Tiểu luận Hệ thống điều hòa không khí trên ô tô

chi ế c xe  thì hệ  th ố ng đi ề u hoà đã tr ở  thành m ộ t  phầ n không th ể  thi ế u trên nh ữ ng chi ế c ô  tô ngày nay.            Hình 1. Hệ  th ố ng đi ề u hoà    1.2. Chứ c năng c ủ a h ệ  th ố ng đi ề u hoà không khí ­ Điề u khi ể n nhi ệ t đ ộ và thay đ ổi đ ộ  ẩ m trong xe, ­ Điề u khi ể n dòng không khí trong xe, ­ Lọ c và làm s ạ ch không khí. 2. Các bộ  ph ậ n c ủ a h ệ  th ố ng đi ề u hoà không khí    2.1. Bộ  s ưở i  ấ m. SVTH: Đỗ Công Qu ả ng Trang 1 Lớ p: CN­CN Ô tô K57 Hình 2. Bộ  s ưở i ­ Ngườ i ta dùng m ộ t két s ưở i đ ể làm nóng không khí. Két s ưở i l ấ y n ướ c  làm mát động c ơ  đã đ ược hâm nóng và dùng nhi ệ t này đ ể làm nóng không  khí thổ i vào trong xe. Khi đ ộng c ơ  kh ở i đ ộng, nhi ệ t đ ộ n ướ c làm mát còn  thấ p nên két s ưở i ch ư a làm vi ệ c.    2.2. Bộ  làm mát không khí. Hình 3. Hệ  th ố ng làm mát ­ Giàn lạ nh đ ược dùng đ ể làm mát không khí tr ướ c khi đ ưa vào trong xe,  khi bậ t công t ắ c đi ề u hoà không khí, máy nén b ắ t đ ầu làm vi ệ c và đ ẩy  chấ t làm l ạ nh (ga đi ề u hoà) t ớ i giàn l ạ nh. Giàn l ạ nh đ ược làm mát nh ờ  chấ t làm l ạ nh và sau đó nó làm mát không khí đ ược th ổ i vào trong xe t ừ  quạ t giàn l ạ nh. Vi ệ c làm nóng không khí ph ụ  thu ộ c vào nhi ệ t đ ộ n ướ c làm  mát động c ơ  nh ư ng vi ệ c làm mát không khí là hoàn toàn đ ộc l ậ p v ớ i nhi ệ t  độ n ướ c làm mát đ ộng c ơ .     2.3. Hút ẩ m. ­ Lượ ng h ơ i n ướ c trong không khí tăng lên khi nhi ệ t đ ộ không khí cao h ơ n  và  giả m xu ố ng khi nhi ệ t đ ộ không khí gi ả m xu ố ng. Không khí đ ược làm  mát khi đi qua giàn lạ nh. N ướ c trong không khí ng ư ng t ụ  và bám vào các  cánh tảệủ n nhi t c a giàn l ạếảộẩ nh. K t qu  là đ   m trong xe b ịảố  gi m xu ng.  Nướ c dính vào các cánh t ảệọạ n nhi t đ ng l i thành s ươ ng và đ ượức ch a  trong khay xả  n ướ c. Cu ố i cùng, n ướ c này đ ược tháo ra kh ỏ i khay c ủ a xe  bằ ng m ộ t vòi.  SVTH: Đỗ Công Qu ả ng Trang 2 Lớ p: CN­CN Ô tô K57    2.4. Điề u khi ể n nhi ệ t đ ộ. ­ Điề u hoà không khí trong ôtô đi ề u khi ể n nhi ệ t đ ộ b ằ ng cách s ử  d ụ ng c ả  két  sưở i và giàn l ạ nh, và b ằ ng cách đi ề u ch ỉ nh v ị  trí cánh hoà tr ộ n không  khí cũng như  van n ướ c. Cánh hoà tr ộ n không khí và van n ướ c ph ố i h ợ p đ ể  chọ n ra nhi ệ t đ ộ thích h ợ p t ừ  các núm ch ọ n nhi ệ t đ ộ trên b ả ng đi ề u  khiể n.  Hình 4. Điề u khi ể n nhi ệ t đ ộ ra th ấ p Hình 5. Điề u khi ể n nhi ệ t đ ộ ra trung bình SVTH: Đỗ Công Qu ả ng Trang 3 Lớ p: CN­CN Ô tô K57 Hình 6. Điề u khi ể n nhi ệ t đ ộ ra cao     2.5. Điề u khi ể n tu ầ n hoàn không khí         2.5.1. Thông gió tự  nhiên. ­ Việ c l ấ y không khí bên ngoài đ ưa vào trong xe nh ờ  chênh áp đ ược t ạ o ra  do chuyể n đ ộng c ủ a xe đ ược g ọ i là s ự  thông gió t ự  nhiên. S ự  phân b ố  áp  suấ t không khí trên b ề  m ặ t c ủ a xe khi nó chuy ể n đ ộng đ ược ch ỉ  ra trên  hình vẽộốơ , m t s  n i có áp su ấươ t d ng, còn m ộốơ t s  n i khác có áp su ấ t âm.  Nhưậử  v y c a hút đ ượốởữơc b  trí   nh ng n i có áp su ấươ t d ng (+) và c ửả a x   khí được b ố  trí  ở  nh ữ ng n ơ i có áp su ấ t âm (­).              Hình 7. Thông gió tự  nhiên Hình 8. Thông gió cưỡ ng b ứ c SVTH: Đỗ Công Qu ả ng Trang 4 Lớ p: CN­CN Ô tô K57       2.5.2. Thông gió cưỡ ng b ứ c. ­ Trong các hệố  th ng thông gió c ưỡứườửụ ng b c, ng i ta s  d ng qu ạệ t đi n hút  không khí đưa vào trong xe. Các c ử a hút và c ử a x ả  không khí đ ược đ ặt  ở  cùng  vị  trí nh ư  trong h ệ  th ố ng thông gió t ự  nhiên. Thông th ườ ng, h ệ  th ố ng thông  gió này được dùng chung v ớ i các h ệ  th ố ng thông khí khác (h ệ  th ố ng đi ề u hoà  không khí, bộ  s ưở i  ấ m).     2.6. Lọ c và làm s ạ ch không khí       2.6.1. Bộ  l ọ c không khí. ­Chứ c năng: Mộộọượặởử t b  l c đ c đ t   c a hút c ủề a đi u hoà không khí đ ể làm s ạ ch  không khí đưa vào trong xe.  Hình 9. Bộ  l ọ c không khí ­  Thay thế : Khi bộ  l ọ c không khí b ị  t ắ c do b ẩ n s ẽ  r ấ t khó đ ưa không khí vào  trong xe, điề u này làm cho hi ệ u su ấ t c ủ a đi ề u hoà kém. Đ ể ngăn  ngừ a đi ề u này x ả y ra c ầ n ph ả i ki ể m tra và thay th ế  b ộ  l ọ c không  khí mộ t cách đ ịnh k ỳ . Chu k ỳ  đ ể ki ể m tra và thay th ế  b ộ  l ọ c không  khí khác nhau tuỳ  theo ki ể u xe và đi ề u ki ệ n làm vi ệ c và do đó ph ả i  có lị ch b ả o d ườ ng xe.  SVTH: Đỗ Công Qu ả ng Trang 5 Lớ p: CN­CN Ô tô K57 ­ Phân loạ i b ộ  l ọ c không khí: Có hai loạ i b ộ  l ọ c không khí: M ộ t lo ạ i ch ỉ  l ọ c b ụ i và lo ạ i kia còn có  tác dụ ng kh ử  mùi b ằ ng than ho ạ t tính.  Bộ  l ọ c không khí đ ược l ắ p đ ặt  ở  ph ầ n l ớ n các xe ngày nay và b ộ  lọ c có th ể  đ ược thay th ế  m ộ t cách d ễ  dàng.        2.6.2. Bộ  làm s ạ ch không khí. ­ Công dụ ng:   Bộ  làm s ạ ch không khí là m ộ t thi ế t b ị  dùng đ ể lo ạ i b ỏ  khói thu ố c  lá, bụ i,.v.v. đ ể làm s ạ ch không khí trong xe.  ­ Cấ u t ạ o: Bộ  làm s ạ ch không khí g ồ m có m ộ t qu ạ t giàn l ạ nh, motor qu ạ t giàn  lạ nh, c ả m bi ế n khói, b ộ  khuy ế ch đ ại, đi ệ n tr ở  và b ầ u l ọ c có các  bon hoạ t tính.  Hình 10. Bộ  làm s ạ ch không khí ­ Nguyên lý hoạ t đ ộng: Bộ  l ọ c không khí dùng m ộ t motor qu ạ t đ ể l ấ y không khí  ở  trong xe  và làm sạ ch không khí đ ồng th ờ i kh ử  mùi nh ờ  than ho ạ t tính trong  bộ  l ọ c. Ngoài ra, m ộ t s ố  xe có trang b ị  c ả m bi ế n khói đ ể xác đ ịnh  SVTH: Đỗ Công Qu ả ng Trang 6 Lớ p: CN­CN Ô tô K57 khói thuố c và t ự  đ ộng kh ở i đ ộng khi motor qu ạ t giàn l ạ nh  ở  v ị  trí  “HI” . 3. Các chứ c năng.    3.1. Bả ng đi ề u khi ể n  ­ Có rấ t nhi ề u b ộ  ch ọ n (núm,  cầ n)   đi ề u   ch ỉ nh   trên   b ả ng  điề u   khi ể n   c ủ a   đi ề u   hoà  không   khí.   Nhữ ng   b ộ   ch ọ n  này được phân lo ạ i nh ư  sau:  Bộ   ch ọ n   dòng   khí   vào,   b ộ  chọ n   nhi ệ t   đ ộ,   b ộ   ch ọ n  luồ ng không khí và b ộ  ch ọ n  tố c đ ộ qu ạ t giàn l ạ nh. Hình  dạ ng c ủ a các núm ch ọ n này  khác nhau tuỳ  theo ki ể u xe và  cấ p n ộ i th ấ t, nh ư ng các ch ứ c  năng thì giố ng nhau.   Hình  11. Bả ng đi ề u khi ể n    3.2. Các cánh điề u ti ế t không khí  ­ Việ c đi ề u khi ể n dòng không khí vào xe, nhi ệ t đ ộ không khí và không khí  ra có thểượựệằệềỉ  đ c th c hi n b ng vi c đi u ch nh các b ộọ  ch n (núm ho ặ c  cầọ n ch n) trên b ảềể ng đi u khi n. Cánh d ẫấ n l y khí vào đi ềỉượ u ch nh l ng  không khí vào trong xe, cánh trộ n khí làm nhi ệ m v ụ  đi ề u khi ể n nhi ệ t đ ộ  không khí trong xe, cánh dẫ n lu ồ ng khí ra đi ề u khi ể n l ượ ng không khí ra.  Các cánh điềể u khi n này đ ượềểằc đi u khi n b ng cáp d ẫặằ n ho c b ng mô t ơ .  SVTH: Đỗ Công Qu ả ng Trang 7 Lớ p: CN­CN Ô tô K57 Hình 12. Các cánh điề u ti ế t không khí    3.3. Chứ c năng đi ề u ti ế t d ẫ n khí vào  ­ Núm chọ n không khí vào th ự c hi ệ n vi ệ c đi ề u ti ế t l ượ ng không khí vào  trong xe bằ ng cách ho ặ c là tu ầ n hoàn không khí ho ặ c là l ấ y không khí t ừ  bên ngoài vào trong xe. Trong sử  d ụ ng thông th ườ ng, ng ườ i ta l ự a ch ọ n  việ c l ấ y không khí t ừ  ngoài xe và có quan tâm đ ến vi ệ c tu ầ n hoàn không  khí trong xe. Khi lự a ch ọ n l ấ y không khí t ừ  ngoài xe thì cánh d ẫ n khí vào  sẽ  m ở  c ử a hút không khí bên ngoài và đóng c ử a tu ầ n hoàn không khí bên  trong. Khi không khí bên ngoài bẩ n thì có th ể  đi ề u ch ỉ nh sang ch ế  đ ộ tu ầ n  hoàn không khí bên trong.  Hình 13. Cánh điề u ti ế t d ẫ n khí vào       Hình 14. Cánh điề u ti ế t nhi ệ t đ ộ    3.4. Chứ c năng đi ề u khi ể n nhi ệ t đ ộ  ­ Chứ c năng đi ề u khi ể n nhi ệ t đ ộ b ằ ng cách thay đ ổi l ượ ng không khí l ạ nh  đi qua giàn lạ nh tr ộ n v ớ i không khí  ấ m đi qua két s ưở i nh ờ  thay đ ổi đ ộ m ở  củ a cánh tr ộ n không khí.  SVTH: Đỗ Công Qu ả ng Trang 8 Lớ p: CN­CN Ô tô K57    3.5. Chứ c năng đi ề u ti ế t dòng không khí ra  ­ Việ c đi ề u ch ỉ nh các cánh (c ử a gió) đi ề u ti ế t dòng không khí ra. Có 5 ch ế  độ dòng không khí ra.                       Hình 15. Chế  đ ộ FACE                    Hình 16. Chế  đ ộ BI­LEVEL ­ FACE : Thổ i lên vào n ử a trên c ủ a c ơ  th ể . ­ BI­LE VEL: Thổ i vào ph ầ n thân trên c ủ a c ơ  th ể  và xu ố ng chân                            Hình 17. Chế  đ ộ FOOT                  Hình 18. Chế  đ ộ DEF ­ FOOT: Thổ i vào chân  ­ DEF: Làm tan sươ ng  ở  kính tr ướ c  SVTH: Đỗ Công Qu ả ng Trang 9 Lớ p: CN­CN Ô tô K57 Hình 19. Chế  đ ộ FOOT­DEF ­ FOOT­DEF: Thổ i vào chân và làm tan s ươ ng  ở  kính tr ướ c     3.6. Các kiể u ho ạ t đ ộng c ủ a cánh đi ề u ti ế t        3.6.1. Loạ i đi ề u khi ể n b ằ ng dây cáp  Hình 20. Cánh  điề u khi ể n b ằ ng cáp ­ Loạ i này có c ấ u t ạ o sao cho s ự  d ị ch chuy ể n c ủ a núm đi ề u ch ỉ nh s ẽ  tác  độựếớng tr c ti p t i các cánh đi ềếạ u ti t. Lo i này có c ấạơảư u t o đ n gi n nh ng  việ c l ự a ch ọ n ch ế  đ ộ s ẽ  tr ở  nên khó khăn khi đ ộ ma sát c ủ a cáp l ớ n.        3.6.2. Loạ i d ẫ n đ ộng b ằ ng motor SVTH: Đỗ Công Qu ả ng Trang 10 Lớ p: CN­CN Ô tô K57         Hình 21. Cánh điề u ti ế t đi ề u ch ỉ nh b ằ ng motor ­ Ởạ  lo i này do motor đi ềểộởủ u khi n đ  m  c a cánh đi ềế u ti t nên vi ệự c l a  chọ n chính xác nh ư ng c ấ u t ạ o ph ứ c t ạ p. Tuy nhiên lo ạ i này gi ả m đ ược  lự c đi ề u khi ể n và làm cho vi ệ c đi ề u khi ể n d ễ  dàng h ơ n.     3.7. Điề u khi ể n t ố c đ ộ qu ạ t giàn l ạ nh  ­ Việềỉườộ c đi u ch nh c ng đ  dòng đi ệ n qua motor s ẽềểượố  đi u khi n đ c t c  độ qu ạ t giàn l ạ nh. ­ Có hai phươ ng pháp đi ềỉ u ch nh: Đi ềỉằệởềỉ u ch nh b ng đi n tr  và đi u ch nh  bằ ng Transistor.  Hình 22. Điề u khi ể n t ố c đ ộ qu ạ t giàn l ạ nh       3.7.1. Loạ i đi ề u ch ỉ nh b ằ ng đi ệ n tr ở   ­ Loạ i này thay đ ổệởắốếớại đi n tr  m c n i ti p v i qu t giàn l ạ nh. C ấạủ u t o c a  nó là hai điệ n tr ở  đ ược m ắ c n ố i ti ế p. Khi chúng ta thay đ ổi v ị  trí c ủ a núm  điềỉ u ch nh thì giá tr ịủệở  c a đi n tr  trong m ạ ch thay đ ổẽi s  làm cho c ườ ng  SVTH: Đỗ Công Qu ả ng Trang 11 Lớ p: CN­CN Ô tô K57 độ dòng đi ệ n trong m ạ ch thay đ ổi. Khi đ ặt núm đi ề u ch ỉ nh  ở  v ị  trí ''LO''  dòng điệ n ch ạ y qua t ấ t c ả  các đi ệ n tr ở . Do đó c ườ ng đ ộ dòng đi ệ n qua  motor giảố m xu ng và t ốộủạậạ c đ  c a qu t ch m l i. Khi đ ặt núm đi ềỉở u ch nh    vị  trí ''3" thì dòng đi ệỉộệởặ n ch  qua m t đi n tr . Khi đ t núm đi ềỉởị u ch nh   v   trí "HI" thì không có dòng điệ n qua các đi ệ n tr ở . Vì v ậ y toàn b ộ  dòng đi ệ n  chạ y qua motor qu ạ t giàn l ạ nh và t ố c đ ộ qu ạ t giàn l ạ nh là cao nh ấ t.        3.7.2. Loạ i đi ề u ch ỉ nh b ằ ng Transistor  ­ Loạ i này đi ề u ch ỉ nh c ườ ng đ ộ dòng đi ệ n b ằ ng m ộ t Transistor công su ấ t.  So vớạềỉằệởạ i lo i đi u ch nh b ng đi n tr  lo i này có th ểềểốộ  đi u khi n t c đ   củ a qu ạ t giàn l ạởềứơ nh   nhi u m c h n do v ậượửụởệố y đ c s  d ng   h  th ng  điề u hoà t ự  đ ộng.  4. Chu kỳ  làm l ạ nh     4.1. Lý thuyế t làm mát c ơ  b ả n  ­ Trong mộ t ngày nóng n ự c, chúng ta c ả m th ấ y h ơ i l ạ nh sau khi b ơ i. Đó là  vì khi bay hơướ i, n c đã l ấ y nhi ệừơểủ t t  c  th  c a chúng ta. T ươựư ng t  nh   vậ y chúng ta cũng c ả m th ấ y l ạ nh khi chúng ta bôi c ồ n vào tay: C ồ n đã l ấ y  nhiệ t c ủ a chúng ta khi bay h ơ i. Chúng ta có th ể  làm cho các v ậ t l ạ nh đi  bằ ng cách s ửụ  d ng các hi ệượự n t ng t  nhiên này: ch ấỏ t l ng bay h ơể i có th   lấ y nhi ệ t t ừ  các ch ấ t.             Hình 23. Nướ c bay h ơ i l ấ y nhi ệ t  Hình 24. Thí nghiệ m v ề  s ự  SVTH: Đỗ Công Qu ả ng Trang 12 Lớ p: CN­CN Ô tô K57 hấ p             củ a c ơ  th ể                     thụ  nhi ệ t ­ Quan sát thí nghiệ m trên hình v ẽ . M ộ t bình có vòi đ ược đ ặt trong m ộ t  hộ p cách nhi ệ t t ố t. Ch ấ t l ỏ ng trong bình là ch ấ t có th ể  b ố c h ơ i ngay  ở  nhiệ t đ ộ không khí. Khi mi ệ ng vòi đ ược m ở  ch ấ t l ỏ ng trong bình s ẽ  bay  hơ i. Khi đó nó h ấ p th ụ  nhi ệ t t ừ  không khí n ằ m gi ữ a bình và h ộ p. Nhi ệ t  này được truy ề n vào h ơ i c ủ a ch ấ t l ỏ ng và bay ra ngoài.  Ở  th ờ i đi ể m này,  nhiệộủ t đ  c a không khí trong h ộẽấơ p s  th p h n so v ớệộủ i nhi t đ  c a nó  trướ c khi m ở  vòi.     4.2. Môi chấ t (Ga đi ề u hoà)  ­ Môi chấ t là ch ấ t trao đ ổi nhi ệ t khi nó tu ầ n hoàn. Nó nh ậ n nhi ệ t khi bay  hơ i và gi ả i phóng nhi ệ t khi nó hoá l ỏ ng, tu ỳ  theo áp su ấ t và nhi ệ t đ ộ mà  môi chấ t có th ể   ở  tr ạ ng thái l ỏ ng, ho ặ c khí.  Hình 25. Đồ th ị  tr ạ ng thái         Hình 26. Chứ c năng c ủ a  tầ ngOzone      củ a môi ch ấ t ­  Môi chấ t tên là CFC­12 (R­12) đã đ ược s ử  d ụ ng trong đi ề u hoà ô tô t ớ i  tậ n năm 1995. Tuy nhiên ng ườ i ta phát hi ệ n ra r ằ ng CFC­12 (R­12) có th ể  phá huỷ  t ầ ng ô zôn khi nó bay vào t ầ ng không khí. Vi ệ c phá hu ỷ  t ầ ng ô  SVTH: Đỗ Công Qu ả ng Trang 13 Lớ p: CN­CN Ô tô K57 zôn sẽ  làm tăng l ượứạự ng b c x  tia c c tím t ừặờế  m t tr i đ n trái đ ất gây ra  bệ nh ung th ư  da và hu ỷ  ho ạ i môi tr ườ ng, đây là m ộ t v ấ n đ ề có tính toàn  cầ u. Vì v ậ y khi c ầả n ph i thay th ếặửữ  ho c s a ch a các chi ti ếủề t c a đi u hoà  phả i thu h ồạ i l i môi ch ấế t. N u môi ch ấượụồộ t đ c ph c h i m t cách chính  xác bằ ng máy ph ụ c h ồ i môi ch ấ t thì môi ch ấ t s ẽ  không gi ả m đi các tính  chấ t c ủ a nó khi tái s ử  d ụ ng. Hi ệ n nay môi ch ấ t HFC ­134a (R 134a) không  có các chấ t phá hu ỷ  t ầ ng ô zôn và theo các nghiên c ứ u thì môi ch ấ t này  không gây hạ i cho s ứ c kho ẻ  con ng ườ i khi ti ế p xúc v ớ i nó, môi ch ấ t này  cũng không bắ t l ử a, hi ệ n nay đang đ ược s ử  d ụ ng r ấ t r ộ ng rãi trên các h ệ  thố ng làm l ạ nh. H ệốề  th ng đi u hoà đ ượếếểửục thi t k  đ  s  d ng môi ch ấ t  HFC­134a (R 134a) không tươ ng thích v ớ i lo ạ i đi ề u hoà đ ược thi ế t k ế  đ ể  sử  d ụ ng môi ch ấ t HFC­12 (R12), do đó c ầ n ph ả i r ấ t c ẩ n th ậ n không đ ược  nhầ m l ẫ n các lo ạ i môi ch ấ t và d ầ u máy nén ho ặ c s ử  d ụ ng l ẫ n l ộ n chúng.    4.3. Chu trình làm lạ nh  Hình 27. Chu trình làm lạ nh ­ Trong chu trình này môi chấ t d ạ ng khí đ ược máy nén hút t ừ  giàn l ạ nh và  SVTH: Đỗ Công Qu ả ng Trang 14 Lớ p: CN­CN Ô tô K57 đẩy qua giàn nóng, lúc này môi ch ấ t  ở  d ạ ng khí áp su ấ t cao nhi ệ t đ ộ cao. ­ Tạ i giàn nóng môi ch ấ t b ị  làm gi ả m nhi ệ t đ ộ r ấ t nhanh b ằ ng qu ạ t gió  hoặ c gió c ủ a môi tr ườ ng đi qua khi xe chuy ể n đ ộng khi ế n nó b ị  hoá l ỏ ng  mộ t ph ầ n, khi qua giàn nóng môi ch ấ t  ở  d ạ ng h ơ i l ẫ n l ỏ ng áp su ấ t cao và  nhiệ t đ ộ cao. ­ Sau khi đi ra khỏ i giàn nóng môi ch ấ t d ạ ng h ơ i l ẫ n l ỏ ng có áp su ấ t cao đi  vào phin lọ c, t ạ i đây phin l ọ c l ọ c các t ạ p ch ấ t b ằ ng màng l ọ c cùng v ớ i đó  phin lọ c cũng tách ph ầ n h ơ i và ph ầ n l ỏ ng c ủ a môi ch ấ t làm hai ph ầ n riêng  biệ t. ­ Phầ n l ỏ ng s ẽ  b ị  áp su ấ t cao đ ẩy sang van ti ế t l ư u. ­ Khi môi chấạỏ t d ng l ng qua van ti ếư t l u, do ti ếệủốếư t di n c a  ng ti t l u  hẹ p nên l ưấịạ u ch t b nén l i và thay đ ổi áp su ấừỏ t và t  l ng sang h ơươ i s ng  khiế n cho nó có nhi ệ t đ ộ th ấ p và áp su ấ t đi vào giàn l ạ nh.  ­ Môi chấ t d ạ ng h ơ i s ưở ng có nhi ệ t đ ộ th ấ p áp su ấ t th ấ p này đi vào giàn  lạ nh làm cho nhi ệ t đ ộ c ủ a giàn l ạ nh gi ả m xu ố ng và sau đó quay tr ở  v ề  máy nén để ti ế p t ụ c chu trình. 5. Cấ u t ạ o và cách ho ạ t đ ộng c ủ a b ộ  s ưở i    5.1. Bộ  s ưở i ­ Các bộ  ph ậ n c ủ a h ệ  th ố ng  sưở i:  + Van nướ c, + Két sưở i (B ộ  ph ậ n trao đ ổi nhi ệ t). Hình 28. Các bộ  ph ậ n c ủ a h ệ  th ố ng  sưở i ­ Van nướ c SVTH: Đỗ Công Qu ả ng Trang 15 Lớ p: CN­CN Ô tô K57 Van nướ c đ ược l ắ p trong m ạ ch n ướ c làm mát c ủ a đ ộng c ơ  và đ ược  dùng đểề đi u khi ểượ n l ng n ướ c làm mát đ ộơớng c  t i két s ưởộậ i (b  ph n  trao đổệi nhi t). Ng ườ i lái đi ề u khi ểộởủ n đ  m  c a van n ướằ c b ng cách d ị ch  chuyể n núm ch ọ n nhi ệ t đ ộ trên b ả ng đi ề u khi ể n.  Mộ t s ố  m ẫ u xe g ầ n đây không có van n ướ c.  Ở  các xe này n ướ c làm mát  chả y liên t ụ c và  ổ n đ ịnh qua két s ưở i. Hình 29. Van nướ c Hình 30. Két sưở i ­ Két sưở i Nướ c làm mát đ ộng c ơ  (kho ả ng 800C) chả y vào két s ưở i và không  khí khi qua két sưở i nh ậ n nhi ệ t t ừ  n ướ c làm mát này. Két s ưở i g ồ m có các  đườống  ng, cánh t ả n nhi ệ t và v ỏệếạ . Vi c ch  t o các đ ườốẹẽảng  ng d t s  c i  thiệ n đ ược vi ệ c d ẫ n nhi ệ t và truy ề n nhi ệ t.     5.2 Phân loạ i s ưở i  ấ m  Ởộốể m t s  ki u xe hi ệ u su ấ t nhi ệủộ t c a đ ng c ơượảệ  đ c c i thi n và  do đó nhiệ t cung c ấ p cho b ộưởấừướ  s i  m t  n c làm mát đ ộơng c  không đ ủ.  Vì lý do này cầ n thi ế t ph ả i cung c ấ p nhi ệ t cho n ướ c đ ộng c ơ  b ằ ng các  phươ ng pháp khác đ ể s ử  d ụ ng cho b ộ  s ưở i  ấ m.  ­ Hệ  th ố ng s ưở i PTC (h ệ  s ố  nhi ệ t d ươ ng)  SVTH: Đỗ Công Qu ả ng Trang 16 Lớ p: CN­CN Ô tô K57     ­ Gắộưởấ n b  s i  m PTC trong két s ưởể i đ  làm nóng n ướ c làm mát đ ộng  cơ .  Hình 31. Hệ  th ố ng s ưở i PTC ­ Bộ  s ưở i  ấ m b ằ ng đi ệ n  Hình 32. Bộ  s ưở i  ấ m b ằ ng đi ệ n Đặếịốưt thi t b  gi ng nh  bugi xông vào đ ườướởng n c   xy lanh đ ể hâm  nóng nướ c làm mát đ ộng c ơ .  ­ Bộ  s ưở i lo ạ i đ ốt nóng bên trong  Đốt nhiên li ệ u trong bu ồ ng đ ốt và cho n ướ c làm mát  đ ộng c ơ  ch ả y  SVTH: Đỗ Công Qu ả ng Trang 17 Lớ p: CN­CN Ô tô K57 xung quanh buồ ng đ ốt đ ể nh ậ n nhi ệ t và nóng lên.  Hình 33. Bộ  s ưở i  ấ m đ ốt nóng bên trong ­ Bộ  s ưở i  ấ m lo ạ i kh ớ p ch ấ t l ỏ ng         Quay khớ p ch ấ t l ỏ ng b ằ ng đ ộng c ơ  đ ể làm nóng n ướ c làm mát đ ộng  cơ .  Hình 34. Bộ  s ưở i  ấ m lo ạ i kh ớ p ch ấ t l ỏ ng 6. Bộ  làm l ạ nh  SVTH: Đỗ Công Qu ả ng Trang 18 Lớ p: CN­CN Ô tô K57 Hình 35. Các bộ  ph ậ n c ủ a b ộ  làm l ạ nh ­ Bộ  làm l ạ nh c ơ  b ả n ch ỉ  c ầ n các thành ph ầ n sau + Máy nén, + Giàn nóng, + Giàn lạ nh, + Van tiế t l ư u, + Phin lọ c, + Quạ t giàn l ạ nh,  + Quạ t giàn nóng, + Các đường tia­ô.    6.1. Máy nén  ­ Sau khi được chuy ể n v ề  tr ạ ng thái khí có nhi ệ t đ ộ và áp su ấ t th ấ p môi  chấ t đ ược nén b ằ ng máy nén và chuy ể n thành tr ạ ng thái khí  ở  nhi ệ t đ ộ và  áp suấ t cao. Sau đó nó đ ược chuy ể n t ớ i giàn nóng.  SVTH: Đỗ Công Qu ả ng Trang 19 Lớ p: CN­CN Ô tô K57       6.1.1. Máy nén kiể u đĩa chéo  ­ Cấ u t ạ o  Các cặ p píttiông đ ược đ ặt trong đĩa chéo cách nhau m ộ t kho ả ng 720  đối v ớ i máy nén 10 xylanh và 1200 đối v ớ i lo ạ i máy nén 6 xilanh. Khi m ộ t  phía piston ở  hành trình nén, thì phía kia  ở  hành trình hút.  Hình 36. Cấ u t ạ o máy nén ­ Nguyên lý hoạ t đ ộng  Piston chuyể n đ ộng sang trái, sang ph ả i đ ồng b ộ  v ớ i chi ề u quay c ủ a  đĩa chéo, kế t h ợ p v ớ i tr ụ c t ạ o thành m ộ t c ơ  c ấ u th ố ng nh ấ t và nén môi  chấ t (ga đi ề u hoà). Khi piston chuy ể n đ ộng vào trong, van hút m ở  do s ự  chênh lệ ch áp su ấ t và hút môi ch ấ t vào trong xy lanh. khi piston chuy ể n  động ra ngoài, van hút đóng l ạ i đ ể nén môi ch ấ t.Áp su ấ t c ủ a môi ch ấ t làm  mở  van x ả  và đ ẩy môi ch ấ t ra. Van hút và van x ả  cũng ngăn không cho  môi chấ t ch ả y ng ượ c l ạ i.  SVTH: Đỗ Công Qu ả ng Trang 20 Lớ p: CN­CN Ô tô K57 Hình 37. Nguyên lý hoạ t đ ộng c ủ a máy nén       6.1.2. Máy nén loạ i xo ắ n  ố c  ­ Cấ u t ạ o  Máy nén này gồ m có m ộườ t đ ng xo ắốốị n  c c  đ nh và m ộườ t đ ng  xoắ n  ố c quay tròn.  Hình 38. Cấ u t ạ o máy nén lo ạ i xo ắ n  ố c ­ Nguyên lý Hoạ t đ ộng  Đường xo ắ n  ố c quay chuy ể n đ ộng tu ầ n hoàn, 3 kho ả ng tr ố ng gi ữ a  đường xo ắố n  c quay và đ ường xo ắốốịẽị n  c c  đ nh s  d ch chuy ểể n đ  làm  cho thể  tích c ủ a chúng nh ỏ  d ầ n. Khi đó môi ch ấ t đ ược hút vào qua c ử a hút  bị  nén do chuy ểộầ n đ ng tu n hoàn c ủườắố a đ ng xo n  c và m ỗầ i l n vòng  SVTH: Đỗ Công Qu ả ng Trang 21 Lớ p: CN­CN Ô tô K57 xoắố n  c quay th ựệ c hi n quay 3 vòng thì môi ch ấượảừửả t đ c x  ra t  c a x .  Trong thự c t ế  môi ch ấ t đ ược x ả  ngay sau m ỗ i vòng.  Hình 39. Nguyên lý hoạ t đ ộng c ủ a máy nén lo ạ i xo ắ n  ố c       6.1.3. Máy nén khí dạ ng đĩa l ắ c  ­ Cấ u t ạ o  Khi trụ c quay, ch ố t d ẫ n h ướ ng quay đĩa chéo thông qua đĩa có v ấ u  đượốựếớục n i tr c ti p v i tr c. Chuy ểộ n đ ng quay này c ủ a đĩa chéo đ ược  chuyể n thành chuy ể n đ ộng t ị nh ti ế n c ủ a piston trong xylanh đ ể th ự c hi ệ n  việ c hút, nén và x ả  trong môi ch ấ t.  Để thay đ ổi dung tích c ủ a máy nén có 2 ph ươ ng pháp: M ộ t là dùng  van điề u khi ể n đ ược nêu  ở  trên và dùng lo ạ i van đi ề u khi ể n đi ệ n t ừ .  SVTH: Đỗ Công Qu ả ng Trang 22 Lớ p: CN­CN Ô tô K57 Hình 40. Cấ u t ạ o máy nén lo ạ i đĩa l ắ c ­ Nguyên lý hoạ t đ ộng  Van điề u khi ể n thay đ ổi áp su ấ t trong bu ồ ng đĩa chéo tu ỳ  theo m ứ c  độ l ạ nh. Nó làm thay đ ổi góc nghiêng c ủ a đĩa chéo nh ờ  ch ố t d ẫ n h ướ ng và  trụ c có tác d ụ ng nh ư  là kh ớ p b ả n l ề  và hành trình piston đ ể đi ề u khi ể n  máy nén hoạ t đ ộng m ộ t cách phù h ợ p.  Khi độ l ạ nh th ấ p, áp su ấ t trong bu ồ ng áp su ấ t th ấ p gi ả m xu ố ng.  Van mở  ra vì áp su ấ t c ủ a  ố ng x ế p l ớ n h ơ n áp su ấ t trong bu ồ ng áp su ấ t  thấ p. Áp su ấ t c ủ a bu ồ ng áp su ấ t cao tác d ụ ng vào bu ồ ng đĩa chéo. K ế t  quả  là áp su ấ t tác d ụ ng sang bên ph ả i th ấ p h ơ n áp su ấ t tác d ụ ng sang bên  trái. Do vậ y hành trình piston tr ở  lên nh ỏ  h ơ n do đ ược d ị ch sang ph ả i.  Hình 41. Hoạ t đ ộng máy nén lo ạ i đĩa l ắ c       6.1.4. Mộ t s ố  lo ạ i máy nén khác ­ Loạ i tr ụ c khu ỷ u  Ở máy nén khí d ạ ng chuy ể n đ ộng t ị nh ti ế n qua l ạ i, chuy ể n đ ộng  quay củ a t rụ c khu ỷ u máy nén thành chuy ể n đ ộng t ị nh ti ế n qua l ạ i c ủ a  piston.  ­ Loạ i cánh g ạ t xuyên  Mỗ i cánh g ạ t c ủ a máy nén khí lo ạ i này đ ược đ ặt đ ối di ệ n nhau. Có  hai cặ p cánh g ạ t nh ư  v ậ y m ỗ i cánh g ạ t đ ược đ ặt vuông góc v ớ i cánh kia  SVTH: Đỗ Công Qu ả ng Trang 23 Lớ p: CN­CN Ô tô K57 trong rãnh củ a Rotor. Khi Rotor quay cánh g ạ t s ẽ  đ ược nâng theo chi ề u  hướ ng kính vì các đ ầu c ủ a chúng tr ượ t trên m ặ t trong c ủ a xylanh.  Hình 42. Máy nén loạ i tr ụ c khu ỷ u và lo ạ i g ạ t xuyên    6.2.  Van giả m áp và ph ớ t làm kín tr ụ c  ­ Nế u giàn nóng không đ ược t ả n nhi ệ t bình th ườ ng ho ặ c b ị  ngh ẹ t, thì áp  suấủ t c a giàn nóng và b ộọẽở  l c s  tr  nên cao b ấ t bình th ườạ ng t o lên s ự  nguy hiể m cho đ ường  ố ng d ẫ n. Đ ể ngăn không cho hi ệ n t ượ ng này x ả y  ra, nế u áp su ấ t  ở  phía áp su ấ t cao tăng lên kho ả ng t ừ  3,43 MPa (35kgf/cm2)  đến 4,14 MPa (42kgf/cm2), thì van giả m áp m ở  đ ể gi ả m áp su ấ t.       Hình 43. Van giả m áp  Hình 44. Phớ t làm kín tr ụ c    6.3. Công tắ c nhi ệ t đ ộ  SVTH: Đỗ Công Qu ả ng Trang 24 Lớ p: CN­CN Ô tô K57    ­ Máy nén khí loạ i cánh g ạ t xuyên có m ộ t công t ắ c nhi ệ t đ ộ đ ặt  ở  đ ỉnh  củ a máy nén đ ể phát hi ệ n nhi ệ t đ ộ c ủ a  môi chấ t.       Nế u nhi ệ t đ ộ môi ch ấ t cao quá m ứ c,  thanh lưỡ ng kim  ở  công t ắ c s ẽ  bi ế n d ạ ng  và đẩy thanh đ ẩy lên phía trên đ ể ng ắ t  tiế p đi ể m c ủ a công t ắ c.      Kế t c ủ a là dòng đi ệ n không đi qua ly  hợ p t ừ  và làm cho máy nén d ừ ng l ạ i. Do  đó ngăn chặ n đ ược máy nén b ị  k ẹ t. Hình 45. Công tắ c nhi ệ t đ ộ    6.4. Dầ u máy nén  ­ Chứ c năng  Dầ u máy nén c ầ n thi ế t đ ể bôi tr ơ n các chi ti ế t chuy ể n đ ộng c ủ a  máy nén. Dầ u máy nén bôi tr ơ n cho máy nén b ằ ng cách hoà vào môi ch ấ t  và tuầ n hoàn trong m ạủệốề ch c a h  th ng đi u hoà. Vì v ậầảửụ y c n ph i s  d ng  dầ u phù h ợ p.  Dầ u máy nén s ử  d ụ ng trong h ệ  th ố ng R­134a không th ể  thay th ế  cho dầ u máy  nén dùng trong R­12. N ế u dùng sai d ầ u bôi tr ơ n có th ể  làm  cho máy nén bị  k ẹ t.  ­ Lượ ng d ầ u bôi tr ơ n máy nén  Nế u không có đ ủượầ l ng d u bôi tr ơ n trong m ạủệốề ch c a h  th ng đi u  hoà, thì máy nén không thể  đ ược bôi tr ơ n t ố t. M ặ t khác n ế u l ượ ng d ầ u bôi  trơ n máy nén quá nhi ề u, thì m ộượớầẽủềặ t l ng l n d u s  ph  lên b  m t trong  củ a giàn l ạ nh và làm gi ả m hi ệ u qu ả  quá trình trao đ ổi nhi ệ t và do đó kh ả  năng làm lạ nh c ủ a h ệ  th ố ng b ị  gi ả m xu ố ng. Vì lý do này c ầ n ph ả i duy trì  mộ t l ượ ng d ầ u đúng qui đ ịnh trong m ạ ch c ủ a h ệ  th ố ng đi ề u hoà.  ­ Bổ  sung d ầ u sau khi thay th ế  các chi ti ế t  SVTH: Đỗ Công Qu ả ng Trang 25 Lớ p: CN­CN Ô tô K57 Khi mở  m ạ ch môi ch ấ t thông v ớ i không khí, môi ch ấ t s ẽ  bay h ơ i và  được x ả  ra kh ỏ i h ệ  th ố ng. Tuy nhiên vì d ầ u máy nén không bay h ơ i  ở  nhiệộườầếầ t đ  th ng h u h t d u còn  ởạ  l i trong h ệố  th ng. Do đó khi thay th ế  mộộậẳạưộọ t b  ph n ch ng h n nh  b  l c, giàn l ạặ nh ho c giàn nóng thì c ầ n  phảổ i b  sung m ộượ t l ng d ầươ u t ng đ ương v ớượ i l ng d ầởạ u   l i trong b ộ  phậ n cũ vào b ộ  ph ậ n m ớ i.  Chi tiế t thay th ế Lượ ng d ầ u Dầ u máy nén và ki ể u máy nén thích h ợ p thay thế  (mm3) ­R­134a: Máy nén cánh xuyên: NDOIL9 Trừ  lo ạ i máy nén cánh xuyên: NDOIL8 Giàn nóng 40 ­R­12: Máy nén cánh xuyên: ND OIL7 Trừ  lo ạ i máy nén cánh xuyên: ND OIL6 Giàn lạ nh 40 Bộ  l ọ c 10 Các ố ng 10           Bả ng 1. Lượ ng d ầ u b ổ  sung khi thay th ế  các b ộ  ph ậ n trong h ệ  th ố ng đi ề u  hòa    6.5. Ly hợ p t ừ   SVTH: Đỗ Công Qu ả ng Trang 26 Lớ p: CN­CN Ô tô K57 ­ Chứ c năng  Ly hợừượộ p t  đ c đ ng c ơẫộ  d n đ ng b ằ ng đa, là m ộếịểố t thi t b  đ  n i  động c ơ  v ớ i máy nén, ly h ợ p t ừ  dùng đ ể d ẫ n đ ộng và d ừ ng máy nén khi  cầ n thi ế t.  ­ Cấ u t ạ o  Ly hợ p t ừ  g ồ m có m ộ t Stator (nam châm đi ệ n), puli, b ộ  ph ậ n đ ịnh  tâm và các bộ  ph ậ n khác. B ộ  ph ậ n đ ịnh tâm đ ược l ắ p cùng v ớ i tr ụ c máy  nén và stator được l ắ p  ở  thân tr ướ c c ủ a máy nén.  Hình 46. Li hợ p máy nén    6.6. Giàn nóng  ­ Chứ c năng  Giàn nóng (giàn ngư ng) làm mát môi ch ấ t  ở  th ể  khí có áp su ấ t và  nhiệ t đ ộ cao b ị  nén b ở i máy nén và chuy ể n nó thành môi ch ấ t  ở  tr ạ ng thái  nhiệộ t đ  và áp su ấấầớ t th p (ph n l n môi ch ấởạ t   tr ng thái l ỏ ng và có l ẫ n  mộ t s ố   ở  tr ạ ng thái khí). ­ Cấ u t ạ o  Giàn nóng gồ m có các đ ường  ố ng và cánh t ả n nhi ệ t, nó đ ược l ắ p  đặt  ở  m ặ t tr ướ c c ủ a két n ướ c làm mát.  SVTH: Đỗ Công Qu ả ng Trang 27 Lớ p: CN­CN Ô tô K57 Hình 47. Giàn nóng ­ Nguyên lý hoạ t đ ộng  Môi chấ t d ạ ng khí  ở  nhi ệ t đ ộ và áp su ấ t cao đ ược đ ưa t ừ  máy nén  qua 3 đường  ố ng c ủ a giàn nóng đ ể đ ược làm mát.     6.7. Bộ  l ọ c ­ Bộ  l ọ c hút  ẩ m  Bộọ  l c là m ộếịểứ t thi t b  đ  ch a môi ch ấượ t đ c hoá l ỏạờ ng t m th i  bở i giàn nóng và cung c ấ p m ộ t l ượ ng môi ch ấ t theo yêu c ầ u t ớ i giàn l ạ nh.  Bộọ  l c có ch ấ t hút  ẩ m và l ướọ i l c dùng đ ểạừ lo i tr  các t ạấặơ p ch t ho c h i  ẩm trong chu trình làm l ạ nh. N ế u có h ơ i  ẩ m trong chu trình làm l ạ nh, thì  các chi tiế t s ẽ  b ị  mài mòn ho ặ c đóng băng  ở  van giãn n ở  d ẫ n đ ến b ị  ngh ẹ t. ­ Kính quan sát  + Chứ c năng:  Kính quan sát là lỗ  đ ể ki ể m tra đ ể quan sát môi ch ấ t tu ầ n  hoàn trong chu trình làm lạ nh ngoài ra qua vi ệ c quan sát s ự  tu ầ n  hoàn củ a môi ch ấ t qua kính này cũng h ỗ  tr ợ  cho vi ệ c chu ẩ n đoán  các hư  h ỏ ng.  + Cấ u t ạ o:  Có hai loạ i kính ki ể m tra: M ộ t lo ạ i đ ược l ắ p  ở  đ ầu ra c ủ a  bình chứ a và lo ạ i kia đ ược l ắ p  ở  gi ữ a bình ch ứ a và van giãn n ở .  SVTH: Đỗ Công Qu ả ng Trang 28 Lớ p: CN­CN Ô tô K57 Hình 48. Cấ u t ạ o b ộ  l ọ c                       Hình 49. Quan sát lượ ng môi ch ấ t + Nhữ ng chú ý khi ki ể m tra:  Nhìn chung khi nhìn thấ y nhi ề u b ọ t khí qua kính quan sát  nghĩa là lượ ng môi ch ấ t không đ ủ và khi không nhìn th ấ y các b ọ t  khí thì lượ ng môi ch ấ t th ừ a.     6.8. Van giãn nở   ­ Van giãn nở  phun môi ch ấ t  ở  d ạ ng l ỏ ng có nhi ệ t đ ộ và áp su ấ t cao qua bình  chứừộỗỏ a t  m t l  nh  làm cho môi ch ấởộộế t giãn n  đ t ng t và bi n nó thành môi ch ấ t  ở d ạ ng s ươ ng có nhi ệ t đ ộ và áp su ấ t th ấ p. ­ Tùy theo độ l ạ nh, van giãn n ở  đi ề u ch ỉ nh l ượ ng môi ch ấ t cung c ấ p cho giàn  lạ nh.       6.8.1. Dạ ng h ộ p ­ Cấ u t ạ o: SVTH: Đỗ Công Qu ả ng Trang 29 Lớ p: CN­CN Ô tô K57 Mộ t   van   tr ự c   ti ế p   phát  hiệ n nhi ệ t đ ộ c ủ a môi ch ấ t (đ ộ  lạ nh)   xung   quanh   đ ầu   ra   c ủ a  giàn lạ nh b ằ ng m ộ t thanh c ả m  nhậ n nhi ệ t và truy ề n t ớ i khí  ở  bên   trong   màng   ngăn.   Sự   thay  đổi áp su ấ t khí là do s ự  thay đ ổi  nhiệ t đ ộ cân b ằ ng gi ữ a áp su ấ t  đầu ra c ủ a dòng l ạ nh và áp l ự c  lò xo đẩy van kim đ ể đi ề u ch ỉ nh l ượ ng môi ch ấ t.        Hình   50.  Cấ u t ạ o van giãn n ở  d ạ ng h ộ p ­ Hoạ t đ ộng: Khi độ l ạ nh nh ỏ  nhi ệ t đ ộ xung quanh đ ầu ra c ủ a giàn l ạ nh gi ả m  xuố ng và do đó nhi ệộượềừ t đ  đ c truy n t  thanh c ảậệớ m nh n nhi t t i môi  chấ t  ở  bên trong màng ngăn cũng gi ả m xu ố ng làm cho khí co l ạ i. K ế t qu ả  là van kim bịẩởự  đ y b i áp l c môi ch ấởửủ t   c a ra c a giàn l ạ nh và áp l ựủ c c a  lò xo nén chuyể n đ ộng sang ph ả i. Van đóng b ớ t l ạ i làm gi ả m dòng môi  chấ t và làm gi ả m kh ả  năng làm l ạ nh. Khi độ l ạ nh l ớ n, nhi ệ t đ ộ xung quanh c ử a ra c ủ a dòng l ạ nh tăng lên  và khí trong buồ ng c ả m nh ậ n nhi ệ t giãn n ở  tăng áp su ấ t và đ ẩy kim van.  Kế t qu ả  là van kim d ị ch chuy ể n sang trái đ ẩy vào lò xo. Đ ộ m ở  c ủ a van  tăng lên làm tăng lượ ng môi ch ấ t tu ầ n hoàn trong h ệ  th ố ng và làm cho kh ả  năng làm lạ