Thương mại điện tử và thực trạng ứng dụng thương mại điện tử trong doanh nghiệp vừa và nhỏ ở Việt Nam

Lêi më ®Çu 1. TÝnh cÊp thiÕt cña ®Ò tµi Nh÷ng tiÕn bé to lín vÒ c«ng nghÖ, ®Æc biÖt lµ c«ng nghÖ th«ng tin trong nh÷ng thËp niªn cuèi cña thÕ kû 20 ®· t¹o ra b­íc ngoÆt míi cho sù ph¸t triÓn kinh tÕ x· héi toµn cÇu. ChÝnh trªn nÒn t¶ng ®ã, mét ph­¬ng thøc th­¬ng m¹i míi ®· xuÊt hiÖn vµ ph¸t triÓn nhanh chãng, ®ã lµ th­¬ng m¹i ®iÖn tö. Th­¬ng m¹i ®iÖn tö chÝnh lµ mét c«ng cô hiÖn ®¹i sö dông m¹ng Internet gióp cho c¸c doanh nghiÖp cã thÓ th©m nhËp vµo thÞ tr­êng thÕ giíi, thu thËp th«ng tin nhanh h¬n, nhiÒu h¬n vµ chÝnh x¸c h¬n. Víi th­¬ng m¹i ®iÖn tö, c¸c doanh nghiÖp còng cã thÓ ®­a c¸c th«ng tin vÒ s¶n phÈm cña m×nh ®Õn c¸c ®èi t­îng kh¸ch hµng tiÒm n¨ng kh¸c nhau ë mäi n¬i trªn thÕ giíi víi chi phÝ thÊp h¬n nhiÒu so víi c¸c ph­¬ng ph¸p truyÒn thèng. Trong xu thÕ ph¸t triÓn m¹nh mÏ cña th­¬ng m¹i ®iÖn tö trªn thÕ giíi, c¸c doanh nghiÖp ViÖt Nam ®Æc biÖt lµ c¸c doanh nghiÖp võa vµ nhá, bé phËn chiÕm tû lÖ lín trong tæng sè c¸c doanh nghiÖp ViÖt Nam, còng ®· b­íc ®Çu nhËn thøc ®­îc Ých lîi vµ tÇm quan träng cña viÖc øng dông th­¬ng m¹i ®iÖn tö. Tuy nhiªn, do cßn nhiÒu h¹n chÕ trong nhËn thøc cña b¶n th©n c¸c doanh nghiÖp còng nh­ c¸c ®iÒu kiÖn c¬ së h¹ tÇng, viÖc øng dông th­¬ng m¹i ®iÖn tö trong c¸c doanh nghiÖp võa vµ nhá ë ViÖt Nam cã thÓ nãi míi ë møc ®é s¬ khëi. V× thÕ, c¸c doanh nghiÖp võa vµ nhá cÇn x©y dùng cho m×nh mét chiÕn l­îc kinh doanh phï hîp víi ®iÒu kiÖn thùc tÕ hiÖn nay nh»m tiÕp cËn nhiÒu h¬n n÷a víi th­¬ng m¹i ®iÖn tö ®Ó cã thÓ khai th¸c tèi ®a lîi Ých mµ ph­¬ng thøc kinh doanh nµy ®em l¹i. §©y còng lµ lý do ®Ó t¸c gi¶ lùa chän ®Ò tµi “Th­¬ng m¹i ®iÖn tö vµ thùc tr¹ng øng dông th­¬ng m¹i ®iÖn tö trong doanh nghiÖp võa vµ nhá ë ViÖt Nam” lµm ®Ò tµi cho kho¸ luËn tèt nghiÖp cña m×nh. 2. Môc ®Ých vµ ph¹m vi nghiªn cøu cña ®Ò tµi Thø nhÊt, b­íc ®Çu t×m hiÓu mét sè kh¸i niÖm vÒ th­¬ng m¹i ®iÖn tö ®Ó tiÕn tíi mét nhËn thøc toµn diÖn h¬n vÒ th­¬ng m¹i ®iÖn tö, ®iÒu mµ c¸c doanh nghiÖp võa vµ nhá nªn biÕt khi quan t©m ®Õn viÖc øng dông th­¬ng m¹i ®iÖn tö. Thø hai, nhÊn m¹nh xu thÕ tÊt yÕu ph¶i tham gia vµo th­¬ng m¹i ®iÖn tö qua vµi nÐt ph¸c ho¹ vÒ t×nh h×nh ph¸t triÓn th­¬ng m¹i ®iÖn tö trªn thÕ giíi, mét sè khu vùc kinh tÕ vµ mét sè n­íc ®iÓn h×nh. Thø ba, ph©n tÝch t×nh t×nh ph¸t triÓn th­¬ng m¹i ®iÖn tö ë ViÖt Nam nãi chung vµ ë c¸c doanh nghiÖp võa vµ nhá ViÖt Nam nãi riªng, qua ®ã ®­a ra mét vµi ®¸nh gi¸ s¬ bé vÒ thùc tr¹ng ¸p dông th­¬ng m¹i ®iÖn tö trong c¸c doanh nghiÖp võa vµ nhá ë ViÖt Nam. Thø t­, trªn c¬ së ph©n tÝch ®¸nh gi¸, ®­a ra mét sè ph­¬ng h­íng ph¸t triÓn øng dông th­¬ng m¹i ®iÖn tö ë c¸c doanh nghiÖp võa vµ nhá ViÖt Nam, ®ång thêi ®Ò cËp ®Õn mét sè gi¶i ph¸p vÒ phÝa chÝnh phñ vµ vÒ phÝa b¶n th©n c¸c doanh nghiÖp ®Ó cã thÓ ph¸t triÓn h¬n n÷a øng dông th­¬ng m¹i ®iÖn tö. Th­¬ng m¹i ®iÖn tö ®· vµ ®ang b¾t ®Çu ®­îc ¸p dông trong nhiÒu doanh nghiÖp ViÖt Nam nhÊt lµ c¸c doanh nghiÖp lín cã ®iÒu kiÖn thuËn lîi vÒ vèn vµ c«ng nghÖ. Tuy nhiªn, trong ®iÒu kiÖn giíi h¹n vÒ thêi gian vµ tµi liÖu, kho¸ luËn nµy chØ xin tËp trung nghiªn cøu viÖc øng dông th­¬ng m¹i ®iÖn tö trong c¸c doanh nghiÖp võa vµ nhá ë ViÖt Nam hiÖn nay. 3. Ph­¬ng ph¸p nghiªn cøu: Ph­¬ng ph¸p nghiªn cøu sö dông cho ®Ò tµi bao gåm ph©n tÝch, tæng hîp, so s¸nh, kÕt hîp lý thuyÕt víi thùc tiÔn. §ång thêi, ®Ó cung cÊp th«ng tin ®­îc chÝnh x¸c, cËp nhËt, ®Ò tµi cã sö dông mét sè s¸ch, ®Ò tµi nghiªn cøu vÒ c¸c vÊn ®Ò cã liªn quan, c¸c t¹p chÝ vµ th«ng tin trªn Internet. 4. KÕt cÊu cña ®Ò tµi: Ngoµi phÇn më ®Çu, kÕt luËn vµ danh môc tµi liÖu tham kh¶o, kÕt cÊu cña ®Ò tµi gåm 3 ch­¬ng: Ch­¬ng 1: Tæng quan vÒ th­¬ng m¹i ®iÖn tö. Ch­¬ng 2: Thùc tr¹ng øng dông th­¬ng m¹i ®iÖn tö trong doanh nghiÖp võa vµ nhá ë ViÖt Nam. Ch­¬ng 3: Ph­¬ng h­íng vµ gi¶i ph¸p ph¸t triÓn øng dông th­¬ng m¹i ®iÖn tö trong doanh nghiÖp võa vµ nhá ViÖt Nam. Cuèi cïng, em xin göi lêi c¶m ¬n ch©n thµnh vµ lßng biÕt ¬n s©u s¾c tíi thÇy gi¸o, ThS. NguyÔn Quang Minh, ng­êi ®· trùc tiÕp h­íng dÉn em trong qu¸ tr×nh thùc hiÖn vµ hoµn thµnh ®Ò tµi kho¸ luËn tèt nghiÖp nµy. §ång thêi, em còng xin göi lêi c¶m ¬n tíi c¸c thÇy c« gi¸o Tr­êng §¹i häc Ngo¹i th­¬ng cïng c¸c b¹n ®· gióp ®ì em thùc hiÖn ®Ò tµi. Ch­¬ng I: Tæng quan vÒ th­¬ng m¹i ®iÖn tö I. Kh¸i niÖm vµ sù ra ®êi cña th­¬ng m¹i ®iÖn tö 1. Kh¸i niÖm th­¬ng m¹i ®iÖn tö Th­¬ng m¹i ®iÖn tö tõ khi ra ®êi ®· cã nhiÒu tªn gäi kh¸c nhau nh­ “th­¬ng m¹i trùc tuyÕn”(online trade) (hay cßn gäi lµ “th­¬ng m¹i t¹i tuyÕn”), “th­¬ng m¹i ®iÒu khiÓn häc” (cybertrade), “kinh doanh ®iÖn tö” (electronic business), “th­¬ng m¹i kh«ng cã giÊy tê” (paperless commerce hoÆc paperless trade)…Tuy nhiªn, cho ®Õn nay, tªn gäi “th­¬ng m¹i ®iÖn tö” (electronic commerce) ®­îc sö dông nhiÒu nhÊt råi trë thµnh quy ­íc chung vµ ®­îc ®­a vµo v¨n b¶n ph¸p luËt quèc tÕ, dï r»ng c¸c tªn gäi kh¸c vÉn cã thÓ ®­îc dïng vµ hiÓu víi cïng mét néi dung. Theo quan niÖm phæ biÕn, th­¬ng m¹i ®iÖn tö (Electronic Commerce), mét yÕu tè hîp thµnh cña “nÒn kinh tÕ sè ho¸”, lµ h×nh th¸i ho¹t ®éng th­¬ng m¹i b»ng c¸c ph­¬ng ph¸p ®iÖn tö; lµ viÖc trao ®æi th«ng tin th­¬ng m¹i th«ng qua c¸c c«ng nghÖ ®iÖn tö mµ nãi chung lµ kh«ng cÇn ph¶i in ra giÊy trong bÊt kú c«ng ®o¹n nµo cña qu¸ tr×nh giao dÞch (nªn cßn gäi lµ “th­¬ng m¹i kh«ng cã giÊy tê”) Trong ®Þnh nghÜa trªn, ch÷ “th«ng tin” (information) kh«ng ®­îc hiÓu theo nghÜa hÑp lµ “tin tøc” mµ lµ bÊt cø c¸i g× cã thÓ truyÒn t¶i b»ng kü thuËt ®iÖn tö, bao gåm c¶ th­ tõ, c¸c tËp tin v¨n b¶n (text-based file), c¸c c¬ së d÷ liÖu (database), c¸c b¶ng tÝnh (spreadsheet), c¸c b¶n vÏ thiÕt kÕ b»ng m¸y tÝnh ®iÖ tö (computer-aid design: CAD), c¸c h×nh ®å ho¹ (graphical image), qu¶ng c¸o, hái hµng, ®¬n hµng, ho¸ ®¬n, biÓu gi¸, hîp ®ång, h×nh ¶nh ®éng(video image), ©m thanh,... Theo §¹o luËt mÉu vÒ th­¬ng m¹i ®iÖn tö do Uû ban thuéc Liªn hîp quèc vÒ LuËt th­¬ng m¹i quèc tÕ so¹n th¶o vµ ®· ®­îc Liªn hîp quèc th«ng qua th× “Th­¬ng m¹i” (Commerce) trong “th­¬ng m¹i ®iÖn tö” (Electronic Commerce) bao qu¸t c¸c vÊn ®Ò n¶y sinh ra tõ mäi mèi quan hÖ mang tÝnh chÊt th­¬ng m¹i, dï cã hay kh«ng cã hîp ®ång. C¸c mèi quan hÖ mang tÝnh th­¬ng m¹i (commercial) bao gåm, nh­ng kh«ng chØ bao gåm, c¸c giao dÞch sau ®©y: bÊt cø giao dÞch th­¬ng m¹i nµo vÒ cung cÊp hoÆc trao ®æi hµng ho¸, dÞch vô; tho¶ thuËn ph©n phèi; ®¹i diÖn hoÆc ®¹i lý th­¬ng m¹i; uû th¸c hoa hång (factoring); cho thuª dµi h¹n (leasing); x©y dùng c¸c c«ng tr×nh; t­ vÊn; kü thuËt c«ng tr×nh (engineering); ®Çu t­; cÊp vèn; ng©n hµng; b¶o hiÓm; tho¶ thuËn khai th¸c hoÆc t« nh­îng; liªn doanh vµ c¸c h×nh thøc kh¸c vÒ hîp t¸c c«ng nghiÖp hoÆc kinh doanh; chuyªn chë hµng ho¸, hµnh kh¸ch b»ng ®­êng biÓn, ®­êng kh«ng, ®­êng s¾t hoÆc ®­êng bé. Uû ban ch©u ¢u còng ®­a ra ®Þnh nghÜa th­¬ng m¹i ®iÖn tö nh­ sau: Th­¬ng m¹i ®iÖn tö ®­îc hiÓu lµ viÖc thùc hiÖn kinh doanh qua c¸c ph­¬ng tÞªn ®iÖn tö. Nã dùa trªn viÖc xö lý vµ truyÒn d÷ liÖu ®iÖn tö d­íi d¹ng v¨n b¶n, ©m thanh vµ h×nh ¶nh. Th­¬ng m¹i ®iÖn tö trong ®Þnh nghÜa nµy gåm nhiÒu hµnh vi, trong ®ã cã ho¹t ®éng mua b¸n hµng ho¸; dÞch vô; giao nhËn c¸c néi dung kü thuËt sè trªn m¹ng; chuyÓn tiÒn ®iÖn tö; mua b¸n cæ phiÕu ®iÖn tö; ®Êu gi¸ th­¬ng m¹i; hîp t¸c thiÕt kÕ; tµi nguyªn m¹ng; mua s¾m c«ng céng; tiÕp thÞ trùc tiÕp tíi ng­êi tiªu dïng vµ c¸c dÞch vô sau b¸n hµng; ®èi víi th­¬ng m¹i hµng ho¸ (vÝ dô nh­ hµng tiªu dïng, c¸c thiÕt bÞ y tÕ chuyªn dông) vµ th­¬ng m¹i dÞch vô (vÝ dô nh­ dÞch vô cung cÊp th«ng tin, dÞch vô ph¸p lý, tµi chÝnh); c¸c ho¹t ®éng truyÒn thèng (nh­ ch¨m sãc søc khoÎ, gi¸o dôc) vµ c¸c ho¹t ®éng míi (vÝ dô nh­ siªu thÞ ¶o). Theo Tæ chøc th­¬ng m¹i thÕ giíi (WTO), Th­¬ng m¹i ®iÖn tö bao gåm viÖc s¶n xuÊt, qu¶ng c¸o, b¸n hµng vµ ph©n phèi s¶n phÈm ®­îc mua b¸n vµ thanh to¸n trªn m¹ng Internet, nh­ng ®­îc giao nhËn mét c¸ch h÷u h×nh c¶ c¸c s¶n phÈm ®­îc giao nhËn còng nh­ c¸c th«ng tin sè ho¸ qua m¹ng Internet. Cßn theo Tæ chøc hîp t¸c vµ ph¸t triÓn kinh tÕ (OECD), Th­¬ng m¹i ®iÖn tö ®­îc ®Þnh nghÜa s¬ bé lµ c¸c giao dÞch th­¬ng m¹i dùa trªn truyÒn d÷ liÖu qua c¸c m¹ng truyÒn th«ng nh­ Internet. Nh­ vËy, “th­¬ng m¹i” trong “th­¬ng m¹i ®iÖn tö” kh«ng chØ lµ bu«n b¸n hµng ho¸ (trade) theo c¸ch hiÓu th«ng th­êng mµ cßn bao qu¸t mét ph¹m vi réng h¬n nhiÒu, do ®ã, viÖc ¸p dông th­¬ng m¹i ®iÖn tö sÏ lµm thay ®æi c¸ch thøc ho¹t ®éng cña hÇu hÕt c¸c ho¹t ®éng kinh tÕ. Theo ­íc tÝnh hiÖn nay, th­¬ng m¹i ®iÖn tö cã tíi trªn 1300 lÜnh vùc øng dông, trong ®ã bu«n b¸n hµng ho¸ vµ dÞch vô chØ lµ mét lÜnh vùc øng dông. 2. Sù ra ®êi cña th­¬ng m¹i ®iÖn tö Th­¬ng m¹i ®iÖn tö ra ®êi trªn c¬ së sù ra ®êi vµ ph¸t triÓn cña Internet -m¹ng m¸y tÝnh toµn cÇu. ý t­ëng vÒ Internet xuÊt hiÖn tõ nh÷ng n¨m 1960 khi Bé quèc phßng Mü b¾t tay vµo thùc hiÖn viÖc nghiªn cøu kÕt nèi c¸c m¸y tÝnh thµnh mét m¹ng l­íi ch»ng chÞt ®Ó khi mét mèi liªn kÕt bÞ ph¸ háng th× c¸c m¸y tÝnh vÉn cã thÓ nèi kÕt víi nhau b»ng c¸c mèi liªn hÖ kh¸c. Trong thêi gian nµy, C¬ quan nghiªn cøu c¸c dù ¸n quèc phßng cao cÊp cña Mü (ARPA) ®· t×m kiÕm c¸c c«ng nghÖ truyÒn th«ng cho phÐp truyÒn th«ng liªn tôc thËm chÝ c¶ khi c¸c trung t©m ®iÒu khiÓn kh«ng ho¹t ®éng ®­îc. §iÒu nµy dÉn tíi viÖc nghiªn cøu c¸c c«ng nghÖ chuyÓn m¹ch gãi. KÕt qu¶ lµ, tíi n¨m 1977, hai giao thøc chuyÓn m¹ch gãi lµ Giao thøc ®iÒu khiÓn truyÒn th«ng (TCP) vµ Giao thøc Internet (IP) ®­îc ph¸t minh vµ trë thµnh hai giao thøc c¬ b¶n cña Internet. Mét b­íc quan träng trong cuéc c¸ch m¹ng Internet lµ viÖc Trung t©m khoa häc quèc gia Hoa Kú (NSF) thiÕt lËp ra mét sè trung t©m siªu m¸y tÝnh quèc gia vµo n¨m 1986. NSF ®· liªn kÕt c¸c siªu m¸y tÝnh vµ cho phÐp c¸c m¹ng m¸y tÝnh cña khu vùc vµ c¸c tr­êng ®¹i häc ®­îc kÕt nèi vµo. H¬n thÕ n÷a, ®Ó sö dông m¹ng truy cËp tõ xa c¸c siªu m¸y tÝnh cña NSF, ng­êi ta ®· ph¸t triÓn c¸c ch­¬ng tr×nh øng dông nh­ lµ th­ ®iÖn tö, giao thøc truyÒn tÖp vµ c¸c nhãm tin ®Ó viÖc chia sÎ th«ng tin ®­îc thuËn tiÖn h¬n. Liªn kÕt cña c¸c tr­êng ®¹i häc víi m¹ng cña NSF ®Ó kÕt nèi ®­îc víi c¸c siªu m¸y tÝnh chÝnh lµ nguån gèc cña Internet ngµy nay. Internet tiÕp tôc ph¸t triÓn réng thµnh m¹ng toµn cÇu khi c¸c n­íc kh¸c còng xin gia nhËp m¹ng. §Æc biÖt, khi cã sù ph¸t triÓn cña World Wide Web (www) vµ sù ra ®êi cña c¸c tr×nh duyÖt web ®å ho¹, Internet ®· nhanh chãng thu hót ®­îc sù quan t©m chó ý cña nh÷ng ng­êi ë ngoµi céng ®ång gi¸o dôc vµ chÝnh phñ. Víi tÝnh chÊt quèc tÕ vµ nh÷ng tiÖn Ých cña c¸c dÞch vô Internet, c¸c nhµ qu¶ng c¸o vµ sau ®ã lµ c¸c doanh nghiÖp ®· kh«ng bá lì c¬ héi lµm ¨n trªn m¹ng. Tõ ®ã, mét ph­¬ng thøc kinh doanh míi cña th­¬ng m¹i toµn cÇu xuÊt hiÖn vµ kh¸i niÖm th­¬ng m¹i ®iÖn tö ra ®êi. Sau ®ã, §¹o luËt mÉu vÒ th­¬ng m¹i ®iÖn tö do Uû ban Liªn HiÖp Quèc vÒ th­¬ng m¹i quèc tÕ (UNCITRAL: United Nations Comission on International Trade Law) so¹n th¶o ®· ®­îc Liªn HiÖp Quèc chÝnh thøc th«ng qua, trë thµnh mét c¬ së ph¸p lý chÝnh thøc cho th­¬ng m¹i ®iÖn tö trªn thÕ giíi. II. C¸c ph­¬ng thøc ho¹t ®éng cña th­¬ng m¹i ®iÖn tö 1. C¸c ph­¬ng tiÖn kü thuËt sö dông trong th­¬ng m¹i ®iÖn tö 1.1 §iÖn tho¹i §iÖn tho¹i lµ mét ph­¬ng tiÖn ®­îc sö dông nhiÒu trong giao dÞch th­¬ng m¹i bëi tÝnh dÔ sö dông vµ sù ph¸t triÓn réng r·i cña m¹ng ®iÖn tho¹i trªn toµn cÇu, ®Æc biÖt lµ sù ph¸t triÓn cña ®iÖn tho¹i di ®éng vµ liªn l¹c qua vÖ tinh. Qua ®iÖn tho¹i, c¸c ®èi t¸c cã thÓ liªn l¹c, trao ®æi trùc tiÕp víi nhau b»ng giäng nãi. Víi ®Æc ®iÓm nµy, nhiÒu lo¹i dÞch vô cã thÓ cung cÊp trùc tiÕp qua ®iÖn tho¹i nh­ dÞch vô b­u ®iÖn, ng©n hµng, hái ®¸p, t­ vÊn, gi¶i trÝ... Tuy nhiªn, h¹n chÕ cña ®iÖn tho¹i lµ chØ truyÒn t¶i ®­îc ©m thanh, giao dÞch chÝnh thøc vÉn ph¶i thùc hiÖn trªn giÊy tê. Ngoµi ra, chi phÝ cho giao dÞch qua ®iÖn tho¹i, nhÊt lµ ®iÖn tho¹i ®­êng dµi trong n­íc vµ quèc tÕ vÉn cßn cao nªn hiÖu qu¶ kinh tÕ thÊp. 1.2 M¸y Fax ¦u ®iÓm lín nhÊt cña m¸y fax lµ cho phÐp truyÒn c¸c v¨n b¶n trªn giÊy trong thêi gian rÊt ng¾n, gióp tiÕt kiÖm ®­îc rÊt nhiÒu thêi gian so víi c¸ch göi th­ vµ c«ng v¨n truyÒn thèng, ®Æc biÖt lµ khi c¸c ®èi t¸c giao dÞch ë c¸c n­íc kh¸c nhau. Tuy nhiªn, m¸y fax cã mét sè h¹n chÕ nh­ kh«ng thÓ truyÒn t¶i ®­îc ©m thanh, h×nh ¶nh ®éng, h×nh ¶nh ba chiÒu nªn Ýt hÊp dÉn ®èi víi ng­êi sö dông. H¬n n÷a, gi¸ thiÕt bÞ vµ chi phÝ sö dông cßn cao nªn viÖc sö dông m¸y fax cã tÝnh kinh tÕ thÊp. 1.3 TruyÒn h×nh Møc ®é phæ th«ng cña m¸y thu h×nh trªn toµn thÕ giíi vµ tÇm phñ sãng réng r·i cña v« sè c¸c kªnh truyÒn h×nh ®Æc biÖt lµ víi sù ph¸t triÓn cña hÖ thèng c¸p quang vµ truyÒn h×nh phñ sãng qua vÖ tinh ®· khiÕn c¸c nhµ kiinh doanh t×m thÊy ë truyÒn h×nh mét ph­¬ng tiÖn kinh doanh h÷u hiÖu víi viÖc thùc hiÖn c¸c ch­¬ng tr×nh qu¶ng c¸o trªn truyÒn h×nh. Tuy nhiªn, ®iÓm h¹n chÕ lµ truyÒn h×nh chØ lµ c«ng cô viÔn th«ng mét chiÒu. Qua truyÒn h×nh, nh÷ng kh¸ch hµng quan t©m ®Õn s¶n phÈm ®­îc qu¶ng c¸o kh«ng thÓ t×m kiÕm c¸c dÞch vô chµo hµng còng nh­ ®µm ph¸n víi ng­êi b¸n vÒ c¸c ®iÒu kho¶n cô thÓ. HiÖn nay, nhê ®­îc kÕt nèi víi m¸y tÝnh ®iÖn tö, c«ng dông cña m¸y thu h×nh ®· ®­îc më réng h¬n vµ nh­îc ®iÓm nµy cã thÓ ®­îc kh¾c phôc. 1.4 ThiÕt bÞ kü thuËt thanh to¸n ®iÖn tö Trong th­¬ng m¹i ®iÖn tö viÖc thanh to¸n cã thÓ ®­îc thùc hiÖn th«ng qua c¸c hÖ thèng thanh to¸n ®iÖn tö vµ chuyÓn tiÒn ®iÖn tö. §©y thùc chÊt lµ c¸c ph­¬ng tiÖn cho phÐp tù ®éng chuyÓn tiÒn tõ tµi kho¶n nµy sang tµi kho¶n kh¸c. Nh÷ng ph­¬ng tiÖn ®­îc sö dông réng r·i trong thanh to¸n ®iÖn tö lµ m¸y rót tiÒn tù ®éng (ATM: Automatic Teller Machine), c¸c lo¹i thÎ tÝn dông (credit card), thÎ mua hµng (purchasing card), thÎ th«ng minh (smart card - lµ mét lo¹i thÎ tõ cã g¾n vi chÝp ®iÖn tö mµ thùc chÊt lµ mét m¸y tÝnh ®iÖn tö rÊt nhá)... 1.5 Intranet vµ Extranet M¹ng néi bé (Intranet) theo nghÜa réng lµ m¹ng th«ng tin trong néi bé mét c¬ quan, mét doanh nghiÖp. B»ng sù nèi kÕt gi÷a c¸c m¸y tÝnh ®iÖn tö trong c¬ quan, doanh nghiÖp cïng víi c¸c liªn l¹c di ®éng , c¸c thµnh viªn trong c¬ quan, doanh nghiÖp ®ã cã thÓ liªn l¹c, trao ®æi th«ng tin vµ phèi hîp ho¹t ®éng víi nhau th«ng qua m¹ng nµy. Theo nghÜa hÑp, m¹ng néi bé cã thÓ lµ m¹ng kÕt nèi c¸c m¸y tÝnh ë gÇn nhau, gäi lµ m¹ng côc bé (LAN: Local Area Network), hoÆc m¹ng kÕt nèi c¸c m¸y tÝnh trong mét khu vùc réng lín h¬n, gäi lµ m¹ng miÒn réng (WAN: Wide Area Network). Hai hay nhiÒu m¹ng néi bé liªn kÕt víi nhau sÏ t¹o thµnh mét liªn m¹ng néi bé hay cßn gäi lµ m¹ng ngo¹i bé (Extranet) vµ t¹o ra mét céng ®ång ®iÖn tö liªn xÝ nghiÖp (inter-enterprise electronic community) . 1.6 Internet vµ Web Khi nãi Internet lµ nãi tíi mét ph­¬ng tiÖn liªn kÕt c¸c m¹ng víi nhau trªn ph¹m vi toµn cÇu trªn c¬ së giao thøc chuÈn quèc tÕ TCP/IP. C«ng nghÖ Internet chØ thùc sù trë thµnh c«ng cô ®¾c lùc khi ¸p dông thªm giao thøc chuÈn quèc tÕ HTTP (HyperText Transfer Protocol - Giao thøc truyÒn siªu v¨n b¶n) víi c¸c trang siªu v¨n b¶n viÕt b»ng ng«n ng÷ ®¸nh dÊu siªu v¨n b¶n HTML (HyperText Markup Language), t¹o ra hµng chôc dÞch vô kh¸c nhau, nh­ng næi bËt nhÊt tíi nay lµ dÞch vô World Wide Web ra ®êi n¨m 1991 (th­êng gäi t¾t lµ web, viÕt t¾t lµ WWW). Web lµ c«ng nghÖ sö dông c¸c siªu liªn kÕt v¨n b¶n (hyper link, hyper text), lµ mét giao thøc ®Ó t¹o ra c¸c liªn kÕt ®éng trong hoÆc gi÷a c¸c v¨n b¶n, hay nãi c¸ch kh¸c lµ t¹o ra c¸c v¨n b¶n chøa nhiÒu tham chiÕu tíi c¸c v¨n b¶n kh¸c. Nã cho phÐp ng­êi sö dông tù ®éng chuyÓn tõ mét c¬ së d÷ liÖu nµy sang mét c¬ së d÷ liÖu kh¸c. B»ng c¸ch ®ã, ng­êi sö dông cã thÓ truy cËp c¸c th«ng tin thuéc nhiÒu lÜnh vùc kh¸c nhau vµ d­íi nhiÒu h×nh thøc kh¸c nhau nh­ v¨n b¶n, ®å ho¹, ©m thanh... Web víi t­ c¸ch lµ mét kh«ng gian ¶o cho th«ng tin ®· ®­îc toµn thÕ giíi chÊp nhËn lµm tiªu chuÈn giao tiÕp th«ng tin. Ngµy nay, do c«ng nghÖ Internet ®­îc ¸p dông réng r·i vµo viÖc x©y dùng c¸c m¹ng néi bé vµ liªn m¹ng néi bé nªn cµng ngµy ng­êi ta cµng hiÓu c¸c m¹ng nµy lµ c¸c “ph©n m¹ng” (subnet) cña Internet. Sù ra ®êi vµ ph¸t triÓn cña Internet ®· t¹o ®µ thóc ®Èy m¹nh mÏ qu¸ tr×nh toµn cÇu ho¸, t¹o ra b­íc ph¸t triÓn míi cña ngµnh truyÒn th«ng vµ ®· trë thµnh c«ng cô quan träng nhÊt cña th­¬ng m¹i ®iÖn tö. Dï cã hay kh«ng cã Internet/Web, ta vÉn cã thÓ lµm th­¬ng m¹i ®iÖn tö (qua c¸c m¹ng néi bé vµ liªn m¹ng néi bé cïng víi c¸c ph­¬ng tiÖn ®iÖn tö kh¸c), song ngµy nay, nãi tíi th­¬ng m¹i ®iÖn tö th­êng cã nghÜa lµ nãi tíi Internet/Web, v× th­¬ng m¹i ®· vµ ®ang trong tiÕn tr×nh toµn cÇu ho¸ vµ hiÖu qu¶ ho¸, nªn c¶ hai xu h­íng Êy ®Òu ®ßi hái ph¶i sö dông triÖt ®Ó Internet vµ Web nh­ c¸c ph­¬ng tiÖn ®· ®­îc quèc tÕ ho¸ cao ®é vµ cã hiÖu qu¶ sö dông cao. 2. C¸c h×nh thøc ho¹t ®éng chñ yÕu cña th­¬ng m¹i ®iÖn tö 2.1 Th­ ®iÖn tö (e-mail) C¸c ®èi t¸c (ng­êi tiªu dïng, doanh nghiÖp, c¸c c¬ quan chÝnh phñ) sö dông hßm th­ ®iÖn tö ®Ó göi th­ cho nhau mét c¸ch “trùc tuyÕn” th«ng qua m¹ng, gäi lµ th­ ®iÖn tö (electronic mail, gäi t¾t lµ e-mail). §©y lµ mét thø th«ng tin ë d¹ng “phi cÊu tróc” (unstructured form), nghÜa lµ th«ng tin kh«ng ph¶i tu©n thñ mét cÊu tróc ®· tho¶ thuËn tr­íc. 2.2 Thanh to¸n ®iÖn tö (electronic payment) Thanh to¸n ®iÖn tö lµ viÖc thanh to¸n tiÒn th«ng qua th«ng ®iÖp ®iÖn tö (electronic message). Sù h×nh thµnh vµ ph¸t triÓn cña th­¬ng m¹i ®iÖn tö ®· h­íng thanh to¸n ®iÖn tö më réng sang c¸c lÜnh vùc míi , ®ã lµ: § Trao ®æi d÷ liÖu ®iÖn tö tµi chÝnh ( FEDI - Financial Electronic Data Interchange) chuyªn phôc vô cho viÖc thanh to¸n ®iÖn tö gi÷a c¸c c«ng ty giao dÞch víi nhau b»ng ®iÖn tö. § TiÒn mÆt Internet (Internet Cash) lµ tiÒn mÆt ®­îc mua tõ mét n¬i ph¸t hµnh (ng©n hµng hoÆc tæ chøc tÝn dông), sau ®ã ®­îc chuyÓn ®æi tù do sang c¸c ®ång tiÒn kh¸c th«ng qua Internet. TÊt c¶ ®Òu ®­îc thùc hiÖn b»ng kü thuËt sè ho¸, v× thÕ tiÒn mÆt nµy cßn cã tªn gäi lµ “tiÒn mÆt sè ho¸” (digital cash), c«ng nghÖ ®Æc thï chuyªn phôc vô môc ®Ých nµy cã tªn gäi lµ “m· ho¸ kho¸ c«ng khai/bÝ mËt” (Public/Private Key Crypto-graphy). Thanh to¸n b»ng tiÒn mÆt Internet ®ang trªn ®µ ph¸t triÓn nhanh v× cã hµng lo¹t ­u ®iÓm næi bËt: - Cã thÓ dïng cho thanh to¸n nh÷ng mãn hµng gi¸ trÞ nhá; - Cã thÓ tiÕn hµnh gi÷a hai con ng­êi hoÆc hai c«ng ty bÊt kú mµ kh«ng ®ßi hái ph¶i cã mét quy chÕ ®­îc tho¶ thuËn tr­íc, c¸c thanh to¸n lµ v« h×nh; - TiÒnmÆt nhËn ®­îc ®¶m b¶o lµ tiÒn thËt, tr¸nh ®­îc nguy c¬ tiÒn gi¶. § Tói tiÒn ®iÖn tö (electronic purse, cßn gäi lµ “vÝ ®iÖn tö”) nãi ®¬n gi¶n lµ n¬i ®Ó tiÒn mÆt Internet mµ chñ yÕu lµ thÎ th«ng minh (smart card, hay cßn gäi lµ thÎ gi÷ tiÒn - stored value card); tiÒn ®­îc tr¶ cho bÊt cø ai ®äc ®­îc thÎ ®ã; kü thuËt cña tói tiÒn ®iÖn tö vÒ c¬ b¶n lµ kü thuËt “m· ho¸ kho¸ c«ng khai/bÝ mËt” t­¬ng tù nh­ kü thuËt ¸p dông cho “tiÒn mÆt Internet”. § ThÎ th«ng minh (smart card) nh×n bÒ ngoµi t­¬ng tù nh­ thÎ tÝn dông, nh­ng ë mÆt sau cña thÎ, thay v× d¶i tõ, l¹i lµ mét chip m¸y tÝnh ®iÖn tö cã mét bé nhí nhá ®Ó l­u tr÷ tiÒn sè ho¸, tiÒn Êy chØ ®­îc chi tr¶ khi ng­êi sö dông vµ th«ng ®iÖp (vÝ dô x¸c nhËn thanh to¸n ho¸ ®¬n) ®­îc x¸c thùc lµ “®óng”. § Giao dÞch ng©n hµng sè ho¸ (digital banking) vµ giao dÞch chøng kho¸n sè ho¸ (digital securities trading). HÖ thèng thanh to¸n ®iÖn tö cña ng©n hµng lµ mét ®¹i hÖ thèng, gåm nhiÒu tiÓu hÖ thèng: - Thanh to¸n gi÷a ng©n hµng víi kh¸ch hµng (qua ®iÖn tho¹i, t¹i c¸c ®iÓm b¸n lÎ, c¸c ki-èt, giao dÞch c¸ nh©n t¹i nhµ, giao dÞch t¹i trô së kh¸ch hµng, giao dÞch qua Internet, chuyÓn tiÒn ®iÖn tö, thÎ tÝn dông...); - Thanh to¸n gi÷a ng©n hµng víi c¸c ®¹i lý thanh to¸n (nhµ hµng, siªu thÞ...); - Thanh to¸n trong néi bé mét hÖ thèng ng©n hµng; - Thanh to¸n gi÷a hÖ thèng ng©n hµng nµy víi hÖ thèng ng©n hµng kh¸c. 2.3 Trao ®æi d÷ liÖu ®iÖn tö (EDI - Electronic Data Interchange) Trao ®æi d÷ liÖu ®iÖn tö lµ viÖc trao ®æi c¸c d÷ liÖu d­íi d¹ng “cã cÊu tróc” (structured form) tõ m¸y tÝnh ®iÖn tö nµy sang m¸y tÝnh ®iÖn tö kh¸c trong néi bé c«ng ty, hay gi÷a c¸c c«ng ty hoÆc tæ chøc ®· tho¶ thuËn bu«n b¸n víi nhau theo c¸ch nµy mét c¸ch tù ®éng mµ kh«ng cÇn cã sù can thiÖp cña con ng­êi (gäi lµ d÷ liÖu cã cÊu tróc v× c¸c bªn ®èi t¸c ph¶i tho¶ thuËn tõ tr­íc khu«n d¹ng cÊu tróc cña c¸c th«ng tin). Uû ban Liªn hiÖp quèc vÒ luËt th­¬ng m¹i quèc tÕ ®· ®­a ra ®Þnh nghÜa ph¸p lý sau: “Trao ®æi d÷ liÖu ®iÖn tö (EDI) lµ viÖc chuyÓn giao th«ng tin tõ m¸y tÝnh ®iÖn tö nµy sang m¸y tÝnh ®iÖn tö kh¸c b»ng ph­¬ng tiÖn ®iÖn tö mµ sö dông mét tiªu chuÈn ®· ®­îc tho¶ thuËn vÒ cÊu tróc th«ng tin”. EDI ngµy cµng ®­îc sö dông réng r·i trªn b×nh diÖn toµn cÇu vµ chñ yÕu ®­îc thùc hiÖn th«ng qua c¸c m¹ng néi bé vµ liªn m¹ng néi bé. Th­¬ng m¹i ®iÖn tö qua biªn giíi (Cross-border electronic commerce) vÒ b¶n chÊt lµ trao ®æi d÷ liÖu ®iÖn tö gi÷a c¸c doanh nghiÖp ®­îc thùc hiÖn gi÷a c¸c ®èi t¸c ë c¸c quèc gia kh¸c nhau, víi c¸c néi dung: giao dÞch kÕt nèi, ®Æt hµng, giao dÞch göi hµng (shipping) vµ thanh to¸n. Trªn b×nh diÖn nµy, nhiÒu khÝa c¹nh cßn ph¶i tiÕp tôc xö lý, ®Æc biÖt lµ bu«n b¸n gi÷a c¸c n­íc cã quan ®iÓm, chÝnh s¸ch vµ luËt ph¸p th­¬ng m¹i kh¸c nhau vÒ c¨n b¶n, ®ßi hái ph¶i cã tõ tr­íc mét dµn xÕp ph¸p lý trªn nÒn t¶ng thèng nhÊt quan ®iÓm vÒ tù do ho¸ th­¬ng m¹i vµ tù do ho¸ viÖc sö dông Internet. ChØ nh­ vËy míi cã thÓ ®¶m b¶o ®­îc tÝnh kh¶ thi, tÝnh an toµn vµ tÝnh hiÖu qu¶ cña trao ®æi d÷ liÖu ®iÖn tö. 2.4 Giao göi sè ho¸ c¸c dung liÖu (Digital delivery of content) Giao göi sè ho¸ c¸c dung liÖu lµ viÖc mua b¸n, trao ®æi c¸c s¶n phÈm mµ ng­êi ta cÇn néi dung, tøc lµ hµng ho¸, chø kh«ng cÇn tíi vËt mang hµng ho¸ nh­ phim ¶nh, ©m nh¹c, c¸c ch­¬ng tr×nh truyÒn h×nh, phÇn mÒm m¸y tÝnh... C¸c ý kiÕn t­ vÊn, vÐ m¸y bay, vÐ xem phim, xem h¸t, hîp ®ång b¶o hiÓm... nay còng ®· ®­îc ®­a vµo danh môc c¸c dung liÖu (content). §ång thêi, trªn gi¸c ®é kinh tÕ - th­¬ng m¹i, c¸c lo¹i th«ng tin kinh tÕ vµ kinh doanh trªn Internet ®Òu cã ë møc phong phó, do ®ã mét nhiÖm vô quan träng cña c«ng t¸c th«ng tin ngµy nay lµ khai th¸c trùc tiÕp ®­îc l­îng th«ng tin trªn Web vµ ph©n tÝch tæng hîp l­îng th«ng tin nµy sao cho phï hîp víi môc ®Ých sö dông. 2.5 B¸n lÎ hµng ho¸ h÷u h×nh (retail of tangible goods) §Ó tËn dông tÝnh n¨ng ®a ph­¬ng tiÖn (multimedia) cña m«i tr­êng Web vµ Java, ng­êi b¸n x©y dùng trªn m¹ng c¸c cöa hµng ¶o (virtual shop) ®Ó thùc hiÖn viÖc b¸n hµng. Ng­êi sö dông Internet/Web t×m trang Web cña cöa hµng, xem hµng h¸o hiÓn thÞ trªn mµn h×nh, x¸c nhËn mua vµ tr¶ tiÒn b»ng thanh to¸n ®iÖn tö. V× lµ hµng ho¸ h÷u h×nh nªn tÊt yÕu sau ®ã cöa hµng ph¶i dïng c¸c ph­¬ng tiÖn göi hµng truyÒn thèng ®Ó ®­a hµng tíi tay kh¸ch. §iÒu quan träng nhÊt lµ kh¸ch hµng cã thÓ mua hµng t¹i nhµ (home shopping) mµ kh«ng cÇn ph¶i ®Ých th©n ®i tíi cöa hµng. 3. C¸c lo¹i giao tiÕp trong th­¬ng m¹i ®iÖn tö - Giao tiÕp gi÷a ng­êi víi ng­êi: qua ®iÖn tho¹i, th­ ®iÖn tö, m¸y fax; - Giao tiÕp gi÷a ng­êi víi m¸y tÝnh ®iÖn tö: trùc tiÕp hoÆc qua c¸c mÉu biÓu ®iÖn tö (Electronic form) vµ qua m¹ng Internet; - Giao tiÕp gi÷a m¸y tÝnh ®iÖn tö víi ng­êi: qua th­ tÝn do m¸y tÝnh tù ®éng sinh ra, qua m¸y fax vµ th­ ®iÖn tö; - Giao tiÕp gi÷a m¸y tÝnh ®iÖn tö víi m¸y tÝnh ®iÖn tö: qua viÖc trao ®æi d÷ liÖu cã cÊu tróc, thÎ th«ng minh, c¸c d÷ liÖu m· ho¸ b»ng v¹ch (barcoded data, còng gäi lµ d÷ liÖu m· v¹ch). 4. C¸c giao dÞch th­¬ng m¹i ®iÖn tö 4.1 C¨n cø theo ®èi t­îng giao dÞch C¸c giao dÞch th­¬ng m¹i ®iÖn tö hiÖn nay ®­îc x©y dùng dùa trªn c¸c mèi quan hÖ gi÷a c¸c chñ thÓ bao gåm chÝnh phñ, doanh nghiÖp, ng­êi tiªu dïng. Do vËy, c¨n cø theo ®èi t­îng giao dÞch, trong th­¬ng m¹i ®iÖn tö cã thÓ cã c¸c giao dÞch sau: - B to B (Business to Business): lµ giao dÞch gi÷a c¸c doanh nghiÖp víi nhau vµ giao dÞch bªn trong doanh nghiÖp (Business to Employee). C¸c doanh nghiÖp th­êng sö dông h×nh thøc giao dÞch nµy ®Ó trao ®æi chøng tõ, thanh to¸n tiÒn hµng vµ trao ®æi th«ng tin. H×nh thøc trao ®æi nµy th­êng ®­îc c¸c doanh nghiÖp sö dông m¹ng Intranet vµ Extranet ®Ó giao dÞch. - B to C (Business to Consumer): lµ giao dÞch gi÷a doanh nghiÖp vµ ng­êi tiªu dïng, minh ho¹ cô thÓ lµ viÖc b¸n hµng qua m¹ng, lµm cho viÖc mua s¾m cña ng­êi tiªu dïng trë nªn thuËn tiÖn h¬n v× ng­êi tiªu dïng cã thÓ thùc hiÖn viÖc xem hµng, mua hµng vµ thanh to¸n t¹i nhµ mµ kh«ng cÇn ph¶i ®Õn tËn cöa hµng. §©y chÝnh lµ sù thÓ hiÖn viÖc ®iÖn tö ho¸ tiªu thô khi m¹ng toµn cÇu ra ®êi vµ ph¸t triÓn. - B to G (Business to Government): giao dÞch gi÷a doanh nghiÖp víi chÝnh phñ, bao gåm viÖc trao ®æi th«ng tin, mua s¾m chÝnh phñ theo kiÓu trùc tuyÕn (online government procurement) vµ qu¶n lý nhµ n­íc vÒ thuÕ, h¶i quan... - C to G (Consumer to Government): giao dÞch gi÷a ng­êi tiªu dïng víi c¸c c¬ quan chÝnh phñ nh»m trao ®æi c¸c th«ng tin vÒ thuÕ, dÞch vô h¶i quan vµ c¸c th«ng tin kh¸c. - G to G (Government to Government): giao dÞch gi÷a c¸c chÝnh phñ nh»m môc ®Ých trao ®æi th«ng tin. Trong c¸c giao dÞch trªn, giao dÞch gi÷a c¸c doanh nghiÖp (B to B hoÆc B2B) vµ gi÷a doanh nghiÖp víi ng­êi tiªu dïng (B to C hoÆc B2C) lµ hai d¹ng giao dÞch phæ biÕn trong th­¬ng m¹i ®iÖn tö ®Æc biÖt lµ nÕu xÐt trªn gãc ®é thuÇn tuý kinh doanh. Giao dÞch bªn trong doanh nghiÖp vµ gi÷a c¸c doanh nghiÖp Th­ tÝn ®iÖn tö trong néi bé doanh nghiÖp XuÊt b¶n trùc tuyÕn (trªn Web) c¸c tµi liÖu cña c«ng ty Tra cøu c¸c tµi liÖu, c¸c dù ¸n vµ c¸c th«ng tin kh¸c TruyÒn göi c¸c th«ng tin khÈn cÊp tíi nh©n viªn Qu¶n lý tµi chÝnh vµ nh©n sù Qu¶n lý vËt t­ Phôc vô hËu cÇn Göi c¸c th«ng tin hoÆc b¸o c¸o vÒ xö lý ®¬n hµng cho ng­êi cung cÊp hµng. Giao dÞch gi÷a doanh nghiÖp víi ng­êi tiªu dïng Tra cøu th«ng tin vÒ s¶n phÈm vµ hµng ho¸ (trªn Web) §Æt hµng Thanh to¸n c¸c hµng ho¸ vµ dÞch vô Cung cÊp c¸c lao vô trùc tuyÕn cho kh¸ch hµng Tr­íc hÕt, vÒ giao dÞch B2B, ®©y lµ quan hÖ giao dÞch chiÕm tû lÖ chñ yÕu trong tæng sè c¸c giao dÞch th­¬ng m¹i ®iÖn tö hiÖn nay. Khi ¸p dông B2B, c¸c doanh nghiÖp x©y dùng cho m×nh c¸c Website trªn m¹ng Internet nh»m giíi thiÖu vÒ doanh nghiÖp còng nh­ c¸c s¶n phÈm cña doanh nghiÖp cho c¸c ®èi t¸c, ®ång thêi nh÷ng ®èi t¸c quan t©m cã thÓ giao dÞch trùc tiÕp víi doanh nghiÖp ngay trªn Website nµy. Bªn c¹nh ®ã, Website còng lµ m¹ng néi bé gi÷a doanh nghiÖp víi mét sè kh¸ch hµng ®· vµ ®ang lµm viÖc víi doanh nghiÖp. Ngoµi ra, ®èi víi ®a sè c¸c c«ng ty, c¸c Website nµy còng kiªm lu«n chøc n¨ng b¸n lÎ hµng ho¸ cho ng­êi tiªu dïng khi hä truy cËp t×m hiÓu s¶n phÈm vµ ®Æt hµng nh­ c¸c kh¸ch hµng lµ doanh nghiÖp kh¸c. Trong ph­¬ng thøc B2B, th«ng qua m¹ng Internet, c¸c doanh nghiÖp cã thÓ theo dâi, qu¶n lý ®­îc qu¸ tr×nh cung cÊp nguyªn liÖu, dÞch vô tõ phÝa nhµ cung cÊp còng nh­ viÖc giao hµng ho¸ cho c¸c ®¹i lý tiªu thô cña m×nh vµ c¸c nhµ ph©n phèi ®éc lËp kh¸c. §ång thêi, trong qu¸ tr×nh nµy, doanh nghiÖp còng liªn tôc ®­îc cËp nhËt th«ng tin tõ phÝa c¸c ®èi t¸c do ®ã cã thÓ nhanh chãng n¾m b¾t kÞp thêi c¸c c¬ héi kinh doanh. VÒ phÝa néi bé doanh nghiÖp, tÊt c¶ c¸c thµnh viªn trong doanh nghiÖp ®Òu ®­îc qu¶n lý, ®­îc tham gia vµo s¶n xuÊt mét s¶n phÈm b»ng c¸ch truy cËp th«ng tin vÒ s¶n phÈm, ®ãng gãp ý kiÕn vÒ s¶n phÈm, ®­îc th«ng b¸o còng nh­ ®ãng gãp ý kiÕn vÒ c¸c quyÕt ®Þnh cña doanh nghiÖp th«ng qua m¹ng néi bé cña doanh nghiÖp ®ã. Víi nguån th«ng tin tõ nhiÒu phÝa c¶ bªn trong lÉn bªn ngoµi, doanh nghiÖp cã thÓ bæ sung, hoµn thiÖn s¶n phÈm cho phï hîp víi yªu cÇu cña thÞ tr­êng tõ ®ã n©ng cao kÕt qu¶ vµ hiÖu qu¶ kinh doanh. VÒ giao dÞch B2C, ®©y lµ mét ph­¬ng thøc giao dÞch ngµy cµng phæ biÕn bëi nh÷ng tiÖn Ých mµ nã ®em l¹i cho c¶ doanh nghiÖp lÉn ng­êi tiªu dïng. Víi sù ph¸t triÓn cña Internet, ng­êi tiªu dïng ngµy cµng quen dÇn víi viÖc mua hµng trªn m¹ng, mét thÞ tr­êng ®iÖn tö n¬i ng­êi b¸n vµ ng­êi mua gÆp nhau mµ trong t­¬ng lai cã thÓ dÇn thay thÕ cho c¸c thÞ tr­êng truyÒn thèng. Khi mua hµng trªn m¹ng, h¹n chÕ vÒ kho¶ng c¸ch ®Þa lý ®­îc xo¸ bá, ng­êi tiªu dïng cã thÓ tù do lùa chän c¸c s¶n phÈm, dÞch vô còng nh­ c¸c nhµ cung cÊp chØ b»ng viÖc truy cËp c¸c Website ®ang xuÊt hiÖn ngµy mét nhiÒu h¬n trªn m¹ng. Giao dÞch B2C cã ¶nh h­ëng nhiÒu ®Õn kªnh b¸n lÎ bëi th«ng qua Internet, ng­êi s¶n xuÊt vµ ng­êi tiªu dïng cã thÓ trùc tiÕp gÆp nhau. Do chi phÝ trung gian ®­îc gi¶m bít, ng­êi tiªu dïng cã thÓ mua ®­îc hµng ho¸ hay dÞch vô m×nh mong muèn víi gi¸ thÊp h¬n vµ tin t­ëng r»ng sÏ ®­îc h­ëng c¸c dÞch vô hç trî kÌm theo ®Çy ®ñ h¬n. ViÖc trao ®æi trùc tiÕp gi÷a ng­êi b¸n vµ ng­êi mua gióp ng­êi b¸n n¾m ®­îc yªu cÇu chi tiÕt cña kh¸ch hµng tõ ®ã cung cÊp s¶n phÈm, dÞch vô phï hîp víi yªu cÇu ®ã, ®ång thêi, th«ng tin ph¶n håi trùc tiÕp tõ phÝa kh¸ch hµng còng gióp doanh nghiÖp kh¶o s¸t ®­îc thÞ tr­êng mét c¸ch chÝnh x¸c, hiÖu qu¶ vµ kinh tÕ. 4.2 C¨n cø theo néi dung giao dÞch HiÖn nay, nÕu c¨n cø theo néi dung giao dÞch, th­¬ng m¹i ®iÖn tö cã thÓ cã c¸c lo¹i giao dÞch sau: - Mua hµng ®iÖn tö: lµ ho¹t ®éng th­¬ng m¹i víi chøc n¨ng b¸n s¶n phÈm. §èi víi ho¹t ®éng th­¬ng m¹i nµy, nh÷ng th«ng tin nh­ t×m hiÓu vÒ s¶n phÈm, ®Æt hµng, thanh to¸n tiÒn ®Òu cã thÓ thùc hiÖn qua m¹ng. Nh­ng hµng ho¸ ®­a ®Õn tay ng­êi dïng sÏ ®­îc thùc hiÖn th«ng qua c¸c dÞch vô b­u ®iÖn ®· cã hoÆc c¸c c¬ së, c«ng ty vËn t¶i. Lîi ®iÓm cña lo¹i h×nh nµy lµ gi¶m thiÓu ®Õn møc tèi ®a c¸c kh©u trung gian trong qu¸ tr×nh l­u th«ng hµng ho¸. - Cung cÊp th«ng tin: lµ giao dÞch th­¬ng m¹i ®iÖn tö mµ ®èi t­îng mua b¸n lµ s¶n phÈm hoÆc dÞch vô th«ng tin. Toµn bé qu¸ tr×nh th­¬ng m¹i nµy hoµn toµn cã thÓ thùc hiÖn qua m¹ng. - Thanh to¸n ®iÖn tö (e-Cash vµ e-Cheque): lµ ho¹t ®éng cung cÊp viÖc thanh to¸n ®iÖn tö nhanh chãng nhÊt th«ng qua hÖ thèng thanh to¸n ®iÖn tö (Electronic Payment System - EPS). Ho¹t ®éng nµy nh»m bæ sung cho hai ho¹t ®éng th­¬ng m¹i kÓ trªn ®Ó ®­îc mét hÖ thèng hoµn chØnh trong kinh doanh. §©y lµ yÕu tè quan träng vµ cÇn cã ®Ó ho¹t ®éng th­¬ng m¹i ®iÖn tö mang ®óng b¶n chÊt cña th­¬ng m¹i. §ång thêi ®©y còng lµ nguyªn nh©n c¬ b¶n thóc ®Èy viÖc ®iÖn tö ho¸ tiÒn tÖ. III. Lîi Ých cña th­¬ng m¹i ®iÖn tö 1. Gióp doanh nghiÖp n¾m ®­îc th«ng tin phong phó Nhê c¸c ph­¬ng tiÖn ®iÖn tö sö dông trong th­¬ng m¹i ®iÖn tö, ®iÓn h×nh lµ truy cËp c¸c trang web trªn Internet vµ liªn l¹c qua Internet, c¸c doanh nghiÖp cã ®iÒu kiÖn tiÕp cËn víi nguån th«ng tin khæng lå trªn Internet còng nh­ n¾m b¾t kÞp thêi th«ng tin thÞ tr­êng ®Ó tõ ®ã x©y dùng chiÕn l­îc s¶n xuÊt kinh doanh phï hîp víi xu thÕ ph¸t triÓn cña thÞ tr­êng trong n­íc, khu vùc vµ quèc tÕ. §ång thêi, viÖc n¾m b¾t th«ng tin chÝnh x¸c vµ kÞp thêi còng gióp doanh nghiÖp nhanh chãng ph¶n øng ®­îc tr­íc nh÷ng thay ®æi cña thÞ tr­êng. H¬n thÕ n÷a, viÖc n¾m b¾t th«ng tin còng gióp doanh nghiÖp chñ ®éng ®i tr­íc c¸c ®èi thñ c¹nh tranh, ®©y lµ mét yÕu tè rÊt quan träng cho sù tån t¹i vµ ph¸t triÓn cña mçi doanh nghiÖp, nhÊt lµ trong ®iÒu kiÖn hiÖn nay, khi c¸c doanh nghiÖp lu«n ph¶i chÞu søc Ðp c¹nh tranh v« cïng gay g¾t. §iÒu nµy ®Æc biÖt cã ý nghÜa víi c¸c doanh nghiÖp võa vµ nhá, ®èi t­îng ®­îc nhiÒu quèc gia quan t©m vµ coi lµ mét trong nh÷ng ®éng lùc ph¸t triÓn chñ yÕu cña nÒn kinh tÕ hiÖn nay. 2. Gióp kh¸ch hµng dÔ._. dµng h¬n trong viÖc lùa chän khi mua hµng Th­¬ng m¹i ®iÖn tö ®· vµ ®ang t¹o ra nhiÒu c¬ héi míi cho c¶ ng­êi tiªu dïng c¸ lÎ vµ c¸c doanh nghiÖp. Cïng víi sù ph¸t triÓn cña th­¬ng m¹i ®iÖn tö, ngµy cµng nhiÒu doanh nghiÖp tæ chøc kinh doanh trùc tuyÕn b»ng c¸ch qu¶ng c¸o trªn m¹ng, b¸n hµng vµ thanh to¸n trªn m¹ng. ViÖc qu¶ng c¸o trªn m¹ng gióp kh¸ch hµng cã thÓ dÔ dµng t×m hiÓu th«ng tin chi tiÕt vµ chÝnh x¸c vÒ mÆt hµng m×nh quan t©m. Thªm vµo ®ã, do kh«ng ph¶i mÊt nhiÒu thêi gian t×m ®Õn tËn cöa hµng n¬i cã tr­ng bµy vµ b¸n s¶n phÈm, kh¸ch hµng cã ®iÒu kiÖn th¨m quan cïng lóc nhiÒu trang web cña nhiÒu doanh nghiÖp kh¸c nhau vµ do ®ã cã thÓ dÔ dµng so s¸nh ®Ó chän lùa s¶n phÈm vµ nhµ s¶n xuÊt mµ m×nh ­ng ý nhÊt. 3. Gi¶m chi phÝ s¶n xuÊt Nhê th­¬ng m¹i ®iÖn tö, chi phÝ s¶n xuÊt cã thÓ ®­îc gi¶m bít mµ tr­íc hÕt lµ chi phÝ v¨n phßng, mét nh©n tè cÊu thµnh trong chi phÝ s¶n phÈm. Cô thÓ lµ chi phÝ in Ên hÇu nh­ ®­îc lo¹i bá, chi phÝ cho viÖc t×m kiÕm vµ chuyÓn giao tµi liÖu ®­îc gi¶m bít bëi viÖc tµi liÖu ®­îc l­u tr÷ vµ chuyÓn giao trªn m¸y tÝnh cho phÐp tiÕt kiÖm rÊt nhiÒu thêi gian vµ c«ng søc. Còng v× thÕ mµ sè nh©n viªn v¨n phßng ®­îc gi¶m thiÓu gióp doanh nghiÖp tiÕt kiÖm ®­îc chi phÝ tiÒn l­¬ng mµ lÏ ra ph¶i tr¶ cho sè l­îng nh©n viªn lín h¬n nhiÒu. Ngoµi ra, c¸c v¨n phßng kh«ng giÊy tê (paperless office) còng chiÕm diÖn tÝch nhá h¬n rÊt nhiÒu so víi c¸c v¨n phßng truyÒn thèng. Quan träng h¬n, c¸c nh©n viªn cã n¨ng lùc ®­îc gi¶i phãng khái nhiÒu c«ng ®o¹n sù vô nªn cã thÓ tËp trung thêi gian vµ n¨ng lùc vµo nghiªn cøu ph¸t triÓn vµ do ®ã ®em l¹i nhiÒu lîi Ých h¬n cho doanh nghiÖp xÐt vÒ mÆt l©u dµi, chiÕn l­îc. 4. Gi¶m chi phÝ b¸n hµng vµ tiÕp thÞ Th­¬ng m¹i ®iÖn tö còng gióp gi¶m bít chi phÝ b¸n hµng vµ chi phÝ tiÕp thÞ. Nhê cã Internet, mét nh©n viªn b¸n hµng cã thÓ giao dÞch ®­îc víi rÊt nhiÒu kh¸ch hµng - nh÷ng ng­êi th¨m quan vµ ®Æt hµng trªn trang web cña doanh nghiÖp, ch­a kÓ viÖc nhËn c¸c ®¬n ®Æt hµng cã thÓ ®­îc m¸y tÝnh tù ®éng xö lý vµ v× thÕ chi phÝ nh©n viªn b¸n hµng ®­îc gi¶m ®i ®¸ng kÓ . Víi sè l­îng ng­êi truy cËp Internet ngµy mét nhiÒu nh­ hiÖn nay, viÖc qu¶ng c¸o trªn Internet lµ v« cïng hiÖu qu¶ bëi doanh nghiÖp cã thÓ më réng ph¹m vi qu¶ng c¸o mµ kh«ng tèn thªm qu¸ nhiÒu chi phÝ. H¬n thÕ n÷a, c¸c catalogue ®iÖn tö mµ doanh nghiÖp sö dông ®Ó qu¶ng c¸o cã néi dung phong phó, sinh ®éng, hÊp dÉn h¬n nhiÒu vµ dÔ dµng cËp nhËt th­êng xuyªn so víi c¸c catalogue in Ên vèn cã nhiÒu h¹n chÕ vÒ in Ên, ph¸t hµnh. 5. Gi¶m chi phÝ giao dÞch Th­¬ng m¹i ®iÖn tö thùc hiÖn qua Internet gióp ng­êi tiªu dïng vµ c¸c doanh nghiÖp gi¶m ®¸ng kÓ thêi gian vµ chi phÝ giao dÞch. Mét giao dÞch trong th­¬ng m¹i ®iÖn tö ®­îc tÝnh bao gåm c¸c c«ng ®o¹n tõ qu¶ng c¸o, tiÕp xóc ban ®Çu cho ®Õn giao dÞch ®Æt hµng, giao hµng vµ thanh to¸n. Sö dông Internet, thêi gian giao dÞch chØ b»ng 7% thêi gian giao dÞch qua fax vµ b»ng 0,05% thêi gian giao dÞch qua b­u ®iÖn. Chi phÝ giao dÞch qua Internet chØ b»ng 5% chi phÝ giao dÞch qua fax hay qua b­u ®iÖn hoÆc chuyÓn ph¸t nhanh. Chi phÝ thanh to¸n ®iÖn tö qua Internet còng chØ b»ng 10% ®Õn 20% nÕu so víi chi phÝ thanh to¸n theo lèi th«ng th­êng. Thêi gian tiÕt kiÖm ®­îc do gi¶m bít thêi gian giao dÞch cã ý nghÜa rÊt quan träng víi doanh nghiÖp v× viÖc nhanh chãng ®­a th«ng tin s¶n phÈm ®Õn víi ng­êi tiªu dïng còng nh­ viÖc sím n¾m b¾t ®­îc nhu cÇu thÞ tr­êng tõ th«ng tin ph¶n håi cña kh¸ch hµng gióp doanh nghiÖp dÔ dµng chñ ®éng thay ®æi ®Ó theo kÞp sù biÕn ®éng cña nhu cÇu thÞ tr­êng. 6. Gióp thiÕt lËp vµ cñng cè quan hÖ ®èi t¸c Th­¬ng m¹i ®iÖn tö t¹o ®iÒu kiÖn thuËn lîi cho viÖc thiÕt lËp vµ cñng cè mèi quan hÖ gi÷a c¸c chñ thÓ tham gia vµo ho¹t ®éng th­¬ng m¹i. Th«ng qua m¹ng, tõ c¸c m¹ng néi bé cho ®Õn Internet, ng­êi tiªu dïng, c¸c doanh nghiÖp vµ c¶ c¸c c¬ quan chÝnh phñ cã thÓ trùc tiÕp liªn l¹c víi nhau mµ kh«ng cã bÊt cø h¹n chÕ nµo vÒ thêi gian còng nh­ kho¶ng c¸ch ®Þa lý bëi viÖc liªn l¹c trªn m¹ng Internet mang tÝnh toµn cÇu. HÇu nh­ mäi giao dÞch ®Òu ®­îc tiÕn hµnh nhanh chãng vµ liªn tôc. Do vËy, c¸c chñ thÓ cña ho¹t ®éng th­¬ng m¹i ®iÖn tö ®Æc biÖt lµ c¸c doanh nghiÖp cã c¬ héi t×m kiÕm nhiÒu b¹n hµng míi, nhiÒu c¬ héi kinh doanh míi trªn ph¹m vi toµn quèc, toµn khu vùc vµ toµn thÕ giíi. 7. T¹o ®iÒu kiÖn sím tiÕp cËn nÒn kinh tÕ sè ho¸ NÒn kinh tÕ sè ho¸ (digital economy) hay cßn gäi lµ nÒn kinh tÕ ¶o (virtual economy) lµ xu thÕ ph¸t triÓn trong t­¬ng lai gÇn cña nÒn kinh tÕ thÕ giíi. ViÖc nhanh chãng tiÕp cËn nÒn kinh tÕ sè ho¸ cã ý nghÜa rÊt quan träng ®èi víi mçi quèc gia, ®Æc biÖt lµ c¸c n­íc ®ang ph¸t triÓn, ®Ó tr¸nh nguy c¬ tôt hËu. Tr­íc m¾t, th­¬ng m¹i ®iÖn tö kÝch thÝch sù ph¸t triÓn cña ngµnh c«ng nghÖ th«ng tin lµ ngµnh cã lîi nhuËn cao nhÊt vµ ®ãng vai trß ngµy cµng lín trong nÒn kinh tÕ cña mçi quèc gia, tõ ®ã, th­¬ng m¹i ®iÖn tö t¹o ®iÒu kiÖn cho viÖc sím tiÕp cËn víi nÒn kinh tÕ sè ho¸. §©y lµ mét lîi Ých mang tÝnh tiÒm tµng, tÝnh chiÕn l­îc c«ng nghÖ vµ liªn quan ®Õn chÝnh s¸ch ph¸t triÓn cña c¸c quèc gia, bëi mét quèc gia, ®Æc biÖt lµ n­íc ®ang ph¸t triÓn, sím tiÕp cËn ®­îc víi nÒn kinh tÕ sè ho¸ cã thÓ t¹o ra cho m×nh mét b­íc ph¸t triÓn nh¶y vät, tiÕn kÞp c¸c n­íc ®i tr­íc trong thêi gian ng¾n. IV. T×nh h×nh ph¸t triÓn th­¬ng m¹i ®iÖn tö trªn thÕ giíi Th­¬ng m¹i ®iÖn tö ®ang ph¸t triÓn nhanh trªn b×nh diÖn toµn cÇu. Tuy hiÖn nay th­¬ng m¹i ®iÖn tö ®­îc ¸p dông chñ yÕu ë c¸c n­íc ph¸t triÓn, trong ®ã riªng Mü ®· chiÕm kho¶ng 1/2 tæng doanh sè th­¬ng m¹i ®iÖn tö trªn thÕ giíi, c¸c n­íc ®ang ph¸t triÓn còng ®· b¾t ®Çu tham gia ngµy cµng nhiÒu vµo ho¹t ®éng kinh doanh nµy. Tuú ®Æc ®iÓm kinh tÕ x· héi vµ ®Þnh h­íng ph¸t triÓn riªng mµ mçi quèc gia cã c¸ch nh×n nhËn, ®¸nh gi¸, c¸ch chuÈn bÞ, triÓn khai vµ cã c¸c b­íc ®i kh¸c nhau trong qu¸ tr×nh tham gia vµo th­¬ng m¹i ®iÖn tö. Tuy nhiªn, kinh nghiÖm cña c¸c n­íc ®i tr­íc cho thÊy, ®Ó cã thÓ tham gia cã hiÖu qu¶ vµo th­¬ng m¹i ®iÖn tö vµ h¹n chÕ ®Õn møc thÊp nhÊt c¸c rñi ro, mçi n­íc ®Òu ph¶i cã chiÕn l­îc chung vÒ th­¬ng m¹i ®iÖn tö, cã ch­¬ng tr×nh tæng thÓ, ph­¬ng ¸n hµnh ®éng tõng b­íc vµ ph¶i cã tæ chøc chuyªn tr¸ch cho c«ng viÖc nµy. Sù ph¸t triÓn cña th­¬ng m¹i ®iÖn tö trªn thÕ giíi Th­¬ng m¹i ®iÖn tö ®ang ph¸t triÓn nhanh trªn nÒn t¶ng cña sù ph¸t triÓn c«ng nghiÖp c«ng nghÖ th«ng tin trªn thÕ giíi. C«ng nghÖ th«ng tin ngµy nay ®ang dÇn dÇn chiÕm vÞ trÝ chñ ®¹o trong nÒn kinh tÕ quèc d©n cña nhiÒu n­íc. §Æc biÖt, sù kÕt hîp h÷u c¬ ba bé phËn c«ng nghiÖp lµ m¸y tÝnh (m¹ng, m¸y tÝnh, thiÕt bÞ ®iÖn tö, phÇn mÒm vµ c¸c dÞch vô kh¸c), truyÒn th«ng (®iÖn tho¹i h÷u tuyÕn, v« tuyÕn vµ vÖ tinh) vµ néi dung th«ng tin (c¬ së d÷ liÖu, c¸c s¶n phÈm nghe, nh×n, vui ch¬i gi¶i trÝ, xuÊt b¶n vµ cung cÊp th«ng tin v.v.) ®ang t¹o ra vai trß vµ tÝnh chÊt míi cña c«ng nghiÖp c«ng nghÖ th«ng tin. NÒn t¶ng cho sù ph¸t triÓn cña th­¬ng m¹i ®iÖn tö thÕ giíi lµ Internet, bao gåm c¶ c¸c ph©n m¹ng do ®ã bao qu¸t toµn bé c¸c m¸y tÝnh ®iÖn tö ®ang ho¹t ®éng trªn toµn thÕ giíi, vµ c¸c ph­¬ng tiÖn truyÒn th«ng hiÖn ®¹i bao gåm vÖ tinh viÔn th«ng, c¸p, v« tuyÕn vµ c¸c khÝ cô ®iÖn tö. Internet ®ang ph¸t triÓn rÊt nhanh c¶ vÒ ph¹m vi bao phñ, ph¹m vi øng dông vµ chÊt l­îng vËn hµnh. NÕu nh­ n¨m 1991 míi cã 31 n­íc nèi m¹ng vµo Internet th× tíi gi÷a n¨m 1997 ®· cã 171 n­íc. Sè trang web vµo gi÷a n¨m 1993 lµ 130, tíi cuèi n¨m 1998 ®· lªn tíi 3,69 triÖu. Sè lÜnh vùc sö dông Internet/Web vµo gi÷a n¨m 1991 lµ 1600, tíi gi÷a n¨m 1997 ®· lªn 1,3 triÖu. Gi÷a n¨m 1994, toµn thÕ giíi cã 3,2 triÖu ®Þa chØ Internet (chñ yÕu lµ ë Mü vµ mçi ®Þa chØ cã thÓ cã nhiÒu trang web do sö dông c¸c lÜnh vùc kh¸c nhau, dïng nhiÒu cæng kh¸c nhau), tíi gi÷a n¨m 1996 ®· lªn 12,9 triÖu ®Þa chØ víi kho¶ng 67,5 triÖu ng­êi sö dông ë kh¾p c¸c ch©u lôc vµ tíi gi÷a n¨m 1998 ®· cã 36,7 triÖu ®Þa chØ Internet víi kho¶ng 100 triÖu ng­êi sö dông. Sè ng­êi sö dông Internet toµn thÕ giíi ®· t¨ng lªn trªn 350 triÖu vµo n¨m 2000 vµ theo c¸c nhµ dù b¸o, vµo n¨m 2005 sÏ cã kho¶ng 1 tû ng­êi trªn thÕ giíi sö dông Internet. Tr­íc ®©y, kiÓu tiªu biÓu mµ mét c¸ nh©n ë gia ®×nh truy cËp vµo Internet lµ th«ng qua mét m¸y tÝnh c¸ nh©n (PC: Personal Computer) vµ mét ®­êng d©y ®iÖn tho¹i. C¸ch truy cËp nµy cã tèc ®é rÊt chËm, vÝ dô, nÕu dïng mét modem 28,8 kbps (ngh×n bit/sec) th× ph¶i mÊt 46 phót míi t¶i xuèng ®­îc mét ch­¬ng tr×nh video dµi 3,5 phót. HiÖn nay, c¸c c«ng ty ®iªn tho¹i, vÖ tinh vµ c¸p ®· t¹o ra c¸c ph­¬ng tiÖn truy cËp Internet víi tèc ®é cao h¬n rÊt nhiÒu. C«ng nghÖ “®­êng thuª bao sè ho¸ kh«ng ®ång bé” (ADSL: Asynchronous Digital Subscriber Line), víi modem 8 Mbps (triÖu bit/sec), cho phÐp ch­¬ng tr×nh video nãi trªn ®­îc t¶i xuèng chØ trong 10 gi©y. Khi c¸c c«ng ty Mü ph¸t triÓn c«ng nghÖ dïng ti vi ®Ó truy nhËp vµo Internet (gäi lµ HDTV: high-definition television) dïng c¸p, víi modem 10 Mbps sÏ chØ mÊt 8 gi©y cho viÖc t¶i ch­¬ng tr×nh ®ã. C¸c c«ng ty mµ chñ yÕu lµ c¸c c«ng ty Mü ®· cã ch­¬ng tr×nh 5 n¨m 1998-2002 x©y dùng mét m¹ng viÔn th«ng b¨ng réng toµn cÇu th«ng qua c¸c vÖ tinh, cho phÐp víi tíi hÇu hÕt sè d©n 2 tû ng­êi ®ang sèng ë c¸c vïng kh«ng cã ®iÖn tho¹i trªn toµn thÕ giíi. HÖ thèng c¸p ë c¸c n­íc ®· vµ ®ang chuyÓn thµnh hÖ thèng l­u th«ng Internet 2 chiÒu (two-way internet traffic) dïng c¸p quang, cã hép gi¶i m· c¸c ©m thanh, m· h×nh ¶nh vµ d÷ liÖu truyÒn göi d­íi d¹ng sè ho¸. C¸c ph­¬ng tiÖn liªn l¹c v« tuyÕn còng ®Òu ®ang héi nhËp vµo Internet. C¸c tuyÕn c¸p quang ®ang ®­îc r¶i trªn kh¾p c¸c n­íc, c¸c ch©u lôc ®Ó liªn kÕt tÊt c¶ c¸c khÝ cô ®iÖn tö vµo Internet, sÏ cho phÐp truy cËp vµo Internet nhanh gÊp 10 lÇn so víi m¹ng l­íi c¸p ®iÖn tho¹i hiÖn nay. Theo ­íc tÝnh cña c¸c chuyªn gia Mü, Internet/Web ®ang ph¸t triÓn víi tèc ®é cø 100 ngµy th× tæng l­îng th«ng tin qua “vâng m¹ng toµn cÇu” l¹i t¨ng lªn gÊp ®«i. Nh×n xa h¬n, c¸c nhµ “t­¬ng lai häc” ®· ®­a ra dù b¸o r»ng “kinh tÕ sè ho¸”, “x· héi sè ho¸” trªn c¬ së c«ng nghÖ ®iÖn tö víi ®iÖn tö lµ vi tè cuèi cïng sÏ sím bÞ thay thÕ bëi c«ng nghÖ cao h¬n n÷a lµ c«ng nghÖ l­îng tö víi vi tè lµ c¸c h¹t c¬ b¶n. Theo sè liÖu trung b×nh c¸c nguån, doanh sè th­¬ng m¹i ®iÖn tö toµn thÕ giíi n¨m 1997 ®¹t kho¶ng 18 tû USD, n¨m 1998 ®¹t 47 tû USD vµ n¨m 1999 ®¹t 95,5 tû USD. Theo IDC, ­íc tÝnh doanh thu th­¬ng m¹i ®iÖn tö toµn cÇu sÏ t¨ng lªn 1,3 ngh×n tû USD vµo n¨m 2003, cßn c«ng ty Marketing “Forrester Research”l¹i dù ®o¸n møc doanh thu sÏ lªn tíi 6,7 ngh×n tû USD vµo n¨m 2004, t­¬ng ®­¬ng 8,6% tæng doanh thu th­¬ng m¹i trªn thÕ giíi. Trong ®ã, bu«n b¸n gi÷a c¸c doanh nghiÖp trong vµ ngoµi n­íc th«ng qua trao ®æi d÷ liÖu ®iÖn tö (EDI) sÏ chiÕm kho¶ng 50%, dÞch vô tµi chÝnh vµ c¸c dÞch vô kh¸c kho¶ng 45%, dÞch vô b¸n lÎ kho¶ng 5%. §Ó c«ng viÖc kinh doanh cã hiÖu qu¶ h¬n, c¸c c«ng ty ®ang chuyÓn tõ th­¬ng m¹i ®iÖn tö sang kinh doanh ®iÖn tö, nèi vµ g¾n kÕt kinh doanh néi bé víi c¸c nhµ cung cÊp vµ kh¸ch hµng. Doanh thu do øng dông th­¬ng m¹i ®iÖn tö sÏ ®¹t møc l·i gép hµng n¨m trªn 60% tõ n¨m 1999 ®Õn n¨m 2004. IDC dù b¸o doanh sè cña th­¬ng m¹i ®iÖn tö vµ doanh thu tõ viÖc øng dông c¸c chiÕn l­îc Marketing sÏ t¨ng tõ 709 triÖu USD trong n¨m 1999 lªn tíi 4,5 tû USD trong n¨m 2004. Còng trong giai ®o¹n nµy, doanh thu tõ b¸n hµng qua th­¬ng m¹i ®iÖn tö dù kiÕn sÏ t¨ng tõ 222 triÖu USD lªn tíi 5 tû USD. Nh­ vËy, cïng víi sù ph¸t triÓn nhanh chãng cña c«ng nghÖ th«ng tin, th­¬ng m¹i ®iÖn tö trªn thÕ giíi ®ang ph¸t triÓn v« cïng m¹nh mÏ vµ t¹o ra mét xu thÕ ph¸t triÓn chung mµ c¸c n­íc ®ang h­íng tíi. Trong ®ã, kh«ng chØ c¸c n­íc c«ng nghiÖp ph¸t triÓn nh­ Mü, NhËt B¶n, c¸c n­íc thuéc Liªn minh ch©u ©u mµ c¶ c¸c n­íc ®ang ph¸t triÓn còng ®ang nhanh chãng tham gia vµo th­¬ng m¹i ®iÖn tö. Sù ph¸t triÓn cña th­¬ng m¹i ®iÖn tö mét mÆt lµ kÕt qu¶ cña xu h­íng tÊt yÕu, kh¸ch quan cña qu¸ tr×nh “sè ho¸” toµn bé ho¹t ®éng cña con ng­êi, mÆt kh¸c lµ kÕt qu¶ cña c¸c nç lùc chñ quan cña tõng n­íc, tõng nhãm n­íc vµ toµn thÕ giíi nãi chung, ®Æc biÖt lµ trªn b×nh diÖn t¹o m«i tr­êng ph¸p lý vµ ®­êng lèi chÝnh s¸ch cho kinh tÕ sè ho¸ nãi chung vµ th­¬ng m¹i ®iÖn tö nãi riªng. Ch­¬ng II: Thùc tr¹ng øng dông Th­¬ng m¹i ®iÖn tö trong doanh nghiÖp võa vµ nhá ë ViÖt Nam I. Tæng quan vÒ th­¬ng m¹i ®iÖn tö ë ViÖt Nam Th­¬ng m¹i ®iÖn tö ë ViÖt Nam ngµy cµng ®­îc mäi ng­êi quan t©m trong xu h­íng chung cña thÕ giíi. ChÝnh phñ ViÖt Nam ®ang cã c¸c nghiªn cøu ®Ó øng dông th­¬ng m¹i ®iÖn tö sao cho phï hîp víi lîi Ých vµ ®iÒu kiÖn cña ViÖt Nam nhÊt. ViÖt Nam ®· ®¹t ®­îc tho¶ thuËn vÒ nguyªn t¾c chØ ®¹o chung trong ASEAN vµ ch­¬ng tr×nh hµnh ®éng trong APEC vÒ th­¬ng m¹i ®iÖn tö. Chóng ta còng tham gia tiÓu ban ®iÒu phèi th­¬ng m¹i ®iÖn tö cña ASEAN vµ tham gia so¹n th¶o vµ tho¶ thuËn c¸c nguyªn t¾c chung cho th­¬ng m¹i ®iÖn tö cña tæ chøc nµy. Thñ t­íng chÝnh phñ ®· ký HiÖp ®Þnh khung vÒ e-ASEAN ngµy 24/11/2000, cam kÕt tham gia ph¸t triÓn kh«ng gian ®iÖn tövµ th­¬ng m¹i ®iÖn tö trong khu«n khæ c¸c n­íc ASEAN. Tuy nhiªn, nÕu so s¸nh víi tèc ®é ph¸t triÓn th­¬ng m¹i ®iÖn tö cña thÕ giíi th× chóng ta cßn rÊt chËm vµ cßn cã nhiÒu vÊn ®Ò ch­a ®­îc gi¶i quyÕt nh­: mét kÕ ho¹ch tæng thÓ cho viÖc ph¸t triÓn th­¬ng m¹i ®iÖn tö ë ViÖt Nam, mét c¬ quan cÊp chÝnh phñ ®iÒu hµnh, ho¹ch ®Þnh c¸c chÝnh s¸ch ph¸t triÓn th­¬ng m¹i ®iÖn tö ë ViÖt Nam víi mét c¬ së h¹ tÇng phï hîp víi xu h­íng toµn cÇu ho¸... Nh×n chung th­¬ng m¹i ®iÖn tö ch­a thùc sù h×nh thµnh mét c¸ch ®Çy ®ñ ë ViÖt Nam. D­íi ®©y chóng ta sÏ xem xÐt tæng quan viÖc ¸p dông th­¬ng m¹i ®iÖn tö ë ViÖt Nam qua mét sè vÊn ®Ò c¬ b¶n bao gåm: - NhËn thøc vÒ th­¬ng m¹i ®iÖn tö H¹ tÇng c¬ së ph¸p lý cho th­¬ng m¹i ®iÖn tö H¹ tÇng c¬ së c«ng nghÖ th«ng tin vµ viÔn th«ng H¹ tÇng c¬ së nh©n lùc Thanh to¸n ®iÖn tö B¶o mËt th«ng tin B¶o vÖ quyÒn së h÷u trÝ tuÖ 1. NhËn thøc vÒ th­¬ng m¹i ®iÖn tö Cuèi n¨m 1999, ChÝnh phñ ®· giao cho Bé th­¬ng m¹i chñ tr× dù ¸n kü thuËt th­¬ng m¹i ®iÖn tö. Dù ¸n nµy ®­îc ph©n thµnh c¸c tiÓu dù ¸n cã c¸c néi dung vµ ho¹t ®éng chñ yÕu vÒ: N©ng cao nhËn thøc vÒ th­¬ng m¹i ®iÖn tö; H¹ tÇng c¬ së ph¸p lý; H¹ tÇng c¬ së c«ng nghÖ; H¹ tÇng c¬ së b¶o mËt th«ng tin; H¹ tÇng c¬ së thanh to¸n ®iÖn tö; H¹ tÇng c¬ së tiªu chuÈn ho¸ c«ng nghiÖp vµ th­¬ng m¹i; B¶o vÖ quyÒn së h÷u trÝ tuÖ; B¶o vÖ ng­êi tiªu dïng; An ninh quèc gia trong th­¬ng m¹i ®iÖn tö; C¸c khÝa c¹nh v¨n ho¸ x· héi; Qu¶n lý nhµ n­íc vµ vai trß cña ChÝnh phñ; §µo t¹o kü n¨ng vµ thö nghiÖm c¸c d¹ng ho¹t ®éng cña th­¬ng m¹i ®iÖn tö. ChÝnh phñ Canada ®· gióp ®ì Bé th­¬ng m¹i x©y dùng kÕ ho¹ch khung 5 n¨m chÊp nhËn vµ øng dông th­¬ng m¹i ®iÖn tö ë ViÖt Nam. Trong n¨m 2000, ChÝnh phñ ®· giao Bé th­¬ng m¹i lµm ®Çu mèi ®µm ph¸n víi c¸c n­íc ASEAN x©y dùng HiÖp ®Þnh khung e-ASEAN vµ HiÖp ®Þnh nµy ®· ®­îc l·nh ®¹o cÊp cao c¸c n­íc ASEAN ký ngµy 24/10/2000 t¹i Singapore. Trong b¸o c¸o cña ChÝnh phñ t¹i kú häp thø 8 Quèc héi kho¸ X, phÇn nhiÖm vô cña n¨m 2001 cã ghi: “më réng m¹ng Internet ra thÞ tr­êng thÕ giíi, b­íc ®Çu nghiªn cøu øng dông th­¬ng m¹i ®iÖn tö trong giao dÞch kinh doanh ®èi víi mét sè ngµnh hµng, c«ng ty lín...” Ngµy 17/10/2000, Bé chÝnh trÞ trung ­¬ng §¶ng cã chØ thÞ sè 58/CT-TW vÒ “§Èy m¹nh øng dông vµ ph¸t triÓn c«ng nghÖ th«ng tin phôc vô sù nghiÖp c«ng nghiÖp ho¸, hiÖn ®¹i ho¸” Thùc hiÖn chØ thÞ 58-CT/TW, Thñ t­íng chÝnh phñ ®· cã quyÕt ®Þnh sè 128/2000/Q§-TTg ngµy 20/11/2000 vÒ “ Mét sè chÝnh s¸ch vµ biÖn ph¸p khuyÕn khÝch ®Çu t­ vµ ph¸t triÓn c«ng nghÖ phÇn mÒm” Ngµy 20/2/2001, Thñ t­íng chÝnh phñ ®· cã quyÕt ®Þnh sè 19/2001/Q§-TTg bæ sung s¶n phÈm m¸y vi tÝnh vµo danh môc c¸c s¶n phÈm träng ®iÓm. Ngµy 24/5/2001, TTCP ®· cã quyÕt ®Þnh sè 81/2001/Q§-TTg vÒ viÖc phª duyÖt ch­¬ng tr×nh hµnh ®éng triÓn khai chØ thÞ 58/CT-TW. V¨n kiÖn §¹i héi §¶ng IX (th¸ng 4/2001) ®· nªu râ cÇn ph¶i ph¸t triÓn m¹nh vµ n©ng cao chÊt l­îng c¸c ngµnh th­¬ng m¹i, dÞch vô vµ kÓ c¶ th­¬ng m¹i ®iÖn tö, ®ã chÝnh lµ kim chØ nam rÊt quan träng më ®­êng vµ lµ ®éng lùc m¹nh mÏ thóc ®Èy cho c«ng nghÖ th«ng tin nãi chung vµ th­¬ng m¹i ®iÖn tö nãi riªng ph¸t triÓn ë n­íc ta trong thêi gian tíi. NghÞ ®Þnh sè 55/2001/N§-CP ngµy 23/8/2001 vÒ qu¶n lý, cung cÊp vµ sö dông dÞch vô Internet ®­îc coi lµ nghÞ ®Þnh ®em l¹i søc sèng cho thÞ tr­êng Internet cña ViÖt Nam, chÝnh thøc thay thÕ nghÞ ®Þnh sè 21/1997/N§-CP ngµy 5/3/1997 cña ChÝnh phñ vÒ “Quy chÕ t¹m thêi vÒ thiÕt lËp, qu¶n lý vµ sö dông m¹ng Internet ë ViÖt Nam”. QuyÕt ®Þnh sè 95/2002/Q§-TTg ngµy 17/7/2002 cña TTCP ®· phª duyÖt kÕ ho¹ch tæng thÓ vÒ øng dông vµ ph¸t triÓn c«ng nghÖ th«ng tin ë ViÖt Nam ®Õn n¨m 2005 ®· x¸c ®Þnh rÊt râ môc tiªu ph¸t triÓn cña nÒn c«ng nghÖ th«ng tin n­íc ta lµ sÏ cã 5% d©n sè n­íc ta sö dông Internet. Nh­ vËy, cã thÓ thÊy ChÝnh phñ ViÖt Nam ®· cã sù quan t©m s©u s¾c ®Õn viÖc ph¸t triÓn øng dông th­¬ng m¹i ®iÖn tö vµ ®· b¾t ®Çu x©y dùng nh÷ng ch­¬ng tr×nh cô thÓ vÒ ph¸t triÓn c«ng nghÖ th«ng tin vµ th­¬ng m¹i ®iÖn tö. Tuy nhiªn, vÒ mÆt x· héi, vÉn cã rÊt nhiÒu ng­êi d©n cßn rÊt m¬ hå víi th­¬ng m¹i ®iÖn tö. Hä cho r»ng th­¬ng m¹i ®iÖn tö ph¶i lµ mua vµ b¸n thuÇn tuý qua Internet. Ngoµi ra, c¸c ho¹t ®éng th«ng tin ®¹i chóng còng ch­a ph©n biÖt râ rµng kh¸i niÖm vÒ th­¬ng m¹i ®iÖn tö, lµm cho nhiÒu ng­êi theo dâi hiÓu lµ ph¶i cã cöa hµng ¶o trªn Internet, b¸n hµng vµ thu tiÒn ®iÖn tö th× míi lµ th­¬ng m¹i ®iÖn tö... Theo sè liÖu cña VCCI, hiÖn nay c¶ n­íc cã kho¶ng trªn 90.000 doanh nghiÖp trong ®ã trªn 90% lµ doanh nghiÖp võa vµ nhá th× míi chØ cã kho¶ng trªn 3000 doanh nghiÖp (3%) cã website riªng vµ thùc hiÖn mét sè kh©u cña th­¬ng m¹i ®iÖn tö, 7% b­íc ®Çu øng dông c«ng nghÖ th«ng tin vµ kÕt nèi Internet, sö dông ph­¬ng thøc giao dÞch chñ yÕu qua th­ ®iÖn tö (trong khi sè doanh nghiÖp kÕt nèi Internet lµ 48%). Thªm vµo ®ã, mÆc dï c¸c doanh nghiÖp ®· ®Çu t­ cho c«ng nghÖ th«ng tin nh­ng vÉn ch­a quan t©m thËt sù ®Õn viÖc x©y dùng website cho môc ®Ých qu¶ng b¸ s¶n phÈm vµ t×m kiÕm kh¸ch hµng míi. Do vËy, viÖc n©ng cao nhËn thøc cho qu¶ng ®¹i quÇn chóng vÒ th­¬ng m¹i ®iÖn tö sÏ hç trî rÊt tèt cho qu¸ tr×nh ph¸t triÓn c¸c c¬ së h¹ tÇng cÇn thiÕt cho th­¬ng m¹i ®iÖn tö. Kh«ng chØ ë ViÖt Nam mµ ngay c¶ trong tuyªn bè cña APEC trong ch­¬ng tr×nh hµnh ®éng vÒ th­¬ng m¹i ®iÖn tö còng nhÊn m¹nh vÊn ®Ò n©ng cao nhËn thøc vµ coi ®ã lµ nhiÖm vô quan träng hµng ®Çu. 2. H¹ tÇng c¬ së ph¸p lý cho th­¬ng m¹i ®iÖn tö C¸c quyÕt ®Þnh cña TTCP sè 280/Q§-TTg ngµy 29/4/1997 vÒ viÖc x©y dùng m¹ng tin häc diÖn réng trong c¸c v¨n phßng UBND vµ c¸c bé, ngµnh, quyÕt ®Þnh sè 136/Q§-TTg ngµy 5/3/1997 vÒ viÖc thµnh lËp ban ®iÒu phèi quèc gia m¹ng Internet..., lµ nh÷ng c¬ së ph¸p lý ban ®Çu cho viÖc ph¸t triÓn h¹ tÇng c¬ së th«ng tin ë ViÖt Nam vµ t¹o ®iÒu kiÖn cho th­¬ng m¹i ®iÖn tö b­íc ®Çu ph¸t triÓn t¹i ViÖt Nam. Ph¸p luËt ViÖt Nam ®· thõa nhËn viÖc sö dông c¸c d÷ liÖu th«ng tin trªn vËt mang tin nh­ ®Üa tõ, b¨ng tõ hay c¸c lo¹i thÎ thanh to¸n ®Ó lµm chøng tõ thanh to¸n vµ ®Ó thanh to¸n t¹i c¸c ng©n hµng vµ tæ chøc tÝn dông (theo quyÕt ®Þnh sè 196/Q§-TTg ngµy 1/4/1997 cña TTCP) nh­ng l¹i ch­a ®Ò cËp ®Õn ®èi t­îng tham gia thanh to¸n ®iÖn tö rÊt quan träng lµ c¸c doanh nghiÖp. Ngµy 21/3/2002, TTCP cã quyÕt ®Þnh sè 44/2002/Q§-TTg thay thÕ cho quyÕt ®Þnh sè 196 kÓ trªn. QuyÕt ®Þnh nµy ®· quy ®Þnh râ viÖc sö dông chøng tõ ®iÖn tö lµm chøng tõ kÕ to¸n ®Ó h¹ch to¸n vµ thanh to¸n vèn cña c¸c tæ chøc cung øng dÞch vô thanh to¸n ph¶i ®­îc m· ho¸ b¶o ®¶m an toµn trong qu¸ tr×nh xö lý truyÒn tin vµ l­u tr÷, riªng yÕu tè ch÷ ký ph¶i ®­îc m· ho¸ b»ng kho¸ mËt m· (gäi lµ ch÷ ký ®iÖn tö). LuËt KÕ to¸n ®­îc th«ng qua t¹i kú häp thø ba Quèc héi kho¸ XI còng thõa nhËn chøng tõ ®iÖn tö. Nh×n xa h¬n, LuËt Th­¬ng m¹i cã hiÖu lùc thi hµnh tõ 1/1/1998 còng coi ®iÖn b¸o, telex, fax, th­ ®iÖn tö vµ c¸c h×nh thøc th«ng tin ®iÖn tö kh¸c lµ h×nh thøc v¨n b¶n cña hîp ®ång mua b¸n hµng ho¸. Tuy vËy, c¸c doanh nghiÖp vÉn ch­a cã ®ñ ®iÒu kiÖn ph¸p lý ®Ó tham gia thanh to¸n ®iÖn tö bëi ch­a hÒ cã c¸c quy ®Þnh vÒ viÖc sö dông kho¸ mËt m· theo c«ng nghÖ nµo, sö dông ngay s¶n phÈm m· kho¸ ngo¹i nhËp hay ®îi s¶n phÈm ®­îc ph¸t triÓn trong n­íc. Thªm vµo ®ã, quyÕt ®Þnh sè 27/2002/Q§-BVHTT ngµy 10/10/2002 cña Bé v¨n ho¸ th«ng tin vÒ “Quy chÕ qu¶n lý vµ cÊp phÐp cung cÊp th«ng tin, thµnh lËp trang th«ng tin ®iÖn tö trªn Internet” l¹i lµm cho c¸c doanh nghiÖp lo l¾ng h¬n. §iÒu nµy lµ kh«ng hîp lý ®èi víi c¸c doanh nghiÖp kh«ng lµm dÞch vô cung cÊp th«ng tin trªn Internet (ICP: Internet Content Provider) mµ chØ x©y dùng website trªn Internet trong ®ã ®¨ng t¶i c¸c th«ng tin liªn quan ®Õn s¶n phÈm, dÞch vô mµ doanh nghiÖp cung cÊp hay mét sè th«ng tin kh¸c liªn quan ®Õn lÜnh vùc ho¹t ®éng cña doanh nghiÖp. NÕu bÊt cø mét doanh nghiÖp nµo khi muèn x©y dùng website ®Òu ph¶i xin giÊy phÐp cña Bé v¨n ho¸ th«ng tin th× sÏ cã nhiÒu doanh nghiÖp ngÇn ng¹i vµ do ®ã sÏ g©y ra mét trë lùc lín víi c¸c doanh nghiÖp vµ cho chÝnh sù ph¸t triÓn cña nÒn c«ng nghÖ th«ng tin n­íc nhµ. Ngoµi c¸c v¨n b¶n ph¸p lý kÓ trªn, th­¬ng m¹i ®iÖn tö ViÖt Nam vÉn cßn cÇn mét khung ph¸p lý ®Çy ®ñ h¬n n÷a. ChÝnh v× vËy, c¨n cø NghÞ quyÕt sè 12/2002/QH11 vÒ Ch­¬ng tr×nh x©y dùng LuËt, Ph¸p lÖnh cña Quèc héi nhiÖm kú n¨m 2002-2007 vµ ChØ thÞ cña Thñ t­íng ChÝnh phñ vÒ viÖc giao Bé Th­¬ng m¹i lµm ®Çu mèi x©y dùng Ph¸p lÖnh Th­¬ng m¹i ®iÖn tö, th¸ng 3/2002 Bé Th­¬ng m¹i ®· ra quyÕt ®Þnh thµnh lËp Ban so¹n th¶o Dù ¸n Ph¸p lÖnh Th­¬ng m¹i ®iÖn tö ®Ó x©y dùng, tõng b­íc hoµn chØnh ®Ó tr×nh quèc héi phª duyÖt v¨n b¶n ph¸p lý quan träng nµy. Cho tíi nay, dù th¶o lÇn thø 6 cña Ph¸p lÖnh Th­¬ng m¹i ®iÖn tö ®· ®­îc hoµn thµnh vµ ®­îc Bé Th­¬ng m¹i tr×nh lªn ChÝnh phñ. Theo dù kiÕn, ChÝnh phñ sÏ chÝnh thøc phª duyÖt vµ ban hµnh Ph¸p lÖnh nµy vµo quý I n¨m 2004. 3. H¹ tÇng c¬ së c«ng nghÖ th«ng tin vµ viÔn th«ng 3.1 H¹ tÇng Internet vµ viÔn th«ng § Thùc tr¹ng dÞch vô Internet vµ viÔn th«ng ë ViÖt Nam Bé B­u chÝnh viÔn th«ng ®· thùc thi c¸c chÝnh s¸ch ñng hé m«i tr­êng c¹nh tranh, t¹o ra c¸c ®iÒu kiÖn cho tÊt c¶ c¸c ngµnh kinh tÕ tham gia vµo dÞch vô Internet vµ viÔn th«ng. KÕt qu¶ lµ trªn thÞ tr­êng cã rÊt nhiÒu nhµ cung cÊp ®­îc cÊp phÐp cung cÊp c¸c dÞch vô viÔn th«ng (hiÖn t¹i cã 6 doanh nghiÖp ®­îc phÐp cung cÊp c¬ së h¹ tÇng m¹ng). ChØ trong dÞch vô Internet, ®Õn cuèi n¨m 2002 ®· cã 3 IXP, 13 ISP vµ 4 ISP dïng riªng ®­îc cÊp phÐp cung cÊp c¸c dÞch vô Internet vµ c¸c øng dông (so víi cuèi n¨m 2000 chØ cã 1 IXP vµ 5 ISP). [IXP: Nhµ cung cÊp dÞch vô truy cËp Internet; ISP: Nhµ cung cÊp dÞch vô Internet] Do ®Æc ®iÓm ®Þa lý kÐo dµi theo ®­êng bê biÓn vµ 3/4 l·nh thæ lµ ®åi nói nªn d©n c­ ViÖt Nam ph©n bè kh¸ phøc t¹p. 3/4 d©n sè (76,5%) sèng ë n«ng th«n, 1/4 cßn l¹i sèng ë c¸c thµnh phè, trong ®ã thµnh phè Hå ChÝ Minh lµ n¬i tËp trung ®«ng d©n nhÊt víi 5 triÖu ng­êi d©n, thñ ®« Hµ Néi 2,7 triÖu, sau ®ã ®Õn §µ N½ng. §©y lµ c¸c trung t©m v¨n ho¸ th«ng tin cña miÒn Nam, B¾c vµ miÒn Trung ViÖt Nam nªn c¸c n¬i nµy ph¶i ®èi mÆt víi rÊt nhiÒu khã kh¨n trong viÖc ph¸t triÓn toµn diÖn Internet. Do vËy, c¸c ISP chñ yÕu tËp trung khai th¸c thÞ tr­êng t¹i c¸c thµnh phè lín. Trong sè 13 ISP vµo thêi ®iÓm nµy, chØ cã VDC lµ cã kh¶ n¨ng cung cÊp dÞch vô trªn toµn quèc, c¸c ISP nh­ FPT, NETNAM, SPT chØ tËp trung vµo ph¸t triÓn dÞch vô t¹i c¸c thµnh phè lín nh­ Hµ Néi, thµnh phè Hå ChÝ Minh, §µ N½ng. 9 ISP cßn l¹i, mÆc dï ®· ®­îc cÊp phÐp nh­ng vÉn ch­a thùc sù cung cÊp dÞch vô. VDC hiÖn t¹i ®ang chÞu tr¸ch nhiÖm vÒ m¹ng x­¬ng sèng cña ViÖt Nam vµ c¸c cæng ®i quèc tÕ. C¸c ISP nh­ FPT, NETNAM chØ cung cÊp dÞch vô ë Hµ Néi vµ thµnh phè Hå ChÝ Minh, phÝ truy nhËp Internet cña 2 ISP nµy ®­îc tÝnh theo gi¸ trong n­íc. SPT vµ VIETEL do míi ®­îc cÊp phÐp cung cÊp dÞch vô nªn thÞ phÇn cßn thÊp. VDC vµ FPT còng lµ hai ISP lín nhÊt ViÖt Nam, chiÕm kho¶ng 87% thÞ tr­êng Internet ViÖt Nam trong ®ã VDC chiÕm kho¶ng 57% vµ FPT chiÕm kho¶ng 30%. H×nh 1. Sù t¨ng tr­ëng cña 4 ISP chÝnh VDC (VNPT), FPT, NETNAM, SPT Nguån: Vietnam e-Readiness and e-Needs Assessment Report, 5/2003 Víi nhiÒu ph­¬ng thøc truyÒn tin kh¸c nhau, dÞch vô ®iÖn tho¹i ®· ®­îc ®­a ®Õn tÊt c¶ c¸c quËn huyÖn vµ 93,04% c¸c x· ph­êng trªn toµn quèc (n¨m 2000 tû lÖ nµy lµ 85,8%). HiÖn nay, 8.356/8.981 ph­êng x· trªn toµn quèc ®· cã ®iÖn tho¹i, ®¹t tû lÖ 93,04%; ë c¸c x· ®Æc biÖt khã kh¨n lµ 1.728/2362, ®¹t tû lÖ 73,16%; 100% c¸c x· ë ®¶o cã ®iÖn tho¹i; 319 trong tæng sè 401 x· vïng biªn ®· cã ®iÖn tho¹i, ®¹t tû lÖ 79,55%... Tæng sè ®iÖn tho¹i cè ®Þnh ë khu vùc n«ng th«n lµ kho¶ng 1,8 triÖu. HiÖn t¹i, ë c¶ 61 tØnh thµnh trªn c¶ n­íc, nh÷ng ng­êi sö dông ®iÖn tho¹i cè ®Þnh cã thÓ truy cËp gi¸n tiÕp Internet theo nhiÒu c¸ch kh¸c nhau nh­ Internet tr¶ tr­íc, Internet tr¶ sau, VNN1268, VNN1269... vµ víi dÞch vô VNN999, ng­êi sö dông cßn cã thÓ truy nhËp Internet qua ®iÖn tho¹i di ®éng. Víi sù ra ®êi cña dÞch vô truy nhËp Internet tèc ®é cao qua c¸p ®ång sö dông c«ng nghÖ ADSL, ISDN, nh÷ng ng­êi sö dông (hiÖn nay chñ yÕu lµ ë c¸c thµnh phè lín) b¾t ®Çu cã thÓ truy nhËp Internet tèc ®é cao ®Ó sö dông vµ trao ®æi c¸c øng dông Internet còng nh­ c«ng nghÖ th«ng tin. B¶ng 1. C¬ së h¹ tÇng viÔn th«ng vµ Internet ViÖt Nam so víi thÕ giíi ChØ tiªu so s¸nh ViÖt Nam §«ng ¸ ThÕ giíi §iÖn tho¹i cè ®Þnh/1000 d©n 50 109 158 §iÖn tho¹i di ®éng/1000 d©n 19 70 86 Sè m¸y tÝnh/1000 d©n 11 21.7 68.4 Tû lÖ ng­êi truy cËp Internet 0.24% 1.5% 8% Sè m¸y chñ 172 51,943 562,371 Nguån: VNPT 2002 §Õn hÕt th¸ng 6/2003, ViÖt Nam cã trªn 460.000 thuª bao Internet, tû lÖ ng­êi sö dông Internet ®¹t 2,38%. MÆc dï tû lÖ nµy vÉn ch­a ®¹t trung b×nh thÕ giíi nh­ng, víi kÕt qu¶ nµy, ViÖt Nam ®· ®­îc ®¸nh gi¸ lµ cã tèc ®é ph¸t triÓn viÔn th«ng nhanh thø hai trªn thÕ giíi sau Trung Quèc. § ViÖc gi¶m phÝ Internet vµ viÔn th«ng Tõ n¨m 2001, Tæng côc B­u chÝnh viÔn th«ng, nay lµ Bé B­u chÝnh viÔn th«ng, ®· thùc thi hµng lo¹t chÝnh s¸ch nh»m tõng b­íc gi¶m phÝ Internet vµ viÔn th«ng, ®Æc biÖt lµ: Trong suèt 2 n¨m 2001-2002, Tæng côc ®· ban hµnh hai quyÕt ®Þnh vÒ phÝ l¾p ®Æt vµ thuª bao ®­êng d©y Internet trùc tiÕp, ¸p dông cho c¸c khu c«ng nghiÖp phÇn mÒm tËp trung. Tõ 1/1/2002, c¸c lo¹i phÝ kÕt nèi Internet trùc tiÕp trong ®èi víi c¸c khu c«ng nghiÖp phÇn mÒm tËp trung ®· gi¶m ®¸ng kÓ so víi tr­íc. TÝnh trung b×nh, phÝ thuª ®­êng d©y gi¶m 30%, phÝ l¾p ®Æt gi¶m 50% vµ phÝ thuª bao cæng Internet trùc tiÕp gi¶m 39%. Cã thÓ nãi r»ng ®©y lµ mét nç lùc quan träng cña ngµnh B­u chÝnh trong viÖc thóc ®Èy sù ph¸t triÓn cña c«ng nghiÖp phÇn mÒm nãi riªng vµ c«ng nghÖ th«ng tin ViÖt Nam nãi chung. Víi môc tiªu phæ cËp ho¸ Internet, c¸c chÝnh s¸ch thóc ®Èy c¹nh tranh còng nh­ c¸c chÝnh s¸ch thÝch ®¸ng vÒ c­íc phÝ dÞch vô Internet ®· ®­îc thùc hiÖn, trong hai n¨m 2001-2002, phÝ truy nhËp Internet gi¸n tiÕp qua ®iÖn tho¹i ®· gi¶m kho¶ng 14%. ChÝnh s¸ch nhiÒu gi¸ ®· ®­îc thùc thi, t¹o ®iÒu kiÖn thuËn lîi cho c¸c nhµ cung cÊp cã thÓ chñ ®éng trong viÖc më réng c¸c dÞch vô Internet. Møc c­íc ®Çu n¨m 2003 dao ®éng tõ møc thÊp nhÊt lµ 40 VND/phót ®Õn møc cao nhÊt lµ 180 VND/ phót. Thªm vµo ®ã, trong hai n¨m liªn tôc 2001-2002, Tæng côc B­u chÝnh viÔn th«ng ®· x©y dùng lÞch tr×nh gi¶m gi¸ vµ ban hµnh c¸c quyÕt ®Þnh vÒ gi¶m c­íc ®èi víi c¸c lo¹i h×nh dÞch vô viÔn th«ng kh¸c nh­ phÝ thuª kªnh trong n­íc vµ quèc tÕ, phÝ dÞch vô Frame Relay vµ X25 cïng víi c­íc dÞch vô ®iÖn tho¹i quèc tÕ tiÕp tôc ®­îc c¾t gi¶m. Ngµy 25/3/2003, Bé B­u chÝnh viÔn th«ng ®· c«ng bè møc gi¶m c­íc tõ 10% ®Õn 40% ®èi víi 12 lo¹i h×nh dÞch vô Internet vµ viÔn th«ng. C¸c møc c­íc míi nµy cã hiÖu lùc tõ 1/4/2003. Theo ®ã, c­íc viÔn th«ng quèc tÕ trùc tiÕp (IDD - International Direct Dial) gi¶m kho¶ng 32% vµ ®­îc chia theo 3 møc: møc 1 lµ 0,9 USD/phót, møc 2 lµ 1 USD/phót vµ møc 3 lµ 1,1 USD/phót. Tr­íc ®ã c­íc ®­îc chia theo 4 møc t­¬ng øng lµ 1,3 USD/phót, 1,4 USD/phót, 1,5 USD/phót vµ 1,7 USD/phót. Do vËy, viÖc gi¶m vµ ®iÒu chØnh c­íc viÔn th«ng trùc tiÕp quèc tÕ IDD tõ 4 møc xuèng cßn 3 møc gióp c¸c doanh nghiÖp gi¶m ®­îc chi phÝ b»ng c¸ch chuyÓn tõ møc c­íc cao xuèng møc c­íc thÊp. C­íc thuª bao di ®éng tr¶ sau còng gi¶m tõ 150.000 VND xuèng 120.000, c­íc cho mçi phót ®µm tho¹i còng ®­îc chia lµm hai møc: néi h¹t lµ 1.800 VND/phót, liªn tØnh lµ 2.700 VND/phót. C­íc di ®éng tr¶ tr­íc trong néi h¹t còng gi¶m tõ 3.500 VND/phót xuèng 3.300 VND/phót, c­íc liªn tØnh gi¶m tõ 5.000-6.500 VND/phót xuèng 4.200 VND/phót. C­íc thuª bao di ®éng theo ngµy còng gi¶m tõ 3000 xuèng cßn 2.700 VND/ngµy, c­íc gäi néi h¹t kh«ng ®æi trong khi c­íc liªn tØnh gi¶m cßn 3.100 VND/phót. C­íc ®iÖn tho¹i trong n­íc cho truy cËp Internet gi¶m tõ 120 VND/phót xuèng cßn 40 VND/phót. PhÝ dÞch vô l¾p ®Æt vµ thuª cæng Internet quèc tÕ trùc tiÕp (IIG: International Internet Gateways) cña c¸c IXP còng gi¶m trung b×nh 20%. PhÝ dÞch vô l¾p ®Æt vµ thuª cæng Internet quèc tÕ trùc tiÕp ¸p dông cho c¸c khu c«ng nghiÖp tËp trung còng gi¶m 8-10% so víi møc phÝ hiÖn t¹i, trong ®ã møc phÝ ¸p dông cho c¸c khu c«ng nghiÖp phÇn mÒm thÊp h¬n 25% so víi møc phÝ chung. PhÝ thuª c¸c kªnh viÔn th«ng liªn tØnh còng gi¶m 15%. §Æc biÖt, Bé B­u chÝnh viÔn th«ng ®· ban hµnh mét lo¹t c¸c møc gi¸ ®Ó c¸c doanh nghiÖp cã thÓ chñ ®éng ¸p gi¸ theo c¸c møc ®· ®­îc quy ®Þnh. §èi víi c¸c dÞch vô thuª c¸c kªnh viÔn th«ng liªn tØnh trong n­íc ¸p dông cho c¸c nhµ cung cÊp dÞch vô kÕt nèi Internet (IXP) vµ c¸c nhµ cung cÊp dÞch vô Internet (ISP), møc phÝ còng gi¶m trung b×nh 15%. §èi víi dÞch vô thuª kªnh viÔn th«ng quèc tÕ, møc phÝ gi¶m tíi 40%. Møc phÝ dÞch vô kªnh viÔn th«ng quèc tÕ ¸p dông cho c¸c IXP ®Ó kÕt nèi Internet quèc tÕ gi¶m tõ 20% ®Õn 30%. Víi c¸c dÞch vô nµy, Bé B­u chÝnh viÔn th«ng ®· ®­a ra c¸c møc gi¸ trÇn vµ gi¸ sµn ®Ó t¹o quyÒn quyÕt ®Þnh møc gi¸ c¹nh tranh cho c¸c doanh nghiÖp. 3.2 ThÞ tr­êng c«ng nghÖ th«ng tin ViÖt Nam Tæng doanh thu cña thÞ tr­êng c«ng nghÖ th«ng tin ViÖt Nam n¨m 1997 lµ 150 triÖu USD, n¨m 1998 lµ 180 triÖu, n¨m 1999 lµ 195 triÖu, n¨m 2000 lµ 235 triÖu vµ n¨m 2001 lµ 300 triÖu. Trong ®ã, phÇn cøng chiÕm tíi 80%, phÇn mÒm 8% vµ dÞch vô 12%. N¨m 2002, tæng doanh thu ®¹t 340 triÖu USD trong ®ã doanh thu phÇn cøng ®¹t 280 triÖu, phÇn mÒm vµ dÞch vô 60 triÖu. H×nh 2. Sù t¨ng tr­ëng cña thÞ tr­êng c«ng nghÖ th«ng tin ViÖt Nam. Nguån: Vietnam e-Readiness and e-Needs Assessment Report, 5/ 2003 ThÞ tr­êng c«ng nghÖ th«ng tin thÕ giíi ph¸t triÓn chËm, trung b×nh kho¶ng 2,5%/n¨m, tèi ®a lµ 6% trong khi thÞ tr­êng c«ng nghÖ th«ng tin ViÖt Nam._.iÖt Nam Trong bèi c¶nh kinh tÕ x· héi n­íc ta hiÖn nay, dùa vµo quan ®iÓm ph¸t triÓn nªu trªn, môc tiªu ph¸t triÓn th­¬ng m¹i ®iÖn tö ë ViÖt Nam trong thêi gian tíi lµ t¹o ra m«i tr­êng th«ng tho¸ng, ®Çy ®ñ vµ ®ång bé khuyÕn khÝch th­¬ng m¹i ®iÖn tö ph¸t triÓn ë ViÖt Nam vµ s½n sµng ¸p dông réng r·i th­¬ng m¹i ®iÖn tö trªn ph¹m vi c¶ n­íc. Víi môc tiªu trªn, mét sè ®Þnh h­íng vµ chñ tr­¬ng lín nh»m thóc ®Èy ph¸t triÓn th­¬ng m¹i ®iÖn tö ë ViÖt Nam sÏ lµ: § N©ng cao nhËn thøc vµ kiÕn thøc vÒ th­¬ng m¹i ®iÖn tö cho mäi tÇng líp x· héi, ®Æc biÖt lµ ®èi víi c¸c c¸n bé l·nh ®¹o vµ qu¶n lý lÜnh vùc kinh tÕ, th­¬ng m¹i vµ nh÷ng ngµnh liªn quan: CÇn ph¶i nhËn thøc ®Çy ®ñ vÒ tÝnh tÊt yÕu vµ møc ®é t¸c ®éng cña “kinh tÕ sè ho¸” nãi chung vµ “th­¬ng m¹i ®iÖn tö” nãi riªng. C¸c chñ thÓ, ®Æc biÖt lµ ng­êi tiªu dïng vµ doanh nghiÖp cã kiÕn thøc c¬ b¶n vÒ th­¬ng m¹i ®iÖn tö; § X©y dùng m«i tr­êng ph¸p lý thuËn lîi vµ c¸c chÝnh s¸ch mÒm dÎo khuyÕn khÝch ®Èy m¹nh s¶n xuÊt c«ng nghiÖp, më réng thÞ tr­êng vµ t¨ng c­êng trao ®æi th­¬ng m¹i, ph¸t triÓn dÞch vô, chuyÓn giao c«ng nghÖ vµ hîp t¸c quèc tÕ t¹o ®iÒu kiÖn thuËn lîi ®Ó øng dông th­¬ng m¹i ®iÖn tö; § TriÓn khai x©y dùng mét chiÕn l­îc quèc gia vÒ h×nh thµnh nÒn “kinh tÕ sè ho¸” nãi chung vµ “th­¬ng m¹i ®iÖn tö” nãi riªng lµm ®Þnh h­íng chØ ®¹o l©u dµi; thiÕt lËp mét ch­¬ng tr×nh hµnh ®éng tr­íc m¾t, phï hîp víi t×nh h×nh thùc tÕ cña ViÖt Nam, trªn c¬ së ®ã, triÓn khai nhanh viÖc phæ cËp, ®µo t¹o, thö nghiÖm... X©y dùng ®­îc mét sè s¶n phÈm mËt m· ¸p dông trong th­¬ng m¹i ®iÖn tö, ®Æc biÖt cÇn chó träng viÖc x©y dùng h¹ tÇng mËt m· ho¸ c«ng khai (PKI); § X©y dùng vµ n©ng cÊp c¬ së h¹ tÇng c«ng nghÖ cÇn thiÕt cho ph¸t triÓn th­¬ng m¹i ®iÖn tö gåm: kÕt cÊu h¹ tÇng viÔn th«ng; c«ng nghiÖp viÔn th«ng; c«ng nghÖ ®iÖn tö; c«ng nghÖ th«ng tin; c«ng nghiÖp ®iÖn lùc; Internet. X©y dùng c¸c chuÈn kü thuËt vµ c«ng nghÖ thèng nhÊt quèc gia vµ quèc tÕ. X©y dùng vµ tæ chøc triÓn khai mét sè ®Ò ¸n ph¸t triÓn c¬ së h¹ tÇng c«ng nghÖ cô thÓ phôc vô ph¸t triÓn th­¬ng m¹i ®iÖn tö ë n­íc ta. Môc tiªu cña c¸c ho¹t ®éng nµy lµ x©y dùng ®­îc h¹ tÇng CNTT tiªn tiÕn, ®¸p øng ®­îc nhu cÇu giao dÞch th­¬ng m¹i ®iÖn tö lín trªn m¹ng (tr­íc hÕt lµ giao dÞch th­¬ng m¹i ®iÖn tö néi ®Þa, tiÕp ®Õn lµ giao dÞch víi b¹n hµng n­íc ngoµi), s½n sµng cho viÖc héi nhËp cña ViÖt Nam víi ho¹t ®éng th­¬ng m¹i ®iÖn tö toµn cÇu; § TÝch cùc ph¸t triÓn nguån nh©n lùc cho th­¬ng m¹i ®iÖn tö; § TriÓn khai thö nghiÖm réng r·i c¸c lo¹i h×nh dÞch vô cña th­¬ng m¹i ®iÖn tö ë c¸c møc ®é kh¸c nhau ®Ó rót kinh nghiÖm vµ nh©n réng; TiÕn hµnh thö nghiÖm c¸c h×nh th¸i giao dÞch cña th­¬ng m¹i ®iÖn tö cho mét sè doanh nghiÖp, kÓ c¶ doanh nghiÖp nhµ n­íc vµ t­ nh©n, c¸c giao dÞch bao gåm tõ viÖc chµo hµng, ®µm ph¸n, ký kÕt hîp ®ång ®Õn viÖc thanh to¸n th«ng qua m¹ng; § X©y dùng hÖ thèng tæ chøc qu¶n lý th­¬ng m¹i ®iÖn tö thÝch hîp. 2. Ph­¬ng h­íng ph¸t triÓn th­¬ng m¹i ®iÖn tö trong doanh nghiÖp võa vµ nhá ë ViÖt Nam 2.1 Ph­¬ng h­íng ph¸t triÓn Trªn c¬ së t×nh h×nh ph¸t triÓn th­¬ng m¹i ®iÖn tö trªn thÕ giíi, thùc tr¹ng th­¬ng m¹i ®iÖn tö ë ViÖt Nam trong thêi gian qua vµ kÕ ho¹ch ph¸t triÓn cña ChÝnh phñ vÒ th­¬ng m¹i ®iÖn tö, c¸c doanh nghiÖp võa vµ nhá ë ViÖt Nam cã thÓ ph¸t triÓn øng dông th­¬ng m¹i ®iÖn tö theo c¸c møc ®é sau: §Møc ®é 1: Qu¶ng c¸o - TiÕp thÞ - Th«ng tin C¸c doanh nghiÖp sÏ sö dông Internet vµ c¸c website cña m×nh nh­ mét c«ng cô tÝch cùc ®Ó khai th¸c th«ng tin vÒ thÞ tr­êng, s¶n phÈm, qu¶ng c¸o tªn tuæi vµ s¶n phÈm, dÞch vô cña m×nh, giao tiÕp víi c¸c ®èi t¸c lµ c¸c doanh nghiÖp ë thÞ tr­êng trong vµ ngoµi n­íc. § Møc ®é 2: Trao ®æi d÷ liÖu b»ng ®iÖn tö trong néi bé doanh nghiÖp C¸c th«ng tin néi bé sÏ ®­îc trao ®æi b»ng ®iÖn tö gi÷a c¸c bé phËn trong doanh nghiÖp, c¸c doanh nghiÖp thùc hiÖn qu¶n lý nh©n sù, qu¶n lý s¶n xuÊt kinh doanh th«ng qua m¹ng m¸y tÝnh trong doanh nghiÖp. ViÖc nµy sÏ hç trî rÊt nhiÒu cho c¸c t­¬ng t¸c b»ng ®iÖn tö trùc tiÕp gi÷a kh¸ch hµng víi c¸c bé phËn chøc n¨ng cña doanh nghiÖp. § Møc ®é 3: Trao ®æi d÷ liÖu b»ng ®iÖn tö víi c¸c ®èi t¸c Doanh nghiÖp cã kh¶ n¨ng trao ®æi d÷ liÖu b»ng ®iÖn tö gi÷a c¸c bé phËn trong vµ ngoµi doanh nghiÖp. ë møc ®é nµy, c¸c giao dÞch gi÷a c¸c bé phËn chøc n¨ng cña doanh nghiÖp víi kh¸ch hµng ®· hoµn thiÖn h¬n nhiÒu, nhiÒu chøc n¨ng giao dÞch ®­îc tù ®éng ho¸. § Møc ®é 4: Tù ®éng ho¸ mét phÇn c¸c giao dÞch trªn website Víi c¸c chøc n¨ng ®­îc tù ®éng ho¸ trªn website, c¸c ®èi t¸c cã thÓ sö dông website cña doanh nghiÖp ®Ó trao ®æi th«ng tin víi doanh nghiÖp. § Møc ®é 5: Th­¬ng m¹i ®iÖn tö Mäi c«ng ®o¹n trong qu¸ tr×nh giao dÞch ®Òu cã thÓ thùc hiÖn ngay trªn website cña doanh nghiÖp, ng­êi mua cã thÓ xem hµng, ®Æt hµng vµ thanh to¸n ngay trªn m¹ng. §©y lµ giai ®o¹n mµ th­¬ng m¹i ®iÖn tö theo ®óng nghÜa b¾t ®Çu ph¸t triÓn víi quy m« lín. Nh­ vËy, trong thêi gian tíi, c¸c doanh nghiÖp võa vµ nhá cã thÓ tõng b­íc triÓn khai øng dông th­¬ng m¹i ®iÖn tö ë c¸c møc ®é kh¸c nhau tuú theo ®Æc ®iÓm, môc ®Ých kinh doanh còng nh­ quy m«, n¨ng lùc cña m×nh. 2.2 M« h×nh øng dông th­¬ng m¹i ®iÖn tö trong doanh nghiÖp võa vµ nhá trong ®iÒu kiÖn hiÖn nay Do cßn tån t¹i nhiÒu h¹n chÕ ®èi víi c¸c doanh nghiÖp võa vµ nhá nh­ c¸c ®iÒu kiÖn vÒ c¬ së h¹ tÇng th«ng tin, thanh to¸n ®iÖn tö, chi phÝ sö dông Internet… nªn viÖc øng dông th­¬ng m¹i ®iÖn tö hoµn chØnh tõ kh©u mua hµng ®Õn kh©u thanh to¸n trùc tuyÕn sÏ khã lµ hiÖn thùc trong nh÷ng n¨m tr­íc m¾t ë c¸c doanh nghiÖp võa vµ nhá. Do vËy, trªn thùc tÕ, c¸c doanh nghiÖp nµy cã thÓ ¸p dông m« h×nh th­¬ng m¹i ®iÖn tö kÕt hîp gi÷a c¸c giao dÞch ®iÖn tö qua m¹ng Internet vµ c¸c giao dÞch truyÒn thèng. §©y sÏ lµ b­íc ®i ®Çu tiªn trong qu¸ tr×nh chuyÓn ®æi tõ th­¬ng m¹i truyÒn thèng sang th­¬ng m¹i ®iÖn tö hiÖn ®¹i cña mét doanh nghiÖp. Theo m« h×nh nµy, c¸c doanh nghiÖp sÏ x©y dùng c¸c website trong ®ã thùc hiÖn chøc n¨ng qu¶ng c¸o s¶n phÈm, dÞch vô, giao dÞch víi kh¸ch hµng vµ c¸c ®èi t¸c kh¸c ®Ó trao ®æi th«ng tin, nhËn ®Æt hµng, doanh nghiÖp còng sÏ thùc hiÖn mét phÇn qu¸ tr×nh hç trî sau b¸n hµng th«ng qua website do kh¸ch hµng cã thÓ göi th«ng tin ph¶n håi vÒ s¶n phÈm, dÞch vô qua trang web cña doanh nghiÖp vµ doanh nghiÖp t­ vÊn cho kh¸ch hµng còng th«ng qua h×nh thøc nµy. Qu¸ tr×nh trao ®æi th«ng tin trong néi bé doanh nghiÖp còng ®­îc thùc hiÖn b»ng ®iÖn tö th«ng qua m¹ng m¸y tÝnh. Bªn c¹nh c¸c giao dÞch b»ng ®iÖn tö, c¸c giao dÞch kh¸c nh­ giao hµng, thanh to¸n, b¶o hµnh… vÉn cã thÓ ®­îc doanh nghiÖp thùc hiÖn b»ng c¸c ph­¬ng ph¸p truyÒn thèng. Khi øng dông m« h×nh nµy, tæ chøc cña doanh nghiÖp cã thÓ cÇn thay ®æi ®Ó phï hîp h¬n víi c¸c qu¸ tr×nh kinh doanh míi, c¸c phßng ban trong c«ng ty sÏ tham gia trùc tiÕp vµo c¸c qu¸ tr×nh giao dÞch b»ng ®iÖn tö bæ sung cho c¸c qu¸ tr×nh giao dÞch truyÒn thèng. VÒ mÆt kü thuËt, doanh nghiÖp sÏ sö dông mét ch­¬ng tr×nh catalog ®iÖn tö trªn Internet ®Ó giíi thiÖu chi tiÕt c¸c s¶n phÈm vµ dÞch vô cña doanh nghiÖp. Ch­¬ng tr×nh catalog ®iÖn tö sÏ t¹o c¸c trang web tù ®éng trªn c¬ së d÷ liÖu vÒ s¶n phÈm vµ dÞch vô cña doanh nghiÖp. Catalog nµy còng cho phÐp doanh nghiÖp cã thÓ cËp nhËt c¬ së d÷ liÖu kh¸ch hµng, ®¬n hµng, s¶n phÈm, dÞch vô, cßn kh¸ch hµng cã thÓ ®Æt hµng vµ theo dâi qu¸ tr×nh thùc hiÖn ®¬n hµng. Do vÊn ®Ò tiÒn ®iÖn tö t¹i ViÖt Nam cßn h¹n chÕ, viÖc thanh to¸n cã thÓ vÉn ®­îc doanh nghiÖp thùc hiÖn trùc tiÕp theo h×nh thøc chuyÓn kho¶n hoÆc b»ng tiÒn mÆt. Tuy nhiªn, c¸c th«ng tin trªn website vÉn lµ c¸c c¨n cø chÝnh ®Ó thùc hiÖn viÖc thanh to¸n. Ho¹t ®éng cña tõng bé phËn còng cã thay ®æi. C¸c kÕ ho¹ch tiÕp thÞ cña bé phËn tiÕp thÞ kh«ng chØ nh»m vµo c¸c kh¸ch hµng ë ®Þa ph­¬ng m×nh mµ sÏ nh»m vµo mét sè lo¹i kh¸ch hµng nµo ®ã trªn ph¹m vi toµn cÇu. Ph­¬ng thøc tiÕp thÞ còng thay ®æi, ng­êi ta kh«ng chØ qu¶ng c¸o c¸c s¶n phÈm, dÞch vô cña m×nh trªn c¸c ph­¬ng tiÖn truyÒn th«ng cña ®Þa ph­¬ng mµ mµ víi Internet, c¸c s¶n phÈm, dÞch vô cña c¸c nhµ tiÕp thÞ cã thÓ ®i kh¾p n¬i trªn thÕ giíi, ®em c¸c th«ng tin nµy ®Õn tËn n¬i cho nh÷ng ng­êi ®ang quan t©m t×m kiÕm trªn Internet. Bé phËn b¸n hµng cÇn ph¶i s½n sµng víi c¸c ®èi t­îng kh¸ch hµng kh¸c nhau ë c¸c khu vùc ®Þa lý kh¸c nhau thËm chÝ lµ ë phÝa bªn kia ®Þa cÇu. Do ®ã, c¸c th«ng tin vÒ thuÕ xuÊt khÈu hµng ho¸, chi phÝ vËn chuyÓn tíi ®Þa chØ cña kh¸ch hµng, c¸c ph­¬ng thøc thanh to¸n ®­îc chÊp nhËn, c¸c ®iÒu kiÖn vÒ cung cÊp s¶n phÈm, dÞch vô, b¶o hµnh... còng cÇn ®­îc chuÈn bÞ hÕt søc kü l­ìng, ®¶m b¶o cho viÖc tr¶ lêi c¸c yªu cÇu cña kh¸ch hµng mét c¸ch nhanh chãng vµ viÖc thùc hiÖn c¸c ®¬n hµng kh«ng gÆp ph¶i c¸c trë ng¹i kh«ng cÇn thiÕt. Bé phËn hç trî kh¸ch hµng còng cÇn chuÈn bÞ tr­íc c¸c th«ng tin cho kh¸ch hµng vÒ viÖc b¶o tr×, b¶o d­ìng c¸c s¶n phÈm, dÞch vô cña m×nh. D÷ liÖu vÒ “Nh÷ng c©u hái th­êng gÆp” cµng nhiÒu vµ cµng ®Çy ®ñ th× cµng gióp cho bé phËn nµy gi¶m ®­îc c¸c yªu cÇu hç trî ®¬n gi¶n do kh¸ch hµng còng cã thÓ tù gi¶i quyÕt c¸c vÊn ®Ò nµy sau khi ®· ®äc c¸c c©u hái vµ tr¶ lêi trªn website. Bé phËn kÕ to¸n sÏ ph¶i th­êng xuyªn kiÓm tra t×nh h×nh thùc hiÖn c¸c ®¬n hµng th«ng qua website ®Ó cã ®­îc th«ng tin vÒ kh¸ch hµng, c¸c kho¶n ph¶i thu, ph¶i tr¶, liªn hÖ víi kh¸ch hµng ®Ó trao ®æi c¸c th«ng tin vÒ ho¸ ®¬n, c«ng nî, tµi kho¶n ng©n hµng. Bé phËn giao hµng mçi khi cã th«ng b¸o vÒ viÖc chuyÓn hµng cho kh¸ch th«ng qua website hoÆc email sÏ lÊy hµng tõ kho vµ liªn hÖ víi kh¸ch hµng ®Ó thùc hiÖn viÖc bµn giao cho bé phËn nhËn hµng cña kh¸ch hµng. VÒ phÝa kh¸ch hµng, hä kh«ng cÇn ph¶i ®i ®Õn tËn cöa hµng tr­ng bµy s¶n phÈm ®Ó cã ®­îc c¸c th«ng tin vÒ s¶n phÈm, dÞch vô mµ hä quan t©m. Víi Internet hä cã thÓ t×m ®­îc c¸c nhµ cung cÊp phï hîp, lÊy ®­îc ®Çy ®ñ c¸c th«ng tin cÇn thiÕt nh­ tÝnh n¨ng kü thuËt, diÔn gi¶i chi tiÕt, gi¸ c¶, phÝ vËn chuyÓn, c¸c ®iÒu kiÖn thanh to¸n, b¶o hµnh... Khi quyÕt ®Þnh mua, kh¸ch hµng chØ cÇn cung cÊp c¸c th«ng tin cÇn thiÕt vÒ thÎ tÝn dông, ®Þa chØ chuyÓn hµng,... vµ chÊp nhËn thanh to¸n phÝ vËn chuyÓn nÕu cã. NÕu kh«ng cã thÎ tÝn dông, kh¸ch hµng sÏ liªn hÖ trùc tiÕp víi bé phËn kÕ to¸n ®Ó thùc hiÖn c¸c thñ tôc thanh to¸n b»ng tiÒn mÆt hoÆc chuyÓn kho¶n. Trong qu¸ tr×nh sö dông, kh¸ch hµng vÉn cã thÓ liªn l¹c b»ng ®iÖn tö víi doanh nghiÖp ®Ó yªu cÇu gióp ®ì hoÆc göi th«ng tin gãp ý. Tãm l¹i, viÖc øng dông th­¬ng m¹i ®iÖn tö b»ng c¸ch kÕt hîp gi÷a c¸c giao dÞch truyÒn thèng vµ c¸c giao dÞch b»ng ®iÖn tö lµ mét b­íc chuyÓn tiÕp cã tÝnh kh¶ thi ®èi víi c¸c doanh nghiÖp võa vµ nhá ViÖt Nam. §Ó cã thÓ øng dông th­¬ng m¹i ®iÖn tö hoµn toµn, c¸c doanh nghiÖp cßn cÇn nhiÒu ®iÒu kiÖn kh¸ch quan vµ chñ quan kh¸c. Tuy nhiªn, ®Ó tr¸nh nguy c¬ tôt hËu qu¸ xa so víi xu thÕ ph¸t triÓn cña th­¬ng m¹i ®iÖn tö thÕ giíi, c¸c doanh nghiÖp võa vµ nhá ViÖt Nam cÇn ph¶i x¸c ®Þnh sím h­íng ®i ®Ó b¾t ®Çu c¸c ho¹t ®éng th­¬ng m¹i ®iÖn tö cña m×nh theo ®iÒu kiÖn thùc tÕ m«i tr­êng kinh doanh hiÖn cã cña ViÖt Nam còng nh­ n¨ng lùc cña chÝnh b¶n th©n doanh nghiÖp. II. Gi¶i ph¸p ph¸t triÓn øng dông th­¬ng m¹i ®iÖn tö trong c¸c doanh nghiÖp võa vµ nhá ë ViÖt Nam 1. VÒ phÝa ChÝnh phñ 1.1 Hç trî vÒ c¬ së h¹ tÇng, tèi ®a ho¸ phæ biÕn c¸c lîi Ých kinh tÕ - x· héi - Th­êng xuyªn ®­a c¸c th«ng tin vµ c¸ch khai th¸c th­¬ng m¹i ®iÖn tö phôc vô nhu cÇu ®a d¹ng cña x· héi; - §¶m b¶o kü thuËt vµ gi¶m c­íc viÔn th«ng, phÝ truy cËp; - X©y dùng hÖ thèng ph©n phèi víi c­íc phÝ vËn chuyÓn thÊp; - Phæ cËp ho¸ Internet th«ng qua c¸c ch­¬ng tr×nh ®µo t¹o cÊp phæ th«ng vµ ®¹i häc vµ c¸c ch­¬ng tr×nh hç trî c¸c tæ chøc kinh tÕ - x· héi kh¸c; - Ban hµnh chÝnh s¸ch thuÕ ­u ®·i ®èi víi c¸c doanh nghiÖp tham gia c¸c ch­¬ng tr×nh th­¬ng m¹i ®iÖn tö vµ kinh doanh CNTT; 1.2 T¹o m«i tr­êng tin cËy vµ an toµn cho c¸c giao dÞch - §¶m b¶o viÖc thõa nhËn tÝnh ph¸p lý cña c¸c giao dÞch th­¬ng m¹i ®iÖn tö (ho¸ ®¬n, chøng tõ, thuÕ...); - Cung cÊp c¸c dÞch vô x¸c thùc vµ s¶n phÈm mËt m· víi kho¸ mËt m· theo tiªu chuÈn quy ®Þnh cña ph¸p luËt; - X©y dùng c¸c tiªu chuÈn ®¶m b¶o an toµn giao dÞch th­¬ng m¹i ®iÖn tö; - Cung cÊp c¸c dÞch vô c¬ së h¹ tÇng, ®¶m b¶o tÝnh riªng t­ cña cac thµnh viªn tham gia th­¬ng m¹i ®iÖn tö; - Phæ biÕn c¸c biÖn ph¸p chèng truy cËp bÊt hîp ph¸p vµ ®Ò phßng tin tÆc; - Ban hµnh c¸c quy ph¹m ph¸p luËt vµ x©y dùng c¸c gi¶i ph¸p c«ng nghÖ ®Ó truy b¾t, xö ph¹t c¸c hµnh vi vi ph¹m nghiÖp vô, lîi dông trong tõng kh©u hoÆc toµn bé qu¸ tr×nh giao dÞch th­¬ng m¹i ®iÖn tö. 1.3 Ph¸t triÓn h¬n n÷a c¬ së h¹ tÇng c«ng nghÖ th«ng tin vµ viÔn th«ng § C¬ së h¹ tÇng viÔn th«ng vµ Internet - §¶m b¶o chÊt l­îng c¸c dÞch vô viÔn th«ng ®Ó ®¸p øng yªu cÇu ph¸t triÓn CNTT víi gi¸ c­íc b»ng hoÆc thÊp h¬n so víi c¸c n­íc trong khu vùc; - T¨ng c­êng c¸c biÖn ph¸p nh»m phæ biÕn réng r·i dÞch vô Internet trong toµn d©n, më réng h¬n n÷a m¹ng c¸c nhµ cung cÊp dÞch vô Internet (ISP) vµ c¸c nhµ cung cÊp néi dung (ICP) cho mäi thµnh phÇn kinh tÕ, kh«ng h¹n chÕ sè l­îng c¸c ISP vµ ICP; - Cho phÐp sö dông mäi dÞch vô ®· cã vµ sÏ cã trªn Internet ®Ó ph¸t triÓn CNTT, t¨ng dung l­îng ®­êng truyÒn vµ më thªm cæng ra quèc tÕ; § ChuÈn ho¸ th«ng tin - Lùa chän vµ chÊp nhËn nh÷ng tiªu chuÈn c«ng nghiÖp hiÖn ®¹i trªn thÕ giíi phï hîp víi ®iÒu kiÖn ph¸t triÓn c«ng nghiÖp trong n­íc ®ång thêi nhanh chãng x©y dùng c¸c tiªu chuÈn c«ng nghÖ ®Æc thï cña ViÖt Nam; - Hoµn chØnh vµ sím quy ®Þnh chuÈn ho¸ c¸c lo¹i th«ng tin cho c¸c ho¹t ®éng qu¶n lý ®iÒu hµnh quan träng cña Nhµ n­íc, c¸c bé, ngµnh, ®Þa ph­¬ng vµ c¸c ho¹t ®éng kinh tÕ phï hîp víi khu vùc vµ quèc tÕ. § H¹ tÇng nh©n lùc vµ ®µo t¹o c¸n bé - §a d¹ng ho¸ vµ x· héi ho¸ c¸c h×nh thøc ®µo t¹o vÒ th­¬ng m¹i ®iÖn tö. ChÝnh phñ t¹o ®iÒu kiÖn thuËn lîi cho c¸c tæ chøc quÇn chóng, x· héi nh­ Héi tin häc ViÖt Nam vµ c¸c héi thµnh viªn, c¸c trung t©m ®µo t¹o... më c¸c líp båi d­ìng th­êng xuyªn cho c¸c ®èi t­îng trong x· héi vÒ CNTT vµ ®Çu t­ thªm ®Ó hoµn chØnh mét bé gi¸o tr×nh tèt cho viÖc gi¶ng d¹y, ph©n lo¹i tr×nh ®é häc viªn ®Ó so¹n gi¸o tr×nh vµ gi¶ng d¹y cho phï hîp; - T¨ng c­êng göi ng­êi ®i ®µo t¹o ë n­íc ngoµi vÒ th­¬ng m¹i ®iÖn tö. Hç trî c¸c doanh nghiÖp göi ng­êi ®i ®µo t¹o theo c¸c häc bæng cña n­íc ngoµi. KhuyÕn khÝch vµ t¹o ®iÒu kiÖn cho mäi thµnh phÇn kinh tÕ vµ c¸ nh©n ®i häc ë n­íc ngoµi vÒ th­¬ng m¹i ®iÖn tö b»ng nguån vèn tù cã; - X©y dùng ph­¬ng ¸n tæ chøc vµ triÓn khai c¸c ho¹t ®éng cña Trung t©m ph¸t triÓn nguån lùc th­¬ng m¹i ®iÖn tö tr×nh ChÝnh phñ phª duyÖt ®Ó sím thùc hiÖn nhiÖm vô cña trung t©m nµy. 1.4 §Çu t­ nghiªn cøu vµ øng dông th­¬ng m¹i ®iÖn tö - Nhµ n­íc ®Çu t­ cho mét sè h­íng nghiªn cøu vµ triÓn khai phôc vô trùc tiÕp c¸c øng dông quan träng cña th­¬ng m¹i ®iÖn tö. ChÝnh phñ cÇn ®Çu t­ x©y dùng mét trung t©m nghiªn cøu vµ thö nghiÖm quèc gia vÒ Internet vµ th­¬ng m¹i ®iÖn tö. Trung t©m nghiªn cøu, thö nghiÖm nh÷ng c«ng nghÖ, ®Ò xuÊt c¸c chÝnh s¸ch cho Internet, th­¬ng m¹i ®iÖn tö vµ më réng c¸c dÞch vô Internet lµ mét ®iÒu cÇn thiÕt vµ cÊp b¸ch; - Nhµ n­íc hç trî doanh nghiÖp mét phÇn kinh phÝ thùc hiÖn c¸c ®Ò ¸n triÓn khai th­¬ng m¹i ®iÖn tö, nÕu trong ®ã cã nh÷ng néi dung nghiªn cøu khoa häc hoÆc tiÕp thu chuyÓn giao c«ng nghÖ nh»m t¹o ra c«ng nghÖ míi do doanh nghiÖp tù thùc hiÖn hoÆc phèi hîp víi c¸c c¬ quan nghiªn cøu khoa häc thùc hiÖn. 1.5 T¹o ra mét m«i tr­êng vÜ m« thuËn lîi cho ph¸t triÓn th­¬ng m¹i ®iÖn tö Tham gia th­¬ng m¹i ®iÖn tö lµ vÊn ®Ò cã tÇm chiÕn l­îc quèc gia, vÊn ®Ò cã tÝnh sèng cßn ®èi víi t­¬ng lai cña ®Êt n­íc vµ ®ang lµ vÊn ®Ò cã tÝnh nh¹y c¶m vÒ chÝnh trÞ vµ kinh tÕ trªn ph¹m vi quèc tÕ. V× thÕ, néi dung c¸c b¶n tuyªn bè chÝnh thøc cña ViÖt Nam trªn c¸c diÔn ®µn quèc tÕ, viÖc tham gia ký kÕt vÒ mÆt nhµ n­íc c¸c cam kÕt cã tÝnh rµng buéc trong c¸c tæ chøc quèc tÕ trªn tÊt c¶ c¸c khÝa c¹nh cã liªn quan ®Õn vÊn ®Ò th­¬ng m¹i ®iÖn tö cÇn ph¶i ®­îc th¶o luËn kü l­ìng, b¶o ®¶m tÝnh chñ ®éng, hiÖu qu¶, an toµn vµ cã tÝnh l©u dµi. Nhµ n­íc cÇn sím ban hµnh mét sè chÝnh s¸ch hç trî cho th­¬ng m¹i ®iÖn tö nh»m ®Èy nhanh ho¹t ®éng th­¬ng m¹i ®iÖn tö ë ViÖt Nam nh­: - ChÝnh s¸ch ®Çu t­: §Ó h×nh thµnh ®ång bé hÖ thèng c¬ së h¹ tÇng kinh tÕ - kü thuËt cho th­¬ng m¹i ®iÖn tö ®ßi hái ph¶i cã nguån vèn ®Çu t­ rÊt lín tõ mäi nguån, trong ®ã vèn cña Nhµ n­íc cã vai trß quan träng. Tr­íc hÕt ë kh©u ®Çu t­ x©y dùng c¬ së h¹ tÇng kinh tÕ - kü thuËt cho th­¬ng m¹i ®iÖn tö, trong ®ã tËp trung ­u tiªn ®Çu t­ c¸c lÜnh vùc nh­ nghiªn cøu ph¸t triÓn CNTT, hÖ thèng thanh to¸n tù ®éng, b¶o mËt vµ an toµn, tiªu chuÈn ho¸ c«ng nghiÖp vµ th­¬ng m¹i. ChÝnh phñ c©n nh¾c thµnh lËp Quü hç trî øng dông th­¬ng m¹i ®iÖn tö. Quü nµy ®­îc h×nh thµnh tõ nguån vèn ®Çu t­ ph¸t triÓn cña Nhµ n­íc vµ ®­îc giao cho c¬ quan qu¶n lý nhµ n­íc vÒ th­¬ng m¹i ®iÖn tö qu¶n lý sö dông vµo viÖc hç trî, båi th­êng rñi ro cho c¸c ®¬n vÞ, doanh nghiÖp thö nghiÖm øng dông th­¬ng m¹i ®iÖn tö nh»m khuyÕn khÝch c¸c doanh nghiÖp ®i tiªn phong thö nghiÖm, øng dông th­¬ng m¹i ®iÖn tö. V× ViÖt Nam cã tr×nh ®é ph¸t triÓn ë møc thÊp, c¸c doanh nghiÖp chñ yÕu lµ doanh nghiÖp võa vµ nhá nªn khã cã kh¶ n¨ng doanh nghiÖp tù bá tiÒn ®Çu t­ øng dông c¸c ho¹t ®éng th­¬ng m¹i ®iÖn tö. - ChÝnh s¸ch thuÕ: Nhµ n­íc ¸p dông chÝnh s¸ch thuÕ ®Ó khuyÕn khÝch ph¸t triÓn c¸c doanh nghiÖp kinh doanh dung liÖu sè ho¸ (c¸c nhµ cung cÊp dÞch vô Internet, c¸c trung gian Internet...) ®Ó t¹o c¬ së h¹ thÊp gi¸ c¸c dÞch vô trong th­¬ng m¹i ®iÖn tö. - ChÝnh s¸ch gi¸ c¶: C¸c ho¹t ®éng dÞch vô cña th­¬ng m¹i ®iÖn tö ph¶i h­íng vµo kÝch thÝch ph¸t triÓn c¸c kh¸ch hµng thuª bao, c¸c kh¸ch hµng sö dông c¸c dÞch vô cña th­¬ng m¹i ®iÖn tö. Do ®ã, Nhµ n­íc cÇn sö dông c«ng cô gi¸ c¶ ®Ó ®iÒu tiÕt cung - cÇu th«ng qua viÖc quy ®Þnh møc gi¸ trÇn c¸c dÞch vô ®Ó kÝch thÝch t¨ng tr­ëng nhanh nhu cÇu sö dông c¸c dÞch vô cña th­¬ng m¹i ®iÖn tö, ng¨n chÆn c¸c nhµ cung cÊp dÞch vô tuú tiÖn n©ng gi¸ c¸c dÞch vô, v­ît qu¸ søc mua cña kh¸ch hµng trªn thÞ tr­êngtrong n­íc. - VÒ mÆt tæ chøc: ChÝnh phñ sím h×nh thµnh mét tæ chøc ®a ngµnh bao gåm ng©n hµng, tµi chÝnh, t­ ph¸p, c«ng an, b­u chÝnh viÔn th«ng... ®ång thêi so¹n th¶o c¬ chÕ vËn hµnh, hµnh lang ph¸p lý cho th­¬ng m¹i ®iÖn tö. Nªn thµnh lËp ngay mét ®Çu mèi quèc gia vÒ “kinh tÕ sè ho¸” vµ “th­¬ng m¹i ®iÖn tö”. Mét tæ chøc ®Çu mèi quèc gia vÒ th­¬ng m¹i ®iÖn tö (cã thÓ lµ Héi ®ång) gåm ®¹i diÖn cña nhiÒu bé ngµnh vµ giíi cã liªn quan lµ mét tæ chøc cÇn thµnh lËp ®Ó cã thÓ héi tô ®­îc kiÕn thøc vµ sù nh×n nhËn tõ nhiÒu khÝa c¹nh. V× héi ®ång lµ mét tæ chøc mang tÝnh t­ vÊn lµ chñ yÕu, nªn theo kinh nghiÖm c¸c n­íc, sÏ cÇn tíi mét Uû ban quèc gia (hoÆc t­¬ng ®­¬ng) cã chøc n¨ng vµ quyÒn h¹n ra quyÕt ®Þnh, chØ ®¹o vµ xö lý gi¶i quyÕt. Héi ®ång vµ Uû ban sÏ lµ ®Çu mèi ®­a ra chiÕn l­îc còng nh­ ch­¬ng tr×nh hµnh ®éng cho th­¬ng m¹i ®iÖn tö, ®ång thêi chØ ®¹o thùc hiÖn chiÕn l­îc vµ ch­¬ng tr×nh ®ã, tr¸nh ®­îc c¸c xu h­íng thiÕu nh×n nhËn toµn diÖn, hoÆc cho lµ ch­a thÓ lµm g× víi th­¬ng m¹i ®iÖn tö, hoÆc ng­îc l¹i, tiÕn hµnh mét c¸ch véi v·, nÆng vÒ ph« diÔn, kh«ng nh÷ng kh«ng thu ®­îc kÕt qu¶ mong muèn mµ cßn ®Ó l¹i hËu qu¶ khã cã thÓ kh¾c phôc sau nµy. 2. VÒ phÝa c¸c doanh nghiÖp 2.1 N©ng cao nhËn thøc vµ chñ ®éng tham gia vµo th­¬ng m¹i ®iÖn tö C¸c doanh nghiÖp võa vµ nhá cÇn x¸c ®Þnh râ xu thÕ ph¸t triÓn cña th­¬ng m¹i ®iÖn tö trong nÒn kinh tÕ nãi chung vµ sù cÇn thiÕt ph¶i ¸p dông th­¬ng m¹i ®iÖn tö trong ho¹t ®éng kinh doanh cña m×nh do nh÷ng lîi Ých mµ th­¬ng m¹i ®iÖn tö cã thÓ ®em l¹i, tõ ®ã, dùa vµo ®iÒu kiÖn thùc tÕ cña doanh nghiÖp mµ x©y dùng chiÕn l­îc øng dông th­¬ng m¹i ®iÖn tö cho phï hîp. C¸c doanh nghiÖp võa vµ nhá còng cÇn n¾m ®­îc vai trß cña m×nh trong nÒn kinh tÕ vµ x¸c ®Þnh: trong th­¬ng m¹i ®iÖn tö doanh nghiÖp lµ ng­êi trùc tiÕp kinh doanh nªn ph¶i ®ãng vai trß tiªn phong, cßn nhµ n­íc chØ mang tÝnh hç trî. Do ®ã, c¸c doanh nghiÖp võa vµ nhá nªn chñ ®éng tham gia th­¬ng m¹i ®iÖn tö vµ lËp kÕ ho¹ch cô thÓ vÒ møc ®é tham gia, chuÈn bÞ c¸c b­íc cÇn thiÕt ®Ó khái lì mÊt c¬ héi kinh doanh. §iÒu nµy sÏ lµm doanh nghiÖp tù chñ h¬n trong kinh doanh vµ, h¬n thÕ n÷a, cã thÓ ®ãng gãp nh÷ng ý kiÕn thiÕt thùc cho nhµ n­íc ®Ó tiÕn hµnh ho¹t ®éng th­¬ng m¹i ®iÖn tö mét c¸ch cã hiÖu qu¶, b¶o vÖ quyÒn lîi cho doanh nghiÖp vµ ng­êi tiªu dïng tham gia. C¸c doanh nghiÖp còng nªn chñ ®éng tham gia c¸c héi th¶o vÒ th­¬ng m¹i ®iÖn tö do chÝnh phñ hoÆc c¸c tæ chøc n­íc ngoµi tæ chøc, mÆt kh¸c, tham kh¶o vµ häc hái kinh nghiÖm n­íc ngoµi vÒ c¸ch thøc kinh doanh trªn Internet. 2.2 ChuÈn bÞ nguån nh©n lùc C¸c doanh nghiÖp nªn tuyÓn dông, ®µo t¹o ®éi ngò nh©n viªn cã tr×nh ®é, cã thÓ n¾m b¾t nhanh c¸c kü thuËt th­¬ng m¹i ®iÖn tö, sö dông nh÷ng ng­êi cã hiÓu biÕt s©u s¾c vÒ c«ng nghÖ th«ng tin ®Ó qu¶n lý, kiÓm so¸t c¸c giao dÞch th­¬ng m¹i ®iÖn tö. §ång thêi, b¶n th©n l·nh ®¹o doanh nghiÖp còng cÇn hiÓu râ c¸ch thøc vËn hµnh tæ chøc th­¬ng m¹i ®iÖn tö ®Ó cã thÓ ®­a ra chiÕn l­îc kinh doanh phï hîp còng nh­ cã thÓ qu¶n lý ®­îc ho¹t ®éng cña doanh nghiÖp khi thùc hiÖn øng dông th­¬ng m¹i ®iÖn tö trong s¶n xuÊt kinh doanh. 2.3 Xem xÐt l¹i quy tr×nh kinh doanh cho phï hîp víi ph­¬ng thøc ho¹t ®éng cña th­¬ng m¹i ®iÖn tö Mçi doanh nghiÖp khi tham gia vµo m¹ng Internet tr­íc hÕt cÇn x¸c ®Þnh râ môc tiªu vµ chiÕn l­îc kinh doanh bëi môc tiªu vµ chiÕn l­îc kinh doanh trong th­¬ng m¹i ®iÖn tö cã thÓ cã nhiÒu ®iÓm kh¸c biÖt so víi trong ph­¬ng thøc kinh doanh truyÒn thèng. Doanh nghiÖp cã thÓ tham kh¶o ý kiÕn c¸c chuyªn gia trong qu¸ tr×nh x©y dùng kÕ ho¹ch kinh doanh. Doanh nghiÖp còng cÇn kiÓm tra kü l­ìng tõng b­íc trong kÕ ho¹ch kinh doanh tr­íc khi ®­a vµo triÓn khai ®Ó tr¸nh nh÷ng sai sãt cã thÓ ¶nh h­ëng ®Õn kÕt qu¶ kinh doanh. 2.4 X©y dùng website cña doanh nghiÖp Khi tham gia vµo th­¬ng m¹i ®iÖn tö, doanh nghiÖp nªn x©y dùng cho m×nh mét website riªng hoÆc ®¨ng qu¶ng c¸o t¹i mét website nµo ®ã. §Ó website thùc sù lµ mét c«ng cô h÷u Ých trong ho¹t ®éng kinh doanh th­¬ng m¹i ®iÖn tö cña doanh nghiÖp, website cña doanh nghiÖp ph¶i ®­îc thiÕt kÕ b¶o ®¶m c¸c yªu cÇu sau: Cung cÊp th«ng tin ®Çy ®ñ vµ chÝnh x¸c: Website ph¶i tr×nh bµy mét c¸ch râ rµng vµ chÝnh x¸c c¸c th«ng tin chi tiÕt liªn quan ®Õn doanh nghiÖp mµ c¸c ®èi t¸c kinh doanh cÇn biÕt nh­ ®Þa chØ trô së lµm viÖc, ®Þa chØ e-mail, sè ®iÖn tho¹i, fax..., c¸c th«ng tin vÒ chÊt l­îng, gi¸ c¶ s¶n phÈm hoÆc dÞch vô, ph­¬ng thøc vËn chuyÓn hµng, ph­¬ng thøc thanh to¸n, thêi gian b¶o hµnh. Doanh nghiÖp cÇn t¹o ®iÒu kiÖn cho kh¸ch hµng t×m hiÓu nguån gèc, xuÊt xø còng nh­ tÝnh n¨ng sö dông cña s¶n phÈm ngay trªn website nµy. ThiÕt kÕ website linh ho¹t: Th«ng tin trªn website ph¶i lu«n ®­îc cËp nhËt sao cho website nµy lµ nguån th«ng tin tèt nhÊt vÒ s¶n phÈm vµ dÞch vô cña doanh nghiÖp. §ång thêi h×nh ¶nh còng nh­ c¸c file d÷ liÖu ph¶i thËt sù g©y Ên t­îng cho mäi ®èi t­îng truy nhËp, lu«n cã c¸c s¸ng kiÕn ®æi míi ®Ó t¹o ®­îc trang web víi nh÷ng h×nh ¶nh sèng ®éng, ©m thanh vui t­¬i mang b¶n s¾c riªng vµ nÐt ®Æc tr­ng riªng cña doanh nghiÖp. Bªn c¹nh ®ã, website còng ph¶i ®¶m b¶o tèc ®é truy cËp nhanh b»ng c¸ch lo¹i bá c¸c ®o¹n kh«ng cÇn thiÕt, gi¶m h×nh ¶nh giíi thiÖu s¶n phÈm ë kÝch th­íc võa ph¶i, doanh nghiÖp còng cã thÓ thiÕt kÕ mét hÖ thèng ®Þnh h­íng cho phÐp kh¸ch hµng chän s¶n phÈm dÔ dµng h¬n vµ nhanh h¬n. Nh÷ng ®iÒu nµy sÏ t¹o ®iÒu kiÖn cho kh¸ch hµng truy cËp website th­êng xuyªn h¬n. §¶m b¶o an toµn: Website cña doanh nghiÖp ph¶i ch¾c ch¾n t¹o ®­îc lßng tin ®èi víi nh÷ng kh¸ch hµng tiÒm n¨ng. Do vËy, doanh nghiÖp cÇn chó träng quan t©m ®Õn viÖc b¶o mËt cho kh¸ch hµng ®ång thêi b¶o ®¶m tÝnh an toµn cho hÖ thèng thanh to¸n cña doanh nghiÖp. Bªn c¹nh ®ã, ®Ó ®¶m b¶o cho website ®­îc nhiÒu ng­êi biÕt ®Õn, doanh nghiÖp kh«ng thÓ kh«ng chó ý ®Õn viÖc giíi thiÖu ®Þa chØ website trªn c¸c ph­¬ng tiÖn th«ng tin kh¸c bëi website chØ cã thÓ thùc hÞªn ®­îc chøc n¨ng cña nã khi ®­îc mäi ng­êi biÕt ®Õn vµ truy cËp. 2.5 Tham gia sµn giao dÞch th­¬ng m¹i ®iÖn tö Trªn thùc tÕ, viÖc x©y dùng vµ duy tr× mét website cã hiÖu qu¶ cã thÓ tèn kh¸ nhiÒu chi phÝ vµ lµ mét khã kh¨n ®èi víi nhiÒu doanh nghiÖp võa vµ nhá v× quy m« vèn cña c¸c doanh nghiÖp nµy th­êng kh«ng lín. Tham gia sµn giao dÞch lµ mét gi¶i ph¸p gióp c¸c doanh nghiÖp gi¶m nhÑ ®­îc khã kh¨n vÒ chi phÝ. §ång thêi, c¸c doanh nghiÖp tham gia sµn giao dÞch sÏ ®­îc hç trî vÒ ®µo t¹o, ®µo t¹o c¶ cho ng­êi qu¶n lý vµ ng­êi triÓn khai, ®Ó hä cã thÓ chñ ®éng t¹o cho m×nh mét gian hµng trùc tuyÕn, b»ng c¸c c«ng cô trong sµn giao dÞch. Th«ng qua sµn giao dÞch, c¸c doanh nghiÖp sÏ ®­îc cung cÊp th«ng tin vµ t­ vÊn vÒ c¸c v¨n b¶n, chÝnh s¸ch, c¸c quy ®Þnh vµ tËp qu¸n th­¬ng m¹i quèc tÕ, nh»m gióp doanh nghiÖp n©ng cao n¨ng lùc c¹nh tranh khi héi nhËp quèc tÕ. Sµn giao dÞch còng lµ diÔn ®µn cho c¸c doanh nghiÖp cã ®iÒu kiÖn trao ®æi, häc hái kinh nghiÖm, hái ®¸p nh÷ng vÊn ®Ò quan t©m. Nh­ vËy, cã thÓ nãi, sµn giao dÞch th­¬ng m¹i ®iÖn tö gióp c¸c doanh nghiÖp cã ®iÒu kiÖn tiÕp cËn víi th­¬ng m¹i ®iÖn tö mét c¸ch chñ ®éng, kÓ c¶ trong ®iÒu kiÖn nguån kinh phÝ h¹n chÕ. 2.6 C¸c doanh nghiÖp cÇn cã chiÕn l­îc x©y dùng vµ ph¸t triÓn th­¬ng hiÖu Th­¬ng hiÖu lµ mét tµi s¶n quan träng cña doanh nghiÖp. Mét sè doanh nghiÖp bÞ thÊt b¹i lµ do kh«ng cñng cè ®­îc tªn tuæi cña m×nh trªn m¹ng vµ g¾n nã víi nh÷ng h×nh t­îng dµnh cho kh¸ch hµng. VÊn ®Ò th­¬ng hiÖu trong th­¬ng m¹i ®iÖn tö phøc t¹p vµ dÔ gÆp r¾c rèi h¬n so víi th­¬ng hiÖu trong kinh doanh truyÒn thèng v×, trong kinh doanh truyÒn thèng, th­¬ng hiÖu th­êng cã tÝnh chÊt khu vùc nh­ng trªn Internet l¹i kh«ng tån t¹i c¸c khu vùc truyÒn th«ng. TÝnh toµn cÇu cña Internet cã thÓ g©y ra nh÷ng tranh c·i vÒ th­¬ng hiÖu. Thªm vµo ®ã, t×nh tr¹ng vi ph¹m quyÒn së h÷u trÝ tuÖ vÉn cßn lµ mét vÊn ®Ò lín ®ang tån t¹i vµ cã nguy c¬ ngµy cµng gia t¨ng khi th­¬ng m¹i ®iÖn tö ph¸t triÓn. V× vËy, ngay tõ nh÷ng ngµy ®Çu tham gia vµo th­¬ng m¹i ®iÖn tö, c¸c doanh nghiÖp ph¶i v¹ch cho m×nh mét chiÕn l­îc x©y dùng, cñng cè, ph¸t triÓn vµ b¶o vÖ th­¬ng hiÖu cña m×nh. KÕt luËn Th­¬ng m¹i ®iÖn tö ®·, ®ang ph¸t triÓn rÊt nhanh chãng trªn thÕ giíi vµ sÏ lµ thµnh phÇn quan träng cña th­¬ng m¹i nãi chung vµo thÕ kû 21. Kh«ng chØ cã c¸c n­íc ph¸t triÓn mµ c¶ c¸c n­íc ®ang ph¸t triÓn còng ngµy cµng nhËn thøc s©u s¾c tÇm quan träng cña viÖc ph¸t triÓn th­¬ng m¹i ®iÖn tö trong xu thÕ héi nhËp, toµn cÇu ho¸ vµ h­íng tíi ph¸t triÓn “nÒn kinh tÕ sè ho¸”. C¸c quèc gia kh«ng tÝnh ®Õn xu thÕ nµy sÏ khã tr¸nh khái nguy c¬ tôt hËu nhÊt lµ trong ®iÒu kiÖn mµ ngµnh c«ng nghÖ th«ng tin ®ang ph¸t triÓn víi tèc ®é nh­ vò b·o hiÖn nay. Víi ViÖt Nam, trong tiÕn tr×nh tham gia th­¬ng m¹i ®iÖn tö ®· cã nhiÒu kÕt qu¶ ®¸ng khÝch lÖ ®Æc biÖt lµ vÒ viÖc ph¸t triÓn c¬ së h¹ tÇng c«ng nghÖ th«ng tin vµ viÔn th«ng phôc vô cho th­¬ng m¹i ®iÖn tö. Tuy nhiªn, ®Ó th­¬ng m¹i ®iÖn tö cã thÓ ph¸t triÓn hoµn thiÖn ë ViÖt Nam, trong ®iÒu kiÖn ViÖt Nam ®ang vµ sÏ tham gia vµo nhiÒu tæ chøc kinh tÕ khu vùc vµ thÕ giíi, ®Æc biÖt lµ HiÖp ®Þnh khung e-ASEAN, cßn cã nhiÒu vÊn ®Ò ®ßi hái n­íc ta ph¶i gi¶i quyÕt nh­ x©y dùng v¨n b¶n quy ph¹m ph¸p luËt vÒ th­¬ng m¹i ®iÖn tö, b¶o vÖ quyÒn së h÷u trÝ tuÖ ph¸t sinh trong th­¬ng m¹i ®iÖn tö, b¶o vÖ d÷ liÖu c¸ nh©n vµ b¶o vÖ lîi Ých cña ng­êi tiªu dïng… Do vËy, n­íc ta cÇn tiÕp tôc t¨ng c­êng x©y dùng h¹ tÇng c¬ së th«ng tin, n©ng cao chÊt l­îng dÞch vô viÔn th«ng, gi¶m gi¸ b¸n c¸c lo¹i dÞch vô viÔn th«ng cho phï hîp víi mÆt b»ng chung cña thÕ giíi. §ång thêi, cÇn tËp trung ph¸t triÓn nguån nh©n lùc vÒ c«ng nghÖ th«ng tin cã chÊt l­îng cao h¬n n÷a, n©ng cao tr×nh ®é ngo¹i ng÷, nhÊt lµ tiÕng Anh bëi ®©y lµ ng«n ng÷ giao dÞch phæ biÕn trong th­¬ng m¹i ®iÖn tö trªn thÕ giíi. §èi víi c¸c doanh nghiÖp võa vµ nhá ViÖt Nam, lµ mét thµnh phÇn quan träng trong nÒn kinh tÕ xÐt vÒ tû träng trong tæng sè c¸c doanh nghiÖp còng nh­ xÐt vÒ khÝa c¹nh gi¶i quyÕt c«ng ¨n viÖc lµm cho ng­êi lao ®éng, viÖc tham gia øng dông th­¬ng m¹i ®iÖn tö hiÖn nay míi ë giai ®o¹n khëi ®Çu vµ kÕt qu¶ thu ®­îc cßn thÊp nh­ng trong t­¬ng lai, ch¾c ch¾n th­¬ng m¹i ®iÖn tö sÏ cã hiÖu qu¶ cao h¬n ®em l¹i nhiÒu lîi Ých h¬n n÷a cho c¸c doanh nghiÖp vµ cã thÓ ®­îc øng dông trong hÇu hÕt c¸c doanh nghiÖp. Tuy nhiªn ®Ó ®¹t ®­îc ®iÒu ®ã ®ßi hái c¸c doanh nghiÖp võa vµ nhá ph¶i chñ ®éng chuÈn bÞ vµ ®Çu t­ c¸c thiÕt bÞ, c«ng nghÖ tiªn tiÕn, ®iÒu chØnh c¬ cÊu, quy tr×nh s¶n xuÊt kinh doanh nh»m n©ng cao søc c¹nh tranh ®Ó cã thÓ ®øng v÷ng trong nÒn kinh tÕ vµ tham gia vµo thÞ tr­êng thÕ giíi. §iÒu quan träng lµ mçi doanh nghiÖp cÇn ph¶i cã ®­îc nhËn thøc ®óng ®¾n vÒ th­¬ng m¹i ®iÖn tö vµ x©y dùng ®­îc cho m×nh mét kÕ ho¹ch øng dông th­¬ng m¹i ®iÖn tö phï hîp víi sù ph¸t triÓn nhanh chãng cña nÒn kinh tÕ tri thøc. §ã lµ gi¶i ph¸p tèt nhÊt ®èi víi c¸c doanh nghiÖp võa vµ nhá ViÖt Nam ®Ó ph¸t triÓn v÷ng ch¾c trong xu thÕ héi nhËp vµ toµn cÇu ho¸ vµ ph¸t triÓn kinh tÕ sè ho¸ hiÖn nay. Tµi liÖu tham kh¶o 1. Th­¬ng m¹i ®iÖn tö - Häc viÖn hµnh chÝnh quèc gia - NXB Lao ®éng 2003 2. KhÝa c¹nh v¨n ho¸ trong th­¬ng m¹i ®iÖn tö - NXB ChÝnh trÞ quèc gia 2003 3. Th­¬ng m¹i ®iÖn tö cho doanh nghiÖp - NXB Khoa häc kü thuËt 2001 4. T­¬ng lai cña th­¬ng m¹i ®iÖn tö - Sayling Wen - NXB B­u ®iÖn 2002 5. Giao dÞch th­¬ng m¹i ®iÖn tö - Mét sè vÊn ®Ò c¬ b¶n - NXB ChÝnh trÞ quèc gia 2002 6. Th­¬ng m¹i ®iÖn tö víi ph¸t triÓn doanh nghiÖp võa vµ nhá - ViÖn kinh tÕ thÕ giíi 2001 7. Gi¶i ph¸p ph¸t triÓn doanh nghiÖp võa vµ nhá ë ViÖt Nam - NXB ChÝnh trÞ quèc gia 2002 8. Dù th¶o Ph¸p lÖnh th­¬ng m¹i ®iÖn tö (lÇn thø 6) - Bé Th­¬ng m¹i 9. Dù ¸n quèc gia kü thuËt th­¬ng m¹i ®iÖn tö - Bé Th­¬ng m¹i 10. Nghiªn cøu øng dông th­¬ng m¹i ®iÖn tö trong c¸c doanh nghiÖp ViÖt Nam - LuËn ¸n tiÕn sü - Lª Minh L­¬ng 11. Vietnam e-Readiness and e-Needs Assessment Report (5/2003) 12. Mét sè kho¸ luËn tèt nghiÖp cña sinh viªn §¹i häc Ngo¹i th­¬ng 13. C¸c b¸o vµ t¹p chÝ: - Tin häc vµ ®êi sèng sè 6,10/2002, sè 1,4,9/2003 - Kinh tÕ Ch©u ¸ Th¸i B×nh D­¬ng sè 2, 8,10/2001, 2/2002 - Ngo¹i th­¬ng sè 7,8/2003 - Ph¸t triÓn kinh tÕ sè 5/2003 - Th­¬ng m¹i c¸c sè n¨m 2003 - TuÇn tin C«ng nghiÖp - Th­¬ng m¹i ViÖt Nam (Bé Th­¬ng m¹i) - B­u chÝnh viÔn th«ng sè 5,6,7,8/2003 - Kinh tÕ vµ ph¸t triÓn sè 11/2002 - DiÔn ®µn doanh nghiÖp sè 8/2003 - Nh÷ng vÊn ®Ò kinh tÕ thÕ giíi sè 5/2003 14. Th«ng tin trªn c¸c trang Web - www.thuongmaidientu.com - www.mot.gov.vn - www.ecommercetimes.com - www.ebusinessforum.com - www.vnexpress.net - www.it-life.vnn.vn - www.vnn.vn - www.bvom.com/news/ ._.