Thực trạng xuất khẩu thuỷ sản Việt Nam vào Nhật Bản và các biện pháp đẩy mạnh xuất khẩu

Lêi më ®Çu Trong m­êi n¨m tõ 1997-2007 NhËt B¶n lu«n lµ thÞ tr­êng cã kim ng¹ch nhËp khÈu hµng thuû s¶n ViÖt Nam cao nhÊt trong tÊt c¶ c¸c thÞ tr­êng cña mÆt hµng thuû s¶n ViÖt Nam chiÕm kho¶ng 30% tæng kim ng¹ch xuÊt khÈu cña c¶ n­íc. Trong nh÷ng n¨m võa qua c¸c mÆt hµng thuû s¶n cña ViÖt Nam ®· dÇn x©y dùng h×nh ¶nh cña m×nh trªn thÞ tr­êng nµy vµ chiÕm ®­îc c¶m t×nh cña ng­êi tiªu dïng. Nh÷ng thµnh c«ng nµy cã ®­îc do nh÷ng nç lùc ®a d¹ng ho¸ s¶n phÈm vµ th©m nhËp thÞ tr­êng cña c¸c doanh nghiÖp ViÖt Nam. ThÞ tr­êng NhËt B¶n xÐt vÒ trung h¹n vÉn lµ mét trong ba thÞ tr­êng lín nhÊt thÕ giíi ®Æc biÖt ®èi víi s¶n phÈm n«ng thuû s¶n vµ lµ thÞ tr­êng xuÊt khÈu träng ®iÓm cña ViÖt Nam. Tuy nhiªn trong ®iÒu kiÖn héi nhËp kinh tÕ toµn cÇu vµ quèc tÕ ho¸ ®êi sèng kinh tÕ nh­ hiÖn nay, c¹nh tranh trong xuÊt khÈu nãi chung vµ xuÊt khÈu thuû s¶n sang thÞ tr­êng NhËt B¶n ngµy cµng m¹nh mÏ vµ quyÕt liÖt. S¶n phÈm thuû s¶n mµ chóng ta cã lîi thÕ xuÊt khÈu còng chÝnh lµ s¶n phÈm mµ nhiÒu n­íc vµ khu vùc kh¸c trªn thÕ giíi, nhÊt lµ c¸c n­íc trong ASEAN vµ Trung Quèc cã ®iÒu kiÖn thuËn lîi ®Ó xuÊt khÈu sang thÞ tr­êng nµy. Bªn c¹nh ®ã cßn nh÷ng khã kh¨n xuÊt ph¸t tõ thÞ tr­êng NhËt B¶n, mét thÞ tr­êng ®ßi hái kh¾t khe vµ cã c¸c rµo c¶n th­¬ng m¹i phøc t¹p nhÊt thÕ giíi ®èi víi c¸c s¶n phÈm thuû s¶n nhËp khÈu. Víi nhËn thøc trªn, em ®· chän ®Ò tµi luËn v¨n tèt nghiÖp: “Thùc tr¹ng xuÊt khÈu thuû s¶n ViÖt Nam vµo NhËt B¶n vµ c¸c biÖn ph¸p ®Èy m¹nh xuÊt khÈu.” Ngoµi phÇn më ®Çu, kÕt luËn vµ c¸c phô lôc liªn quan, luËn v¨n bao gåm 3 ch­¬ng: Ch­¬ng I: Lý luËn chung vÒ xuÊt khÈu Ch­¬ng II: Thùc tr¹ng xuÊt khÈu hµng thuû s¶n ViÖt Nam sang thÞ tr­¬ng NhËt B¶n trong nh÷ng n¨m qua. Ch­¬ng III: Nh÷ng gi¶i ph¸p ®Èy m¹nh xuÊt khÈu hµng thuû s¶n ViÖt Nam sang NhËt B¶n trong thêi gian tíi. ch­¬ng I mét sè vÊn ®Ò lý luËn liªu quan ®Õn ho¹t ®éng xuÊt khÈu Kh¸i niÖm vµ vai trß cña xuÊt khÈu Ho¹t ®éng xuÊt khÈu lµ mét bé phËn cÊu thµnh cña ho¹t ®éng ngo¹i th­¬ng, trong ®ã hµng ho¸ vµ dÞch vô ®­îc b¸n ra n­íc ngoµi nh»m thu ngo¹i tÖ. Ho¹t ®éng xuÊt khÈu ®· cã tõ l©u ®êi vµ ngµy nay nã ®­îc khuyÕn khÝch ph¸t triÓn vµ ngµy cµng trë nªn ®a d¹ng vµ phong phó. Cã thÓ thÊy mét sè vai trß chñ yÕu cña ho¹t ®éng xuÊt khÈu nh­ sau: Thø nhÊt, xuÊt khÈu t¹o nguån vèn chñ yÕu cho nhËp khÈu. XuÊt khÈu phôc vô c«ng nghiÖp ho¸, hiÖn ®¹i ho¸ ®Êt n­íc. §Ó c«ng nghiÖp ho¸, hiÖn ®¹i ho¸ trong thêi gian ng¾n ®ßi hái ph¶i cã vèn lín ®Ó nhËp khÈu m¸y mãc thiÕt bÞ ®Æc biÖt ®èi víi quèc gia ®ang ph¸t triÓn nh­ ViÖt Nam. Nguån vèn nhËp khÈu cã thÓ ®­îc h×nh thµnh tõ ®Çu t­ n­íc ngoµi, vay nî, thu tõ ho¹t ®éng du lÞch nh­ng nguån vèn quan träng nhÊt vÉn lµ xuÊt khÈu. Thø hai, xuÊt khÈu gãp phÇn vµo viÖc chuyÓn ®æi c¬ cÊu nÒn kinh tÕ, thóc ®Èy s¶n xuÊt ph¸t triÓn. XuÊt khÈu t¹o ®iÒu kiÖn cho c¸c ngµnh kh¸c cã c¬ héi ph¸t triÓn cïng, t¹o ra kh¶ n¨ng më réng thÞ tr­êng tiªu thô gãp phÇn cho s¶n xuÊt ph¸t triÓn. Thø ba, xuÊt khÈu t¸c ®éng tÝch cùc ®Õn viÖc gi¶i quyÕt c«ng ¨n viÖc lµm vµ c¶i thiÖn ®êi sèng cña nh©n d©n. Ho¹t ®éng xuÊt khÈu tõ viÖc t¹o nguån hµng ®Õn kh©u tæ chøc tiªu thô hµng thu hót hµng triÖu lao ®éng vµo lµm viÖc vµ cã møc thu nhËp kh«ng thÊp. Bªn c¹nh ®ã xuÊt khÈu còng cßn t¹o ®­îc nguån vèn ®Ó nhËp khÈu hµng tiªu dïng ®¸p øng cho nhu cÇu ngµy cµng phong phó cña ng­êi d©n. Thø t­, xuÊt khÈu cßn lµ c¬ së ®Ó më réng vµ thóc ®Èy c¸c quan hÖ kinh tÕ ®èi ngo¹i. XuÊt khÈu vµ c¸c quan hÖ kinh tÕ ®èi ngo¹i cã t¸c ®éng qua l¹i vµ phô thuéc lÉn nhau. Thùc hiÖn ho¹t ®éng xuÊt khÈu cã liªn quan ®Õn nhiÒu lÜnh vùc nh­: c¸c ho¹t ®éng ng©n hµng quèc tÕ, vËn t¶i quèc tÕ. V× vËy, khi xuÊt khÈu ph¸t triÓn c¸c quan hÖ nµy còng ph¸t triÓn theo, vµ mÆt kh¸c c¸c quan hÖ kinh tÕ ®èi ngo¹i nµy t¹o tiÒn ®Ò më réng cho xuÊt khÈu. 2. Néi dung vµ c¸c h×nh thøc xuÊt khÈu Nãi ®Õn néi dung cña xuÊt khÈu lµ nãi ®Õn c¸c b­íc chñ yÕu cña ho¹t ®éng xuÊt nhËp khÈu. B­íc ®Çu tiªn ph¶i nãi ®Õn lµ nghiªn cøu thÞ tr­êng gi¸ c¶ hµng ho¸, th«ng tin vÒ thÞ tr­êng gi¸ c¶ kh«ng nh÷ng gióp cho viÖc gi¶i quyÕt vÊn ®Ò kinh doanh mµ cßn t¹o c¬ së gióp cho doanh nghiÖp ®­a ra nh÷ng quyÕt ®Þnh phï hîp ®óng ®¾n. Do ®ã ®©y còng lµ b­íc ®i ®ßi hái sù ®Çu t­ thÝch ®¸ng vÒ thêi gian còng nh­ vÊn ®Ò tµi chÝnh. §èi t­îng chñ yÕu nghiªn cøu thÞ tr­êng n­íc ngoµi lµ: hµng ho¸, trong ®ã chó ý dung l­îng thÞ tr­êng, h×nh thøc tiªu thô, ph­¬ng thøc tiªu thô, c¸c c«ng ty, gi¸ c¶ hµng ho¸ vµ c¸c biÖn ph¸p qu¶ng c¸o b¸n hµng, tæ chøc m¹ng l­íi th«ng tin vÒ thÞ tr­êng mÆt hµng ®ã, kh¶ n¨ng c¹nh tranh víi s¶n phÈm cña doanh nghiÖp. B­íc thø hai trong néi dung xuÊt khÈu lµ t¹o nguån hµng xuÊt khÈu. §Ó cã hµng xuÊt khÈu, doanh nghiÖp cÇn ph¶i nghien cøu thÞ tr­êng n­íc ngoµi cÇn lo¹i hµng g×, sè l­îng bao nhiªu sau ®ã tiÕn hµnh giao dÞch, ký kÕt hîp ®ång vµ tæ chøc thùc hiÖn hîp ®ång. Lùa chän vµ ph¸t triÓn ®èi t¸c kinh doanh lµ b­íc thø ba trong néi dung cña xuÊt khÈu. §Ó th©m nhËp thµnh c«ng thÞ tr­êng n­íc ngoµi, doanh nghiÖp cã thÓ th«ng qua mét hoÆc nhiÒu c¸c c«ng ty ®ang ho¹t ®éng t¹i thÞ tr­êng ®ã. Tuy nhiªn tr­íc khi lùa chän doanh nghiÖp còng cÇn tiÕn hµnh t×m hiÓu vÒ kh¸ch hµng th«ng qua tiÕp xóc trùc tiÕp, chñ ®éng gÆp nãi chuyÖn, giao dÞch qua héi chî, triÓn l·m, c¸c héi th¶o. T×m hiÓu qua b¸o chÝ, b¶n tin th«ng b¸o vÒ kh¸ch hµng, qua ng©n hµng, c¸c héi bu«n hoÆc c¸c n¬i ®· lµm viÖc víi kh¸ch hµng ®ã. B­íc thø n¨m trong néi dung nµy lµ qu¸ tr×nh ®µm ph¸n vµ ký kÕt hîp ®ång bao gåm c¸c b­íc nhá nh­: chµo hµng, hoµn gi¸, chÊp nhËn, x¸c nhËn. Qu¸ tr×nh ®µm ph¸n vµ ký kÕt hîp ®ång cã thÓ diÔn ra trùc tiÕp gi÷a c¸c bªn còng cã thÓ ký kÕt hîp ®ång d­íi c¸c h×nh thøc th­ ®iÖn tÝn, email, ®iÖn tho¹i, fax. B­íc cuèi cïng trong néi dung xuÊt khÈu lµ thùc hiÖn hîp ®ång xuÊt khÈu. Sau khi hîp ®ång xuÊt khÈu ®­îc ký kÕt, nghÜa vô vµ quyÒn lîi cña c¸c bªn ®· ®­îc x¸c lËp, c¸c doanh nghiÖp víi t­ c¸ch lµ mét bªn ký kÕt ph¶i tæ chøc thùc hiÖn hîp ®ång, tiÕn hµnh s¾p xÕp c¸c c«ng viÖc cÇn ph¶i lµm nh­: xin giÊy phÐp xuÊt khÈu hµng ho¸, chuÈn bÞ hµng xuÊt khÈu, kiÓm tra chÊt l­îng hµng ho¸ xuÊt khÈu, ph­¬ng tiÖn vËn t¶i, mua b¶o hiÓm, thñ tôc h¶i quan, h×nh thøc thanh to¸n, gi¶i quyÕt tranh chÊp (nÕu cã). Tæ chøc thùc hiÖn hîp ®ång cÇn tu©n thñ LuËt quèc gia còng nh­ LuËt quèc tÕ ®Ó tr¸nh nh÷ng sai sãt khiÕu n¹i. ViÖc nµy ph¶i diÔn ra ®ång thêi c¶ hai bªn, hai bªn ph¶i th«ng b¸o cho nhau biÕt trong qu¸ tr×nh thùc hiÖn hîp ®ång. - XuÊt khÈu trùc tiÕp lµ h×nh thøc mµ nhµ xuÊt khÈu tiÕn hµnh c¸c giao dÞch vµ b¸n hµng víi kh¸ch hµng n­íc ngoµi th«ng qua c¸c tæ chøc cña m×nh. ¦u ®iÓm cña h×nh thøc nµy lµ thu ®­îc lîi nhuËn cao nhê gi¶m ®­îc c¸c chi phÝ trung gian. §ång thêi víi vai trß lµ ng­êi b¸n trùc tiÕp, doanh nghiÖp cã thÓ n©ng cao uy tÝn cña m×nh th«ng qua quy c¸ch phÈm chÊt hµng ho¸ cña m×nh nh­ tiÕp cËn thÞ tr­êng, n¾m b¾t ®­îc thÞ hiÕu ng­êi tiªu dïng vµ ph¶n øng cña kh¸ch hµng mét c¸ch nhanh chãng. Tuy nhiªn ®©y lµ h×nh thøc ®ßi hái doanh nghiÖp ph¶i cã mét l­îng vèn kh¸ lín ®Ó s¶n xuÊt hoÆc thu mua hµng xuÊt khÈu, kh«ng nh÷ng thÕ doanh nghiÖp cã thÓ gÆp nhiÒu rñi ro nh­ kh«ng xuÊt ®­îc hµng, do kh«ng thu ®­îc tiÒn hµng hay rñi ro do thay ®æi tû gi¸ hèi ®o¸i. - XuÊt khÈu gi¸n tiÕp hay cßn gäi lµ xuÊt khÈu qua trung gian lµ viÖc nhµ s¶n xuÊt th«ng qua dÞch vô ®éc lËp ®Æt ngay t¹i n­íc xuÊt khÈu ®Ó tiÕn hµnh xuÊt khÈu c¸c s¶n phÈm cña m×nh ra thÞ tr­êng n­íc ngoµi. ¦u ®iÓm cña h×nh thøc nµy lµ doanh nghiÖp kh«ng ph¶i ®Çu t­ nhiÒu vµ rñi ro bÞ h¹n chÕ v× tr¸ch nhiÖm b¸n hµng thuéc vÒ c¸c tæ chøc trung gian. Tuy nhiªn ph­¬ng thøc nµy lµm gi¶m lîi nhuËn cña doanh nghiÖp do ph¶i chia sÎ lîi nhuËn víi c¸c tæ chøc trung gian tiªu thô ®ång thêi còng kh«ng cã sù liªn hÖ trùc tiÕp víi thÞ tr­êng do ®ã chËm thÝch øng víi nh÷ng biÕn ®éng cña thÞ tr­êng. - XuÊt khÈu uû th¸c lµ h×nh thøc doanh nghiÖp uû th¸c cho mét c¸ nh©n tæ chøc kh¸c xuÊt khÈu hµng ho¸ cña m×nh. C¸ nh©n, tæ chøc ®­îc uû th¸c sÏ nhËn hoa hang tõ ho¹t ®éng xuÊt khÈu. H×nh thøc nµy ®­îc ¸p dông trong tr­êng hîp doanh nghiÖp cã hµng ho¸ nh­ng kh«ng cã thÞ tr­êng, hoÆc do ch­a cã nhiÒu kinh nghiÖm trong th­¬ng m¹i quèc tÕ nªn gi¸ c¶ ®µm ph¸n ®­îc cßn thÊp h¬n c¶ gi¸ xuÊt khÈu thu ®­îc th«ng qua doanh nghiÖp nhËn uû th¸c. Tr­íc ®©y, h×nh thøc nµy kh¸ phæ biÕn do thñ tôc xin cÊp giÊy phÐp kh¸ khã kh¨n, tuy nhiªn trong nh÷ng n¨m gÇn ®©y quyÒn xuÊt khÈu thay ®æi mét c¸ch c¬ b¶n, doanh nghiÖp chØ cÇn ®¨ng ký qua c¬ quan h¶i quan lµ ®­îc tù do xuÊt khÈu do vËy h×nh thøc xuÊt khÈu nµy nh×n chung cã xu h­íng gi¶m. - XuÊt khÈu theo NghÞ ®Þnh th­ (xuÊt khÈu tr¶ nî) lµ h×nh thøc doanh nghiÖp tiÕn hµnh xuÊt khÈu theo chØ tiªu Nhµ n­íc giao cho vÒ mét hoÆc mét sè hµng ho¸ nhÊt ®Þnh cho ChÝnh phñ n­íc ngoµi dùa trªn c¬ së NghÞ ®inh th­ ®· ký kÕt gi÷a hai ChÝnh phñ. Víi h×nh thøc nµy, doanh nghiÖp tiÕt kiÖm ®­îc c¸c kho¶n chi phÝ t×m kiÕm b¹n hµng, tr¸nh ®­îc rñi ro trong thanh to¸n. Tuy nhiªn viÖc xuÊt khÈu b»ng h×nh thøc nµy chØ cã mét sè doanh nghiÖp nhÊt ®Þnh ®­îc thùc hiÖn. - XuÊt khÈu t¹i chç lµ h×nh thøc ®ang cã xu h­íng ph¸t triÓn vµ phæ biÕn réng r·i. §Æc ®iÓm cña h×nh thøc nµy lµ kh«ng cã sù dÞch chuyÓn hµng ho¸ hoÆc dÞch vô ra khái quèc gia. §ã lµ viÖc cung cÊp hµng ho¸ dÞch vô cho c¸c ®oµn ngo¹i giao, cho kh¸ch du lÞch quèc tÕ ngay trªn thÞ tr­êng néi ®Þa. Ho¹t ®éng xuÊt khÈu t¹i chç cã thÓ ®¹t hiÖu qu¶ cao do gi¶m bít chi phÝ bao b× ®ãng gãi, chi phÝ b¶o qu¶n, chi phÝ vËn t¶i, tr¸nh ®­îc r¾c rèi h¶i quan, thu håi vèn nhanh. Kh¸i niÖm xuÊt khÈu t¹i chç tr­íc ®©y th­êng ®­îc nh¾c ®Õn, nh­ng theo quy ®Þnh hiÖn hµnh, kim ng¹ch xuÊt khÈu t¹i chç ®­îc tÝnh vµo doanh thu b¸n hµng ho¸ dÞch vô trªn thÞ tr­êng néi ®Þa. - Gia c«ng quèc tÕ lµ ho¹t ®éng kinh doanh th­¬ng m¹i trong ®ã mét bªn (bªn nhËn gia c«ng) nhËp khÈu nguyªn liÖu hoÆc b¸n thµnh phÈm cña mét bªn kh¸c (bªn ®Æt gia c«ng) ®Ó chÕ biÕn ra thµnh s¶n phÈm, giao l¹i cho bªn ®Æt gia c«ng vµ nhËn thï lao (phÝ gia c«ng). - Bu«n b¸n ®èi l­u lµ ph­¬ng thøc trao ®æi hµng ho¸ trong ®ã xuÊt khÈu kÕt hîp chÆt chÏ víi nhËp khÈu, ng­êi b¸n ®ång thêi lµ ng­êi mua, l­îng hµng giao ®i t­¬ng øng víi l­îng hµng nhËp vÒ. Môc ®Ých xuÊt khÈu ë ®©y kh«ng nh»m thu vÒ mét kho¶n ngo¹i tÖ, mµ nh»m thu vÒ mét hµng ho¸ kh¸c cã gi¸ trÞ t­¬ng ®­¬ng. H×nh thøc nµy cã ­u ®iÓm lµ tiÕt kiÖm ®­îc ngo¹i tª, c¸c n­íc cã thÓ khai th¸c tiÒm n¨ng cña n­íc m×nh, tr¸nh ®­îc sù qu¶n lú chÆt chÏ vÒ ngo¹i hèi cña nhiÒu ChÝnh phñ. - T¹m nhËp t¸i xuÊt lµ h×nh thøc xuÊt khÈu trë l¹i ra n­íc ngoµi nh÷ng hµng ho¸ ®· nhËp khÈu ch­a qua chÕ biÕn ë n­íc t¸i xuÊt. Môc ®Ých cña ph­¬ng thøc nµy lµ thu vÒ mét l­îng ngo¹i tÖ lín h¬n l­îng vèn ®· bá ra ban ®Çu. Hµng ho¸ ®i tõ n­íc xuÊt khÈu ®Õn n­íc t¸i xuÊt, råi sÏ ®­îc xuÊt khÈu tõ n­íc t¸i xuÊt sang n­íc nhËp khÈu. - ChuyÓn khÈu lµ hµng ho¸ ®i th¼ng tõ n­íc xuÊt khÈu sang n­íc nhËp khÈu. N­íc t¸i xuÊt lµm trung gian sÏ tr¶ tiÒn cho n­íc xuÊt khÈu vµ thu tiÒn cña n­íc nhËp khÈu. Còng cã khi hµng chuyÓn khÈu dõng l¹i ë n­íc nhËp khÈu trong mét thêi gian nhÊt ®Þnh, tr­íc khi chuyÓn ®Õn n­íc thø ba nh­ng kh«ng lµm thñ tôc nhËp khÈu th«ng th­êng vµ ®­¬ng nhiªn kh«ng ph¶i chÞu thuÕ nhËp khÈu. §©y lµ mét ®Æc ®iÓm kh¸c víi h×nh thøc t¹m nhËp t¸i xuÊt. 3. C¸c yÕu tè ¶nh h­ëng ®Õn ho¹t ®éng xuÊt khÈu 3.1 M«i tr­êng bªn ngoµi. M«i tr­êng ph¸p luËt HÖ thèng ph¸p luËt lµ mét trong nh÷ng bé phËn bªn ngoµi cña m«i tr­êng bªn ngoµi ¶nh h­ëng ®Õn ho¹t ®éng kinh doanh xuÊt nhËp khÈu cña doanh nghiÖp. V× vËy ho¹t ®éng kinh doanh quèc tÕ tr­íc hÕt ®ßi hái c¸c nhµ kinh doanh ph¶i quan t©m vµ n¾m v÷ng luËt ph¸p. LuËt ph¸p ë ®©y muèn nãi ®Õn LuËt quèc tÕ, LuËt cña tõng quèc gia, còng nh­ mèi quan hÖ gi÷a luËt ph¸p cña c¸c n­íc. Cã thÓ nãi r»ng, chØ trªn c¬ së n¾m v÷ng LuËt quèc tÕ còng nh­ LuËt quèc gia doanh nghiÖp míi cã thÓ lùa chän ®­îc h×nh thøc xuÊt khÈu, mÆt hµng xuÊt khÈu phï hîp. M«i tr­êng chÝnh trÞ TÝnh æn ®Þnh vÒ chÝnh trÞ cña c¸c quèc gia còng sÏ lµ mét trong nh÷ng nh©n tè thuËn lîi cho c¸c doanh nghiÖp. §Ó t¹o sù æn ®Þnh cho c¸c ho¹t ®éng kinh doanh xu©t khÈu cña minh c¸c doanh nghiÖp cÇn t×m hiÓu vÒ h×nh thøc ho¹t ®éng, ®iÒu hµnh cña mét ChÝnh phñ, cÇn t×m hiÓu râ ChÝnh phñ ®ã theo thÓ chÕ nµo ho¹t ®éng cña ChÝnh phñ t¸c ®éng trùc tiÕp ®Õn ph¹m vÞ ho¹t ®éng, møc ®é ho¹t ®éng cña doanh nghiÖp nh­ thÕ nµo. M«i tr­êng kinh tÕ Ho¹t ®éng trong m«i tr­êng kinh doanh quèc tÕ, c¸c doanh nghiÖp cÇn cã kiÕn thøc nhÊt ®Þnh vÒ kinh tÕ ®Ó ®iÒu chØnh c¸c ho¹t ®éng cña m×nh sao cho phï hîp. HÖ thèng kinh tÕ ®ãng vai trß rÊt quan träng. TÝnh æn ®Þnh hay bÊt æn vÒ kinh tÕ vµ chÝnh s¸ch kinh tÕ cña mét quèc gia, trong khu vùc còng nh­ trªn thÕ giíi cã t¸c ®éng trùc tiÕp ®Õn ho¹t ®éng kinh doanh vµ hiÖu qu¶ kinh doanh cña mét doanh nghiÖp trªn thÞ tr­êng n­íc ngoµi. Sù æn ®Þnh vÒ kinh tÕ chÝnh lµ sù æn ®Þnh vÒ tµi chÝnh, tiÒn tÖ, l¹m ph¸t mµ c¸c doanh nghiÖp kinh doanh xuÊt khÈu lu«n quan t©m v× nã ¶nh h­ëng trùc tiÕp ®Õn ho¹t ®éng kinh doanh cña doanh nghiÖp. M«i tr­êng c¹nh tranh Mçi doanh nghiÖp ho¹t ®éng trong mét m«i tr­êng c¹nh tranh kh¸c nhau. M«i tr­êng nµy thay ®æi khi chuyÓn tõ n­íc nµy sang n­íc kh¸c. Do vËy, mét sè doanh nghiÖp khi tham gia ho¹t ®«ng kinh doanh ë n­íc ngoµi cã kh¶ n¨ng n¾m b¾t c¬ héi vµ giµnh th¾ng lîi nh­ng còng kh«ng Ýt doanh nghiÖp gÆp khã kh¨n khi ph¶i ®­¬ng ®Çu c¹nh tranh víi c¸c c«ng ty quèc tÕ cã nhiÒu lîi thÕ vµ tiÒm n¨ng h¬n. Víi nÒn kinh tÕ më nh­ hiÖn nay, m«i tr­êng c¹nh tranh ngµy cµng trë nªn gay g¾t h¬n bao giê hÕt. C¹nh tranh víi doanh nghiÖp b©y giê kh«ng cßn chØ lµ c¸c c«ng ty trong n­íc cïng ngµnh, ®ã cßn lµ c¸c doanh nghiÖp ®Õn tõ nhiÒu quèc gia kh¸c nhau, ®Æc biÖt lµ c¸c c«ng ty ®Õn tõ c¸c quèc gia cã tr×nh ®é c«ng nghÖ ph¸t triÓn, n¨ng suÊt lao ®éng cao vµ c¶ c¸c c«ng ty biÕt tËn dông lîi thÕ so s¸nh cña ®Êt n­íc m×nh khi tham gia ph©n c«ng lao ®éng quèc tÕ. §iÒu ®ã ®ßi hái c¸c nhµ xuÊt khÈu kh«ngnh÷ng ph¶i biÕt ph¸t huy thÕ m¹nh cña m×nh mµ cßn ph¶i n¾m v÷ng ®­îc bèi c¶nh thÞ tr­êng quèc tÕ. 3.2 C¸c yÕu tè bªn trong doanh nghiÖp Tr×nh ®é qu¶n lý Kh¶ n¨ng qu¶n lý trong doanh nghiÖp lµ yÕu tè quan träng gióp doanh nghiÖp khai th¸c tiÒm n¨ng s½n cã cña m×nh ®ång thêi khai th¸c nh÷ng c¬ héi thÞ tr­êng ®Ó tõ ®ã më réng quy m« xuÊt khÈu c¶ vÒ doanh sè lÉn lîi nhuËn. MÆt kh¸c tr×nh ®é qu¶n lý cßn lµ yÕu tè quyÕt ®Þnh ®Õn chÊt l­îng s¶n phÈm xuÊt khÈu, n¨ng suÊt lao ®éng vµ hiÖu qu¶ thùc hiÖn hîp ®ång. NghiÖp vô kinh doanh xuÊt khÈu §©y lµ yÕu tè t¸c ®éng trùc tiÕp ®Õn kÕt qu¶ vµ hiÖu qu¶ cña qu¸ tr×nh thùc hiÖn hîp ®ång xuÊt khÈu. Nã cã tÝnh quyÕt ®Þnh ®em tíi cho c«ng ty nh÷ng lîi thÕ ®­îc h­ëng nh­ ®· ghi nhËn trong hîp ®ång. YÕu tè nµy gãp phÇn kh¼ng ®Þnh kÕt qu¶ còng nh­ hiÖu qu¶ cña ho¹t ®éng xuÊt khÈu cña doanh nghiÖp. Nghiªn cøu thÞ tr­êng ThÞ tr­êng lµ yÕu tè ¶nh h­ëng trùc tiÕp vµ lµ yÕu tè quyÕt ®Þnh trong ho¹t ®éng xuÊt khÈu cña doanh nghiÖp. Tõ kÕt qu¶ nghiªn cøu thÞ tr­êng míi ®­a ra ®­îc quyÕt ®Þnh ®óng ®¾n, míi cã thÓ ®Þnh h­íng cho ho¹t ®éng xuÊt nhËp khÈu. C¸c yÕu tè khoa häc c«ng nghÖ Sù ph¸t triÓn m¹nh mÏ cña khoa häc c«ng nghÖ nh­ ngµy nay ®· t¹o ra nh÷ng c¬ héi ®ång thêi còng g©y nªn nh÷ng th¸ch thøc ®èi víi c¸c ®¬n vÞ s¶n xuÊt kinh doanh mÆt hµng xuÊt khÈu. Trong qu¸ tr×nh ho¹t ®éng xuÊt khÈu viÖc ¸p dông c¸c tiÕn bé khoa häc c«ng nghÖ cã thÓ t¸c ®éng lµm t¨ng hiÖu qu¶ cña c«ng t¸c nµy. 4. XuÊt khÈu thuû s¶n vµ vai trß cña xuÊt khÈu thuû s¶n ®èi víi nÒn kinh tÕ ViÖt Nam Trong nh÷ng n¨m qua thuû s¶n lµ mét trong nh÷ng ngµnh hµng xuÊt khÈu chñ yÕu cña nÒn kinh tÕ n­íc ta, ®ãng gãp kho¶ng 20% tæng kim ng¹ch xuÊt khÈu cña ViÖt Nam. §èi víi thuû s¶n, s¶n phÈm ®­îc s¶n xuÊt b»ng chÝnh nguyªn liÖu trong n­íc tõ khai th¸c vµ nu«i trång thuû s¶n. V× vËy thuû s¶n ®· gãp phÇn kh«ng nhá trong viÖc ph¸t triÓn kinh tÕ x· héi cña ®Êt n­íc, t¹o thªm viÖc lµm cho hµng triÖu lao ®éng tõ s¶n xuÊt nguyªn liÖu ®Õn dÞch vô cho s¶n xuÊt thuû s¶n, chÕ biÕn xuÊt khÈu. Theo sè liÖu thèng kª cña Ban tæng ®iÒu tra n«ng nghiÖp, thuû s¶n n«ng th«n võa qua cho thÊy vÞ trÝ cña thuû s¶n trong c¬ cÊu kinh tÕ n«ng th«n ngµy cµng cao. HiÖn nay, c¶ n­íc cã 1,57 triÖu hé nu«i trång thuû s¶n víi sè ng­êi lµ 2,33 triÖu ng­êi. XuÊt khÈu, víi vai trß më ®­êng lµ cÇu nèi thóc ®Èy s¶n xuÊt thuû s¶n ph¸t triÓn, ®· më réng thÞ tr­êng ®­a hµng thuû s¶n ViÖt Nam cã mÆt trªn 75 quèc gia vµ vïng l·nh thæ, ®· t¹o ®Çu ra vµ nÒn t¶ng v÷ng ch¾c cho ph¸t triÓn s¶n xuÊt nguyªn liÖu trong c¶ khai th¸c vµ nu«i trång thuû s¶n. XuÊt khÈu thuû s¶n ®· h­íng dÉn ®iÒu chØnh c¬ cÊu s¶n phÈm khai th¸c vµ nu«i trång thuû s¶n, v× chØ cã thÓ b¸n nh÷ng s¶n phÈm mµ thÞ tr­êng cã nhu cÇu. V× vËy, trong khai th¸c ng­ d©n ®· chó ý h¬n ®Õn chñng lo¹i vµ chÊt l­îng s¶n phÈm khai th¸c cã gi¸ trÞ kinh tÕ, cã kh¶ n¨ng xuÊt khÈu chø kh«ng quan t©m nhiÒu ®Õn sè l­îng. Trong nu«i trång thuû s¶n, c¸c ®èi t­îng cã kh¶ n¨ng xuÊt khÈu ®· ®­îc chó ý ph¸t triÓn nh­ t«m só, t«m cµng xanh, c¸ tra, c¸ basa, c¸ song, nhuyÔn thÓ. XuÊt khÈu thuû s¶n ®· thóc ®Èy ph¸t triÓn c¬ së vËt chÊt vµ n¨ng lùc s¶n xuÊt cña toµn ngµnh theo h­íng c«ng nghiÖp ho¸ hiÖn ®¹i ho¸ nhÊt lµ trong khu vùc chÕ biÕn thuû s¶n: §· h×nh thµnh c«ng nghiÖp chÕ biÕn thuû s¶n, víi hÖ thèng c¬ së vËt chÊt kü thuËt t­¬ng ®èi lín. Tr×nh ®é c«ng nghÖ, kü thuËt cña trªn 60% c¸c c¬ së chÕ biÕn thuû s¶n xuÊt khÈu ®· t­¬ng øng víi tr×nh ®é cña khu vùc vµ b­íc ®Çu tiÕp cËn ®­îc víi tr×nh ®é c«ng nghÖ cña thÕ giíi. Nh÷ng c¬ së chÕ biÕn nµy ®· ®em l¹i trªn 80% gi¸ trÞ kim ng¹ch xuÊt khÈu thuû s¶n cña c¶ n­íc. XuÊt khÈu thuû s¶n ®· kÝch thÝch m¹nh mÏ viÖc chuyÓn ®æi c¬ cÊu s¶n phÈm trong n«ng nghiÖp n«ng th«n, nhÊt lµ vïng n«ng th«n ven biÓn th«ng qua viÖc thóc ®Èy, më réng quy m« ®Çu t­ ph¸t triÓn nguyªn liÖu, t¹o nªn phong trµo nu«i t«m vµ nu«i trång thuû s¶n réng kh¾p trªn c¶ n­íc, ®­a diÖn tÝch b·i båi, hoang ho¸ vµ nh÷ng diÖn tÝch lµm n«ng nghiÖp kh«ng cã hiÖu qu¶ sang nu«i thuû s¶n, còng nh­ phong trµo ®Çu t­ khai th¸c h¶i s¶n xa bê ngµy cµng ph¸t triÓn. Theo sè liÖu thèng kª cña Tæng côc Thèng kª vµ Bé Thuû s¶n, s¶n l­îng thuû h¶i s¶n cña ViÖt Nam trong nh÷ng n¨m qua liªn tôc t¨ng víi tèc ®é trung b×nh hµng n¨m lµ 7,8%. N¨m 1991 tæng s¶n l­îng thuû s¶n chØ ®¹t 1019 ngh×n tÊn th× ®Õn n¨m 2003 ®· lªn ®Õn 2410 ngh×n tÊn. Nh­ vËy nh×n chung xu h­íng t¨ng s¶n l­îng h¶i s¶n cña ViÖt Nam trong thêi gian qua phï hîp víi xu h­íng chung cña c¸c n­íc ®ang ph¸t triÓn trong khu vùc vµ trªn thÕ giíi. Tõ nh÷ng ph©n tÝch trªn cho thÊy viÖc xuÊt khÈu mÆt hµng thuû s¶n ®èi víi n­íc ta cã mét ý nghÜa ®Æc biÖt quan träng. CH¦¥NG II THùC TR¹NG XUÊT KHÈU HµNG THUû S¶N VIÖT Nam VµO THÞ TR¦êng NhËt b¶n  1. tæng quan vÒ THÞ TR¦êng thuû s¶n nhËt b¶n §· tõ nhiÒu n¨m nay thÞ tr­êng NhËt B¶n lu«n ®­îc biÕt ®Õn lµ mét thÞ tr­êng cã nhu cÇu cao vÒ c¶ sè l­îng còng nh­ c¸c yªu cÇu kh¾t khe vÒ chÊt l­îng cña c¸c mÆt hµng thuû s¶n. §Ó ®¸p øng ®­îc nhu cÇu cña thÞ tr­êng nµy ®ßi hái c¸c n­íc còng nh­ c¸c doanh nghiÖp khi xuÊt khÈu vµo NhËt B¶n cÇn t×m hiÓu kü thÞ tr­êng. NhËt B¶n lµ quèc gia khai th¸c thuû s¶n l©u ®êi nhÊt thÕ giíi, cã thãi quen ¨n thuû s¶n tõ thêi khai quèc nªn NhËt B¶n coi thuû s¶n lµ nguån thùc phÈm chÝnh cña hä.Theo thèng kª cña NhËt B¶n, h»ng n¨m n­íc nµy nhËp khÈu thùc phÈm víi gi¸ trÞ lªn ®Õn 5 ngh×n tû yªn (kho¶ng 50 tû USD) chiÕm 11,5% tæng nhËp khÈu hµng ho¸ cña NhËt B¶n, trong ®ã cã kho¶ng h¬n 1,5 ngh×n tû yªn (kho¶ng 15 tû USD) lµ c¸c mÆt hµng thuû s¶n, chiÕm kho¶ng 30% gi¸ trÞ nhËp khÈu cña n­íc nµy. Møc tiªu thô thuû s¶n b×nh qu©n theo ®Çu ng­êi cña NhËt B¶n lu«n ®øng ®Çu thÕ giíi. N¨m 1993 møc tiªu thô tÝnh theo ®Çu ng­êi vÒ thuû s¶n lµ 67,8 kg, gÊp 5 lÇn møc trung b×nh cña thÕ giíi (13,4kg/ng­êi.n¨m). H»ng n¨m, mçi hé gia ®×nh NhËt B¶n chi tiªu kho¶ng 37.000 yªn cho thùc phÈm thuû s¶n, chiÕm kho¶ng 13% tæng tiªu cho thùc phÈm. Tuy nhiªn, tõ n¨m 1998 trë l¹i ®©y møc tiªu thô thuû s¶n NhËt B¶n ®· gi¶m mét c¸ch râ rÖt n¨m 2005 tiªu thô thuû s¶n ë NhËt B¶n chØ ®¹t gÇn 13kg/ ng­êi/n¨m. Nguyªn nh©n cña t×nh tr¹ng trªn mét phÇn do nÒn kinh tÕ suy yÕu, thu nhËp cña c¸c hé gia ®×nh ng­êi NhËt gi¶m nh­ng mét nguyªn nh©n chÝnh dÉn ®Õn xu h­íng nµy t¹i NhËt B¶n lµ do ng­êi NhËt ®ang thay ®æi së thÝch tiªu dïng cña hä tõ ¨n thuû s¶n sang ¨n thÞt. Tuy nhiªn tiªu thô thuû s¶n ë NhËt chØ gi¶m ®èi víi mét sè lo¹i chø kh«ng ph¶i víi tÊt c¶. NÕu xÐt theo nhãm s¶n phÈm nhËp khÈu chÝnh, nhãm c¸c s¶n phÈm t­¬i, ­íp ®¸ hoÆc ®«ng l¹nh ®­îc xÕp hµng cao nhÊt c¶ vÒ khèi l­îng vµ gi¸ trÞ; sau ®ã lµ nhãm c¸c s¶n phÈm chÕ biÕn hoÆc b¶o qu¶n ®øng thø hai vµ nhãm c¸c s¶n phÈm t­¬i sèng ®øng thø ba. Sau cïng lµ nhãm c¸c s¶n ph¶m muèi kh« vµ x«ng khãi. Nhãm mÆt hµng t­¬i ­íp ®¸ hoÆc ®«ng l¹nh nhËp khÈu vµo NhËt B¶n bao gåm c¸c nhãm s¶n phÈm chÝnh lµ t«m, c¸ ngõ, c¸ håi, cua, nhuyÔn thÓ ®Çu ch©n mùc... Trong ®ã ®øng ®Çu nhãm s¶n phÈm thuû s¶n t­¬i sèng ®­îc nhËp khÈu nhiÒu nhÊt lµ t«m, trong ®ã t«m ®«ng l¹nh chiÕm tû träng 80% (trong t«m ®«ng l¹nh t«m só chiÕm 30%), ®¹t 239.935 tÊn, gi¸ trÞ 228,96 tû yªn (xÊp xØ 1,92 tû USD), chiÕm 13,72 tæng gi¸ trÞ nhËp khÈu n¨m 2005. §øng thø hai vÒ gi¸ trÞ nhËp khÈu thuû s¶n t­¬i ­íp ®¸ hoÆc ®«ng l¹nh nhËp khÈu vµo NhËt B¶n lµ c¸ ngõ víi 12,99% tæng gi¸ trÞ nhËp khÈu thuû s¶n cña NhËt B¶n. N¨m 2005, nhËp khÈu c¸ ngõ t­¬i, ­íp ®¸ ®«ng l¹nh còng ®¹t 216,77 tû yªn (1,8 tû USD). Trong mÊy n¨m gÇn ®©y khèi l­îng nhËp khÈu còng dao ®éng vµ kh«ng cã xu h­íng râ rÖt trong 3 n¨m (2003-2005). Trong tæng khèi l­îng nhËp khÈu, nhiÒu nhÊt lµ c¸ ngõ v©y vµng, tiÕp theo lµ c¸ ngõ m¾t to vµ v©y dµi. C¸ Håi lµ mÆt hµng ®øng thø 3 vÒ gi¸ trÞ nhËp khÈu sau t«m vµ c¸ ngõ, chiÕm kho¶ng 6,49% tæng gi¸ trÞ nhËp khÈu thuû s¶n, ®¹t 108,35 tû yªn n¨m 2005 (906,72 triÖu USD), cã xu h­íng t¨ng vÒ gi¸ trÞ trong 3 n¨m gÇn ®©y, t¨ng 4,2% so víi n¨m 2004. Cua lµ mÆt hµng ®øng thø 4 vÒ gi¸ trÞ nhËp khÈu, chiÕm 4,12 % tæng gi¸ trÞ nhËp khÈu thuû s¶n cña NhËt B¶n. N¨m 2005, nhËp khÈu cua t­¬i, ­íp ®¸ hoÆc ®«ng l¹nh ®¹t 68,83 tû yªn (576.012 triÖu USD) gi¶m 14,7% so víi n¨m 2004. §øng thø n¨m vÒ gi¸ trÞ nhËp khÈu lµ nhuyÔn thÓ ch©n ®Çu t­¬i, ­íp ®¸ vµ ®«ng l¹nh chiÕm 3,67% tæng nhËp khÈu cña NhËt B¶n, ®¹t gi¸ trÞ 61,27 tû yªn (512,277 triÖu USD). Còng gièng nh­ c¸c nhãm mÆt hµng trªn khèi l­îng nhËp khÈu nhuyÔn thÓ cña NhËt B¶n cã xu h­íng gi¶m trong 3 n¨m 2003-2005 NÕu xÐt theo khèi l­îng nhËp khÈu th× bét c¸ lµ mÆt hµng cã khèi l­îng nhËp khÈu cao nhÊt trong tæng nhËp khÈu thuû s¶n cña NhËt B¶n. Sau khi ®¹t ®Ønh cao 594.325 tÊn n¨m 1995, khèi l­îng bét c¸ nhËp khÈu cã chiÒu h­íng gi¶m xuèng, gi¶m m¹nh vµo n¨m 1998 xuèng møc 329.792 tÊn. N¨m 2005, nhËp khÈu bét c¸ cña NhËt B¶n ®¹t 372.639 tÊn, gi¸ trÞ 28,36 tû yªn (237,35 triÖu USD), gi¶m 6,5% khèi l­îng vµ 6,3% vÒ gi¸ trÞ so víi n¨m 2004. Nh×n chung c¶ khèi l­îng vµ gi¸ trÞ mÆt hµng nµy ®Òu lªn xuèng qua c¸c n¨m theo xu h­íng ®å thÞ h×nh sin. Ngoµi c¸c nhãm hµng thuû s¶n nhËp khÈu nªu trªn hµng n¨m NhËt B¶n còng nhËp khÈu mét l­îng thuû s¶n ®ãng hép kh«ng nhá. Hµng n¨m NhËt B¶n nhËp khÈu kho¶ng trªn d­íi 25 ngh×n tÊn thuû s¶n ®ãng hép. N¨m 2000 kim ng¹ch nhËp khÈu mÆt hµng nµy ®¹t 13 tû yªn, gi¶m 29% so víi møc 18,3 tû yªn n¨m 1997. Nguyªn nh©n cña viÖc sôt gi¶m nµy lµ do nhËp khÈu qu¸ nhiÒu ®å hép c¸ ngõ gi¸ rÎ chñ yÕu tõ Th¸i Lan, In®«nªxia vµ mét sè n­íc kh¸c. NhËt B¶n nhËp khÈu thuû s¶n tõ 15 n­íc chÝnh sau ®©y, trong ®ã ViÖt Nam lµ n­íc cung cÊp ®øng thø 9 víi thÞ phÇn chiÕm 4,65%. C¸c n­íc xuÊt khÈu thuû s¶n chÝnh cho thÞ tr­êng NhËt B¶n. §Ó th©m nhËp vµo thÞ tr­êng NhËt B¶n c¸c Doanh nghiÖp xuÊt khÈu vµo thÞ tr­êng nµy còng cÇn t×m hiÓu râ hÖ thèng ph©n phèi thuû s¶n t¹i NhËt B¶n trong ®ã Ýt nhÊt 70% s¶n phÈm thuû s¶n ®­îc ph©n phèi th«ng qua thÞ tr­êng b¸n bu«n nh­ng hÇu hÕt thuû s¶n ®«ng l¹nh nhËp khÈu nh­ c¸ ngõ, t«m, c¸ håi ®«ng l¹nh ®­îc ph©n phèi theo c¸c kªnh chuyªn biÖt. Cã hai lo¹i chî bu«n thuû s¶n ®­îc ®iÒu chØnh b»ng luËt thÞ tr­êng b¸n bu«n thuû s¶n gåm chî b¸n bu«n trung ­¬ng (chî phôc vô cho trªn 20 v¹n d©n, do Tæng côc thuû s¶n qu¶n lý vµ Chî b¸n bu«n ®Þa ph­¬ng (do tØnh thµnh phè qu¶n lý). Ngoµi ra NhËt B¶n cßn cã chî c¸ quy m« nhá nh­ng kh«ng thuéc ph¹m vi ®iÒu chØnh cña luËt thuû s¶n. 2 Thùc tr¹ng xuÊt khÈu thuû s¶n ViÖt Nam vµo thÞ tr­êng NhËt B¶n. Hµng thuû s¶n lµ mét trong ba s¶n phÈm truyÒn thèng cña ViÖt Nam (dÇu th«, hµng dÖt may, hµng thuû s¶n) xuÊt khÈu sang NhËt B¶n. §©y lµ c¸c mÆt hµng xuÊt khÈu mòi nhän cña ViÖt Nam. ChØ riªng ba mÆt hµng nµy th­êng xuyªn chiÕm trªn 60% kim ng¹ch xuÊt khÈu cña ViÖt Nam sang NhËt B¶n. 2.1 C¬ cÊu s¶n phÈm viÖt Nam xuÊt khÈu vµo NhËt B¶n C¸c mÆt hµng thuû s¶n ViÖt Nam xuÊt khÈu vµo NhËt B¶n th­êng ®­îc chÕ biÕn d­íi d¹ng ®«ng l¹nh, ­íp ®«ng, t­¬i, tÈm ­íp gia vÞ, vµ mét sè lo¹i ë d¹ng ®å hép. Trong sè c¸c mÆt hµng thuû s¶n ViÖt Nam xuÊt khÈu sang NhËt B¶n, c¸c mÆt hµng t«m c¸c lo¹i, c¸ ngõ c¸c d¹ng, nhuyÔn thÓ ®«ng l¹nh lu«n lµ ba mÆt hµng chÝnh chiÕm tû träng lín (trªn 75% trong tæng kim ng¹ch xuÊt khÈu hµng thuû s¶n ViÖt Nam sang NhËt B¶n). Tû träng cña tõng nhãm mÆt hµng nµy qua tõng n¨m chØ t¨ng gi¶m nhá, dao ®éng tõ 1-2%. Cã thÓ nãi, c¬ cÊu xuÊt khÈu cña c¸c nhãm mÆt hµng nµy lµ æn ®Þnh trong tæng kim ng¹ch xuÊt khÈu thuû s¶n ViÖt Nam sang NhËt B¶n. §©y còng lµ nh÷ng mÆt hµng mµ ViÖt Nam cã tiÒm n¨ng xuÊt khÈu m¹nh nhÊt. Trong ®ã, nhãm mÆt hµng t«m chiÕm tû träng cao nhÊt víi tû träng trªn 60%. Các mặt hàng TS của VN xuất khẩu sang Nhật Bản, 1997-2005 Đơn vị: 1000 USD 1997 1998 1999 2000 2001 2002 2003 2004 2005 Tôm ĐL 221.390 215.261 240.133 291.035 289.606 345.394 388.541 521.427 517.831 Cá ĐL (trừ cá ngừ) 35.083 24.610 19.868 26.348 25.330 33.575 43.288 50.527 53.621 Mực ĐL 45.786 45.350 39.453 41.958 46.368 46.438 35.534 46.173 50.573 Bạch tuộc ĐL 22.246 12.151 15.996 12.046 14.667 18.228 20.421 29.295 27.247 Mực khô 21.922 17.121 14.997 15.369 13.198 17.326 10.766 20.255 17.225 Cá khô 3.993 3.304 2.415 2.537 2.304 3.526 1.609 4.315 7.537 Ruốc khô 2.684 3.253 2.853 2.893 2.520 2.389 2.005 2.582 1.865 Cá ngừ ĐL 2.614 8.345 9.685 11.700 21.258 21.737 10.778 8.630 13.027 Mặt hàng khác 27.058 28.142 37.673 65.587 50.650 48.846 69.896 88.991 111.842 Tổng cộng 382.776 357.537 383.073 469.473 465.901 537.459 582.838 772.195 785.876 Nguồn : Trung tâm Tin học - Bộ Thuỷ sản T«m xuÊt khÈu cña ViÖt Nam lµ mÆt hµng rÊt ®­îc ­a chuéng t¹i thÞ tr­êng NhËt chiÕm 67,% tæng kim ng¹ch xuÊt khÈu thuû s¶n cña ViÖt Nam sang NhËt B¶n. Trong mÊy n¨m gÇn ®©y (2001-2004), nhËp khÈu t«m cña NhËt B¶n tõ ViÖt Nam cã xu h­íng t¨ng. N¨m 2004, nhËp khÈu t«m ®«ng l¹nh cña NhËt B¶n tõ ViÖt Nam ®¹t khèi l­îng 62.451 tÊn, gi¸ trÞ trªn 521,42 triÖu USD, t¨ng 22% vÒ khèi l­îng, 34,2% vÒ gi¸ trÞ so víi n¨m 2003 vµ t¨ng 26,9% vÒ khèi l­îng, 50,9% vÒ gi¸ trÞ so víi n¨m 2002. Nh­ng n¨m 2005 ®¹t 61.963 tÊn, gi¸ trÞ 517,83 triÖu USD, gi¶m nhÑ kho¶ng 0,8% vÒ khèi l­îng vµ 0,7% vÒ gi¸ trÞ so víi n¨m 2004. Tuy nhiªn trong nh÷ng n¨m qua t«m xuÊt khÈu cña ViÖt Nam chØ ®øng ë vÞ trÝ thø t­ vµ ph¶i c¹nh tranh víi hµng thuû s¶n cã nguån gèc tõ Ên ®é, In®«nªxia, Th¸i Lan. C«ng nghÖ chÕ biÕn thuû s¶n cña c¸c n­íc nµy ph¸t triÓn h¬n nhiÒu so víi ViÖt Nam, ®Æc biÖt lµ Th¸i Lan víi hÖ thèng qu¶n lý chÊt l­îng kh¾t khe nªn chÊt l­îng xuÊt khÈu vµ gi¸ xuÊt khÈu thuû s¶n cña Th¸i Lan th­êng rÊt cao. C¸ ngõ lµ mÆt hµng lín thø 2 trong tæng xuÊt khÈu thuû s¶n cña ViÖt Nam sang NhËt B¶n. N¨m 2004, c¸ ngõ cña ViÖt Nam sang thÞ tr­êng nµy chiÕm 19% tæng gi¸ trÞ xuÊt khÈu c¸ ngõ cña ViÖt Nam, ®¹t gi¸ trÞ 13,02 triÖu USD, ®øng thø sau Mü (37%) trong danh s¸ch thÞ tr­êng xuÊt khÈu c¸ ngõ cña ViÖt Nam. XuÊt khÈu c¸ ngõ cña ViÖt Nam vµo thÞ tr­êng NhËt B¶n chØ chiÕm ®­îc mét l­îng nhá trong tæng c¸ ngõ nhËp khÈu cña thÞt tr­êng NhËt B¶n (2.819,9 tÊn), (trong ®ã chiÕm 3,5% tæng nhËp khÈu c¸ ngõ m¾t to t­¬i cña NhËt B¶n vµ 4,8% tæng nhËp khÈu c¸ ngõ v©y vµng t­¬i cña NhËt B¶n.) MÆt hµng c¸ ngõ cña ViÖt Nam xuÊt khÈu vµo thÞ tr­êng NhËt B¶n lu«n ph¶i ®­¬ng ®Çu víi sù c¹nh tranh gay g¾t. Ngoµi ra, viÖc nhËp khÈu c¸ ngõ cßn chÞu ¶nh h­ëng cña c¸c rµo c¶n vÒ vÖ sinh an toµn thùc phÈm, nh­ quy ®Þnh vÒ hµm l­îng thuû ng©n trong c¸ ngõ nhËp khÈu. Nhãm mÆt hµng nhuyÔn thÓ gåm: b¹ch tuéc, mùc èng, mùc nang. Trªn thÞ tr­êng NhËt B¶n, b¹ch tuéc cña ViÖt Nam ph¶i c¹nh tranh víi b¹ch tuéc cã nguån gèc tõ T©y Phi n¬i cã nguån nguyªn liÖu dåi dµo vµ gi¸ xuÊt khÈu vµo thÞ tr­êng NhËt B¶n ngµy cµng gi¶m. §èi víi s¶n phÈm mùc nang hiÖn nay ViÖt Nam lµ n­íc ®øng thø hai vÒ cung cÊp mùc nang cho NhËt B¶n sau Th¸i Lan. Nh×n chung hµng ViÖt Nam xuÊt khÈu sang thÞ tr­êng NhËt B¶n th­êng cã gi¸ c¶ thÊp h¬n mét sè n­íc, chÊt l­îng ®· cã thÓ c¹nh tranh ®­îc song cÇn n©ng cao kh©u b¶o qu¶n sau khai 2.2 Kim ng¹ch xuÊt khÈu thuû s¶n ViÖt Nam vµo NhËt B¶n Nh×n vµo biÓu ®å trªn ta cã thÓ thÊy trong vßng 10 n¨m tõ n¨m 1997–2007, thuû s¶n ViÖt Nam ®· cã b­íc tiÕn dµi trong viÖc th©m nhËp thÞ tr­êng NhËt B¶n. N¨m 1997 kim ng¹ch xuÊt khÈu thuû s¶n ViÖt Nam vµo thÞ tr­êng nµy chØ ®¹t 382.776.000 USD sau m­êi n¨m kim ng¹ch xuÊt khÈu ®· t¨ng lªn gÇn 2 lÇn (754.000.000 USD n¨m 2007). Kim ng¹ch thuû s¶n ViÖt Nam xuÊt khÈu sang NhËt B¶n t¨ng dÇn ®Òu tõ n¨m 1997 ®Õn n¨m 2004 vµ ®¹t møc cao nhÊt vµo n¨m 2006 víi 844.000.000 USD. Tuy nhiªn kim ng¹ch xuÊt khÈu thuû s¶n ViÖt Nam xuÊt sang thÞ tr­êng NhËt B¶n lµ biÓu ®å t¨ng tr­ëng h×nh sin víi mét n¨m t¨ng vµ n¨m tiÕp sau gi¶m vÒ khèi l­îng kim ng¹ch xuÊt khÈu. §iÒu nµy chøng tá t¨ng tr­ëng xuÊt khÈu thuû s¶n ViÖt Nam sang thÞ tr­êng NhËt B¶n vÉn cßn thiÕu æn ®Þnh vµ cã nhiÒu ®iÓm yÕu tiÒm Èn. N¨m 2006 NhËt B¶n chÝnh thøc ¸p dông LuËt thùc phÈm söa ®æi, trong ®ã cã nh÷ng quy ®Þnh chÆt chÏ h¬n vÒ d­ l­îng ho¸ chÊt, kh¸ng sinh trong thùc phÈm nhËp khÈu. Chinh viÖc ¸p dông luËt nµy ®· béc lé râ nh÷ng ®iÓm yÕu cßn tån t¹i cña chÊt l­îng s¶n phÈm thuû s¶n ViÖt Nam víi viÖc hµng lo¹t c¸c l« hµng thuû s¶n ViÖt Nam xuÊt khÈu vµo thÞ tr­êng NhËt B¶n bÞ ph¸t hiÖn cã chøa d­ l­îng thuèc kh¸ng sinh. Trong n¨m nµy hµng lo¹t c¸c l« hµng thuû s¶n cña ViÖt Nam nhËp khÈu vµo NhËt B¶n bÞ ph¸t hiÖn nhiÔm chÊt Chlorampheningcol vµ ®Æc biÖt mét sè l« nhiÔm AOZ. Bªn phÝa NhËt B¶n ®· nhiÒu lÇn c¶nh b¸o phÝa doanh nghiÖp ViÖt Nam vÒ vÊn ®Ò vÖ sinh an toµn thùc phÈm nh­ng t×nh tr¹ng trªn vÉn cßn t¸i diÔn nhiÒu lÇn t¹i nhiÒu doanh nghiÖp xuÊt khÈu vµo NhËt B¶n. §Õn th¸ng 12 n¨m 2006, NhËt B¶n chÝnh thøc ¸p dông lÖnh kiÓm tra100% ®èi víi c¸c s¶n phÈm t«m tù nhiªn (kÓ c¶ s¬ chÕ) cã xuÊt xø tõ ViÖt Nam. Nh­ vËy, mÆt hµng t«m cña ViÖt Nam, kh«ng ph©n biÖt t«m nu«i hay t«m tù nhiªn ®Òu bÞ NhËt ¸p dông lÖnh kiÓm tra 100%. LÖnh kiÓm tra nµy ®· trùc tiÕp lµm t¨ng chi phÝ xuÊt khÈu c¸c s¶n phÈm t«m cña ViÖt Nam vµ gi¸n tiÕp lµm gi¶m kim ng¹ch xuÊt khÈu cña thuû s¶n sang thÞ tr._.