Thuế quan Việt Nam trong quá trình hội nhập AFTA

ch­¬ng i sù h×nh thµnh khu vùc mËu dÞch tù do asean afta Kh¸i qu¸t chung vÒ hiÖp héi c¸c n­íc §«ng Nam ¸ Với truyền thống lịch sử lâu đời, Đông Nam Á đã có những đóng góp đáng kể cho sự phát triển của nền văn minh nhân loại. Các nước trong khu vự có sự tương đồng cao trên nhiều lĩnh vực văn hóa - xã hội cũng như trình độ phát triển kinh tế. Chính vì vậy, nhu cầu hợp tác, liên kết các nước trong khu vực luôn được đặt ra trong các thời điểm lịch sử. Trong bối cảnh toàn cầu hóa và khu vực hóa trên thế giới đang diễn ra mạnh mẽ như hiện nay thì nhu cầu liên kết giữa các nước trong khu vực Đông Nam Á lại càng trở nên bức thiết điều này đã trở thành hiện thực với sự ra đời của Hiệp hội các nước Đông Nam Á - ASEAN. Sù ra ®êi cña ASEAN Ngày 8/8/1967, tại Băng Cốc (Thái Lan), Hội nghị các Bộ trưởng ngoại giao, đại diện cho chính phủ của năm nước Đông Nam Á là Inđônêxia, Philipin, Xingapo và Thái Lan đã ký kết với một văn kiện quan trọng, bản Tuyên bố Băng Cốc, tạo dựng nền tảng cho sự ra đời của Hiệp hội các nước Đông Nam Á (ASEAN). Mục tiêu của Hiệp hội được nêu rõ trong Tuyên bố Băng Cốc là: “Thúc đẩy tăng trưởng kinh tế, tiến bộ xã hội và phát triển văn hóa trong khu vực thông qua các nỗ lực chung trên tinh thần công bằng và phân phối nhằm tăng cường nền tảng cho một cộng đồng hòa bình và thịnh vượng của các nước Đông Nam Á” Còng theo tuyªn bè nµy, c¬ quan ho¹ch ®Þnh chÝnh s¸ch cao nhÊt cña ASEAN lµ Héi nghÞ Bé tr­ëng ngo¹i giao c¸c n­íc ASEAN. Héi nghÞ nµy ®­îc tiÕn hµnh Ýt nhÊt 1 n¨m 1 lÇn, ë ®ã nh÷ng vÊn ®Ò quan träng nhÊt liªn quan ®Õn ho¹t ®éng cña HiÖp héi ®­îc bµn ®Õn, kÓ c¶ viÖc tiÕp nhËn hay kÕt n¹p c¸c thµnh viªn míi. Trong qu¸ tr×nh ho¹t ®éng c¬ cÊu tæ chøc còng nh­ chøc n¨ng ho¹t ®éng ®­îc dÇn dÇn hoµn thiÖn. N¨m n­íc §ong Nam ¸ - thµnh viªn s¸ng lËp ra ASEAN lµ nh÷ng n­íc míi giµnh ®­îc ®éc lËp d©n téc tõ ¸ch thèng trÞ cña thùc d©n ph­¬ng T©y, vµ ph¸t triÓn theo con ®­êng t­ b¶n chñ nghÜa. V× vËy, sù s¸ng lËp ra ASEAN vµo n¨m 1967 thóc ®Èy hîp t¸c kinh tÕ gi÷a c¸c n­íc víi nhau, ®ång thêi t¹o ra søc m¹nh tËp thÓ ®Ó cã thÓ chèng l¹i sù kú thÞ trong th­¬ng m¹i quèc tÕ ( v× lóc ®ã trªn thÕ giãi ®· h×nh thµnh c¸c tæ chøc th­¬ng m¹i khÐp kÝn, vÝ dô nh­ “thÞ tr­êng chung Ch©u ©u” hay “khu vùc tù do bu«n b¸n”). VÒ mÆt kh¸ch quan, sù kiÖn nµy chøng tá sù thay ®æi vÒ chÊt cña qu¸ tr×nh chuyÓn ®æi cña c¸c n­íc thuéc ®Þa vµ nöa thuéc ®Þa, tõ chç lµ môc tiªu, ®èi t­îng ph©n biÖt cña chñ nghÜa ®Õ quèc trë thµnh chr thÓ cña c¸c mèi quan hÖ quèc tÕ. MÆc dï nh÷ng môc tiªu, nhiÖm vô ®­a ra trong Tuyªn bè B¨ng Cèc cßn mËp mê, c¸c ®iÒu môc ch­a ®­îc cô thÓ ho¸, c¬ cÊu tæ chøc cßn láng lÎo, thiÕu râ rµng, nguyªn t¾c ho¹t ®éng cßn chung chung, nh­ng sù ra ®êi cña ASEAN ®· ®Æt nÒn mãng thÓ chÕ – ph¸p lý cho sù h×nh thµnh vµ triÓn khai c¸c c¬ chÕ hîp t¸c còng nh­ më réng kÕt n¹p thµnh viªn míi sau nµy. Thực tế của quá trình hình thành và phát triển ASEAN đã cho thấy, kỳ vọng vµ môc tiªu cña HiÖp héi ®­a ra trong Tuyªn bè B¨ng Cèc đang dần trở thành hiện thực với sự hội tụ của đầy đủ mười nước trong ASEAN. Thời điểm gia nhập chính thức của các thành viên mới của Hiệp hội như sau: Ngày 7/1/1984, Brunây gia nhập - thành viên thứ sáu. Ngày 28/7/1995, Việt Nam gia nhập - thành viên thứ bẩy. Ngày 23/7/1997, Lào và Mianma gia nhập - thành viên thứ tám và chín. Ngày 30/4/1999, Campuchia gia nhập - thành viên thứ mười. Với sự tham gia của các thành viên mới, ASEAN thực sự đã trở thành một khu vực thị trường lớn với số dân đông đảo, có mức tăng trưởng kinh tế cao. Dưới đây là một vài số liệu cơ bản vể ASEAN. Bảng: Những số liệu tổng hợp cơ bản về ASEAN năm 1998 Nước Diện tích (km2) Dân số (triệu người ) Tỷ lệ tăng dân số (%) Tăng GDP b/q 90-97 (%) Xuất khẩu (triệu người) Nhập khẩu (triệu USD) Brunây Campuchia Inđôxia Lào Malaixia Mianma Philipin Thái Lan Singapo Việt Nam 5.765 181.000 1.919.400 236.000 329.749 676.552 300.000 514.000 618 329.566 0,3144 10,91 199,87 4,83 21,70 46,40 73,50 60,60 3,10 8.20 3,0 2,4 1,5 2,4 2,3 1,8 2,3 1,9 1,1 1,8 2,03 5,56 7,64 6,66 8,86 5,71 3,10 7,36 8,35 7,84 2.364,88 696,5 53.436,0 359,0 78.708,9 839,8 25.228,0 57.624,4 124.991,9 9.185,0 1.877,38 1.039,6 41.664,0 706,0 78.558,1 1.817,2 38.581,0 61.361,6 132.393,9 11.792,0 Tổng số 4.492.650 497,77 353.434,38 369.790,78 Chøc n¨ng vµ nguyªn t¾c ho¹t ®éng cña ASEAN Với chức năng, ASEAN được thiết lập nhằm thúc đẩy sự hợp tác mang tính toàn diện, sâu sắc trên mọi lĩnh vực chính trị, ngoại giao, an ninh, văn hóa - xã hội, khoa học kỹ thuật và phát triển kinh tế của mười nước thành viên. Điều đó tạo ra đặc thù của liên kết khu vực này so với các tổ chức kinh tế quốc tế như WTO, APEC, ASEM, cũng như so với nhiều liên kết quốc tế khác trên thế giới hiện nay. Tuy nhiên, các hoạt động hợp tác kinh tế - thương mại trong ASEAN với các chương trình hợp tác lớn vẫn là nội dung cơ bản và quan trọng nhất trong các hoạt động của ASEAN. Các chương trình này bao gồm: Khu vực mậu dịch tự do ASEAN (AFTA), Khu vực đầu tư ASEAN (AIA), Chương trình tự do hóa thương mại dịch vụ, Chương trình hợp tác hải quan ASEAN, Chương trình hợp tác công nghiệp ASEAN (AICO)... Nhìn chung, ASEAN hoạt động dựa trên hai nhóm nguyên tắc chủ đạo sau đây: Nhóm các nguyên tắc thiết lập quan hệ song phương và địa phương của ASEAN Đó là sáu nguyên tắc chính được nêu ra trong hội nghị thượng đỉnh Bali năm 1976 nhằm điều tiết các quan hệ đối ngoại của các nước ASEAN: Cùng tôn trọng độc lập, chủ quyền, bình đẳng, toàn vẹn lãnh thổ và bản sắc dân tộc của tất cả các quốc gia. Quyền quyết định của mọi quốc gia là lãnh đạo mọi hoạt động của dân tộc mình, không có sự can thiệp, lật đổ hoặc cưỡng ép của bên ngoài. Không can thiệp vào công việc nội bộ của nhau. Giải quyết bất đồng hoặc tranh chấp các biện pháp hòa bình. Không đe dọa hoặc sử dụng vũ lực. Hợp tác với nhau một cách có hiệu quả. Nhóm các nguyên tắc điều phối hoạt động của tổ chức ASEAN Nguyên tắc nhất trí (Consensus): nghĩa là mọi quyết định về các vấn đề quan trọng chỉ được coi là của ASEAN khi được tất cả các nước thành viên nhất trí thông qua. Nguyên tắc này theo như quyết định của cuộc họp ngoại trưởng ASEAN ngày 25/9/1995 được áp dụng ở những mức độ khác nhau, có những vấn đề sẽ được nhất trí toàn bộ, có những vấn đề thông qua theo nhất trí đa số, nhất trí tương đối và nhất trí tuyệt đối. Nguyên tắc bình đẳng (equality): thể hiện trên hai mặt, thứ nhất là các nước ASEAN không kể lớn nhỏ hay giàu nghèo đều bình đẳng với nhau trong nghĩa vụ đóng góp cũng như chia sẻ quyền lợi; thứ hai, hoạt động của tổ chức ASEAN được duy trì trên cơ sở luân phiên cho các nước thành viên theo vần A, B, C. Nguyên tắc 6 - X: được thỏa thuận tháng 2/1992, theo nguyên tắc này, một dự án hoặc kế hoạch chung của ASEAN nếu từ hai nước trở lên chấp nhận thực hiện thì cứ tiến hành trước dự án chứ không đợi tất cả các nước thành viên khác thực hiện mới tiến hành Ngoài ra trong quan hệ giữa các nước ASEAN còn có một số nguyên tắc, tuy không thành văn, song được mọi người tôn trọng và áp dụng như: nguyên tắc có đi có lại, thân thiện không đối đầu, không tuyên truyền tố cáo nhau qua các báo chí, giữ gìn đoàn kết ASEAN và giữ bản sắc chung của Hiệp hội... Cơ cấu tổ chức hợp tác kinh tế của ASEAN Héi nghÞ Bé tr­ëng Kinh tÕ ASEAN (ASEAN Economic Ministers - AEM): lµ c¬ cÊu ®iÒu hµnh vµ ho¹ch ®Þnh hîp t¸c c¸o nhÊt trªn lÜnh vùc kinh tÕ cña ASEAN. AEM häp chÝnh thøc mçi n¨m mét lÇn, nh­ng AEM cã thÓ häp kh«ng chÝnh thøc khi cÇn thiÕt nh»m chØ ®¹o c¸c mÆt hîp t¸c kinh tÕ trong ASEAN. AEM cã tr¸ch nhiÖm b¸o c¸o c«ng viÖc lªn cho nh÷ng ng­êi ®øng ®Çu chÝnh phñ c¸c n­íc ASEAN t¹i c¸c Héi nghÞ CÊp cao. §­îc sù ph©n c«ng cña ChÝnh phñ, Bé tr­ëng Th­¬ng m¹i ViÖt Nam tham dù c¸c AEM. Héi ®ång AFTA (Khu vùc MËu dÞch Tù do - ASEAN Free Trade Area): ®­îc thµnh lËp theo quyÕt ®Þnh cña Héi nghÞ Th­îng ®Ønh ASEAN lÇn thø t­ ngµy 28/1/1992 t¹i Singapore ®Ó theo dâi, phèi hîp vµ b¸o c¸o viÖc thùc hiÖn Ch­¬ng tr×nh ­u ®·i thuÕ quan cã hiÖu lùc chung (Common Effective Preferential Tariff - CEPT). Héi ®ång AFTA lµ c¬ quan cÊp Bé tr­ëng, gåm ®¹i diÖn cña c¸c n­íc thµnh viªn vµ Tæng th­ ký ASEAN . Héi ®ång häp khi cÇn thiÕt, nh­ng Ýt nhÊt mçi n¨m mét lÇn vµ b¸o c¸o trùc tiÕp lªn Héi nghÞ AEM. ViÖt Nam cö Bé tr­ëng Tµi chÝnh tham gia Héi ®ång AFTA. Héi nghÞ c¸c quan chøc kinh tÕ cÊp cao (Senior Economic Official Meeting - SEOM): lµ c¬ quan cÊp d­íi trùc tiÕp gióp viÖc cho AEM vµ Héi ®ång AFTA, ®Èm nhËn viÖc gi¸m s¸t c¸c ho¹t ®éng hîp t¸c kinh tÕ ASEAN. SEOM häp 2 - 3 th¸ng mét lÇn vÇ cã tr¸ch nhiÖm b¸o c¸o lªn AEM vµ Héi ®ång AFTA. ViÖt Nam cö Vô tr­ëng Vô ChÝnh s¸ch th­¬ng m¹i ®a ph­¬ng, Bé Th­¬ng m¹i lµm Tr­ëng ®oµn tham gia SEOM. Héi ®ång AIA (Khu vùc ®Çu t­ ASEAN - ASEAN Investment Agreement) vµ Uû ban ®iÒu phèi vÒ ®Çu t­ (Committee for Co-ordination of Investment - CCI): ®Ó phèi hîp, gi¸m s¸t vµ ®iÒu hµnh viÖc thùc hiÖn HiÖp ®Þnh khung vÒ Khu vùc ®Çu t­ ASEAN (AIA) ký kÕt ngµy 7/10/1998, Héi ®ång AIA ®­îc thµnh lËp víi c¬ chÕ ho¹t ®éng t­¬ng tù nh­ Héi ®ång AFTA. Héi ®ång AIA b¸o c¸o trùc tiÕp lªn AEM. Uû ban ®iÒu phèi vÒ ®Çu t­ lµ c¬ quan cÊp Vô gióp viÖc cho Héi ®ång AIA, ViÖt Nam cö Bé KÕ ho¹ch vµ §Çu t­ tham gia Héi ®ång AIA vµ CCI. Uû ban ®iÒu phèi vÒ dÞch vô (Committee for Co-ordination of Service - CCS): ®­îc thµnh lËp ®Ó x©y dùng c¸c ph­¬ng ¸n ®µm ph¸n, phèi hîp, gi¸m s¸t vµ ®iÒu hµnh viÖc thùc hiÖn kÕt qu¶ ®µm ph¸n vÒ dÞch vô theo HiÖp ®Þnh khung ASEAN vÒ dÞch vô (ASEAN Framework Agreement on Service - AFAS) ký kÕt ngµy 15/12/1995. CCS lµ c¬ quan cÊp Vô vµ b¸o c¸o lªn SEOM vµ AEM. Ngoµi ra c¬ cÊu cña ASEAN cßn cã mét sè c¸c Uû ban phô tr¸ch hoÆc ®iÒu phèi vµ c¸c Héi nghÞ ra quyÕt ®Þnh cho mét phÇn c¸c ho¹t ®éng hîp t¸c kinh tÕ - th­¬ng m¹i - ®Çu t­ trong khèi nh­: Héi nghÞ th­îng ®Ønh ASEAN (ASEAN Summit), Héi nghÞ Bé tr­ëng chuyªn ngµnh, Tæng th­ ký vµ Ban th­ ký ASEAN, C¸c c¬ chÕ hîp t¸c víi c¸c n­íc thø ba... S¬ ®å : C¬ cÊu thÓ chÕ hîp t¸c kinh tÕ ASEAN Héi nghÞ Bé tr­ëng Kinh tÕ (AEM) Héi ®ång AFTA Héi ®ång AIA Uû ban ®iÒu phèi vÒ ®Çu t­ (CCI) SEOM Uû ban ®iÒu phèi vÒ dÞch vô (CCS) C¸c nhãm c«ng t¸c C¸c uû ban t­ vÊn C¸c thÓ chÕ kh¸c KÕ ho¹ch vµ triÓn väng ph¸t triÓn hîp t¸c ASEAN T¹i Héi nghÞ Th­îng ®Ønh ASEAN kh«ng chÝnh thøc lÇn thø hai ngµy 15/12/1997, mét kÕ ho¹ch tæng qu¸t cho hîp t¸c ASEAN ®Õn n¨m 2020 ®· ®­îc ®­a ra, kÕ ho¹ch nµy ®­îc lÊy tªn lµ “ViÔn c¶nh ASEAN 2020 - Céng t¸c chÆt chÏ trong sù ph¸t triÓn n¨ng ®éng” nh»m x¸c ®Þnh môc tiªu, chiÕn l­îc vµ ch­¬ng tr×nh hµnh ®éng cho hîp t¸c kinh tÕ cña c¸c n­íc thµnh viªn b­íc vµo thÕ kû XXI. Môc tiªu cña ViÔn c¶nh ASEAN 2020 lµ t¹o ra mét Khu vùc kinh tÕ ASEAN æn ®Þnh, thÞnh v­îng vµ cã søc c¹nh tranh cao, trong ®ã hµng hãa, dÞch vô vµ ®Çu t­ ®­îc l­u th«ng t­ do, ph¸t triÓn kinh tÕ ®ång ®Òu gi÷a c¸c n­íc, gi¶m bít ®ãi nghÌo vµ sù chªnh lÖch vÒ kinh tÕ, x· héi, t¨ng c­êng æn ®Þnh chÝnh trÞ, kinh tÕ vµ x· héi. §Ó thùc hiÖn ®­îc môc tiªu ®ã, ASEAN sÏ thùc hiÖn chiÕn l­îc sau ®©y: Hoµn thµnh AFTA vµ ®Èy nhanh viÖc tù do hãa th­¬ng m¹i dÞch vô; Hoµn thµnh Khu vùc ®Çu t­ ASEAN vµo n¨m 2010 vµ thùc hiÖn ®Çu t­ tù do vµo n¨m 2020; T¨ng c­êng vµ më réng hîp t¸c tiÓu vïng ë c¸c khu vùc t¨ng tr­ëng tiÓu vïng hiÖn cã vµ thiÕt lËp nh÷ng khu vùc t¨ng tr­ëng tiÓu vïng míi; TiÕp tôc cñng cè vµ më réng thªm c¸c mèi liªn kÕt kttÐ khu vùc ngoµi ASEAN; Hîp t¸c, t¨ng c­êng hÖ thèng th­¬ng m¹i ®a ph­¬ng; T¨ng c­êng vai trß cña giíi doanh nghiÖp, coi ®ã lµ ®éng lùc cña ph¸t triÓn. T¹i Héi nghÞ Th­îng ®Ønh ASEAN lÇn thø s¸u ®­îc tæ chøc vµo th¸ng 12 n¨m 1998 t¹i hµ Néi, c¸c nguyªn thñ quèc gia ®· th«ng qua mét kÕ ho¹ch hµnh ®éng, ®­îc lÊy tªn lµ “KÕ ho¹ch hµnh ®éng Hµ Néi” hay cßn gäi lµ “Tuyªn bè Hµ Néi”. §©y lµ kÕ ho¹ch ®Çu tiªn ®Ó thùc hiÖn môc tiªu cña “ViÔn c¶nh ASEAN 2020” víi khung thêi gian lµ s¸u n¨m, tõ n¨m 1999 ®Õn n¨m 2004. TiÕn tr×nh thùc hiÖn ®­îc xem xÐt ba n¨m mét lÇn t¹i c¸c Héi nghÞ Th­îng ®Ønh ASEAN. Cã thÓ ®¸nh gi¸ viÖc th«ng qua KÕ ho¹ch hµnh ®éng Hµ Néi lµ mét b­íc tiÕn míi trong quan hÖ hîp t¸c cña ASEAN, lÇn ®Çu tiªn, mét kÕ ho¹ch hµnh ®éng toµn diÖn, s©u s¾c vµ cã tÝnh cam kÕt c¸o gi÷a c¸c n­íc ®· ®­îc th«ng qua. toµn cÇu ho¸ vµ sù ra ®êi cña afta Kh¸i qu¸t vÒ toµn cÇu hãa Sau chiÕn tranh thÕ giíi lÇn thø hai, tiÕn tr×nh héi nhËp kinh tÕ thÕ giíi ®­îc t¨ng lªn m¹nh mÔ bëi t¸c ®éng cña c¸c quy t¾c hay thÓ chÕ quèc tÕ míi nh­ Ng©n Hµng ThÕ Giíi (WTO), Quü tiÒn tªn quèc tÕ, Tho¶ thuËn chung vÒ thuÕ quan vµ thuÕ mËu dÞch (GATT) v.v. ViÖc x©y dùng mét hÖ thèng th­¬ng m¹i quèc tÕ dùa trªn quy t¾c, viÖc t¨ng c­êng héi nhËp c¸c thÞ tr­êng tµi chÝnh vµ ph¸t triÓn cña c¸c thÓ chÕ míi ®­îc xóc tiÕn m¹nh tõ nh÷ng n¨m 70 –80 cña thÕ kû XX ®· b­íc ®Çu t¹o ra mét hÖ thèng kinh tÕ quèc tÕ kh¸c rÊt nhiÒu víi hÖ thèng vèn cã tr­íc ChiÕn tranh thÕ giíi lÇn thø hai. Sù gia t¨ng nhanh chãng cña c¸c luång th­¬ng m¹i, lu©n chuyÓn vèn vµ ®Æc biÖt lµ bïng næ cña c«ng nghÖ th«ng tin ( ®Æc biÖt lµ sù ra ®êi cña Internet ) cïng víi sù lan táa cña xu h­íng d©n chr ho¸ dêi sèng chÝnh trÞ – x· héi ë cuèi nh÷ng n¨m 80, ®Çu nh÷ng n¨m 90 cña thÕ kû XX ®· t¹o ra lµn sãng míi cña quèc tÕ ho¸. Sù biÕn ®æi nµy ®­a ®Õn sù chÊm døt chiÕn tranh l¹nh, më ra sù hîp t¸c vµ héi nhËp trªn quy m« toµn cÇu. C¸c mèi quan hÖ kinh tÕ nh­ th­¬ng m¹i, ®Çu t­ chuyÓn giao c«ng nghÖ, c¸c vÊn ®Ò vÒ m«i tr­êng vµ x· héi nh­ nghÌo ®ãi, bÖnh tËt, « nhiÔm m«i tr­êng vµ c¸c vÊn ®Ò chÝnh trÞ – an ninh nh­ xung ®ét x· héi, khñng bè , röa tiÒn, ma tuý, nh©n quyÒn, d©n chñ, an ninh quèc gia v.v... giê ®©y ®ßi hái cã sù phèi hîp hµnh ®éng cña tÊt c¶ c¸c n­íc. Sù hîp t¸c nµy ®­îc trî gióp bëi c«ng nghÖ hiÖn ®¹i vµ kÕt qu¶ lµ lµm cho tiÕn tr×nh quèc tÕ hãa ®­îc ®Èy nhanh vµ cao h¬n. ChÝnh v× vËy, tõ ®Çu nh÷ng n¨m 90 trë l¹i ®©y, qu¸ tr×nh nµy ®­îc gäi víi c¸i tªn míi lµ Toµn cÇu ho¸. Toµn cÇu hãa ®­îc hiÓu , ®­îc nh×n d­íi nhiÒu gãc ®é kh¸c nhau, nh­ng nh­ ®· gi¶i thÝch ë phÇn trªn, ta cã thÓ hiÓu mét c¸ch kh¸i qu¸t toµn cÇu ho¸ lµ mét qu¸ tr×nh thiÕt lËp vµ thay ®æi c¸c mèi quan hÖ quèc tÕ, mét ph¹m trï ®a diÖn bao trïm tÊt c¶ c¸c mÆt ho¹t ®éng cña ®êi sèng x· héi. Toµn cÇu ho¸ cã thÓ ®­îc ®Þnh nghÜa theo hai c¸ch sau: Mét lµ, ( ®Þnh nghÜa cña Shahid Yusf ): Toµn cÇu ho¸ lµ sù héi nhËp cña c¸c quèc gia thµnh mét thÓ thèng nhÊt th«ng qua c¸c dßng ch¶y th­¬ng m¹i, tiÒn vèn, tri thøc vµ nh÷ng tiÕn bé cña c«ng nghÖ th«ng tin Hai lµ, (®Þnh nghÜa cña Mikhain Simai): Toµn cÇu ho¸ lµ sù tæng hîp c¸c qu¸ tr×nh vµ hiÖn t­îng nh­ lu©n chuyÓn hµng ho¸, dÞch vô, t­ b¶n, c«ng nghÖ th«ng tin qua biªn giíi, di chuyÓn ng­êi gi÷a c¸c n­íc, h­íng ­u thÕ trªn thÞ tr­êng th­¬ng m¹i vµ ®Çu t­ quèc tÕ, sù liªn kÕt thÞ tr­êng vÒ l·nh thæ vµ chÕ ®é, ®ång thêi lµ sù xuÊt hiÖn nh÷ng vÊn ®Ò mang tÝnh toµn cÇu nh­ chØ bÊt b×nh ®¼ng vÒ thu nhËp, t¨ng tr­ëng d©n sè qu¸ møc mµ chØ cã hîp t¸c toµn thÕ giíi míi gi¶i quyÕt ®­îc. MÆc dï cã nhiÒu c¸ch lý gi¶i kh¸c nhau vÒ toµn cÇu ho¸, nh­ng mäi ng­êi kh¾p n¬i trªn thÕ giíi ®Òu dÇn dÇn hiÓu ®­îc néi dung vµ ý nghÜa c¬ b¶n vÒ nã. §ã lµ qu¸ tr×nh thÕ giíi tiÕn ®Õn mét ng«i lµng chung mµ ë ®ã c¸c ®­êng biªn giíi quèc gia trë nªn mê nh¹t vµ n¶y sinh nhu cÇu ph¶i cã mét sù qu¶n lý chung trªn ph¹m vi toµn cÇu. Qu¸ tr×nh nay ®ang n»m ë giai ®o¹n ®Çu, ®ang ®­îc t¨ng tèc, gióp søc cña c«ng nghÖ th«ng tin, ®Æc biÖt lµ Internet, vµ c¸c biÕn thÓ cña qu¸ tr×nh nµy lµ hÕt søc phøc t¹p, lu«n cã tÝnh hai mÆt, kh«ng cã mét quèc gia nµo, khu vùc nµo cã thÓ thê ¬ víi nã. C¬ héi vµ th¸ch thøc cña toµn cÇu ho¸ ®Õn liªn kÕt ASEAN Nh­ ®· kh¸i qu¸t ë môc trªn, toµn cÇu ho¸ lµ mét qu¸ tr×nh hai mÆt, nã cã thÓ lµm t¨ng nhanh l­îng cña c¶i vËt chÊt cho thÕ giíi, lµm cho ®êi sèng vËt chÊt còng nh­ tinh thÇn cña mçi thµnh viªn trong x· héi ®­îc c¶i thiÖn, lµm cho con ng­êi, c¸c d©n téc gÇn gòi, th©n thiÖn, hiÓu biÕt vµ cã tr¸ch nhiÖm víi nhau vµ víi céng ®ång chung cña nh©n lo¹i nhiÒu h¬n, nh­ng nã còng g©y kh«ng Ýt khã kh¨n bÊt lîi cho nhiÒu ng­êi, nhiÒu d©n téc nh­ lµm gia t¨ng hè ng¨n c¸ch giµu nghÌo, bÊt b×nh ®½ng vµ xung ®ét trong x· héi, xãi mßn b¶n s¾c v¨n ho¸ vµ suy yÕu quèc gia. Víi môc ®Ých lµm râ h¬n nh÷ng t¸c ®éng cña toµn cÇu ho¸ tíi c¸c n­íc ASEAN dÉn ®Õn ph¶n øng cña liªn kÕt ASEAN ®èi víi c¸c t¸c ®éng tiªu cùc cña toµn cÇu ho¸, d­íi ®©y xin ®­îc ph©n tÝch kh¸i qu¸t nh÷ng c¬ héi vµ th¸ch thøc ®èi víi liªn kÕt ASEAN C¬ héi cña toµn cÇu ho¸ ®èi víi liªn kÕt ASEAN Lµm t¨ng nhanh c¬ së vËt chÊt vµ kü thuËt cho liªn kÕt khu vùc vµ héi nhËp quèc tÕ Tr­íc hÕt, toµn cÇu ho¸ lµm bïng næ ngo¹i th­¬ng vµ më réng quan hÖ thÞ tr­êng trong n­íc, khu vùc vµ thÕ giíi. Nhê cã nguån ®Çu t­ tõ n­íc ngoµi, ®Æc biÖt lµ kho¶n ®Çu t­ trùc tiÕp (FDI) vµo n­íc ASEAN t¨ng nhanh ( ®Æt møc kû lôc gÇn 30 tØ USD vµo n¨m 1996 ) ®em ®Õn mét tèc ®é t¨ng tr­ëng cao vµ kÐo dµi, tõ n¨m 1987 – 1996 ®¹t b×nh qu©n 15% n¨m trong khi tèc ®é t¨ng tr­ëng cña toµn thÕ giíi lµ 6,3%, nhê ®ã mµ vÞ trÝ cña ASEAN trong c¸n c©n mËu dÞch toµn cÇu còng ®­îc c¶i thiÖn tr«ng thÊy. Do tèc ®é t¨ng tr­ëng ngo¹i th­¬ng cao liªn tôc trong nhiÒu n¨m liÒn, t¨ng tr­ëng tæng s¶n phÈm quèc néi ( GDP) hµng n¨m cña c¸c n­íc ASEAN trong thêi gian ®ã ®Æt tØ lÖ rÊt cao so víi c¸c n­íc trªn thÕ giíi nãi chung, c¸c n­íc ®ang ph¸t triÓn nãi riªng. Cã thÓ nãi r»ng, nguån vèn ®Çu t­ cña n­íc ngoµi nãi chung, FDI nãi riªng lµ yÕu tè chÝnh lµm c¶i thiÖn nhanh chãng tr×nh ®é c«ng nghÖ, qu¶n lý xÝ nghiÖp, ®µo t¹o c«ng nh©n lµnh nghÒ vµ c¬ së h¹ tÇng kü thuËt cho c¸c n­íc ASEAN. C¶i thiÖn m«i tr­êng ph¸p lý, thóc ®Èy d©n chñ ho¸ x· héi vµ lµm t¨ng thªm hîp t¸c gi÷a c¸c n­íc Toµn cÇu ho¸ lµm s¶n sinh ra nhiÒu tæ chøc th­¬ng m¹i tù do theo vïng, l·nh thæ nh­ APEC, MERCOSUR, NAFTA, EU v.v...§Õn l­ît m×nh, c¸c tæ chøc nµy kh«ng chØ t¹o dùng vµ hoµn thiÖn dÇn luËt ch¬i chung mang tÝnh phæ qu¸t cho mäi ng­êi, mçi quèc gia – d©n téc, khu vùc vµ toµn thÕ giíi. ChÝnh phñ cña c¸c n­íc muèn thu hut vèn ®Çu t­ n­íc ngoµi, t¨ng c­êng th­¬ng m¹i víi thÕ giíi, t¨ng kh¶ n¨ng c¹nh tranh hµng ho¸ cña m×nh th× kh«ng cã c¸ch nµo kh¸c lµ ®­a ra chÝnh s¸ch ­u ®·i ®Çu t­, gi¶m thuÕ quan vµ t¹o kh¶ n¨ng cho c¸c h·ng kinh doanh hay c¸ nh©n trùc tiÕp tham gia vµo c¸c quan hÖ quèc tÕ. Lµm t¨ng tÝnh më cña hîp t¸c khu vùc Tr­íc ®©y, hîp t¸c khu vùc ASEAN bÞ chi phèi bëi sù tranh ®ua ®èi ®Çu gi÷a hai cùc Mü vµ Liªn X« nªn tÝnh chÊt më cöa hîp t¸c ®a chiÒu, ®a ph­¬ng bÞ h¹n chÕ, thªm vµo ®ã liªn kÕt ASEAN chñ yÕuth«ng qua con ®­êng nhµ n­íc ( c¸c chÝnh phñ ®­a ra ch¸c tho¶ thuËn chung ) ( hay cßn gäi lµ liªn kÕt chÝnh thøc) th× thõ ®Çu thËp niªn 90 ®Ðn nay chÝnh phr c¸c n­íc ASEAN ®· kÝnh thÝch c¸c ho¹t ®éng kinh tÕ t­ nh©n trong khu vùc liªn doanh, liªn kÕt víi nhau (liªn kÕt thùc chÊt), coi c¸c sù g¾n kÕt ho¹t ®éng kinh doanh cô thÓ d­íi sù chi phèi cña c¸c quy luËt thÞ tr­êng lµ th­íc ®o øc ®é, lµ môc tiªu cña liªn kÕt khu vùc. Th¸ch thøc cña toµn cÇu ho¸ ®èi víi liªn kÕt ASEAN Bªn c¹nh nh÷ng c¬ héi vµ thuËn lîi mµ toµn cÇu ho¸ ®em l¹i cho liªn kÕt ASEAN. nh­ ®· tr×nh bµy ë trªn, th× còng cã kh«ng Ýt khã kh¨n vµ th¸ch thøc mµ ASEAN ph¶i ®èi mÆt vµ thÝch øng. NÒn kinh tÕ dÔ bÞ tæn th­¬ng §Ó tho¸t khái c¶nh nghÌo nµn, l¹c hËu ®ång thêi tËn dông lîi thÕ c¬ héi thuËn lîi cña quèc tÕ c¸c n­íc ASEAN cã xu h­íng kªu gäi ®Çu t­ n­íc ngoµi vµ tù do ho¸ tµi chÝnh. cïng víi chÝnh s¸ch duy tr× ®ång néi tÖ m¹nh, chÝnh s¸ch tù do vay m­în ®· khuyÕn khÝch c¸c doanh nghiÖp ®æ x« ®i vay ngo¹i tÖ ng¾n h¹n, t¹o ra dßng ch¶y t­ b¶n vµo c¸c n­íc ASEAN víi sè l­îng lín trong nh÷ng n¨m 80-90. VÝ dô nh­ Th¸i Lan, vèn n­íc ngoµi n¨m 1990 chiÕm 8% GDP, sau ®ã t¨ng lªn 14% vµo n¨m 1995. Sù t¨ng vèn nµy lµm cho kinh tÕ c¸c n­íc nµy bïng næ víi tèc ®é t¨ng tr­ëng tíi hai con sè nh­ng c¸c kho¶ nî n­íc ngoµi còng t¨ng theo rÊt nhanh, tõ 29 tØ USD n¨m 1990 (t­¬ng ®­¬ng víi 34% GDP) lªn tíi 94 tØ USD vµo n¨m 1996 (t­¬ng ®­¬ng víi 51% GDP). Sù gia t¨ng m¹nhh mÏ cña c¸c luång lu©n chuyÓn vèn, mét mÆt thóc ®Èy nhanh toµ cÇu ho¸ thÞ tr­êng, t¹o tiÒn ®Ò vËt chÊt cho t¨ng tr­ëng kinh tÕ vµ gãp phÇn ph©n phèi l¹i cña c¶i trªn thÕ giíi, mÆt kh¸c nã cã thÓ t¹o ra sù bÊt æn kinh tÕ, ®Æc biÖt ®èi víi nh÷ng n­íc cã sù phô thuéc lín vµo nguån vèn n­íc ngoµi, khi cã sù biÕn ®éng tiÒn tÖ quèc tÕ. C¹nh tranh kh«ng c©n søc Cïng víi sù t¨ng tèc cña c¸c luång lu©n chuyÓn vèn, lao ®éng vµ th­¬ng m¹i ®èi l­u, sù ph¸t triÓn v­ît bËc cña khoa häc vµ c«ng nghÖ, ®Æc biÖt lµ c«ng nghÖ th«ng tin trong vßng kho¶ng mét thËp kû qua ®· t¹o ra cuéc c¹nh tranh khèc liÖt vÒ chÊt l­îng vµ thÞ truêng s¶n phÈm trªn qui m« toµn cÇu. §èi víi c¸c nhiÒu n­íc ASEAN víi xuÊt ph¸t ®iÓm thÊp vÒ c«ng nghÖ th«ng tin dÉn ®Õn viÖc khã kh¨n vµ chËm h¬n so víi c¸c n­íc ph¸t triÓn trong viÖc tiÕp thu c¸c ph¸t triÓn míi vÒ khoa häc, kü thuËt vµ vµ c¸c mÆt kh¸c nh­ v¨n ho¸ x· héi trªn ph­¬ng diÖn toµn cÇu dÉn ®Õn thÕ bÊt lîi trong c¹nh tranh trong m«i tr­êng toµn cÇu ho¸, viÖc cã nÒn c«ng nghÖ th«ng tin thÊp cßn dÉn ®Õn vÊn ®Ò ®µo t¹o nguån nh©n lùc n©ng cao tr×nh ®é cña d©n sè trong ®é tuæi lao ®éng thùc tÕ ngay t¹i hai n­íc ph¸t triÓn nhÊt §«ng Nam ¸ lµ Xingapo vµ Malaixia th× tr×nh ®é cña d©n sè trong ®é tuæi lao ®éng vÉn cßn thÊp so víi nhiÒu n­íc c«ng nghiÖp ph¸t triÓn vÝ dô: tr×nh ®é ®¹i häc cña lao ®éng Hµn quèc lµ 50% vµ Hång K«ng lµ 40% th× Xingapo chØ ®¹t 22% ( theo tµi liÖu l­u t¹i ViÖn nghiªn cøu §«ng Nam ¸ ) So s¸nh víi c¸c n­íc ph¸t triÓn cã xuÊt ph¸t ®iÓm cao vµ ®iÒu kiÖn thuËn lîi vÒ c«ng nghÖ vµ tèc ®é ph¸t triÓn c«ng nghÖ, c¸c n­íc ASEAN ®ang di nh÷ng b­íc ®Çu tiªn trong ®iÒu kiÖn c¹nh tranh hÕt søc gay g¾t cña toµn cÇu ho¸, vµ trong cuéc ®Êu tranh sinh tån nµy, cã thÓ lµm cho c¸c n­íc ASEAN v­¬n lªn trë thµnh nh÷ng n­íc ph¸t triÓn, cã ®íi sèng vËt chÊt còng nh­ tinh thÇn caom nh÷ng còng cã thÓ lµm cho c¸c quèc gia – d©n téc trong khu vùc r¬i vµo khñng ho¶ng, tan r·. Nh­ cuéc khñng ho¶ng tµi chÝnh - tiÒn tÖ næ ra tõ n¨m 1997 ®· lµm t¨ng hè ng¨n c¸ch giµu nghÌo, vµ bÊt b×nh ®¼ng trong x· héi, bïng næ c¸c xung ®ét, c¸c bÊt æn x· héi kh¸c t¹i nhiÒu n­íc ASEAN. KÕt qu¶ nµy cã t¸c ®éng tiªu cùc ®Õn tiÕn tr×nh liªn kÕt ASEAN ®i vµo chiÒu s©u vµ chiÒu réng. Sù ra ®êi Khu vùc mËu dÞch tù do ASEAN - AFTA Trong bèi c¶nh cã nhiÒu thay ®æi trong m«i tr­êng chÝnh trÞ, kinh tÕ vµ khu vùc, vµo ®Çu nh÷ng n¨m 90, ®· ®Æt kinh tÕ c¸c n­íc ASEAN ®øng tr­íc nh÷ng th¸ch thøc to lín kh«ng dÔ g× v­ît qua nªu nh­ kh«ng cã sù hîp t¸c, liªn kÕt chÆt trÏ víi nhau h¬n vµ cã nh÷ng nç lùc míi, thiÕt lËp nªn c¸c c¬ chÕ hîp t¸c míi, võa ®ãn b¾t còng nh­ sö dông nh÷ng c¬ héi tèt, ®ång thêi tõng b­íc kh¾c phôc, v­ît qua nh÷ng th¸ch thøc mµ toµn cÇu ho¸ t¹o ra ®Æc biÖt lµ sù gia t¨ng c¹nh tranh quèc tÕ. Sù ra ®êi cña AFTA MÆc dï t×nh tr¹ng chªnh lÖch vÒ tr×nh ®é ph¸t triÓn kinh tÕ gi÷a c¸c thµnh viªn ASEAN lóc ®ã lµ kh¸ lín, nh­ng tèc ®é t¨ng tr­ëng kinh tÕ cña c¸c n­íc nµy trong nh÷ng n¨m ®Çu thËp kû 90 lµ rÊt cao vµ t­¬ng ®èi ®ång ®Òu. §iÒu nµy t¹o ra nÒn t¶ng c¬ së thóc ®Èy c¸c n­íc ASEAN t¨ng c­êng hîp t¸c kinh tÕ s©u réng h¬n. Ngoµi ra, bu«n b¸n néi khèi ASEAN nh×n chung chiÕm tØ lÖ t­¬ng ®èi nhá (kho¶ng trªn d­íi 18% ) vµ phÇn lín ho¹t ®éng vµ gi¸ trÞ trao ®æi mËu dÞch nghiªng vÒ phÝa Singapo.§iÒu nµy lµm cho c¸c l·nh ®¹o ASEAN kh«ng hµi lßng, muèn x©y dùng mét c¬ chÕ míi ®Ó thóc ®Èy hîp t¸c th­¬ng m¹i vµ ®Çu t­. Cã thÓ kh¼ng ®Þnh, gia t¨ng c¹nh tranh quèc tÕ, víi sù ra ®êi vµ h×nh thµnh cña c¸c tæ chøc, c¸c khèi thÞ tr­êng khu vùc, lµ yÕu tè quan träng nhÊt thóc ®Èy h×nh thµnh AFTA. §Çu nh÷ng n¨m 90, khi chiÕn tranh l¹nh ®i ®Õn håi kÕt th× kh«ng gian, quy m« vµ møc ®é c¹nh tranh cña c¬ chÕ vµ thÞ tr­êng trë nªn to lín h¬n, m¹nh mÏ vµ quyÕt liÖt h¬n. Trªn b×nh diÖn toµn thÕ giíi th× “Tho¶ thuËn chung vÒ thuÕ quan vµ mËu dÞch” (GATT) n¨m 1986 ®· ®Æt c¬ së cho sù h×nh thµnh nªn Tæ chøc th­¬ng m¹i thÕ giíi (WTO) vµ n¨m 1994 (cã hiÖu lùc tõ 1.1.1995). ë b×nh diÖn thÊp h¬n, mét c¬ chÕ hîp t¸c khu vùc míi ra ®êi vµo n¨m 1989 ®ã lµ DiÔn ®µn Hîp t¸c kinh tÕ Ch©u ¸ - Th¸i B×nh D­¬ng (APEC). Tham gia diÔn ®µn nµy hÇu hÕt c¸c n­íc thuéc lßng ch¶o Ch©u ¸ - Th¸i B×nh D­¬ng, trong ®ã cã c¸c n­íc ASEAN vµ c¸c c­êng quèc kinh tÕ nh­ Mü vµ NhËt B¶n, trong diÔn ®µn nµy Mü ®ãng vai trß ®iÒu phèi. Sù ra ®êi DiÔn ®µn nµy ®· lµm gia t¨ng hîp t¸c vµ c¹nh tr¹nh gi÷a c¸c n­íc trong vïng, ®Æc biÖt gi÷a c¸c n­íc ®ang ph¸t triÓn trong ®ã cã c¸c n­íc ASEAN vµ c¸c n­íc t­ b¶n ph¸t triÓn. TiÕp ®Õn lµ sù ra ®êi cña “ThÞ tr­êng chung nhãm c¸c n­íc Nam Mü” – MERCOSUR vµo n¨m 1991 víi môc tiªu lµ thiÕt lËp thÞ tr­êng chung khu vùc th«ng qua hîp t¸c hµi hoµ c¸c chÝnh s¸ch vÒ n«ng nghiÖp, c«ng nghiÖp, tµi chÝnh, giao th«ng vËn t¶i vµ c¸c nghµnh nghÒ kh¸c cña nÒn kinh tÕ quèc d©n. ViÖc Céng ®ång ch©u ¢u (EC) chÝnh thøc thµnh lËp nªn Liªn minh ch©u ¢u (EU) víi thÞ tr­êng chung cña 15 n­íc thµnh viªn cã nÒn kinh tÕ ph¸t triÓn vµo n¨m 1992 vµ sù ra ®êi cña cña Khu vùc mËu dÞch tù do B¾c Mü – NAFTA, còng trong n¨m ®ã cïng víi viÖc t¨ng c­êng h¬n n÷a chÕ ®é b¶o hé ®ãi víi hµng néi khèi cña hä ®· ®Æt ra nh÷ng th¸ch thøc kh«ng nhá ®èi víi hµng ho¸ cña c¸c n­íc ASEAN. Nh÷ng thay ®æi míi nµy t¹o ra kh«ng Ýt th¸ch thøc cho c¸c n­íc ASEAN, ®Æc biÖt trong viÖc thu hót c¸c nguån viÖn trî tõ n­íc ngoµi vµ xuÊt khÈu hµng ho¸ cña m×nh sang ¢u-Mü vµ NhËt B¶n, n¬i chiÕm phÇn chñ yÕu trong c¸n c©n th­¬ng m¹i cña ASEAN. §øng tr­íc t×nh h×nh ®ã th¸ng Giªng n¨m 1992 tµi Héi nghÞ th­îng ®Ønh ASEAN lÇn thø IV häp t¹i Singapo ®· chÝnh thøc quyÕt ®Þnh thµnh lËp Khu vùc mËu dÞch tù do ASEAN. §©y lµ mét thÝch øng tøc thêi, mét biÓu hiÖn râ nÐt nhÊt hµnh ®éng cña ASEAN tr­íc toµn cÇu ho¸ vµ c¹nh tranh quèc tÕ cña kû nguyªn hËu chiÕn tranh l¹nh. Sự ra đời của một khu vực Thương mại Tự do sẽ giúp các nước ASEAN tăng c­êng buôn bán trong nội bộ khối, qua đó thúc đẩy sản xuất tăng truởng, đồng thời biến ASEAN thành một địa điểm hấp dẫn đầu tư nước ngoài. Ví dụ như các nước ASEAN có thể mua nguyên liệu của nhau rẻ hơn, do đó sẽ có sự phân công lao động để mỗi nước sản xuất những mặt hàng có lợi thế nhất. Hoặc các nhà đầu tư có thể tìm thấy lợi ích khi đầu tư vào ASEAN vì sản phẩm sản xuất ra tại một trong các nước thành viên có thể dễ dàng lưu thông, tiêu thụ tại các nước thành viên khác. So với EU hoặc NAFTA, thể chế của AFTA còn đơn giản và lộ trình thực hiện theo từng bước với nhũng mốc kết thúc của các thành viên đồng nhất. Thông qua AFTA thì tỷ lệ buôn bán nội bộ có được cải thiện nhưng không thể tăng nhanh được và khó có thể so sánh với tốc độ phát triển của các tổ chức như EU và NAFTA. Tuy nhiên, AFTA - một có chế hợp tác kinh tế mới này tạo cho ASEAN một không gian mới, một thị trường thống nhất, từ đó giúp các nước thành viên tăng khả năng thu hút đầu tư trực tiếp của nước ngoài, tạo dựng ASEAN thành một cơ sở sản xuất, cạnh tranh hướng ra thị trường thế giới. Nói một cách khác, thông qua AFTA, các nước ASEAN sẽ tạo cho mình một môi trường kinh doanh năng động, một cuộc tập duyệt, một chiếc cầu nối để cho các nước thành viên chủ động tham gia một cách có hiệu quả vào sân chơi toàn cầu. Cã thÓ nãi, viÖc AFTA ra ®êi lµ mét b­íc chuyÓn míi vÒ chÊt trong hîp t¸c vµ liªn kÕt ASEAN nãi chung, kinh tÕ nãi riªng. Theo lý thuyÕt héi nhËp tÕ khu vùc th× b­íc ®Çu lµ ph¶i thùc hiÖn tù do ho¸ mËu dÞch vµ liªn minh thuÕ quan råi míi ®i ®Õn h×nh thµnh thÞ tr­êng chung vµ cuèi cïng lµ lËp nªn liªn minh kinh tÕ víi ®ång tiÒn chung. Nh­ vËy, viÖc thùc hiÖn AFTA chØ lµ nÊc thang ®Çu tiªn cña tiÕn tr×nh héi nhËp kinh tÕ khu vùc, nh­ng nã sÏ ®ãng vai trß quyÕt ®Þnh t­¬ng lai cña ASEAN sau nµy. Môc tiªu cña AFTA Mục tiêu chủ yếu của AFTA là tạo ra một môi trường thương mại - đầu tư ưu đãi trong khu vực trên cơ sở loại bỏ các rào chắn thuế quan và phi thuế quan. Theo quy định của Hiệp Định về thuế quan có hiệu lực chung (CEPT) năm 1992 thì các nước thành viên tham gia lúc đó phải giảm thuế quan xuống còn từ 0 - 5% và phải đạt trên 95% số lượng danh mục hàng hóa giảm thuế, đồng thời loại bỏ tất cả các hạn chế định lượng và hàng rào phi thuế quan trong vòng 15 năm ( tức là đến năm 2003 phải hoàn thành ). Tiến trình thực hiện AFTA - CEPT trên được khẳng định lại tại cuộc họp các Bộ trưởng kinh tế ASEAN tháng 12-1994 tại Chiềng Mai.Theo quy định thì tỉ lệ thuế quan bình quân toàn ASEAN( 6 nước ASEAN lúc dó) các danh mục bị đánh thuế sẽ giảm dần từ gần 13% vào năm 2003.Gắn liền với biện pháp giảm tỷ suất thuế quan, AFTA còn thực hiện hàng loạt biện pháp khác nhằm tạo thuận lợi cho sự luân chuyển thương mại giữa các thành viên như các biện pháp tăng cường sự thống nhất về Hệ thống hµi hòa thuế quan (HS), thống nhất về biểu mẫu kê khai hải quan chung, chuẩn hóa về thủ tục xuất-nhập khẩu, xây dựng “luồng xanh” cho hàng hóa ASEAN ra vào cửa khẩu trong khu vực kể từ ngày 1 tháng 1-1996. Đồng thời, với các biện pháp giảm thuế quan, AFTA còn thực hiện xóa bỏ các hạn ngạch giữa ban thư ký ASEAN và các ủy ban ASEAN của từng quốc gia, xúc tiến quá trình tư nhân hóa nhằm tăng cường tham gia của các tổ chức kinh tế tư nhân vào lộ trình AFTA. Thông qua AFTA, các hình thức liên kết kinh tế khác trong nội bộ ASEAN cũng được triển khai, như thành lập các dự án liên doanh công nghiệp, liên doanh đầu tư v.v... Sau một vài năm thực hiện AFTA-CEPT, mậu dịch nội bộ và nguồn đầu tư nước ngoài vào ASEAN được cải thiện rõ rệt. Điều này góp phần thúc đẩy nhanh hơn tiến trình AFTA. Hội nghị Bộ trưởng kinh tế ASEAN họp tại Chiêng Mai ( Thái Lan) năm 1996 đã quyết định rút ngắn thời gian hoàn tất AFTA từ 15 năm xuống còn 10 năm. Đến năm 2003, sáu nước thành viên cũ của ASEAN phải cắt giảm thuế xuống còn 0-5%. Còn các thành viên mới tham gia nhập ASEAN thì việc hoàn tất AFTA muộn hơn. Đối với Việt Nam, thuế suất xuống còn 0-5% được thực hiện từ 1-1-2006. Những điều chỉnh này cho thấy quyết tâm của ASEAN muốn tạo ra bước chuyển về chất trong hợp tác và liên kết kinh tế nội khối thông qua cạnh tranh giữa các nước thành viên, mà còn biến khu vực này thành một thị trường năng động của thế giới, hấp dẫn trong việc thu hút đầu tư nước ngoài. Nếu Khu vực mậu dịch tự do này trở hành hiện thực theo như lịch trình đã đề ra, thì tạo ra một bước đột phá cho một quá trình hội nhập tổng thể không giới hạn, có thể biến ASEAN trở thành một cộng đông hay liên minh kinh tế trong khoảng hai ba thập niên tiếp theo. Theo lý thuyết hội nhập, các nước ASEAN đã trải qua giai đoạn hợp tác kinh tế theo kiểu Hiệp định ưư đãi mậu dịch song phương, tức là các thành viên với nhau đã thỏa thuận, ký kết các hiệp định song phương, cùng cắt giảm từng phần thuế quan, cho bên đối tác của mình hưởng một số ưu đãi về thuế v.v... Hiện nay, các nước ASEAN đang trong giai đoạn liên kết kinh tế kiểu Khu vực tư do thương mại ( FTA), nghĩa là các nước n._.ày cùng xóa bỏ các hàng rào thuế quan và phi thuế quan giữa các nước với nhau để tạo ra một thị trường tự do cạnh tranh trong nội khối. Nếu khu vực tự do thương mại ASEAN trở thành hiện thực vào năm 203 đối với 6 nước ASEAN ban đầu thì Hiệp hội này trở thành một Liên minh thuế quan, có mức độ hội nhập kinh tế cao hơn FTA. Liên minh thuế quan này lập nên rào cản thương mại chung (thường là áp dụng một mức thuế chung như Cộng đồng châu Âu đã làm trong những năm 60-70) để đối phó lại với các nước không phải là thành viên. Nếu các tiến trình hội nhập kinh tế trên diễn ra suôn sẻ, thì ASEAN đến những thập niên tiếp theo có thể trở thành Thị trường chung (hàng hóa, dịch vụ, lao động và vốn được phép di chuyển tự do trong Hiệp hội), và sau này cũng là Liên minh kinh tế (có chung chính sách) về tài chính, tiền tệ cũng như bảo hiểm xã hội, có luật ngân hàng chung, có quốc hội chung, đồng tiền chung như EU ngày nay. Nếu xét về lộ trình hội nhập kinh tế theo chiều dọc, thì AFTA là chiếc cầu nối để các nước thành viên ASEAN tham gia một cách đầy đủ có hiệu quả vào các tổ chức thương mại quốc tế, như Diễn đàn hợp tác kinh tế châu Á- Thái Bình Dương (APEC) và tổ chức Thương mại thế giới (WTO). Nếu xét về chính sách kinh tế đối ngoại, đối tác chủ yếu của các nước thành viên trong Hiệp hội thì vẫn là hướng vào các nước lớn, các cường quốc kinh tế trên thế giới. Do vậy, mục tiêu chủ yếu của các thành viên không chỉ đơn thuần là AFTA, mà thông qua tổ chức này, tạo ra được những lợi thế mới để tham gia vào nền kinh tế toàn cầu. Thực tế cho thấy, ASEAN chỉ chiếm một tỷ lệ nhỏ trong nền kinh tế châu Á- Thái Bình Dương. Mặc dầu nền kinh tế các nước ASEAN có những cải thiện nhất định trong một thập kỷ qua, nhưng vẫn còn phụ thuộc nặng nề vào thị trường, vốn và công nghệ của Mỹ, Nhật Bản, Tây Âu và nước NIE châu Á. Mặt khác, cho dù nền kinh tế ASEAN có thực hiện xong AFTA vào năm 2003, hoặc một số nước thành viên mới sẽ kết thúc sau thời điểm 2003, nhưng tác động của nó đối với thương mại nội bộ khu vực vẫn còn hạn chế. Từ năm 1997 đến nay, khủng hoảng tài - chính tiền tệ châu Á đã làm cho việc giảm thuế theo lịch trình đã vạch ra trong Hiệp định CEPT ở nhiều nước thành viên trở nên phức tạp. Nhiều nước muốn trì hoãn cắt giảm thuế nhiều mặt hàng nằm trong diện CEPT. Tuy vậy, cho đến cuối năm 1999, toàn bộ các nước ASEAN đã được đưa vào danh mục cắt giảm thuế. Hàng hóa của 6 nước ASEAN ban đầu thuộc diện CEPT đã lên tới 98% toàn bộ sản phẩm của họ. Và đến năm 2003, các nước này sẽ cắt giảm thuế xuống còn từ0-5% đối với 85% danh mục thực hiện thuế của mình. Các nước ASEAN từ năm 1996 cũng đã đồng ý với nhau loại bỏ hoàn toàn thuế vào năm 2010 (sớm hơn so với dự định lúc mới thành lập là 5 năm 2015) đối với 6 nước thành viên ban đầu.Riêng đối với Việt Nam, Lào, Campuchia, Mianma thì cam kết loại bỏ thuế quan hoàn toàn vào năm 2015. Một số sản phẩm nhạy cảm sẽ loại bỏ vào năm 2018. Bàng này cho thấy mức giảm thuế diện CEPT hàng năm của các nước ASEAN từ năm 2000 đến 2003. Mức thuế trung bình hàng năm từ 2000 đến 2003 thuộc diện CEPT của tõng nước ASEAN Nước 2000 2001 2002 2003 Brunei Campuchia Inđônêxia Lào Malaixia Mianma Philipin Xingapo Thái Lan Việt Nam ASEAN 1,26 10,4 4,77 7,07 2,85 4,38 4,97 0,00 6,07 7,09 3,74 1,17 10,4 4,36 6,58 2,95 3,32 4,17 0,00 5,59 N/A 3,17 0,96 8,93 3,37 6,15 2,45 3,31 4,07 0,00 5,17 N/A 3,13 0,96 7,96 2,16 5,66 2,07 3,19 3,77 0,00 4,63 N/A 2,63 ch­¬ng Ii nh÷ng khã kh¨n thuËn lîi cña doanh nghiÖp viÖt nam trong qu¸ tr×nh thùc hiÖn c¾t gi¶m thuÕ quan héi nhËp afta C¸c néi dung c¬ b¶n cña CEPT/AFTA Trong tÊt c¸c ch­¬ng tr×nh hîp t¸c kinh tÕ - th­¬ng m¹i cña khèi ASEAN th× HiÖp ®Þnh vÒ thuÕ quan ­u ®·i cã hiÖu lùc chung (Common Effective Preferetial Tariff - CEPT) ®ãng vai trß quan träng nhÊt, nh»m biÕn ASEAN thµnh Khu vùc mËu dÞch tù do (ASEAN Free Trade Area - AFTA), n©ng cao søc c¹nh tranh cña hµng hãa ASEAN trªn thÞ tr­êng quèc tÕ vµ t¹o ra søc cuèn hót ®èi víi ®Çu t­ n­íc ngoµi. ChÝnh v× vËy, t¹i Héi nghÞ th­îng ®Ønh lÇn thø t­ t¹i Xingapo, ngµy 28/1/1992, nguyªn thñ c¸c n­íc ASEAN ®· th«ng nhÊt th«ng qua CEPT vµ ch­¬ng tr×nh nµy b¾t ®Çu cã hiÖu lùc tõ ngµy 1/1/1993, ban ®Çu dù ®Þnh thùc hiÖn trong 15 n¨m, nh­ng tr­íc t×nh h×nh th­ong m¹i quèc tÕ cã nhiÒu thay ®æi, Héi nghÞ Bé tr­ëng ASEAN t¹i Chiªng Mai (Th¸i Lan) diÔn ra vµo th¸ng 9/1993 ®· quyÕt ®Þnh rót ng¾n thêi gian thùc hiÖn CEPT xuèng cßn 10 n¨m tøc lµ ®Õn n¨m 2003 vµ sau Héi nghÞ Th­îng ®Ønh lÇu s¸u tÞa Hµ Néi, mèc thêi gian nµy ®­îc Ên ®Þnh lµ 1/1/2002 cho ASEAN - 6. C¸c néi dung chñ yÕu cña CEPT vÒ c¬ b¶n bao gåm c¸c néi dung sau: Néi dung vÒ lo¹i bá hµng rµo thuÕ quan: HiÖp ®Þnh CEPT thùc chÊt lµ ch­¬ng tr×nh c¾t gi¶m thuÕ quan chung xuèng møc 0% - 5% trong bu«n b¸n trao ®æi hµng hãa gi÷a c¸c n­íc thµnh viªn ASEAN víi nhau. §©y lµ c«ng cô chØ ®¹o thùc hiÖn AFTA víi néi dung vµ lé tr×nh c¾t gi¶m thuÕ vµ lo¹i bá hµng rµo phi thuÕ quan cña tõng danh môc nh­ sau: Danh môc c¾t gi¶m ngay (IL): C¸c s¶n phÈm theo danh môc nµy ®­îc c¸c n­íc thµnh viªn nhÊt trÝ chia thµnh 2 lé tr×nh c¾t gi¶m: + Lé tr×nh c¾t gi¶m thuÕ nhanh: bao gåm c¸c danh môc hµng hãa ®ang chÞu thuÕ suÊt d­íi møc 20% sÏ ®­îc c¾t gi¶m xuèng 0% - 5% kÓ tõ ngµy 1/1/1998, bao gåm 15 nhãm mÆt hµng chiÕm kho¶ng 40% th­¬ng m¹i trong khèi. C¸c s¶n phÈm cã thuÕ suÊt trªn 20% ®­îc gi¶m xuèng d­íi 5% kÓ tõ 1/1/2000. + Lé tr×nh c¾t gi¶m b×nh th­êng: C¸c nhãm hµng cßn l¹i cã møc thuÕ b»ng hoÆc d­íi 20% sÏ c¾t gi¶m xuèng cßn 0% - 5% cho ®Õn ngµy 1/1/2002 ®èi víi ASEAN - 6. Riªng ®èi víi ViÖt Nam, thêi h¹n nµy lµ ngµy 1/1/2006, cho Lµo, Mianma lµ 1/1/2008 vµ ngµy 1/1/2010 cho Campuchia. C¸c mÆt hµng cã thuÕ suÊt trªn 20% ®­îc gi¶m xuèng 20% kÓ tõ 1/1/1998 vµ sÏ ®­îc tiÕp tôc gi¶m xuèng 0-5% vµo 1/1/2003. Danh môc lo¹i trõ t¹m thêi ch­a gi¶m thuÕ (TEL): Danh mục Loại trừ Tạm thời (TEL) bao gồm những mặt hàng chưa đưa vào giảm thuế quan ngay do các nước thành viên ASEAN phải dành thêm thời gian để điều chỉnh sản xuất trong nước thích nghi với môi trường cạnh tranh quốc tế gia tăng. Sau 3 năm kể từ khi bắt đầu tham gia Chương trình CEPT, các nước ASEAN phải bắt đầu chuyển dần các mặt hàng từ TEL sang IL, tức là bắt dầu giảm thuế quan dối với các mặt hàng này. Quá trình chuyển rờ TEL sang IL đuợc phép kéo dài trong 5 năm, mỗi năm phải chuyển đuợc 20% số mặt hàng Điều đó có nghia là đến hết năm thứ tám thì IL đã mở rộng ra bao trùm toàn bộ TEL và TEL không còn tồn tại. Khi đua mỗi mặt hàng vào IL, các nước đồng thời phải chỉ ra lịch trình giảm thuế quan của mặt hàng đó cho đến khi hoàn thành Chương trình CEPT. Lấy ví dụ: Khi tham gia Chương trình CEPT vào năm 1993, IL của nước A bao gồm 50 mặt hàng, TEL của nước này có 100 mặt hàng. Từ năm 1996 nuớc A phải bắt đầu chuyển TEL sang IL. Nếu mỗi năm chuyển đều 20% thì lăm 1996, ILcủa nước này có 50 + ( 100 x 20%) = 70 mặt hàng và TEL giám đi còn 100 - ( 1 00 x 20%) = 80 mặt hàng Năm 1997 IL sẽ là 90 và TEL Sẽ là 60. Ba năm tiếp sau đó, các con số tương ứng sẽ là 110/40, 130/20 và 150/0. Tức là đến năm 2000, IL của nước A sẽ bao gồm cả 150 mặt hàng và TEL không còn mặt hàng nào. §èi víi c¸c n­íc thµnh viªn míi ®Ó cã mét thêi gian cÇn thiÕt thÝch øng, HiÖp ®Þnh CEPT cho phÐp c¸c n­íc thµnh viªn nµy ®­îc ®­a ra mét sè s¶n phÈm t¹m thêi ch­a thùc hiÖn tiÕn tr×nh gi¶m thuÕ theo quy ®Þnh cña CEPT. Danh môc lo¹i trõ hoµn toµn (GEL): lµ danh môc c¸c s¶n phÈm hµng hãa kh«ng tham gia HiÖp ®Þnh CEPT do ®ã kh«ng ®­îc ®­a vµo AFTA v× lý do ¶nh h­ëng ®Õn an ninh quèc gia, ®¹o ®øc x· héi, cuéc sèng søc kháe cña con ng­êi, ®Õn viÖc b¶o tån c¸c gi¸ trÞ v¨n hãa, nghÖ thuËt, di tich lÞch sö, kh¶o cæ. Danh môc nh¹y c¶m vµ danh môc nh¹y c¶m cao (SL): Danh mục Nhạy cảm (SL) bao gồm những mặt hàng nông sản chưa chế biến mà việc cắt giảm thuế quan có thể gây tác động lớn đến sản xuất, đời sống trong nước. Các mặt hàng trong SL được dành một khung thời gian dài hơn trong việc cắt giảm thuế quan, đến năm 2010 mới phải đưa thuế suất các mặt hàng này xuống 0 - 5% Bên cạnh đó, các mặt hàng này cũng có những quy định riêng về thuế suất khi bắt đầu cắt giảm thuế quan, các biện pháp tự vệ. Tương tự như vậy, các mặt hàng trong Danh mục Nhạy cảm cao được dành một khung thời gian dài hơn nữa. Các nước ASEAN còn đang đàm phán về những chi tiết của hai danh mục này. XuÊt ph¸t tõ thùc tÕ vÒ vai trß cña hµng n«ng s¶n ch­a chÕ biÕn ®èi víi phÇn lín c¸c n­íc ASEAN, cã sè l­îng c¸c nhãm mÆt hµng lín, thuÕ quan nhËp khÈu cao ®­îc c¸c n­íc ¸p dông ®èi víi nh÷ng mÆt hµng nµy, t¹i Héi nghÞ AEM - 26/9/1994, c¸c Bé tr­ëng kinh tÕ ®· quyÕt ®Þnh ®­a n«ng s¶n ch­a chÕ biÕn vµo ph¹m vi cña hiÖp ®Þnh CEPT theo ba lo¹i danh môc kh¸c nhau lµ: danh môc gi¶m thuÕ, danh môc lo¹i trï t¹m thêi vµ danh môc c¸c s¶n phÈm n«ng s¶n ch­a chÕ biÕn nh¹y c¶m ®Ó thùc hiÖn AFTA. C¬ chÕ trao ®æi nh­îng bé cña HiÖp ®Þnh CEPT: Nh÷ng nh­îng bé khi thùc hiÖn CEPT cña c¸c quèc gia ®­îc trao ®æi trªn nguyªn t¾c cã ®i cã l¹i. Muèn ®­îc h­ëng nh­îng bé vÒ thuÕ quan khi xuÊt khÈu hµng hãa trong khèi, mét s¶n phÈm cÇn cã c¸c ®iÒu kiÖn sau: S¶n phÈm ®ã ph¶i n»m trong danh môc c¾t gi¶m thuÕ cña cÈ n­íc xuÊt khÈu vµ n­íc nhËp khÈu vµ ph¶i cã møc thuÕ quan (nhËp khÈu) b»ng hoÆc thÊp h¬n 20%; S¶n phÈm ®ã ph¶i cã ch­¬ng tr×nh gi¶m thuÕ ®­îc Héi ®ång AFTA th«ng qua; S¶n phÈm ®ã ph¶i lµ mét s¶n phÈm cña khèi ASEAN, tøc lµ ph¶i tháa m·n yªu cÇu hµm l­îng xuÊt xø tõ c¸c n­íc thµnh viªn ASEAN (hµm l­îng néi ®Þa) Ýt nhÊt lµ 40%. C«ng thøc 40% hµm l­îng ASEAN nh­ sau: A + B X 100% = T% Gi¸ FOB (T ph¶i < 60%) Trong ®ã: A lµ gi¸ trÞ ®Çu vµo cña nguyªn vËt liÖu, bé phËn hay s¶n phÈm nhËp khÈu tõ c¸c n­íc ngoµi khèi ASEAN, tÝnh theo gi¸ CIF ë thêi ®iÓm nhËp khÈu. B lµ gi¸ trÞ ®Çu vµo cña nguyªn vËt liÖu, bé phËn hay s¶n phÈm kh«ng x¸c ®Þnh xuÊt xø, thÝnh theo gi¸ x¸c ®Þnh tr­íc khi ®­a vµo chÕ biÕn trªn l·nh thæ c¸c n­íc thµnh viªn ASEAN. Néi dung lo¹i bá c¸c hµng rµo phi thuÕ quan (Non Tariff Barriers - NTBs) vµ c¸c h¹n chÕ ®Þnh l­îng (Quantitative Restriction - QR) §Ó tiÕn tíi hoµn thµnh AFTA, §iÒu 5 cña HiÖp ®Þnh CEPT cßn x¸c ®Þnh môc tiªu lo¹i bá c¸c hµng rµo phi thuÕ quan vµ c¸c h¹n chÕ sè l­îng, h¹n ng¹ch nhËp khÈu, giÊy phÐp nhËp khÈu cã t¸c dông h¹n chÕ ®Þnh l­îng... trong vßng 5 n¨m sau khi mét s¶n phÈm ®­îc h­ëng ­u ®·i thuÕ quan. Víi môc tiªu ®­îc ®­a ra theo HiÖp ®Þnh, n¨m 1995 c¸c n­íc ASEAN ®· thµnh lËp Nhãm c«ng t¸c vÒ vÊn ®Ò c¸c hµng rµo phi thuÕ quan ®Ó x¸c ®Þnh vµ x©y dùng ch­¬ng tr×nh hñy bá c¸c hµng rµo phi thuÕ quan ¶nh h­ëng ®Õn th­¬ng m¹i khu vùc. Dùa trªn kÕt qu¶ lµm viÖc cña Nhßm c«ng t¸c, c¸c n­íc ®· x¸c ®Þnh nhiÒu biÖn ph¸p ¶nh h­ëng réng vµ chñ yÕu ®èi víi th­¬ng m¹i hµng hãa trong khu vùc ASEAN lµ phô thu h¶i quan vµ c¸c hµng rµo c¶n trë th­¬ng m¹i (TBT). Trªn c¬ së ®ã, t¹i phiªn häp Héi ®ång AFTA lÇn thø t¸m, c¸c n­íc ASEAN ®· thèng nhÊt quyÕt ®Þnh thêi h¹n lo¹i bá c¸c hµng rµo c¶n trë th­¬ng m¹i lµ hÕt n¨m 2003. Cam kÕt cña ViÖt Nam trong viÖc thùc hiÖn c¾t gi¶m thuÕ tham gia Khu vùc mËu dÞch tù do ASEAN TiÕn tr×nh thùc hiÖn AFTA cña c¸c n­íc ASEAN S¸u n­íc thµnh viªn cò cña ASEAN (Brunei, Indonesia, Malaysia, Philippines, Singapore vµ Th¸i Lan) b¾t ®Çu thùc hiÖn c¸c nghÜa vô tham gia AFTA tõ 01/01/1993 vµ sÏ hoµn thµnh vµo 01/01/2003. §Õn n¨m 2000, 6 n­íc nµy ®· hoµn thµnh viÖc c¾t gi¶m thuÕ xuÊt nhËp khÈu cña 85% sè dßng thuÕ thùc hiÖn AFTA xuèng møc 0 - 5% vµ dù kiÕn ®¹t 100% sè dßng thuÕ thùc hiÖn AFTA cã thuÕ xuÊt nhËp khÈu 0 - 5% ngay tõ n¨m 2002, sím h¬n thêi h¹n cò 1 n¨m. Lµo vµ Myanmar b¾t ®Çu tham gia thùc hiÖn AFTA tõ n¨m 1998 vµ sÏ hoµn thµnh vµo n¨m 2008, Campuchia b¾t ®Çu tõ n¨m 2000 vµ kÕt thóc vµo n¨m 2010. Tuy tham gia thùc hiÖn AFTA muén song c¸c n­íc thµnh viªn míi ®Òu nghiªm tóc thùc hiÖn nghÜa vô vµ triÓn khai cam kÕt c¾t gi¶m thuÕ quan ®Ó thùc hiÖn AFTA, cô thÓ lµ hµng n¨m c«ng bè v¨n b¶n ph¸p lý thùc hiÖn AFTA ®ång thêi x©y dùng lé tr×nh tæng thÓ s¬ bé thÓ hiÖn nghÜa vô c¾t gi¶m chÝnh t¹i c¸c mèc thêi gian c¬ b¶n cho c¶ giai ®o¹n 10 n¨m. TiÕn tr×nh thùc hiÖn AFTA cña ViÖt Nam cho ®Õn nay Ngµy 28 th¸ng 7 n¨m 1995, ViÖt Nam trë thµnh thµnh viªn chÝnh thøc thø 7 cña HiÖp héi c¸c n­íc §«ng Nam ¸ (ASEAN ). Sù kiÖn träng ®¹i nµy ®¸nh dÊu mét thµnh cãng to lín cña chÝnh s¸ch ®èi ngo¹i cña §¶ng Céng s¶n ViÖt Nam, ®¸nh dÊu mét b­íc ph¸t triÓn míi trong qu¸ tr×nh héi nhËp cña ViÖt Nam vµo céng ®ång quèc tÕ vµ liªn minh kinh tÕ quèc tÕ. Víi 10 thµnh viªn vµ víi sè d©n 500 triÖu ng­êi, thu nhËp b×nh qu©n ®Çu ng­êi hµng n¨m lµ 1.680 USD, ASEAN lµ cöa ngâ cña §«ng Nam ¸ n¬i héi tô cña c¸c giao l­u kinh tÕ quèc tÕ vµ ®ang trë thµnh mét khu vùc ph¸t triÓn n¨ng ®éng cña Ch©u ¸ còng nh­ trªn toµn thÕ giíi. Sù héi nhËp vµo nÒn kinh tÕ c¸c n­íc trong khu vùc ®­a l¹i nh÷ng lîi Ých kinh tÕ to lín cho c¶ c¸c nhµ s¶n xuÊt vµ ng­êi tiªu dïng trong c¸c n­íc thµnh viªn. ViÖc tham gia cña ViÖt Nam vµo Khu vùc mËu dÞch tù do ASEAN (AFTA) lµ mét tÊt yÕu, kh«ng nh÷ng v× ViÖt Nam lµ thµnh viªn cña ASEAN mµ cßn do c¸c t¸c ®éng tÝch cùc cña nã ®èi víi sù ph¸t triÓn kinh tÕ cña ®Êt n­íc ta. ViÖc héi nhËp vµo AFTA sÏ t¹o ®iÒu kiÖn h×nh thµnh nh÷ng mèi quan hÖ kinh tÕ réng më h¬n gi÷a nÒn kinh tÕ cña ViÖt Nam víi khu«n khæ kinh tÕ chung cña khu vùc vµ thÕ giíi. §©y chÝnh lµ c¬ héi míi ®Ó nÒn kinh tÕ ViÖt Nam b¾t kÞp víi nh÷ng xu h­íng vËn ®éng chung cña khu vùc vµ thÕ giíi, t×m ra tiÕng nãi chung víi céng ®ång quèc tÕ mµ tr­íc hÕt lµ víi c¸c n­íc trong khèi mËu dÞch tù do AFTA, më ra mét thÕ v÷ng vµng h¬n trong quan hÖ cña ViÖt Nam víi c¸c liªn minh kinh tÕ kh¸c, ®Æc biÖt lµ víi Liªn minh Ch©u ©u (EU), víi Khu vùc mËu dÞch tù do B¾c Mü (NAFTA), còng nh­ víi Tæ chøc Th­¬ng m¹i ThÕ giíi (WTO) vµ víi DiÔn ®µn kinh tÕ Ch©u ¸ - Th¸i B×nh D­¬ng (APEC). H¬n n÷a, héi nhËp vµo AFTA cßn lµ ®iÒu kiÖn ®Ó ViÖt Nam ®Èy manh qu¸ tr×nh chuyÓn dÞch c¬ cÊu kinh tÕ theo h­íng c«ng nghiÖp ho¸, hiÖn ®¹i ho¸, phÊn ®Çu ®­a ViÖt Nam thµnh mét n­íc c«ng nghiÖp vµo n¨m 2020. Sau khi trë thµnh thµnh viªn cña ASEAN, ViÖt Nam cam kÕt b¾t ®Çu tham gia thùc hiÖn AFTA tõ 01/01/1996 vµ sÏ kÕt thóc vµo 01/01/2006 víi môc tiªu cuèi cïng lµ c¾t gi¶m thuÕ xuÊt nhËp khÈu cña tÊt c¶ c¸c mÆt hµng thùc hiÖn AFTA xuèng 0 - 5%. Hµng n¨m ChÝnh phñ ViÖt Nam ®Òu ban hµnh NghÞ ®Þnh c«ng bè danh môc thùc hiÖn AFTA cho n¨m ®ã. N¨m 1997, ChÝnh phñ ViÖt Nam còng ®· phª duyÖt LÞch tr×nh c¾t gi¶m thuÕ quan tæng thÓ thùc hiÖn AFTA giai ®o¹n 1996 - 2006 cña ViÖt Nam ®Ó lµm c¨n cø ®iÒu chØnh c¬ cÊu trong n­íc vµ ®Þnh h­íng cho c¸c doanh nghiÖp trong viÖc x©y dùng kÕ ho¹ch s¶n xuÊt - kinh doanh phï hîp. §Õn thêi ®iÓm 31/12/2000, ViÖt Nam ®· chuyÓn trªn 4200 dßng thuÕ vµo thùc hiÖn AFTA vµ dù kiÕn sÏ chuyÓn tiÕp kho¶ng 1940 dßng thuÕ cßn l¹i trong Danh môc lo¹i trõ t¹m thêi (TEL) vµo thùc hiÖn c¾t gi¶m trong 3 n¨m 2001 - 2003 vµ ®Õn n¨m 2006 sÏ c¾t gi¶m thuÕ xuÊt nhËp khÈu cña toµn bé c¸c dßng thuÕ thùc hiÖn AFTA xuèng møc 0 -5%. §¸nh gi¸ t¸c ®éng cña viÖc gia nhËp AFTA cña ViÖt Nam trong 5 n¨m võa qua (1996 - 2000) mÆc dï chóng ta ®· tõng b­íc thùc hiÖn viÖc c¾t gi¶m thuÕ quan cho 4200 dßng thuÕ tuy nhiªn vÉn ch­a cho thÊy cã nh÷ng thay ®æi ®¸ng kÓ ®èi víi thÞ tr­êng xuÊt khÈu vµ nhËp khÈu cña ViÖt Nam. Tû träng ho¹t ®éng th­¬ng m¹i gi÷a ViÖt Nam víi c¸c n­íc thµnh viªn ASEAN hÇu nh­ thay ®æi rÊt nhá, c¬ cÊu mÆt hµng xuÊt nhËp khÈu còng kh«ng biÕn ®éng lín do nh÷ng nguyªn nh©n sau: Giai ®o¹n 1996 - 2000 míi b¾t ®Çu ®­a vµo c¾t gi¶m nh÷ng mÆt hµng mµ ta cã lîi thÕ vÒ xuÊt khÈu hoÆc cã nhu cÇu nhËp khÈu mµ trong n­íc ch­a cã kh¶ n¨ng s¶n xuÊt ®­îc. Nh÷ng mÆt hµng nµy cã møc thuÕ xuÊt nhËp khÈu thÊp, chñ yÕu d­íi 20% vµ phÇn lín lµ nh÷ng nhãm hµng cã møc thuÕ suÊt 0 - 5%, do vËy viÖc thùc hiÖn c¾t gi¶m thuÕ suÊt theo AFTA hÇu nh­ ch­a diÔn ra trong thêi gian nµy. Do vËy, ch­a thÓ cã nh÷ng t¸c ®éng lín ®Õn ho¹t ®éng s¶n xuÊt kinh doanh cña c¸c doanh nghiÖp. MÆt kh¸c, nh÷ng mÆt hµng quan träng, ®­îc b¶o hé cao, chiÕm gÇn 50% kim ng¹ch th­¬ng m¹i cña ViÖt Nam (nh­ r­îu bia, x¨ng dÇu, « t« xe m¸y, ph©n bãn, ho¸ chÊt...) ®ang thuéc Danh môc Lo¹i trõ hoµn toµn (GE) vµ Danh môc Lo¹i trõ t¹m thêi (TEL), kh«ng ph¶i thùc hiÖn c¸c nghÜa vô c¾t gi¶m thuÕ quan còng nh­ lo¹i bá hµng rµo phi quan thuÕ. C¬ cÊu mÆt hµng xuÊt khÈu cña ViÖt Nam so víi c¸c n­íc ASEAN cã ®iÓm t­¬ng ®ång kh¸ râ nÐt, cô thÓ lµ nÕu ViÖt Nam cã lîi thÕ xuÊt khÈu c¸c mÆt hµng n«ng s¶n, nguyªn liÖu th« vµ mét sè s¶n phÈm c«ng nghiÖp nhÑ th× c¸c n­íc ASEAN còng cã lîi thÕ nµy vµ chÝnh lµ ®èi thñ c¹nh tranh thÞ tr­êng xuÊt khÈu víi ViÖt Nam. Thùc tÕ thêi gian qua cho thÊy ASEAN ch­a ph¶i lµ thÞ tr­êng xuÊt khÈu tiÒm n¨ng ®èi víi c¸c mÆt hµng truyÒn thèng cña ViÖt Nam, mµ héi nhËp ASEAN chØ lµ mét b­íc tËp d­ît chuÈn bÞ cho ViÖt Nam b­íc vµo mét thi tr­êng réng lín. LÞch tr×nh c¾t gi¶m thuÕ quan tæng thÓ giai ®o¹n 2001-2006 ®Ó thùc hiÖn AFTA cña ViÖt Nam Sau thêi kú khñng ho¶ng tµi chÝnh tiÒn tÖ, ®Æc biÖt lµ tõ n¨m 2000, vÊn ®Ò thóc ®Èy nhanh tù do hãa th­¬ng m¹i trong khu vùc lµ mét trong nh÷ng chñ ®Ò ®· ®­îc th¶o luËn t¹i nhiÒu cuéc häp ë cÊp nguyªn thñ quèc gia ASEAN. C¸c n­íc thµnh viªn ®Òu cam kÕt sÏ ®Èy nhanh h¬n tiÕn tr×nh c¾t gi¶m thuÕ qua vµ bá dÇn c¸c biÖn ph¸p phi thuÕ. T¹i Héi nghÞ Héi ®ång AFTA lÇn thø 13 tæ chøc vµo th¸ng 9/1999 t¹i Singapore, thùc hiÖn nghÜa vô cña mét n­íc thµnh viªn, ViÖt Nam cam kÕt sÏ c«ng bè LÞch tr×nh c¾t gi¶m thuÕ quan tæng thÓ ®Õn n¨m 2006 ®Ó thùchiÖn AFTA cña m×nh. §Ó thùc hiÖn cam kÕt nµy, LÞch tr×nh c¾t gi¶m thuÕ qua tæng thÓ thùc hiÖn AFTA giai ®o¹n 2001 - 2006 cña ViÖt Nam ®· ®­îc Thñ t­íng ChÝnh phñ phª chuÈn vÒ mÆt nguyªn t¾c t¹i c«ng v¨n sè 5408/VPCP - TCQT ngµy 11/12/2000 cña V¨n phßng ChÝnh phñ. §ång thêi c¨n cø vµo lé tr×nh nµy Thñ t­íng ChÝnh phñ ®ang xem xÐt ®Ó phª chuÈn NghÞ ®Þnh ban hµnh Danh môc c¾t gi¶m thuÕ quan thùc hiÖn AFTA n¨m 2001. Theo LÞch tr×nh nµy tõ n¨m 2001 ®Õn 2006, ViÖt Nam sÏ thùc hiÖn gi¶m thuÕ quan cho 6210 dßng thuÕ nhËp khÈu trong tæng sè 6400 dßng thuÕ hiÖn hµnh, cô thÓ nh­ sau: TiÕp tôc c¾t gi¶m thuÕ cho 4200 dßng thuÕ ®· ®­a vµo thùc hiÖn CEPT tõ n¨m 2000 trë vÒ tr­íc. Kho¶ng 1940 dßng thuÕ cßn lai sÏ thùc hiÖn c¾t gi¶m trong 3 n¨m 2001-03 theo lé tr×nh nh­ sau: N¨m 2001: kho¶ng 720 dßng thuÕ; N¨m 2002: kho¶ng 510 dßng thuÕ; N¨m 2003: kho¶ng 710 dßng thuÕ. Xem Phô lôc 1 - c¸c nhãm mÆt hµng chÝnh chuyÓn tõ TEL vµo IL ®Ó thùchiÖn CEPT/AFTA trong 3 n¨m 2001 - 2003). ViÖc gi¶m thuÕ sÏ ®­îc thùc hiÖn theo c¸c nguyªn t¾c sau: Toµn bé c¸c mÆt hµng cßn l¹i trong Danh môc Lo¹i trõ t¹m thêi (TEL) sÏ ph¶i thùc hiÖn gi¶m thuÕ trong 3 n¨m 2001, 2002 vµ 2003. Møc thuÕ xuÊt nhËp khÈu cña toµn bé mÆt hµng trong danh môc gi¶m thuÕ kh«ng ®­îc cao h¬n 20% kÓ tõ thêi ®iÓm 01/01/2001 trë ®i. TÊt c¶ c¸c biÖn ph¸p h¹n chÕ ®Þnh l­îng sÏ ph¶i bá ngay khi mÆt hµng ®­îc chuyÓn vµo c¾t gi¶m ®Ó thùc hiÖn AFTA. Nh­ vËy cã nghÜa lµ ®Õn n¨m 2006 cã kho¶ng 95% mÆt hµng nhËp khÈu tõ ASEAN vµo ViÖt Nam sÏ chØ cßn ë møc thuÕ suÊt 0-5% vµ kh«ng bÞ ¸p dông c¸c biÖn ph¸p phi quan thuÕ. Trªn c¬ së LÞch tr×nh tæng thÓ ®· ®­îc ChÝnh phñ th«ng qua, Bé Tµi chÝnh ®· dù th¶o NghÞ ®Þnh ban hµnh Danh môc thùc hiÖn AFTA n¨m 2001 víi lé tr×nh c¾t gi¶m thuÕ quan cña kho¶ng trªn 5000 dßng thuÕ, trong ®ã cã: Kho¶ng 64% sè dßng thuÕ ®¹t thuÕ suÊt 0-5% 35% sè dßng thuÕ ®¹t thuÕ suÊt 0%. Xem Phô lôc 2 - Tãm t¾t mét sè mÆt hµng chÝnh trong Danh môc thùc hiÖn AFTA 20001) C¶i c¸ch vÒ thuÕ quan cña ViÖt Nam §Ó thùc hiÖn cam kÕt c¾t gi¶m thuÕ quan, h¹n cuèi cïng vµo n¨m 2006, ViÖt Nam ®· tõng b­íc cã nh÷ng c¶i c¸ch tÝch cùc trong hÖ thèng thuÕ xuÊt nhËp khÈu cña m×nh, dÇn dÇn thu hÑp kho¶ng c¸ch kh¸c biÖt víi thuÕ quan cña c¸c n­íc ASEAN xin ®­îc kh¸i qu¸t nh­ sau: Më réng c¸c s¾c thuÕ ®¸nh vµo hµng nhËp khÈu ThuÕ nhËp khÈu hiÖn hµnh ®· ®­îc t¸ch riªng thµnh thuÕ nhËp khÈu vµ c¸c lo¹i thuÕ gi¸n thu. VÊn ®Ò nµy liªn quan tr­íc tiªn ®Õn thuÕ tiªu thô . ®Æc biÖt. Tr­íc kia ViÖt Nam chØ ¸p dông ®èi víi c¸c hµng hãa nhËp khÈu mét lo¹i thuÕ duy nhÊt lµ thuÕ nhËp khÈu víi møc thuÕ suÊt t­¬ng ®èi cao so víi c¸c n­íc kh¸c nhÊt lµ ®èi víi c¸c hµng tiªu dïng, ®å cao cÊp. VÒ thùc chÊt trong thuÕ nhËp khÈu nµy ®· bao hµm c¶ thuÕ tiªu thô ®Æc biÖt. Do ®ã khi ViÖt Nam tiÕn hµnh c¾t gi¶m thuÕ nhËp khÈu th× ®iÒu cÇn thiÕt ph¶i xem xÐt vµ thùc hiÖn lµ t¸ch lo¹i thuÕ nµy ra. Víi c¶i c¶i c¸ch thuÕ nµy, hµng nhËp khÈu hiÖn nay thuéc diÖn chÞu thuÕ tiªu thô ®Æc biÖt ph¶i nép thuÕ tiªu thô ®Æc biÖt khi nhËp khÈu. ThuÕ tiªu thô ®Æc biÖt th­êng ®¸nh vµo nh÷ng mÆt hµng kh«ng khuyÕn khÝch tiªu dïng, b¶o vÖ m«i tr­êng vµ b¶o ®¶m tÝnh “c«ng b»ng”. Tuy lµ nh÷ng mÆt hµng kh«ng khuyÕn khÝch tiªu dïng nh­ng nhu cÇu tiªu ®ïng l¹i Ýt thay ®æi. Khi hÖ sè thay ®æi ®èi víi hµng hãa nµy thÊp th× viÖc t»ng møc thuÕ suÊt sÏ thóc ®Èy kh«ng nhiÒu tíi sù gi¶m tiªu dïng c¸c s¶n phÈm chÞu thuÕ. Do ®ã, c¸c lý thuyÕt kinh tÕ th­êng cho r»ng ®¸nh thuÕ vµo c¸c mÆt hµng cã sù biÕn ®æi vÒ cÇu vµ cung kh«ng lín th× chØ g©y ra nh÷ng tæn thÊt rÊt nhá ®èi víi nÒn kinh tÕ. Lý thuyÕt nay cho thÊy viÖc ®­a thuÕ tiªu thô ®Æc biÖt ®¸nh vµo hµng nhËp khÈu lµ hîp lý vµ cã thÓ lµ mét nguån t¨ng thu ng©n s¸ch tõ thuÕ tiªu thô ®Æc biÖt vµ b¶o hé ®Ých ®¸ng hµng s¶n xuÊt trong n­íc. Söa ®æi thuÕ Tiªu thô ®Æc biÖt ¸p ®ông thuÕ suÊt thuÕ TT§B ®èi víi « t« néi ®Þa ngang b»ng «t« nhËp khÈu, phï hîp víi yªu cÇu cña chÕ ®é ®·i ngé quèc gia ®èi víi hµng ho¸ nhËp khÈu ®­îc ký kÕt gi÷a c¸c n­íc tham gia AFTA. Tuy nhiªn vÉn cã sù ph©n biÖt thuÕ suÊt ®¸nh vµo thuèc l¸ nhËp khÈu vµ thuèc l¸ ®­îc s¶n xuÊt tõ nguån nguyªn liÖu trong n­íc. Söa ®æi thø hai cña luËt thuÕ TT§B chñ yÕu ®Ó h¹n chÕ tiªu dïng c¸c lo¹i hµng ho¸, dÞch vô cao cÊp ë ViÖt Nam. §ã lµ viÖc më réng ph¹m vi c¸c .mÆt hµng vµ dÞch vô chÞu thuÕ TT§B. Ngoµi thuÕ tiªu thô ®Æc biÖt ®¸nh vµo hµng thuéc diÖn chÞu thuÕ tiªu thô ®Æc biÖt, hµng nhËp khÈu cßn. ph¶i chÞu c¸c lo¹i thuÕ gi¸n thu sau: ThuÕ gi¸ trÞ gia t¨ng: ®¸nh vµo hµng nhËp khÈu trªn gi¸ CIF céng víi thuÕ nhËp khÈu MÆt hµng ®· chÞu thuÕ' tiªu thô ®Æc biÖt khi nhËp khÈu kh«ng Ph¶i chÞu thuÕ gi¸ trÞ gia t¨ng. Thu bæ sung quü binh æn vËt gi¸ : ¸p dông ®èi víi c¸c mÆt hµng xuÊt nhËp khÈu cã gi¸ trÞ lîi nhuËn siªu ng¹ch .cao ®Ó lËp quü b×nh æn vËt gi¸. Quü nµy ®­îc dïng ®Ó trî gi¸ cho c¸c doanh nghiÖp s¶n xuÊt nh÷ng mÆt hµng xuÊt khÈu. Víi c¶i c¸ch nµy chóng ta ®· cã thÓ gi¶m thuÕ xuÊt nhËp khÈu theo cam kÕt thùc hiÖn CEPT mµ kh«ng ph¶i chÞu nh÷ng thay ®æi ®¸ng kÓ vÒ kho¶n thu ng©n s¸ch còng nh­ møc ®é b¶o hé ®èi víi c¸c ngµnh s¶n xuÊt trong n­íc. Gi¶m sè l­îng møc thuÕ xuÊt nhËp khÈu Mét nh­îc ®iÓm cña biÓu thuÕ xuÊt nhËp khÈu hiÖn nay lµ cã qu¸ nhiÒu møc thuÕ suÊt dµn tr¶i qu¸ réng ®· ®­îc kh¾c phôc phÇn nµo. Trong biÓu thuÕ xuÊt nhËp khÈu ­u ®·i ban hµnh .theo NghÞ §Þnh 1803/1998/ Q§ BTC ngµy 11/12/1998, ViÖt Nam sö dông 18 møc thuÕ vµo n¨m 1997), tõ 0% ®Õn 100%, gåm 6174 mÆt hµng chÞu thuÕ. Víi mÆt hµng tr­íc ®©y chÞu thuÕ suÊt cao h¬n 60%; nh÷ng mÆt hµng nµy cã thuÕ suÊt c¹o chñ yÕu do gép thuÕ tiªu thô ®Æc biÖt. V× vËy, sau khi tiÕn hµnh t¸ch thuÕ suÊt hiÖn hµnh thµnh thuÕ nhËp khÈu vµ thuÕ tiªu thô ®Æc biÖt, chóng ta ®· gi¶m bít ®­îc sè l­îng c¸c møc thuÕ cao. Thùc hiÖn quy luËt lµm trßn chóng ta ®ang tiÕn hµnh lµm trßn lªn hoÆc xuèng c¸c møc thuÕ suÊt trªn c¬ së xem xÐt kim ng¹ch xuÊt nhËp khÈu. Víi c¸c mÆt hµng xuÊt khÈu hiÖn nay chóng ta chØ c«n 13 møc thuÕ suÊt kh¸c nhau, tõ 0% ®Õn 45%. Víi c¸c mÆt hµng nhËp khÈu, hiÖn nay cßn 18 møc thuÕ suÊt. NhiÒu nhÊt lµ møc 0% víi 1966 mÆt hµng chiÕm 32% tång sè mÆt hµng chÞu thuÕ Kh«ng cßn mÆt hµng nµo cã thuÕ suÊt ë møc 1, 2,3 ,4% :do ®· lµm trßn xuèng 0% hoÆc lªn 5%. §©y chñ yÕu lµ c¸c nguyªn liÖu cÇn thiÕt cho s¶n xuÊt, thiÕt bÞ m¸y mãc mµ ta ch­a s¶n xuÊt ®­îc, hoÆc s¶n xuÊt qu¸ Ýt ch­a ®¸p øng nhu cÇu cña s¶n xuÊt. ë møc tõ 6-10% chØ cßn møc 10% víi 508 mÆt hµng (11% tæng sè mÆt hµng chÞu thuÕ). Tõ møc 11% ®Õn 20% cßn hai møc c¬ b¶n lµ 15% ( 67 mÆt hµng chiÕm 1% tæng sè c¸c mÆt hµng chÞu thuª) vµ 20% (545 mÆt hµng chiÕm 9% tæng sè c¸c mÆt hµng chÞu thuÕ). Cã 2.8 mÆt hµng chÞu thuÕ suÊt 100%. C¸c møc thuÕ suÊt 30, 40, 50, 60% lµm trßn cho c¸c møc thuÕ suÊt trªn hoÆc d­íi møc ®ã. Cã thÓ nãi, chóng ta hiÖn nay chñ yÕu ¸p dông c¸c 'møc thuÕ suÊt 0% víi 1966 mÆt hµng, 5% víi 667 mÆt hµng 10% víi 508 mÆt hµng, 20% víi 545 mÆt hµng , 30% víi 658 mÆt hµng , 40% víi 626 mÆt hµng , 50% . víi 508 mÆt hµng . trong tæng sè 6174 mÆt hµng chÞu thuÕ. ViÖc thùc hiÖn cam kÕt c¾t gi¶m thuÕ cña ViÖt Nam trong giai ®o¹n 1995 - 2003. ViÖc thùc hiÖn c¸c cam kÕt vÒ thuÕ quan vµ phi thuÕ quan trong ASEAN cña ViÖt Nam lµ néi dung quan träng nhÊt cña HiÖp ®Þnh CEPT. Qu¸ tr×nh nµy cña ViÖt nam ®­îc b¾t ®Çu tõ ngµy 1/1/1996 vµ kÕt thóc vµo ngµy 1/1/2006 víi thuÕ suÊt cuèi cïng tõ 0 - 5%, ngo¹i trõ mét sè mÆt hµng thuéc diÖn kh«ng cã nghÜa vô gi¶m thuÕ (GEL) vµ c¸c mÆt hµng thuéc lo¹i n«ng s¶n ch­a chÕ biÕn (SEL). §Ó chøng tá sù t«n träng c¸c ®iÒu kho¶n cña hiÖp ®Þnh CEPT vÒ c¾t gi¶m thuÕ quan vµ b·i bá hµng rµo phi thuÕ quan, hµng n¨m ViÖt Nam sÏ c«ng bè danh môc c¸c mÆt hµng c¾t gi¶m thuÕ vµ b¸o c¸o víi Héi ®ång AFTA vµ c¸c n­íc thµnh viªn kh¸c tiÕn ®é thùc hiÖn. So s¸nh víi lé tr×nh gi¶m thuÕ tæng thÓ cña Bé tµi chÝnh ®­a ra n¨m 2001, cho ®Õn nay, ViÖt Nam ®· ®¹t ®­îc nh÷ng kÕt qu¶ thùc hiÖn c¾t gi¶m thuÕ quan vµ phi thuÕ quan nh­ sau: T¹i NghÞ ®Þnh 91/CP ngµy 18/12/1995 cña ChÝnh phñ ViÖt Nam c«ng bè 875 mÆt hµng ®­îc ®­a vµo danh môc c¾t gi¶m theo CEPT. N¨m 1997, theo NghÞ ®Þnh 82/CP ngµy 13/12/1996 cña ChÝnh phñ, ViÖt Nam ®· ®­a 1.496 mÆt hµng vµo thùc hiÖn CEPT, trong ®ã cã 621 mÆt hµng míi, bæ sung cho danh môc cña n¨m 1996. N¨m 1998, theo NghÞ ®Þnh sè 15/1998/N§-CP ngµy 12/3/1998 cña ChÝnh phñ, ViÖt Nam ®· c«ng bè Danh môc thùc hiÖn CEPT gåm 1.633 mÆt hµng, trong ®ã cã 1.496 mÆt hµng ®· ®­îc ®­a vµo n¨m 1997 vµ 137 mÆt hµng míi. N¨m 1999, danh môc CEPT cña ViÖt Nam ®­îc ban hµnh kÌm theo NghÞ ®Þnh sè 14/1999/N§-CP ngµy 23/3/1999 cña ChÝnh phñ gåm 3.582 mÆt hµng, t¨ng 1.949 mÆt hµng so víi Danh môc CEPT n¨m 1998. Sè mÆt hµng t¨ng lªn nµy bao gåm c¶ c¸c mÆt hµng ®­îc chuyÓn vµo tõ Danh môc lo¹i trõ t¹m thêi theo cam kÕt cña ViÖt Nam b¾t ®Çu tõ n¨m 1999 vµ c¶ nh÷ng mÆt hµng t¨ng lªn do viÖc chi tiÕy hãa nhiÒu mÆt hµng trang biÓu thuÕ nhËp khÈu. N¨m 2000, ViÖt Nam ®­a thªm vµo 640 dßng thuÕ n÷a vµo danh môc CEPT n©ng tæng sè c¸c mÆt hµng ®­îc ®­a vµo danh môc c¾t gi¶m ngay (IL) lªn tíi 4.230 mÆt hµng (so víi 4.827 mÆt hµng ®· ®¨ng ký víi héi ®ång AFTA), trong ®ã cã 2.960 mÆt hµng cã thuÕ suÊt 0 - 5% trªn tæng sè h¬n 6.400 mÆt hµng trong BiÓu thuÕ nhËp khÈu. Nh­ vËy, ®a sè c¸c mÆt hµng trong danh môc nµy lµ c¸c mÆt hµng ®· cã thÕ suÊt d­íi 20%, mét sè Ýt cã thuÕ suÊt trªn 20% nh­ng phÇn lín ®Çu lµ nh÷ng mÆt hµng hoÆc kh«ng cã nhiÒu trong th­¬ng m¹i ViÖt Nam hoÆc lµ c¸c mÆt hµng ®· cã thuÕ suÊt d­íi 20%, mét sè Ýt cã thuÕ suÊt trªn 20% nh­ng phÇn lín ®Òu lµ nh÷ng mÆt hµng hoÆc kh«ng cã nhiÒu trong th­¬ng m¹i ViÖt Nam h¹c lµ c¸c mÆt hµng ViÖt Nam cã thÕ m¹nh xuÊt khÈu, ®­a vµo ®Ó ®­îc h­ëng ­u ®·i gi¶m thÓu cña c¸c n­íc ASEAN kh¸c khi ta xuÊt khÈu sang hä. C¸c mÆt hµng hiÖn nay cÇn b¶o hé nh­ s¾t thÐp, ph©n bãn, giÊy, kÝnh x©y dùng, « t«, xe m¸y, ®­êng... vÉn cßn ®Ó trong Danh môc lo¹i trõ tam thêi (TEL), Danh môc nh¹y c¶m (SEL) hoÆc Danh môc lo¹i trõ hoµn toµn (GEL). N¨m nay, 2003 Bộ Tài chính vừa hoàn thành việc chuyển đổi biểu thuế xuất, nhập khẩu hiện hành sang biểu thuế quan chung của ASEAN, theo lộ trình Chương trình thuế quan ưu đãi có hiệu lực chung (CEPT). Theo danh mục chuyển đổi, biểu thuế quan xuất, nhập khẩu hàng hóa hiện hành có 6.495 dòng thuế khi chuyển sang danh mục thuế quan khu vực ASEAN sẽ được nâng lên 10.689 dòng thuế. Trong đó, danh mục cắt giảm ngay (IL) sẽ nâng từ 5.559 lên 8.807 dòng thuế; danh mục loại trừ tạm thời (TEL) từ 755 lên 1.376 dòng thuế; danh mục nông sản nhạy cảm (SL) từ 52 lên 91 dòng thuế và danh mục loại trừ hoàn toàn (GEL) từ 139 lên 415 dòng thuế. Nh­ v©y, tÝnh ®Õn nay Việt Nam đã cắt giảm được thuế suất của 5.500 mặt hàng, chiếm gần 85% tổng số nhóm mặt hàng trong biểu thuế xuất nhập khẩu hiện hành. Theo lộ trình, năm nay Việt Nam sẽ đưa thêm 760 mặt hàng vào danh mục cắt giảm thuế với mức thuế suất hạ từ 40-50% xuống còn 15% đến 20% và tiếp tục giảm xuống còn 0-5% vào năm 2006, hạn cuối cùng để Việt Nam hoàn thành chương trình cắt giảm thuế quan. Nh÷ng thuËn lîi vµ khã kh¨n cña doanh nghiÖp ViÖt Nam trong qu¸ tr×nh c¾t gi¶m thuÕ quan héi nhËp AFTA Kh«ng Ýt ng­êi d©n quan t©m ®Õn AFTA ®Òu nãng lßng chê ®îi thêi ®iÓm b­íc sang n¨m 2003. Khi ®ã hµng hãa sÏ rÎ, ng­êi tiªu dïng cã nhiÒu lùa chän h¬n, dÞch vô ®a d¹ng, tèt h¬n. Hä ®· lïi l¹i nh÷ng kÕ ho¹ch mua s¾m. Cø theo tÝnh to¸n cña mét sè chuyªn gia kinh tÕ cao cÊp th× sau n¨m 2003 ng­êi tiªu dïng sÏ mua ®­îc nhiÒu mÆt hµng víi gi¸ thÊp h¬n cã khi ®Õn 30%. C¸c s¶n phÈm cña c¸c n­íc ASEAN cã gi¸ rÎ h¬n sÏ vµo giµnh s©n víi c¸c s¶n phÈm trong n­íc nh­ giÊy, xi m¨ng, s¾t thÐp, kÝnh c¸c lo¹i, v¶i... vµ c¶ cµ phª, nh©n h¹t ®iÒu d¹ng chÕ biÕn. Ngµnh c«ng nghiÖp giÊy sÏ ®iªu ®øng, bëi hiÖn ®ang ®­îc b¶o hé víi møc thuÕ nhËp khÈu cao ®Õn 40 - 50%. Mét ®iÒu cã thÓ kh¼ng ®Þnh khi ViÖt Nam ®­a 775 mÆt hµng cuèi cïng trong danh môc lo¹i trõ t¹m thêi sang diÖn c¾t gi¶m, thÞ tr­êng ViÖt Nam ch¾c ch¾n sÏ cã biÕn ®éng. Sù biÕn ®éng ®Õn ®©u tïy thuéc vµo tõng mÆt hµng còng nh­ vai trß cña c¸c DN. Víi viÖc gia nhËp AFTA, ng­êi tiªu dïng b×nh d©n sÏ cã ®iÒu kiÖn tiÕp cËn víi nh÷ng s¶n phÈm mµ tr­íc nay hä chØ d¸m nh×n tõ xa Trong khi ng­êi d©n ®ang hy väng vµo mét thÞ tr­êng mµ ë ®ã m×nh thùc sù lµ "th­îng ®Õ", ®­îc sö dông nh÷ng s¶n phÈm xøng víi ®ång tiÒn bá ra th× nçi lo l¹i ®Æt lªn vai c¸c c¬ quan Nhµ n­íc. Tr­íc hÕt "tói tiÒn" quèc gia sÏ bÞ t¸c ®éng do c¾t gi¶m thuÕ nhËp khÈu nhiÒu mÆt hµng. C¸c DN trong n­íc còng kh«ng thÓ ®ãng nhiÒu thuÕ h¬n khi mµ doanh sè b¸n hµng bÞ sôt gi¶m do ph¶i c¹nh tranh. Theo lé tr×nh c¾t gi¶m th× trong n¨m 2003 nhiÒu mÆt hµng tiªu dïng thiÕt yÕu nh­ tivi, m¸y tÝnh, qu¹t ®iÖn, n­íc uèng kh«ng ga... thuÕ suÊt thuÕ nhËp khÈu sÏ gi¶m tõ 40%, thËm chÝ cã mÆt hµng 100% sÏ chØ cßn 20% trë xuèng. N¨m 2006 tÊt c¶ c¸c dßng thuÕ sÏ chØ cßn 0 - 5% trong._.sù ph¸t triÓn bªn v÷ng mét nÒn kinh tÕ më, ®a thµnh phÇn. ë ®©y cÇn nhÊn m¹nh c¸c biÖn ph¸p hç trî nÒn s¶n xuÊt trong n­íc, chuÈn bÞ cho c¸c doanh nghiÖp thÝch øng víi m«i tr­êng kinh doanh míi, khi ViÖt Nam hoµn thµnh c¸c cam kÕt trong khu«n khæ ASEAN. Nh÷ng vÊn ®Ò cÇn quan t©m trong qu¸ tr×nh thùc hiÖn c¾t gi¶m thuÕ quan trong khu«n khæ CEPT/AFTA Việc thực hiện các lộ trình mở cửa cần được tiến hành đồng bộ và phải gắn liền với iến trình chuyển dịch cơ cấu kinh tế về điều chỉnh cơ chế chính sách trong nước ở từng giai đoạn. Quá trình này muốn thực hiện được đúng tiến độ, có hiệu quả, theo đúng các nội dung thì trong thời gian tới chúng ta phải tính toán và xử lý một số thách thức cơ bản sau: Quy hoạch sản xuất, nâng cao sức cạnh tranh: việc thực hiện các nghĩa vụ cắt giảm hàng rào thuế và hàng rào phi thuế quan cần phải được đặt trong mối quan hệ hữu cơ với nhiệm vụ cấp bách là chuyển đổi cơ cấu kinh tế,tập trung các nguồn lực và có biện pháp xây dựng các nghành có khả năng phát triển,các lĩnh vực quan trọng là cơ sở để phát triển các nghành khác,không ngừng đổi mới trang thiết bị kỹ thuật,nâng cao sức cạnh tanh. Bảo hộ nền kinh tế trong nước: việc bảo hộ cho nền sản xuất trong nước sẽ được tiến hành có trọng tâm, trọng điểm, có chọn lọc, có điều kiện và có thời hạn, bảo hộ hợp lý cả người sản xuất và người tiêu dùng, chỉ tập trung vào các ngành công nghiệp có khả năng phát triển kinh doanh có hiệu quả nhưng lúc đầu còn non yếu, những ngành sử dụngnhiều lao động, những ngành sử dụng nguyên liệu nông nghiệp và sản phẩm nông nghiệp mà ta có ưu thế. Cũng như các nước, Việt Nam có thể dùng thuế quan là công cụ chủ yếu đểbảo hộ sản xuất trong nước khi mở cửa thị trường, nhưng để biến bảo hộ thành một động lực của sự phát triển, chúng ta không thể bảo hộ vô thời hạn cho sự ỷ lại vào trình độ yếu kém mà chỉ duy trì có thời hạn và lộ trình giảm bảo hộ cần được công bố rõ. Hỗ trợ các doanh nghiệp : trong tiến trình tham gia các cam kết trong ASEAN thì các doanh nghiệp là đối tượng chủ yếu trực tiếp hưởng lợi và gánh chịu hậu quả về những gì nhà nước đã cam kết với các tổ chức trên. Do vây cần có kế hoạch, chính sách hỗ trợ giúp đỡ các doanh nghiệp không ngừng nâng cao năng lực , năng động , sáng tạo , vươn mạnh ra thị trường khu vực, đương đầu quyết liệt với cạnh tranh quốc tế. Các biện pháp hỗ trợ cần nhấn mạnh trong thời gian tới là cơ chế chính sách, chẳng hạn như mở rộng quyền kinh doanh xuất nhập khẩu, có cơ chế tín dụng tài trợ cho các nhà xuất khẩu, đơn giản hóa thủ tục hành chính hải quan... Mọi chế độ, chính sách hỗ trợ các nhà doanh nghiệp phải tạo được cơ chế gắn chặt họ với hiệu quả sản xuất và kinh doanh, buộc họ muốn tồn tại và phát triển phải tự mình vươn lên cạnh tranh quốc tế. Đồng thời phải có cơ chế để các cơ quan quản lý nhà nước làm việc với các doanh nghiệp giúp cho quá trình hoạch định chính sách luôn gắn với thực tế. Phát triển nguồn nhân lực: để hành thành được những nhiệm vụ đặt ra cho quá trình hòa nhập kinh tế - thương mại trong ASEAN, vấn đề cán bộ luôn luôn là yếu tố quyết định , trước mắt cần được tập trung vào các lĩnh vực sau: Nâng cao năng lực hoạch định chính sách Mở rộng và nâng cao trình độ đàm phán quốc tế Công bố , phổ biến và hướng dẫn cho các doanh nghiệp nắm bắt được kịp thời các kết quả đàm phán trên bàn hội nghị, hiểu và vận dụng được các kết quả đó vào thực tiễn sản xuất và kinh doanh quốc tế Đặc biệt chú trọng nâng cao trình độ tiếng Anh , phương tiện thiết yếu để giao dịch quốc tế Về nguồn thu ngân sách: ThuÕ quan là công cụ thực hiện chính sách thương mại và cũng là nguồn thu cho ngân sách nhà nước. Khi chúng ta thực hiện các cam kết cắt giảm thuế quan đối với hàng hóa , dịch vụ từ thị tr­êng ASEAN, nguồn thu ngân sách của chúng ta sẽ giảm. Tuy nhiên nếu có một chính sách phát triển thương mại quốc tế và đầu tư nước ngoài một cách hợp lý, chúng ta có thể bù đắp được nguồn thiếu hụt này bằng tác độn của việc gia tăng kim ngạch xuất nhập khẩu, kích thích sản xuất và tiêu dïng trong nước. Mét sè gi¶i kiÕn nghÞ thóc ®Èy thùc hiÖn hiÖu qu¶ cam kÕt c¾t gi¶m thuÕ quan trong khu«ng khæ CEPT/AFTA Héi nhËp lµ tÊt yÕu ®Ó ph¸t triÓn. ViÖc thùc hiÖn lÞch tr×nh c¾t gi¶m thuÕ quan trong ASEAN, HiÖp ®Þnh th­¬ng m¹i ViÖt Mü vµ trong t­¬ng lai khi gia nhËp Tæ chøc th­¬ng m¹i ThÕ giíi - WTO lµ mét kh©u quan träng ®Ó thùc hiÖn viÖc tù do hãa th­¬ng m¹i më cöa héi nhËp. Trong ®ã, doanh nghiÖp cã vai trß ®Æc biÖt quan träng, ®¶m b¶o sù thµnh c«ng cña héi nhËp. V× vËy, c¸c doanh nghiÖp cÇn chñ ®éng tËn dông c¬ héi vµ v­ît qua thö th¸ch ®Ó n©ng cao vÞ thÕ c¹nh tranh cña hµng hãa vµ uy tÝn cña m×nh trªn thÞ tr­êng trong n­íc vµ quèc tÕ. Chóng ta ®ang ®øng t¹i thêi ®iÓm cña viÖc thùc hiÖn cam kÕt c¾t gi¶m thuÕ quan trong khu«n khæ CEPT/AFTA, thêi gian cho chóng ta kh«ng cßn nhiÒu, muèn thùc hiÖn cã hiÖu qu¶ cam kÕt nµy chóng ta cÇn ph¶i kh«ng ngõng thay ®æi ®Ó phï hîp h¬n còng nh­ gi¶i quyÕt døt ®iÓm c¸c khã kh¨n, v­íng m¾c, vµ h¬n hÕt chóng ta cÇn cã nh÷ng gi¶i ph¸p ®ång bé, cô thÓ ë tÊt c¶ c¸c ngµnh c¸c cÊp qua ®ã thùc hiÖn mét c¸ch cã hiÖu qu¶ cam kÕt c¾t gi¶m thuÕ quan trong khu«n khæ CEPT/AFTA trong thêi gian tíi. VÒ phÝa nhµ n­íc Tr­íc hÕt ViÖt Nam cÇn thùc hiÖn chiÕn l­îc c¾t gi¶m thuÕ quan hîp lý, theo ph­¬ng ch©m võa ®¶m b¶o lÞch tr×nh ®· cam kÕt, võa t¹o sù chñ ®éng cho c¸c doanh nghiÖp n©ng cao n¨ng lùc c¹nh tranh, thÝch øng víi ®iÒu kiÖn kinh doanh míi. Bªn c¹nh ®ã chóng ta cÇn ®Èy m¹nh s¶n xuÊt c¸c mÆt hµng gi¶m thuÕ, tr­íc m¾t lµ c¸c ngµnh hµng cã lîi thÕ so s¸nh cao kÕt hîp víi viÖc thùc hiÖn chÝnh s¸ch b¶o hé gi¶m dÇn, h¹ møc thuÕ nhËp c¸c s¶n phÈm g¾n liÒn víi biÖn ph¸p kÝch thÝch ®Çu t­ vµ c¶i tiÕn kü thuËt, ®Æc biÖt chó träng c¸c mÆt hµng danh môc t¹m thêi ë ngoµi kÕ ho¹ch. Trong qu¸ tr×nh nµy, cÇn cã c¸c biÖn ph¸p thÝch hîp nh»m t¨ng t¨ng thu ng©n s¸ch bï ®¾p phÇn thiÕu hôt do c¾t gi¶m thuÕ theo c¸c cam kÕt, b»ng viÖc c¬ cÊu l¹i nguån thu th«ng qua c¶i c¸ch hÖ thèng thuÕ, trªn c¬ së cña sù ph¸t triÓn tæng thÓ c¸c doanh nghiÖp trong n­íc víi c¸c doanh nghiÖp ASEAN vµ APEC t¹i thÞ tr­êng ViÖt Nam. Nh×n nhËn thuÕ quan lµ c«ng cô thùc hiÖn chÝnh s¸ch th­¬ng m¹i, do ®ã nÕu thùc hiÖn c¾t gi¶m thuÕ quan ®èi víi hµng ho¸ xuÊt nhËp khÈu trong ASEAN vµ APEC th× cã thÓ lµm gi¶m nguån thu ng©n s¸ch nh­ng phÇn nµy cã thÓ ®­îc bï ®¾p b»ng viÖc gai t¨ng kim ng¹ch xuÊt nhËp khÈu vµ do ®ã t¨ng thu ng©n s¸ch tõ viÖc ®¸nh thuÕ vµo qu¸ tr×nh gia t¨ng s¶n xuÊt trong n­íc. Ngoµi ra, ViÖt Nam cßn ph¶i tÝch cùc tuyªn truyÒn s©u réng, c«ng khai ho¸ còng nh­ cËp nhËt th«ng tin vÒ tiÕn ®é thùc hiÖn viÖc b·i bá hµng rµo thuÕ quan vµ phi thuÕ quan, ®Ó c¸c doanh nghiÖp nhËn thøc râ vµ dù ®o¸n tr­íc ®­îc t×nh h×nh, tõ ®ã cã c¸c biÖn ph¸p thÝch øng h÷u hiÖu, ®èi phã víi søc Ðp c¹nh tranh do viÖc gi¶m thuÕ quan v× phi thuÕ quan theo khu«n khæ ASEAN. Më c¸c héi th¶o, c¸c líp tËp huÊn cung cÊp c¸c tµi liÖu cho c¸c doanh nghiÖp ®Ó n©ng cao nhËn thøc vµ ®¸nh gÝa ®­îc møc ®é ¶nh h­ëng khi ViÖt Nam thùc hiÖn c¸c cam kÕt vÒ thuÕ quan vµ phi thuÕ quan theo khu«n khæ ASEAN. MÆt kh¸c, ViÖt Nam còng kh«ng thÓ xem nhÑ nh÷ng mÆt hµng cÇn b¶o hé , nh÷ng mÆt hµng nh¹y c¶m, ®Ó cã c¸c biÖn ph¸p, chÝnh s¸ch vÒ thuÕ quan vµ phÝ thuÕ quan thÝch hîp, gióp cho c¸c ngµnh s¶n xuÊt nh÷ng mÆt hµng ®ã cã ®ñ thêi gian chuÈn bÞ lùc l­îng ®Ó v­¬n lªn c¹nh tranh b×nh ®¼ng. Nh÷ng mÆt hµng cßn l¹i chØ dïng biÖn ph¸p thuÕ víi thuÕ suÊt gi¶m dÇn. Cuèi cïng, lé tr×nh thùc hiÖn c¾t gi¶m thuÕ quan cÇn ®­îc thùc hiÖn trong mèi quan hÖ kh¨ng khÝt víi viÖc c¾t gi¶m phi thuÕ quan. X¸c ®Þnh hµng rµo phi thuÕ quan lµ mét c«ng cô b¶o hé quan träng khi ViÖt Nam c¾t gi¶m thuÕ quan, nh­ng b·i bá hµng rµo phi thuÕ quan lµ xu thuÕ tÊt yÕu trong tù do ho¸, thuËn lîi ho¸ th­¬ng m¹i theo ASEAN. Gải pháp về đào tạo cán bộ và nâng cao năng lực doanh nghiệp Kinh nghiệp của nhiều nước trên thế giới và khu vực ( như Nhật Bản, Singapo...) cho thấy, công tác đào tạo, nâng cao năng lực cán bộ là một trong những nhân tố quyết định thành công đối với sự phát triển của đất nước. Tr­íc lé tr×nh c¾t gi¶m thuÕ quan vµ héi nhËp, nhân tố này lại càng có ý nghĩa quan trọng hơn bởi lẽ trình độ quản lý của doanh nghiệp Việt nam còn nhiều hạn chế so với các nước thành viên khác trong khu vực, nhất là trong bối cảnh nền kinh tế tri thức nền kinh tế đang hình thành và ảnh hưởng sâu rộng đến tư duy quản lý, tư duy kinh tế và phương thức sản xuất kinh doanh. Vì vậy để thực hiện thành Lé tr×nh c¾t gi¶m thuÕ tiÕn tíi héi nhËp ASEAN, Việt Nam cần tận dụng cơ hội này để phát triển nguồn nhân lực nâng cao năng lực doanh nghiệp của mình, do đó trong thời gian tới, chúng ta cần phải thực hiện các giải pháp sau: Đào tạo cán bộ Thứ nhất, Nhà nước phải tiến hành quy hoạch lại, phân loại và đào tạo theo năng lực sở trường của đội ngũ cán bộ tại doanh nghiệp, các cơ quan quản lý vì tiến trình hội nhập của Việt Nam vào ASEAN, đặc biệt trong các nghành hải quan, thương mại, quản lý đầu tư nước ngoài,.. Đào tạo lịa và đào tạo lại và đào tạo mới cần được kết hợp chặt chẽ để đáp ứng được tốt nhất những đòi hỏi phát sinh trong quá trình thực hiện các cam kết của Việt Nam theo khuôn khổ AFTA Thứ hai, Nhà nước cam kết với doanh nghiệp cần chú trọng đào tạo chuyên môn, tay nghề cho người lao động, phù hợp với chiến lược phát triển văn hóa - xã hội và xây dựng con người, lấy con người lam trung tâm trong phát triển kinh tế - xã hội mà Đại hội Đảng IX đã đề ra. Trước mắt, để chuẩn bị cho quá trình tham gia một cách đầy đủ vào ASEAN, chúng ta cần lưu ý đến việc đào tạo ba loại hình cán bộ sau đây: Đào tạo công nhân lành nghề theo lĩnh vực, chú trọng đào tạo trong những ngành sản xuất mũi nhọn mà Việt Nam sẽ phát triển để phục vụ cho xuất khẩu, thực hiện vai trò của Việt Nam trong việc phân công lao động quốc tế đối với ASEAN. Vấn đề này được nhấn mạnh trong thời điểm này khi chúng ta bị mất cân đối nghiêm trọng giữa đào tạo đại học và đào tạo công nhân kỹ thuật lành nghề so với các nước thành viên khác trong khu vực. Đào tạo đội ngũ cán bộ có trình độ kinh doanh quốc tế giỏi. Đây là loại hình cán bộ cần chuyên môn cao, rất am hiểu sản xuất, am hiểu thị trường, kỹ thuật đàm phán , giao dịch, ký kết hợp đồng và giỏi ngoại ngữ. Để hoàn thành lé trình c¾t gi¶m thuÕ một cách có hiệu quả cũng như bảo vệ quyền lợi của quốc gia trong quá trình này,chúng ta đang rất thiếu và rất cần nhóm cán bộ chuyên môn này. Đào tạo cán bộ pháp lý, đặc biệt trong lĩnh vực thuÕ, kinh tế và thương mại quốc tế,có sự am hiểu các luật lệ thông lệ trong ASEAN cũng như các thông lệ quốc tế khác, để đủ trình độ tư vấn,trợ lý giúp đỡ các cơ quan quản lý và doanh nghiệp trong kinh doanh và hợp tác quốc tế. Thứ ba, xây dựng quy chế về đầu tư phát triển đội ngũ cán bộ ở các doanh nghiệp trong đó định rõ tỷ lệ lợi nhuận được sử dụng để nâng cao chuyên môn tay nghề cho người lao động.Nhà nước cần tiến hành các công trình nghiên cứu về tính cạnh tranh của các ngành mà chúng ta có khả năng cạnh tranh trong ASEAN, liên kết các trung tâm đào tạo lớn,các trường đại học với doanh nghiệp để gắn kết học đi đôi với hành. Nâng cao năng lực của doanh nghiệp Thø nhÊt lµ, trước hết cần phải mạnh dạn tiến hành cải cách sâu rộng nhanh chóng hệ thống doanh nghiệp, đặc biệt là các doanh nghiệp nhà nước(DNNN). Các DNNN đang làm ăn thua lỗ, ỷ lại hệ thống bao cấp của nhà nước và không có dấu hiệu cải thiện thì cần phải loại bỏ ngay cho dù có thể gây ảnh hưởng nhất thời đến hệ thống quản lý của nhà nước,còn đối với các DNNN khác đang còn ỳ ạch,chậm đổi mới thì nhanh chóng thực hiện cổ phần hóa hoặc sát nhập hay cơ cấu lại.Các biện pháp chính sách chủ yếu sẽ là loại bỏ những đặc quyền đặc lợi mà hiện nay DNNN vẫn được hưởng trong thương mại,chính sách thuế,tín dụng ưu đãi quyền lợi đất đai,.... Thø hai lµ, mở rộng vai trò của khu vực tư nhân trong việc nâng cao sức cạnh tranh của hàng hóa,mở rộng thị trường,trong khi vẫn giữ thành phần kinh tế nhà nước đóng vai trò chủ đạo.Xóa bỏ hình thức độc quyền Nhà Nước trong mọi lĩnh vực sản xuất kinh doanh song song với việc tiến hành quản lý thật tốt các hoạt động quản lý của doanh nghiệp tư nhân(DNTN), khuyến khích và mở rộng các thành phần kinh tế ngoài quốc doanh để tạo ra sự đa dạng và tính cạnh tranh trên thị trường. Nếu làm được điều này, Việt Nam sẽ thuyết phục được các đối tác kinh tế từ các nước thành viên ASEAN tin tưởng vào cam kết của Việt Nam về một môi trường kinh doanh công bằng,cư xử với các thành viên kinh tế,các doanh nhân và nhà đầu tư trong ASEAN ngang bằng như ở trong nước. Thø ba lµ, thực hiện cải cách cơ chế điều hành các DNNN bằng việc trao thêm các quyền tự chủ cho các doanh nghiệp này, áp dụng một hệ thống giám sát điều hành từ xa nhấn mạnh vào các vấn đề sau: thực hiện một kỷ luật ngân sách nghiêm ngặt với hệ thống thông tin tài chính và kiểm toán tin cậy,làm trong sạch và nâng cao năng lực quản lý, trình độ nghiệp vụ của cán bộ quản lý, giám đốc phải được bổ nhiệm qua tranh cử công khai, được chủ động sáng tạo điều hành công việc và chịu trách nhiệm về lỗ lãi trong kinh doanh. Giảm bớt các thủ tục hành chính trong quản lý DNTN, sửa đổi các quy chế phá sản, đất đai, đối xử công bằng về thuế đối với các DNTN cũng như DNNN để thành phần kinh tế này ngày càng năng động, tập trung các nguồn lực cho việc nâng cao tính cạnh tranh của sản phẩm trên thị trường. Thø t­, để chuẩn bị cho việc chấp nhận điều kiện cạnh tranh ngang bằng với các nước ASEAN, Chính phủ cần xúc tiến việc sắp xếp lại các doanh nghiệp, đổi mới công nghệ,phương thức để nâng cao hiệu quả và sức cạnh tranh của từng nghành hàng, công bố lộ trình rõ ràng cho việc dỡ bỏ hàng rào bảo hộ,khắc phục triệt để những bất hợp lý trong chính sách bảo hộ, cân đối lại đối tương bảo hộ trước hết là bảo hộ nông sản. N¨m lµ, tù do hãa ®Çu t­. Gièng nh­ quy luËt tù nhiªn, "n­íc ch¶y chç tròng " dßng vèn ®Çu t­ chØ ch¶y theo n¬i l¾ng ®äng cña lßng tin, nªn ®· cã ®Þnh nghÜa: vèn (®Çu t­) = tiÒn + lßng tin. Th­íc ®o lßng tin kh«ng cßn lµ vÊn ®Ò c¶m tÝnh chung chung, doanh nh©n n­íc ngoµi th­êng ®¸nh gi¸ lßng tin qua nhiÖt t×nh ®Çu t­ bªn trong mçi n­íc. V× vËy, ®Ó cã tÝnh nhÊt qu¸n gi÷a lêi nãi vµ viÖc lµm, nghÞ quyÕt vµ cuéc sèng, nªn ch¨ng cã mét lo¹t chÝnh s¸ch vÜ m« m¹nh d¹n khuyÕn khÝch ®Çu t­ cña t­ doanh trong n­íc h¬n n÷a, nh­ gi¶i táa khã kh¨n vay vèn ng©n hµng, dÔ dµng h¬n vÒ sö dông ®Êt, thuËn tiÖn h¬n trong thñ tôc xin h­ëng Quü hç trî ®Çu t­, hç trî xuÊt khÈu v.v... b¶o ®¶m thùc sù b×nh ®¼ng gi÷a quèc doanh vµ ngoµi quèc doanh, tiÕn tíi mét s©n ch¬i thùc sù b×nh ®¼ng cho mäi doanh nghiÖp, kh«ng ph©n biÖt trong vµ ngoµi n­íc. Doanh nh©n kinh doanh giái cã thÓ ®­îc phong danh hiÖu cao quý, vµ ®­îc t«n vinh ®óng møc. S¸u lµ, cÇn tù do hãa mét sè ngµnh th­¬ng m¹i dÞch vô quan träng, hiÖn n»m trong tay ®éc quyÒn Nhµ n­íc, mµ thùc chÊt lµ ®éc quyÒn cña doanh nghiÖp, nh­ hµng kh«ng, hµng h¶i, viÔn th«ng, ng©n hµng xuÊt nhËp khÈu v.v... QuyÕt t©m h¬n th¸o gì nh÷ng trë ng¹i ®Ó ®Èy nhanh cæ phÇn hãa, ®­a phÇn lín doanh nghiÖp c¸c ngµnh võa nãi sang c«ng ty cæ phÇn mµ thùc chÊt lµ x· héi hãa ho¹t ®éng c¸c ngµnh ®ã, ®Ó n©ng cao tr×nh ®é qu¶n lý. M¹nh d¹n thu hót ®Çu t­ n­íc ngoµi vµo c«ng ty cæ phÇn ®Ó ®Èy nhanh tr×nh ®é chuyÓn giao c«ng nghÖ vµ hiÖn ®¹i hãa qu¶n lý, lµ nh÷ng môc tiªu rÊt bøc xóc mµ nÕu ®Ó tù th©n DNNN th× ®µ tiÕn bé kh¸ chËm ch¹p. Thùc tiÔn cña h¬n 900 doanh nghiÖp ®· cæ phÇn hãa thêi gian qua ®· chøng minh tÝnh hiÖu qu¶ trªn nhiÒu mÆt, cã lîi cho viÖc ph¸t huy søc m¹nh cña c¬ chÕ thÞ tr­êng, t¹o ®éng lùc míi, ®Èy lïi tÝnh tr× trÖ vèn cã trong DNNN. B¶y lµ, thiÕt thùc n©ng cao kh¶ n¨ng c¹nh tranh cho doanh nghiÖp. Thêi h¹n thùc hiÖn hiÖp ®Þnh gi¶m møc thuÕ nhËp khÈu mét sè mÆt hµng xuèng 5%, tõ ngµy 1/1/2003 ®· kÒ cËn, mµ gi¸ thµnh nhiÒu s¶n phÈm cña ta cao h¬n c¸c n­íc ASEAN, Trung Quèc tõ 1,2 ®Õn 1,5 lÇn. Cô thÓ lµ gi¸ ®iÖn, dÇu, than, gas ë ta cao h¬n 30% - 40%; chi phÝ vËn t¶i cao h¬n 1,5 lÇn, c­íc ®iÖn tho¹i Internet mÆc dï ®· ®­îc c¾t gi¶m vÉn cao h¬n 6 lÇn so víi Singapore, gÇn 5 lÇn so víi Philippines, 3 lÇn so víi Indonesia. §iÒu ®¸ng l­u ý lµ møc chi phÝ cao ®ã t¸c ®éng d©y chuyÒn ®Õn mét lo¹t s¶n phÈm, ch­a kÓ nh÷ng chi phÝ bÊt thµnh v¨n do hµnh vi nhòng nhiÔu cña ®éi ngò c«ng chøc thõa hµnh ë mäi cÊp. CÊp qu¶n lý vÜ m« cÇn cã chuyªn ®Ò gÊp rót bµn biÖn ph¸p th¸o gì, gi¶m chi phÝ ®Çu vµo, ®Ó gi¶m gi¸ thµnh cµng sím cµng tèt. Mét sè gi¶i ph¸p vÒ ChÝnh s¸ch vµ thÞ tr­êng VÒ chÝnh s¸ch th­¬ng m¹i. HÖ thèng chÝnh s¸ch th­¬ng m¹i ®ãng vai trß quyÕt ®Þnh ®Õn c¸n c©n vµ quy m« th­¬ng m¹i gi÷a ViÖt Nam víi ASEAN trong thêi gian tíi. SÏ kh«ng thÓ cã ®­îc hiÓu qu¶ kinh tÕ trong bu«n b¸n víi ASEAN nÕu hÖ thèng chÝnh s¸ch th­¬ng m¹i cña ViÖt Nam kh«ng b¾t kÞp nh÷ng thay ®æi cña m«i tr­êng kinh doanh míi theo khu«n khæ cña hai khèi trªn. V× vËy, chÝnh s¸ch th­¬ng m¹i ViÖt Nam cÇn hoµn thiÖn døt ®iÓm nh÷ng vÊn ®Ò sau. Mét lµ, Nhµ n­íc cÇn tiÕp tôc më réng quyÒn kinh doanh xuÊt nhËp khÈu cho c¸c doanh nghiÖp thuéc mäi thµnh phÇn kinh tÕ, tÊt c¶ ®Òu ®­îc ­u tiªn nhËp khÈu trùc tiÕp nguyªn vËt liÖu, c«ng nghÖ phôc vô cho s¶n xuÊt vµ xuÊt khÈu trùc tiÕp s¶n phÈm cña m×nh ®Ó tranh thñ tËn dông c¸c ­u ®·i vÒ thuÕ quan vµ phi thuÕ quan trong khu«n khæ ASEAN. Hai lµ, ViÖt Nam còng cÇn ph¶i cã chÝnh s¸ch hé lý c¸c ngµnh s¶n xuÊt trong n­íc b»ng viÖc ¸p dông c¸c c«ng cô b¶o hé míi phï víi c¸c th«ng lÖ cu¶ ASEAN nãi riªng, th«ng lÖ quèc tÕ nãi chung, thay v× c¸c c«ng vô phi thuÕ quan tr­íc ®©y nh­ giÊy phÐp xuÊt nhËp khÈu, cÊm xuÊt nhËp khÈu, h¹n ng¹ch, x¸o bá c¸c biÖn ph¸p qu¶n lý chuyªn ngµnh… MÆc kh¸c, cÇn sím chñ ®éng ®æi míi ph­¬ng thøc qu¶n lý nhËp khÈu, t¨ng c­êng sù dông c¸c c«ng cô phi thuÕ “hîp lÖ” nh­ c¸c hµng rµo tiªu chuÈn kü thuËt, vÖ sinh m«i tr­êng, h¹n ng¹ch thuÕ quan, thuÕ chèng ph¸ gi¸ chèng trî cÊp… §õng quªn r»ng, phèi hîp viÖc c¾t gi¶m thuÕ víi viÖc lo¹i bá c¸c rµo c¶n phi thuÕ quan mét c¸ch linh ho¹t vµ thÝch hîp lµ r¸t cÇn thiÕt ®Ó cã thÓ b¶o hé ®­îc cho c¸c ngµnh s¶n xuÊt trong nh÷ng tr­êng hîp ®Æc biÖt. Tuy nhiªn cÇn ph¶i c«ng khai chÝnh s¸ch b¶o hé lµ b¶o hé ngµnh nµo, bao l©u vµ møc ®é b¶o hé. TuyÖt ®èi kh«ng ®Ó chÝnh s¸ch b¶o hé t¹o thãi quen cho doanh nghiÖp û l¹i, tr«ng chê vµo Nhµ n­íc. Ba lµ. ViÖt Nam cµn thùc tiÔn chÝnh s¸ch c«ng khai, minh b¹ch trong ho¹t ®éng xuÊt nhËp khÈu, ®¶m b¶o tÝnh c«ng b»ng gi÷a c¸c thµnh phÇn kinh tÕ khi tham gia vµo ho¹t ®éng xuÊt nhËp khÈu . CÇn kÞp thêi cung cÊp th«ng tin ®Õn tËn c¸c doanh nghiÖp vÒ c¸c mÆt hµng, ngµnh hµng c¾t bá thuÕ quan vµ b¶o hé mËu dÞch theo c¸c cam kÕt víi ASEAN. ViÖc t¨ng c­êng th«ng tin mét c¸ch c«ng khai vµ chÝnh s¸ch vÒ tiÕn tr×nh thùc hiÖn c¸c cam kÕt kinh tÕ – th­¬ng m¹i cña ViÖt Nam víi ASEAN sÏ gãp phÇn gi¶m thiÓu t×nh tr¹ng tham nhòng trong c¸c c¬ quan qu¶n lý xuÊt khÈu cña nhµ n­íc, t¹o ra m«i tr­êng kinh doanh lµnh m¹nh trong ho¹t ®éng xuÊt nhËp khÈu. Bèn lµ, trong qu¸ tr×nh thùc thi c¸c cam kÕt më cöa thÞ tr­êng, c¾t gi¶m thuÕ vµ b·i bá c¸c rµo c¶n phi thuÕ quan, Nhµ n­íc cÇn chñ tr­¬ng thùc hiÖn c¬ chÕ, “nhËn khã kh¨n vÒ m×nh, ®Èy thuËn lîi cho doanh nghiÖp” c¸c chÝnh s¸ch ¸p dông cÇn nhÊt qu¸n, tr¸ch chång chÐo lªn nhau, nh»m gi¶m bít c¸c thñ tôc hµnh chÝnh, t¹o th«ng tho¸ng cho doanh nghiÖp t¨ng c­êng søc c¹nh tranh hµng ho¸ cña m×nh trªn thÞ tr­êng ASEAN trong ®iÒu kiÖn kh«ng cßn b¶o hé thuÕ quan vµ phi thuÕ quan5 Vµo th¸ng 5/2001, Bé th­¬ng m¹i còng ®· ban hµnh c¬ chÕ xuÊt nhËp khÈu theo tõng n¨m, t¹o sù æn ®Þnh Trong ho¹t ®éng xuÊt nhËp khÈu cho c¸c doanh nghiÖp. . N¨m lµ, mét trong nh÷ng môc tiªu héi nhËp ASEAN lµ t¨ng c­ên n¨ng lùc c¹nh tranh cña hµng ho¸ ViÖt Nam, më réng thÞ tr­êng trong hai khèi nµy. §Î lµm ®­îc ®iÒu ®ã, Nhµ n­íc ph¶i cã chÝnh s¸ch khuyÕn khÝch xuÊt khÈu c¸c ngµnh hµng mòi nhän mµ ta cã lîi thÕ so s¸nh nh­ c¸c mÆt hµng n«ng s¶n, hµng dÖt may… b»ng c¸c biÖn ph¸p nh­ cÊp tÝn dông xuÊt khÈu, th­ëng xuÊt khÈu…, nh»m ®­a ASEAN nh÷ng ngµnh hµng nµy chiÕm lÜnh thÞ tr­êng ngay trong thêi gian ®Çu khi chóng ta hoµn thµnh c¸c cam kÕt tù do ho¸, thuËn lîi ho¸ th­¬ng m¹i trong ASEAN. VÒ chÝnh s¸ch tµi chÝnh Qu¸ tr×nh thùc hiÖn c¸c cam kÕt c¾t gi¶m thuÕ cña ViÖt Nam trong khu«n khæ CEPT/AFTA còng lµ qu¸ tr×nh ViÖt Nam tiÕn hµnh chÝnh s¸ch trong nh÷ng n¨m tíi ph¶i võa t¹o ®iÒu kiÖn ®Ó phôc vô tèt cho c¸c ho¹t ®éng th­¬ng m¹i - ®Çu t­ gi÷a ViÖt Nam, võa ph¶i b¶o vÖ mét c¸ch h÷u hiÖu tr­íc nh÷ng biÕn ®éng cã tÝnh lan truyÒn cña c¸c khñng ho¶ng trong khu vùc g©y ra. Muèn vËy, chÝnh s¸ch tµi chÝnh cÇn thùc hiÖn mét s« c¸c gi¶i ph¸p träng ®iÓm sau ®©y. Thø nhÊt, Nhµ n­íc cÇn cã chÝnh s¸ch hÕt søc h¹n chÕ vµ ph©n bæ mét c¸ch thËn träng nh÷ng kho¶n cho vay míi theo sù chØ ®¹o cña Nhµ n­íc ®èi víi c¸c doanh nghiÖp Nhµ n­íc trong lÜnh vùc th­¬ng m¹i . §Æc biÖt trong hoµn c¶nh më cöa thÞ tr­êng, tù do ho¸ ®Çu t­ vµ th­¬ng m¹i sÏ dÔ dµng dÉn ®Õn sù di chuyÓn c¸c luång vèn mét c¸ch tù do gi÷a c¸c n­íc trong ASEAN. Do vËy, cÇn tr¸nh lµm trÇm träng thªm c¸c kho¶n nî khã ®ßi hiÖn ®ang n¨m trong c¸c doanh nghiÖp Nhµ n­íc, t¹o ra sù lÖ thuéc lín vµo nguån vèn ®Çu t­ bªn ngoµi. Thø hai, ®Ó phôc vô cho tiÕn tr×nh héi nhËp ASEAN vµ APEC, ViÖt Nam cÇn ph¶i cã mét chÝnh s¸ch nh»m tiÕn tíi x¸c lËp tû gi¸ hèi ®o¸i cña ®ång tiÒn ViÖt Nam mang tÝnh c¹nh tranh h¬n. §©y lµ mét ®iÒu tÊt yÕu vµ kh«ng thÓ kh¸c ®­îc nh»m thóc ®Èy xuÊt khÈu, h¹n chÕ sù trµn ngËp nh÷ng hµng ho¸ nhËp khÈu rÎ tiÒn, khuyÕn khÝch viÖc lËp kÕ ho¹ch tµi chÝnh hîp lý cho mäi kho¶n vay n­íc ngoµi míi vµ tr¸nh t×nh t¹ng kÖt quÖ vÒ ngo¹i tÖ nãi chung. ChÝnh s¸ch ph¸ gi¸ ®ång tiÒn ViÖt Nam cã thÓ lµm gia t¨ng chi phÝ tÝnh b»ng tiÒn ViÖt Nam cho viÖc thanh to¸n nh÷ng kho¶n nî n­íc ngoµi, nh­ng nã còng sÏ c¶i thiÖn m¹nh mÏ t×nh h×nh xuÊt khÈu, kiÒm chÕ nhËp khÈu, t¨ng lßng tin ®èi víi c¸c nhµ ®Çu t­ quèc tÕ, thóc ®Èy viÖc tÝnh to¸n hîp lý h¬n ®èi víi c¸c kho¶n vay nî n­íc ngoµi vµ vÒ tæng thÓ, gia t¨ng khèi l­îng ngo¹i tÖ vµ c¸c nguån kh¸c cho viÖc thanh to¸n nh÷ng kho¶n nî n­íc ngoµi hiÖn cã. Thø ba, cÇn tiÕn hµnh c¶i c¸ch m¹nh mÏ, døt kho¸t ngµnh tµi chÝnh ng©n hµng ®i ®«i víi viÖc c¶i c¸ch cô thÓ ®èi víi c¸c doanh nghiÖp Nhµ n­íc. §©y lµ ®iÒu hÕt søc cÇn thiÕt ®Ó tr¸nh sù tÝch tô ®Õn møc nguy hiÓm c¸c kho¶n nî kh«ng cã hiÖu qu¶, n©ng cao hiÖu qu¶ ph©n bæ vèn ®Çu t­, hç trî t¨ng n¨ng suÊt lao ®éng cña khu vùc ngoµi quèc doanh vµ cho phÐp tiÕp tôc thu hót c¸c dßng vèn bªn ngoµi khi n­íc ta më cöa hoµn toµn ®èi víi c¸c n­íc trong ASEAN. VÒ phÝa doanh nghiÖp Những việc các doanh nghiệp cần làm trong tiến trình thực hiện Về mặt nhận thức: Quá trình thực hiện c¾t gi¶m thuÕ trong khu«n khæ CEPT/AFTA của Việt Nam để hội nhập kinh tế trong ASEAN là con đường tất yếu khách quan để thực hiện con đường công nghiệp hóa, hiện đại hóa đất nước. Các đường lối chính sách của Đảng về vấn đề thực hiện các biện pháp tự do hóa, thuận lợi hóa thương mại và đầu tư là hết sức đúng đắn và kịp thời, phù hợp với xu thế chung của quốc tế là chuyển đổi cơ cấu kinh tế nhằm theo kịp với những tiến bộ như vũ bão của cuộc cách mạng khoa học-kỹ thuật, đồng thời đẩy nhanh liên minh liên kết khu vực và quốc tế để tạo thế và lực cạnh tranh giành giật thị trường, mở đường cho sản xuất phát triển. Tham gia các cam kết chung về kinh tế- thương mại trong ASEAN là một quá trình hợp tác, vừa đấu tranh để tồn tại và phát triển.Quá trình này không chỉ có những thuận lợi hay cơ hội mà còn có nhiều khó khăn thách thức. Thực tiễn của quá trình tham gia các cam kết trong khuôn khổ ASEAN đã chỉ ra rằng, những điều mà ASEAN và APEC đòi hỏi nước ta cam kết cũng chính là những điều nước ta đòi hỏi ở họ để mở đường cho hàng hóa và doanh nghiệp của ta vươn ra thị trường của hai khối này, những ân hạn về mức độ và thời gian cam kết sẽ được thực hiện thông qua đàm phán và có đi có lại. Như vậy,các doanh nghiệp phải nhận thức được là phải biến các cam kết này thành chương trình hành động cụ thể của mình, bằng chính sức mình, năng động sáng tạo vươn lên, tự khẳng định mình trên thị trường quốc tế. Về mặt hành động Để đón nhận cả những cơ hội và thách thức từ việc thùc hiÖn c¸c cam kÕt ®Ó héi nhËp,các doanh nghiệp cần triển khai sớm các công việc sau đây: Tổ chức nghiên cứu quán triệt các Nghị Quyết của Ban Chấp hành Trung ương Đảng và các đường lối chính sách về “ mở rộng quan hệ đối ngoại và chủ động hội nhập kinh tế quốc tế” được nêu rõ trong các văn kiện Đại hội Đảng VIII, Đại hội Đảng IX... Cần khẳng định rằng, trong quá trình tham gia các cam kết về c¾t gi¶m thuÕ còng nh­ c¸c cam kÕt vÒ tự do hóa, thuận lợi hóa thương mại và đầu tư trong ASEAN thì Nhà Nước chỉ đóng vai trò hỗ trợ, tạo môi trường pháp lý thông thoáng và thuận lợi, sự thành công đến đâu trong quá trình này là tùy thuộc vào sức cạnh tranh, tính năng động sáng tạo của doanh nghiệp. Do vậy, các doanh nghiệp phải thực sự vào cuộc, vì sự sống còn của mình, tận dụng mọi tiềm năng cả bên trong lẫn bên ngoài để đổi mới phát triển mở rộng sản xuất và kinh doanh. Cần nghiên cứu, nắm vững các cam kết cụ thể của các nước về vấn đề ưu đãi thuế quan cắt giảm hàng rào phi thuế quan, chế độ giấy phép, thủ tục chế độ hải quan, các quy định về tiêu chuẩn chất lượng hàng hóa.....và đảm bảo các thông tin, tư liệu về quá trình thực hiện các cam kết trên phải luôn được cập nhật kịp thời Các đơn vị doanh ngiệp cần lập ngay bộ phận chuyên trách, thu thập thông tin, nghiên cứu quá trình thực hiện các cam kết kinh tế-thương mại trong ASEAN để đưa vào chương trình hành động của đơn vị mình. Trong quá trình đàm phán ký kết hợp đồng với các đối tác sản xuất, kinh doanh trong khối, các doanh nghiệp cần quan tâm tổng kết thực tiễn, so sánh đối chiếu với các cam, kết đối với từng khu vực, chính sách của khối hay của nước đó đối với hàng hóa Việt Nam thế nào? Mức thuế cao hay thấp?.... để đề xuất phương án kinh doanh. Nếu thấy trở ngại, bất hợp lý thì cần phải phản ánh kịp thời đến các cơ quan đại diện Việt Nam để tổng hợp đưa ra đàm phán, đòi các nước này sửa đổi nhằm bảo vệ quyền lợi kinh doanh của mình và cũng là của Việt Nam. Nói cách khác đi, mối quan hệ qua lại giữa các cơ quan quản lý của Nhà Nước và doanh nghiệp cần được tăng cường, duy trì thường xuyên và đều đặn. Mét sè gi¶i pháp cho quá trình tæ chức thực hiện Các kế hoạch, phương án cho quá trình thực hiện cam kết c¾t gi¶m thuÕ quan của Việt Nam theo khuôn khổ CEPT/AFTA sẽ mất ý nghĩa khi chúng ta không có giải pháp hữu hiệu để biến các phương án này thành hiện thực. Đây là một quá trình phức tạp, khó khăn, đòi hỏi có sự nỗ lực từ phía nhà nước lẫn doanh nghiệp. Hầu hết doanh nghiệp nước ta có quy mô nhỏ, vốn ít, khả năng tổ chức tìm kiếm thị trường yếu, vẫn còn tư tưởng trông chờ ỷ lại vào sự trợ giúp của Nhà Nước. Nếu không tổ chức và sắp xếp lại, tăng cường khả năng tích tụ và tập trung vốn, hoàn thiện cơ chế quản lý thì vấn đề kinh doanh và tài chính của các doanh nghiệp ngày càng khó khăn, đặc biệt khi phải áp dụng chế độ Đãi ngộ quốc gia (NT), quy chế Tối huệ quốc (MNF) cho các hoạt động buôn bán, đầu tư có xuất xứ từ ASEAN cũng là quá trình buộc các doanh nghiệp phải quy hoạch lại với quy mô thích hợp để tồn tại và phát triển sau một thời gian chuyển tiếp Đối với các doanh nghiệp Nhà nước(DNNN): Chủ trương của ta là DNNN vẫn giữ vai trò chủ đạo trong nền kinh tế. Vì vậy trong việc thực hiện c¾t gi¶m thuÕ quan héi nhËp với AFTA, DNNN cũng phải đóng vai trò then chốt, gương mẫu đi đầu áp dụng các quy chế về thuế quan, phi thuế quan trong giao dịch thương mại với các đối tác thuộc các nước thành viên trong ASEAN, muốn vậy các doanh nghiệp Nhà nước cần phải: + Nhanh chóng chủ động đổi mới cơ cấu bộ máy sản xuất kinh doanh theo hướng gọn nhẹ, hiệu quả, quán triệt tinh thần tự do hóa thương mại trong ASEAN chỉ dành cho những doanh nghiệp làm ăn có hiệu quả, có sáng tạo với mục tiêu thúc đẩy nền kinh tế phát triển bền vững. Nói cách khác, nếu làm khác đi sẽ tiêu hao những nguồn lực vốn rất hạn hẹp của đất nước để duy trì bao cấp những doanh nghiệp yếu kém làm ăn không hiệu quả. + Hiểu rõ nội dung, lịch trình cam kết mà Việt Nam phải thực hiện để điều chỉnh các kế hoạch sản xuất kinh doanh cho phù hợp. + Thực hiện đúng các chủ trương, chính sách liên quan đến việc lé tr×nh c¾t gi¶m thuÕ quan, đưa các chính sách này vào các hoạt động sản xuất kinh doanh cũng như tuyên truyền, giúp đỡ các doanh nghiệp thuộc các thành phần kinh tế khác thực hiện. + Cải tiến cơ chế điều hành các doanh nghiệp Nhà nước bằng cách áp dụng một hệ thống chỉ đạo giám sát có hiệu quả, nhằm nâng cao năng lực cạnh tranh của DNNN khi tham gia hoạt động trong môi trường quốc tế, phi bảo hộ. Đối với các doanh nghiệp tư nhân(DNTN), đây là thành phần kinh tế được xem là năng động, hiệu quả, đóng vai trò quan trọng trong một thị trường hoạt động theo cơ chế tự do, ngang bằng khi Việt Nam hoàn thành các cam kết tự do hóa thương mại và đầu tư theo khuôn khổ ASEAN. + Các DNTN cần phải hiểu rõ “sân chơi” cña AFTA trong hoạt động thương mại-đầu tư để có sự chuẩn bị kỹ càng, thích ứng với điều kiện sản xuất kinh doanh mới. + Nhìn nhận việc thực hiện c¾t gi¶m thuÕ theo HiÖp ®Þnh CEPT sẽ tạo ra những sự thay đổi lớn đến môi trường sản xuất và kinh doanh. Điều này sẽ tác động trực tiếp đến lợi ích của Nhà Nước mà là của chính mình để sớm có kế hoạch chủ động thực hiện. + Chñ ®éng x©y dùng cho m×nh mét lé tr×nh ®Ó s¶n phÈm thÝch øng víi lÞch tr×nh gi¶m thuÕ nh»m c¹nh tranh cã hiÖu qu¶. Kh«ng nªn tr«ng chê, Ø l¹i hoÆc theo kiÓu "n­íc ®Õn ch©n míi nh¶y" ¾t sÏ lóng tóng khi thêi ®iÓm thùc hiÖn c¾t gi¶m thuÕ ®Õn mét c¸ch r¸o riÕt, s¸t s¹t. + Tuân thủ luật pháp trong quá trình kinh doanh, phối hợp cùng Nhà nước thực hiện các mục tiêu cam kết về thuế quan, phi thuế quan. + CÇn cã chiÕn l­îc s¶n xuÊt kinh doanh dµi h¹n vµ cô thÓ, thiÕt thùc. KhÈn tr­¬ng s¾p xÕp l¹i ho¹t ®éng s¶n xuÊt kinh doanh cho phï hîp víi cam kÕt héi nhËp, n©ng cao hiÖu qu¶ s¶n xuÊt kinh doanh, ®ång thêi ph¶i cã gi¶i ph¸p xö lý nî, chñ ®éng t¹o lËp nguån vèn vµ t×m kiÕm thÞ tr­êng. Kiªn quyÕt kh«ng ®Çu t­ vµo nh÷ng ngµnh kh«ng cã n¨ng lùc c¹nh tranh. + C«ng khai ho¸ tµi chÝnh, tÝch cùc c¶i tiÕn c«ng nghÖ, c¶i tiÕn qu¶n lý, t¨ng c­êng ®µo t¹o. Tham gia víi chÝnh phñ vµ c¸c c¬ quan chøc n¨ng trong viÖc rµ so¸t chÝnh s¸ch. ._.