giai ®o¹n 1992-2005- Phßng qu¶n lý lao ®éng ngoµi níc- Côc qu¶n lý lao ®éng ngoµi níc- BL§TB&XH, n¨m 2006.
Nh vËy, ®· cã nh÷ng sù kh¸c nhau nhÊt ®Þnh vÒ thÞ phÇn c¸c TTL§ ngoµi níc cña ViÖt Nam, xem thªm biÓu ®å díi ®©y:
BiÓu ®å 2: C¬ cÊu c¸c thÞ trêng lao ®éng ngoµi níc cña ViÖt Nam (1992-2005)
§¬n vÞ : %
Nguån : C¸c thÞ trêng XKL§ chñ yÕu cña ViÖt Nam giai ®o¹n 1992-2005- Phßng qu¶n lý lao ®éng ngoµi níc- Côc qu¶n lý lao ®éng ngoµi níc- BL§TB&XH, n¨m 2006.
Cã thÓ thÊy, thÞ trêng tiÕp nhËn lao ®éng ViÖt Nam nhiÒu nhÊt trong thêi gian qua chÝnh lµ §µi Loan, víi trªn 120 ngµn lao ®éng ViÖt Nam lµm viÖc, chiÕm 29,08% trong tæng sè lao ®éng xuÊt khÈu cña ViÖt Nam. MÆc dï vËy, thÞ trêng nµy l¹i thêng tiÕp nhËn lao ®éng phæ th«ng lµ chñ yÕu, do ®ã chÊt lîng lao ®éng kh«ng cao vµ ®¬ng nhiªn sè tiÒn lao ®éng göi vÒ cßn ë møc thÊp (tÝnh trªn mét ®¬n vÞ lao ®éng). NÕu coi lîi Ých tõ XKL§ nh mét chiÕc b¸nh gèm 5 phÇn lín kÓ trªn th× miÕng b¸nh nhËn ®îc tõ c¸c níc kh¸c (ngoµi 4 níc kÓ trªn) lín ®øng thø hai (25.96%). TiÕp ®Õn lµ thÞ trêng lao ®éng Malaisia, víi trªn 97 ngµn lao ®éng ViÖt Nam lµm viÖc chiÕm 23.56%, nhng còng gièng nh thÞ trêng §µi Loan, vÒ c¬ b¶n ®©y lµ thÞ trêng tiÕp nhËn nh÷ng lao ®éng cã chÊt lîng kh«ng cao nªn møc l¬ng cña ngêi lao ®éng kh«ng cao so víi c¸c thÞ trêng NhËt B¶n vµ Hµn Quèc hay mét sè níc kh¸c. ThÞ trêng Hµn Quèc vµ NhËt B¶n chiÕm c¸c vÞ trÝ tiÕp theo trong c¬ cÊu c¸c thÞ trêng lao ®éng tiÕp nhËn lao ®éng ViÖt Nam, tuy vËy ®©y l¹i lµ nh÷ng thÞ trêng cã møc thu nhËp rÊt cao vµ vÉn cßn rÊt nhiÒu tiÒm n¨ng.
§Ó thÊy râ h¬n “chiÕc b¸nh kinh tÕ” trong lÜnh vùc XKL§ cña ViÖt Nam biÕn ®éng cô thÓ nh thÕ nµo qua tõng n¨m, chóng ta sÏ xem b¶ng díi ®©y:
B¶ng 3 : Lao ®éng xuÊt khÈu theo c¸c thÞ trêng lao ®éng ngoµi níc (1992-2005)
§¬n vÞ : Lao ®éng
Quèc gia
N¨m
§µi Loan
NhËt B¶n
Hµn Quèc
Malaisia
C¸c níc kh¸c
1992
0
0
210
0
600
1993
0
164
3318
0
478
1994
0
382
4781
0
4987
1995
0
286
5270
0
1631
1996
0
1046
7826
0
4087
1997
191
2227
4880
0
11172
1998
1697
1896
1500
7
7140
1999
558
1856
4518
1
14877
2000
8099
1497
7316
239
14349
2001
7782
3249
3910
23
21204
2002
13191
2202
1190
19965
9574
2003
29069
2256
4336
38227
1112
2004
37144
2752
4779
14567
8205
2005
22784
2955
12102
24605
8148
Tæng
120515
22768
65936
97634
107564
Nguån : C¸c thÞ trêng XKL§ chñ yÕu cña ViÖt Nam giai ®o¹n 1992-2005- Phßng qu¶n lý lao ®éng ngoµi níc- Côc qu¶n lý lao ®éng ngoµi níc- BL§TB&XH, n¨m 2006.
Qua b¶ng trªn chóng ta cã thÓ thÊy mét sè mèc quan träng, ®¸nh dÊu thµnh c«ng cña ViÖt Nam trong viÖc më réng ®îc thÞ trêng míi (theo l·nh thæ), cô thÓ :
- ThÞ trêng §µi Loan b¾t ®Çu ho¹t ®éng tõ n¨m 1997 ( ®a sang 191 lao ®éng), tuy nhiªn thÞ trêng nµy chÝnh thøc ®îc chÝnh phñ vµ c¸c bé ngµnh liªn quan cña hai phÝa ký kÕt theo ch¬ng tr×nh hîp t¸c lao ®éng quèc tÕ lµ th¸ng 11 n¨m 1999. B¾t ®Çu chóng ta ®a sang ®îc 558 lao ®éng, tíi n¨m 2005, con sè nµy ®· lªn tíi 22784 lao ®éng. Nh×n chung, tõ 1999 tíi nay, lao ®éng cña ta sang ®ã lµm viÖc liªn tôc t¨ng, trong ®ã ®¹t sè lîng ®«ng nhÊt vµo n¨m 2004 lµ 37144 ngêi vµ trong c¶ giai ®o¹n 1992-2005 th× ®©y lµ thÞ trêng mµ sè lao ®éng ViÖt Nam sang lµm viÖc lµ nhiÒu nhÊt trong sè c¸c thÞ trêng hiÖn cã cïng kú (víi 120.515 lao ®éng). MÆc dï vËy lao ®éng ViÖt Nam ë §µi Loan thêng lµ lao ®éng phæ th«ng, gióp viÖc gia ®×nh vµ phôc vô (chiÕm gÇn 73%). Trong thêi gian tíi chóng ta sÏ tiÕp cËn víi thÞ trêng nµy trong c¸c ngµnh nghÒ ®ßi hái chÊt lîng lao ®éng cao h¬n víi møc thu nhËp tèt h¬n.
ThÞ trêng NhËt B¶n b¾t ®Çu chÝnh thøc tiÕp nhËn lao ®éng ViÖt Nam sang lµm viÖc lµ n¨m 1993, víi 164 ngêi. Cho tíi nay, tæng sè lao ®éng ®· ®îc ®a sang lµm t¹i NhËt lµ 22768 ngêi, møc lao ®éng xuÊt khÈu cao nhÊt lµ 3249 vµo n¨m 2001. MÆc dï vÒ mÆt sè lîng th× ®©y kh«ng ph¶i lµ thÞ trêng cã nhiÒu lao ®éng ViÖt Nam sang lµm viÖc, nhng ®øng trªn gãc ®é kinh tÕ th× ®©y lµ thÞ trêng lín, nhiÒu tiÒm n¨ng nhÊt. Bëi thu nhËp cña lao ®éng lµm viÖc t¹i NhËt lµ rÊt cao, kho¶ng 600 - 1000 USD/ th¸ng, cao h¬n nhiÒu lÇn so víi thÞ trêng §µi Loan vµ Malaisia, do ®ã lîng ngo¹i tÖ lao ®éng göi vÒ tõ NhËt còng lµ rÊt lín. XKL§ cña níc ngoµi vµo NhËt ®Òu th«ng qua h×nh thøc tu nghiÖp sinh, thÞ trêng nµy rÊt Ýt nhËn lao ®éng phæ th«ng, ®¬n gi¶n mµ thêng lµ lao ®é._.trªn, c¸c doanh nghiÖp XKL§ vµ cÊp ngµnh liªn quan ®Çu t, nghiªn cøu thÞ trêng §µi Loan trong c¸c lÜnh vùc n«ng nghiÖp vµ ngµnh nghÒ 3D, ®Æc biÖt khi mµ c¬ héi ®ang tíi vµ phÝ §µi Loan ®ang cã nhiÒu chÝnh s¸ch u ®·i trong 2 ngµnh nghÒ trªn.
- §Çu t hîp lý cho c«ng t¸c tuyÓn chän vµ ®µo t¹o nguån nh©n lùc nh»m n©ng cao chÊt lîng ®éi ngò lao ®éng ®¸p øng cho thÞ trêng §µi Loan. Gi¸o dôc ngêi lao ®éng vÒ tr¸ch nhiÖm vµ quyÒn h¹n cña hä khi ®i lµm viÖc ë níc ngoµi. Chó träng c«ng t¸c gi¸o dôc t«n gi¸o tríc khi ®i. Kiªn quyÕt xö lý nh÷ng lao ®éng bá hîp ®ång ra ngoµi lµm ¨n bÊt hîp ph¸p hoÆc vi ph¹m luËt ph¸p níc së t¹i. ChØ khi lµm ®îc nh÷ng ®iÒu nµy chóng ta míi cã c¬ héi tiÕp cËn víi thÞ trêng §µi Loan theo híng ®· nãi ë trªn.
- §Èy m¹nh c«ng t¸c th«ng tin hai chiÒu, phèi hîp ®ång bé trong trong chØ ®¹o vµ tæ chøc thùc hiÖn, tr¸nh ®a th«ng tin sai lÖch lµm ¶nh hëng ®Õn viÖc ph¸t triÓn vµ tiÕp cËn thÞ trêng.
- Nghiªn cøu vµ triÓn khai thùc hiÖn h×nh thøc hîp t¸c trùc tiÕp kh«ng th«ng qua C«ng ty m«i giíi theo ®Ò nghÞ cña Uû ban lao ®éng §µi Loan.
- §µi Loan lµ thÞ trêng ®ang ph¸t triÓn m¹nh, v× vËy cÇn t¨ng cêng n¨ng lùc ho¹t ®éng cho Ban Qu¶n lý lao ®éng thuéc V¨n phßng Kinh tÕ - V¨n hãa ViÖt Nam t¹i §µi B¾c. §iÒu nµy kh«ng nh÷ng gióp chóng ta ®éi ngò c¸n bé khai th¸c nguån hiÖu qu¶ h¬n mµ cßn gióp mèi liªn hÖ gi÷a c¬ quan qu¶n lý vÒ lao ®éng cña ta vµ ngêi lao ®éng ta kh¨ng khÝt vµ tin twongr l·n nhau h¬n, gi¶m ®îc t×nh tr¹ng lao ®éng bá trèn, ph¸ vì hîp ®ång g©y ¶nh hëng xÊu tíi viÖc ph¸t triÓn thÞ trêng cña ta (kh«ng Ýt c¸c trêng hîp lao ®éng ph¸ ví hîp ®ång tríc thêi h¹n v× lý do nguyÖn väng vµ kiÕn nghÞ cña hä kh«ng ®îc quan t©m vµ l¾ng nghe).
1.2 Víi Hµn Quèc
- ChØ ®¹o thùc hiÖn nghiªm ho¹t ®éng tuyÓn chän lao ®éng sang Hµn Quèc theo LuËt cÊp phÐp cho lao ®éng níc ngoµi cña Hµn Quèc.
- §Ó t¨ng cêng c«ng t¸c qu¶n lý lao ®éng, æn ®Þnh vµ ph¸t triÓn thÞ trêng kÕt hîp qu¶n lý sè lao ®éng lµm viÖc theo LuËt míi cña Hµn Quèc, bé m¸y Ban Qu¶n lý lao ®éng cÇn ®îc t¨ng cêng.
- VÊn ®Ò TNS ta bá hîp ®ång ra ngoµi lµm ¨n bÊt hîp ph¸p lµ vÊn ®Ò cÇn quan t©m. ViÖt Nam thuéc nhãm c¸c níc cã tû lÖ TNS bá trèn cao. §Ó cã thÓ gi÷ vµ ph¸t triÓn thÞ trêng Hµn Quèc, yªu cÇu c¸c doanh nghiÖp ¸p dông quyÕt ®Þnh 68/Q§-TTg cña Thñ tíng ChÝnh phñ, ¸p dông nh÷ng biÖn ph¸p m¹nh mÏ nh»m h¹n chÕ tíi møc thÊp nhÊt sè TNS bá trèn.
Sau ®©y lµ mét sè gi¶i ph¸p nh»m h¹n chÕ sè lao ®éng bá trèn ra ngoµi lµm bÊt hîp ph¸p, nh÷ng gi¶i ph¸p nµy cã thÓ ¸p dông cho c¸c thÞ trêng kh¸c mµ tû lÖ lao ®éng ViÖt Nam bá trèn cao (NhËt B¶n, Malaisia, §µi Loan…):
Thø nhÊt, cÇn coi viÖc ®µo t¹o ngo¹i ng÷ vµ gi¸o dôc ®Þnh híng cho ngêi lao ®éng lµ mét trong nh÷ng nhiÖm vô träng t©m nhÊt, quan träng nhÊt trong ho¹t ®éng xuÊt khÈu. Ngêi lao ®éng tríc khi lµm viÖc ë níc ngoµi nhÊt thiÕt ph¶i tr¶i qua mét kho¸ häc tËp trung víi thêi gian thêi gian t¬ng øng do c¬ quan qu¶n lý Nhµ níc ban hµnh.
Th¼ng th¾n nh×n nhËn vµo vÊn ®Ò chóng ta thÊy, viÖc ®µo t¹o lao ®éng tríc khi ®i hiÖn nay phÇn nhiÒu chØ mang tÝnh h×nh thøc, hoÆc lµ ®Ó ®èi phã víi c¬ quan qu¶n lý Nhµ níc, hoÆc lµ nh»m “ph« tr¬ng” víi ®èi t¸c khi cÇn, trong khi ®éi ngò gi¸o viªn l¹i võa thiÕu vÒ sè lîng, võa yÕu vÒ tr×nh ®é vµ kinh nghiÖm thùc tÕ…V× thÕ, viÖc chÊn chØnh t×nh tr¹ng nµy nh»m n©ng cao n¨ng lùc vÒ ngo¹i ng÷, ý thøc kû luËt vµ t¸c phong c«ng nghiÖp còng nh tr¸ch nhiÖm c«ng d©n cho ngêi lao ®éng ®i lµm viÖc ë níc ngoµi la viÖc lµm cÇn thiÕt.
Thø hai, cÇn chuyªn m«n ho¸ vµ n©ng cao n¨ng lùc cho ®éi ngò c¸n bé QLL§ ë níc ngoµi. Nªn nhí r»ng cã tíi 30% lao ®éng bá trèn lµ do kh«ng ®îc gi¶i quyÕt c¸c vÉn ®Ò ph¸t sinh, râ rµng tr¸ch nhiÖm còng nh n¨ng lùc cña c¸n bé QLL§ cÇn ph¶i ®îc t¨ng cêng.
Thø ba, cÇn thèng nhÊt viÖc thu phÝ dÞch vô, phÝ ph¸i cö ngêi lao ®éng ®èi víi c¸c doanh nghiÖp. Kh«ng nªn xem viÖc thu tiÒn ®Æt cäc cao lµ gi¶i ph¸p chèng trèn. C«ng b»ng mµ nãi, ngoµi phÝ dÞch vô ®îc thu theo quy ®Þnh cña Nhµ níc, nÕu doanh nghiÖp XKL§ kh«ng thu tiÒn ®Æt cäc cao ®Ó ®Ò phßng ngêi lao ®éng bá trèn th× khi sù viÖc x¶y ra hä sÏ v« cïng khèn ®èn do viÖc ph¶i ph¶i båi thêng phÝa ®èi t¸c. ThÕ nhng, tæng chi phÝ ph¶i nép ®Ó ®îc ®i lµm viÖc ë níc ngoµi lªn ®Õn c¶ 100 triÖu ®ång, thËm chÝ lµ mêi ngµn ®«la Mü lµ ®iÒu kh«ng thÓ ®èi víi ®¹i bé phËn ngêi lao ®éng hiÖn nay. ThÕ nªn kh«ng Ýt ý kiÕn cho r»ng, viÖc thu phÝ dÞch vô cao lµ ¸p lùc buéc ngêi lao ®éng ph¶i g¾ng lµm viÖc, mong muèn cã thu nhËp cao ®Ó göi vÒ tr¶ nî, khiÕn hä nhanh chãng muèn bá trèn khái n¬i lµm viÖc, ®i t×m n¬i kh¸c cã thu nhËp cao h¬n. Do vËy viÖc ®a ra ®Þnh híng vÒ phÝ ®Æt cäc vµ giíi h¹n tæng thu cho tõng thÞ trêng nh»m t¹o c¬ héi vµ sù yªn t©m cho ngêi lao ®éng tríc khi ®i lµm viÖc ë níc ngoµi lµ viÖc lµm cÇn thiÕt giai ®o¹n hiÖn nay.
Víi NhËt B¶n
§Ó æn ®Þnh, gi÷ v÷ng thÞ trêng nµy còng nh t×m thªm nhiÒu thÞ trêng míi, ngµnh nghÒ míi ®Ó ®a lao ®éng ViÖt Nam sang ®©y lµm viÖc, chóng ta cÇn phèi hîp gi÷a c¸c c¬ quan liªn quan (Bé Ngo¹i giao, Bé C«ng an, Bé T ph¸p, c¸c cÊp chÝnh quyÒn ®Þa ph¬ng n¬i qu¶n lý vÒ nh©n khÈu ®èi víi TNS bá trèn) ®Ò ra nh÷ng biÖn ph¸p m¹nh mÏ, triÖt ®Ó nh»m ng¨n chÆn vµ chÊm døt hoµn toµn hiÖn tîng nµy. Bªn c¹nh ®ã, nh÷ng doanh nghiÖp cã nhiÒu tu nghiÖp sinh (trªn 50) ®ang lµm viÖc t¹i NhËt B¶n ph¶i cö ®¹i diÖn ®Ó phèi hîp víi Ban Qu¶n lý lao ®éng vµ chuyªn gia t¹i NhËt B¶n qu¶n lý sè TNS hiÖn cã cña C«ng ty m×nh còng nh gi¶i quyÕt nhanh chãng, kÞp thêi nh÷ng vÊn ®Ò ph¸t sinh, kh«ng ®Ó nh÷ng hiÖn tîng tiªu cùc x¶y ra thêng xuyªn vµ trµn lan. Còng cÇn ph¶i ®a ra nh÷ng chÕ tµi vµ quy ®Þnh chÆt chÏ rµng buéc tr¸ch nhiÖm cña nh÷ng doanh nghiÖp cã tû lÖ TNS bá trèn cao.
Ngoµi ra, cßn cã biÖn ph¸p ®Æc thï, hiÖn mét sè doanh nghiÖp ¸p dông nh: chØ tuyÓn øng viªn ®ang lµm viÖc ë c¸c c«ng ty thµnh viªn cña doanh nghiÖp; kiÓm tra nh©n th©n tríc khi tuyÓn chän; gi÷ mét phÇn trî cÊp tu nghiÖp vµ l¬ng (gi¶i ph¸p t×nh thÕ)…
Bªn c¹nh viÖc ng¨n chÆn nh÷ng hiÖn tîng tiªu cùc lµm ¶nh hëng xÊu tíi chÊt lîng vµ uy tÝn cña lao ®éng ViÖt Nam, chóng ta ph¶i n©ng cao chÊt lîng lao ®éng, t¨ng ®Çu t vµo trang thiÕt bÞ, c¬ së gi¶ng d¹y, ®éi ngò gi¸o viªn nh»m lµm tèt s«ng t¸c t¹o nguån tríc khi ®i XKL§, tiÕn tíi ®Èy m¹nh ho¹t ®éng ®a lao ®éng kü thuËt sang NhËt trong c¸c lÜnh vùc c«ng nghÖ IT, kü s c¬ khÝ, ®Çu bÕp, nghÖ nh©n…còng lµ c¸c lÜnh vùc ta ®· cã lao ®éng t¹i NhËt, bíc ®Çu ®· kh¼ng ®Þnh lao ®éng th¬ng hiÖu ViÖt Nam. Cuèi cïng, c¸c nhµ qu¶n lý ph¶i nhanh chãng tranh thñ c¬ héi vµ chíp thêi c¬ khi mµ quan hÖ NhËt – Trung ®ang c¨ng th¼ng vµ cã nhiÒu r¹n nøt ®Ó t¨ng cêng quan hÖ víi NhËt, kªu gäi thªm ®Çu t cña NhËt vµo ViÖt Nam, ®iÒu ®ã còng sÏ t¸c ®éng kh«ng nhá tíi viÖc t¨ng sè lîng lao ®éng sang NhËt B¶n trong thêi gian tíi.
2. §èi víi ThÞ trêng khu vùc §«ng Nam ¸- Th¸i B×nh D¬ng
2.1 Víi Malaisia
- C¬ quan qu¶n lý Nhµ níc vÒ lao ®éng tiÕp tôc chØ ®¹o c¸c doanh nghiÖp ®îc phÐp ®a lao ®éng sang lµm viÖc t¹i Malaysia tiÕp cËn thÞ trêng míi, khai th¸c ®îc nh÷ng hîp ®ång ®¶m b¶o c¸c ®iÒu kiÖn cho ngêi lao ®éng, ®ång thêi tiÕn hµnh tuyÓn chän chÆt chÏ, ®óng ®èi tîng vµ ®¶m b¶o chÊt lîng.
- ChuÈn bÞ ®Çy ®ñ vµ n©ng cao chÊt lîng nguån lao ®éng, trªn c¬ së më réng viÖc triÓn khai t¹i c¸c tØnh, thµnh phè trong c¶ níc m« h×nh vÒ viÖc c¸c cÊp uû §¶ng vµ chÝnh quyÒn ®Þa ph¬ng chØ ®¹o ®Þa ph¬ng m×nh phèi hîp víi c¸c doanh nghiÖp XKL§ ®Ó triÓn khai tuyÓn chän, ®µo t¹o nguån lao ®éng phôc vô xuÊt khÈu lao ®éng sang Malaysia.
- T¨ng cêng c«ng t¸c qu¶n lý, b¶o vÖ quyÒn lîi cña ngêi lao ®éng trªn c¬ së t¨ng cêng n¨ng lùc ho¹t ®éng còng nh c¸n bé cho Ban Qu¶n lý lao ®éng ViÖt Nam t¹i Malaysia vµ yªu cÇu c¸c doanh nghiÖp ph¶i cö c¸n bé sang qu¶n lý sè lao ®éng cña m×nh t¹i Malaysia.
- Lao ®éng cha nhËn thøc ®Çy ®ñ vÒ tr¸ch nhiÖm vµ quyÒn lîi cña m×nh khi ®i lµm viÖc ë níc ngoµi. Do vËy, dï chØ míi sau 2-3 n¨m thÝ ®iÓm ®a lao ®éng sang Malaysia ®· ph¸t sinh nhiÒu vÊn ®Ò phøc t¹p. Ngoµi ra, c¸c tæ chøc ph¶n ®éng, c¸c tæ chøc t«n gi¸o ®· lîi dông mét sè khã kh¨n cña lao ®éng ta trong qu¸ tr×nh thùc hiÖn hîp ®ång ®Ó khÝch ®éng, xuyªn t¹c chÝnh s¸ch XKL§ cña ta. Do ®ã ph¶i t¨ng cêng c«ng t¸c tuyªn truyÒn díi nhiÒu kªnh th«ng tin, nhiÒu h×nh thøc (nh th«ng qua B¸o chÝ, §µi ph¸t thanh- truyÒn h×nh…) ®Ó ngêi lao ®éng hiÓu ®îc quyÒn lîi vµ nghÜa vô cña chÝnh m×nh khi hä chuÈn bÞ sang Malaisia lµm viÖc. MÆt kh¸c còng nghiªm trÞ ®èi víi nh÷ng kÎ tuyªn truyÒn sai sù thËt, xuyªn t¹c theo híng tiªu cùc g©y nhiÔu th«ng tin vµ hiÓu sai lÖch vÒ chñ tr¬ng chÝnh s¸ch cña §¶ng vµ Nhµ níc ta vÒ XKL§.
2.2 §èi víi Lµo
HiÖn cã gÇn 2 v¹n lao ®éng ViÖt Nam lµm viÖc t¹i Lµo theo h×nh thøc dµi h¹n vµ vô viÖc. Tuy vËy, hiÖn t¹i cha cã ®¹i diÖn cña ngµnh lao ®éng t¹i C¬ quan ®¹i diÖn ViÖt nam t¹i Lµo. §Ò nghÞ bè trÝ mét c¸n bé chuyªn tr¸ch lao ®éng t¹i §¹i sø qu¸n ViÖt Nam t¹i Lµo.
KhuyÕn khÝch c¸c doanh nghiÖp cã giÊy phÐp XKL§, c¸c Tæ chøc vµ c¸ nh©n sang lµm viÖc t¹i Lµo, ®Æc biÖt lµ t¹i c¸c tØnh cã chung biªn giíi víi níc b¹n. Tuy nhiªn, cÇn cã c¬ chÕ b¾t buéc ®èi víi c¸c tæ chøc ®a lao ®éng sang Lµo lµm viÖc trong viÖc b¸o c¸o ®Þnh kú vµ thêng xuyªn víi c¸c c¬ quan qu¶n lý Nhµ níc theo quy ®Þnh hiÖn hµnh vÒ sè lîng lao ®éng do ®¬n vÞ ®a sang Lµo.
Lµo lµ quèc gia còng ®ang trong qu¸ tr×nh ph¸t triÓn vµ cã mèi quan hÖ rÊt th©n thiÕt víi ViÖt Nam, ®éi ngò chuyªn gia vµ c¸c nhµ qu¶n lý tÇm trung cña hä ®ang rÊt thiÕu do ®ã chóng ta nªn tæ chøc vµ chØ ®¹o c¸c doanh nghiÖp XKL§ khai th¸c theo khÝa c¹nh nµy, nÕu lµm tèt theo híng nµy th× c¶ ®«i bªn cïng cã lîi, thªm vµo ®ã mèi quan hÖ gi÷a ta vµ Lµo ngµy cµng kh¨ng khÝt h¬n.
3. §èi víi thÞ trêng lao ®éng trªn biÓn
- T¨ng cêng vµ khuyÕn khÝch c¸c doanh nghiÖp xuÊt khÈu thuyÒn viªn trong viÖc ®Çu t (kÓ c¶ liªn doanh víi níc ngoµi) vµo c«ng t¸c ®µo t¹o vµ t¸i ®µo t¹o sü quan, thuyÒn viªn, ®¸p øng ®îc yªu cÇu hiÖn ®¹i ho¸ c¸c ®éi tµu th¬ng m¹i trªn thÕ giíi.
- T¨ng cêng hiÖu qu¶ c«ng t¸c qu¶n lý Nhµ níc trong lÜnh vùc xuÊt khÈu thuyÒn viªn.
- §æi míi ph¬ng thøc tuyÓn chän thuyÒn viªn tµu c¸, thùc hiÖn nghiªm tóc m« h×nh g¾n kÕt tr¸ch nhiÖm gi÷a chÝnh quyÒn ®Þa ph¬ng, c¸c c¬ quan chøc n¨ng vµ doanh nghiÖp xuÊt khÈu lao ®éng.
§èi víi c¸c níc khu vùc Vïng VÞnh (Trung §«ng)
C¨n cø vµo c¸c ph©n tÝch vÒ thÞ trêng lao ®éng thÕ giíi vµ t×nh h×nh XKL§ cña níc ta hiÖn nay, ph¶i coi thÞ trêng khu vùc vïng vÞnh lµ mét trong nh÷ng thÞ trêng XKL§ chÝnh cña níc ta trong thêi gian tíi. CÇn ph¸t triÓn thÞ trêng khu vùc GCC theo tõng bíc thÝch hîp, phï hîp víi thÕ m¹nh c¹nh tranh cña lao ®éng ViÖt Nam, ®ã lµ sù cÇn cï, chÞu khã, khÐo tay vµ th«ng minh. Bíc ®Çu sÏ ®a c¸c lo¹i lao ®éng mµ níc ta cã thÕ m¹nh, sau ®ã dÇn ph¸t triÓn sang c¸c lo¹i lao ®éng kh¸c. Nhu cÇu lao ®éng dÞch vô ë c¸c níc nµy mÆc dï rÊt cao, nhng l¹i ®ßi hái tr×nh ®é tiÕng Anh nhÊt ®Þnh mµ lao ®éng ta cßn yÕu. Do ®ã trong thêi gian ®Çu, chóng ta ph¶i ®a lao ®éng sang lµm viÖc trong c¸c nhµ m¸y ngµnh c«ng nghiÖp nhÑ, c¸c nghÒ b¶o dìng, vËn hµnh m¸y mãc c«ng nghiÖp vµ lao ®éng x©y dùng, cßn lao ®éng dÞch vô sÏ dÇn dÇn ®a sang, sau khi chóng ta ®· cã mèi quan hÖ tèt víi GCC còng nh ®· tæ chøc ®µo t¹o ®îc tèt nguån nh©n lùc.
Qua nghiªn cøu vµ tham kh¶o, cã thÓ thÊy kh¶ n¨ng cung øng lao ®éng cô thÓ víi tõng thÞ trêng nh sau :
C¸c tiÓu v¬ng quèc A rËp thèng nhÊt- UAE : Nhu cÇu lao ®éng ë ®©y rÊt ®a d¹ng, nhng tríc m¾t ta cã thÓ t¨ng cêng cung øng lao ®éng trong c¸c ngµnh nghÒ c«ng nghiÖp, lµm viÖc trong c¸c xÝ nghiÖp t¹i khu chÕ xuÊt nh lao ®éng dÖt, c¬ khÝ, b¶o dìng vµ vËn hµnh m¸y, x©y dùng.
Kuwait : HiÖn nay chÝnh phñ Kuwait vÉn ®ang thùc hiÖn ch¬ng tr×nh x©y dùng nhµ ë cho d©n vµ nhiÒu c¬ së h¹ tÇng quan träng kh¸c. §©y lµ mét ch¬ng tr×nh lín, nªn nhu cÇu vÒ lao ®éng x©y dùng ë níc ngoµi lµ rÊt cao, chñ yÕu theo h×nh thøc giao thÇu phÇn nh©n c«ng. Lao ®éng x©y dùng ViÖt Nam ®· b¾t ®Çu ®îc biÕt ®Õn vµ ®ang t¹o lËp uy tÝn t¹i Trung §«ng, qua mét sè c¸c thÞ trêng nh LiB¨ng, Libya, Ai CËp…ViÖt Nam còng cã thÓ ®¸p øng ®îc nhu cÇu lao ®éng cña Kuwait trong lÜnh vùc vËn hµnh vµ b¶o dìng thiÕt bÞ cho c¸c ngµnh c«ng nghiÖp vµ ngµnh dÇu khÝ. Ngoµi ra, chóng ta còng cã thÓ t×m hiÓu yªu cÇu cña b¹n vÒ tr×nh ®é ®Ó cung øng y t¸ lµm viÖc trong c¸c c¬ së y tÕ.
Libi:
KhÈn tr¬ng xóc tiÕn ®µm ph¸n cÊp ChÝnh phñ, Bé víi Libi ®Ó cã thÓ ký ®îc Tho¶ thuËn vÒ hîp t¸c lao ®éng lµm c¬ së ®a lao ®éng sang lµm viÖc t¹i Libi.
ChØ ®¹o c¸c doanh nghiÖp chñ ®éng nghiªn cøu, t×m hiÓu thÞ trêng lao ®éng Libi, tËp trung vµo c¸c lÜnh vùc y tÕ, n«ng nghiÖp, x©y dùng vµ c«ng nghiÖp. Xu thÕ hiÖn nay cña Libi lµ híng vÒ Ch©u Phi, do vËy, c¸c c«ng ty cña ta cÇn cã nh÷ng biÖn ph¸p h÷u hiÖu ®Ó n©ng cao chÊt lîng lao ®éng ®ñ søc c¹nh tranh t¹i thÞ trêng ®Çy tiÒm n¨ng nµy.
C¬ quan ®¹i diÖn ViÖt Nam t¹i Libi cÇn cã c¸n bé chuyªn tr¸ch lao ®éng ®Ó qu¶n lý lao ®éng hiÖn cã, kÕt hîp t×m hiÓu kh¶ n¨ng nhËn lao ®éng cña phÝa Libi ®Ó gióp c¸c doanh nghiÖp th©m nhËp thÞ trêng nµy. V× vËy, cÇn thiÕt ph¶i cã 1 biªn chÕ chuyªn tr¸ch lao ®éng t¹i §¹i sø qu¸n ViÖt Nam t¹i Libi.
§èi víi c¸c níc cßn l¹i trong khu vùc GCC ( A rËp Xª ót, Bahrain, Qatar vµ Oman) lµ nhãm c¸c níc cã tiÒm n¨ng nhËn lao ®éng níc ngoµi, tuy nhiªn, vÒ mÆt gi¸ c¶ nh©n c«ng cÇn ph¶i nghiªn cøu cho phï hîp. §Ó cã thÓ th©m nhËp thÞ trêng khu vùc nµy, cÇn cã híng dÉn vµ ®Þnh híng c¸c c«ng ty XKL§ ký kÕt hîp ®ång ®a lao ®éng vµo Trung §«ng cã nhu cÇu nhËn lao ®éng níc ngoµi. ViÖc tuyÓn chän lao ®éng ph¶i c¨n cø vµo yªu cÇu cô thÓ cña c¸c hîp ®ång vÒ chñng lo¹i ngµnh nghÒ. Híng c¸c c«ng ty tuyÓn lao ®éng t¹i c¸c khu vùc mµ ngêi lao ®éng chÊp nhËn ®i lµm viÖc t¹i nh÷ng níc cã ®iÒu kiÖn khÝ hËu kh¾c nghiÖt vµ møc l¬ng tèi thiÓu tõ 120-150 U$D/ th¸ng/ngêi ( vÝ dô: lao ®éng thuéc c¸c tØnh ë miÒn Trung, lao ®éng thuéc khu vùc cã khã kh¨n vv…)
Riªng ®èi víi A rËp Xª ót, vèn lµ níc xuÊt khÈu dÇu má lín nhÊt thÕ giíi nªn chóng ta cã thÓ ®Èy m¹nh lao ®éng sang ®©y trong lÜnh vùc ho¸ dÇu, tÊt nhiªn ®ßi hái chÊt lîng lao ®éng cña chóng ta ph¶i t¬ng xøng víi nh÷ng yªu cÇu cña c«ng viÖc ®ã, do ®ã ph¶i t¨ng cêng c«ng t¸c ®µo t¹o, ®Þnh híng nghÒ cho ngêi lao ®éng.
ThÞ trêng c¸c níc thuéc khèi EU
§©y lµ thÞ trêng rÊt hÊp dÉn ®èi víi c¶ doanh nghiÖp XKL§ vµ ngêi lao ®éng ViÖt Nam, do ®ã yªu cÇu vÒ lao ®éng cã tr×nh ®é chuyªn m«n cao lµ tÊt yÕu. §Ó cã thÓ tiÕp cËn c¸c thÞ trêng nµy, chóng ta ph¶i quan t©m mét sè vÊn ®Ò sau:
T¨ng cêng hîp t¸c kinh tÕ vµ ph¸t triÓn ngo¹i giao gi÷a chÝnh phñ ViÖt Nam víi c¸c quèc gia nµy, x©y dùng quan hÖ tèt ®Ñp vµ thùc sù tin tëng nhau. Trªn c¬ së ®ã, sÏ ®a c¸c ®oµn kh¶o s¸t thÞ trêng sang c¸c quèc gai nµy (tÊt nhiªn díi sù cho phÐp cña c¸c chÝnh phñ níc b¹n), nghiªn cøu vµ ®¸nh gi¸ kü lìng thÞ trêng c¶ vÒ nhu cÇu lao ®éng còng nh c¸c ®iÒu kiÖn lao ®éng, møc l¬ng…
T¨ng cêng ®µo t¹o chÊt lîng lao ®éng, ®Æc biÖt lµ lao ®éng trong c¸c ngµnh c«ng nghiÖp, phôc vô kh¸ch s¹n. Muèn vËy, ph¶i cã ®éi ngò gi¸o viªn gi¶ng d¹y kh«ng nh÷ng giái vÒ chuyªn m«n mµ c¶ kinh nhiÖm vµ thùc tiÕn.
§Æc biÖt quan t©m tíi vÊn ®Ò ®µo t¹o ngo¹i ng÷ cho ngêi lao ®éng, nhÊt lµ tiÕng Anh. ViÖc cã ®îc tr×nh ®é ngo¹i ng÷ ë møc ®é nhÊt ®Þnh sÏ gióp lao ®éng ViÖt Nam dÔ dµng tiÕp cËn víi c¸c thÞ trêng nµy h¬n, còng nh vÖc hiÓu biÕt h¬n n÷ vÒ v¨n ho¸ vµ c¸ch thøc lµm viÖc, kinh nghiÖm qu¶n lý…cña nh÷ng quèc gia ph¸t triÓn nµy. Do ®ã, khi trë vÒ níc, ch¾c ch¾n ®éi ngò lao ®éng nµy sÏ cã nhiÒu lîi Ých cho níc nhµ.
ThÞ trêng Hoa Kú vµ mét sè khu vùc kh¸c
§©y lµ nh÷ng thÞ trêng míi ta cha cã kinh trong viÖc ®a lao ®éng ®Õn khu vùc nµy, do vËy, ta cÇn phèi hîp víi Bé Ngo¹i giao (th«ng qua c¸c c¬ quan ®¹i diÖn) t×m hiÓu kh¶ n¨ng nhËn lao ®éng níc ngoµi cña c¸c níc còng nh c¸c chÝnh s¸ch nhËn lao ®éng cña hä ®Ó cã kÕ ho¹ch vµ ch¬ng tr×nh ®a lao ®éng ta ®Õn lµm viÖc trong thêi gian tíi.
CÇn tranh thñ cö c¸n bé qu¶n lý hay c¸n bé doanh nghiÖp xuÊt khÈu lao ®éng tham gia c¸c ®oµn chÝnh thøc cña Nhµ níc hay c¸c ®oµn cña doanh nghiÖp sang c¸c níc nµy t×m hiÓu, nghiªn cøu nh»m khai th«ng thÞ trêng, tiÕn tíi ký kÕt hîp ®ång ®a lao ®éng ta ®Õn lµm viÖc
Phèi hîp víi Bé ngo¹i giao, Ban Tæ chøc c¸n bé ChÝnh phñ tæ chøc hÖ thèng qu¶n lý lao ®éng ViÖt Nam ë nh÷ng níc, ®Þa bµn cã nhiÒu lao ®éng ViÖt Nam lµm viÖc, cã tiÒm n¨ng tiÕp nhËn nhiÒu lao ®éng ViÖt Nam ®Ó qu¶n lý vµ b¶o vÖ ngêi lao ®éng, xö lý vµ gi¶i quyÕt kÞp thêi, døt ®iÓm c¸c vô viÖc ph¸t sinh, thu thËp th«ng tin, ®Ò xuÊt vµ thùc hiÖn c¸c biÖn ph¸p æn ®Þnh vµ më réng thÞ trêng.
III. C¸c kiÕn nghÞ
1.Tr¸ch nhiÖm cña Nhµ níc vµ c¸c Bé, Ngµnh liªn quan
ChÝnh phñ tËn dông c¸c quan hÖ ngo¹i giao, chÝnh trÞ xóc tiÕn t×m kiÕm nhiÒu thÞ trêng lao ®éng míi, th«ng qua ®¹i sø qu¸n ViÖt Nam ®Æt t¹i c¸c quèc gia mµ ViÖt Nam ®· thiÕt lËp quan hÖ ngo¹i giao vµ c¶ m¹ng líi h¬n ba triÖu ViÖt KiÒu sèng trªn ®Êt b¹n. Trong ®ã cÇn sù phèi hîp chÆt chÏ gi÷a hai bé lµ Bé Ngo¹i giao vµ Bé Lao ®éng, Th¬ng binh- X· héi.
Hç trî cho c¸c doanh nghiÖp trong viÖc t×m kiÕm thÞ trêng míi nh: th«ng tin vÒ c¸c thÞ trêng míi, thu nhËp b×nh qu©n c¸c níc, c¸c c«ng viÖc vµ nh÷ng ®ßi hßi cña c«ng viÖc mµ quèc gia ®ã ®ang thiÕu hôt lao ®éng…
Hoµn thiÖn c¬ chÕ chÝnh s¸ch vÒ v¨n b¶n ph¸p luËt quy ®Þnh vÒ ho¹t ®éng XKL§ vµ c«ng t¸c t×m kiÕm thÞ trêng lao ®éng quèc tÕ míi nh LuËt XKL§, NghÞ ®Þnh vÒ xö lý lao ®éng vi ph¹m hîp ®ång, vi ph¹m ph¸p luËt nh»m ng¨ng ngõa t×nh tr¹ng lao ®éng bá trèn ra ngoµi lµm bÊt hîp ph¸p, x©y dùng h×nh ¶nh ®Ñp vÒ lao ®éng ViÖt Nam trªn trêng quèc tÕ. Cã nh vËy, viÖc më réng thÞ trêng cña chóng ta míi cã kÕt qu¶ tèt.
Nghiªn cøu, ban hµnh c¸c chÝnh s¸ch hç trî ®Çu t, tËp trung vµo mét sè doanh nghiÖp m¹nh cã kh¶ n¨ng c¹nh tranh cao trªn thÞ trêng quèc tÕ, lµm bµn ®¹p cho c¸c doanh nghiÖp trong níc cïng ph¸t triÓn theo.
§µo t¹o n©ng cao chÊt lîng lao ®éng ViÖt Nam, chó träng kh©u ®µo t¹o nghÒ tríc khi ®i. §iÒu ®ã sÏ lµm t¨ng kh¶ n¨ng c¹nh tranh cña lao ®éng ViÖt Nam trªn trêng quèc tÕ vµ còng lµ t¨ng kh¶ n¨ng c¹nh tranh cña ViÖt Nam trong viÖc tiÕp cËn víi c¸c thÞ trêng vµ hîp ®ång lao ®éng ngoµi níc cã nhiÒu gi¸ trÞ kinh tÕ. Theo ®ã cÇn lµm mét sè viÖc sau:
Mét lµ, ®Çu t c¬ së vËt chÊt cho c«ng t¸c gi¸o dôc ®µo t¹o nghÒ. VÊn ®Ò chÊt lîng ®µo t¹o ph¶i ®îc ®¹t ra nh mét yªu cÇu lín. C¸c doanh nghiÖp XKL§ ph¶i g¾n víi c¸c trêng d¹y nghÒ, c¸c trêng ®µo t¹o cña chóng ta. TiÕp n÷a lµ viÖc ®µo t¹o ngo¹i ng÷ cho ngêi lao ®éng còng nh v¨n ho¸, phong tôc tËp qu¸n cña níc së t¹i.
Hai lµ, khuyÕn khÝch c¸c c¬ së ®µo t¹o, doanh nghiÖp vµ ngêi lao ®éng cïng ®Çu t ®µo t¹o, chuÈn bÞ nguån phôc vô cho XKL§ vµ ®Þnh híng sö dông cña thÞ trêng lao ®éng ngoµi níc.
Ba lµ, kÕ ho¹ch vÒ ®µo t¹o nguån lao ®éng xuÊt khÈu còng kh«ng thÓ t¸ch rêi kÕ ho¹ch ®µo t¹o trong ch¬ng tr×nh tæng thÓ vÒ ®µo t¹o nghÒ cña Nhµ níc. Sù g¾n bã h÷u c¬ gi÷a ch¬ng tr×nh viÖc lµm trong níc vµ ch¬ng tr×nh viÖc lµm ngoµi níc sÏ cho phÐp tËn dông lîi thÕ vÒ nguån vèn, c¬ së vËt chÊt vµ ®éi ngò gi¶ng viªn trong chiÕn lîc ®µo chung cña quèc gia nh»m n©ng cao tri thøc vµ kü n¨ng nghÒ cho ngêi lao ®éng.
Bèn lµ, ®Çu t x©y dùng vµ ph¸t triÓn mét sè trêng, trung t©m ®µo t¹o träng ®iÓm nguån lao ®éng xuÊt khÈu cña Nhµ níc t¹i c¸c khu vùc, vïng trong níc nh»m n©ng cao chÊt lîng xuÊt khÈu lao ®éng víi c¬ chÕ cïng ®Çu t tõ Nhµ níc, doanh nghiÖp vµ ngêi lao ®éng.
Qu¶ng b¸ h×nh ¶nh lao ®éng ViÖt Nam trªn nhiÒu kªnh th«ng tin, nhÊn m¹nh vµo c¸c yÕu tè mµ ®èi t¸c kú väng nh : Kû luËt, sù ch¨m chØ, cÇn cï vµ kh¶ n¨ng s¸ng t¹o…
2. §èi víi c¸c doanh nghiÖp xuÊt khÈu lao ®éng
N©ng cao tÝnh chñ ®éng, n¨ng ®éng trong vÊn ®Ò t×m kiÕm c¸c thÞ trêng lao ®éng míi ngoµi níc.
T¨ng cêng mèi quan hÖ gi÷a doanh nghiÖp víi c¬ quan qu¶n lý nhµ níc vÒ lao ®éng vµ víi c¸c ®èi t¸c quèc tÕ.
X©y dùng c¸c chiÕn lîc, kÕ ho¹ch cô thÓ, khoa häc c¶ vÒ tæ chøc, ho¹t ®éng còng nh tµi chÝnh ®Ó cã thÓ c¹nh tranh ®îc víi c¸c doanh nghiÖp kh¸c c¶ trong níc còng nh trong khu vùc.
N©ng cao hiÖu qu¶ tõ qu¸ tr×nh tuyÓn dông lao ®éng, tuyÓn theo chÊt lîng chø kh«ng ch¹y theo sè lîng, n©ng cao uy tÝn lao ®éng ViÖt Nam trªn trêng quèc tÕ, nhÊt lµ trong vÊn ®Ò kû luËt. VÒ häc vÊn, ®©y lµ chuÈn mùc x¸c ®Þnh kh¶ n¨ng tiÕp thu cña ngêi lao ®éng. Th«ng thêng th× ngêi cã tr×nh ®é häc vÊn hÕt bËc phæ th«ng kh¶ n¨ng tiÕp thu cao h¬n ngêi cã tr×nh ®é trung häc c¬ së; VÒ søc khoÎ, ph¶i ®¶m b¶o c¸c tiªu chuÈn vÒ chiÒu cao, c©n nÆng, thÓ tr¹ng…(ch¼ng h¹n, thuyÒn viªn th× ph¶i chÞu ®îc sang giã, ngêi lµm nghÒ ®iÖn tö kh«ng bÞ m¾t bÖnh vÒ m¾t); VÒ nghÒ nghiÖp, ph¶i ®¶m b¶o c¸c chuÈn mùc vÒ tr×nh ®é tay nghÒ (bËc thî), th©m niªn nghÒ nghiÖp); vÒ phÈm chÊt ®¹o ®øc, ®©y lµ tiªu chuÈn nh»m x¸c ®Þnh râ nh©n th©n ngêi lao ®éng. Ngêi lao ®éng cÇn cã phÈm chÊt ®¹o ®øc tèt, cã ý thøc tæ chøc kû luËt vµ tÝnh céng ®ång cao. TÊt nhiªn viÖc x¸c ®Þnh nµy chØ mang tÝnh chÊt t¬ng ®èi, tuy nhiªn chóng ta cã thÓ lo¹i bá ngay tõ bíc ®Çu ®èi víi nh÷ng ngêi cã “hå s¬ ®en”, tøc lµ ®· cã tiÒn ¸n tiÒn sù hay nh©n th©n kh«ng trong s¸ng, ch¾c ch¾n nh÷ng thµnh phÇn nµy chØ lµm xÊu ®i h×nh ¶nh lao ®éng ViÖt Nam nÕu hä ®îc XKL§.
3. §èi víi ngêi lao ®éng
Ngêi lao ®éng ph¶i tù ý thøc viÖc m×nh tham gia vµo ho¹t ®éng XKL§ cã ý nghÜa nh thÕ nµo, kh«ng chØ cho b¶n th©n vµ gia ®×nh m×nh mµ cßn cho c¶ uy tÝn cña lao ®éng ViÖt Nam nãi chung trªn thÞ trêng lao ®éng quèc tÕ.
Tu©n thñ mäi quy ®Þnh trong hîp ®ång lao ®éng vµ luËt ph¸p cña ViÖt Nam còng nh níc së t¹i.
Ph¶i båi dìng kiÕn thøc, kü n¨ng vµ chuyªn m«n khi ®· x¸c ®Þnh tham gia vµo ho¹t ®éng XKL§.
X©y dùng quan hÖ tèt ®Ñp víi giíi chñ, kh«ng ngõng qu¶ng b¸ vÒ v¨n ho¸ vµ con ngêi ViÖt Nam bªn níc b¹n, còng nh víi c¸c ®ång nghiÖp níc ngoµi kh¸c.
4. C¸c c¬ quan th«ng tin-tuyÒn truyÒn
- T¨ng cêng c«ng t¸c th«ng tin, tuyªn truyÒn phæ biÕn c¸c chñ tr¬ng chÝnh s¸ch cña §¶ng vµ Nhµ níc, c¸c quy ®Þnh ph¸p luËt vÒ xuÊt khÈu lao ®éng vµ chuyªn gia nh»m t¹o ra sù nhËn thøc ®óng ®¾n tõ c¸c cÊp, c¸c ngµnh ®Õn ngêi d©n vµ x· héi.
- Qu¶n lý tèt c¸c tin, bµi liªn quan ®Õn ho¹t ®éng xuÊt khÈu lao ®éng t¹o ®iÒu kiÖn cho c«ng t¸c æn ®Þnh vµ ph¸t triÓn thÞ trêng lao ®éng ngoµi níc, t¹o ra lîi thÕ c¹nh tranh cña doanh nghiÖp vµ lao ®éng ta trªn thÞ trêng quèc tÕ. Kiªn quyÕt ®Êu tranh víi c¸c hiÖn tîng tiªu cùc, nh÷ng vi ph¹m trong xuÊt khÈu lao ®éng nhng ph¶i ®¶m b¶o quan hÖ hîp t¸c víi níc ngoµi.
KÕt luËn
Ho¹t ®éng XKL§ nãi chung vµ c«ng t¸c t×m kiÕm, ph¸t triÓn thÞ thÞ trêng lao ®éng ngoµi níc nãi riªng ®· vµ ®ang mang l¹i rÊt nhiÒu lîi Ých cho c¸c bªn tham gia, tõ Nhµ níc, doanh nghiÖp XKL§ cho tíi b¶n th©n ngêi lao ®éng- chñ thÓ cña qu¸ tr×nh XKL§. Trong thêi gian qua, chóng ta ®· ®a ®îc h¬n 40 v¹n lao ®éng sang lµm viÖc t¹i trªn 40 quèc gia vµ vïng l·nh thæ trªn thÕ giíi. C¸c ngµnh nghÒ mµ lao ®éng ViÖt Nam lµm viÖc chñ yÕu lµ trong lÜnh vùc c«ng nghiÖp, phôc vô c¸ nh©n vµ x· héi hoÆc x©y dùng, c¸c thÞ trêng chñ yÕu cã thÓ kÓ tíi nh 4 thÞ trêng XKL§ chÝnh: NhËt B¶n, Hµn Quèc, Malaisia, §µi Loan vµ mét sè thÞ trêng cßn l¹i kh¸c. Trong nh÷ng n¨m gÇn ®©y, íc tÝnh lîng ngo¹i tÖ do lao ®éng chuyÓn vÒ níc b×nh qu©n tõ 1,2- 1,5 tû USD, trong ®ã n¨m 2004 kho¶ng gÇn 1,6 tû USD. §ång thêi Nhµ níc còng tiÕt kiÖm hµng tû §«la Mü mçi n¨m do kh«ng ph¶i ®Çu t t¹o viÖc lµm míi trong níc cho sè lao ®éng t¬ng ®¬ng víi sè lao ®éng xuÊt khÈu mçi n¨m. Tuy nhiªn bªn c¹nh nh÷ng thµnh tùu ®¹t ®îc ®ã, chóng ta còng béc lé kh«ng Ýt h¹n chÕ trong ho¹t ®éng XKL§, ®Æc biÖt trong bèi c¶nh sù c¹nh tranh gay g¾t ®ang diÔn ra trªn kh¾p c¸c lÜnh vùc, kh«ng ngo¹i trõ XKL§ th× chiÕc b¸nh kinh tÕ- lîi Ých tõ ho¹t ®éng XKL§ ®ang cã nguy c¬ ngµy cµng bÞ “x©u xД vµ nguy c¬ thu hÑp. H¬n bao giê hÕt, c«ng t¸c t×m kiÕm vµ më réng thÞ trêng lao ®éng ngoµi níc ®ang ®Æc biÖt nhËn ®îc sù quan t©m vµ ®Çu t cÇn thiÕt, víi sù nç lùc cña mäi cÊp ngµnh tõ Nhµ níc, c¸c Bé ngµnh liªn quan, c¸c doanh nghiÖp cho tíi c¸c ®Þa ph¬ng trong c¶ níc. MÆc dï vËy, ViÖt Nam cßn béc lé mét sè khiÕm khuyÕt còng nh khã kh¨n trong c«ng t¸c ph¸t triÓn thÞ trêng nãi trªn, ®Æc biÖt lµ nh÷ng kiÕn thøc vÒ thÞ trêng nãi chung còng nh tÝnh chuyªn nghiÖp, chñ ®éng trong viÖc tiÕp cËn c¸c thÞ trêng míi nhiÒu tiÒm n¨ng nµy. Râ rµng ®Ó cã thÓ ®¹t ®îc môc tiªu cã 1 triÖu lao ®éng ViÖt Nam lµm viÖc ë níc ngoµi vµo n¨m 2010 chóng ta cÇn ph¶i nç lùc hÕt søc vµ ph¶i cã nh÷ng gi¶i ph¸p ®óng ®¾n, phï hîp nh»m ®Èy m¹nh c«ng t¸c khai th¸c c¸c thÞ trêng tiÒm n¨ng ®ã. MÆt kh¸c t×m míi vµ më réng thÞ trêng chØ thùc sù cã ý nghÜa khi chóng ta duy tr× vµ gi÷ v÷ng c¸c thÞ trêng truyÒn thèng vµ thÞ trêng ®ang cã, do ®ã hai c«ng viÖc lµ t×m míi vµ gi÷a v÷ng thÞ trêng ®· cã ph¶i tiÕn hµnh ®ång bé vµ ®ång thêi.
Mçi khu vùc, quèc gia hay mét ngµnh nghÒ nµo ®ã cã tiÒm n¨ng trong viÖc XKL§ ®Òu cã nh÷ng ®Æc thï riªng nhÊt ®Þnh, c¸c gi¶i ph¸p ®Ó khai th¸c c¸c thÞ trêng nµy theo ®ã còng ph¶i linh ho¹t vµ kh¸c nhau sao cho phï hîp víi tõng lo¹i thÞ trêng.
ThÞ trêng §«ng B¾c ¸ lµ thÞ trêng mµ ta d· cã ho¹t ®éng XKL§ tõ l©u, tuy nhiªn tiÒm n¨ng cña thÞ trêng nµy th× vÉn cßn më réng cho ViÖt Nam. §Ó tiÕp tôc duy tr× vµ khai th¸c thªm nhiÒu thÞ trêng míi ë ®©y cã rÊt nhiÒu c¸c biÖn ph¸p ®îc ®a ra, song cÇn tËp trung vµo hai vÊn ®Ò chÝnh. Thø nhÊt, ph¶i triÖt ®Ó ng¨n chÆn t×nh tr¹ng lao ®éng bá trèn, ph¸ vì hîp ®ång tríc thêi h¹n g©y ¶nh hëng kh«ng tèt tíi t©m lý c¸c nhµ tuyÓn dông ngoµi níc còng nh lµm xÊu ®i h×nh ¶nh lao ®éng ViÖt Nam. Thø hai, cÇn t¨ng cêng ®Çu t, hç trî cho c¸c doanh nghiÖp trong viÖc tiÕp cËn c¸c thÞ trêng míi, ®Æc biÖt lµ c¸c doanh nghiÖp m¹nh, thùc hiÖn ®ång thêi lµ viÖc t¨ng cêng c«ng t¸c gi¸o dôc ®µo t¹o nghÒ cho ngêi lao ®éng vµ c¸c hiÓu biÕt vÒ v¨n ho¸, t«n gi¸o…cña níc së t¹i.
ThÞ trêng khu vùc §«ng Nam ¸- Th¸i B×nh D¬ng còng lµ thÞ trêng mµ ta ®· cã ho¹t ®éng khai th¸c ë ®ã nhng quy m« thÞ trêng vÉn cßn rÊt nhiÒu, ®Æc biÖt ph¶i kÓ tíi lµ thÞ trêng Malaisia. §èi víi c¸c thÞ trêng trong khu vùc nµy, mét mÆt ta vÉn ph¶i triÖt ®Ó ng¨n chÆn t×nh tr¹ng lao ®éng bá trèn (ë Malaisia), mÆt kh¸c ph¶i t¨ng cêng n¨ng lùc ho¹t ®éng cho Ban Qu¶n lý lao ®éng cña ta ë ®©y, thªm vµo ®ã chóng ta ph¶i dÇn chuyÓn híng sang xuÊt khÈu chuyªn gia sang thÞ trêng nµy, ®Æc biÖt t¹i c¸c níc ®ang rÊt cÇn ®éi ngò chuyªn gia trong c«ng cuéc ph¸t triÓn cña m×nh (nh Lµo).
ThÞ trêng khu vùc Vïng VÞnh, ®©y lµ thÞ trêng mµ ta cßn kh¸ míi mÎ mÆc dï còng ®· cã mét sè ho¹t ®éng XKL§ quy m« nhá ë mét sè Ýt níc. Theo nhËn ®Þnh cña c¸c nhµ qu¶n lý, ®©y chÝnh lµ thÞ trêng nhiÒu tiÒm n¨ng cÇn híng tíi nhÊt cña ViÖt Nam trong ho¹t ®éng XKL§, nhÊt lµ trong bèi c¶nh gi¸ dÇu má trªn thÕ giíi cø ngµy mét leo thang mµ ®©y l¹i lµ vùa dÇu cña toµn thÕ giíi. Do ®ã c¸c gi¶i ph¸p tiÕp cËn ph¶i cã tÝnh l©u dµi vµ khoa häc, tríc hÕt chóng ta sÏ ®a lao ®éng sang ®©y lµm viÖc trong c¸c ngµnh c«ng nghiÖp nhÑ, vËn hµnh m¸y mãc vµ trong lÜnh vùc x©y dùng v× nhu cÇu vÒ c¬ së h¹ tÇng cña c¸c quèc gia nµy lµ rÊt cao, sau ®ã chóng ta sÏ ®a lao ®éng dÞch vô ®©y trªn c¬ së ®· tæ chøc ®µo t¹o tèt nguån nh©n lùc.
C¸c thÞ trêng rÊt nhiÒu tiÒm n¨ng kh¸c mµ ViÖt Nam ph¶i nhanh chãng tiÕp cËn, ®ã lµ c¸c quèc gia thuéc khèi UE vµ Hoa Kú. Tuy vËy ®©y ®Òu lµ c¸c thÞ trêng hoµn toµn míi mÎ, do ®ã chóng ta cÇn sù ®Çu t thÝch ®¸ng vµ m¹nh d¹n, ®Æc biÖt ®©y ®Òu lµ c¸c níc cã quy chÕ tuyÓn chän lao ®éng nghiªm ngÆt vµ thêng lµ tr×nh ®é cao, h¬n n÷a ph¸p luËt cña hä l¹i rÊt chÆt chÏ ®Æc biÖt trong vÊn ®Ò xuÊt nhËp c¶nh. V× vËy, bªn c¹nh viÖc ®µo t¹o mét ®éi ngò lao ®éng cã tr×nh ®é chuyªn m«n vµ kü n¨ng nghÒ cao, cã tr×nh ®é tiÕng Anh kh¸ th× viÖc tham gia cña ChÝnh phñ vµ c¸c Bé ngµnh liªn quan lµ hÕt søc cÇn thiÕt, ®Æc biÖt lµ Bé L§TB&XH vµ Bé Ngo¹i giao.
C¸c thÞ trêng híng tíi cña chóng ta kh«ng chØ theo l·nh thæ mµ cÇn ph¶i tiÕp cËn theo c¶ ngµnh nghÒ, trong ®ã ph¶i kÓ tíi nh nghÒ ®i biÓn hay lao ®éng n«ng nghiÖp. HiÖn nhu cÇu vÒ lao ®éng cña c¸c ngµnh nghÒ nµy rÊt lín trªn thÕ giíi.
Cuèi cïng cÇn kh¼ng ®Þnh, c«ng viÖc khai th¸c vµ më réng c¸c thÞ trêng lao ®éng ngoµi níc míi kh«ng thÓ thùc hiÖn ®îc chØ víi sù nç lùc cè g¾ng cña mét phÝa nµo ®ã. §©y lµ c«ng viÖc cÇn sù phèi hîp cña nhiÒu cÊp ngµnh, nhiÒu ph¸i tõ Nhµ níc, c¸c bé ngµnh qu¶n lý Nhµ níc cho tíi c¸c doanh nghiÖp, c¸c c¬ quan truyÒn th«ng vµ b¶n th©n ngêi lao ®éng.
Ch¾c ch¾n víi nh÷ng nç lùc nµy, chóng ta sÏ cã niÒm tin vµo viÖc thùc hiÖn thµnh c«ng c¸c môc tiªu ®Æt ra trong ho¹t ®éng XKL§, nh»m
c¶i thiÖn ®êi sèng cho ngêi d©n- nh÷ng ngêi ®i XKL§ vµ gia ®×nh hä, gi¶i quyÕt tèt bµi to¸n viÖc lµm cho ngêi lao ®éng vµ t¨ng thu ngo¹i tÖ cho ®Êt níc.
Danh môc tµi liÖu tham kh¶o
B¸o c¸o tæng hîp giai ®o¹n 2000-2005, Côc Qu¶n lý lao ®éng Ngoµi níc- Bé Lao ®éng- Th¬ng binh vµ X· héi
B¸o c¸o tæng hîp lao ®éng xuÊt khÈu hµng n¨m – Phßng thÞ trêng lao ®éng; Phßng chÝnh s¸ch lao ®éng – Côc Qu¶n lý Lao ®éng ngoµi níc.
Tæng kÕt kinh nghiÖm 10 n¨m hîp t¸c quèc tÕ vÒ lao ®éng giai ®o¹n 1980-1990, NXB Lao ®éng X· héi, n¨m 1991.
Gi¸o tr×nh Kinh tÕ Lao ®éng, t¸c gi¶ TS. Mai Quèc Ch¸nh, PGS.TS TrÇn Xu©n CÇu- §¹i häc Kinh tÕ Quèc d©n; NXB Lao ®éng X· héi.
T¹p chÝ ViÖc lµm ngoµi níc, Côc QLL§NN- Bé L§TB&XH, c¸c sè 2,3, 4, 5, 6 n¨m 2005.
T¹p chÝ B¶o hiÓm X· héi, sè th¸ng 2 & th¸ng 8 n¨m 2001
T¹p chÝ Lao ®éng vµ X· héi
Sè 202/2002
C¸c sè 206, 207, 208, 210, 219, 226 n¨m 2003.
C¸c sè 254, 255, 256 n¨m 2005
T¹p chÝ Kinh tÕ Ph¸t triÓn, c¸c sè th¸ng 6, th¸ng 8, th¸ng 12 n¨m 2004 & th¸ng 4, th¸ng 8, th¸ng 10 n¨m 2005.
T¹p chÝ Kinh tÕ X· héi, sè 258/2004
T¹p chÝ Th«ng tin vÒ TTL§, th¸ng 8/2004
T¹p chÝ Kinh tÕ Ch©u ¸- TBD, sè 5/2005 & sè 33/2005
ChØ thÞ 41/CT-T¦ ngµy 22/9/1998 cña Bé chÝnh trÞ vÒ XKL§ vµ chuyªn gia.
V¨n kiÖn §¹i héi §¹i biÓu toµn quèc lÇn thø IX §¶ng Céng S¶n ViÖt Nam. NXB ChÝnh trÞ quèc gia Hµ Néi, 2001.
Ban chØ ®¹o ®iÒu tra lao ®éng vµ viÖc lµm Trung ¬ng: B¸o c¸o kÕt qu¶ ®iÒu tra lao ®éng viÖc lµm 01/07/2004. Hµ Néi, th¸ng 10/2004
T¹p chÝ nghiªn cøu NhËt B¶n vµ c¸c níc §«ng B¾c ¸, sè 4(52) 8- n¨m 2004.
C¸c Web site:
www.vnexpress www.vneconomy
www.thanhnien.com www.dafel.gov.vn
www.vietnamnet
Môc lôc
._.
Các file đính kèm theo tài liệu này:
28532.doc
