Tìm hiểu về phong cách báo chí hài hước của Lý Sinh Sự, Lê Thị Liên Hoan và Thảo Hảo

Më ®Çu 1. Lý do chän ®Ò tµi: B¸o chÝ tõ khi ra ®êi vµ ph¸t triÓn ®Õn nay lu«n lu«n ®æi míi c¶ néi dung th«ng tin lÉn h×nh thøc thÓ hiÖn th«ng tin ®ã cho phï hîp víi nhu cÇu th«ng tin ngµy cµng cao cña c«ng chóng. §iÒu ®ã lµm h×nh thµnh mét hÖ thèng thÓ lo¹i víi nhiÒu thÓ lo¹i kh¸c nhau, mµ trong ®ã, mçi thÓ lo¹i cã c¸ch thøc riªng, lîi thÕ riªng trong viÖc ph¶n ¸nh hiÖn thùc kh¸ch quan. §ång thêi nã còng lµm xuÊt hiÖn trong b¸o giíi cã nh÷ng t¸c gi¶, nhµ b¸o, nh÷ng c©y bót kh«ng ngõng s¸ng t¹o trong viÖc sö dông thÓ lo¹i b¸o chÝ víi nh÷ng ng«n ng÷, giäng ®iÖu mang tÝnh ®Æc tr­ng cña m×nh ®Ó cho ra ®êi nh÷ng t¸c phÈm b¸o chÝ lu«n lu«n t­¬i míi c¶ vÒ th«ng tin thêi sù, c¶ vÒ phong c¸ch thÓ hiÖn lµm hÊp dÉn c«ng chóng. Cïng víi b¸o chÝ, sù thay ®æi trong nhËn thøc cña c«ng chóng, qua nh÷ng ®ßi hái vÒ mét nÒn b¸o chÝ víi nh÷ng s¶n phÈm b¸o chÝ tiÕn ®Õn võa ®¸p øng nhu cÇu th«ng tin thêi sù t­¬i míi ®Õn, võa gãp phÇn lµm th­ gi·n, gi¶i trÝ cho c«ng chóng. Vµ h¬n hÕt, c¶ th«ng tin, c¶ th­ gi·n ®Òu nh»m môc ®Ých ®¹t hiÖu qu¶ t¸c ®éng ®Õn c«ng chóng lµm cho hä thay ®æi trong nhËn thøc vµ hµnh vi gãp phÇn c¶i t¹o x· héi ngµy cµng tèt ®Ñp h¬n. ChÝnh nh÷ng yªu cÇu cÊp thiÕt ®ã, trong qu¸ tr×nh ho¹t ®éng s¸ng t¹o t¸c phÈm b¸o chÝ cña m×nh, c¸c nhµ b¸o, nh÷ng ng­êi lµm b¸o, ®· cho ra ®êi nhiÒu s¶n phÈm b¸o chÝ kh«ng nh÷ng cho c«ng chóng tho¶ m·n th«ng tin, cung cÊp bøc tranh vÒ x· héi ®­¬ng thêi mµ cßn cã c¸ch thÓ hiÖn sinh ®éng ®Ó qua ®ã c«ng chóng thÊy tho¶i m¸i, trong ®ã cã nh÷ng tiÕng c­êi. Chóng kh«ng ph¶i lµ c­êi cho xong chuyÖn hay c­êi chØ ®Ó c­êi gi¶i trÝ ®¬n thuÇn mµ sau nh÷ng tiÕng c­êi Êy, nh÷ng c«ng chóng tÝch cùc cña x· héi l¹i cã thÓ bËt khãc cho nh÷ng sù rèi ren, nh÷ng ®iÒu tiªu cùc lµm c¶n trë sù ph¸t triÓn x· héi. Vµ trong sè rÊt nhiÒu t¸c gi¶ ®· vµ ®ang lµm ®­îc ®iÒu ®ã, chóng ta ph¶i kÓ ®Õn Lª ThÞ Liªn Hoan, Lý Sinh Sù, Th¶o H¶o lµ nh÷ng c©y bót viÕt tiÓu phÈm hµi h­íc rÊt quen thuéc vµ ®Ó l¹i nhiÒu Ên t­îng tèt ®Ñp trong lßng c«ng chóng b»ng nh÷ng bµi viÕt, ®¶ kÝch trªn c¸c b¸o Lao §éng, An ninh thÕ giíi cuèi th¸ng, ThÓ thao V¨n ho¸. §· cã kh¸ nhiÒu nh÷ng l¸ th­ cña c«ng chóng göi ®Õn c¸c t¸c gi¶ nµy bµy tá sù ®ång t×nh, lêi c¶m ¬n, sù ®éng viªn t¸c gi¶ vÒ nh÷ng dßng t©m huyÕt v× sù tån t¹i vµ ph¸t triÓn lµnh m¹nh cña x· héi loµi ng­êi. Vµ còng cã kh«ng Ýt bµi b¸o nãi vÒ c¸c t¸c gi¶ nµy nh­ nh÷ng hiÖn t­îng ®Æc biÖt cña nÒn b¸o chÝ ®­¬ng ®¹i. Nh­ng trong sè ®ã ch­a cã mét t¸c phÈm, c«ng tr×nh nghiªn cøu nµo chuyªn s©u, ®Çy ®ñ vÒ c¸c t¸c gi¶ ®ã vµ ®Æc biÖt lµ ch­a cã sù lý gi¶i cÆn kÏ, khoa häc vÒ nh÷ng thµnh tùu mµ c¸c t¸c gi¶ cïng t¸c phÈm cña hä mang l¹i cho x· héi. Vµ víi nh÷ng thµnh c«ng ®ã th× sù bøt ph¸, s¸ng t¹o ®Æc biÖt cña c¸c t¸c gi¶ trong h×nh thøc thÓ hiÖn th«ng tin b¸o chÝ rÊt míi. Nã ®· t¹o ra cho c¸c t¸c gi¶ nµy nh÷ng phong c¸ch mµ c«ng chóng nhËn thÊy sù ®éc ®¸o, hÊp dÉn. Còng cã thÓ cho r»ng hä ®· t¹o cho m×nh mét “ th­¬ng hiÖu” trong lµng b¸o. VËy thùc chÊt c¸i th­¬ng hiÖu Êy ®­îc t¹o nªn bëi nh÷ng yÕu tè nµo, hiÖu qu¶ cña nã vµ dù kiÕn xu h­íng ph¸t triÓn cña thÓ lo¹i ®ã trong b¸o giíi sÏ ra sao? §i t×m c©u tr¶ lêi cho nh÷ng vÊn ®Ò ®ã nªn t«i chän ®Ò tµi nghiªn cøu cho luËn v¨n Th¹c sü b¸o chÝ cña m×nh lµ: “T×m hiÓu vÒ phong c¸ch b¸o chÝ hµi h­íc cña Lý Sinh Sù, Lª ThÞ Liªn Hoan vµ Th¶o H¶o”. ( Kh¶o s¸t trªn b¸o Lao §éng, ThÓ Thao v¨n ho¸ vµ An ninh thÕ giíi cuèi th¸ng tõ 2003 ®Õn 2005). 2. Môc ®Ých vµ ý nghÜa nghiªn cøu ®Ò tµi: Môc ®Ých cña LuËn v¨n lµ nh»m t×m hiÓu vµ nghiªn cøu vÒ phong c¸ch b¸o chÝ hµi h­íc cña ba nhµ b¸o: Lý Sinh Sù, Lª ThÞ Liªn Hoan vµ Th¶o H¶o thÓ hiÖn trong c¸c bµi b¸o ®Ëm chÊt tiÓu phÈm ®¶ kÝch trªn c¸c tê b¸o ®ã, kh¶o s¸t vµ ph©n tÝch nh÷ng ®iÓm ®· lµm ®­îc vµ nh÷ng ®iÓm ch­a lµm ®­îc cña c¸c c©y bót ®ã. Th«ng qua ®ã, luËn v¨n cã thÓ tæng kÕt, ®­a ra nh÷ng nhËn ®Þnh mang tÝnh bæ khuyÕt ®Ó n©ng cao h¬n n÷a chÊt l­îng c¸c bµi viÕt cña c¸c t¸c gi¶ vµ chØ ra xu h­íng vËn ®éng, ph¸t triÓn cña h×nh thøc th«ng tin theo nh÷ng phong c¸ch ®Æc biÖt nµy. LuËn v¨n còng hy väng t×m hiÓu vµ ®¸nh gi¸ thùc tiÔn cña ba phong c¸ch b¸o chÝ ®éc ®¸o nµy nh»m gãp phÇn lµm thóc ®Èy h¬n n÷a qu¸ tr×nh gia t¨ng s¸ng t¹o trong ho¹t ®éng b¸o chÝ ®Ó th«ng tin hiÖu qu¶ h¬n. Bªn c¹nh ®ã, luËn v¨n còng hy väng lµm tµi liÖu cho nh÷ng ai quan t©m nghiªn cøu lý luËn b¸o chÝ vµ t×m hiÓu, häc hái c¸c phong c¸ch b¸o chÝ ®ã. 3. Ph­¬ng ph¸p nghiªn cøu: Thùc tÕ hiÖn nay nh÷ng c«ng tr×nh nghiªn cøu vÒ lý luËn b¸o chÝ nãi chung cßn khiªm tèn, ®Æc biÖt lµ nh÷ng c«ng tr×nh nghiªn cøu vÒ c¸c t¸c gi¶, c¸c c©y bót næi tiÕng hiÖn nay, ®Æc biÖt lµ ba nhµ b¸o: Lý Sinh Sù, Lª ThÞ Liªn Hoan, Th¶o H¶o lµ rÊt hiÕm. Cho nªn, nguån t­ liÖu phôc vô cho viÖc triÓn khai ®Ò tµi mang tÝnh kÕ thõa lµ h¹n chÕ. Tr­íc thùc tÕ ®ã, luËn v¨n ®i tõ ph­¬ng ph¸p luËn cña chñ nghÜa M¸c – Lªnin, t­ t­ëng Hå ChÝ Minh, ®­êng lèi chÝnh s¸ch cña §¶ng vµ Nhµ nø¬c vÒ b¸o chÝ ®Ó ®Þnh h­íng ph­¬ng ph¸p nghiªn cøu chñ yÕu lµ ph©n tÝch tæng hîp, so s¸nh. Tõ nh÷ng luËn ®iÓm chung vÒ phong c¸ch, vÒ sù s¸ng t¹o phong c¸ch linh ho¹t trong qu¸ tr×nh t¸c nghiÖp cña c¸c nhµ b¸o, nh÷ng lý luËn vÒ thÓ lo¹i b¸o chÝ, vÒ tiÓu phÈm b¸o chÝ, sÏ soi räi vµo c¸c t¸c phÈm cô thÓ cña ba nhµ b¸o trªn, ®Ó ®i tíi ph©n tÝch, so s¸nh tæng hîp nh»m ®­a ra nh÷ng kÕt luËn mang tÝnh kh¸i qu¸t. 4. Ph¹m vi nghiªn cøu: Nh»m thÓ hiÖn ®­îc sù sinh ®éng, kh¸c biÖt cña ba phong c¸ch kh¸c nhau trong viÖc dïng cïng mét lo¹i bµi tiÓu phÈm mµ th«ng tin thêi sù cã ý nghÜa chÝnh trÞ x· héi nãng hæi, t¸c gi¶ tËp trung kh¶o s¸t ®Ò tµi trªn ba tê b¸o: Lao §éng, An ninh thÕ giíi cuèi th¸ng, ThÓ thao v¨n ho¸ - nh÷ng tê b¸o mµ c¸c c©y bót nµy xuÊt hiÖn th­êng xuyªn nhÊt. C¸c t¸c phÈm sö dông trong viÖc triÓn khai ®Ò tµi lµ trªn ba tê b¸o ®ã trong thêi gian tõ 2003 ®Õn 2005. 5. KÕt cÊu cña LuËn v¨n: Ngoµi phÇn Më ®Çu, KÕt luËn, Môc lôc, Tµi liÖu tham kh¶o, LuËn v¨n gåm cã 3 ch­¬ng chÝnh: Ch­¬ng 1: Mét sè vÊn ®Ò lý luËn chung vÒ phong c¸ch vµ tiÓu phÈm b¸o chÝ Ch­¬ng 2: Néi dung sù giÔu cît, phª ph¸n nh÷ng vÊn ®Ò nãng hæi cña x· héi trong c¸c tiÓu phÈm cña Lý Sinh Sù, Lª ThÞ Liªn Hoan, Th¶o H¶o. Ch­¬ng 3: HiÖu qu¶ b¸o chÝ ®Æc biÖt cña c¸c tiÓu phÈm b¸o chÝ cña ba nhµ b¸o Lý Sinh Sù, Lª ThÞ Liªn Hoan, Th¶o H¶o ®­îc ®¨ng trªn b¸o Lao §éng, An ninh thÕ giíi cuèi th¸ng, ThÓ thao v¨n ho¸ PhÇn néi dung Ch­¬ng I: mét sè vÊn ®Ò lý luËn chung vÒ phong c¸ch vµ tiÓu phÈm b¸o chÝ 1.Kh¸i niÖm vÒ phong c¸ch ng«n ng÷ vµ phong c¸ch ng«n ng÷ b¸o chÝ 1.1. Phong c¸ch ng«n ng÷: §Ó t×m hiÓu kh¸i niÖm “ phong c¸ch ng«n ng÷” mét c¸ch thÊu ®¸o, chóng ta xuÊt ph¸t tõ kh¸i niÖm vÒ “phong c¸ch”. a, Theo Tõ ®iÓn TiÕng ViÖt 2002: Phong c¸ch lµ chØ nh÷ng ®Æc ®iÓm cã tÝnh chÊt hÖ thèng vÒ t­ t­ëng vµ nghÖ thuËt, biÓu hiÖn trong s¸ng t¸c cña mét nghÖ sü hay trong c¸c s¸ng t¸c nãi chung thuéc cïng mét thÓ lo¹i. Tøc lµ ë ®Þnh nghÜa vÒ mÆt tõ ng÷ nµy cña Tõ ®iÓn TiÕng ViÖt chØ dõng l¹i ë viÖc khai th¸c khÝa c¹nh ng«n tõ, lét t¶ néi hµm kh¸i niÖm. Nã thiªn vÒ viÖc nh×n nhËn kh¸i niÖm g¾n liÒn víi ho¹t ®éng s¸ng t¹o cña c¸c nhµ ho¹t ®éng nghÖ thuËt hay s¸ng t¸c kh¸c nh­ng trong cïng mét thÓ lo¹i. VÝ dô: Phong c¸ch cña mét nhµ v¨n, phong c¸ch v¨n häc nghÖ thuËt,... b, Trong v¨n häc: Tõ quan ®iÓm trªn ®©y, tiÕp cËn víi mét lo¹i h×nh nghÖ thuËt tiªu biÓu lµ v¨n häc, th× thÊy ®a sè c¸c nhµ nghiªn cøu vµ s¸ng t¹o v¨n häc, khi nh¾c ®Õn kh¸i niÖm “phong c¸ch”, ng­êi ta th­êng nghÜ ®Õn nã lµ mét thuËt ng÷ ®­îc dïng ®Ó chØ ®Æc ®iÓm s¸ng t¸c cña nhµ v¨n, cña mét t¸c phÈm hay mét trµo l­u v¨n häc. Víi kh¸i niÖm nµy, phong c¸ch cßn ®­îc hiÓu nã bao hµm c¶ mét sè ®Ò vÒ thi ph¸p, trong ®ã cã thÕ giíi quan s¸ng t¸c, c¸ tÝnh s¸ng t¹o nghÖ thuËt cña nhµ v¨n hoÆc cña nhiÒu nhµ v¨n thuéc cïng mét trµo l­u. VÝ dô: Phong c¸ch NguyÔn Du, phong c¸ch th¬ l·ng m¹n, phong c¸ch Truþªn KiÒu,... Tùu chung l¹i, phong c¸ch ng«n ng÷ lµ kh¸i niÖm ®Ó chØ vÒ h×nh thøc sö dông ng«n ng÷ øng víi tõng lo¹i h×nh s¸ng t¹o nghÖ thuËt, tõng t×nh huèng dïng ng«n ng÷ kh¸c nhau mµ nã ®¶m nhiÖm nh÷ng chøc n¨ng kh¸c nhau nh»m môc ®Ých chuyÓn t¶i ®­îc ý nghÜa cña th«ng tin mµ chñ thÓ ®Þnh truyÒn t¶i th«ng qua ng«n ng÷. Hay nãi ®Õn phong c¸ch ng«n ng÷ lµ ta ph¶i g¾n liÒn ng«n ng÷ víi nh÷ng chøc n¨ng nhÊt ®Þnh cña nã. TiÕp cËn phong c¸ch ng«n ng÷ ë khÝa c¹nh ng«n ng÷ häc th× viÖc ph©n lo¹i vµ miªu t¶ c¸c phong c¸ch chøc n¨ng ng«n ng÷ lµ hÕt søc cÇn thiÕt. Bëi nã phôc vô ®¾c lùc cho qu¸ tr×nh giao tiÕp cña con ngõ¬i trong x· héi loµi ng­êi. ë ®©y, nã ®ãng vai trß lµ trung gian m«i giíi, cÇu nèi gi÷a c¸c thµnh viªn trong x· héi thùc hiÖn qu¸ tr×nh th«ng tin giao tiÕp v× môc ®Ých sèng. Víi vÞ trÝ trung gian cña m×nh, tÊt c¶ nh÷ng nÐt phong phó vµ s©u s¾c, th©m thóy vµ tinh tÕ, tÊt c¶ nh÷ng kh¶ n¨ng biÕn ho¸ cña tiÕng ViÖt ®Òu thÓ hiÖn trong phong c¸ch vµ qua phong c¸ch. Do ®ã, thùc tÕ ®Æt ra tÊt c¶ nh÷ng vÊn ®Ò quan träng nh­ G÷ g×n sù trong s¸ng cña tiÕng ViÖt, ChuÈn ho¸ ng«n ng÷, ph¸t triÓn vµ n©ng cao tiÕng ViÖt v¨n ho¸,… ®Òu ph¶i ®­îc gi¶i quyÕt trong sù g¾n bã mËt thiÕt víi phong c¸ch. Mäi sù non kÐm, thiÕu sãt vÒ ng«n ng÷. Mọi sự non kém, thiếu sót về ngôn ngữ đều sẽ bộc lộ khi sử dụng các phong cách chức năng ngôn ngữ.  Ðối với nhà trường, sự phân loại và miêu tả các PC sẽ tạo ra những cơ sở khoa học về tiếng Việt để biên soạn những tài liệu học tập, giảng dạy hoàn chỉnh về tiếng Việt. Sự phân loại và miêu tả các phong cách có ý nghĩa về nhiều mặt: ý nghĩa xã hội, ý nghĩa lí luận và ý nghĩa sư phạm.  2- Các cách phân loại PCNN:  Việc phân loại các phong cách chức năng là một vấn đề đã được đặt ra từ thời Mĩ từ pháp cổ đại với lược đồ bánh xe phong cách của Virgile. Riêng ở Việt Nam vấn đề này chỉ mới thực sự quan tâm từ khi có các giáo trình về phong cách học. Cụ thể là trong quyển Giáo trình Việt ngữ tập III của Ðinh Trọng Lạc xuất bản năm 1964. Từ đó đến nay đã có rất nhiều quan điểm khác nhau về cách phân loại các PCCNTV. Và, thực tế vấn đề này vẫn chưa có tiếng nói chung cả về số lượng các phong cách và cả về thuật ngữ.. Có thể khảo sát hai quan điểm về cách phân loại qua hai bộ giáo trình Phong cách học và đặc điểm tu từ tiếng Việt của giáo sư Cù Ðình Tú và Phong cách học tiếng Việt của giáo sư Ðinh Trọng Lạc (chủ biên ) và Nguyễn Thái Hoà.  1- GS Cù Ðình Tú phân loại dựa trên sự đối lập giữa PC khẩu ngữ tự nhiên và PC ngôn ngữ gọt giũa. Sau đó, trên cơ sở chức năng giao tiếp của xã hội mà chia tiếp PC ngôn ngữ gọt giũa thành : PC khoa học, PC chính luận, PC hành chính. PC ngôn ngữ văn chương được khảo sát riêng không nằm trong phong cách ngôn ngữ gọt giũa. Sơ đồ phong cách tiếng Việt được biểu hiện như sau :  Tiếng Việt toàn dân  Phong cách khẩu ngữ tự nhiên Phong cách ngôn ngữ gọt giũa Phong cách khoa học Phong cách chính luận Phong cách hành chính Phong cách ngôn ngữ văn chương    2 - GS Ðinh Trọng Lạc phân loại phong cách chức năng tiếng Việt ra làm 5 loại : PC Hành chính - công vụ, PC khoa học - kỹ thuật, PC báo chí - công luận, PC chính luận và PC sinh hoạt hàng ngày. Theo giáo sư, lời nói nghệ thuật không tạo ra phong cách chức năng riêng mà chỉ là một kiểu chức năng của ngôn ngữ.  So sánh hai cách phân loại trên chúng ta thấy: Cách thứ nhất phân loại còn thiếu một phong cách CNNN đang tồn tại thực tế hiện nay trong tiếng Việt , đó là PC thông tấn ( Ở đây chúng tôi dùng thuật ngữ thông tấn thay cho thuật ngữ báo chí ). Cách thứ hai lại không có PC ngôn ngữ văn chương trong hệ thống PCCNNN tiếng Việt . Ðiều này không đảm bảo tính hệ thống của PCCNNN tiếng Việt và mâu thuẫn về khái niệm phong cách đã được đề cập ở phần phân loại của tác giả. Giáo trình này phân loại các PCCNNN tiếng Việt ra làm 6 loại. Ðó là : PC khẩu ngữ, PC khoa học, PC thông tấn, PC chính luận, PC hành chính và PC văn chương.  1.2. Phong c¸ch ng«n ng÷ b¸o chÝ: a. Khái niệm: PC thông tấn là PC được dùng trong lĩnh vực thông tin của xã hội về tất cả những vấn đề thời sự. (Thông tấn : có nghĩa là thu thập và biên tập tin tức để cung cấp cho các nơi.) Báo chí, nhất là báo hàng ngày, là nơi đăng tải các loại tin tức, kiến thức có tính tổng hợp và cập nhật hoá, trong đó hầu như hiện diện đủ tất cả các loại phong cách như : khoa học, hành chính, chính luận, văn chương. Do đó, không nên gọi phong cách thông tấn là phong cách báo chí. PC thông tấn có các loại: văn bản cung cấp tin tức, văn bản phản ánh công luận và văn bản thông tin - quảng cáo. Phong cách thông tấn tồn tại cả ba dạng: dạng nói (kênh nói được dùng ở các đài phát thanh); dạng hình và nói (kênh nói và hình được dùng ở đài truyền hình); dạng viết ( kênh viết được dùng trên báo và tạp chí...).  b - Chức năng và đặc trưng : 1- Chức năng: PC thông tấn có hai chức năng là thông báo và tác động. Báo chí ra đời trước hết là do nhu cầu thông tin. Qua báo chí, người ta tiếp cận được nhanh chóng các vấn đề mà mình quan tâm. Do đó, phong cách thông tấn trước tiên phải đáp ứng được chức năng này. Ngoài ra, báo chí còn đảm nhận một nhiệm vụ to lớn khác là tác động đến dư luận làm cho người đọc, người nghe, người xem hiểu được bản chất của sự thật để phân biệt cái đúng cái sai, cái thật, cái giả, cái nên ngợi ca, cái đáng phê phán.  2- Ðặc trưng : PC thông tấn có 3 đặc trưng: 2.1- Tính thời sự: Thông tin phải truyền đạt kịp thời, nhanh chóng. Chỉ có những thông tin mới mẻ, cần thiết mới hấp dẫn người đọc, người nghe. Xã hội ngày càng phát triển, nhu cầu trao đổi và tiếp nhận thông tin của con người ngày càng lớn. Báo chí sẽ thoả mãn nhu cầu thông tin đó của con người, nhưng đồng thời người ta đòi hỏi đấy phải là những thông tin kịp thời, nóng hổi.  2.2 - Tính chiến đấu: Báo chí là công cụ đấu tranh chính trị của một nhà nước, một đảng phái, một tổ chức. Tất cả công việc thu thập và đưa tin đều phải phục vụ cho nhiệm vụ chính trị đó. Tính chiến đấu là một yếu tố không thể thiếu được trong quá trình tạo nên sự ổn định và phát triển của xã hội trên mặt trận chính trị tư tưởng. Ðấy chính là các cuộc đấu tranh giữa cái cũ và cái mới; giữa cái tiến bộ và lạc hậu; giữa tích cực và tiêu cực...  2.3- Tính hấp dẫn: Tin tức của báo, đài cần phải được trình bày và diễn đạt hấp dẫn để khêu gợi hứng thú của người đọc, người nghe. Tính hấp dẫn được coi như là một trong những yếu tố quyết định sự sinh tồn của một tờ báo, tạp chí hay các đài phát thanh, truyền hình. Ðiều này đòi hỏi ở hai mặt: nội dung và hình thức. -Về nội dung: Thông tin phải luôn luôn mới, đa dạng, chính xác và phong phú. - Về hình thức: Ngôn ngữ phải có sức thu hút, lôi cuốn người đọc, đặc biệt là ở các tiêu đề. c- Ðặc điểm : 1- Ngữ âm: Với các đài phát thanh và truyền hình trung ương, đòi hỏi khi đưa tin phải phát âm chuẩn mực. Với các đài phát thanh và truyền hình của địa phương hoặc khu vực, có thể sử dụng một cách có chừng mực một số biến thể phát âm thuộc một phương ngôn nào đó, nơi mà đài phủ sóng.  2- Từ ngữ: 2.1- Báo chí là phương tiện thông tin đại chúng. Do vậy, từ ngữ được dùng trong phong cách thông tấn trước hết phải là từ ngữ toàn dân, có tính thông dụng cao. Tuy nhiên, ở mỗi thể loại có sự thể hiện khác nhau: - Từ ngữ trong các bài đưa tin phần lớn là lớp từ ngữ chuyên dùng trong các hoạt động của bộ máy Nhà nước và các đoàn thể. Ví dụ: (TT- Hà Nội-TP.HCM) - Theo tin từ Vụ trung học chuyên nghiệp và dạy nghề (Bộ GD-ÐT), tiếp theo ba đợt tuyển sinh của các trường ÐH,CÐ, hơn 200 trường THCN trong cả nước đã bắt đầu muà tuyển sinh năm 2000.Trong đó 124 trường THCN khối trung ương và trường ÐH,CÐ có tuyển hệ THCN tập trung thi tuyển từ nay đến đầu tháng tám, 90 trường THCN địa phương trong cả nước sẽ thi tuyển đến cuối tháng tám... ( Báo Tuổi trẻ ) - Từ ngữ các mẫu quảng cáo thường là tên các hàng hoá, các từ chỉ địa danh, nhân danh và các tính từ chỉ phẩm chất. Ví dụ: Raid- nhãn hiệu luôn dẫn đầu về thị phần tại hơn 120 quốc gia trên thế giới trong đó có Việt Nam và được xếp vào danh sách những sản phẩm bán chạy nhất tại Mỹ. Do đó, Raid thực sự là một nhãn hiệu đáng tin cậy cho mọi gia đình Việt Nam, với những lợi ích thiết thực: Raid- hiệu quả cao: Tiêu diệt tất cả các loại côn trùng (Gián, Muỗi, Kiến...) và diệt ngay khi tiếp xúc; duy trì hiệu quả sau 4 tuần ( đối với các loại côn trùng bò như Gián, Kiến...) Raid- An toàn cho sức khoẻ: chỉ có tác dụng đối với côn trùng. Raid - Giết côn trùng chết. ( Báo Tuổi trẻ ) - Từ ngữ trong các bài phỏng vấn, phóng sự thì thường là những từ ngữ chuyên dùng trong lĩnh vực được tiến hành phỏng vấn hay phóng sự. Ví dụ: * Hội đồng văn hoá khi giới thiệu ông với giải thưởng Rockefeller III đã đánh giá về bảo tàng do ông làm giám đốc là một trong những bảo tàng có ấn tượng nhất trong loại hình này ở châu Á. Thưa ông, về phiá chủ quan mình, chữ ấn tượng này nên hiểu như thế nào? - TS Nguyễn Văn Huy: Có lẽ trước hết vì bảo tàng này giới thiệu một cách bình đẳng 54 nền văn hoá của 54 dân tộc ở Việt Nam. Ðó là điều không phải ở đâu cũng làm được. Chủ thể của những nền văn hoá này được tôn trọng trong các cách giới thiệu từng thành tố văn hoá. Bảo tàng đã phản ánh một cách chân thật lịch sử, đời sống văn hoá và cuộc sống của các dân tộc... ( Báo Tuổi trẻ CN )  2.2- Từ ngữ dùng thường có màu sắc biểu cảm - cảm xúc. Có xu hướng đi tìm cái mới trong ý nghĩa của từ. Ðiều này bộc lộ những khả năng tìm tòi, phát hiện những năng lực tiềm tàng ẩn chứa trong từ hoặc trong các kết hợp mới mẻ có tính năng động dễ đi vào lòng người. Ví dụ: Hội chứng chiến tranh vùng Vịnh, tội ác xuyên quốc gia, cuộc chiến chống bệnh tật đói nghèo, quả bom dân số, chiến tranh lạnh, xa lộ thông tin, bùng nổ thông tin, cái chết trắng, bên bờ vực phá sản, liên minh ma quỷ... 2.3- Có mối tương quan giữa những từ ngữ diễn cảm và những từ ngữ dùng theo khuôn mẫu có tính năng động và linh hoạt. 2.4- Dùng nhiều từ ngữ có màu sắc trang trọng. 2.5- Có lớp từ riêng dùng trong PC này, gọi là từ ngữ thông tấn. 3- Cú pháp: 3.1- Cấu trúc cú pháp thường lặp đi lặp lại một số kiểu nhất định. Trong đó, quảng cáo thường sử dụng câu đơn; bài đưa tin thường sử dụng nhiều câu ghép hoặc câu đơn có kết cấu phức tạp; bài phỏng vấn phóng sự thì tùy lĩnh vực nó đi sâu mà cấu trúc cú pháp có thể đơn giản hay phức tạp, nhưng thường là hay sử dụng nhiều câu ghép và câu phức tạp. Ví dụ: Theo Kyodo, trong cuộc họp ngay sau khi kết thúc Hội nghị thượng đỉnh G-8 ở Okinawa ngày 23-7, Tổng thống Nga Vlađimia Putin và Thủ tướng Nhật Bản Yoshiro Mori đã thoả thuận rằng ông Putin sẽ đi thăm Nhật Bản từ 3 đến 5-9 để có các cuộc hội đàm về kế hoạch kí kết một hiệp ước hoà bình song phương. Nga và Nhật đã thiết lập quan hệ ngoại giao vào năm 1956 nhưng chưa kí hiệp ước hoà bình vì còn bất đồng về chủ quyền quần đảo Kurin. (Báo Tuổi trẻ ). 3.2- Thường theo những khuôn mẫu văn bản và công thức hành văn nhất định. Ðưa tin có khuôn mẫu và công thức hành văn riêng; quảng cáo, phỏng vấn, phóng sự,...tuy khuôn mẫu văn bản và công thức hành văn có khác nhau nhưng cũng đều có những quy định chuẩn về những phương diện đó.     3.3- Trong các bài phóng sự điều tra, tiểu phẩm... những cấu trúc câu khẩu ngữ, câu trong PC văn chương như: câu hỏi, câu cảm thán, câu chuyển đổi tình thái, câu tỉnh lược, câu đảo trật tự các thành phần cú pháp cũng được khai thác sử dụng nhằm thực hiện chức năng riêng của mỗi thể loại.  (trong phÇn nµy tr×nh bµy mét sè quan ®iÓm vÒ ng«n ng÷ b¸o chÝ nãi chung, phong c¸ch s¸ng t¹o t¸c phÈm b¸o chÝ cña mét sè nhµ b¸o tiªu biÓu ë ViÖt Nam, cã ph©n tÝch vÝ dô minh ho¹) Phong c¸ch b¸o chÝ lµ thÓ hiÖn sù s¸ng t¹o cña nhµ b¸o trong viÖc s¸ng t¹o vµ sö dông ng«n ng÷ nh»m môc ®Ých th«ng tin b¸o chÝ kÞp thêi, chÝnh x¸c mµ hiÖu qu¶ t¸c ®éng cao nhÊt cã thÓ. Phong c¸ch cña nhµ b¸o béc lé ra ë nhiÒu ph­¬ng diÖn kh¸c nhau mµ ë mçi ph­¬ng diÖn ®Òu cã nh÷ng ®iÓm riªng biÖt dÔ nhËn thÊy. ChÝnh nh÷ng ®iÓm nµy gióp cho t¸c gi¶ ph©n biÖt ®­îc nhµ b¸o nµy víi nhµ b¸o kh¸c kÓ c¶ trong tr­êng hîp hä lµ nh÷ng nhµ b¸o cã chung së tr­êng vÒ mét lo¹i ®Ò tµi nµo ®ã hoÆc mét thÓ lo¹i b¸o chÝ nµo ®ã. ThËm chÝ nh÷ng ®iÓm Êy cßn lµ c¸i nh·n ®Ó ®éc gi¶ biÕt c¸i danh cña nhµ b¸o. Tõ nh÷ng ®iÓm xuÊt ph¸t kh¸c nhau, th©m niªn nghÒ nghiÖp kh¸c nhau, së tr­êng vµ ý thÝch kh¸c nhau, mçi nhµ b¸o cã mét lèi riªng trong c¸ch khai th¸c ng«n ng÷. Vµ nh÷ng lèi riªng ®ã th­êng ®i liÒn víi ®Æc ®iÓm cña thÓ lo¹i. ChÝnh sù t­¬ng t¸c nµy gi÷a ng«n ng÷ vµ thÓ lo¹i cña t¸c gi¶ ®· béc lé nh÷ng nÐt mµ chóng ta quen gäi lµ phong c¸ch t¸c gi¶. Do vËy, trong lµng b¸o ®· xuÊt hiÖn nh÷ng c©y bót víi nh÷ng nÐt ®Æc tr­ng vÒ phong c¸ch mµ c«ng chóng quen gäi nh­: Hµm Ch©u ®Ëm chÊt khoa häc trong c¸c bót ký ch©n dung c¸c nhµ khoa häc s©u s¾c mµ hÊp dÉn, nh­ng vÉn dÔ hiÓu ®èi víi ®¹i chóng: ThÕ V¨n cã së tr­êng vÒ ®Ò tµi lÞch sö, danh nh©n, lÔ héi ®· béc lé rÊt râ vÎ trÇm t­, s©u l¾ng vµ rÊt l¹nh lïng sau nh÷ng chÖch chuÈn do «ng khÐo lÐo t¹o ra; Huúnh Dòng Nh©n trong nh÷ng phãng sù ®Ëm h¬i thë cuéc sèng, ®Æc biÖt lµ cuéc sèng cña tÇng líp cÇn lao,... Vµ tÊt c¶ dï t¹o ®­îc cho m×nh mét lèi ®i riªng trong phong c¸ch còng kh«ng thÓ t¸ch rêi yÕu tè thÓ lo¹i. Tõ ®ã cã thÓ kh¼ng ®Þnh, phong c¸ch riªng ®éc ®¸o cña mçi nhµ b¸o chÝnh lµ viÖc sö dông trong sù s¸ng t¹o ng«n tõ ®i theo h­íng t¹o ra nh÷ng chÖch chuÈn ®Ó t¸i hiÖn nh÷ng c¸i chuÈn cña ®êi sèng x· héi mét c¸ch rÊt...chuÈn Hay nãi c¸ch kh¸c, phong c¸ch ng«n ng÷ b¸o chÝ cña mçi nhµ b¸o chÝnh lµ sù thÓ hiÖn nh÷ng thñ ph¸p nghÖ thuËt ng«n tõ kh¸c nhau mét c¸ch ®éc ®¸o riªng biÖt trªn c¬ së s¸ng t¹o t¸c phÈm theo mét thÓ lo¹i b¸o chÝ nhÊt ®Þnh ®Ó thÓ hiÖn néi dung th«ng tin b¸o chÝ. 1. VÊn ®Ò phong c¸ch cña b¸o chÝ Hµ Minh ®øc. C¬ së lý luËn b¸o chÝ,®Æc tÝnh chung vµ phong c¸ch. Nxb. §HQG Hµ Néi, 2000 VÊn ®Ò lý luËn vÒ phong c¸ch th­êng ®­îc vËn dông quen thuéc trong ph¹m vi s¸ng t¸c nghÖ thuËt h¬n lµ b¸o chÝ v× ë ®©y dÊu Ên s¸ng t¸c cña ng­êi viÕt in ®Ëm nÐt. Vµ ë møc ®é râ rÖt h¬n lµ tÝnh nhÊt qu¸n cña mét b¶n s¾c ®­îc thÓ hiÖn trong mét cÊu tróc, mét hÖ thèng nh÷ng yÕu tè vÒ néi dung vµ h×nh thøc nghÖ thuËt. Thùc ra, phong c¸ch lµ mét kh¸i niÖm cã néi hµm më. Cã thÓ më réng ®Õn nh÷ng ®Æc ®iÓm cña mét thêi ®¹i khi nh÷ng ®Æc ®iÓm cña thêi kú lÞch sö ®ã biÓu hiÖn tËp trung mang nh÷ng yÕu tè míi kh¸c biÖt víi thêi ®¹i ®· qua. Phæ biÕn h¬n, kh¸i niÖm phong c¸ch mang ý nghÜa khoa häc vµ nghÖ thuËt thùc sù khi ®­îc vËn dông vµo c¸c khoa nghiªn cøu v¨n häc vµ nghÖ thuËt. Kh¸i niÖm ®­îc sö dông vµ cã hiÖu qu¶ trong nghiªn cøu lµ thuËt ng÷ phong c¸ch t¸c gi¶. Kh«ng ph¶i ng­êi viÕt nµo còng cã phong c¸ch. Cã ng­êi theo ®uæi nghÒ v¨n suèt ®êi còng kh«ng dÔ t¹o ®­îc phong c¸ch nÕu nh÷ng s¸ng t¸c cña hä kh«ng cã b¶n s¾c riªng vµ r¬i vµo sù chung chung mê nh¹t. Cã t¸c gi¶ trÎ mµ nh÷ng s¸ng t¸c ®Çu tay ch­a ®Þnh h×nh mµ cÇn chê sù båi ®¾p cña thêi gian. Phong c¸ch nghÖ thuËt cña mét t¸c gi¶ thÓ hiÖn ë nh÷ng ®Æc ®iÓm cña ng­êi viÕt kh¸ æn ®Þnh trong ph¸t triÓn nh÷ng yÕu tè vÒ néi dung vµ h×nh thøc s¸ng t¹o nghÖ thuËt. Phong c¸ch trong nh÷ng øng dông quen thuéc th­êng ®­îc dïng trong ph¹m vi ng«n ng÷ vµ tõ thùc tÕ nµy ®· h×nh thµnh kh¸i niÖm vÒ phong c¸ch häc. §ã lµ khoa häc nghiªn cøu, luËn bµn nh»m øng dông cã hiÖu qu¶ nhÊt ng«n ng÷. “Phong c¸ch häc nghiªn cøu c¸c sù kiÖn biÓu ®¹t cña ng«n ng÷ trªn quan ®iÓm néi dung biÓu c¶m cña chóng nghÜa lµ sù biÓu ®¹t víi t×nh c¶m” “ Víi ho¹t ®éng b¸o chÝ th× phong c¸ch lµ mét kh©u quan träng ®Ó nghiªn cøu vÒ khu«n mÆt cña b¸o chÝ trong tõng thêi kú vµ cã thÓ nãi ®Õn phong c¸ch cña tõng tê b¸o, tõng tê b¸o. Víi b¸o chÝ, dÊu Ên cña c¸ nh©n kh«ng râ rÖt b»ng v¨n häc nh­ng t¸c ®éng vµ ¶nh h­ëng cña x· héi l¹i râ rÖt h¬n. Mçi thêi kú lÞch sö th­êng cã nh÷ng tê b¸o næi lªn trong d­ luËn theo h­íng nµy hoÆc h­íng kh¸c. MÆt b»ng v¨n ho¸ cña tê baã: MÆt b»ng v¨n ho¸ lµ yÕu tè quan träng gãp phÇn quyÕt ®Þnh gi¸ trÞ cña tê b¸o. Kh«ng ph¶i ngÉu nhiªn mµ nhiÒu tê b¸o th­êng chiªu danh lµ v¨n ho¸ x· héi nh­ ph­¬ng h­íng vµ néi dung cña tê b¸o. Mét tê b¸o cã v¨n ho¸ tr­íc hÕt thÓ hiÖn ë nh÷ng bµi viÕt ®em l¹i nhiÒu tri thøc x· héi vµ tù nhiªn, giµu chÊt t­ liÖu, gãp phÇn lý gi¶i nh÷ng b¨n kho¨n cña ng­êi ®äc vÒ nhiÒu ph¹m vi cña ®êi sèng. KiÕn thøc ®­îc ®Ò cËp chÝnh x¸c, cã chuÈn mùc, tr¸nh t×nh tr¹ng sao chÐp, cãp nhÆt vông vÒ. Nh÷ng tin tøc tèt nhÊt lµ ®­îc khai th¸c tõ gèc, qua ng«n ng÷ vµ b¸o chÝ cña b¶n ®Þa. Phãng viªn tê Acahata thõ¬ng than phiÒn lµ mét sè tin tøc vÒ NhËt B¶n trªn mét sè b¸o ViÖt Nam th­êng khai th¸c l¹i qua b¸o chÝ n­íc ngoµi vµ cã t×nh tr¹ng “ tam sao thÊt b¶n”. MÆt b»ng v¨n ho¸ cßn thÓ hiÖn ë sù quan t©m ®Æc biÖt ®Õn nh÷ng vÊn ®Ò v¨n ho¸ cña x· héi tõ gi¸o dôc, v¨n häc nghÖ thuËt, du lÞch, thÓ thao. Nh÷ng gi¸ trÞ s¸ng t¹o tinh thÇn lu«n ®­îc ®Ò cao tr­íc sù th¸ch thøc cña ®ång tiÒn, trø¬c xu h­íng thùc dông tuú tiÖn. V¨n ho¸ lµ yÕu tè n«i sinh vµ søc m¹nh cña néi lùc cã thÓ gãp phÇn vµo sù ph¸t triÓn x· héi. Tuy nhiªn, v¨n ho¸ cÇn ®Õn sù hç trî vµ x©y dùng cña x· héi vµ b¸o chÝ ph¶i ph¶n ¸nh ®­îc quan hÖ ®ã. TÝnh chÊt v¨n ho¸ cña mét tê b¸o cßn thÓ hiÖn ë th¸i ®é xö lý cã v¨n ho¸ nh÷ng vÊn ®Ò phøc t¹p víi c¶ nh÷ng ng­êi cïng hoÆc tr¸i ng­îc vÒ quan ®iÓm. Nh÷ng cuéc pháng vÊn ch©n thùc, tÕ nhÞ, nh÷ng tranh luËn häc thuËt s«i næi, nh÷ng giao l­u nhiÒu chiÒu vÒ v¨n ho¸ t­ t­ëng nh­ng kh«ng mang tÝnh ®è kþ, ¸p ®Æt th« b¹o. Tê b¸o nµo còng cÇn x¸c ®Þnh chuyªn môc chÝnh vµ ®Çu t­ ®Ó t¹o søc hÊp dÉn riªng. NhiÒu khi chØ mét chuyªn môc nhá còng g©y søc chó ý. Tê b¸o Nh©n d©n trong nhiÒu n¨m ®¨ng t¶i nh÷ng bµi viÕt cña Chñ tÞch Hå ChÝ Minh víi bót danh CB. Bµi viÕt ng¾n gän nh­ng chøa ®ùng nhiÒu th«ng tin mang ý nghÜa chØ ®¹o trong nhiÒu ho¹t ®éng x· héi. Chóng ta còng nhí tíi chuyªn môc nh÷ng viÖc cÇn lµm ngay cña NVL, mét chuyªn môc ng¾n ®Æt nhiÒu vÊn ®Ò bøc thiÕt cña x· héi vµ gîi më h­íng gi¶i quyÕt. NguyÔn §×nh Thi suy nghÜ vÒ nghÒ b¸o víi nhËn xÐt: “ B×nh luËn vÒ chÝnh trÞ, kinh tÕ x· héi thÓ hiÖn râ khuynh h­íng cña tê b¸o. CÇn ph¶i cã nh÷ng nhµ b×nh luËn cã trÝ thøc, cã kinh nghiÖm giái nh­ nhµ b×nh luËn næi tiÕng cña b¸o Nh©n ®¹o Ph¸p lµ Andres Wilsere. VÊn ®Ò phong c¸ch cña nhµ b¸o. Mçi nhµ b¸o ®Õn ®é ph¸t triÓn nµo ®ã cña tµi n¨ng th× còng béc lé râ phong c¸ch. Cã phong c¸ch b¸o chÝ lín nh­ NguyÔn ¸i Quèc- Hå ChÝ Minh víi cuéc ®êi trªn 50 n¨m ho¹t ®éng b¸o chÝ vµ hµng ngµn bµi b¸o. §ã lµ phong c¸ch cña mét nhµ b¸o chiÕn sü suèt cuéc ®êi ®Êu tranh cho ®éc lËp tù do cña d©n téc vµ h¹nh phóc cña nh©n d©n, lu«n luËn chiÕn chèng l¹i kÎ thï. B»ng søc m¹nh cña chÝnh nghÜa vµ lý lÏ s¾c bÐn. §ã lµ phong c¸ch b¸o chÝ cña nhµ b¸o lín cã tr×nh ®é hiÓu biÕt s©u réng, am hiÓu vèn v¨n ho¸ kim cæ, §«ng T©y vµ vËn dông cã hiÖu qu¶ trªn trang viÕt. §ã còng lµ c©y bót ®a n¨ng, viÕt luËn s¾c s¶o, ch©m biÕm th©m thuý, kÓ chuyÖn, miªu t¶ sinh ®éng, chi tiÕt vµ rÊt uyÓn chuyÓn linh ho¹t qua c¸ch viÕt gîi c¶m, g©y Ên t­îng. Chóng ta nhí ®Õn H¶i TriÒu, nhµ lý luËn, nhµ b¸o cã b¶n lÜnh v÷ng vµng ®· tiÕn hµnh trªn b¸o chÝ hai cuéc luËn chiÕn vÒ triÕt häc vµ nghÖ thuËt vµ giµnh ®­îc phÇn th¾ng. H¶i TriÒu víi t­ duy tØnh t¸o s¾c bÐn ®· chñ ®éng tÊn c«ng nh÷ng quan ®iÓm sai lÖch cña ®èi ph­¬ng vµ b¶o vÖ luËn ®iÓm khoa häc cña m×nh. Ng« TÊt Tè, nhµ v¨n hiÖn thùc xuÊt s¾c, nhµ b¸o lín ®· cã mét phong c¸ch b¸o chÝ ®éc ®¸o. Víi ý thøc ®Êu tranh kiªn tr×, kh«ng mÖt mái cho c«ng b»ng vµ d©n chñ x· héi, víi vèn häc cæ uyªn th©m vµ sù am hiÓu s©u s¾c thùc tr¹ng n«ng th«n vµ bé mÆt v¨n ho¸ thµnh thÞ, Ng« TÊt Tè ®· dïng tiÓu phÈm ®Ó tÊn c«ng, chØ tªn tõng ®èi thñ thùc d©n, phong kiÕn, trÝ thøc rëm ë thµnh thÞ. TiÓu phÈm b¸o chÝ vµ tiÓu phÈm v¨n häc cña Ng« TÊt Tè thèng nhÊt vµ hoµ hîp t¹o nªn cèt c¸ch s¸ng t¹o míi mang ®Ëm dÊu Ên cña mét thêi kú lÞch sö. Tõ sau C¸ch m¹ng th¸ng T¸m ho¹t ®éng cña b¸o chÝ mang nh÷ng ®Æc ®iÓm míi g¾n víi thêi cuéc. B¸o chÝ kh«ng cßn thu l¹i trong m«i tr­êng hÑp gi÷a nh÷ng tê b¸o vµ ®éc gi¶ thµnh thÞ. Cuéc kh¸ng chiÕn më réng ®Õn nhiÒu vïng ®Êt n­íc. C¸c nhµ b¸o ph¶i cã mÆt vµ l¨n lén n¬i chiÕn tr­êng. Bªn c¹nh nh÷ng nhµ b¸o cao niªn, mét thÕ hÖ c¸c nhµ b¸o míi xuÊt hiÖn. Hä giµu nhiÖt huyÕt võa lµm b¸o, võa lµm v¨n víi phong c¸ch míi. TrÇn §¨ng, ....®Õn víi b¸o chÝ lµ ®Õn víi cuéc sèng vµ cã kh¶ n¨ng miªu t¶ rÊt thêi sù nh÷ng vÊn ®Ò nãng báng cña cuéc chiÕn ®Êu. Tõ thùc tÕ ho¹t ®éng cña b¸o chÝ ®· h×nh thµnh nhiÒu phong c¸ch. NhiÒu nhµ b¸o ®Ých thùc trong thêi kú nµy còng ¶nh h­ëng nhiÒu c¸ch viÕt cña v¨n häc. NhËn xÐt vÒ thÐp míi, Xu©n Tr­êng cho r»ng: “ §Æc s¾c cña c¸c bµi b¸o cña ThÐp Míi lµ tÝnh ch©n thùc cña th«ng tin b¸o chÝ pha tuú bót phãng kho¸ng, bay bæng cña t­ duy v¨n häc. TÝnh thèng nhÊt gi÷a v¨n ch­¬ng nghÖ thuËt vµ b¸o chÝ rÊt râ nÐt ë nh÷ng bµi viÕt cña anh, t¹o nªn cho anh mét phong c¸ch ®éc ®¸o trong v¨n häc, cã thÓ nãi phong c¸ch ThÐp Míi”. Thùc ra th× ThÐp Míi vÉn lµ mét nhµ b¸o. ¤ng nh¹y c¶m víi c¸i míi, c¸i hay cña cuéc sèng vµ ®«i lóc khai th¸c thµnh c«ng d­íi gãc ®é v¨n ho¸. Chóng ta còng b¾t gÆp mét sù kÕt hîp gi÷a v¨n häc vµ b¸o chÝ qua phong c¸ch cña Phan Quang. Phan Quang ®· cã 50 tuæi nghÒ. Phan Quang viÕt nhiÒu lo¹i b×nh luËn, ghi chÐp tiÓu phÈm nh­ng thµnh c«ng h¬n c¶ lµ ë thÓ lo¹i ký. Ký cña Phan Quang l­u ý tÝnh thêi sù cña b¸o chÝ, tÝnh ch©n thËt cña ®èi t­îng kÕt hîp víi viÖc më réng khai ph¸ s©u h¬n, kü h¬n theo h­íng v¨n häc. Bót ký l­u gi÷ c¶ c¸i ®Ñp cña cuéc ®êi trªn dßng ch¶y tù nhiªn cña nã. Tuy nhiªn, trong ranh giíi gi÷a b¸o chÝ vµ v¨n häc th× Phan Quang ®øng ë phÝa b¸o chÝ vµ «ng chØ vËn dông thµnh c«ng ph­¬ng thøc biÓu hiÖn cña v¨n häc qua thÓ lo¹i ký. H­íng theo phong c¸ch luËn ta cã Hoµng Tïng, H÷u Thä... Hoµng Tïng lµ c©y bót cã tr×nh ®é. Ho¹t ®éng b¸o chÝ cña Hoµng Tïng chñ yÕu lµ tõ sau C¸ch m¹ng th¸ng T¸m kÐo dµi suèt thêi kú chèng Ph¸p, chèng Mü cøu n­íc, ®Õn sau thêi kú ®Êt n­íc thèng nhÊt. Hoµng Tïng chñ yÕu viÕt luËn, x· luËn, luËn chiÕn,... trªn tê Nh©n d©n. Nh¹y c¶m víi nh÷ng vÊn ®Ò chÝnh trÞ quan träng cña thêi cuéc, tõ c¨n nguyªn ®Õn diÔn biÕn cña sù kiÖn, Hoµng Tïng ph©n tÝch mét c¸ch s¸ng tá, s¾c bÐn ý nghÜa chÝnh trÞ, x· héi. ViÕt x· luËn, b×nh luËn trong hai cuéc chiÕn tranh nªn v¨n b¸o chÝ cña Hoµng Tïng mang nhiÒu tÝnh luËn chiÕn. Cã mét sè bµi x· luËn cña «ng mang tÝnh chuÈn mùc vÒ thÓ lo¹i. Còng tiÕp nèi thÓ luËn, H÷u Thä l¹i t¹o cho m×nh mét phong c¸ch riªng qua nh÷ng tiÓu phÈm b¸o chÝ. Thùc ra tr­íc khi ®i vµo viÕt tiÓu phÈm, H÷u Thä ®· cã nhiÒu bµi ®iÒu tra vÒ n«ng th«n, ®Æc biÖt trong thêi kú ®æi míi. Sau ®ã, H÷u Thä tËp trung viÕt tiÓu phÈm. C¸c tËp Ng­êi hay c·i, 99 chuyÖn ®êi, B¶n lÜnh ViÖt Nam,... giíi thiÖu gÇn 300 tiÓu phÈm b¸o chÝ. §óng lµ nh÷ng t¸c phÈm nhá nh­ng tõ chuyÖn vÆt, ®êi th­êng biÕt t×m ra ý nghÜa vÒ chÝnh trÞ x· héi, ®¹o lý nh©n sinh ®Ó gãp phÇn vµo x©y dùng cuéc sèng míi. ViÕt tiÓu phÈm ®ßi hái H÷u Thä ph¶i cã ý thøc th­êng xuyªn quan t©m ®Õn cuéc sèng, nh¹y c¶m ph¸t hiÖn vÊn ®Ò vµ nªu lªn thµnh hiÖn t­îng trªn b¸._.o chÝ. PhÇn luËn còng ph¶i linh ho¹t ch¾c tay, ®µm luËn theo lÏ th­êng nh­ng l¹i cã ®Þnh h­íng ®Ó nãi vÒ nh÷ng nguyªn t¾c. §iÒu râ rÖt lµ c¸c nhµ b¸o trªn, tuy kh¸c nhau vÒ phong c¸ch nh­ng ®Òu cã chung nh÷ng phÈm chÊt quan träng. TÊt c¶ ®Òu cã b¶n lÜnh v÷ng vµng vÒ chÝnh trÞ, cã lßng yªu nghÒ tha thiÕt, cã tr×nh ®é v¨n ho¸ cao vµ n¨ng lùc së tr­êng vÒ nghÒ nghiÖp. Vµ dÜ nhiªn, mçi phÈm chÊt trªn l¹i ®­îc biÓu hiÖn theo h×nh thøc t­ duy vµ n¨ng lùc tinh thÇn riªng ®Ó h×nh thµnh phong c¸ch. 2. Ng«n ng÷ b¸o chÝ Trong ®êi sèng x· héi, b¸o chÝ vµ v¨n häc lµ hai ho¹t ®éng tinh thÇn cã vÞ trÝ ®Æc biÖt quan träng. Ng«n ng÷ b¸o chÝ vµ ng«n ng÷ v¨n häc lµ nh÷ng h×nh th¸i ®ù¬c phæ biÕn réng, vµ cã t×nh chuÈn mùc cao. Ng«n ng÷ v¨n häc lµ ng«n ng÷ nghÖ thuËt. Nhµ v¨n lµ ng­êi chiÕm lÜnh vµ sö dông ng«n tõ nh­ mét nghÖ thuËt. Ng«n ng÷ b¸o chÝ chñ yÕu lµ ng«n ng÷ chÝnh luËn, ®¶m nhiÖm chøc n¨ng th«ng tin. Nhµ b¸o ph¶i thµnh thôc trong viÖc dïng ng«n ng÷. NÕu nh­ trong v¨n häc, ng«n ng÷ cã nh÷ng ®iÓm tùa gãp phÇn t¹o nªn tÝnh nhiÒu mµu vÎ qua cèt truyÖn, ng«n ng÷ t¸c gi¶, ng«n ng÷ nh©n vËt, t©m tr¹ng, sù viÖc, th× trong b¸o chÝ, ng«n ng÷ b¸o chÝ nh­ mang tÝnh ®¬n ®éc h¬n. ChØ cã nh÷ng ý t­ëng, nh÷ng luËn ®iÓm béc lé qua ng«n tõ. Ng«n ng÷ b¸o chÝ ®Õn th¼ng trùc tiÕp víi ng­êi ®äc kh«ng th«ng qua trung gian nµo. Kh«ng cÇn ®Õn nh÷ng h×nh thøc diÔn ®¹t quanh co gi¸n tiÕp, nh÷ng Èn dô, phãng dô, nh÷ng th¸ch ®è vÒ ch÷ nghÜa, nh÷ng trß ch¬i ng«n tõ. Ng«n ng÷ b¸o chÝ tiÕp cËn víi ng«n ng÷ chuÈn mùc cña c¸c h×nh thøc th«ng b¸o cña ng«n ng÷ chÝnh luËn. ChÝnh v× thÕ, ng«n ng÷ b¸o chÝ ®ßi hái tÝnh chÝnh x¸c cao, c« ®óc, tõ ng÷ chän läc vµ c©u ch÷ h×nh thµnh chuÈn mùc. Kh«ng thÓ chÊp nhËn c¸ch viÕt phãng tóng kh«ng xuèng dßng, kh«ng chÊm c©u cña mét sè t¸c phÈm cña c¸c nhµ tiÓu thuyÕt míi. Còng kh«ng thÓ chÊp nhËn lèi viÕt cÇu kú xem bµi viÕt nh­ mét trß ch¬i ng«n tõ cã môc ®Ých tù th©n. Ng«n ng÷ b¸o chÝ còng kh«ng t¹o nghÜa m¬ hå phï hîp víi t©m tr¹ng t¸c gi¶ vµ nh©n vËt. Nh÷ng hiÖn t­îng trªn cã ch¨ng lµ thuéc khu vùc ng«n ng÷ v¨n häc. Ng«n ng÷ b¸o chÝ ®ßi hái sù m¹ch l¹c, dÔ tiÕp nhËn. Tr­íc tê b¸o lµ ng­êi ®äc, ng­êi ®äc thuéc nhiÒu thÕ hÖ, tr×nh ®é kh¸c nhau. Thùc ra suy cho cïng th× ngõ¬i ®äc b¸o vµ ng­êi ®äc v¨n kh«ng hoµn toµn lµ mét. B¸o chÝ cã ®èi t­îng b¹n ®äc réng h¬n. Cã ng­êi ®äc b¸o nh­ng kh«ng ®äc v¨n. Cã ng­êi l¹i chØ ®äc mét lo¹i v¨n nh­ kh«ng thÝch truyÖn mµ l¹i thÝch th¬. Cßn ng­êi ®äc b¸o l¹i ®«ng ®¶o h¬n v× ai còng cã nhu cÇu tiÕp nhËn th«ng tin. Th«ng tin b¸o chÝ ®­îc chän läc vµ diÔn t¶ ng¾n gän. ViÕt ng¾n lµ gi÷ ®­îc tÝnh chuÈn x¸c cña ng«n ng÷ néi dung phï hîp víi ng«n ng÷ diÔn t¶, kh«ng kÐo dµi d©y cµ ra d©y muèng. ViÕt ng¾n lµ khã. Trong s¸ch viÕt cho ®éc gi¶, Loic Hervouet cho r»ng: ViÕt ng¾n qu¶ thùc lµ mét c«ng viÖc ®ßi hái ngõ¬i viÕt mÊt nhiÒu thêi gian vµ c«ng søc nh­ Pascal ®· tõng nãi ë cuèi mét bøc th­ göi cho b¹n «ng “ Xin lçi v× t«i kh«ng cã nhiÒu th× giê ®Ó viÕt ng¾n h¬n”. Nghe cã vÎ v« lý nh­ng qu¶ thùc lµ nh­ vËy. Tuy nhiªn, viÕt ng¾n kh«ng ph¶i lµ môc ®Ých tù th©n. ( tr. 18). Ng¾n gän phï hîp víi ®Æc tr­ng cña b¸o chÝ, cña ng«n ng÷ th«ng tin. XÐt vÒ thÓ lo¹i b¸o chÝ th× trõ ®i h×nh thøc ký cßn l¹i ë phÇn tin vµ luËn ®Òu cÇn ®Õn sù ng¾n gän. Mét tin chÝnh x¸c vµ chuÈn mùc sö dông ®Õn mét l­îng tõ ®Õn møc tèi thiÓu ®Ó cã kh¶ n¨ng nãi lªn c¸i tèi ®a. Ngay víi thÓ luËn còng ®ßi hái ®­îc viÕt chÆt chÏ, logic, ng¾n gän. Nhµ v¨n NguyÔn §×nh Thi ca ngîi nhµ b×nh luËn næi tiÕng Andre Wilsere cña b¸o Nh©n ®¹o “ Mçi ngµy «ng chØ viÕt mét bµi b×nh luËn ng¾n kho¶ng 10 – 15 dßng. Nh÷ng bµi viÕt nµy khi th× viÕt vÒ nh÷ng vÊn ®Ò kinh tÕ, chÝnh trÞ, x· héi l¹i cã khi chØ viÕt vÒ ®­êng phè. Nh÷ng bµi viÕt cña «ng tuy ng¾n nh­ng sóc tÝch vµ gîi më”. §ã lµ quy luËt chung cña th«ng tin b¸o chÝ. Ngay trong v¨n ch­¬ng nhiÒu nhµ v¨n còng thÝch ®Æt c©u ng¾n. C©u v¨n ch¶i chuèt kiÓu Tù lùc v¨n ®oµn, cÇu kú nghÖ thuËt kiÓu NguyÔn Tu©n cã thÓ thÝch hîp víi mét sè ®èi t­îng ë thµnh thÞ. C¸c nhµ v¨n Nam Cao, NguyÔn C«ng Hoan, T« Hoµi ®Òu thÝch ®Æt c©u ng¾n. Ng¾n kh«ng ph¶i lµ môc ®Ých tù th©n, nh­ng bao giê còng lµ biÖn ph¸p tèi ­u ®Ó diÔn t¶ c¸i ch©n thùc, khoÎ kho¾n cña cuéc sèng thùc tÕ. NguyÔn C«ng Hoan t©m sù: “ T«i th­êng cè g¾ng sao cho c©u cña t«i ®­îc gän, gÇy vµ râ. Cho nªn t«i chØ ®Æt nh÷ng c©u ng¾n. Ph¶i ®Ó mét c©u dµi qu¸ hai dßng lµ ®iÒu v¹n bÊt ®¾c dÜ vµ lµ sù khæ t©m cho t«i. C©u v¨n ng¾n th× nã nhÑ. Ng­êi ®äc nã ®­îc nghØ ®ù¬c thë lu«n sÏ kh«ng thÊy mÖt vµ kh«ng o¸n ng­êi viÕt. Dï truyÖn cña t«i kh«ng hay th× t«i còng dïng ®­îc ®iÓm Êy ®Ó vít l¹i chót t×nh c¶m cña ®éc gi¶”. V¨n ch­¬ng cã gi¸ trÞ kh«ng lÖ thuéc vµo ®é dµi hay ng¾n, song nÕu viÕt ng¾n mµ ®ñ mµ hay th× vÉn tèt h¬n. Riªng víi b¸o chÝ, th«ng tin b¸o chÝ kh«ng ph¶i lµ dßng t©m t×nh cña nh©n vËt trong tiÓu thuyÕt, kh«ng ph¶i lµ ®­êng gi©y sù kiÖn tiÕp nèi trong truyÖn ký, nªn cµng ph¶i chÝnh x¸c, gän, c« ®óc. Nãi nh­ nhµ b¸o Hoµng Tïng “ b¸o chÝ ngµy nay ph¸t triÓn phong phó nh­ng vÒ b¶n chÊt vÉn lµ t©n v¨n, lµ v¨n häc. Mét bªn lµ t­ duy l« gÝc, mét bªn lµ t­ duy h×nh t­îng. Trong b¸o chÝ kh«ng cã mét thÓ nµo tån t¹i bÊt biÕn. Nã thay ®æi theo cuéc sèng, mµ ng­êi ®äc mçi thêi mét kh¸c. C¸c thÓ lo¹i ®ang thay ®æi. T«i thÝch c¸c thÓ ng¾n mµ cã kh¶ n¨ng nãi ®­îc nhiÒu sù kiÖn gÊp viÕt v¨n dµi kh«ng hîp”. Do hai h×nh th¸i t­ duy, hai h×nh thøc biÓu hiÖn kh¸c nhau nªn nhÞp ®iÖu cña ng«n ng÷ b¸o chÝ th­êng khoÎ, ph¸t triÓn theo nhÞp ®Òu ®Æn cña m¹ch chÝnh luËn. Kh«ng ph¶i lµ m¹ch chuyÖn kÓ gîi c¶m cña v¨n ch­¬ng hoÆc dßng t©m t×nh cña thi ca. Môc ®Ých cña ng«n ng÷ b¸o chÝ kh«ng nh»m gîi xóc ®éng vÒ t×nh c¶m, kh«ng ®Ó ng­êi ®äc quÈn quanh trong t©m tr¹ng buån vui. Ng«n ng÷ chÝnh luËn cã thÓ t¹o c¶m xóc hµo hïng qua viÖc luËn bµn nh÷ng vÊn ®Ò chÝnh trÞ x· héi quan träng víi tinh thÇn chñ ®éng vµ c¶m høng ngîi ca, kh¼ng ®Þnh. Tuy nhiªn, ng«n ng÷ b¸o chÝ kh«ng nh»m t¸c ®éng vµo khu vùc t×nh c¶m mµ chñ yÕu lµ nhËn thøc cña lý trÝ, kh«ng gîi nhiÒu vÒ qu¸ khø vµ t­¬ng lai mµ chñ yÕu h­íng vÒ hiÖn t¹i, kh«ng thiªn vÒ lý thuyÕt trõu t­îng mµ chó ý ®Õn hµnh ®éng, hiÖu qu¶. Ng«n ng÷ b¸o chÝ trong h×nh th¸i nh­ æn ®Þnh cña m×nh nh­ng hµng ngµy kh«ng ngõng lµm phong phó cho ng«n ng÷ cña nh©n d©n vµ cña chuyªn ngµnh. Nh÷ng ho¹t ®éng nhiÒu mÆt vÒ chÝnh trÞ, x· héi, kinh tÕ, khoa häc lu«n lµm n¶y sinh vµ du nhËp nhiÒu tõ ng÷ míi vµ nh÷ng tõ ng÷ nµy nhanh chãng t×m ®Õn dßng ch¶y trªn kªnh th«ng tin cña b¸o chÝ ®Ó gia nhËp vµo vèn tõ ng÷ cña ng«n ng÷ d©n téc, x¸c ®Þnh néi dung hµm chøa vµ n¨ng lùc biÓu hiÖn. NhËn xÐt vÒ tê b¸o Thanh niªn do NguyÔn ¸i Quèc Ch¸nh mËt th¸m Ph¸p Louis Marty viÕt: “ LÇn l­ît nh÷ng tõ ng÷ H¸n ViÖt t­¬ng øng víi ng÷ vùng céng s¶n míi ®· ®­îc ®Þnh nghÜa mét c¸ch râ rµng vµ chÝnh x¸c”. Nhµ b¸o ThÐp Míi cho r»ng, ngoµi c«ng truyÒn b¸ chñ nghÜa M¸c vµ ®­êng lèi c¸ch m¹ng ViÖt Nam, trªn tê b¸o “ B¸c lµ ngõ¬i ®Çu tiªn nhµo nÆn ng«n ng÷ ViÖt Nam hiÖn ®¹i mµ chóng ta ngµy nay vËn dông”. “ Nhê ng«n ng÷ Êy mµ ®· ph¸t triÓn kh«ng ngõng trÝ tuÖ c¸ch m¹ng ViÖt Nam. ¤i c¸i nhiÖm mµu cña tiÕng ViÖt ng«n ng÷ cña cha «ng ®Õn lóc ®ã ®· ®ñ ®é ®iªu luyÖn, ®é tinh tÕ ®Ó chë ®i nh÷ng t­ t­ëng míi, nh÷ng kh¸i niÖm míi. C¸i c«ng lµm ch÷ cña B¸c lµ rÊt lín. Xin nhí lµ nh÷ng tõ ng÷ nh­ vËt chÊt, tinh thÇn, tuyªn truyÒn, tæ chøc, ph¶n c¸ch mÖnh, ho¹t ®Çu, b·i c«ng, b¹o ®éng, d©n chñ, tËp trung, ®¶ng, chi bé, tæ tr­ëng, ®ång chÝ, b¸o c¸o, tæ chøc ngang, tæ chøc däc,...®Òu ®· vËn dông trong s¸ch §­êng k¸ch mÖnh vµ b¸o Thanh niªn”. Ng«n ng÷ b¸o chÝ còng nh­ v¨n häc h»ng ngµy ph¶i th­êng xuyªn thanh läc theo tiªu chÝ tiÕp nhËn cña c«ng chóng. Nh÷ng phÈm chÊt vÒ tÝnh nh©n d©n, tÝnh d©n téc cña ng«n ng÷ tuy kh«ng h×nh thµnh nh­ nh÷ng quy t¾c ®Ó ph©n tÝch ®èi chiÕu nh­ng thùc sù thÊm s©u trong thÞ hiÕu cña c«ng chóng trong qu¸ tr×nh tiÕp nhËn vµ chän läc. Nhµ th¬ Tó Mì nhËn xÐt s©u s¾c “ NÕu tiÕng nãi mµ kh«ng gi÷ ®­îc tÝnh d©n téc th× kh«ng thÓ theo ®­îc. Nh÷ng vÕt xe trªn con ®­êng lÞch sö v¨n häc cßn tr¬ tr¬ ®ã. Ngµy x­a v¨n xu«i mµ viÕt b»ng c¸i lèi v¨n ch­¬ng biÒn ngÉu vµ nãi xa x«i b»ng toµn ®iÓn tÝch Trung Quèc cña cha «ng ta, vµ míi mÊy chôc n¨m nay b»ng c¸i lèi v¨n ch­¬ng d©y cµ d©y muèng ®Çy d·y nh÷ng “ th× th× mµ mµ” cña NguyÔn V¨n VÜnh, b»ng c¸i lèi v¨n ch­¬ng nhan nh¶n nh÷ng ch÷ H¸n míi nhËp c¶ng cña Ph¹m Quúnh, b»ng c¸i lèi v¨n ch­¬ng gät ròa, tØ mØ, du d­¬ng nh­ th¬ cu¶ T¶n §µ råi ®Õn c¸i lèi v¨n ch­¬ng céc lèc lËp dÞ T©y h¬n c¶ T©y cña Hoµng TÝch Chu chØ thÞnh hµnh mét thêi, ch¼ng ai muèn phôc håi l¹i”. C¸ch ®¸nh gi¸ cña Tó Mì ë tõng tr­êng hîp, tõng t¸c gi¶ cã thÓ cßn cã chç bµn luËn thªm nh­ng c¸i ý t­ëng c¬ b¶n ®Ò cao tÝnh d©n téc trong ng«n ng÷ lµ ®óng ®¾n. B¸o chÝ xuÊt hiÖn ë ph­¬ng T©y sím h¬n chóng ta nhiÒu thÕ kû. Chóng ta còng häc c¸ch lµm b¸o cña hä. Song ph¶i thÊy mçi d©n téc cã mét nÒn b¸o chÝ vµ nÒn b¸o chÝ ®ã ph¶i mang tÝnh d©n téc trong néi dung vµ nghÖ thuËt biÓu hiÖn. Ng«n ng÷ gãp mét phÇn kh«ng nhá trong tr¸ch nhiÖm nµy. B¸o chÝ lµ tiÕng nãi ®èi tho¹i trùc tiÕp víi nh©n d©n. Ch¼ng ph¶i thÕ mµ sè l­îng Ên phÈm lu«n lµ mét trong nh÷ng tiªu chuÈn ®Ó ®¸nh gi¸ ¶nh h­ëng cña tê b¸o víi ®éc gi¶. C«ng chóng cña tê b¸o nhiÒu khi l¹i thay ®æi tuú thuéc vµo hoàn c¶nh x· héi, m«i tr­êng ho¹t ®éng. Do ®ã, ng«n ng÷ b¸o chÝ kh«ng thÓ dïng ph­¬ng thøc biÓu hiÖn xa l¹ víi quÇn chóng vµ trùc tiÕp lµ víi c«ng chóng. Khi ®äc Tuyªn ng«n ®éc lËp tr­íc c«ng chóng, Chñ tÞch Hå ChÝ Minh ®· nghÜ ®Õn vÊn ®Ò giao c¶m víi quÇn chóng. Ng­êi nãi “ T«i nãi ®ång bµo nghe râ kh«ng?” C©u nãi ®· xo¸ ®i kho¶ng c¸ch gi÷a l·nh tô vµ quÇn chóng. Trong nhiÖm vô x©y dùng vµ ph¸t triÓn mét nÒn b¸o chÝ phong phó v÷ng m¹nh, cã tr¸ch nhiÖm quan träng cña ng«n ng÷ b¸o chÝ. Ng«n ng÷ b¸o chÝ ph¶i lµ ng«n ng÷ chuÈn mùc, thèng nhÊt cña toµn quèc. Ng«n ng÷ b¸o chÝ më réng sù giao l­u víi quèc tÕ nh­ng vÉn ph¶i gi÷ b¶n s¾c d©n téc. Ng«n ng÷ b¸o chÝ lu«n cã h­íng hiÖn ®¹i ho¸, th­êng xuyªn tiÕp nhËn nhiÒu tõ ng÷ míi vÒ chÝnh trÞ x· héi, khoa häc nh­ng vÉn theo quy luËt tiÕp nhËn cã chän läc. Nh÷ng vÊn ®Ò trªn cÇn ®ù¬c gi¶i quyÕt theo nguyªn t¾c vµ quy luËt chung, kh«ng tuú tiÖn, c¶m tÝnh. Tr­íc hÕt lµ mèi quan hÖ gi÷a ng«n ng÷ chuÈn mùc cña b¸o chÝ Trung ­¬ng víi c¸c ®Þa ph­¬ng. B¸o chÝ ®Þa ph­¬ng cã vÞ trÝ quan träng trong hÖ thèng b¸o chÝ c¸ch m¹ng cña mét quèc gia. B¸o chÝ ®Þa ph­¬ng võa cã nhiÖm vô truyÒn ®¹t ®õ¬ng lèi chÝnh s¸ch cña trung ­¬ng ®Õn tõng ®Þa ph­¬ng, võa cã tr¸ch nhiÖm ph¶n ¸nh nh÷ng vÊn ®Ò chÝnh trÞ x· héi cña ®Þa ph­¬ng. §èi t­îng trùc tiÕp lµ ng­êi ®äc cña ®Þa ph­¬ng. Cã nh÷ng ®Þa ph­¬ng nh­ng còng mang tÝnh chÊt lµ trung t©m kinh tÕ, chÝnh trÞ trong c¶ n­íc nh­ TP. Hå ChÝ Minh, §µ N½ng, H¶i Phßng, Hµ Néi nªn nhiÒu vÊn ®Ò cña ®Þa ph­¬ng nh­ng mang tÇm vãc vµ cã quan hÖ chung trong c¶ n­íc. Riªng vÒ ng«n ng÷ th× cã cÊp ®é vµ tÝnh chÊt tiªu biÓu cña ng«n ng÷ ®Þa ph­¬ng còng kh«ng gièng nhau. ë c¸c tê b¸o ®Þa ph­¬ng, ng«n ng÷ ®Þa ph­¬ng lu«n cã xu h­íng trµn vµo lµm cho ng«n ng÷ b¸o chÝ chuÈn mùc cña trung ­¬ng gi¶m ®i tÝnh thuÇn nhÊt. Ng«n ng÷ b¸o chÝ cã thÓ chÊp nhËn mét ph©n l­îng nhá ng«n ng÷ ®Þa ph­¬ng ®Ó t¨ng s¾c th¸i vµ in dÊu Ên ®Þa ph­¬ng trªn trang b¸o. Tuy nhiªn, ®©y lµ c«ng viÖc ph¶i dÌ dÆt. V× nÕu chØ gia t¨ng qu¸ liÒu l­îng th× tÝnh chÊt trong s¸ng, thuÇn nhÊt cña ng«n ng÷ sÏ bÞ vi ph¹m. Trong v¨n ch­¬ng còng cã hiÖn t­îng t­¬ng tù. Mét bµi th¬ nhí cña Hång Nguyªn ®­îc viÕt ra trong khu vùc ng«n ng÷ c¸c tØnh miÒn Trung, ®Æc biÖt lµ Thanh Ho¸ nªn t¸c gi¶ ®· sö dông cã hiÖu qña mét Ýt tõ ng÷ ®Þa ph­¬ng. H¬n n÷a, nh÷ng ng­êi lÝnh vèn lµ nh÷ng ng­êi tø xø nªn khi ®­îc qu©y quÇn l¹i còng mang theo tiÕng nãi cña c¸c ®Þa ph­¬ng trong sinh ho¹t vµ trong c©u chuyÖn h»ng ngµy. C¶nh chia tay hÑn gÆp l¹i cña cô giµ ®Þa ph­¬ng víi ng­êi lÝnh ra ®i mang nhiÒu nÐt Êm cóng vµ sinh ®éng nhê sù t« ®iÓm thªm cña ®«i tõ ng÷ ®Þa ph­¬ng: Víi b¸o chÝ, nguyªn t¾c tiÕp nhËn tõ ng÷ ®Þa ph­¬ng cã thÓ kh¾t khe h¬n. B¸o chÝ kh«ng dõng l¹i vµ sö dông nhiÒu ng«n ng÷ ®Þa ph­¬ng ®Ó miªu t¶ mét nh©n vËt ë mét miÒn ®Êt nµo hoÆc khai th¸c qu¸ s©u vµo nh÷ng phong tôc, tËp qu¸n, chÊt liÖu cña ®Þa ph­¬ng ®Ó t¹o kh«ng khÝ. Mét mÆt kh¸c, nhµ b¸o ph¶i biÕt chän läc qua nh÷ng tõ ng÷ ®ång nghÜa ®­îc sö dông trong nhiÒu vïng, tõ ng÷ chuÈn mùc. Cïng biÓu thÞ th¸i ®é kh«ng chÊp nhËn, tõ chèi cã thÓ cã nhiÒu c¸ch nãi ë c¸c ®Þa ph­¬ng nh­: Kh«ng, Nä cã, §©u cã, Hæng cã, ...th× b¸o chÝ ph¶i dïng tõ ng÷ kh«ng. X­ng h« vÒ nh÷ng ng­êi sinh ra m×nh cã rÊt nhiÒu tõ ng÷ trong c¶ n­íc nh­: Ba m¸, Bè mÑ, thÇy u, cËu mî, cha mÑ, ... Ng«n ng÷ b¸o chÝ ph¶i chän läc tõ ng÷ chuÈn mùc vµ thèng nhÊt chung cho c¶ n­íc kÓ c¶ b¸o chÝ trung ­¬ng vµ ®Þa ph­¬ng. VÒ b¸o chÝ ®Þa ph­¬ng cßn cã mét vÊn ®Ò quan träng ®Æt ra lµ sö dông ng«n ng÷ c¸c d©n téc vïng cao trªn b¸o chÝ nh­ thÕ nµo? §iÒu quan träng lµ ph¶i hiÓu, ph¶i nhËp vµo c¸ch t­ duy cña ng­êi d©n téc vïng cao ®Ó thÓ hiÖn t©m tr¹ng, t×nh c¶m cña hä. Cã thÓ sö dông mét Ýt tõ ng÷ ®Ó t¹o thªm kh«ng khÝ nh­ng ph¶i thËn träng. Nhµ v¨n T« Hoµi, mét t¸c gi¶ cã nhiÒu t¸c phÈm thµnh c«ng vÒ ®Ò tµi miÒn nói, ®· ch©n t×nh t©m sù : “ Muèn cho nã cã mµu s¾c miÒn nói, t«i t­¬ng vµo c©u v¨n nguyªn si nh÷ng tiÕng cña ng­êi miÒn nói nãi mµ míi nghe ng­êi miÒn xu«i thÊy l¹ tai. VÝ dô: C¸i c¸n bé ch¼ng h¹n. Sau mét c©u nãi b»ng tiÕng Kinh kh«ng ®óng mÑo mùc t«i thªm mét tiÕng lí ë cuèi. T«i cho thÕ lµ ®¾c s¸ch. Vµ thÕ lµ miÒn nói qu¸ ®i råi cßn g×. Nh­ng t«i ®· thÊt b¹i. T¹i sao? T¹i kh«ng häc l¹i s¸ch nãi ch÷. T¹i biÕt mµ cø huªnh hoang lµ biÕt nhiÒu”. Vµ ®ã lµ kinh nghiÖm lóc ®Çu. Sau nµy, T« Hoµi ®· ®i s©u t×m hiÓu cÈn thËn phong tôc tËp qu¸n vµ ng«n ng÷ cña c¸c d©n téc anh em. ¤ng hiÓu t­ duy cña ng­êi d©n téc nªn khi viÕt miÒn T©y, T« Hoµi ®· cã nh÷ng s¸ng t¹o míi. “ B©y giê t«i viÕt cuèn miÒn T©y, trong ng«n ng÷ cô thÓ tõng c©u anh em ë trªn Êy ®äc nãi r»ng t«i kh«ng b¾t ch­íc tiÕng nãi vµ lèi nãi ng­êi MÌo nh­ng l¹i cã vÎ MÌo. Anh em kh«ng thÓ ph©n tÝch ®­îc ra lµ MÌo ë chç nµo. T«i cho ®ã lµ con ®­êng m×nh ®i ®· cã kÕt qu¶”. Kinh nghiÖm viÕt vÒ vïng cao cña nhµ v¨n T« Hoµi cã thÓ còng lµ kinh nghiÖm cña b¸o chÝ. Ng«n ng÷ b¸o chÝ mang s¾c th¸i ®Þa ph­¬ng nh­ng kh«ng bÞ kÑt c©u, kÑt ch÷ trong nh÷ng tõ ®Þa ph­¬ng sö dông kh«ng tr«i ch¶y. Trong ng«n ng÷ b¸o chÝ cßn cã nh÷ng lo¹i tõ ®Æc biÖt tuy vËn dông cã hiÖu qu¶ nh­ng ph¶i tu©n theo nh÷ng nguyªn t¾c chung. Tõ cæ gÇn ®©y xuÊt hiÖn nhiÒu trªn b¸o chÝ. §Ó t¹o kh«ng khÝ quan träng, gîi vÒ truyÒn thèng hoÆc ®Ó nhÊn m¹nh mét träng ®iÓm, mét ý tø ®éc ®¸o ®«i khi nhµ b¸o còng ph¶i dïng tõ . Tõ ng«i nhµ to¹ l¹c bªn hå, ®Õn mét tr­êng hîp hi h÷u, cuéc ®Êu vâ h¹ nhôc, .... Trong nh÷ng tõ cæ trªn, tõ nµo lµ thÝch hîp vµ h÷u Ých tõ nµo lµ g­îng Ðp? Bªn c¸c tõ cæ lµ nh÷ng tõ míi n¶y sinh. ChØ riªng chuyÖn du lÞch ®· xuÊt hiÖn nhiÒu tõ míi: du lÞch xanh, du lÞch sinh th¸i,... c¸c tõ ng÷ vÒ chÝnh trÞ, x· héi, khoa häc th­êng xuyªn n¶y sinh nh­: Internet, virus m¸y tÝnh, kinh tÕ tri thøc,.... NhiÒu tõ ng÷ ®· xuÊt hiÖn nh­: Du kÝch, phôc kÝch... råi viÒn kÝch,... tÇn sè sö dông trªn b¸o chÝ còng gi¶m dÇn trªn bao chÝ khi chiÕn tranh kÕt thóc. Vµ cã tõ nh­ viÒn kÝch th× cµng hiÕm thÊy ®ù¬c dïng. Ng«n ng÷ b¸o chÝ lµ mét bé phËn t¹o nªn phong c¸ch cña mét nhµ b¸o. Ng«n ng÷ cña nhµ b¸o gãp phÇn béc lé tr×nh ®é v¨n ho¸, n¨ng lùc t­ duy vµ sù thuÇn thôc trong nghÒ nghiÖp cña nhµ b¸o. Kh«ng cã mét nhµ b¸o tiªu biÓu nµo l¹i tá ra non yÕu vÒ nghÖ thuËt viÕt. Tõ sau c¸ch m¹ng, ng«n ng÷ b¸o chÝ ph¸t triÓn trªn chÆng ®­êng míi víi nhiÒu phÈm chÊt míi. §­îc t¨ng c­êng vÒ tÝnh d©n téc vµ tÝnh nh©n d©n, g¾n liÒn víi nhiÖm vô ®Êu tranh x· héi vµ cã xu h­íng hiÖn ®¹i ho¸. Nh÷ng trang viÕt s¾c s¶o vµ mang khÝ thÕ c¸ch m¹ng cña Hoµng Tïng, Quang §¹m, ...Lèi viÕt c« ®óc vµ lu«n gîi më vÊn ®Ò cña H÷u Thä, trang träng vµ gîi c¶m cña Phan Quang, ch©n thùc vµ thuyÕt phôc cña Th¸i Duy ®· ®Ó l¹i nhiÒu bµi häc cho ng«n ng÷ b¸o chÝ c¸ch m¹ng thêi hiÖn ®¹i. Kh¸i niÖm vÒ thÓ lo¹i b¸o chÝ (trong phÇn nµy sÏ trinhf bµy vÒ mét sè quan niÖm vÒ thÓ lo¹i b¸o chÝ vµ hÖ thèng thÓ lo¹i. Tõ ®ã rót ra mét ssã nhËn xÐt vÒ lý luËn vµ thùc tiÔn trong viÖc sö dông thÓ lo¹i trong ho¹t ®éng s¸ng t¹o b¸o chÝ. §Æc biÖt lµ sù so s¸nh ­u thÕ næi tréi cña mét sè thÓ lo¹i mang tÝnh xung khÝch mòi nhän hiÖn nay) ThÓ lo¹i b¸o chÝ chÝnh lµ h×nh thøc thÓ hiÖn c¬ b¶n thèng nhÊt vµ t­¬ng ®èi æn ®Þnh cña c¸c bµi b¸o ®­îc ph©n chia theo ph­¬ng thøc ph¶n ¸nh hiÖn thùc sö dông ng«n ng÷ vµ c¸c c«ng cô kh¸c ®Ó truyÒn t¶i néi dung th«ng tin mang tÝnh chÝnh trÞ t­ t­áng nhÊt ®Þnh. Vµ trong nghiªn cøu lý luËn b¸o chÝ, ®a sè c¸c nhµ nghiªn cøu thõa nhËn hiÖn nay c¸c thÓ lo¹i b¸o chÝ ®­îc xÕp tån t¹i trong mét hÖ thèng thÓ lo¹i b¸o chÝ víi 3 nhãm thÓ lo¹i: Th«ng tÊn: ChÝnh luËn : ChÝnh luËn - NghÖ thuËt: Vµ trong xu h­íng chung th× c¸c thÓ lo¹i cã sù ®an xen hoµ quyÖn vµo nhau, bæ trî nhau trong qóa tr×nh th«ng tin. 3. Quan niÖm vÒ tiÓu phÈm vµ tiÓu phÈm trªn b¸o chÝ ( Trong phÇn nµy mét sè quan ®iÓm vÒ tiÓu phÈm vµ tiÓu phÈm b¸o chÝ , nh÷ng ®Æc ®iÓm næi bËt cña tiÓu phÈm b¸o chÝ trong viÖc thÓ hiÖn th«ng tin. Sau ®ã rót ra mét sè tæng kÕt c¬ b¶n mang tÝnh ®¹i diÖn ®Ó lµm c¬ së lý luËn trùc tiÕp phôc vô viÖc nghiªn cøu phong c¸ch tiÓu phÈm cña 3 nhµ b¸o) Quan niÖm vÒ tiÓu phÈm Theo Tõ ®iÓn TiÕng ViÖt 2002: TiÓu phÈm lµ bµi b¸o ng¾n vÒ mét vÊn ®Ò thêi sù, cã tÝnh chÊt ch©m biÕm. Hay nã lµ mét mµn kÞch ng¾n cã tÝnh chÊt hµi h­íc, ch©m biÕm hoÆc ®¶ kÝch. TiÕn sü §oµn H­¬ng, trong phÇn viÕt lêi giíi thiÖu cho cuèn “ Hµnh tr×nh h­íng thiÖn” cña NguyÔn ViÕt S¬n(Nxb. Qu©n ®éi nh©n d©n, 1995) viÕt: “ Ký vµ tiÓu phÈm lµ hai thÓ tµi khã viÕt trong nghÒ b¸o, v× hai thÓ tµi nµy yªu cÇu ë ng­êi viÕt nhiÒu ®iÒu: Sù tõng tr¶i, sù nh¹y bÐn trùc gi¸c vÒ ®êi sèng chÝnh trÞ, x· héi, v¨n ho¸, vÒ bót ph¸p...” Cã mét thÓ lo¹i tiÓu phÈm trong lÞch sö b¸o chÝ ViÖt Nam Trong lÞch sö b¸o chÝ thÕ giíi, ng­êi ta ghi nhËn tiÓu phÈm ®· xuÊt hiÖn tõ h¬n 200 n¨m trong thêi gian diÔn ra cuéc c¸ch m¹ng d©n chñ t­ s¶n Ph¸p lÇn thø nhÊt- Cuèi thÕ kû 18. TiÓu phÈm (tiÕng ph¸p lµ Feuilleton gèc ë tõ Feuille nghÜa lµ nh÷ng tê giÊy rêi) lóc bÊy giê lµ nh÷ng bµi v¨n ng¾n, cã tÝnh chÊt ch©m biÕm, ®¨ng trªn nh÷ng tê phô cña sè b¸o hoÆc bªn d­íi dßng kÎ ®Ëm ë cuèi c¸c tê b¸o. Còng nh­ c¸c thÓ lo¹i t¸c phÈm b¸o chÝ kh¸c, tiÓu phÈm ra ®êi do yªu cÇu kh¸ch quan cña x· héi. Giai cÊp t­ s¶n t×m thÊy ë tiÓu phÈm mét thø vò khÝ s¾c bÐn ®Ó chèng l¹i c¸c thÕ lùc phong kiÕn, quý téc b¶o thñ, ph¶n ®éng cïng chÕ ®é phong kiÕn lçi thêi l¹c hËu ®· môc ruçng tõ bªn trong. Lµ con ®Î cña cuéc c¸ch m¹ng d©n chñ t­ s¶n, tiÓu phÈm ngay tõ ®Çu ®· mang tÝnh chiÕn ®Êu cao. Nã lµ tiÕng nãi cña giai cÊp c¸ch m¹ng, tiÕng nãi cña khuynh h­íng vËn ®éng tÝch cùc hîp quy luËt lÞch sö chèng l¹i giai cÊp ph¶n ®éng, nh÷ng thÕ lùc c¶n trë b¸nh xe lÞch sö. PhÈm chÊt tiªu biÓu t¹o nªn tÝnh chiÕn ®Êu cña tiÓu phÈm chÝnh lµ c¸i c­êi. Khi míi ra ®êi, c¸i c­êi trong tiÓu phÈm v¹ch mÆt, lªn ¸n b¶n chÊt xÊu xa, sù l¹c hËu, thèi n¸t cña chÕ ®é x· héi phong kiÕn ®· môc ruçng, suy tµn. DÇn dÇn vÒ sau, c¸i c­êi trong tiÓu phÈm nh»m vµo c¸i cò, c¸i xÊu nãi chung, kÓ c¶ nh÷ng biÓu hiÖn tiªu cùc trong néi bé nh©n d©n. NhiÒu nhµ v¨n, nhµ b¸o lín cã t­ t­ëng tiÕn bé ë ch©u ¢u tr­íc ®©y, ®· sö dông tiÓu phÈm trªn diÔn ®µn b¸o chÝ c«ng khai ®Ó ch©m biÕm, giÔu cît, lªn ¸n sù thèi n¸t, bÊt c«ng cña x· héi ®­¬ng thêi, nh÷ng biÓu hiÖn gi¶ dèi, lõa bÞp trong ho¹t ®éng t«n gi¸o hay sù lîi dông t«n gi¸o ®Ó thùc hiÖn nh÷ng môc tiªu chÝnh trÞ vô lîi, Ých kû. LÞch sö tiÓu phÈm thÕ giíi ®· tõng g¾n bã víi nh÷ng con ng­êi næi tiÕng, dïng ngßi bót cña m×nh ®Êu tranh cho sù tiÕn bé, c«ng b»ng x· héi, cho chñ nghÜa nh©n ®¹o còng nh­ nh÷ng lý t­ëng tèt ®Ñp cña nh©n lo¹i nh­: Tuèc – ghª- nhi-Ðp, GhÐc- xen, U- xpen- xki, Gooc- ky, .... C¸c M¸c, Ph. ¡ng ghen, V.I. Lªnin – Nh÷ng l·nh tô vÜ ®¹i cña giai cÊp c«ng nh©n thÕ giíi, bªn c¹nh nh÷ng t¸c phÈm khoa häc, chÝnh trÞ lín cña m×nh, còng ®· sö dông tiÓu phÈm b¸o chÝ nh­ vò khÝ s¾c bÐn trong cuéc ®Êu tranh chèng kÎ thï giai cÊp. ë n­íc ta, do b¸o chÝ h×nh thµnh vµ ph¸t triÓn chËm nªn tiÓu phÈm còng ra ®êi muén h¬n so víi c¸c n­íc ph­¬ng T©y. Vµo nh÷ng n¨m 20, tiÓu phÈm ®· b¾t ®Çu xuÊt hiÖn trªn mÆt b¸o, tuy nhiªn kh«ng nhiÒu vµ ch­a t¹o ®­îc sù chó ý cña d­ luËn x· héi. Nguyªn nh©n cña t×nh tr¹ng nµy xuÊt ph¸t tõ hai mÆt. Thø nhÊt, c¸c s¶n phÈm b¸o chÝ cßn qóa Ýt trong khi tr×nh ®é v¨n ho¸ cña c­ d©n cßn thÊp nªn ¶nh h­ëng cña b¸o chÝ trong x· héi rÊt h¹n chÕ. Thø hai, chÕ ®é thèng trÞ hµ kh¾c cña bän thùc d©n, phong kiÕn ph¶n ®éng cïng l­ìi kÐo kiÓm duyÖt cña bé m¸y thèng trÞ ®­¬nng thêi kh«ng cho phÐp b¸o chÝ chÜa mòi nhän ®¶ kÝch vµo chÝnh quyÒn thùc d©n- phong kiÕn. Trªn thùc tÕ, cã lÏ ph¶i ®Õn nh÷ng n¨m 30 cña thÕ kû nµy, khi mµ b¸o chÝ c«ng khai ph¸t triÓn rÇm ré th× tiÓu phÈm míi thùc sù kh¼ng ®Þnh vai trß, vÞ trÝ cña m×nh lµ mét thÓ lo¹i b¸o chÝ cã uy lùc. §Æc biÖt trong thêi kú mÆt trËn d©n chñ( 1936-1939) khi b¸o chÝ tiÕn bé vµ c¸ch m¹ng cã ®iÒu kiÖn ph¸t triÓn c«ng khai, tiÓu phÈm thùc sù cã ®Êt ®Ó c¾m rÔ vµ në ré. Trong giai ®o¹n nµy, t¸c gi¶ tiÓu phÈm ®Ó l¹i dÊu Ên ®­îc biÖt s©u ®Ëm trªn mÆt b¸o trong n­íc lµ Ng« TÊt Tè(1892- 1954). Cã thÓ nãi, c¸c tiÓu phÈm cña Ng« TÊt Tè lµm thµnh mét bé biªn niªn sö cña giai ®o¹n nµy, trong ®ã ph¶n ¸nh ®Çy ®ñ nh÷ng biÕn cè chÝnh trÞ quan träng, ph¬i bµy bé mÆt thËt sinh ®éng vµ cô thÓ cña ®ñ mÆt nh÷ng kÎ thùc d©n tåi tÖ, nh÷ng tªn quan tr­êng phong kiÕn thèi n¸t. ë n­íc ngoµi, ®Çu nh÷ng n¨m 20, Hå ChÝ Minh d­íi bót danh NguyÔn ¸i Quèc ®· viÕt mét lo¹t tiÓu phÈm b»ng tiÕng Ph¸p, ®¨ng t¶i trªn tê Ng­êi Cïng khæ do Ng­êi s¸ng lËp vµ tê Nh©n ®¹o, c¬ quan Trung ­¬ng cña §¶ng céng s¶n Ph¸p. §ã lµ c¸c tiÓu phÈm: Thï ghÐt chñng téc, Së thÝch ®Æc biÖt, ChÕ ®é n« lÖ “hiÖn ®¹i ho¸”,.... Hå ChÝ Minh trë thµnh c©y bót bËc thÇy vÒ thÓ lo¹i nµy. Hµng tr¨m tiÓu phÈm mÉu mùc cña Ng­êi d­íi nhiÒu bót danh, ®¨ng trªn c¸c b¸o. Trªn c¸c mÆt b¸o, mét sè t¸c gi¶ viÕt tiÓu phÈm kh¸ næi tiÕng, ®­îc nhiÒu ng­êi biÕt ®Õn nh­: XÝch §iÓu, H­¬ng Xu©n, Lª Kim, H÷u Thä,... Cã thÓ nãi r»ng, trong b¸o chÝ, tiÓu phÈm cã dung l­îng nhá vµ tÇn sè xuÊt hiÖn Ýt h¬n so víi c¸c thÓ lo¹i: Tin, Phãng sù, B×nh luËn,... nh­ng víi sù ra ®êi vµ ph¸t triÓn cña m×nh, tiÓu phÈm kh¼ng ®Þnh vai trß lµ mét vò khÝ s¾c bÐn v¹ch mÆt, ®Êu tranh víi kÎ thï chÝnh trÞ, lµ mét ph­¬ng tiÖn cã t¸c dông tù phª b×nh, phª b×nh, chØ cho x· héi thÊy nh÷ng khÝa c¹nh chñ yÕu cña tõng sù viÖc xÊu c¶n trë qu¸ tr×nh tiÕn triÓn cña x· héi, gãp phÇn båi d­ìng c¸i tèt ®Ñp vµ tÝch cùc. TiÓu phÈm b¸o chÝ hay tiÓu phÈm v¨n häc? TiÓu phÈm lµ mét thÓ lo¹i cã lÞch sö kh¸ l©u, cã vÞ trÝ kh«ng kÐm phÇn quan träng trong mèi t­¬ng quan chung víi c¸c thÓ lo¹i b¸o chÝ kh¸c. Tuy nhiªn, sù kh¸i qu¸t lý luËn vÒ thÓ lo¹i nµy l¹i chËm. ë Liªn X«, ®Çu nh÷ng n¨m 1930, tiÓu phÈm ch­a ®­îc coi lµ mét thÓ lo¹i b¸o chÝ. Mi- kha –in Cam – sèp- mét nhµ b¸o X« ViÕt næi tiÕng ®· nh×n nhËn tiÓu phÈm bªn ngoµi khu«n khæ cña mét thÓ lo¹i. ¤ng coi tiÓu phÈm cã thÓ lµ ký, th¬ ch©m biÕm... n»m trong lo¹i t¸c phÈm chÝnh luËn. ChØ ®Õn cuèi nh÷ng n¨m 50 cña thÕ kû nµy, b¸o chÝ X« -ViÕt míi chÝnh thøc thõa nhËn tiÓu phÈm lµ mét thÓ lo¹i b¸o chÝ ®Æc biÖt trong b¶ng ph©n lo¹i- thÓ lo¹i t¸c phÈm mang tÝnh ch©m biÕm. §èi víi n­íc ta, t×nh h×nh nghiªn cøu vÒ tiÓu phÈm n»m trong t×nh tr¹ng chung lµ ch­a ph¸t triÓn. HiÖn nay ch­a cã mét c«ng tr×nh nµo nghiªn cøu vµ ®¸nh gi¸ mét c¸ch ®Çy ®ñ vÒ tiÓu phÈm. C¸c ý kiÕn vÒ tiÓu phÈm n»m r¶i r¸c trong mét sè t¸c phÈm nghiªn cøu cña c¸c nhµ nghiªn cøu v¨n häc, c¸c nhµ nghiªn cøu b¸o chÝ hoÆc trong nh÷ng ph¸t biÓu cña c¸c nhµ b¸o cã kinh nghiÖm ®¨ng t¶i trªn c¸c tê b¸o, t¹p chÝ. Nãi chung c¸c ý kiÕn, nhËn ®Þnh ®· nh×n nhËn mét sè ®Æc tr­ng kh¸ c¬ b¶n cña thÓ lo¹i nµy, song cßn phiÕn diÖn hoÆc ch­a râ rµng, ®Çy ®ñ. Tõ gãc ®é b¸o chÝ, x­a nay tiÓu phÈm chØ sö dông mµ Ýt ®­îc xem xÐt, ®¸nh gi¸. RÊt Ýt nhµ b¸o ph¸t biÓu ý kiÕn vÒ thÓ lo¹i nµy. XÝch §iÓu, víi kinh nghiÖmcña mét nhµ b¸o viÕt tiÓu phÈm b¸o chÝ ®­îc ®«ng ®¶o ng­êi ®äc biÕt ®Õn ®· nhËn xÐt nh­ sau: “ Lµ thÓ lo¹i võa cho phÐp ph¸t triÓn tÝnh chÊt ®iÓn h×nh cña v¨n häc, võa mang tÝnh chÊt ch©n thËt, khoa häc vµ kÞp thêi cña b¸o chÝ, tiÓu phÈm vèn mang mét tÝnh chiÕn ®Êu cao, cã kh¶ n¨ng v¹ch b¶n chÊt tµn b¹o cña kÎ thï mét c¸ch trùc tiÕp s©u cay vµ ch©m biÕmlµm cho ng­êi ®äc võa c¨m thï võa khinh ghÐt c­êi vµo mòi chóng”( NhiÒu t¸c gi¶. TËp nghiªn cøu b×nh luËn chän läc vÒ th¬ v¨n Hå Chñ tÞch, Nxb. Gi¸o dôc, H., 1978, tr.289). Khi nãi ®Õn t¸c phÈm “ B¶n ¸n chÕ ®é Thùc d©n Ph¸p” cña Hå ChÝ Minh, t¸c gi¶ viÕt: “ Cã thÓ nãi cuèn B¶n ¸n chÕ ®é thùc d©n Ph¸p xuÊt b¶n t¹i Paris n¨m 1925 lµ mét thiªn tiÓu phÈm dµi” hay nãi ®óng h¬n, lµ mét t¸c phÈm gåm nhiÒu bµi ®­îc s¾p xÕp theo mét chñ ®Ò thèng nhÊt”. Nh­ vËy, theo ý kiÕn cña XÝch §iÓu, c¶ vÒ néi dung vµ ph­¬ng ph¸p thÓ hiÖn, tiÓu phÈm ®Òu mang tÝnh chÊt ®Æc tr­ng cña t¸c phÈm b¸o chÝ. Nh­ng tiÓu phÈm còng cho phÐp ph¸t triÓn ph­¬ng ph¸p ®iÓn h×nh trong s¸ng t¹o v¨n häc. TÝnh chÊt ®iÓn h×nh ho¸ cña tiÓu phÈm kh«ng ®­îc t¹o nªn do h­ cÊu mµ nã ®­îc h×nh thµnh theo quy luËt s¸ng t¹o cña nhµ b¸o, nghÜa lµ qua sù chän läc, ph©n tÝch kh¸ch quan nh÷ng sù kiÖn, vÊn ®Ò cã thùc trong cuéc sèng ®Ó ph¶n ¸nh trong t¸c phÈm trªn c¬ së ­u tiªn néi dung chÝnh trÞ, t­ t­ëng. “ Kh¶ n¨ng” còng nh­ lµ môc ®Ých cña tiÓu phÈm lµ phª ph¸n, ch©m biÕm kÎ thï.NÕu coi tiÓu phÈm b¸o chÝ cã nh÷ng ®Æc ®iÓm trªn th× viÖc xÕp “B¶n ¸n chÕ ®é thùc d©n Ph¸p” vµo thÓ lo¹i tiÓu phÈmlµ hîp lý. Mét vÊn ®Ò ®Æt ra lµ cã hay kh«ng ranh giíi gi÷a tiÓu phÈm b¸o chÝ vµ tiÓu phÈm v¨n häc. Nh­ ®· nh¾c ®Õn ë trªn, kh«ng riªng g× tiÓu phÈm mµ “ nguån gèc viÖc dïng c¸c thÓ lo¹i b¸o chÝ kh¸c nhau vµ sù phong phó ngµy cµng lín trong c¸c thÓ lo¹i lµ dùa trªn c¬ së nhu cÇu x· héi nhiÒu mÆt, c¨n cø vµo kh¶ n¨ng mçi ngµy mét lín h¬n vµ c¨n cø trªn c¸c nhiÖm vô nhiÒu mÆt ®­îc giao phã cho b¸o chÝ. LÞch sö ph¸t sinh cña bÊt kú thÓ lo¹i b¸o chÝ nµo còng ®Òu chøng minh” ( C¸c thÓ tµi b¸o chÝ, T2, Héi nhµ b¸o ViÖt Nam, H, 1977, tr.4). TÊt nhiªn, mçi thÓ lo¹i t¸c phÈm b¸o chÝ ra ®êi ®Òu tiÕp thu nh÷ng yÕu tè tÝch cùc, cã lîi trong nÒn v¨n ho¸ ®Ó lµm t¨ng kh¶ n¨ng th«ng tin hiÖu qu¶ cña nã.TiÓu phÈm b¸o chÝ trong qu¸ tr×nh ra ®êi vËn ®éng, còng tiÕp thu c¸c yÕu tè, thñ ph¸p ch©m biÕm, giÔu cît cña v¨n häc vµ v¨n ho¸ d©n téc. §iÒu ®ã kh«ng cã nghÜa lµ tr­íc khi tiÓu phÈm b¸o chÝ ra ®êi ®· cã tiÓu phÈm v¨n häc mµ thùc tÕ chØ cã nh÷ng yÕu tè mÇm mèng cña tiÓu phÈm b¸o chÝ. MÆt kh¸c, víi tÝnh c¸ch lµ mét thÓ lo¹i t¸c phÈm, lÞch sö ra ®êi, ph¸t triÓn cña tiÓu phÈm g¾n liÒn víi b¸o chÝ, n»m trong sù vËn ®éng cña b¸o chÝ. TiÓu phÈm ra ®êi do yªu cÇu x· héi vµ do yªu cÇu mµ nh÷ng nhiÖm vô cña b¸o chÝ ®Æt ra. Quy luËt s¸ng t¹o cña tiÓu phÈm n»m trong quy luËt chung cña b¸o chÝ: Ph¶n ¸nh kh¸ch quan, trùc tiÕp c¸c sù kiÖn, vÊn ®Ò cña ®êi sèng x· héi hiÖn thêi, ­u tiªn néi dung chÝnh trÞ, t­ t­ëng, thêi sù. TiÓu phÈm ph¶n ¸nh trùc diÖn, cô thÓ, ch©n thùc sù kiÖn, vÊn ®Ò trong x· héi mét c¸ch kh¸ch quan, kh«ng th«ng qua h­ cÊu v¨n häc- nghÖ thuËt. H¬n n÷a, dï nhµ v¨n hay nhµ b¸o ®Òu viÕt tiÓu phÈm theo yªu cÇu “ ®¬n ®Æt hµng” cña b¸o chÝ.Hçu nh­, kh«ng cã tiÓu phÈm nµo kh«ng ®­îc b¾t ®Çu sè phËn cña m×nh b»ng sù cã mÆt trªn mÆt b¸o, t¹p chÝ. Nh­ vËy, râ rµng lµ kh«ng cã lý do tån t¹i ranh giíi gi÷a “ tiÓu phÈm b¸o chÝ” vµ “tiÓu phÈm v¨n häc”, mµ chØ cã mét “ thÓ lo¹i ®­îc gäi víi nh÷ng tªn kh¸c nhau : “ TiÓu phÈm”, “ TiÓu phÈm b¸o chÝ”, “ TiÓu phÈm v¨n häc” vµ tÝnh chÊt, møc ®é, kh¶ n¨ng biÓu hiÖn kh¸c nhau cña mçi tiÓu phÈm. TÝnh nghÖ thuËt trong tiÓu phÈm ®­îc biÓu hiÖn nh­ kh¶ n¨ng vËn dông nh÷ng thñ ph¸p trong x©y dùng v¨n b¶n, trong viÖc tæ chøc l« gic c¸c chi tiÕt ®Ó t¹o ra tiÕng c­êi ch©m biÕm. SÏ lµ nhÇm lÉn nÕu ®ång nhÊt tÝnh nghÖ thuËt trong tiÓu phÈmvíi viÖc h­ cÊu ®Ó t¹o ra h×nh t­îng nghÖ thuËt. Nãi c¸ch kh¸c, “®iÓn h×nh trong v¨n tiÓu phÈm kh¸c víi ®iÓn h×nh trong kÞch, truyÖn, tiÓu thuyÕt”. §ã chÝnh lµ b¾t ®Çu sù lùa chän, ph¸t hiÖn ra cho ®­îc sù kiÖn, vÊn ®Ò, chi tiÕt cuéc sèng cã tÝnh tiªu biÓu vÒ mÆt tiªu cùc ®Ó v¹ch mÆt, lªn ¸n nh»m h­íng tíi nh÷ng ®iÒu tèt ®Ñp. VÊn ®Ò tiÕp theo míi lµ nghÖ thuËt thÓ hiÖn. Vai trß quyÕt ®Þnh cña tiÓu phÈm b¸o chÝ ph¶i lµ néi dung chÝnh trÞ t­ t­ëng vµ tÝnh thêi sù nãng hæi, thêi gian s¸ng t¹o cña nhµ b¸o ®­îc tÝnh b»ng giê, phót chø kh«ng tÝnh b»ng n¨m, th¸ng nh­ nhµ v¨n.TÊt nhiªn, néi dung chÝnh trÞ t­ t­ëng muèn t¸c ®éng cã hiÖu qu¶ ®Õn x· héi ph¶i th«ng qua nghÖ thuËt thÓ hiÖn. V× thÕ, nghÖ thuËt thÓ hiÖn míi cã vai trß quan träng cña nã. Ch©m biÕm- ®Æc tr­ng c¬ b¶n cña tiÓu phÈm Trong b¸o chÝ, ng­êi ta c¨n cø vµo 3 tiªu chÝ sau ®©y ®Ó ph©n lo¹i c¸c t¸c phÈm vµ ph©n biÖt sù kh¸c nhau gi÷a c¸c thÓ lo¹i. §ã lµ: §èi t­îng ph¶n ¸nh; Môc ®Ých, nhiÖm vô; Ph­¬ng ph¸p ph¶n ¸nh, ph­¬ng tiÖn s¸ng t¹o. TÝnh chÊt kh¸c biÖt cña mçi thÓ lo¹i b¸o chÝ kh«ng ph¶i do mét trong nh÷ng ®Æc ®iÓm nµy mµ do ë toµn bé nh÷ng ®Æc ®iÓm trªn. XÐt vÒ khung thêi gian, ®èi t­îng ph¶n ¸nh cña b¸o chÝ hÑp h¬n nhiÒu so víi ®èi t­îng ph¶n ¸nh cña v¨n häc. NÕu trong v¨n häc, ng­êi ta cã thÓ viÕt tiÓu thuyÕt lÞch sö, truyÖn viÔn t­ëng th× trong b¸o chÝ, qu¸ khø chØ lµ bèi c¶nh cho c¸i thêi sù vµ t­¬ng lai lµ xu h­íng vËn ®éng trªn nh÷ng c¬ së cã thùc cña hiÖn t¹i. C¸i c¬ b¶n, träng yÕu nhÊt cña b¸o chÝ lµ c¸i hiÖn thêi, cô thÓ cã tÝnh thêi sù, thêi cuéc, trong ®ã néi dung chÝnh trÞ t­ t­ëng ®­îc ­u tiªn. Còng nh­ c¸c thÓ lo¹i t¸c phÈm b¸o chÝ kh¸c, ®èi t­îng ph¶n ¸nh cña tiÓu phÈm b¸o chÝ lµ hiÖn thùc ®êi sèng x· héi ®­¬ng thêi nh­ng hiÖn thùc Êy thu hÑp l¹i trong ph¹m vi c¸i xÊu cña kÎ thï vµ c¸i xÊu cña néi bé x· héi, d©n téc. Chóng ta thÊy ®èi t­îng ph¶n ¸nh trong tiÓu phÈm cña Ng« TÊt Tè rÊt phong phó. Nã bao gåm nh÷ng c¸i xÊu cña chÕ ®é thùc d©n, phong kiÕn thêi kú tr­íc n¨m 1945 víi sù ®éc ¸c, Ých kû cña bän thùc d©n Ph¸p, sù hÌn ®ín, ngu muéi, dèt n¸t cña bän phong kiÕn b¸n n­íc h¹i d©n, nh÷ng hñ tôc mª tÝn dÞ ®oan, thãi ham tiÒn, ham danh väng, ham ®Þa vÞ, b¸n rÎ nh©n phÈm cña mét sè kÎ d¹i dét, l¹c hËu, c¶ tin ph¶n d©n téc trong néi bé nh©n d©n. .. Trong tiÓu phÈm cña m×nh, Hå ChÝ Minh tËp trung ngän ®ßn chÝnh vÒ phÝa kÎ thï d©n téc, bän thùc d©n Ph¸p vµ ®Õ quèc Mü x©m l­îc. Qua nh÷ng c¸i xÊu cô thÓ biÓu hiÖn trong nh÷ng sù kiÖn sinh ®éng cña kÎ thï, b»ng ngßi bót ch©m biÕm s©u cay, ng­êi v¹c._.g là 13. Mặt khác, khi chúng tôi hỏi: nếu đủ người thì tại sao sinh viên phải học ghép lớp thì ông Hà từ chối trả lời trong khi cả bộ môn chưa có ai là tiến sĩ khoa học như ông Chính. Việc điều động nhân sự dĩ nhiên là thẩm quyền của lãnh đạo nhà trường và bộ môn, chúng tôi không tranh luận. Cũng như có nhiều TSKH khác, các giáo sư, phó giáo sư từ khoa học chuyển sang làm công tác quản lý song trường hợp cụ thể của ông Chính có phải là biểu hiện của sự lãng phí chất xám không, đề nghị lãnh đạo Trường ĐH Xây dựng nên cầu thị và lắng nghe ý kiến của công luận thay vì tìm kiếm lý do biện minh cho các quyết định không hợp lý và cũng thiếu hợp tình của mình trước đây.  2.1.2. Lª ThÞ Liªn Hoan: T¸c gi¶ nµy còng chiÕm mét m×nh mét chuyªn môc d­íi khÈu hiÖu “ Mua vui còng ®­îc mét vµi trèng canh” trªn An ninh thÕ giíi cuèi th¸ng. ë ®©y, t¸c gi¶ còng thÓ hiÖn néi dung béc lé râ nÐt cña mét lèi viÕt tiÓu phÈm nh­ng d­íi h×nh thøc mét bµi pháng vÊn, mét cuéc trao ®æi, trß chuyÖn gi÷a hai ng­êi víi nhau. §ã lµ c¸ch thÓ hiÖn ®éc ®¸o cña mét bµi b¸o cã cèt c¸ch cña mét thÓ lo¹i b¸o chÝ rÊt cô thÓ lµ Pháng vÊn, nh­ng l¹i viÕt b»ng mét ng«n ng÷ trµo léng, ch©m biÕm, ®¶ kÝch cu¶ tiÓu phÈm. ChÝnh thøc hái ®¸p ®­îc diÔn ra gi÷a c¸c nh©n vËt mµ th©n phËn cña hä liªn quan trùc tiÕp ®Õn nhau vµ cïng t¸c ®éng trùc tiÕp ®Õn sù ph¸t triÓn x· héi. Ch¼ng h¹n nh­: Cuéc nãi chuyÖn gi÷a « t« vµ xe m¸y, gi÷a mét häc sinh bÐo vµ mét häc sinh gÇy, pháng vÊn mét tÊm g­¬ng chiÕu hËu,.... 2.1.3. Th¶o H¶o: T¸c gi¶ nµy gi÷ mét m¶nh ®Êt kh«ng nhá trªn ThÓ thao v¨n ho¸ víi tªn chuyªn môc “ T«i nghe, ®äc, xem, thÊy”. ë ®©y, Th¶o H¶o còng viÕt d­íi h×nh thøc cña mét tiÓu phÈm b¸o chÝ vµ c¸ch thÓ hiÖn néi dung th«ng tin theo lèi nh­ mét c©u chuyÖn kÓ vÒ nh÷ng g× mµ m×nh gÆp qua sù nghe, ®äc, xem vµ thÊy. §óng nh­ tªn gäi cña chuyªn môc, néi dung c¸c t¸c phÈm cña Th¶o H¶o thÓ hiÖn tinh thÇn cña c¸ nh©n t¸c gi¶ béc lé quan ®iÓm vÒ nh÷ng vÊn ®Ò cña thêi cuéc trong m¹ch kÓ dÉn chuyÖn cho c«ng chóng theo mét c¸ch hÊp dÉn. Nhân trường hợp chị thỏ bông: Hơi ngoa nhưng thú vị Huỳnh Xuyên Việt Ph¶i nãi cuèn s¸ch cã kh¸ nhiÒu ®iÒu ®Ó chó ý dï tùa s¸ch nh­ chuyÖn trÎ con kh«ng hÊp dÉn nh­ng gîi cho ng­êi ta trÝ tß mß. C¸i tªn t¸c gi¶ Th¶o H¶o l¹ ho¾c trong giíi viÕt l¸ch vµ ph¶i cã ai ®ã giíi thiÖu míi biÕt ®ã lµ bót danh cña mét n÷ nhµ v¨n trÎ kh¸ næi tiÕng – Phan ThÞ Vµng Anh. §©y lµ tËp s¸ch tËp hîp c¸c bµi viÕt ®· ®¨ng trªn b¸o ThÓ thao v¨n ho¸ trong môc “ T«i nghe, ®äc, xem, thÊy” trong 3 n¨m 2002, 2003, 2004. §óng nh­ yªu cÇu cña chuyªn môc, t¸c gi¶ viÕt vÒ nh÷ng g× m×nh nghe, xem, ®äc vµ thÊy. Nh­ng kh¸c lµ t¸c gi¶ b×nh luËn theo c¸ch t¶n v¨n, lang thang trong nhËn thøc vµ thùc tiÔn, ®èi chiÕu, so s¸nh chuyÖn thÕ sù lÉn v¨n ch­¬ng, b¸o chÝ. KhÈu khÝ ®«i lóc dÝ dám, l¾m khi ngoa ngo¾t, nh­ng chÝnh kiÕn th× râ rµng, thËm chÝ gay g¾t. Tõ chuyÖn th­êng ngµy nh­: Thay n­íc hå G­¬m, chuyÖn bia «m, chuyÖn èc b­¬u vµng, chuyÖn ¨n c¾p s¸ch ë th­ viÖn, chuyÖn lµm giµu, chuyÖn trí trªu bÊt cËp cña giÊy tê… cho ®Õn chuyÖn ®¹i sù cu¶ ngµnh gi¸o dôc hay v¨n ch­¬ng… Bëi ph¹m vi ®Ò tµi qu¸ réng lín nªn chuyÖn g× t¸c gi¶ còng cã thÓ nãi tíi, nãi kh¸ s©u vµ nhiÒu khi kh¸ ®au. Ng­êi ®äc v« t×nh l¾m còng thÊy ®au cïng t¸c gi¶ khi ®èi diÖn víi nh÷ng sù thËt ®au lßng bÞ ng­êi ta lý gi¶i nh­ chuyÖn kh«ng ph¶i cña m×nh ( Bµi: µ, ë ViÖt Nam m×nh c¸i ®ã rÊt khã nãi, T­ c¸ch con c¸, NÕu tao lµ nhµ n­íc…). Ph¶i nãi t¸c gi¶ cã tµi ®Æt tùa nh­ bìn cît ng«n tõ, hµnh v¨n dÔ nh­ ch¬i, nh­ng thØnh tho¶ng l¹i xØa mét c¸i thÝ m¹ng vµo thãi ®êi. Lèi ®Æt vÊn ®Ò cña Th¶o H¶o lµ lËt ng­îc xem xÐt, kh«ng nh×n nã theo thãi quen t­ duy mét chiÒu vµ chiÒu chuéng ®a sè. Còng cã nhiÒu ng­êi cho r»ng Th¶o H¶o cã giäng ®iÖu ch©m chÝch qu¸. T«i th× kh«ng nghÜ thÕ. Cã nh÷ng ®iÒu mµ dïng giäng ®iÖu ªm ¸i hay lý luËn hîp lÏ, kÕt thóc cã hËu, b×nh luËn cã tr­íc cã sau…. sÏ kh«ng nãi ®­îc c¸i ®iÒu muèn nãi nh­ liÒu thuèc m¹nh. C¸i gai gai gîn gîn cña Th¶o H¶o lµ mét chuyÖn, nh­ng nh÷ng viÖc Th¶o H¶o ®Ò cËp ®Õn th× sao? Nh÷ng ®iÒu ®ã trong thùc tÕ cÇn nãi nhiÒu ®Õn n÷a. T«i nghÜ còng cã nhiÒu ®iÒu Th¶o H¶o cßn mét chiÒu, hoÆc h¬i chua ch¸t c©u ch÷- thÝ dô: “ ThÕ «ng ®­a c¸i g× vµo måm?” trong bµi “ µ, ë ViÖt Nam m×nh c¸o ®ã rÊt khã nãi”- nh­ng trong sù bùc däc vµ n«n nãng ®¶ ph¸ sù döng d­ng cña mét sè quan chøc hay sù tr× trÖ cña thêi bao cÊp th× còng cã thÓ hiÓu ®­îc. V× vËy, cã thÓ cã ai ®ã h¬i dÞ øng víi c¸ch viÕt ngoa ngo¾t vµ th«ng minh nµy, bá qua mét bªn tªn tuæi quen biÕt cña nhµ v¨n, t«i vÉn cø cho r»ng ®ã lµ mét cuèn s¸ch thó vÞ cã thÓ lµm xao ®éng chót Ýt c¸i mÆt hå kh¸ yªn tÜnh cña thÓ lo¹i t¶n v¨n nµy. Gửi đoàn của tôiDate: Saturday, January 25 @ 21:50:05Topic vysa > văn hóa Có một điều thường xuyên gặp trong các báo cáo dự thảo phương hướng của các cơ quan đoàn thể trong nước là "viết hươu viết vượn". Viết nhiều lời hay ý đẹp đến nỗi ...không biết nói gì. Hi vọng qua bài viết của Thảo Hảo dưới đây, VYSA chúng ta có thể rút ra được một số kinh nghiệm gì đó chăng?Thưa Ðoàn, (Mà cụ thể là thưa anh - cái người vẫn hay soạn báo cáo cho Trung Ương Ðoàn) Ðầu tiên, tôi xin đố anh, lá thư này là của ai: "Từ tháng 11 năm 1924, tôi được Ban phương Ðông và Ðảng Cộng sản Pháp phái đến Quảng Châu để làm việc cho Ðông Dương. ... Mặc dù thiếu thời gian và tiền, nhờ sự giúp đỡ của các đồng chí người Nga và An Nam, chúng tôi đã có thể: Ðưa 75 thanh niên An Nam đến học ở trường Tuyên truyền do chúng tôi tổ chức ở Quảng Châu, Xuất bản 3 tờ tuần báo nhỏ, Phái những người tuyên truyền vừa mới được đào tạo về Xiêm, Trung Kỳ, Bắc Kỳ và Nam Kỳ, Thành lập một liên đoàn cách mạng do một ủy ban gồm 5 ủy viên ở Quảng Châu lãnh đạo, liên đoàn đã bắt rễ khắp nơi trong tất cả các xứ Ðông Dương đó. ..."(*) Thôi để nói luôn, cái thư này cũng là bản báo cáo của một thanh niên gửi cho tổ chức. Thanh niên đó là Nguyễn Ái Quốc. Và tổ chức đó là Ban Phương Ðông Quốc tế Cộng Sản. Bức thư viết vào tháng 6 năm 1927. Chừng đó công việc, viết ra và đọc lên nghe đơn giản, nhưng toàn là những việc lớn và cốt tử. Thí dụ, ở mục (1), cái trường Tuyên truyền được nêu rất vắn tắt với 75 học viên đó, lại chính là chậu ươm của Ðảng Cộng sản Việt Nam; Và Ðảng, qua năm tháng, ai cũng biết, có thêm cánh tay phải là Ðoàn Thanh niên Cộng sản Hồ Chí Minh. 77 năm sau, "cánh tay phải" đã phải dùng tới 8 trang báo Thanh niên (số ra ngày 18.9.02), đặc kín chữ, chỉ để đăng cái dự thảo báo cáo công tác của mình trong nhiệm kỳ vừa qua và phương hướng sắp tới. Và cái người soạn bài báo cáo này cho Ðoàn chính là anh đấy, người thư ký nhiều chữ ạ. Bản dự thảo Báo cáo này có một cái tên dài: "Phát huy truyền thống vẻ vang, tuổi trẻ Việt Nam thi đua học tập, rèn luyện, lao động sáng tạo, xung kích, tình nguyện xây dựng và bảo vệ tổ quốc xã hội chủ nghĩa". Tôi nói thật, nếu một ngày kia, một đoàn viên bình thường trong 4 triệu đoàn viên trong cả nước, tự nhiên muốn biết, từ năm 1997 đến 2002, thanh niên cả nước đã làm được gì và sắp tới sẽ phải làm gì; thì anh ta sẽ phải đọc theo kiểu "dũng sĩ", nghĩa là kiên trì vượt qua bao nhiêu cửa ải của những câu choang choang trong báo cáo của anh, đã nghe mãi, nghe mãi, trong (gần như) mọi văn kiện, ở (gần như) mọi đại hội thanh niên, sực nức từ kép Hán Việt. Thí dụ, nói về nhiệm vụ thời đại của thanh niên Việt Nam, anh viết: "... ra sức thi đua học tập, rèn luyện, vươn lên nắm vững khoa học, kỹ thuật, công nghệ, thi đua lao động sáng tạo, xung kích, tình nguyện tham gia phát triển kinh tế - xã hội, giữ gìn quốc phòng, an ninh, thực hiện thành công sự nghiệp công nghiệp hóa, hiện đại hóa đất nước." Còn báo cáo về công tác giáo dục của Ðoàn: "... được tập trung chỉ đạo và thu được những kết quả quan trọng, nhất là sự chuyển biến tích cực trong giáo dục chính trị, tư tưởng; lực lượng làm công tác tư tưởng được tăng cường; cơ chế, nguồn lực phục vụ công tác tư tưởng, văn hóa được tập trung đầu tư hơn, góp phần nâng cao nhận thức chính trị, củng cố niềm tin, bồi dưỡng lý tưởng cách mạng cho thế hệ trẻ." Thưa anh, chỉ cần đọc bản Dự thảo Báo cáo của Ðoàn mà anh viết là biết ngay anh đang sống trong thời bình. Vì chỉ có thời bình thì người ta mới dám dùng nhiều chữ chung chung một cách xa xỉ như thế. Những chữ ấy, anh vặn lại tôi, sai chỗ nào nào, thì tôi thua, vì thật ra chúng chẳng có gì sai cả; nhưng mà anh viết báo cáo thì chắc anh cũng biết, chữ càng to thì càng che mất những việc làm cụ thể mà Ðoàn đã làm được những năm qua. Người ta thấy anh "bình" nhiều hơn "báo". Cứ báo cáo được một dòng thì anh lại bình (có khi) đến cả một cột. Ngay cả phong trào "Thanh niên tình nguyện" để tự nhiên đã đẹp đến thế, anh vẫn còn không tự tin mà vẫn phải ca ngợi nó lên đến mức sáo rỗng: "Màu áo xanh tình nguyện không chỉ thể hiện sự thống nhất về tổ chức, mà còn in đậm trong lòng xã hội về hình ảnh đẹp của người thanh niên Việt Nam tình nguyện, xung kích, sáng tạo trong kinh tế thị trường." ** Quay lại bản báo cáo của thanh niên Nguyễn Ái Quốc ở đầu bài. Chừng đó công việc, nếu giao cho anh - người soạn báo cáo cho Ðoàn vào những năm 2000, thì chắc đã phải kín 16 trang báo, mà vẫn không biết ai làm được việc nào, việc đã đi cụ thể tới đâu; trong khi Nguyễn Ái Quốc chỉ có 4 cái gạch đầu dòng mà cách mạng vẫn phát triển...Thế đấy, thưa đồng chí soạn văn bản cho Ðoàn. Cứ (viết báo cáo theo) cái đà này, thì càng ngày Ðoàn sẽ càng xa dần; để đến cái bản báo cáo công việc của đoàn viên cả nước không thôi, mà thanh niên bình thường, nếu không quen với từ ngữ hội nghị, cũng không len chân vào (hiểu) được. Từ 8 đoàn viên vào buổi sơ khai, cho đến nay số đoàn viên đã hơn 4 triệu. Vâng, nhưng đâu phải vì thế mà số chữ (cũng như sự cầu kỳ về chữ) trong báo cáo cũng phải tăng theo mức độ đó? Và cái công việc mà Ðoàn chúng ta làm vào thời bình chẳng lẽ vất vả hơn cái thời sơ khai trứng nước đến thế sao? Hay chỉ vì thời bình thì chúng ta rảnh rỗi hơn, có nhiều thì giờ hơn, cả cho người soạn báo cáo lẫn cho những người ngồi suốt những ngày hội nghị chỉ để nghe và thảo luận báo cáo? Thảo Hảo với 'sức nặng' của thỏ bông Tập hợp những bài tản văn trên báo ba năm gần đây, Phan Thị Vàng Anh ra mắt độc giả cuốn "Nhân trường hợp chị thỏ bông" với bút danh Thảo Hảo. Những câu chuyện nhỏ của cuộc sống nhưng nhiều chiêm nghiệm đánh dấu sự trở lại chinh phục độc giả của chị. Người ta biết đến Phan Thị Vàng Anh, cô con gái nhỏ trong cảm hứng thơ của thi sĩ Chế Lan Viên từ khi còn bước đi lẫm chẫm. Rồi đến với truyện ngắn Kịch câm bùng nổ trên văn đàn khi Vàng Anh mới ở tuổi hai mươi. Khả năng nhận biết cuộc sống trong từng chi tiết nhỏ đã làm cho trang viết của chị đầy ắp hương vị cảm xúc và cũng đầy kịch tính. Màn kịch tâm lý không lời diễn ra giữa người cha và cô con gái âm thầm, khốc liệt ấy nhiều lúc khiến người đọc thấy choáng váng. Ở cô gái mang tên "con chim nhỏ trên bầu trời xanh" có cái gì đó bạo liệt nhưng cũng thật yếu mềm, cô độc. Những truyện ngắn Khi người ta trẻ, rồi Hoa muộn lần lượt tạo ra tiếng vang. Người ta gọi truyện của chị là lối viết không có cốt truyện và không ít cây bút trẻ học tập theo cách viết của Vàng Anh. Mới đây, tập tản văn của Thảo Hảo được in tại Nhà xuất bản Hội nhà văn ra mắt bạn đọc với nhiều bất ngờ thú vị. Trong nhịp sống gấp gáp đang trôi qua hờ hững, khi đọc những dòng suy nghĩ của Thảo Hảo, người ta bỗng giật mình vì dường như mình đã làm vuột qua nhiều điều thú vị trong cuộc sống. Khả năng quan sát những chi tiết nhỏ lại có dịp được tận dụng tối đa trong trang viết, có điều sự quan sát ấy của chị đằm hơn, nó gắn liền với sự chiêm nghiệm và trăn trở. Những chuyện văn hóa, chuyện ứng xử, thậm chí cả chuyện thời sự được Vàng Anh chuyển tải theo dòng suy nghĩ và những cách nói khác nhau, nhiều khi khiến người đọc bật cười vì sự ngộ nghĩnh và đáo để. Trong trang viết của Thảo Hảo bây giờ có cả cái nhìn xét nét của một biên tập viên. Công việc biên tập tại Nhà xuất bản Trẻ đã chuyển hóa sự tỉ mỉ vào những trang tản văn của chị. Khả năng lật lại vấn đề, nhìn lại những cái mà theo lẽ thường người ta dễ bỏ qua để thấy được "chuyện đáng bàn" của nó. Đó là cách của Vàng Anh trong Nhân trường hợp chị thỏ bông. Những bài viết khi bất bình, phẫn nộ, lúc chế giễu, xúc động và pha chút đắng cay... tạo nên một dư vị riêng cho cuốn sách. Mới nghe những cái tên như Giao trứng cho ác, Cuối cùng thì lè lưỡi hay Sự nan giải của Tí, người đọc lớn tuổi sẽ không mấy hứng thú vì nghĩ đó là những chuyện của con trẻ nhưng đọc đi rồi đọc lại, người ta ngẫm ra nhiều điều. Ẩn sau mỗi sự kiện là tâm trạng nôn nóng, tấm lòng trách nhiệm của người cầm bút. Trong Nhân trường hợp chị thỏ bông, người viết hay đi lang thang, theo sự triền miên của cảm xúc nhưng nếu để ý kỹ sẽ thấy sự "thơ thẩn" ấy không đơn giản. Nó có sự logic sắc sảo của lý trí, phân tích nhìn nhận vấn đề theo nhiều chiều. Một vài dòng suy nghĩ trong Ai sẽ làm việc này đây, từ sự việc hai con bò tót bị chết mà chị liên tưởng đến trách nhiệm của người nghệ sĩ, những người sống trong sự yêu mến và trí nhớ của độc giả nhưng thái độ của họ là "khoanh tay đứng bên lề cuộc sống là chuyện quan trọng".Tác giả không ngại nói thẳng, thậm chí ngoa ngoắt khi bàn đến những mặt trái trong cuộc sống. Sự trớ trêu được chị tìm kiếm đến tận cùng trong bản thân các hiện tượng. Từ một đề thi trên báo Tuổi Trẻ của Sở giáo dục Cần Thơ về yêu cầu tìm từ trái nghĩa với từ "bà ngoại", chị có bài viết dài ngót chục trang với nhan đề Giao trứng cho ác. Rồi khi đến phòng triển lãm tranh, chứng kiến cảnh dở khóc dở cười cũng khiến tác giả nghĩ đến chuyện May mà không biết vẽ. Nhân trường hợp chị thỏ bông, cái tên ngộ nghĩnh đến thế nhưng khi khám phá tập tản văn của Thảo Hảo, người đọc thêm một lần nhìn lại mình, nhìn lại cuộc sống xung quanh để thấy nó có ý nghĩa hơn. Thảo Hảo khiến người ta nhớ hơn đến một Phan Thị Vàng Anh đầy bản lĩnh và cá tính ngày nào.  Thảo Hảo với 'sức nặng' của thỏ bông Tập hợp những bài tản văn trên báo ba năm gần đây, Phan Thị Vàng Anh ra mắt độc giả cuốn "Nhân trường hợp chị thỏ bông" với bút danh Thảo Hảo. Những câu chuyện nhỏ của cuộc sống nhưng nhiều chiêm nghiệm đánh dấu sự trở lại chinh phục độc giả của chị. Người ta biết đến Phan Thị Vàng Anh, cô con gái nhỏ trong cảm hứng thơ của thi sĩ Chế Lan Viên từ khi còn bước đi lẫm chẫm. Rồi đến với truyện ngắn Kịch câm bùng nổ trên văn đàn khi Vàng Anh mới ở tuổi hai mươi. Khả năng nhận biết cuộc sống trong từng chi tiết nhỏ đã làm cho trang viết của chị đầy ắp hương vị cảm xúc và cũng đầy kịch tính. Màn kịch tâm lý không lời diễn ra giữa người cha và cô con gái âm thầm, khốc liệt ấy nhiều lúc khiến người đọc thấy choáng váng. Ở cô gái mang tên "con chim nhỏ trên bầu trời xanh" có cái gì đó bạo liệt nhưng cũng thật yếu mềm, cô độc. Những truyện ngắn Khi người ta trẻ, rồi Hoa muộn lần lượt tạo ra tiếng vang. Người ta gọi truyện của chị là lối viết không có cốt truyện và không ít cây bút trẻ học tập theo cách viết của Vàng Anh. Mới đây, tập tản văn của Thảo Hảo được in tại Nhà xuất bản Hội nhà văn ra mắt bạn đọc với nhiều bất ngờ thú vị. Trong nhịp sống gấp gáp đang trôi qua hờ hững, khi đọc những dòng suy nghĩ của Thảo Hảo, người ta bỗng giật mình vì dường như mình đã làm vuột qua nhiều điều thú vị trong cuộc sống. Khả năng quan sát những chi tiết nhỏ lại có dịp được tận dụng tối đa trong trang viết, có điều sự quan sát ấy của chị đằm hơn, nó gắn liền với sự chiêm nghiệm và trăn trở. Những chuyện văn hóa, chuyện ứng xử, thậm chí cả chuyện thời sự được Vàng Anh chuyển tải theo dòng suy nghĩ và những cách nói khác nhau, nhiều khi khiến người đọc bật cười vì sự ngộ nghĩnh và đáo để. Trong trang viết của Thảo Hảo bây giờ có cả cái nhìn xét nét của một biên tập viên. Công việc biên tập tại Nhà xuất bản Trẻ đã chuyển hóa sự tỉ mỉ vào những trang tản văn của chị. Khả năng lật lại vấn đề, nhìn lại những cái mà theo lẽ thường người ta dễ bỏ qua để thấy được "chuyện đáng bàn" của nó. Đó là cách của Vàng Anh trong Nhân trường hợp chị thỏ bông. Những bài viết khi bất bình, phẫn nộ, lúc chế giễu, xúc động và pha chút đắng cay... tạo nên một dư vị riêng cho cuốn sách. Mới nghe những cái tên như Giao trứng cho ác, Cuối cùng thì lè lưỡi hay Sự nan giải của Tí, người đọc lớn tuổi sẽ không mấy hứng thú vì nghĩ đó là những chuyện của con trẻ nhưng đọc đi rồi đọc lại, người ta ngẫm ra nhiều điều. Ẩn sau mỗi sự kiện là tâm trạng nôn nóng, tấm lòng trách nhiệm của người cầm bút. Trong Nhân trường hợp chị thỏ bông, người viết hay đi lang thang, theo sự triền miên của cảm xúc nhưng nếu để ý kỹ sẽ thấy sự "thơ thẩn" ấy không đơn giản. Nó có sự logic sắc sảo của lý trí, phân tích nhìn nhận vấn đề theo nhiều chiều. Một vài dòng suy nghĩ trong Ai sẽ làm việc này đây, từ sự việc hai con bò tót bị chết mà chị liên tưởng đến trách nhiệm của người nghệ sĩ, những người sống trong sự yêu mến và trí nhớ của độc giả nhưng thái độ của họ là "khoanh tay đứng bên lề cuộc sống là chuyện quan trọng". Tác giả không ngại nói thẳng, thậm chí ngoa ngoắt khi bàn đến những mặt trái trong cuộc sống. Sự trớ trêu được chị tìm kiếm đến tận cùng trong bản thân các hiện tượng. Từ một đề thi trên báo Tuổi Trẻ của Sở giáo dục Cần Thơ về yêu cầu tìm từ trái nghĩa với từ "bà ngoại", chị có bài viết dài ngót chục trang với nhan đề Giao trứng cho ác. Rồi khi đến phòng triển lãm tranh, chứng kiến cảnh dở khóc dở cười cũng khiến tác giả nghĩ đến chuyện May mà không biết vẽ. Nhân trường hợp chị thỏ bông, cái tên ngộ nghĩnh đến thế nhưng khi khám phá tập tản văn của Thảo Hảo, người đọc thêm một lần nhìn lại mình, nhìn lại cuộc sống xung quanh để thấy nó có ý nghĩa hơn. Thảo Hảo khiến người ta nhớ hơn đến một Phan Thị Vàng Anh đầy bản lĩnh và cá tính ngày nào. 2.2. Ph¹m vi nh÷ng sù kiÖn ®ù¬c ph¶n ¸nh trong tiÓu phÈm cña ba t¸c gi¶: C¶ ba t¸c gi¶ ®Òu ph¶n ¸nh, ®¶ kÝch nh÷ng ph¹m vi rÊt réng trong x· héi. §ã cã thÓ lµ chuyÖn, vÊn ®Ò n¶y sinh, tån t¹i ë c¸c cÊp, ban, ngµnh trung ­¬ng vµ ®Þa ph­¬ng. Nã cã thÓ ë mét ®Þa chØ cô thÓ nµo ®ã hay còng cã thÓ lµ nãi chung vÒ hiÖn t­îng trong x· héi d­íi d¹ng tr¶i nghiÖm cña t¸c gi¶ råi kÓ ra vµ kh¸i qu¸t ho¸. TÊt c¶ ®Òu h­íng ®Õn tæng kÕt vÒ nh÷ng vÊn ®Ò ®ang ®Æt ra cho cuéc sèng mµ cÇn thiÕt ph¶i gi¶i quyÕt nh»m lµm lµnh m¹nh ho¸, v× sù ph¸t triÓn bÒn v÷ng x· héi. 2.3. ChÊt hµi h­íc trong nh÷ng tiÓu phÈm ®¶ kÝch cña ba nhµ b¸o: C¶ ba t¸c gi¶ ®Òu mang ®Õn cho c«ng chóng nh÷ng nô c­êi nhÊt ®Þnh trong nh÷ng t¸c phÈm cã chÊt hµi h­íc. Tuy nhiªn, ®ã kh«ng chØ lµ nh÷ng tiÕng c­êi tho¶ng qua, nh¹t nhÏo mµ nã lµ nh÷ng tiÕng c­êi hµm chøa trong ®ã tÝnh triÕt lý sèng, c­êi vµo nh÷ng thãi h­ tËt xÊu cña ngõ¬i ®êi, cña x· héi ®Ó c«ng chóng cã c¬ héi mµ ®au ®ín, mµ tr¨n trë víi ®êi. §ã lµ nh÷ng tiÕng c­êi cßn hµm chøa trong nã c¶ nh÷ng tiÕng khãc cña con ng­êi ch©n chÝnh, h­íng thiÖn, biÕt suy nghÜ, xãt th­¬ng cho nh÷ng c¸ nh©n, tËp thÓ ng­êi v× nh÷ng hµnh ®éng, viÖc lµm tr¸i víi quy luËt ph¸t triÓn, sù tiÕn bé cña con ng­êi vµ x· héi loµi ngõ¬i. Trong nh÷ng tiÕng c­êi s©u s¾c, th©m thuý Êy cã sù t¹o thµnh cña m¸u vµ n­íc m¾t cña quÇn chóng nh©n d©n lao ®éng nh×n vÒ m×nh, vÒ th©n phËn m×nh trong x· héi. §ã lµ nh÷ng tiÕng c­êi ®­îc t¹o nªn bëi ngßi bót miªu t¶, ph©n tÝch, kh¸i qu¸t, chØ dÉn cña t¸c gi¶ lu«n h­íng tíi c¸i tèt ®Ñp cho con ng­êi- nh÷ng tiÕng c­êi ®Ó h­íng con ng­êi g¹t bá nh÷ng khãc than, ®Êu tranh lo¹i trõ c¸i xÊu, c¸i ¸c ®Ó h­íng tíi c¸i ch©n – thiÖn – mü. Ch­¬ng III: HiÖu qu¶ b¸o chÝ ®Æc biÖt cña c¸c tiÓu phÈm b¸o chÝ cña ba nhµ b¸o Lý Sinh Sù, Lª thÞ liªn hoan, Th¶o h¶o ®­îc ®¨ng trªn b¸o Lao ®éng, An ninh thÕ giíi cuèi th¸ng, thÓ thao v¨n ho¸ 3.1. TiÓu phÈm b¸o chÝ – mét c¸ch nh×n b¸o chÝ vÒ hiÖn thùc cuéc sèng mét c¸ch hµi h­íc, cay ®éc, s©u s¾c: 3.2. HiÖu qu¶ b¸o chÝ ®Æc biÖt cña c¸c tiÓu phÈm b¸o chÝ cña ba nhµ b¸o Lý Sinh Sù, Lª ThÞ Liªn Hoan,Th¶o H¶o ®­îc ®¨ng trªn b¸o Lao ®éng, An ninh thÕ giíi cuèi th¸ng, thÓ thao v¨n ho¸ 3.2.1. Lý Sinh Sù 3.2.1.1. Mét vµi nÐt ph¸c th¶o ch©n dung t¸c gi¶ vµ t¸c phÈm 3.2.1.2. HiÖu qu¶ sù ®¶ kÝch cña Lý Sinh Sù ®èi víi x· héi C¸c néi dung ®Æc biÖt nhÊn m¹nh: §é dµi t¸c phÈm: VÞ trÝ cña t¸c phÈm trªn mÆt b¸o: H×nh thøc thÓ lo¹i: NghÖ thuËt sö dông ng«n ng÷ trong t¸c phÈm: KÕt luËn vÒ hiÖu qu¶ t¸c ®éng cña t¸c phÈm ®Õn x· héi: ý kiÕn b¹n ®äc vÒ Lý Sinh Sù: Cập nhật: 15:11:39 - 21.02.2002 Cµng ®äc cµng t©m ®¾c: T«i lµ c¸n bé trong n­íc, hiÖn ®ang häc tËp ë Hoa Kú, lµ ®éc gi¶ rÊt th­êng xuyªn cña Lao ®éng ®iÖn tö. T«i rÊt thÝch bµi Lät sµng xuèng s«ng cña t¸c gi¶ Lý Sinh Sù trong môc Nãi hay ®õng. T«i cµng ®äc cµng thÊy t©m ®¾c. ChØ b»ng vµi c©u héi tho¹i hãm hØnh, t­ëng nh­ v« th­ëng v« ph¹t mµ béc lé râ mét sè ®iÓm yÕu rÊt dÔ nhËn thÊy cña mét nÒn v¨n häc, nghÖ thuËt, th«ng tin n­íc nhµ hiÖn nay. T«i mong tiÕng c­êi cña Lý Sinh Sù sÏ lu«n nhÑ nhµng mµ s©u s¾c nh­ thÕ, vµ ®Æc biÖt lµ mang tÝnh x©y dùng, c­êi ®Ó suy ngÉm, ®Ó söa. Gi¸ nh­ nh÷ng bµi t­¬ng tù vÒ nhiÒu chñ ®Ò x· héi nãng báng ®­îc dùng thµnh nhiÒu tiÓu phÈm hµi ph¸t trªn sãng ph¸t thanh hay truyÒn h×nh th× hay biÕt mÊy. Chóc Lý Sinh Sù khoÎ. Chóc Lao ®éng ngµy cµng hay h¬n. Ý kiến của: Lê Công TiếnĐịa chỉ: Washington DC, Hoa KỳEmail: lctien@hotmail.com =========== Cập nhật: 14:27:09 - 14.08.2002 Kh«ng nªn l·ng phÝ thêi gian: T«i hoµn toµn ®ång ý víi ý kiÕn cña b¸c Lý Sinh Sù trong bµi 8 giê. CÇn ph¶i ®Êu tranh chèng l¹i n¹n sö dông giê c«ng lµm viÖc riªng. T«i cho ®ã lµ mét sù l·ng phÝ lín, kh«ng nh÷ng ®èi víi chÝnh c¸c c¬ quan ®ã mµ cßn ®èi víi c¸c c¬ quan cã giao dÞch liªn quan ®Õn c¬ quan ®ã. Khi b¹n ®Õn giao dÞch vµo lóc 1 giê, t­ëng r»ng hä ®· b¾t ®Çu lµm viÖc råi mµ l¹i thÊy cöa c«ng ®ãng im Øm th× kh«ng nh÷ng mÊt thêi gian mµ cßn mang c¸i bùc vµo th©n. ë mét sè n¬i, nÕu nh­ b¹n mµ ®Õn ®óng giê vµ hä më cöa ®óng giê, ch¾c g× ®· ®­îc tiÕp ngay mµ cßn thÊy c¸c anh ®äc b¸o uèng trµ, tãp tÐp ¨n s¸ng, c¸c chÞ ch¶i ®Çu trang ®iÓm, bµn chuyÖn phim tèi qua. T«i nghÜ ®Êt n­íc m×nh cßn nghÌo th× kh«ng nªn l·ng phÝ thêi gian nh­ vËy. ë c¸c n­íc ph¸t triÓn, nh©n viªn th­êng ph¶i ®Õn Ýt nhÊt lµ 5 phót tr­íc giê lµm viÖc. Bao giê míi ®­îc nghe ng­êi ta nãi, ë nh÷ng n­íc ph¸t triÓn nh­ ViÖt Nam, nh©n viªn th­êng ®Õn tr­íc 5 phót vµ vÒ muén c¶ tiÕng, h·y häc tËp tinh thÇn lµm viÖc cña hä. Ý kiến của: Kim Chi Email: kim999@yahoo.com ========== Xin b¸c Lý h·y m¹nh tay h¬n n÷a! Cập nhật: 15:04:37 - 11.11.2002 T«i rÊt ®ång ý víi b¸c Lý Sinh Sù vÒ viÖc Th­ ph¸p ®ang nh­ lµ mét c¸i Mode rÊt khã coi. Nh÷ng nhµ th­ ph¸p ®ang vi ph¹m b¶n quyÒn mét c¸ch v« t­. Hä viÕt nh÷ng c©u h¸t, nh÷ng c©u th¬, danh ng«n… råi in thµnh lÞch th­ ph¸p mang ra thÞ tr­êng kinh doanh. §iÓn h×nh nhÊt lµ nh÷ng c©u h¸t bÊt hñ cña nh¹c sÜ TrÞnh C«ng S¬n. Ng­êi ®äc ®øng nghiªng bªn tr¸i, ng¶ bªn ph¶i vµ bãp ãc m·i míi ®äc ®­îc c©u tiÕng ViÖt ngo»n ng«Ì… L¹ h¬n n÷a, ng«n ng÷ tiÕng ViÖt l¹i ph¶i ®äc tõ trªn xuèng theo mét hµng däc. §ã lµ mét thø v¨n ho¸ lai t¹p, nöa t©y nöa ta. NÕu t«i nhí kh«ng lÇm, ®©y lµ bµi Nãi hay ®õng lÇn thø 2 mµ b¸c Lý ®Ò cËp ®Õn th­ ph¸p. Xin B¸c Lý h·y m¹nh tay h¬n n÷a. Ý kiến của: Quỳnh Duyên Địa chỉ: Quận 1. TP HCM Email: ntquynhduyen@hotmail.com Cập nhật: 15:28:47 - 18.11.2002 Lo¹i th­ ph¸p: §óng hay sai? T«i ®­îc ®äc bµi viÕt cña b¸c Lý Sinh Sù vÒ th­ ph¸p vµ c¸c bµi gãp ý sau ®ã. T«i rÊt ®ång ý víi ý kiÕn vÒ chuyÖn c¶i c¸ch ch÷ viÕt. Tuy nhiªn, t«i l¹i kh«ng ®ång ý c¸ch nhËn xÐt h¬i véi vÒ th­ ph¸p. §Êy chÝnh lµ mét c¸ch lµm míi rÊt hay mµ t«i nghÜ thËm chÝ cÇn ph¶i nh©n réng ra. VÝ dô nh­ mét ®øa trÎ khi ®i häc ch÷, b­íc ®Çu tiªn lµ ch¸u cÇn ph¶i viÕt theo nh­ c« gi¸o d¹y. Lóc ®Çu ch¸u viÕt ch÷ A cã thÓ kh«ng ra ch÷ A, nh­ng dÇn dÇn ch¸u sÏ viÕt ®­îc ®Ñp h¬n, ®Ñp theo nghÜa hiÓu lµ gièng ch÷ c« gi¸o d¹y. Sau ®Êy ch¸u cã thÓ ®i thi ch÷ ®Ñp, nh­ng ®ã vÉn lµ theo tiªu chÝ ®Ñp cña mäi ng­êi xung quanh ch¸u. Nh­ng ®Õn khi ch¸u lín, ch¸u hoµn toµn cã thÓ viÕt theo c¸ch ch¸u nghÜ vµ hoµn toµn cã thÓ sÏ t¹o ra mét kiÓu ch÷ míi. T«i nghÜ ®iÒu ®ã rÊt cÇn thiÕt, ®ã lµ sù s¸ng t¹o chø kh«ng ph¶i lµ mét sù häc ®ßi nh­ mét sè b¹n ®äc ®· nghÜ. Sù s¸ng t¹o cã thÓ kh«ng ph¶i ngay lËp tøc 100% ®óng, ®­îc mäi ng­êi chÊp nhËn, thËm chÝ sai lÖch nh­ng nã cã thÓ lµ tiÒn ®Ò cho nh÷ng sù s¸ng t¹o kh¸c. Ý kiến của: Lan Tô Địa chỉ: Hà Nội Email: 3417442701@jcom.home.ne.jp 3.2.2. Lª ThÞ Liªn Hoan: 3.2.2.1. VÒ t¸c gi¶ vµ t¸c phÈm: 3.2.2.2. Nh÷ng ®ãng gãp cña t¸c phÈm ®èi víi sù ph¸t triÓn x· héi: C¸c néi dung ®Æc biÖt nhÊn m¹nh: §é dµi t¸c phÈm: VÞ trÝ cña t¸c phÈm trªn mÆt b¸o: H×nh thøc thÓ lo¹i: NghÖ thuËt sö dông ng«n ng÷ trong t¸c phÈm: KÕt luËn vÒ hiÖu qu¶ t¸c ®éng cña t¸c phÈm ®Õn x· héi: 3.2.3. Th¶o H¶o: 3.2.3.1. Ch©n dung mét nhµ v¨n, nhµ b¸o viÕt tiÓu phÈm: 3.2.3.2. Th¶o H¶o – Ng­êi t¹o ra tiÕng khãc vÒ x· héi ®­¬ng thêi ®»ng sau nh÷ng tiÕng c­êi: C¸c néi dung ®Æc biÖt nhÊn m¹nh: §é dµi t¸c phÈm: VÞ trÝ cña t¸c phÈm trªn mÆt b¸o: H×nh thøc thÓ lo¹i: NghÖ thuËt sö dông ng«n ng÷ trong t¸c phÈm: KÕt luËn vÒ hiÖu qu¶ t¸c ®éng cña t¸c phÈm ®Õn x· héi: Ðỗ Minh Tuấn 24.09.2002 Kiểu khán giả chọc rác (Trao đổi với Thảo Hảo) Lâu nay, người ta cứ có thói quen đọc tên phim để đoán nội dung phim. Cái tên phim trở thành cái bị để đựng ý tưởng phim.Vì thế, thấy tên phim là Vua bãi rác, Thảo Hảo vội bám vào đó để nằng nặc đòi phim phải đi sâu vào ý nọ tứ kia, nào là làm-vua-trên-đống-rác, nào là triết lý về người-trong-rác v.v. Thực ra, cái đầu đề chỉ là một cái quai để xách nội dung phim. Ðã có lúc, cũng vẫn là ngần ấy thông tin, vốn sống, ý tưởng, mồ hôi, bộ phim kia suýt được đặt tên là Con chim xanh thay vì Vua bãi rác. Sở dĩ có cái tên này vì trong phim có bài hát Con chim xanh anh xẩm hay hát, lại có con vàng anh tiếng hót bắt chước chuông điện thoại di động làm thằng bé thích. Con vàng anh cũng là một kiểu rác văn hoá vì tiếng hót tự nhiên đã bị ô nhiễm văn minh. Nhưng việc những người bới rác trong phim góp tiền mua con vàng anh về để dỗ trẻ con là chi tiết khắc hoạ tình thương đầy nhân bản. Ðến khi anh xẩm mù làm triển lãm sắp đặt lại xuất phát từ tình người với chị bán chuối để chỉ đạo hoạ sĩ kết một con chim xanh khổng lồ bằng lá chuối. Từ bài hát chim xanh cổ lỗ sĩ, đến con chim vàng anh thời thượng và cuối cùng tới con chim nghệ thuật tết bằng lá chuối là sự bập bềnh, lặn ngụp, cộng sinh của biểu tượng chim thuần khiết giữa bao nhiêu rác rưởi và ý tưởng. Ðó là cái tứ khác gợi ý một tên phim khác. Cũng may, nếu đặt tên là Con chim xanh thì chắc Thảo Hảo sẽ lại dè bỉu là phim về chim mà chỉ có tý chim mỏng dính, lẽ ra phải nhiều chim hơn, chim dày hơn, như bộ phim Tây kia làm về chim thật đã đời, lẽ ra phải khai thác cái tứ chim-trong-người, chim-báo-bão v.v..(!) Thảo Hảo lên lớp dạy nghệ sĩ trình bày thật nhiều chất liệu cuộc sống. Thật chẳng khác nào căn cứ vào khối lượng đồng của dàn nhạc nhà binh để đánh giá bản hoà tấu kèn đồng. Ðó là tư duy của các bà đồng nát. Thực ra, những người làm phim Vua bãi rác đã tước bỏ rất nhiều chất liệu "dày", " thực" về cuộc sống nơi bãi rác như cảnh ruồi bâu kín tivi, mỗi lần xem mặt các vị nguyên thủ quốc gia, các ca sĩ ngôi sao hay các cô hoa hậu các cư dân bãi rác lại phải "vén" ruồi ra, cảnh người bới rác nhặt được chiếc gối bẩn thỉu của một ông già bị bệnh con cháu vứt đi sau khi chết, mở ra thấy đầy tiền v.v. Một tác phẩm hay không phải là khúc dồi nhồi nhét chật căng vốn sống mà là sự sáng tạo ra những trật tự mới, những lô gích mới, có thể chỉ là những nét chấm phá theo kiểu phương Ðông để gợi ra cái thần của hiện thực. Trong Vua bãi rác, rác không phải là mục tiêu nghệ thuật mà chỉ là chất liệu như gỗ lũa hay gốc sắn vậy thôi. Một bức tượng bằng gỗ lũa hay gốc sắn bao giờ cũng có một phần gốc cây rễ cây để nguyên dạng. Ðó là 20 phút đầu phim. Người biết thưởng thức nghệ thuật không ai lại dí mắt vào gốc sắn để tiếc rẻ rằng giá mà những phần đã gọt tỉa để thăng hoa khỏi chất liệu thành bức tượng kia cũng đầy đủ gốc rễ như thế này thì hay quá. Tác phẩm nghệ thuật giống như một khối rubích, có người xoay được một hai mặt, có người khác lại xoay đủ sáu mặt sáu màu, có người không xoay được mặt nào thì bĩu môi chê cái rubích là tý xanh, tý đỏ, tý trắng, tý đen, người có máu văn phiệt hay thi phiệt thích áp đặt ý tưởng thì lại lớn tiếng phán rằng lẽ ra cái rubích phải có thêm mặt Y, màu Z. Cái đáng buồn cười của những văn phiệt này là họ luôn luôn có thái độ của người nghĩ rằng mình đã nắm được chân lý trong tay, rằng cách đọc, xem, nghe, thấy của mình là duy nhất, là chuẩn xác. Vì thế nên Thảo Hảo mới hồn nhiên khoe rằng mình nắm được ý tưởng của phim Chiến hữu nhưng giữ bí mật không nói cho người khác (!). Khi khuyên độc giả đi thuê băng Chiến hữu về xem (chứ không phải vào rạp mà xem), Thảo Hảo đã để lộ văn hoá màn ảnh nhỏ đằng sau những động tác ăn theo áp đặt kia. Người xem băng video thường không chịu ngồi yên cho hình tượng điện ảnh tác động theo cách của nó như khi xem phim trong rạp, mà luôn luôn can thiệp vào tác phẩm (điều chỉnh màu sắc và ánh sáng, tắt tiếng để vừa xem vừa tiếp khách, bật tiếng oang oang để ngồi trong toa-let theo dõi tiếp chuyện phim, tua ngược để xem thêm đoạn nọ, tua nhanh đi để bỏ qua đoạn kia). Nói theo cách làm xiếc chữ nghĩa của Thảo Hảo thì đây cũng là một kiểu khán-giả-non-bộ : tý toa lét, tý giường ngủ, tý chủ nhà, tý đầu bếp, tý bệnh nhân, tý người hâm mộ... Hắn ta cầm cái điều khiển như cầm que chọc rác, chọc kênh này một tý, chọc kênh kia một tý, chọc vào màu sắc, chọc vào âm thanh, bới ngược bới xuôi để nhăm nhăm khều lấy những thứ mà mình thích. Bản chất của kiểu khán-giả-chọc-rác này là hắn ta không thể xem đến nói đến chốn một bộ phim mà luôn ngọ nguậy muốn phá nát bộ phim để áp đặt ý mình. Với đại chúng, điều ấy là bình thường, tiện lợi vì thực ra ti vi cũng chỉ như cái chuồng nuôi gà vịt tinh thần trong nhà để vặt lông, cắt tiết hàng ngày. Nhưng nếu ai đó ảo tưởng rằng mình có thể đem bộ phận điều khiển ti vi và cái cốt cách xem đĩa xem băng vào rạp xi-nê để sáng tạo lại bộ phim nhựa đang chiếu trên màn ảnh rộng thì đó là một hội chứng vĩ cuồng của nghệ sĩ Karaôkê, ngồi trong rạp xem nhạc sống vẫn cứ đòi tắt lời ca của ca sĩ đi để ông ổng hát theo nhạc đệm và lấy đó làm hãnh diện. (Thể thao-Văn hoá, 24.09.2002) ========= PhÇn KÕt luËn: Môc lôc Tµi liÖu tham kh¶o ._.