Thực trạng về hàng hoá trên thị trường chứng khoán Việt Nam và giải pháp thúc đẩy sự phát triển hàng hoá

Lêi më ®Çu ThÞ tr­êng chøng kho¸n khã cã thÓ ho¹t ®éng mét c¸ch lµnh m¹nh vµ hiÖu qu¶ nÕu l­îng chøng kho¸n cung cÊp trªn thÞ tr­êng kh«ng nhiÕu vµ sè l­îng c¸c nhµ ®Çu t­ trªn thÞ tr­êng nhá. 1. TÝnh cÊp thiÕt cña ®Ò tµi: Sau hai n¨m kÓ tõ ngµy thÞ tr­êng chøng kho¸n chÝnh thøc ®i vµo ho¹t ®éng, c«ng t¸c t¹o hµng ho¸ cho thÞ tr­êng cña Uû ban Chøng kho¸n Nhµ n­íc ®· cã nh÷ng b­íc thµnh c«ng ®¸ng khÝch lÖ, mÆc dï vËy còng ph¶i thõa nhËn mét thùc tÕ lµ l­îng hµng ho¸ chøng kho¸n trªn thÞ tr­êng chøng kho¸n ViÖt nam vÉn cßn rÊt máng, chñng lo¹i chøng kho¸n ch­a ®a d¹ng. §©y lµ mét trong nh÷ng nguyªn nh©n khiÕn cho c¸c nhµ ®Çu t­ kh«ng mÊy mÆn mµ khi tham gia thÞ tr­êng chøng kho¸n ViÖt Nam do hä kh«ng cã nhiÒu c¬ héi ®Ó lùa chän. Vµ ®iÒu nµy sÏ lµm cho thÞ tr­êng chøng kho¸n dÔ ®i chÖch ra khái quü ®¹o ®­îc x¸c ®Þnh tr­íc trong vai trß lµ mét kªnh huy ®éng vµ ph©n bæ mét c¸ch cã hiÖu qu¶ nh÷ng nguån lùc trong x· héi, ®ång thêi lµ mét ®Þnh chÕ b¶o vÖ quyÒn lîi chÝnh ®¸ng cña c¸c nhµ ®Çu t­. V× vËy mét yªu cÇu cÊp thiÕt cho sù ph¸t triÓn cña thÞ tr­êng lµ t¹o ra nguån hµng ho¸ ®a d¹ng vµ cã søc hÊp dÉn thu hót sù tham gia ®«ng ®¶o cña c¸c nhµ ®Çu t­ trong n­íc vµ quèc tÕ. 2. Môc ®Ých cña ®Ò tµi: §Ò tµi nµy tËp trung nghiªn cøu thùc tr¹ng vÒ hµng ho¸, t×m ra nguyªn nh©n nh÷ng tån t¹i vµ khuyÕn nghÞ nh÷ng gi¶i ph¸p ph¸t triÓn hµng ho¸ cho thÞ tr­êng chøng kho¸n cßn non trÎ cña ViÖt Nam. §ång thêi t¸c gi¶ còng m¹nh d¹n ®­a ra nh÷ng ®¸nh gi¸ vÒ tiÒm n¨ng ph¸t triÓn cña thÞ tr­êng chøng kho¸n ViÖt Nam trong t­¬ng lai. 3. §èi t­îng vµ ph¹m vi nghiªn cøu: §Ò tµi tËp trung nghiªn cøu: - Chñng lo¹i hµng ho¸ trªn thÞ tr­êng chøng kho¸n ViÖt nam, - Ho¹t ®éng ph¸t hµnh chøng kho¸n trªn thÞ truêng s¬ cÊp: Bao gåm ho¹t ®éng ph¸t hµnh cæ phiÕu vµ tr¸i phiÕu, ®Æc biÖt nghiªn cøu viÖc ph¸t hµnh chøng kho¸n g¾n liÒn víi qu¸ tr×nh cæ phÇn ho¸ doanh nghiÖp nhµ n­íc - Ho¹t ®éng niªm yÕt chøng kho¸n trªn thÞ tr­êng chøng kho¸n vµ nh÷ng ho¹t ®éng g¾n liÒn víi viÖc niªm yÕt chøng kho¸n ®ã lµ t×nh h×nh giao dÞch chøng kho¸n niªm yÕt, t×nh h×nh c«ng bè th«ng tin cña c¸c doanh nghiÖp niªm yÕt, ho¹t ®éng s¶n xuÊt kinh doanh cña c¸c doanh nghiÖp niªm yÕt sau khi niªm yÕt. 4. Ph­¬ng ph¸p nghiªn cøu ViÖc nghiªn cøu ®­îc tiÕn hµnh b»ng c¸ch: - Theo dâi vµ thu thËp th«ng tin vÒ thùc tr¹ng ho¹t ®éng cña thÞ tr­êng chøng kho¸n ViÖt Nam - Tæng hîp, ph©n tÝch vµ ®¸nh gi¸ trªn c¬ së nh÷ng lý thuyÕt tµi chÝnh, chøng kho¸n. C¸c th«ng tin ®­îc ph©n tÝch kh«ng ®Æt riªng biÖt mµ ®­îc nhËn ®Þnh trong bèi c¶nh chung cña nÒn kinh tÕ vµ ®iÒu kiÖn kinh tÕ x· héi cña ®Êt n­íc. - T×m hiÓu kinh nghiÖm ph¸t triÓn hµng ho¸ chøng kho¸n cña c¸c n­íc cã ®iÒu kiÖn gÇn gièng nh­ cña ViÖt Nam ®Ó rót ra nh÷ng bµi häc cÇn thiÕt trong qu¸ tr×nh ph¸t triÓn hµng ho¸ nãi riªng vµ ph¸t triÓn thÞ tr­êng nãi chung. 5. NÐt míi cña kho¸ luËn - Nghiªn cøu vµ ph©n tÝch mét c¸ch chi tiÕt cô thÓ mäi vÊn ®Ò liªn quan ®Õn hµng ho¸ cña thÞ tr­êng chøng kho¸n ViÖt nam trªn c¬ së theo dâi mét c¸ch s¸t sao t×nh h×nh cña thÞ tr­êng sau h¬n hai n¨m ho¹t ®éng. - §¸nh gi¸ vÒ triÓn tiÒm n¨ng ph¸t triÓn cña thÞ tr­êng chøng kho¸n nãi chung vµ hµng ho¸ trªn thÞ tr­êng nãi riªng. - KhuyÕn nghÞ nh÷ng gi¶i ph¸p ®óng ®¾n ph¸t triÓn hµng ho¸ vµ thÞ tr­êng chøng kho¸n ViÖt Nam. 6. Bè côc cña kho¸ luËn Tªn ®Ò tµi: Thùc tr¹ng vÒ hµng ho¸ trªn thÞ tr­êng chøng kho¸n ViÖt Nam vµ gi¶i ph¸p thóc ®Èy sù ph¸t triÓn hµng ho¸. Ngoµi phÇn më ®Çu vµ kÕt luËn kho¸ luËn bao gåm 3 ch­¬ng: Ch­¬ng I: Lý luËn vÒ thÞ tr­êng chøng kho¸n s¬ cÊp vµ hµng ho¸ cña thÞ tr­êng chøng kho¸n. Ch­¬ng II: Thùc tr¹ng vÒ hµng ho¸ trªn thÞ tr­êng chøng kho¸n ViÖt Nam. Ch­¬ng III: Gi¶i ph¸p ph¸t triÓn hµng ho¸ vµ tiÒm n¨ng cña thÞ tr­êng chøng kho¸n ViÖt nam trong t­¬ng lai. T¸c gi¶ mong muèn b»ng nh÷ng nç lùc cña b¶n th©n trong qu¸ tr×nh thùc hiÖn kho¸ luËn, nh÷ng vÊn ®Ò ®­îc nghiªn cøu sÏ ®­îc ¸p dông phï hîp trong thùc tÕ. §ång thêi kho¸ luËn cã thÓ lµ tµi liÖu tham kh¶o tèt cho sinh viªn §¹i häc Ngo¹i Th­¬ng. Kho¸ luËn ®­îc thùc hiÖn vµo thêi ®iÓm thÞ tr­êng chøng kho¸n ViÖt nam míi b­íc sang n¨m thø ba ho¹t ®éng : §ã lµ thÞ tr­êng chøng kho¸n non trÎ vµ cßn nhiÒu bÊt æn, viÖc nghiªn cøu gÆp kh«ng Ýt khã kh¨n, v× vËy kho¸ luËn ch¾c ch¾n sÏ cßn nhiÒu thiÕu sãt. T¸c gi¶ mong muèn nhËn ®­îc sù ®ãng gãp vµ tham gia gãp ý kiÕn cña c¸c thÇy c« vµ c¸c b¹n ®Ó kho¸ luËn thªm hoµn thiÖn. Trong qu¸ tr×nh thùc hiÖn kho¸ luËn nµy t¸c gi¶ ®· nhËn ®­îc sù gióp ®ì nhiÖt t×nh cña: - Vô quan hÖ quèc tÕ, Vô ph¸t hµnh thuéc Uû ban chøng kho¸n nhµ n­íc (UBCKNN). - Trung t©m båi d­ìng vµ ®µo t¹o nghiÖp vô chøng kho¸n thuéc UBCKNN. - Th­ viÖn §¹i häc Ngo¹i Th­¬ng Vµ ®Æc biÖt lµ sù h­íng dÉn nhiÖt t×nh, chu ®¸o cïng nh÷ng chØ b¶o cÆn kÏ cña ThÇy Lª ThÕ B×nh, Khoa Kinh tÕ Ngo¹i th­¬ng, tr­êng §¹i häc Ngo¹i Th­¬ng Hµ Néi. Em xin ch©n thµnh c¸m ¬n nh÷ng gióp ®ì quý b¸u ®ã. ch­¬ng I:C¬ së lý luËn vÒ thÞ tr­êng chøng kho¸n s¬ cÊp vµ hµng ho¸ cho thÞ tr­êng chøng kho¸n Nãi ®Õn thÞ tr­êng chøng kho¸n, ng­êi ta th­êng nghÜ ngay ®Õn thÞ tr­êng thø cÊp - Së giao dÞch chøng kho¸n, mµ rÊt Ýt khi ®¶ ®éng ®Õn thÞ tr­êng s¬ cÊp. Tuy nhiªn trªn thùc tÕ, thÞ tr­êng s¬ cÊp l¹i lµ mét bé phËn kh«ng thÓ t¸ch rêi cña thÞ tr­êng chøng kho¸n. H¬n thÕ n÷a, nã lµ tiÒn ®Ò cho sù ra ®êi vµ ph¸t triÓn cña thÞ tr­êng chøng kho¸n. ChÝnh v× vËy, khi nghiªn cøu vÒ hµng ho¸ cho thÞ tr­êng chøng kho¸n cña mét quèc gia, viÖc ®Çu tiªn vµ quan träng nhÊt lµ ph¶i nghiªn cøu vÒ thÞ tr­êng s¬ cÊp - thÞ tr­êng t¹o hµng cho thÞ tr­êng chøng kho¸n. I - Kh¸i niÖm thÞ tr­êng s¬ cÊp Kh¸c víi thÞ tr­êng thø cÊp (Secondary Market) lµ n¬i chøng kho¸n ®­îc mua ®i b¸n l¹i th× thÞ tr­êng s¬ cÊp (Primary Market) lµ thÞ tr­êng mua b¸n lÇn ®Çu nh÷ng chøng kho¸n míi ph¸t hµnh. ThÞ tr­êng s¬ cÊp cßn cã tªn gäi lµ thÞ tr­êng cÊp mét hay thÞ tr­êng ph¸t hµnh, tøc lµ n¬i s¶n sinh ra hµng ho¸ cña thÞ tr­êng chøng kho¸n. §iÓm kh¸c biÖt dÔ nhËn thÊy nhÊt gi÷a thÞ tr­êng s¬ cÊp vµ thÞ tr­êng thø cÊp ®ã lµ: ë thÞ tr­êng s¬ cÊp tæ chøc ph¸t hµnh thu ®­îc tiÒn tõ ®ît ph¸t hµnh chøng kho¸n ( viÖc b¸n chøng kho¸n lµm t¨ng vèn ®iÒu lÖ cña doanh nghiÖp ) cßn viÖc trao ®æi chøng kho¸n ë thÞ tr­êng thø cÊp kh«ng thÓ lµm t¨ng vèn ®iÒu lÖ cña tæ chøc ph¸t hµnh. II - Vai trß cña thÞ tr­êng chøng kho¸n s¬ cÊp vµ mèi quan hÖ víi thÞ tr­êng thø cÊp. 1.Vai trß cña thÞ tr­êng chøng kho¸n s¬ cÊp XÐt trong mèi quan hÖ t­¬ng quan víi c¸c bé phËn cña thÞ tr­êng tµi chÝnh, bao gåm: thÞ tr­êng tiÒn tÖ, thÞ tr­êng vèn vµ thÞ tr­êng hèi ®o¸i, th× thÞ tr­êng chøng kho¸n ®ãng mét vai trß hÕt søc quan träng bëi lÏ nã lµ mét bé phËn c¬ b¶n cña thÞ tr­êng vèn dµi h¹n. Víi hai bé phËn cÊu thµnh lµ thÞ tr­êng chøng kho¸n s¬ cÊp vµ thÞ tr­êng chøng kho¸n thø cÊp, thÞ tr­êng chøng kho¸n trë thµnh kªnh chñ yÕu huy ®éng c¸c nguån vèn trung vµ dµi h¹n cho chÝnh phñ vµ doanh nghiÖp. Do vËy sù t¹o lËp vµ ph¸t triÓn thÞ tr­êng chøng kho¸n nãi chung vµ thÞ tr­êng chøng kho¸n s¬ cÊp nãi riªng cã ý nghÜa cã ý nghÜa rÊt quan träng ®èi víi sù ph¸t triÓn thÞ tr­êng tµi chÝnh còng nh­ ®èi víi sù nghiÖp ph¸t triÓn kinh tÕ cña c¸c n­íc cã nÒn kinh tÕ thÞ tr­êng. NÕu kh«ng cã thÞ tr­êng chøng kho¸n, thÞ tr­êng tµi chÝnh kh«ng thÓ hoµn chØnh vµ ph¸t triÓn ®Ó cÊu thµnh nªn nÒn kinh tÕ thÞ tr­êng theo ®óng nghÜa cña nã. ChÝnh v× thÕ, ë hÇu hÕt c¸c n­íc cã nÒn kinh tÕ thÞ tr­êng ph¸t triÓn ®Òu tån t¹i mét thÞ tr­êng chøng kho¸n s¬ cÊp víi c¸c vai trß chñ yÕu sau: 1.1. §èi víi nÒn kinh tÕ quèc d©n Do kh¶ n¨ng cã thÓ cho phÐp c¸c chñ thÓ kinh tÕ tù do vµ trùc tiÕp gäi vèn tiÕt kiÖm cña c«ng chóng ®Ó ®Çu t­ ph¸t triÓn, thÞ tr­êng s¬ cÊp trë thµnh c«ng cô tù do ho¸ nÒn kinh tÕ. Nã t¹o ®iÒu kiÖn cung cÊp cho nÒn kinh tÕ nguån vèn cã thêi h¹n sö dông ®¸p øng víi thêi gian cÇn thiÕt cña c¸c kho¶n ®Çu t­, ®ång thêi ®Þnh h­íng ®óng nguån vèn s½n cã víi gi¸ rÎ vµo nhu cÇu sö dông cÇn thiÕt cho nÒn kinh tÕ, nhê vËy gãp phÇn ®iÒu hoµ, ph©n phèi nguån vèn trong nÒn kinh tÕ, gi¶m søc Ðp ®èi víi hÖ thèng ng©n hµng. 1.2. §èi víi chÝnh phñ Do thu hót ®­îc nguån vèn khæng lå cña toµn bé nÒn kinh tÕ vµ nguån vèn tõ n­íc ngoµi qua viÖc ph¸t hµnh tr¸i phiÕu, thÞ truêng s¬ cÊp gióp chÝnh phñ gi¶i quyÕt ®­îc c¸c vÊn ®Ò thiÕu hôt ng©n s¸ch, cã thªm vèn ®Ó thùc hiÖn c¸c dù ¸n x©y dùng c¬ së h¹ tÇng mµ kh«ng ph¶i ph¸t hµnh thªm tiÒn t¹o søc Ðp vÒ l¹m ph¸t. ChÝnh v× lÏ ®ã, ngµy nay ë hÇu hÕt c¸c quèc gia, viÖc chÝnh phñ ph¸t hµnh tr¸i phiÕu qua thÞ tr­êng s¬ cÊp ®Ó vay tiÒn cña d©n lµ ho¹t ®éng diÔn ra rÊt th­êng xuyªn, theo mét kÕ ho¹ch x¸c ®Þnh n»m trong tæng thÓ cña chiÕn l­îc huy ®éng vèn quèc gia. NÕu tr¸i phiÕu ph¸t hµnh lµ tr¸i phiÕu kho b¹c th× vèn huy ®éng sÏ ®­îc hoµ chung vµo nguån thu thuÕ ®Ó phôc vô cho c¸c chi tiªu th­êng xuyªn cña chÝnh phñ. NÕu tr¸i phiÕu ph¸t hµnh lµ tr¸i phiÕu c«ng tr×nh th× nguån thu sÏ ®­îc sö dông ®Ó phôc vô chÝnh c¸c c«ng tr×nh ®ã. 1.3. §èi víi c¸c doanh nghiÖp Khi ch­a cã thÞ tr­êng s¬ cÊp, c¸c doanh nghiÖp ®Òu lÖ thuéc vµo ng©n hµng ®Ó cã nguån vèn ho¹t ®éng. Ngµy nay, sù ra ®êi cña thÞ tr­êng s¬ cÊp ®· t¹o ®iÒu kiÖn cho c¸c doanh nghiÖp tiÕp cËn víi mét kªnh huy ®éng vèn míi linh ho¹t vµ cã hiÖu qu¶ h¬n. Khi mét doanh nghiÖp cã nhu cÇu vÒ vèn ®Ó më réng s¶n xuÊt kinh doanh th× doanh nghiÖp ®ã cã thÓ ph¸t hµnh tr¸i phiÕu trªn thÞ tr­¬ng s¬ cÊp ®Ó huy ®éng vèn. Khi muèn t¨ng nguån vèn chñ së h÷u, c¸c doanh nghiÖp cã thÓ ph¸t hµnh cæ phiÕu ra thÞ tr­êng. §©y lµ nh÷ng nguån vèn ®­îc ®¶m b¶o vµ cã kh¶ n¨ng sö dông l©u dµi h¬n viÖc ®i vay ng©n hµng. C¸c doanh nghiÖp kh«ng ph¶i qu¸ lo l¾ng vÒ thêi gian hoµn tr¶ nh­ khi ®i vay vèn ng©n hµng bëi v× kh¸c víi c¸c kho¶n vay vèn ng©n hµng lµ nh÷ng kho¶n vay ng¾n h¹n th× c¸c kho¶n vèn huy ®éng trªn thÞ tr­êng s¬ cÊp ®Òu lµ nh÷ng kho¶n huy ®éng dµi h¹n (th­êng lµ tõ 5 n¨m trë lªn). Ng­îc l¹i, khi c¸c doanh nghiÖp cã vèn nh­ng ch­a cã c¬ héi s¶n xuÊt kinh doanh, c¸c doanh nghiÖp cã thÓ mua chøng kho¸n nh­ lµ mét tµi s¶n kinh doanh vµ c¸c chøng kho¸n ®ã sÏ ®­îc chuyÓn ®æi thµnh tiÒn mÆt khi cÇn thiÕt th«ng qua thÞ tr­êng thø cÊp. 1.4 §èi víi c«ng chóng ®Çu t­ ThÞ tr­êng s¬ cÊp cã chøc n¨ng chuyÓn tiÒn tiÕt kiÖm thµnh ®Çu t­, mét mÆt huy ®éng nguån vèn nhµn rçi cho nÒn kinh tÕ, mÆt kh¸c gióp cho nh÷ng ng­êi cã tiÒn tiÕt kiÖm kh«ng cã kh¶ n¨ng tiÕn hµnh ho¹t ®éng s¶n xuÊt kinh doanh cã thÓ thùc hiÖn ®Çu t­ trªn thÞ tr­êng chøng kho¸n ®Ó cho kho¶n tiÒn ®ã sinh s«i, n¶y në. ViÖc ®Çu t­ vµo thÞ tr­êng chøng kho¸n t¹o nhiÒu kh¶ n¨ng thu ®­îc lîi nhuËn cao h¬n göi tiÒn tiÕt kiÖm t¹i ng©n hµng hoÆc cÊt tr÷ vµng. Do ®ã, víi nh÷ng c«ng cô ®Çu t­ ®a d¹ng phong phó míi cña m×nh, thÞ tr­êng s¬ cÊp ®· gãp phÇn n©ng cao møc sèng cña c¸c tÇng líp d©n c­ vµ cña toµn x· héi nãi chung. 2. Mèi quan hÖ gi÷a thÞ tr­êng s¬ cÊp vµ thÞ tr­êng thø cÊp ThÞ tr­êng s¬ cÊp vµ thÞ tr­êng thø cÊp lµ hai bé phËn hîp thµnh cña thÞ tr­êng chøng kho¸n. Tuy cã nh÷ng ®iÓm kh¸c nhau c¬ b¶n vÒ néi dung vµ môc ®Ých ho¹t ®éng, nh­ng gi÷a hai thÞ tr­êng nµy l¹i cã mèi quan hÖ v« cïng kh¨ng khÝt, trong ®ã thÞ tr­êng s¬ cÊp lµ c¬ së tiÒn ®Ò vµ thÞ tr­êng thø cÊp lµ ®éng lùc. NÕu kh«ng cã thÞ tr­êng s¬ cÊp, chøng kho¸n kh«ng ®­îc ph¸t hµnh th× kh«ng thÓ ra ®êi thÞ tr­êng thø cÊp. Ng­îc l¹i, nÕu kh«ng cã thÞ tr­êng thø cÊp tøc lµ chøng kho¸n kh«ng thÓ dÔ dµng ®­îc mua ®i b¸n l¹i, hay nãi c¸ch kh¸c lµ kh«ng cã tÝnh thanh kho¶n cña chøng kho¸n th× thÞ tr­êng s¬ cÊp kh«ng thÓ ph¸t triÓn ®­îc. ChÝnh v× thÕ, nÕu kh«ng cã thÞ tr­êng thø cÊp hoÆc nÕu thÞ tr­êng thø cÊp kh«ng ph¸t triÓn th× sÏ h¹n chÕ ®Õn viÖc ph¸t hµnh cña thÞ tr­êng s¬ cÊp vµ ng­îc l¹i. Sù ph©n biÖt vÒ mÆt lý thuyÕt gi÷a hai lo¹i h×nh thÞ tr­êng cã ý nghÜa rÊt quan träng trong c«ng t¸c qu¶n lý thÞ tr­êng chøng kho¸n. Trong qu¸ tr×nh qu¶n lý, vai trß cña thÞ tr­êng s¬ cÊp cÇn ®­îc coi träng, v× ®©y lµ ho¹t ®éng nh»m t¹o ra hµng ho¸ cã chÊt l­îng cho thÞ tr­êng thø cÊp; trong khi ®ã cÇn gi¸m s¸t chÆt chÏ ho¹t ®éng cña thÞ tr­êng thø cÊp nh»m h¹n chÕ t¸c h¹i cña ho¹t ®éng ®Çu c¬, lòng ®o¹n thÞ tr­êng. Trªn thùc tÕ, ho¹t ®éng cña thÞ tr­êng chøng kho¸n song song tån t¹i giao dÞch cña hai thÞ tr­êng nãi trªn. III - Hµng ho¸ trªn thÞ tr­ßng chøng kho¸n §Ó cã thÓ vËn hµnh ®­îc mét thÞ tr­êng, th× hµng ho¸ ®ãng mét vai trß v« cïng quan träng. §èi víi thÞ tr­êng chøng kho¸n còng vËy, hµng ho¸ cña thÞ tr­êng chøng kho¸n s¬ cÊp lµ yÕu tè quyÕt ®Þnh ®Õn sù tån t¹i vµ ph¸t triÓn cña thÞ tr­êng chøng kho¸n. Tuy nhiªn, kh«ng gièng víi c¸c thÞ tr­êng hµng ho¸ th«ng th­êng kh¸c, hµng ho¸ trªn thÞ tr­êng chøng kho¸n lµ lo¹i hµng ho¸ ®Æc biÖt, ®ã lµ chøng kho¸n. 1. Kh¸i niÖm vÒ chøng kho¸n Cã rÊt nhiÒu ®Þnh nghÜa kh¸c nhau vÒ chøng kho¸n, nh­ng tùu chung l¹i chøng kho¸n cã thÓ ®­îc hiÓu nh­ sau: Chøng kho¸n lµ b»ng chøng x¸c nhËn quyÒn së h÷u hay quyÒn chñ nî hîp ph¸p cã thÓ chuyÓn nh­îng ®­îc cña ng­êi së h÷u chøng kho¸n ®èi víi vèn, tµi s¶n vµ c¸c lîi Ých kh¸c cña tæ chøc ph¸t hµnh. Víi sù ph¸t triÓn ngµy cµng cao cña c«ng nghÖ chøng kho¸n, ngµy nay kh¸i niÖm vÒ chøng kho¸n ®· cã sù thay ®æi. Nã kh«ng chØ lµ lµ mét chøng tõ hiÖn vËt d­íi h×nh thøc giÊy tê mµ cßn cã thÓ ®­îc thÓ hiÖn trªn hÖ thèng ®iÖn tö. Nh­ vËy, chøng kho¸n lµ lo¹i hµng ho¸ ®Æc tr­ng, t¸ch rêi víi gi¸ trÞ thùc cña chóng lµ gi¸ trÞ tµi s¶n cña tæ chøc ph¸t hµnh. Do ®ã, C¸c M¸c gäi chøng kho¸n lµ t­ b¶n gi¶. 2. Ph©n lo¹i hµng ho¸ trªn thÞ tr­êng chøng kho¸n Theo c¸ch hiÓu vÒ chøng kho¸n nh­ ®Þnh nghÜa ë trªn, hµng ho¸ trªn thÞ tr­êng chøng kho¸n gåm 4 nhãm chÝnh lµ cæ phiÕu, tr¸i phiÕu, chøng chØ quü ®Çu t­ vµ c¸c c«ng cô ph¸i sinh. 2.1 Cæ phiÕu Cæ phiÕu lµ lo¹i hµng ho¸ th«ng dông nhÊt trªn thÞ tr­êng s¬ cÊp. Cæ phiÕu lµ mét chøng tõ do c«ng ty cæ phÇn ph¸t hµnh, x¸c nhËn quyÒn së h÷u hîp ph¸p cña ng­êi n¾m gi÷ cæ phiÕu ®èi víi tµi s¶n cña tæ chøc ph¸t hµnh t­¬ng øng víi phÇn vèn gãp. Trong qu¸ tr×nh ®Çu t­, do nhu cÇu cña c¸c nhµ ®Çu t­ v« cïng ®a d¹ng, cã nh÷ng nhµ ®Çu t­ ­a m¹o hiÓm muèn thu lîi nhuËn cao cho dï cã ph¶i g¸nh chÞu rñi ro cao, cã nh÷ng nhµ ®Çu t­ l¹i muèn cã thu nhËp æn ®Þnh, rñi ro thÊp nªn cæ phiÕu ph¸t hµnh còng chia ra nhiÒu lo¹i kh¸c nhau nh»m ®¸p øng ®­îc c¸c yªu cÇu ®ã. 2.1.1.C¨n cø vµo quyÒn lîi cña cæ ®«ng, chia ra 2 lo¹i a) Cæ phiÕu th­êng ( hay cßn gäi lµ cæ phiÕu phæ th«ng ) Cæ phiÕu th­êng lµ lo¹i cæ phiÕu th«ng dông nhÊt cña c«ng ty cæ phÇn. Mçi cæ phiÕu th­êng thÓ hiÖn quyÒn së h÷u cña cæ ®«ng ®èi víi tµi s¶n cña c«ng ty. Sè l­îng cæ phiÕu mµ cæ ®«ng n¾m gi÷ cµng nhiÒu, quyÒn lîi së h÷u cña anh ta ®èi víi tµi s¶n cña c«ng ty cµng lín. §Æc ®iÓm cæ phiÕu th­êng: Kh«ng quy ®Þnh tØ suÊt lîi tøc mµ cæ ®«ng ®­îc h­ëng. ViÖc chia l·i cho cæ ®«ng th­êng ®­îc thùc hiÖn theo nguyªn t¾c lêi ¨n lç chÞu. ChØ ®­îc chia l·i sau khi doanh nghiÖp ®· tr¶ tr¸i tøc, cæ tøc ­u ®·i. Thêi h¹n cña cæ phiÕu th­êng lµ v« h¹n, nã phô thuéc vµo thêi h¹n ho¹t ®éng cña doanh nghiÖp. QuyÒn lîi cña cæ ®«ng phæ th«ng Cæ ®«ng phæ th«ng ®­îc quyÒn chiÕm h÷u mét phÇn tµi s¶n cña doanh nghiÖp theo mét tû lÖ do luËt quy ®Þnh. Cæ ®«ng cã quyÒn bá phiÕu biÓu quyÕt cho c¸c vÊn ®Ò liªn quan ®Õn toµn bé c«ng ty. Cæ ®«ng cã quyÒn ®­îc h­ëng cæ tøc khi c«ng ty lµm ¨n cã hiÖu qu¶. Cæ ®«ng cã quyÒn kiÓm tra sæ s¸ch cña c«ng ty. Cæ ®«ng cã quyÒn ®­îc chia sè tiÒn do thanh lý, gi¶i thÓ c«ng ty sau khi ®· thanh to¸n hÕt cho c¸c chñ nî vµ nh÷ng ng­êi ®­îc h­ëng quyÒn ­u ®·i kh¸c. Cæ ®«ng cã quyÒn ®­îc mua b¸n, chuyÓn nh­îng, chuyÓn ®æi cæ phiÕu trªn thÞ tr­êng. b) Cæ phiÕu ­u ®·i Cæ phiÕu ­u ®·i còng thÓ hiÖn quyÒn lîi së h÷u cña cæ ®«ng trong c«ng ty. Tuy nhiªn, nã ®­îc gäi lµ cæ phiÕu ­u ®·i v× nh÷ng cæ ®«ng n¾m gi÷ lo¹i cæ phiÕu nµy ®­îc h­ëng mét sè ­u ®·i h¬n so víi nh÷ng cæ ®«ng th­êng, ch¼ng h¹n vÒ cæ tøc hoÆc quyÒn biÓu quyÕt. Ngoµi ra trong tr­êng hîp c«ng ty gi¶i thÓ, ph¸ s¶n th× viÖc thµnh to¸n gi¸ trÞ cæ phiÕu ­u ®·i ®­îc ­u tiªn tr­íc khi thanh to¸n cæ phiÕu th­êng. Mét c«ng ty cã thÓ ph¸t hµnh mét lo¹i cæ phiÕu th­êng nh­ng cã thÓ ph¸t hµnh nhiÒu cæ phiÕu ­u ®·i. ViÖc ph¸t hµnh nhiÒu lo¹i cæ phiÕu ­u ®·i kh¸c nhau nh»m t¹o nªn søc hÊp dÉn vµ phï hîp víi t©m lý cña c¸c nhµ ®Çu t­. Ph©n lo¹i cæ phiÕu ­u ®·i Cæ phiÕu ­u ®·i tÝch luü (Cumulative Preferred stock) Lµ lo¹i cæ phiÕu ®­îc h­ëng l·i cæ phÇn nhÊt ®Þnh, nh­ng trong tr­êng hîp c«ng ty ch­a cã kh¶ n¨ng thanh to¸n cæ tøc trong kú nµy th× cæ tøc ®ã sÏ ®­îc céng dån cho kú sau hoÆc kú kÕ tiÕp. Cæ phiÕu ­u ®·i kh«ng tÝch luü (Non-cumulative Preferred stock): lµ lo¹i cæ phiÕu mµ doanh nghiÖp cã l·i ®Õn ®©u tr¶ ®Õn ®ã, phÇn nî cæ tøc kh«ng ®­îc tÝch luü vµo n¨m sau. Cæ phiÕu ­u ®·i dù phÇn (Participating preferred stock): Lµ lo¹i cæ phiÕu mµ doanh nghiÖp cam kÕt ngoµi cæ tøc ®­îc tr¶ hµng n¨m, nÕu doanh nghiÖp cßn l·i ch­a chia sÏ cho phÐp cæ ®«ng cña cæ phiÕu ­u ®·i dù phÇn chia sè tiÒn l·i ch­a chia nµy. Cæ phiÕu ­u ®·i kh«ng tham gia (Non- participating preferred stock) Lµ lo¹i cæ phiÕu mµ cæ ®«ng chØ ®­îc h­ëng cæ tøc ­u ®·i, ngoµi ra kh«ng ®­îc h­ëng thªm bÊt cø phÇn lîi nhuËn nµo. Cæ phiÕu ­u ®·i hoµn vèn (Redeemable Preferred Stock) lµ lo¹i cæ phiÕu mµ doanh nghiÖp dµnh cho c¸c cæ ®«ng ­u ®·i quyÒn ®­îc hoµn vèn tr­íc cæ ®«ng th­êng khi doanh nghiÖp cã chñ tr­¬ng hoµn vèn. Cæ phiÕu ­u ®·i thu håi (Callable Preferred stock): Lµ lo¹i cæ phiÕu mµ doanh nghiÖp cã quyÒn thu håi cæ phiÕu hoÆc tr¶ l¹i vèn cho cæ ®«ng hoÆc lµ ®æi lo¹i cæ phiÕu ­u ®·i kh¸c cã møc cæ tøc phï hîp víi l·i suÊt chiÕt khÊu trªn thÞ tr­êng. Cæ phiÕu ­u ®·i ®¶m b¶o (Guaranteed Preferred stock): lµ lo¹i cæ phiÕu ®­îc mét ng­êi kh¸c ®øng ra cam kÕt b¶o l·nh thanh to¸n nÕu nh­ doanh nghiÖp ph¸t hµnh kh«ng thanh to¸n ®­îc. Ng­êi b¶o l·nh nµy th­êng lµ C«ng ty b¶o l·nh, Ng©n hµng, c«ng ty chøng kho¸n hoÆc c«ng ty b¶o hiÓm. 2.1.2.C¨n cø vµo viÖc huy ®éng vèn ®iÒu lÖ, chia ra hai lo¹i cæ phiÕu a) Cæ phiÕu s¬ cÊp (Primary Stock): lµ cæ phiÕu ®­îc ph¸t hµnh lóc thµnh lËp doanh nghiÖp hoÆc cæ phÇn ho¸ doanh nghiÖp nhµ n­íc. Cæ phiÕu s¬ cÊp th­êng lµ cæ phiÕu ghi danh cæ ®«ng, do ®ã viÖc mua b¸n ph¶i g¾n liÒn ph¶i g¾n liÒn víi viÖc ®¨ng ký l¹i tªn cæ ®«ng t¹i doanh nghiÖp ph¸t hµnh vµ tu©n theo luËt lÖ mua b¸n, trao ®æi vµ chuyÓn nh­îng chøng kho¸n. Cæ ®«ng cña cæ phiÕu s¬ cÊp ®­îc h­ëng nhiÒu quyÒn do ®iÒu lÖ doanh nghiÖp quy ®Þnh, trong ®ã cã quyÒn c¬ b¶n lµ tham gia qu¶n lý doanh nghiÖp th«ng qua quyÒn bá phiÕu biÓu quyÕt trong §¹i héi cæ ®«ng. b) Cæ phiÕu thø cÊp (secondary stock): lµ cæ phiÕu ®­îc ph¸t hµnh nh»m bæ sung vèn ®iÒu lÖ cña doanh nghiÖp. ChÝnh v× thÕ, cæ phiÕu nµy ®­îc gäi lµ cæ phiÕu bæ sung vèn ®iÒu lÖ cña doanh nghiÖp. §Æc ®iÓm cña cæ phiÕu thø cÊp lµ mÖnh gi¸ rÊt nhá, v« danh, cæ ®«ng kh«ng tham gia qu¶n lý doanh nghiÖp (gäi lµ cæ ®«ng im lÆng). ViÖc mua b¸n, chuyÓn nh­îng ®­îc thùc hiÖn dÔ dµng, kh«ng cÇn thñ tôc ph¶i chuyÓn nh­îng sang tªn t¹i doanh nghiÖp ph¸t hµnh. 2.2 Tr¸i phiÕu Tr¸i phiÕu lµ mét lo¹i chøng kho¸n ®­îc ph¸t hµnh d­íi h×nh thøc chøng chØ vËt chÊt hoÆc bót to¸n ghi sæ, x¸c nhËn nghÜa vô tr¶ nî (bao gåm c¶ gèc vµ l·i) cña tæ chøc ph¸t hµnh tr¸i phiÕu ®èi víi ng­êi së h÷u tr¸i phiÕu. 2.2.1. §Æc ®iÓm cña tr¸i phiÕu MÖnh gi¸: Lµ gi¸ trÞ ghi trªn tr¸i phiÕu mµ nhµ ph¸t hµnh cam kÕt tr¶ cho ng­êi së h÷u tr¸i phiÕu vµo ngµy ®¸o h¹n. Ngµy ®¸o h¹n: Lµ ngµy mµ nhµ ph¸t hµnh thanh to¸n sè tiÒn theo mÖnh gi¸ theo mÖnh gi¸ cho chñ së h÷u tr¸i phiÕu. L·i suÊt: Mçi tr¸i phiÕu cã ghi cam kÕt cña nhµ ph¸t hµnh cam kÕt sÏ thanh to¸n cho chñ së h÷u tr¸i phiÕu mét sè tiÒn nhÊt ®Þnh vµo mmét ngµy x¸c ®Þnh. L·i suÊt th­êng ®­îc c«ng bè theo tØ lÖ phÇn tr¨m (%) so víi mÖnh gi¸ cña tr¸i phiÕu. MÆc dï l·i suÊt ®­îc qui ®Þnh cho hµng n¨m, nh­ng viÖc tr¶ l·i cã thÓ ®­îc thùc hiÖn theo c¸ch thøc kh¸c nhau: Tr¶ l·i tr­íc, tr¶ l·i sau, tr¶ l·i ®Þnh kú. Gi¸ mua: Lµ kho¶n tiÒn thùc tÕ mµ ng­êi mua bá ra ®Ó cã ®­îc quyÒn së h÷u tr¸i phiÕu. Gi¸ mua cã thÓ lµ "ngang gi¸" ( tr¶ b»ng mÖnh gi¸ ), cã thÓ lµ gi¸ gia t¨ng (cao h¬n mÖnh gi¸) hoÆc "gi¸ chiÕt khÊu" (ThÊp h¬n mÖnh gi¸). Tuy nhiªn, dï gi¸ mua lµ gi¸ nµo th× tiÒn l·i lu«n ®­îc x¸c ®Þnh theo mÖnh gi¸ tr¸i phiÕu. Vµ ®Õn ngµy ®¸o h¹n, ng­êi n¾m gi÷ tr¸i phiÕu sÏ ®­îc thanh to¸n theo mÖnh gi¸ tr¸i phiÕu. 2.2.2. Ph©n lo¹i tr¸i phiÕu a) NÕu xÐt theo h×nh thøc ph¸t hµnh, tr¸i phiÕu ®­îc chia thµnh hai lo¹i lµ tr¸i phiÕu v« danh vµ tr¸i phiÕu ghi danh. Tr¸i phiÕu v« danh: lµ lo¹i tr¸i phiÕu kh«ng ghi tªn ng­êi chñ së h÷u tr¸i phiÕu trªn bÒ mÆt tr¸i phiÕu còng nh­ trªn sæ cña ng­êi ph¸t hµnh. §Æc ®iÓm cña tr¸i phiÕu v« danh lµ dÔ dµng chuyÓn nh­îng, bÊt kú ng­êi nµo cã tr¸i phiÕu trong tay ®Òu cã quyÒn h­ëng l·i vµ quyÒn ®­îc thanh to¸n tr¸i phiÕu. ng­êi së h÷u tr¸i phiÕu cã thÓ n¾m gi÷ tr¸i phiÕu ®Õn ngµy ®¸o h¹n hoÆc cã thÓ b¸n nã trªn thÞ tr­êng chøng kho¸n (thø cÊp) tr­íc ngµy ®¸o h¹n. Tr¸i phiÕu ghi danh: Lµ lo¹i tr¸i phiÕu cã ghi tªn vµ ®Þa chØ cña tr¸i chñ. Trªn chøng chØ vµ trªn sæ cña ng­êi ph¸t hµnh. H×nh thøc ghi danh cã thÓ chØ thùc hiÖn cho phÇn vèn gèc, còng cã thÓ lµ ghi danh toµn bé, c¶ gèc lÉn l·i. §Æc ®iÓm cña tr¸i phiÕu ghi danh lµ khã chuyÓn nh­îng, tr­êng hîp bÞ mÊt cã thÓ xin cÊp l¹i. b) C¨n cø vµo ®èi t­îng ph¸t hµnh, tr¸i phiÕu ®­îc ph©n thµnh tr¸i phiÕu c«ng ty vµ tr¸i phiÕu chÝnh phñ. Tr¸i phiÕu c«ng ty: lµ tr¸i phiÕu ®­îc ph¸t hµnh bëi c¸c c«ng ty nh»m huy ®éng vèn cho ®Çu t­ ph¸t triÓn. Tr¸i phiÕu c«ng ty lµ mét kho¶n vay trong ®ã tæ chøc ph¸t hµnh lµ ng­êi ®i vay, cßn ng­êi mua tr¸i phiÕu lµ chñ nî. C¸c c«ng ty ph¸t hµnh tr¸i phiÕu khi cã nhu cÇu cÇn huy ®éng vèn lín ®Ó tµi trî cho viÖc më réng, ph¸t triÓn ho¹t ®éng s¶n xuÊt kinh doanh mµ kh«ng ®ñ ®iÒu kiÖn hoÆc kh«ng muèn ph¸t hµnh cæ phiªó, hoÆc do chiÕn l­îc qu¶n lý vèn cña c«ng ty. Tr¸i phiÕu c«ng ty cã thÓ lµ tr¸i phiÕu ng¾n h¹n, trung h¹n vµ dµi h¹n. Nh­ng th«ng th­êng, khi cã nhu cÇu vèn ng¾n h¹n víi khèi l­îng kh«ng lín, c«ng ty ¸p dông c¸c h×nh thøc vay vèn th«ng qua ng©n hµng th­¬ng m¹i, h¬n lµ ph¸t hµnh kú phiÕu (tr¸i phiÕu ng¾n h¹n). Do vËy, tr¸i phiÕu do c¸c c«ng ty ph¸t hµnh th­êng ®Ó vay vèn dµi h¹n. §Æc ®iÓm chung cña tr¸i phiÕu c«ng ty lµ: Ng­êi n¾m gi÷ tr¸i phiÕu ®­îc tr¶i l·i ®Þnh kú vµ tr¶ gèc khi ®¸o h¹n, song kh«ng ®­îc tham dù vµo c¸c quyÕt ®Þnh cña c«ng ty. Khi c«ng ty gi¶i thÓ hoÆc thanh lý, tr¸i phiÕu ®­îc thanh to¸n tr­íc c¸c cæ phiÕu. Tr¸i phiÕu th­êng cã c¸c ®iÒu kiÖn cô thÓ kÌm theo hoÆc nhiÒu h×nh thøc ®¶m b¶o cho kho¶n vay. C¸c lo¹i tr¸i phiÕu c«ng ty ®Æc tr­ng: Tr¸i phiÕu cã thÓ thu håi: Mét sè c«ng ty quy ®Þnh trong tr¸i phiÕu cña hä mét ®iÒu kho¶n cho phÐp c«ng ty mua l¹i tr¸i phiÕu tr­íc khi ®¸o h¹n. Th«ng th­êng, c«ng ty chÊp nhËn tr¶ cho ng­êi cã tr¸i phiÕu theo gi¸ gia t¨ng (Tøc lµ lín h¬n mÖnh gi¸ cña tr¸i phiÕu) khi c«ng ty muèn mua l¹i tr¸i phiÕu ®ã. Lo¹i tr¸i phiÕu nµy th­êng ®­îc ph¸t hµnh khi c«ng ty cã nhu cÇu vèn khÈn cÊp, do ®ã ph¶i chµo mêi mét møc l·i suÊt cao h¬n b×nh th­êng. Do vËy, khi l·i suÊt trªn thÞ tr­êng h¹ thÊp vµ nhu cÇu vÒ vèn kh«ng cßn n÷a, c«ng ty cã thÓ thu håi lo¹i tr¸i phiÕu nµy vµ ph¸t hµnh mét ®ît tr¸i phiÕu míi víi l·i suÊt thÊp h¬n. Tr¸i phiÕu cã thÓ chuyÓn ®æi: Mét tr¸i phiÕu cã thÓ chuyÓn ®æi t­¬ng tù nh­ mét cæ phiÕu ­u ®·i cã thÓ chuyÓn ®æi. Tr¸i phiÕu chuyÓn ®æi cho phÐp ng­êi së h÷u nã ®­îc quyÒn chuyÓn ®æi sang mét lo¹i chøng kho¸n nhÊt ®Þnh. Chøng kho¸n nµy cã thÓ lµ cæ phiÕu ­u ®·i hoÆc cæ phiÕu th­êng cña c«ng ty ph¸t hµnh. NhiÒu c«ng ty ph¸t hµnh tr¸i phiÕu cã thÓ chuyÓn ®æi v× ®iÒu ®ã lµm cho tr¸i phiÕu trë nªn hÊp dÉn vµ dÔ b¸n h¬n. Tr¸i phiÕu ®¶m b¶o: §Ó t¨ng tÝnh hÊp dÉn cña tr¸i phiÕu ph¸t hµnh, còng nh­ nh÷ng ng­êi ®i vay kh¸c, c«ng ty th­êng ®­a ra c¸c tµi s¶n lµm vËt ®¶m b¶o cho c¸c kho¶n vay. Ng­êi n¾m gi÷ tr¸i phiÕu nµy ®­îc b¶o vÖ ë møc ®é cao trong tr­êng hîp c«ng ty bÞ ph¸ s¶n, v× hä cã quyÒn ®ßi nî ®èi víi mét tµi s¶n cô thÓ. Khi c«ng ty thùc hiÖn ®iÒu nµy, chóng ta nãi r»ng c«ng ty ®ã ®· ph¸t hµnh tr¸i phiÕu ®¶m b¶o. Tr¸i phiÕu kh«ng cã ®¶m b¶o: Lµ lo¹i tr¸i phiÕu tÝn chÊp kh«ng ®­îc ®¶m b»ng tµi s¶n, mµ ®­îc ®¶m b¶o b»ng uy tÝn cña c«ng ty. Lo¹i nµy th­êng ®­îc ¸p dông ë c¸c c«ng ty lín, cã danh tiÕng, dùa vµo uy tÝn cña m×nh ®Ó ph¸t hµnh. NÕu c«ng ty bÞ ph¸ s¶n, nh÷ng tr¸i chñ cña tr¸i phiÕu nµy ®­îc gi¶i quyÕt quyÒn lîi sau c¸c tr¸i chñ cã b¶o ®¶m, nh­ng tr­íc cæ ®«ng. Tr¸i phiÕu series: Lµ lo¹i tr¸i phiÕu ®­îc ph¸t hµnh mét ®ît nh­ng mçi seri cã ngµy ®¸o h¹n kh¸c nhau, theo ®Þnh kú ®Òu ®Æn ®Õn khi toµn bé ®ît ph¸t hµnh ®­îc hoµn tr¶. Tr¸i phiÕu chÝnh phñ : ®©y lµ lo¹i tr¸i phiÕu do chÝnh phñ ph¸t hµnh nh»m môc ®Ých c©n b»ng ng©n s¸ch, thùc hiÖn c¸c dù ¸n x©y dùng c¬ së h¹ tÇng, vµ ®­îc ®¶m b¶o b»ng ng©n s¸ch quèc gia; hoÆc lµm c«ng cô ®iÒu tiÕt tiÒn tÖ. Tr¸i phiÕu chÝnh phñ lµ lo¹i tr¸i phiÕu an toµn nhÊt, hÇu nh­ kh«ng cã rñi ro v× chÝnh phñ cã ®­îc nguån ®¶m b¶o kh¶ n¨ng thanh to¸n lín nhÊt lµ thuÕ vµ quyÒn lùc ph¸t hµnh. Do ®Æc ®iÓm an toµn vµ tÝnh thanh kho¶n cao, l·i suÊt cña tr¸i phiÕu chÝnh phñ th­êng ®­îc xem lµ l·i suÊt chuÈn ®Ó lµm c¨n cø Ên ®Þnh l·i suÊt cña c¸c c«ng cô nî kh¸c cã cïng kú h¹n. Tr¸i phiÕu chÝnh phñ th­êng do Bé Tµi chÝnh hoÆc Kho b¹c nhµ n­íc ®­îc chÝnh phñ uû nhiÖm ph¸t hµnh, vµ cã thêi h¹n kh¸c nhau: ng¾n, trung vµ dµi h¹n. C¸c tr¸i phiÕu trung vµ dµi h¹n ®­îc giao dÞch trªn thÞ tr­êng chøng kho¸n. Tr¸i phiÕu chÝnh phñ d­îc chia thµnh: tÝn phiÕu kho b¹c, tr¸i phiÕu kho b¹c trung vµ dµi h¹n. TÝn phiÕu kho b¹c: Lµ nh÷ng c«ng cô ng¾n h¹n tõ 1n¨m trë xuèng, phæ biÕn nhÊt lµ lo¹i 3 th¸ng vµ 6 th¸ng. Tr¸i phiÕu kho b¹c trung vµ dµi h¹n: lµ nh÷ng c«ng cô cã kú h¹n dµi h¬n tÝn phiÕu kho b¹c. Tr¸i phiÕu trung h¹n ®­îc ph¸t hµnh víi kú h¹n tõ 1 ®Õn 10 n¨m. Tr¸i phiÕu trung h¹n ®­îc ph¸t hµnh víi kú h¹n tõ 10 ®ªn 30 n¨m. C¸c tr¸i phiÕu trung vµ dµi h¹n cã møc l·i suÊt cè ®Þnh ghi trªn tr¸i phiÕu vµ tr¸i tøc ®­îc thanh to¸n hµng n¨m hoÆc nöa n¨m mét lÇn. 2.3. C¸c c«ng cô ph¸i sinh Cïng víi sù ph¸t triÓn cña khoa häc kü thuËt, hµng ho¸ trªn thÞ tr­êng s¬ cÊp còng ngµy cµng ®­îc më réng. bªn c¹nh nh÷ng hµng ho¸ truyÒn thèng lµ cæ phiÕu vµ tr¸i phiÕu, ®· xuÊt hiÖn nh÷ng hµng ho¸ kh¸c nh­: chøng quyÒn, b¶o chøng phiÕu, hîp ®ång quyÒn lùa chän, hîp ®ång t­¬ng lai. nh÷ng chøng tõ tµi chÝnh nµy ®­îc ra ®êi tõ c¸c giao dÞch chøng kho¸n vµ ®­îc quyÒn chuyÓn ®æi sang chøng kho¸n th«ng qua hµnh vi mua b¸n cho nªn ng­êi ta gäi lµ c¸c chøng tõ cã nguån gèc chøng kho¸n- mét lo¹i s¶n phÈm tµi chÝnh ë c¸c thÞ tr­êng chøng kho¸n ph¸t triÓn. Nh÷ng c«ng cô ph¸i sinh nµy ®· lµm phong phó thªm c¸c s¶n phÈm cña thÞ tr­êng s¬ cÊp. 2.3.1. Hîp ®ång t­¬ng lai (future contract) Lµ mét hîp ®ång tµi chÝnh, trong ®ã hai bªn cam kÕt ch¾c ch¾n mua hoÆc b¸n mét c«ng cô tµi chÝnh vµo mét thêi ®iÓm trong t­¬ng lai víi gi¸ x¸c ®Þnh ë thêi ®iÓm ký hîp ®ång. Tuy nhiªn, trªn thùc tÕ nã kh«ng bao gåm viÖc chuyÓn nh­îng ngay chÝnh hµng ho¸ ®ã. Nãi c¸ch kh¸c, b¹n cã thÓ mua vµ b¸n hµng ho¸ ®ã trªn thÞ tr­êng t­¬ng lai mµ kh«ng cÇn quan t©m tíi viÖc b¹n cã së h÷u hµng ho¸ ®ã vµo thêi ®iÓm ký kÕt hîp ®ång hay kh«ng, nh­ng ®Õn thêi ®iÓm b¹n ph¶i thanh to¸n chªnh lÖch trÞ gi¸ hµng ho¸. 2.3.2. QuyÒn mua (rights): Lµ mét quyÒn ­u ®·i cña c«ng ty cung cÊp cho c¸c cæ ®«ng hiÖn thêi cña c«ng ty quyÒn ®­îc mua hoÆc ®Æt mua mét sè l­îng chøng kho¸n míi tØ lÖ víi sè cæ phiÕu mµ hä ®ang n¾m gi÷, th­êng víi gi¸ thÊp h¬n gi¸ trÞ thÞ tr­êng hiÖn hµnh cña cæ phiÕu. Môc ®Ých cña viÖc ph¸t hµnh quyÒn mua lµ nh»m ®¶m b¶o cho tû lÖ së h÷u cña c¸c cæ ®«ng trong c«ng ty kh«ng bÞ suy gi¶m do viÖc ph¸t hµnh thªm c¸c cæ phiÕu míi. Chøng quyÒn th­êng cã thêi h¹n ng¾n, tõ 2 tuÇn ®Õn 30 ngµy. Trong thêi h¹n ®ã, ng­êi n¾m gi÷ quyÒn mua cã quyÒn sö dông nã ®Ó mua cæ phiÕu hoÆc ®em b¸n trªn thÞ tr­êng. Gi¸ cña quyÒn mua ®­îc tÝnh b»ng chªnh lÖch gi÷a gi¸ thÞ tr­êng hiÖn hµnh cña cæ phiÕu ®ang l­u hµnh vµ gi¸ thùc hiÖn cña cæ phiÕu míi, chia cho sè l­îng quyÒn ®Ó mua mét cæ phÇn míi. VÝ dô: Cæ phiÕu míi b¸n theo quyÒn (Gi¸ thùc hiÖn) lµ 80$ nh­ng cã gi¸ trÞ thÞ tr­êng lµ 100$; nÕu cø 10 quyÒn ®­îc mua mét cæ phiÕu míi th× gi¸ cña quyÒn ®­îc x¸c ®Þnh theo c«ng thøc: Vr= P0- Pn/r Trong ®ã: Vr lµ gi¸ trÞ cña mét quyÒn. P0 Lµ gi¸ trÞ thÞ tr­êng cña cæ phiÕu ®ang l­u hµnh. Pn lµ gi¸ thùc hiÖn cæ phiÕu míi. r lµ sè quyÒn cÇn cã ®Ó mua mét cæ phiÕu míi. VËy gi¸ quyÒn ë ®©y lµ: Vr = ( 100-80)/10 = 2$. Gi¸ cña quyÒn cã thÓ lªn xuèng trong kho¶ng thêi gian chµo b¸n, do gi¸ thÞ tr­êng cña cæ phiÕu t¨ng hoÆc gi¶m. 2.3.3. B¶o chøng phiÕu (Warrants): Lµ giÊy chøng nhËn cho ®¶m b¶o quyÒn mua l©u dµi cho nh÷ng ng­êi mua chøng kho¸n cña c«ng ty víi mét gi¸ quy ®Þnh khi cã nh÷ng ®ît ph¸t hµnh cæ phiÕu míi vµ tr¸i phiÕu míi. Gi¸ x¸c ®Þnh trªn chøng quyÒn cao h¬n gi¸ trÞ hiÖn hµnh cña cæ phiÕu. Chøng quyÒn lµ lo¹i ph¸t hµnh cã kú h¹n dµi h¬n quyÒn mua. C¸c chøng quyÒn th­êng ®­îc ph¸t hµnh cïng c¸c tr¸i phiÕu hoÆc c¸c cæ phiÕu ­u ®·i ®Ó gióp cho viÖc chµo b¸n lÇn ®Çu nh÷ng chøng kho¸n nµy trë nªn hÊp dÉn h¬n. Ph¸t hµnh b¶o chøng phiÕu thùc chÊt lµ t¹o ra nhu cÇu tiÒm Èn mua chøng kho¸n. Do b¶o chøng phiÕu cã kú h¹n dµi nªn mét c«ng ty cã thÓ cã mét vµi chøng quyÒn l­u hµnh vµo cïng mét thêi ®iÓm. Gi¸ cña mçi lo¹i ph¸t hµnh do c¸c mèi quan hÖ cña c¸c nh©n tè sau quyÕt ®Þnh: thêi h¹n cßn l¹i trªn b¶o chøng phiÕu, gi¸ cæ phiÕu c¬ b¶n cña nã. 2.3.4.Hîp ®ång quyÒn lùa chän (option contracts) Lµ sù tho¶ thuËn mua b¸n chøng kho¸n víi mét gi¸ quy ®Þnh trong thêi gian t­¬ng lai vµ hi väng gi¸ chøng kho¸n sÏ t¨ng lªn th× thùc hiÖn quyÒn mau chøng kho¸n vµ hy väng gi¸ sÏ gi¶m xuèng th× thùc hiÖn quyÒn b¸n chøng kho¸n ®Ó kiÕm lêi. Ng­êi së h÷u hîp ®ång cã thÓ thùc hiÖn hîp ®ång ®Ó mua vµ b¸n chøng kho¸n thùc sù, nh­ng còng cã thÓ kh«ng thùc hiÖn hîp ®ång mµ lùa chän hoÆc lµ quyÒn b¸n hîp ®ång cho ng­êi kh¸c hoÆc lµ huû hîp ®ång. Hîp ®ång nµy cã hiÖu lùc trong thêi h¹n quy ®Þnh ghi trªn hîp ®ång. §èi víi hîp ®ång lùa chän kiÓu Mü, th× quyÒn mua/b¸n cã thÓ ®­îc thùc hiÖn bÊt cø lóc nµo cho ®Õn khi hÕt h¹n hîp ®ång, cßn víi hîp ®ång lùa chän kiÓu Ch©u ¢u, th× quyÒn mua/b¸n chØ cã thÓ ®­îc thùc hiÖn khi ®Õn h¹n hîp ®ång. 2.4. Chøng chØ quü ®Çu t­ Chøng chØ quü ®Çu t­ lµ lo¹i chøng kho¸n do quü ®Çu t­ theo m« h×nh tÝn th¸c ph¸t hµnh. Chøng chØ nµy cã ®Æc ®iÓm t­¬ng tù cæ phiÕu th­êng nh­ quyÒn ®­îc h­ëng lîi tøc tõ sè vèn gãp, quyÒn ®­îc kiÓm tra sæ s¸ch cña quü... nh­ng kh¸c víi cæ phiÕu th­êng ë chç lµ kh«ng cã quyÒn bá phiÕu. Ng­êi n¾m gi÷ chøng chØ quü ®Çu t­ theo m« h×nh tÝn th¸c ®­îc gäi lµ ng­êi thô h­ëng vµ v× thÕ, chøng chØ quü ®Çu t­ cßn ®­îc gäi lµ chøng chØ h­ëng lîi. Tuú theo tõng lo¹i quü ®Çu t­ kh¸c nhau mµ chøng chØ quü ®Çu t­ cã nh÷ng ®Æc ®iÓm riªng: §èi víi quü më: ng­êi tham gia gãp vèn ®Çu t­ ®­îc phÐp b¸n l¹i chøng chØ quü ®Çu t­ cho chÝnh quü ®Çu t­ ®Ó thu håi vèn. Do vËy, chøng chØ quü ®Çu t­ cã tÝnh thanh kho¶n cao. §èi víi quü ®ãng: ng­êi tham gia gãp vèn ®Çu t­ kh«ng ®­îc phÐp b¸n hoÆc rót vèn b»ng c¸ch b¸n l¹i chøng chØ cho qu._.ü mµ cã thÓ b¸n l¹i trªn Së giao dÞch hoÆc thÞ tr­êng OTC, do vËy nhøng chøng chØ quü ®Çu t­ lo¹i nµy th­êng cã tÝnh thanh kho¶n kh«ng cao. ChÝnh v× vËy, gi¸ chøng chØ quü ®ãng th­êng thÊp h¬n gi¸ trÞ thùc cña nã. IV - Ph¸t hµnh chøng kho¸n trªn thÞ tr­êng s¬ cÊp ThÞ tr­êng s¬ cÊp cßn ®­îc gäi lµ thÞ tr­êng ph¸t hµnh, qua tªn gäi ta cã thÓ thÊy r»ng, ho¹t ®éng ph¸t hµnh lµ ho¹t ®éng chñ ®¹o cña thÞ tr­êng s¬ cÊp. 1. Chñ thÓ vµ môc ®Ých ph¸t hµnh Chñ thÓ ph¸t hµnh chøng kho¸n lµ tæ chøc huy ®éng vèn b»ng c¸ch b¸n chøng kho¸n cho ng­êi ®Çu t­. Chñ thÓ ph¸t hµnh bao gåm chÝnh phñ vµ c¸c doanh nghiÖp. 1.1 ChÝnh phñ ChÝnh phñ Lµ chñ thÓ ph¸t hµnh tr¸i phiÕu. Môc ®Ých ph¸t hµnh tr¸i phiÕu chÝnh phñ lµ nh»m bï ®¾p thiÕu hôt ng©n s¸ch, ®ång thêi, thùc hiÖn chÝnh s¸ch cña nhµ n­íc. ChÝnh phñ tõ trung ­¬ng ®Õn ®Þa ph­¬ng lµ mét trong nh÷ng chñ thÓ ph¸t hµnh nhiÒu nhÊt cña thÞ tr­êng. §iÒu nµy lµ dÔ hiÓu v× kh«ng ph¶i lóc nµo chÝnh phñ còng cã thÓ bï ®¾p sù thiÕu hôt vèn x¶y ra kh¸ th­êng xuyªn trong chi tiªu cña m×nh b»ng c¸ch yªu cÇu Ng©n hµng Trung ­¬ng in tiÒn mÆt. Cho nªn vay cña nh©n d©n trªn thÞ tr­êng s¬ cÊp lµ c¸ch lµm phæ biÕn nhÊt. §ång thêi thÞ tr­êng tr¸i phiÕu chÝnh phñ hoµn h¶o sÏ cung cÊp mét ®­êng l·i suÊt chuÈn cho thÞ tr­êng chøng kho¸n. Do vËy, viÖc ph¸t hµnh tr¸i phiÕu chÝnh phñ kh«ng chØ ®¬n thuÇn c¨n cø vµo nhu cÇu vay nî cña ng©n s¸ch mµ ®­îc ho¹ch ®Þnh trªn quan ®iÓm kinh tÕ vÜ m« nh»m võa ph¸t triÓn thÞ tr­êng tµi chÝnh, võa nh»m qu¶n lý cã hiÖu qu¶ viÖc vay nî cña nhµ n­íc, gãp phÇn kiÒm chÕ l¹m ph¸t vµ thùc hiÖn chiÕn l­îc kinh tÕ cña chÝnh phñ. 1.2. C¸c doanh nghiÖp C¸c doanh nghiÖp lµ chñ thÓ ph¸t hµnh cæ phiÕu vµ tr¸i phiÕu. ViÖc thiÕu vèn trong kinh doanh, s¶n xuÊt, tr¶ l­¬ng cho c«ng nh©n, mua nguyªn vËt liÖu ®Ó tiÕp tôc s¶n xuÊt... lµ viÖc th­êng thÊy trong ho¹t ®äng kinh doanh cña mét doanh nghiÖp. Kh«ng ph¶i lóc nµo doanh nghiÖp còng cã thÓ gi¶i quyÕt vÊn ®Ò thiÕu vèn b»ng c¸ch vay ng©n hµng. Khi ®· cã thÞ tr­êng s¬ cÊp, mét c¸ch ®¬n gi¶n vµ mau lÑ nhÊt lµ huy ®éng vèn trªn thÞ tr­êng. Ph¸t hµnh cæ phiÕu ®Ó mêi céng t¸c lµm ¨n, hay ph¸t hµnh tr¸i phiÕu ®Ó vay vèn lµ nh÷ng c¸ch phæ biÕn nhÊt. H¬n n÷a, khi muèn më réng s¶n xuÊt, ®Çu t­ vµo trang thiÕt bÞ, m¸y mãc, c¬ së vËt chÊt th× doanh nghiÖp th­êng cÇn ®Õn c¸c kho¶n vèn lín vµ th­êng ph¶i mÊt nhiÒu n¨m ®Ó thu håi vèn. Trong nh÷ng tr­êng hîp nh­ vËy, ng©n hµng th­êng Ýt mÆn mµ trong viÖc cho vay. Do vËy vay dµi h¹n trªn thÞ tr­êng lµ c¸ch tèt nhÊt. Trong nÒn kinh tÕ thÞ tr­êng, cã ba h×nh thøc tæ chøc doanh nghiÖp c¬ b¶n: - Doanh nghiÖp t­ nh©n. - C«ng ty gãp vèn. - C«ng ty cæ phÇn. Ngoµi ra, ë c¸c n­íc x· héi chñ nghÜa chuyÓn sang c¬ chÕ thÞ tr­êng cã thªm 2 lo¹i doanh nghiÖp lµ doanh nghiÖp nhµ n­íc vµ hîp t¸c x·. Trong c¸c lo¹i h×nh doanh nghiÖp nªu trªn, c«ng ty cæ phÇn lµ chñ thÓ chiÕm vÞ trÝ quan träng nhÊt, nã t¹o ra mét khèi l­îng lín hµng ho¸ trªn thÞ tr­êng chøng kho¸n th«ng qua viÖc ph¸t hµnh cæ phiÕu vµ tr¸i phiÕu c«ng ty. §èi víi c¸c doanh nghiÖp kh¸c trõ doanh nghiÖp t­ nh©n, cã thÓ ph¸t hµnh tr¸i phiÕu ra thÞ tr­êng ®Ó bæ sung vèn phôc vô cho ho¹t ®éng s¶n xuÊt kinh doanh cña m×nh. 1.3 QuÜ ®Çu t­ chøng kho¸n: QuÜ ®Çu t­ chøng kho¸n lµ quü h×nh thµnh tõ vèn gãp cua rng­êi ®Çu t­ ®­îc uû th¸c cho c«ng ty qu¶n lý quÜ ®Ó ®Çu t­ vµo chøng kho¸n. Quü ®Çu t­ lµ chñ thÓ ph¸t hµnh chøng chØ quü ®Çu t­ huy ®éng vèn cho môc ®Ých ®Çu t­. 2. Ph­¬ng thøc ph¸t hµnh Cã hai ph­¬ng thøc ph¸t hµnh chøng kho¸n trªn thÞ tr­êng s¬ cÊp. §ã lµ ph¸t hµnh riªng lÎ vµ ph¸t hµnh ra c«ng chóng. 2.1. Ph¸t hµnh riªng lÎ Ph¸t hµnh riªng lÎ lµ viÖc ph¸t hµnh trong ®ã chøng kho¸n ®­îc b¸n trong ph¹m vi mét sè ng­êi nhÊt ®Þnh (th«ng th­êng lµ c¸c nhµ ®Çu t­ cã tæ chøc), víi nh÷ng ®iÒu kiÖn h¹n chÕ, kh«ng tiÕn hµnh mét c¸ch réng r·i ra c«ng chóng. ViÖc ph¸t hµnh chøng kho¸n riªng lÎ th«ng th­êng chÞu sù ®iÒu chØnh cña luËt c«ng ty vµ chøng kho¸n ph¸t hµnh nh­ vËy kh«ng ph¶i lµ ®èi t­îng giao dÞch t¹i Së giao dÞch chøng kho¸n. 2.2. Ph¸t hµnh ra c«ng chóng Ph¸t hµnh chøng kho¸n ra c«ng chóng lµ viÖc ph¸t hµnh trong ®ã chøng kho¸n ®­îc b¸n réng r·i ra c«ng chóng, cho mét sè l­îng lín ng­êi ®Çu t­ (trong ®ã ph¶i dµnh mét tû lÖ nhÊt ®Þnh cho c¸c nhµ ®Çu t­ nhá) vµ khèi l­îng ph¸t hµnh ph¶i ®¹t møc nhÊt ®Þnh. C¸c c«ng ty ph¸t hµnh chøng kho¸n ra c«ng chóng ®­îc gäi lµ c¸c c«ng ty ®¹i chóng. Cã sù kh¸c nhau gi÷a ph¸t hµnh cæ phiÕu vµ ph¸t hµnh tr¸i phiÕu ra c«ng chóng Ph¸t hµnh cæ phiÕu ra c«ng chóng ®­îc thùc hiÖn theo mét trong hai h×nh thøc sau: Ph¸t hµnh lÇn ®Çu ra c«ng chóng (IPO): Lµ viÖc ph¸t hµnh trong ®ã cæ phiÕu cña c«ng ty lÇn ®Çu tiªn ®­îc b¸n réng r·i ra c«ng chóng. Chµo b¸n s¬ cÊp (ph©n phèi s¬ cÊp): lµ ®ît ph¸t hµnh cæ phiÕu bæ sung cña c«ng ty ®¹i chóng cho réng r·i c«ng chóng ®Çu t­. Ph¸t hµnh tr¸i phiÕu ra c«ng chóng ®­îc thùc hiÖn b»ng mét h×nh thøc duy nhÊt, ®ã lµ chµo b¸n s¬ cÊp (ph©n phèi s¬ cÊp) Nh×n chung viÖc ph¸t hµnh chøng kho¸n ra c«ng chóng ph¶i chÞu sù chi phèi cña ph¸p luËt vÒ chøng kho¸n vµ ph¶i ®­îc c¬ quan qu¶n lý nhµ n­íc vÒ chøng kho¸n cÊp phÐp. Sau khi ph¸t hµnh trªn thÞ tr­êng s¬ cÊp, chøng kho¸n sÏ ®­îc giao dÞch t¹i së giao dich cøng kho¸n nÕu ®¸p øng ®­îc nh÷ng qui ®Þnh cña së giao dÞch chøng kho¸n. Nh÷ng c«ng ty ph¸t hµnh chøng kho¸n ra c«ng chóng ph¶i thùc hiÖn chÕ ®é b¸o c¸o, c«ng bè th«ng tin c«ng khai vµ chÞu sù gi¸m s¸t riªng theo qui ®Þnh cña ph¸p luËt chøng kho¸n. Môc ®Ých ph©n biÖt hai h×nh thøc ph¸t hµnh: ph¸t hµnh riªng lÎ vµ ph¸t hµnh ra c«ng chóng nh­ trªn tr­íc hÕt lµ ®Ó qu¶n lý, nh»m b¶o vÖ cho c«ng chóng ®Çu t­, nhÊt lµ nh÷ng nhµ ®Çu t­ nhá, kh«ng cã kiÕn thøc chuyªn s©u bëi v×, ®Ó ph¸t hµnh ra c«ng chóng th× tæ chøc ph¸t hµnh ph¶i lµ nh÷ng c«ng ty lµm ¨n cã chÊt l­îng cao, ho¹t ®éng s¶n xuÊt kinh doanh cã hiÖu qu¶, ®¸p øng ®­îc nh÷ng yªu cÇu do c¬ quan qu¶n lý nhµ n­íc vÒ chøng kho¸n quy ®Þnh. MÆt kh¸c, sù ph©n biÖt gi÷a ph¸t hµnh riªng lÎ vµ ph¸t hµnh ra c«ng chóng cßn nh»m x¸c ®Þnh ph¹m vi thÞ tr­êng cña c¸c lo¹i chøng kho¸n ®ã. ChØ cã nh÷ng chøng kho¸n ®­îc ph¸t hµnh réng r·i ra c«ng chóng míi ®ñ h×nh thµnh nªn thÞ tr­êng thø cÊp cã tæ chøc vµ cã tÝnh thanh kho¶n. 3. §iÒu kiÖn ph¸t hµnh ra c«ng chóng Mçi n­íc ®Òu cã quy ®Þnh riªng vÒ viÖc ph¸t hµnh chóng kho¸n ra c«ng chóng. Tuy nhiªn, ®Ó ph¸t hµnh chøng kho¸n ra c«ng chóng th«ng th­êng tæ chøc ph¸t hµnh ph¶i ®¶m b¶o nh÷ng ®iÒu kiÖn sau: Thø nhÊt, vÒ quy m« vèn: tæ chøc ph¸t hµnh ph¶i ®¶m b¶o nh÷ng yªu cÇu vÒ vèn ®iÒu lÖ tèi thiÓu ban ®Çu, vµ sau khi ph¸t hµnh ph¶i ®¶m b¶o mét tû lÖ phÇn tr¨m nhÊt ®Þnh vÒ vèn cæ phÇn do c«ng chóng n¾m gi÷ vµ sè l­îng c«ng chóng tham gia. Thø hai, vÒ tÝnh liªn tôc cña ho¹t ®éng s¶n xuÊt kinh doanh: C«ng ty ®­îc thµnh lËp vµ ho¹t ®éng trong mét kho¶ng thêi gian nhÊt ®Þnh (th­êng kho¶ng tõ 3 ®Õn 5 n¨m) Thø ba, vÒ ®éi ngò qu¶n lý c«ng ty: c«ng ty ph¶i cã ®éi ngò qu¶n lý tèt, cã ®ñ n¨ng lùc vµ tr×nh ®é qu¶n lý c¸c ho¹t ®éng s¶n xuÊt kinh doanh cña c«ng ty. Thø t­, vÒ hiÖu qu¶ s¶n xuÊt kinh doanh : C«ng ty ph¶i lµm ¨n cã l·i víi møc lîi nhuËn kh«ng thÊp h¬n møc quy ®Þnh vµ trong mét sè n¨m liªn tôc nhÊt ®Þnh (th­êng lµ 2-3 n¨m). Thø n¨m vÒ tÝnh kh¶ thi cña dù ¸n: C«ng ty ph¶i cã dù ¸n kh¶ thi trong viÖc sö dông nguån vèn huy ®éng ®­îc. Sau ®©y lµ mét sè vÝ dô minh ho¹ vÒ ®iÒu kiÖn ph¸t hµnh chøng kho¸n ra c«ng chóng ë mét sè n­íc. Tªn n­íc §iÒu kiÖn ph¸t hµnh chøng kho¸n ra c«ng chóng Vèn ®iÒu lÖ tèi thiÓu Lîi nhuËn Sè cæ ®«ng nhá Tû lÖ ph¸t hµnh chøng kho¸n ra c«ng chóng Hungary 2 triÖu USD 3 n¨m >= 50 >=20% vµ 5 triÖu USD Th¸i Lan 2,4 triÖu USD 3 n¨m >=600 15-30 % Trung quèc 50 triÖu NDT 3 n¨m Mçi cæ ®«ng kh«ng qu¸ 0,05 % sè cæ phiÕu -25% -15% nÕu vèn ®iÒu lÖ > 4000 triÖu NDT Malaysia 50 triÖu RM 5 n¨m 500- 1000 >= 25 % ( Nguån: Gi¸o tr×nh chøng kho¸n vµ thÞ tr­êng chøng kho¸n,UBCKNN 1999) V- Niªm yÕt chøng kho¸n Sau khi ph¸t hµnh chøng kho¸n ra c«ng chóng, c¸c tæ chøc ph¸t hµnh muèn chøng kho¸n cña m×nh ®­îc giao dÞch trªn së giao dÞch chøng kho¸n (thÞ tr­êng chøng kho¸n tËp trung) th× thùc hiÖn viÖc niªm yÕt chøng kho¸n. Hay nãi c¸ch kh¸c, niªm yÕt chøng kho¸n lµ c¸ch ®Ó ®­a chøng kho¸n lªn "sµn". 1. Nh÷ng lîi Ých cña viÖc niªm yÕt chøng kho¸n - Niªm yÕt chøng kho¸n lµ c¸ch tèt nhÊt ®Ó x©y dùng h×nh ¶nh vµ sù næi tiÕng cña c«ng ty. Niªm yÕt trªn thÞ tr­êng chøng kho¸n, tªn tuæi cña c«ng ty ®­îc nh¾c ®Õn hµng ngµy miÔn phÝ qua c¸c ph­¬ng tiÖn th«ng tin ®¹i chóng. KÕt qu¶ lµ c«ng ty cã lîi thÕ h¬n trong viÖc qu¶ng b¸ s¶n phÈm. - Lîi Ých ®¸ng kÓ vµ quan träng nhÊt lµ t¨ng kh¶ n¨ng huy ®éng vèn vèn víi chi phÝ thÊp h¬n dï th«ng qua c¸ch ph¸t hµnh tr¸i phiÕu, cæ phiÕu hay vay vèn v× h×nh ¶nh vµ gi¸ trÞ cña c«ng ty niªm yÕt bao giê còng ®­îc coi lµ cao h¬n so víi c¸c c«ng ty ch­a niªm yÕt. C«ng chóng ®Çu t­ tin t­ëng h¬n vµo c«ng ty niªm yÕt vµ tÝnh thanh kho¶n cña chøng kho¸n niªm yÕt th­êng cao h¬n nªn huy ®éng vèn dÔ dµng h¬n. - TÝnh thanh kho¶n cña chøng kho¸n sÏ t¨ng lªn. ViÖc giao dÞch mua b¸n, chuyÓn nh­îng, thÕ chÊp thuËn lîi h¬n cho ng­êi së h÷u chøng kho¸n niªm yÕt. - L·nh ®¹o c¸c doanh nghiÖp mong muèn niªm yÕt, ngoµi viÖc phÊn ®Êu ®¹t ®­îc c¸c tiªu chuÈn niªm yÕt bao giê còng nhËn thøc ®­îc lîi Ých huy ®éng vèn ®Ó t¨ng tr­ëng doanh nghiÖp ®ång thêi víi ¸p lùc cña viÖc niªm yÕt mang l¹i, nghÜa lµ ph¶i th«ng tin th­êng xuyªn ho¹t ®éng cña doanh nghiÖp trªn thÞ tr­êng chøng kho¸n vµ chÞu sù chÊt vÊn cña c¸c c¬ quan qu¶n lý, c¸c cæ ®«ng vµ ng­êi quan t©m ®Çu t­. Nh÷ng ¸p lùc ®ã yªu cÇu doanh nghiÖp ph¶i c¶i tiÕn c¬ cÊu, ¸p dông m« h×nh qu¶n trÞ c«ng ty hiÖn ®¹i ®Ó mang l¹i hiÖu qu¶, Nh­ vËy viÖc niªm yÕt sÏ lµm t¨ng gi¸ trÞ thùc cña doanh nghiÖp trªn mäi ph­¬ng diÖn. 2. Nh÷ng bÊt lîi cña viÖc niªm yÕt chøng kho¸n - C«ng ty niªm yÕt ph¶i tu©n thñ chÕ ®é b¸o c¸o, chÕ ®é c«ng bè th«ng tin réng r·i, nghiªm ngÆt vµ chÞu sù gi¸m s¸t chÆt chÏ h¬n so víi c«ng ty ch­a niªm yÕt. H¬n nòa viÖc c«ng bè th«ng tin vÒ doanh thu, lîi nhuËn, vÞ trÝ c¹nh tranh, ph­¬ng thøc ho¹t ®éng... còng nh­ nguy c¬ bÞ rß rØ th«ng tin mËt ra ngoµi cã thÓ ®­a c«ng ty vµo vÞ trÝ c¹nh tranh bÊt l¬Þ. - Ph©n t¸n quyÒn së h÷u c«ng ty vµ cã thÓ lµm mÊt quyÒn kiÓm so¸t c«ng ty cña c¸c cæ ®«ng s¸ng lËp do ho¹t ®éng th«n tÝnh c«ng ty. Bªn c¹nh ®ã, c¬ cÊu vÒ quyÒn së h÷u cña c«ng ty lu«n bÞ biÕn ®éng do sù chÞu ¶nh h­ëng cña c¸c giao dÞch cæ phiÕu hµng ngµy. Do vËy, dÔ bÞ th©u tãm s¸t nhËp, quyÒn së h÷u dÔ bÞ pha lo·ng. - §éi ngò qu¶n lý c«ng ty ph¶i chÞu tr¸ch nhiÖm lín h¬n tr­íc c«ng chóng. 3. C¸c tiªu chuÈn niªm yÕt Tiªu chuÈn niªm cao hay thÊp lµ tuú thuéc vµo tr×nh ®é ph¸t triÓn kinh tÕ, chÝnh s¸ch ph¸t triÓn thÞ tr­êng vµ t­¬ng quan cung cÇu chøng kho¸n. C¸c tiªu chuÈn niªm yÕt ®­îc ph©n ra lµm hai lo¹i chÝnh nh­ sau: Tiªu chuÈn ®Þnh l­îng Quy m« cña c«ng ty: Quy m« cña c«ng ty th­êng ®­îc x¸c ®Þnh th«ng qua 3 chØ tiªu chÝnh: Vèn cæ phÇn, vèn cæ ®«ng vµ tæng sè chøng kho¸n b¸n ra. Lîi suÊt chøng kho¸n: chØ tiªu nµy cã thÓ ®­îc quy ®Þnh b»ng møc tuyÖt ®èi hoÆc t­¬ng ®èi. Ch¼ng h¹n nh­ tæng sè lîi nhuËn thu tõ vèn cæ phÇn trong ba n¨m gÇn nhÊt ph¶i nhiÒu h¬n thu ®­îc tõ tiÒn göi kú h¹n 1 n¨m. Lîi suÊt thu ®­îc tõ cæ phiÕu trong n¨m cuèi cïng ph¶i h¬n mét sè lÇn tû lÖ l·i suÊt tiÒn göi kú h¹n 1 n¨m. Tû lÖ nî: tû lÖ nî trªn vèn cæ phÇn ph¶i thÊp h¬n møc quy ®Þnh. Sù ph©n bæ cæ ®«ng: Sè cæ phiÕu do cæ ®«ng tèi thiÓu n¾m gi÷ ph¶i ®¹t mét tû lÖ tèi thiÓu quy ®Þnh (th«ng th­êng lµ 25 %), Tiªu chuÈn ®Þnh tÝnh: Néi dung chÝnh cña tiªu chuÈn ®Þnh tÝnh ®­îc thÓ hiÖn ë kh¶ n¨ng chuyÓn nh­îng cæ phiÕu ghi trong ®iÒu lÖ c«ng ty vµ ý kiÕn cña kiÓm to¸n viªn vÒ b¸o c¸o tµi chÝnh cña c«ng ty trong vßng 3 n¨m gÇn nhÊt. 4. C«ng ty niªm yÕt víi yªu cÇu c«ng bè th«ng tin Mét trong nh÷ng nguyªn t¾c ho¹t ®éng c¬ b¶n cña thÞ tr­êng chøng kho¸n ®ã lµ nguyªn t¾c c«ng khai. Chøng kho¸n lµ lo¹i hµng ho¸ trõu t­îng, ng­êi ®Çu t­ kh«ng thÓ kiÓm tra trùc tiÕp ®­îc c¸c chøng kho¸n nh­ c¸c hµng ho¸ th«ng th­êng mµ ph¶i dùa trªn c¬ së c¸c th«ng tin cã liªn quan. C«ng bè th«ng tin cho c«ng chóng ®Çu t­ ®Ó hä cã ®­îc nh÷ng th«ng tin cÇn thiÕt lµ mét trong nh÷ng yÕu tè quan träng ®Ó nhµ ®Çu t­ cã thÓ ®­a ra quyÕt ®Þnh ®Çu t­ trªn thÞ tr­êng. H¬n n÷a, th«ng qua ho¹t ®éng c«ng bè th«ng tin, c¸c c¬ quan qu¶n lý vµ ®iÒu hµnh thÞ tr­êng cã thÓ ®¶m b¶o ®­îc tÝnh c«ng b»ng vµ hiÖu qu¶ trong c¸c ho¹t ®éng giao dÞch. ChÝnh v× vËy, thÞ tr­êng chøng kho¸n ph¶i ®­îc x©y dùng trªn c¬ së hÖ thèng c«ng khai th«ng tin tèt. C¸c th«ng tin ®­îc c«ng khai th«ng qua c¸c ph­¬ng tiÖn th«ng tin ®¹i chóng, Së giao dÞch, c¸c c«ng ty chøng kho¸n vµ c¸c tæ chøc cã liªn quan kh¸c. Yªu cÇu tèi cÇn thiÕt cña mét thÞ tr­êng chøng kho¸n lµ ph¶i cã th«ng tin kÞp thêi, ®Çy ®ñ, chÝnh x¸c vÒ chñ tr­¬ng chÝnh s¸ch vµ nh÷ng th«ng tin cña thÞ tr­êng cã liªn quan còng nh­ ph¶i b×nh ®¼ng gi÷a c¸c chñ thÓ ®­îc tiÕp nhËn th«ng tin. Mét trong nh÷ng lo¹i rñi ro chñ yÕu vµ c¬ b¶n nhÊt trong ho¹t ®éng ®Çu t­ trªn thÞ tr­êng chøng kho¸n hiÖn nay lµ rñi ro thiÕu th«ng tin vµ th«ng tin kh«ng chÝnh x¸c vÒ c¸c tæ chøc ph¸t hµnh còng nh­ vÒ ho¹t ®éng cña thÞ tr­êng, ®iÒu nµy ¶nh h­ëng ®Õn hiÖu qu¶ ®Çu t­, tèc ®é thu hót vèn ®Çu t­... Do tÝnh chÊt ®Æc biÖt quan träng cña viÖc c«ng bè th«ng tin trªn thÞ tr­êng chøng kho¸n, c¸c c¬ quan qu¶n lý nhµ n­íc, c¸c c«ng ty niªm yÕt chøng kho¸n vµ c¸c tæ chøc tham gia vµo ho¹t ®éng cña thÞ truêng chøng kho¸n cÇn hiÓu râ tr¸ch nhiÖm cña m×nh ®Ó thùc hiÖn viÖc c«ng bè th«ng tin mét c¸ch hiÖu qu¶ nh»m b¶o vÖ quyÒn lîi cña c¸c nhµ ®Çu t­ nãi riªng vµ ®¶m b¶o ho¹t ®éng lµnh m¹nh cña thÞ tr­êng chøng kho¸n nãi chung. ch­¬ng ii:Thùc tr¹ng vÒ hµng ho¸ cho thÞ tr­êng chøng kho¸n ViÖt Nam I. Kh¸i qu¸t chung Trong nh÷ng n¨m 80 cña thÕ kû XX, kinh tÕ ViÖt Nam ph¸t triÓn chËm ch¹p, dï viÖn trî cña Liªn X« lµ kh¸ lín. Siªu l¹m ph¸t, béi chi ng©n s¸ch vµ thiÕu hôt c¸n c©n thanh to¸n lµ ®Æc tr­ng cña nÒn kinh tÕ ViÖt Nam trong thêi kú nµy. Tõ n¨m 1986, ViÖt Nam b¾t ®Çu khëi s­íng c«ng cuéc c¶i c¸ch kinh tÕ, chuyÓn tõ nÒn kinh tÕ kÕ ho¹ch ho¸ tËp trung sang nÒn kinh tÕ thÞ tr­êng x· héi chñ nghÜa vµ thùc hiÖn chÝnh s¸ch më cöa, gäi lµ ®­êng lèi ®æi míi. §­êng lèi ®æi míi b¾t ®Çu ®i vµo cuéc sèng kinh tÕ - x· héi tõ nh÷ng n¨m ®Çu cña thËp kû 90. §Ó thùc hiÖn ®­êng lèi ®æi míi kinh tÕ, nhu cÇu vèn cña nÒn kinh tÕ lµ rÊt lín. Do vËy, thÞ tr­êng s¬ cÊp v× thÕ mµ h×nh thµnh ®Ó ®¸p øng nhu cÇu cña nÒn kinh tÕ. Tõ ®Çu nh÷ng n¨m 90, hµng lo¹t c¸c v¨n b¶n ph¸p luËt ®iÒu chØnh ho¹t ®éng ph¸t hµnh chøng kho¸n ra ®êi ®ã lµ: LuËt c«ng ty n¨m 1990, NghÞ ®Þnh 72/N§-CP ngµy 26/7/1994 quy ®Þnh vÒ viÖc ph¸t hµnh tr¸i phiÕu ChÝnh phñ, NghÞ ®Þnh 120/N§-CP ngµy 17/9/1994 cña chÝnh phñ ban hµnh kÌm theo quy chÕ t¹m thêi vÒ viÖc ph¸t hµnh cæ phiÕu, tr¸i phiÕu cña doanh nghiÖp nhµ n­íc, NghÞ ®Þnh 28/N§-CP ngµy 22/3/1994 vÒ Cæ phÇn ho¸ doanh nghiÖp nhµ n­íc, Ph¸p lÖnh ng©n hµng 1990 quy ®Þnh vÒ viÖc ph¸t hµnh cæ phiÕu vµ tr¸i phiÕu cña c¸c tæ chøc tÝn dông.... ThÞ tr­êng s¬ cÊp khëi ®éng b»ng c¸c ®ît ph¸t hµnh tr¸i phiÕu chÝnh phñ ®Ó huy ®éng vèn cho ng©n s¸ch nhµ n­íc. §ång thêi, mét trong nh÷ng chñ tr­¬ng cña chÝnh phñ n»m trong ®­êng lèi ®æi míi kinh tÕ ®ã lµ ®a d¹ng ho¸ c¸c h×nh thøc së h÷u vµ c¸c thµnh phÇn kinh tÕ nh»m gi¶i phãng mäi n¨ng lùc s¶n xuÊt, kinh doanh, huy ®éng mäi nguån vèn cho ph¸t triÓn s¶n xuÊt. Chñ tr­¬ng nµy ®­îc thÓ hiÖn râ rÖt nhÊt ë quyÕt t©m cao cña §¶ng vµ ChÝnh phñ trong viÖc cæ phÇn ho¸ doanh nghiÖp nhµ n­íc nãi riªng vµ thùc hiÖn chÝnh s¸ch cæ phÇn ho¸ nãi chung. Tõ NghÞ quyÕt héi nghÞ Trung ­¬ng II, ban chÊp hµnh Trung ­¬ng kho¸ VII, NghÞ quyÕt ®¹i biÓu gi÷a nhiÖm kú kho¸ VII, NghÞ quyÕt 10 cña Bé ChÝnh TrÞ, NghÞ quyÕt ®¹i héi 8 cña §¶ng, ®Õn nghÞ QuyÕt kú häp thø 4 Quèc héi kho¸ IX ®Òu kh¼ng ®Þnh râ ®iÒu ®ã. KÕt qu¶ lµ hµng lo¹t c¸c doanh nghiÖp nhµ n­íc ®­îc chuyÓn ®æi h×nh thøc së h÷u sang c«ng ty cæ phÇn, ho¹t ®éng cña thÞ tr­êng s¬ cÊp v× thÕ mµ s«i ®éng h¬n. Tr¸i phiÕu tõng ®­îc coi lµ mÆt hµng ®Çu tiªn vµ chñ ®¹o cña thÞ tr­êng s¬ cÊp ViÖt Nam nh­ng chñng lo¹i hµng ho¸ nµy vÉn ®­îc ®¸nh gi¸ lµ nhá bÐ vµ ®¬n ®iÖu, chñ yÕu vÉn chØ lµ Tr¸i phiÕu chÝnh phñ do Kho b¹c nhµ n­íc ph¸t hµnh, ngoµi ra cßn cã mét sè l­îng kh«ng lín c¸c tr¸i phiÕu ®Çu t­ cña quü hç trî ph¸t triÓn vµ tr¸i phiÕu cña Ng©n hµng ®Çu t­ vµ ph¸t triÓn. C¸c doanh nghiÖp thuéc c¸c thµnh phÇn kinh tÕ vµ c¸c tæ chøc tµi chÝnh d­êng nh­ ch­a thùc sù muèn huy ®éng vèn th«ng qua h×nh thøc ph¸t hµnh tr¸i phiÕu nµy. II - Hµng ho¸ cña thÞ tr­êng chøng kho¸n ViÖt Nam ThÞ tr­êng chøng kho¸n ViÖt Nam lµ kªnh huy ®éng vèn tèt nhÊt cho sù ph¸t triÓn cña nÒn kinh tÕ th«ng qua c¸c c«ng cô huy ®éng vèn kh¸c nhau. Trªn c¸c thÞ tr­êng chøng kho¸n ®· ph¸t triÓn hiÖn nay, cã rÊt nhiÒu lo¹i hµng ho¸ ®­îc giao dÞch, t¹o nªn nguån hµng dåi dµo cho thÞ tr­êng chøng kho¸n, ®ång thêi gióp cho c«ng chóng ®Çu t­ cã nhiÒu c¬ héi lùa chän lo¹i chøng kho¸n phï hîp cho chÝnh m×nh. Nh­ ®· ®Ò cËp ë ch­¬ng I, ngoµi c¸c lo¹i chøng kho¸n nh­ cæ phiÕu, tr¸i phiÕu, chøng chØ quü ®Çu t­, thÞ tr­êng chøng kho¸n cña c¸c n­íc cßn giao dÞch c¸c lo¹i chøng kho¸n ph¸i sinh kh¸c nh­: chøng quyÒn (quyÒn mua), B¶o chøng phiÕu, hîp ®ång quyÒn lùa chän vµ hîp ®ång t­¬ng lai. Tuy nhiªn do thÞ tr­êng chøng kho¸n ViÖt Nam míi chØ ®ang trong giai ®o¹n tËp d­ît nªn chØ giao dÞch mét sè lo¹i chøng kho¸n c¬ b¶n. 1. C¸c lo¹i chøng kho¸n ®­îc ph¸p luËt ViÖt Nam quy ®Þnh C¸c lo¹i chøng kho¸n trªn thÞ tr­êng ViÖt Nam ®­îc quy ®Þnh trong nhiÒu v¨n b¶n ph¸p luËt kh¸c nhau phï hîp víi ph¹m vi ®iÒu chØnh vµ ®èi t­îng ®iÒu chØnh cña v¨n b¶n. NghÞ ®Þnh 01/2000/N§-CP cña chÝnh phñ ban hµnh quy ®Þnh vÒ Quy chÕ ph¸t hµnh tr¸i phiÕu chÝnh phñ. Tr¸i phiÕu c«ng ty vµ cæ phiÕu ®­îc ®iÒu chØnh bëi LuËt doanh nghiÖp 1999 vµ nghÞ ®Þnh 48/1998/N§-CP vÒ chøng kho¸n vµ thÞ tr­êng chøng kho¸n. LuËt c¸c tæ chøc tÝn dông chi phèi c¸c lo¹i chøng kho¸n ®­îc ph¸t hµnh bëi c¸c ng©n hµng th­¬ng m¹i, c¸c tæ chøc tµi chÝnh.... C¸c v¨n b¶n nµy quy ®Þnh nh÷ng lo¹i c«ng cô tµi chÝnh hîp ph¸p trªn thÞ tr­êng tµi chÝnh ViÖt Nam; quy ®Þnh nh÷ng vÊn ®Ò liªn quan ®Õn chøng kho¸n: kh¸i niÖm, tÝnh chÊt cña c¸c lo¹i chøng kho¸n, quyÒn lîi vµ nghÜa vô cña ng­êi mua, b¸n chøng kho¸n; nh÷ng ®iÒu kiÖn ®Ó trë thµnh hµng ho¸ trªn thÞ tr­êng chøng kho¸n tËp trung... Nh×n chung, c¸c lo¹i chøng kho¸n ®­îc quy ®Þnh trong LuËt doanh nghiÖp ViÖt Nam vµ th«ng t­ sè 02/2001/TT-UBCK ngµy 28/9/2001 h­íng dÉn chi tiÕt NghÞ ®Þnh 48/1998/N§-CP bao gåm: 1.1 Cæ phiÕu Cã 2 lo¹i cæ phiÕu: Cæ phiÕu phæ th«ng (cæ phiÕu th­êng): Theo LuËt Doanh nghiÖp ban hµnh n¨m 1999 quy ®Þnh kh¸i niÖm, tÝnh chÊt, vµ quyÒn cña cæ phiÕu phæ th«ng t­¬ng tù nh­ quy ®Þnh vÒ cæ phiÕu th­êng cña c¸c n­íc (®· ®Ò cËp ë ch­¬ng I) . Cæ phiÕu ­u ®·i: LuËt Doanh nghiÖp cña ViÖt Nam quy ®Þnh cã mét sè ®iÓm kh¸c víi th«ng lÖ c¸c n­íc. C¸c c«ng ty cæ phÇn ViÖt Nam cã thÓ ph¸t hµnh 3 lo¹i cæ phÇn ­u ®·i gåm: Cæ phÇn ­u ®·i quyÒn biÓu quyÕt; cæ phÇn ­u ®·i cæ tøc; cæ phÇn ­u ®·i hoµn l¹i. Cæ phÇn ­u ®·i quyÒn biÓu quyÕt: theo §iÒu 52 vµ 55 cña LuËt Doanh nghiÖp: lµ cæ phÇn cã sè biÓu quyÕt nhiÒu h¬n so víi cæ phÇn th­êng (cæ phÇn phæ th«ng); sè quyÒn biÓu quyÕt cña mçi cæ phÇn ­u ®·i vÒ quyÒn biÓu quyÕt lµ bao nhiªu lµ do ®iÒu lÖ c«ng ty quy ®Þnh. ChØ cã c¸c tæ chøc ®­îc chÝnh phñ uû quyÒn , vµ c¸c cæ ®«ng s¸ng lËp míi ®­îc n¾m gi÷ cæ phiÕu ­u ®·i vÒ quyÒn biÓu quyÕt; cæ ®«ng s¸ng lËp chØ ®­îc n¾m gi÷ cæ phiÕu ­u ®·i vÒ quyÒn biÓu quyÕt trong 3 n¨m ®Çu thµnh lËp c«ng ty ( kÓ tõ ngµy c«ng ty ®­îc cÊp giÊy chøng nhËn ®¨ng ký kinh doanh), sau thêi h¹n nµy sè cæ phiÕu ­u ®·i nµy trë thµnh cæ phiÕu ­u ®·i phæ th«ng. Cæ phiÕu ­u ®·i kh«ng ®­îc phÐp chuyÓn nh­îng, ®­îc h­ëng mäi quyÒn lîi tµi chÝnh kh¸c nh­ ®èi víi cæ phiÕu phæ th«ng. Cæ phÇn ­u ®·i cæ tøc: theo §iÒu 52 vµ 56 LuËt Doanh nghiÖp: cã hai lo¹i cæ phÇn ­u ®·i cæ tøc lµ cæ phÇn ®­îc tr¶ cæ tøc cao h¬n so víi møc cæ tøc cña cæ phÇn phæ th«ng hoÆc møc æn ®Þnh hµng n¨m. Cæ tøc ®­îc chia hµng n¨m bao gåm cæ tøc cè ®Þnh vµ cæ tøc th­ëng. Cæ tøc cè ®Þnh kh«ng phô thuéc vµo kÕt qu¶ kinh doanh cña c«ng ty. Cæ ®«ng cæ phÇn ­u ®·i cæ tøc cã c¸c quyÒn nh­ cæ ®«ng phæ th«ng, ®­îc ­u ®·i vÒ cæ tøc vµ ®­îc nhËn l¹i vèn cæ phÇn tr­íc cæ ®«ng phæ th«ng sau khi c«ng ty ®· thanh to¸n hÕt cho chñ nî vµ cæ phÇn ­u ®·i hoµn l¹i khi thanh lý c«ng ty; nh­ng kh«ng cã quyÒn biÓu quyÕt, kh«ng cã quyÒn dù §¹i héi ®ång cæ ®«ng, kh«ng cã quyÒn ®Ò cö ng­êi vµo Héi ®ång qu¶n trÞ vµ Ban kiÓm so¸t. Cæ phÇn ­u ®·i hoµn l¹i: theo §iÒu 52 vµ 57 LuËt Doanh nghiÖp: cæ phÇn ­u ®·i hoµn l¹i lµ cæ phÇn sÏ ®­îc c«ng ty hoµn l¹i vèn bÊt cø khi nµo theo yªu cÇu cña ng­êi së h÷u hoÆc c¸c ®iÒu kiÖn ghi trªn tê cæ phiÕu ®ã. Cæ ®«ng ­u ®·i hoµn l¹i ®­îc h­ëng c¸c quyÒn lîi tµi chÝnh nh­ cæ ®«ng cæ phÇn phæ th«ng, nh­ng kh«ng ®­îc dù ®¹i héi cæ ®«ng, kh«ng cã quyÒn biÓu øng cö, bá phiÕu vµ biÓu quyÕt. 1.2 Tr¸i phiÕu Tr¸i phiÕu gåm cã 2 lo¹i: Tr¸i phiÕu chÝnh phñ: ®­îc NghÞ ®Þnh 01/2000/N§-CP qui ®Þnh gåm: TÝn phiÕu kho b¹c: Lµ lo¹i tr¸i phiÕu chÝnh phñ cã thêi h¹n d­íi 1 n¨m, ph¸t hµnh víi môc ®Ých bï ®¾p thiÕu hôt t¹m thêi cña ng©n s¸ch Nhµ n­íc vµ t¹o thªm c«ng cô cho thÞ tr­êng tiÒn tÖ Tr¸i phiÕu kho b¹c: Lµ lo¹i tr¸i phiÕu ChÝnh phñ cã thêi h¹n tõ 1 n¨m trë lªn ®­îc ph¸t hµnh víi môc ®Ých huy ®éng vèn theo kÕ ho¹ch cña ng©n s¸ch nhµ n­íc hµng n¨m ®· ®­îc Quèc héi phª duyÖt. Tr¸i phiÕu ®Çu t­: lµ lo¹i tr¸i phiÕu ChÝnh phñ cã thêi h¹n tõ mét n¨m trë lªn bao gåm c¸c lo¹i sau: Tr¸i phiÕu huy ®éng vèn cho tõng c«ng tr×nh cô thÓ thuéc diÖn Ng©n s¸ch Nhµ n­íc, n»m trong kÕ ho¹ch ®Çu t­ ®· ®­îc chÝnh phñ phª duyÖt nh­ng ch­a ®­îc bè trÝ vèn ng©n s¸ch trong n¨m kÕ ho¹ch. Tr¸i phiÕu huy ®éng vèn cho Quü hç trî ph¸t triÓn theo kÕ ho¹c tÝn dông ®Çu t­ ph¸t triÓn hµng n¨m ®­îc ChÝnh phñ phª duyÖt. Tr¸i phiÕu c«ng ty: do c¸c c«ng ty cæ phÇn, c¸c doanh nghiÖp nhµ n­íc, c«ng ty tr¸ch nhiÖm h÷u h¹n ph¸t hµnh ®Ó vay vèn trong c«ng chóng ®Çu t­, ®­îc quy ®Þnh trong Th«ng t­ 02/2001/TT-UBCK ngµy 28/9/2001 h­íng dÉn chi tiÕt NghÞ ®Þnh 48/1998/N§- CP vÒ ph¸t hµnh cæ phiÕu vµ tr¸i phiÕu ra c«ng chóng, LuËt doanh nghiÖp, luËt c¸c tæ chøc tÝn dông... Tr¸i phiÕu c«ng ty cã nhiÒu lo¹i kh¸c nhau: Tr¸i phiÕu cã ®¶m b¶o Ph©n biÖt theo møc ®é ®¶m b¶o, tr¸i phiÕu cã 2 lo¹i: Tr¸i phiÕu ®¶m b¶o toµn bé gi¸ trÞ vµ tr¸i phiÕu ®¶m b¶o mét phÇn. Ph©n biÖt theo ph­¬ng thøc ®¶m b¶o, cã 3 lo¹i : Tr¸i phiÕu ®­îc b¶o l·nh thanh to¸n bëi ng©n s¸ch nhµ n­íc; Tr¸i phiÕu ®­îc b¶o l·nh thanh to¸n bëi mét tæ chøc tµi chÝnh trung gian, vµ tr¸i phiÕu ®¶m b¶o b»ng tµi s¶n cña tæ chøc ph¸t hµnh hoÆc b»ng tµi s¶n cña mét n­íc thø ba. Tµi s¶n dïng ®Ó ®¶m b¶o cho tr¸i phiÕu cã thÓ lµ tr¸i phiÕu chÝnh phñ, tr¸i phiÕu cña c«ng ty kh¸c ®­îc ®¶m b¶o thanh to¸n, quyÒn sö dông ®Êt, nhµ ë vµ c«ng tr×nh g¾n liÒn víi ®Êt, c¸c c«ng cô s¶n xuÊt. Tµi s¶n dïng ®Ó b¶o ®¶m ph¶i cã b¶o hiÓm. §¶m b¶o b»ng giÊy tê cã gi¸, gi¸ trÞ ®¶m b¶o ph¶i b»ng tæng gi¸ trÞ tr¸i phiÕu dù ®Þnh ph¸t hµnh; ®¶m b¶o b»ng ®Êt ®ai , tµi s¶n th× gi¸ trÞ ®¶m b¶o ph¶i b»ng 1,5 lÇn tæng gi¸ trÞ tr¸i phiÕu dù ®Þnh ph¸t hµnh. Tr¸i phiÕu kh«ng cã b¶o ®¶m: lµ lo¹i tr¸i phiÕu ®­îc ph¸t hµnh b»ng uy tÝn cña tæ chøc ph¸t hµnh, c«ng ty kh«ng ph¶i ®­a ra bÊt cø mét l­îng gi¸ trÞ nµo ra lµm ®¶m b¶o cho ®ît ph¸t hµnh. Tr¸i phiÕu nµy th­êng do c¸c c«ng ty lín, cã uy tÝn ph¸t hµnh. Tr¸i phiÕu chuyÓn ®æi: Lµ tr¸i phiÕu cã kh¶ n¨ng chuyÓn ®æi thµnh cæ phiÕu th­êng theo nh÷ng ®iÒu kiÖn ®­îc x¸c ®Þnh tr­íc: ®iÒu kiÖn chuyÓn ®æi, thêi h¹n chuyÓn ®æi, tØ lÖ chuyÓn ®æi, vµ ph­¬ng ph¸p tÝnh gi¸ chuyÓn ®æi. Chøng chØ quü ®Çu t­: ®­îc quy ®Þnh trong Th«ng t­ sè 02/2001/TT-UBCK ngµy 28/9/2001 h­íng dÉn chi tiÕt NghÞ ®Þnh sè 48/1998/N§-CP. Chøng chØ quü ®Çu t­ lµ lo¹i chøng kho¸n do c«ng ty qu¶n lý quü ®¹i diÖn cho mét quü ®Çu t­ chøng kho¸n ph¸t hµnh, x¸c nhËn quyÒn h­ëng lîi cña ng­êi ®Çu t­ ®èi víi Quü. Trong th«ng t­ sè 02/2001/TT-UBCK còng ®­a ra nh÷ng kh¸i niÖm vÒ quyÒn mua cæ phÇn vµ chøng quyÒn, tuy nhiªn hiÖn nay trªn thÞ tr­êng chøng kho¸n ViÖt Nam ch­a cho phÐp c¸c lo¹i chøng quyÒn nµy ®­îc giao dÞch nh­ mét lo¹i chøng kho¸n trªn thÞ tr­êng. 2. Tiªu chuÈn ®Ó trë thµnh hµng ho¸ cña thÞ tr­êng chøng kho¸n tËp trung T¹i kho¶n 1 ®iÒu 2 nghÞ ®Þnh sè 48/1998/N§-CP cã quy ®Þnh vÒ c¸c lo¹i chøng kho¸n ®­îc giao dÞch trªn thÞ tr­êng chøng kho¸n ViÖt Nam, bao gåm: Cæ phiÕu Tr¸i phiÕu Chøng chØ quü ®Çu t­ C¸c lo¹i chøng kho¸n kh¸c. Trong ®ã, cæ phiÕu bao gåm c¶ cæ phiÕu phæ th«ng vµ cæ phiÕu ­u ®·i. c¸c cæ phiÕu nµy ph¶i ®­îc tù do chuyÓn nh­îng. Tr¸i phiÕu chØ bao gåm c¸c tr¸i phiÕu ChÝnh phñ vµ tr¸i phiÕu c«ng ty cã thêi gian ®¸o h¹n tõ 1 n¨m trë lªn. So víi thÞ tr­êng chøng kho¸n c¸c n­íc, chñng lo¹i chøng kho¸n trªn thÞ tr­êng chøng kho¸n trªn thÞ tr­êng chøng kho¸n ViÖt Nam cßn rÊt Ýt vµ ®¬n gi¶n. ThÞ tr­êng chøng kho¸n ViÖt Nam míi ®­îc thµnh lËp, giai ®o¹n nµy kiÕn thøc vÒ chøng kho¸n vµ thÞ tr­êng chøng kho¸n ®èi víi c«ng chóng ®Çu t­ nh×n chung lµ rÊt m¬ hå. ViÖc ®­a nhiÒu lo¹i chøng kho¸n vµo giao dÞch t¹i thÞ tr­êng chøng kho¸n ViÖt Nam ngay trong giai ®o¹n ®Çu lµ viÖc kh«ng nªn lµm. MÆc dï lµm nh­ vËy thÞ tr­êng sÏ cã nhiÒu hµng ho¸, nh­ng bªn c¹nh ®ã thÞ tr­êng sÏ rÊt dÔ mÊt uy tÝn, bÊt æn, dÔ dÉn ®Õn t×nh tr¹ng kh«ng thÓ qu¶n lý ®­îc thÞ tr­êng. Ngoµi ra c«ng t¸c qu¶n lý thÞ tr­êng còng ch­a cã kinh nghiÖm nhiÒu, c¸c v¨n b¶n ph¸p luËt vÒ chøng kho¸n vµ thÞ tr­êng chøng kho¸n ch­a ®­îc thö th¸ch, vÉn cßn trong giai ®o¹n thö nghiÖm, võa lµm võa hoµn chØnh trªn thÞ tr­êng. Do vËy viÖc ®­a ra giao dÞch hai lo¹i chøng kho¸n th«ng th­êng trong thêi gian võa qua lµ hîp lý, võa gióp c«ng chóng lµm quen dÇn víi ho¹t ®éng cña thÞ tr­êng chøng kho¸n, võa cã ®ñ ®iÒu kiÖn ®Ó tõng b­íc kh¾c phôc nh÷ng yÕu kÐm trong giai ®o¹n ®Çu cña thÞ tr­êng chøng kho¸n. Tuy nhiªn trong t­¬ng lai, nÒn kinh tÕ vµ thÞ tr­êng chøng kho¸n ph¸t triÓn, khi tr×nh ®é cña cña ng­êi ®Çu t­ ngµy cµng cao, th× nhu cÇu cña ng­êi ®Çu t­ sÏ rÊt ®a d¹ng vµ lu«n ph¸t triÓn theo h­íng ®ßi hái cÇn cã nhiÒu lo¹i s¶n phÈm ®¸p øng ®­îc nh÷ng yªu cÇu ngµy cµng tinh tÕ h¬n, phøc t¹p h¬n. Hä sÏ quan t©m, høng thó h¬n nÕu nh­ cã thªm hµng ho¸ míi giao dÞch trªn thÞ tr­êng. V× vËy viÖc nghiªn cøu ®Ó ®­a thªm nhiÒu chñng lo¹i hµng ho¸ trªn thÞ tr­êng chøng kho¸n lµ cÇn thiÕt. Chøng kho¸n ®­îc ®­a vµo giao dÞch trªn thÞ trªn thÞ tr­êng tËp trung gäi lµ chøng kho¸n niªm yÕt. Còng gièng nh­ thÞ tr­êng c¸c n­íc kh¸c, ®Ó ®­îc niªm yÕt trªn thÞ tr­êng ViÖt Nam, c¸c c«ng ty ph¸t hµnh chøng kho¸n b¾t buéc ph¶i tu©n thñ nh÷ng ®iÒu kiÖn nhÊt ®Þnh vÒ vèn, tÝnh liªn tôc cña ho¹t ®éng s¶n xuÊt kinh doanh, vÒ hiÖu qu¶ kinh doanh, vÒ tr×nh ®é qu¶n lý vµ ph­¬ng ¸n ®Çu t­ kh¶ thi. ViÖc niªm yÕt chøng kho¸n lµ mét thñ tôc cho phÐp chøng kho¸n cña c«ng ty ph¸t hµnh ®­îc phÐp giao dÞch trªn thÞ tr­êng chøng kho¸n tËp trung. §©y lµ qu¸ tr×nh Uû ban chøng kho¸n chÊp thuËn cho c«ng ty ph¸t hµnh ®­îc phÐp niªm yÕt vµ giao dÞch trªn Trung t©m giao dÞch chøng kho¸n nÕu nh­ c«ng ty nµy ®¸p øng ®Çy ®ñ c¸c ®iÒu kiÖn, tiªu chuÈn do Uû ban chøng kho¸n Nhµ n­íc ®Ò ra. Tiªu chuÈn rniªm yÕt chøng kho¸n trªn thÞ tr­êng chøng kho¸n ViÖt Nam: C¸c c«ng ty muãn niªm yÕt trªn thÞ tr­êng chøng kho¸n ViÖt nam ph¶i tho¶ m·n c¸c quy ®Þnh t¹i §iªï 21 Quy chÕ thµnh viªn, niªm yÕt, c«ng bè c«ng th«ng tin vµ giao dÞch trªn thÞ tr­êng chøng kho¸n ban hµnh kÌm theo QuyÕt ®Þnh sè 79/200/Q§-UBCK - quyÕt ®Þnh cña Chñ tÞch UBCK nhµ n­íc. Nh÷ng ®iÒu kiÖn quy ®Þnh nµy ®¶m b¶o viÖc khi c¸c chøng kho¸n ®­îc niªm yÕt trªn thÞ tr­êng lµ nh÷ng chøng kho¸n cã chÊt l­îng. Møc vèn ®iÒu lÖ tèi thiÓu lµ 10 tû ®ång ViÖt nam: C¸c doanh nghiÖp muèn niªm yÕt t¹i trung tam giao dÞch chøng kho¸n ph¶i cã møc vèn ®iÒu lÖ Ýt nhÊt lµ 10 tû ®ång ViÖt Nam. Trong thêi gian ®Çu viÖc quy ®Þnh møc vèn ®iÒu lÖ nh­ vËy lµ hîp lý, ®iÒu nµy nh»m chän ra ®­îc nh÷ng c«ng ty niªm yÕt lµ nh÷ng c«ng ty cã quy m« s¶n xuÊt t­¬ng ®èi, v÷ng m¹nh, c¸c chøng kho¸n niªm yÕt trªn thÞ tr­êng cã tÝnh æn ®Þnh h¬n, qua ®ã sÏ gióp cho thÞ tr­êng chøng kho¸n ho¹t ®éng ®­îc liªn tôc vµ b×nh æn. Ho¹t ®éng kinh doanh cã l·i trong hai n¨m liªn tôc nhÊt tÝnh ®Õn ngµy xin phÐp niªm yÕt hoÆc niªm yÕt l¹i; t×nh h×nh tµi chÝnh lµnh m¹nh, cã triÓn väng ph¸t triÓn C¸c c«ng ty muèn niªm yÕt trªn thÞ tr­êng chøng kho¸n ph¶i chøng minh t×nh h×nh ho¹t ®éng kinh doanh cña m×nh trong hå s¬ xin tham gia niªm yÕt. §Æc biÖt lµ trong c¸c b¸o c¸o tµi chÝnh ®­îc tr×nh bµy trong b¶n c¸o b¹ch. ViÖc quy ®Þnh c«ng ty ph¶i ho¹t ®éng cã l·i trong hai n¨m liªn tôc tÝnh ®Õn ngµy niªm yÕt ®Ó ®¶m b¶o r»ng: khi ®Õn ngµy xin phÐp niªm yÕt hoÆc niªm yÕt l¹i, c«ng ty ®· ®i vµo ho¹t ®éng mét c¸ch æn ®Þnh, ®· sinh lêi tõ ho¹t ®éng kinh doanh ®ã. bªn c¹nh ®ã, ®iÒu kiÖn nµy còng gióp cho cæ phiÕu cña c«ng ty niªm yÕt cã gi¸ trÞ h¬n vµ ®­îc c«ng chóng ®Çu t­ quan t©m h¬n v× cæ phiÕu cña c«ng ty nµy ®· sinh lîi trong hai n¨m liªn tôc vµ triÓn väng sÏ tiÕp tôc nh­ vËy khi c«ng ty niªm yÕt. Tèi thiÓu 20% vèn cæ phÇn cña tæ chøc ph¸t hµnh ph¶i do trªn 100 ng­êi ®Çu t­ ngoµi tæ chøc ph¸t hµnh n¾m gi÷; Tr­êng hîp vèn cæ phÇn cña tæ chøc ph¸t hµnh tõ 100 tû ®ång ViÖt nam trë lªn th× tû lÖ nµy lµ 15% vèn cæ phÇn cña tæ chøc ph¸t hµnh (nÕu lµ cæ phiÕu) ChØ cã c¸c c«ng ty ph¸t hµnh chøng kho¸n réng r·i ra c«ng chóng míi ®­îc phÐp niªm yÕt chøng kho¸n trªn thÞ tr­êng tËp trung. Tû lÖ 20% ph¶i do Ýt nhÊt lµ 100 ng­êi ®Çu t­ ngoµi tæ chøc ph¸t hµnh n¾m gi÷ ®Ó ®¶m b¶o tÝnh ®¹i chóng cña c«ng ty. Trong thùc tÕ, do viÖc ph¸t hµnh ®· hoµn tÊt tr­íc khi ®¨ng ký niªm yÕt nªn nhiÒu c«ng ty kh«ng ®¸p øng ®­îc ®iÒu kiÖn nµy. Trong tr­êng hîp nµy, nÕu c«ng ty muèn xin ®¨ng ký tham gia niªm yÕt th× c«ng ty ph¶i t×m c¸ch ph©n bæ l¹i sè cæ ®«ng ngoµi tæ chøc ph¸t hµnh ®Ó ®¶m b¶o ®iÒu kiÖn xin niªm yÕt. ý kiÕn kiÓm to¸n ®èi víi b¸o c¸o tµi chÝnh trong hai n¨m liªn tôc gÇn nhÊt tÝnh ®Õn ngµy xin phÐp niªm yÕt hoÆc niªm yÕt l¹i ph¶i lµ chÊp nhËn toµn bé hoÆc chÊp nhËn cã lo¹i trõ. Mét trong nh÷ng ®iÒu kiÖn b¾t buéc khi tham gia thÞ tr­êng chøng kho¸n lµ ph¶i c«ng bè th«ng tin tµi chÝnh c«ng khai. §iÒu kiÖn nµy gióp thÞ tr­êng ho¹t ®éng mét c¸ch c«ng b»ng, hiÖu qu¶, mäi ng­êi ®Çu t­ ®Òu cã c¸c c¬ héi kh¸c nhau ®Ó lùa chän vµ quyÕt ®Þnh ®Çu t­ th«ng qua nguån vµ l­îng th«ng tin nh­ nhau. Tuy nhiªn ®èi víi ng­êi ®Çu t­ ViÖt Nam, chøng kho¸n vµ thÞ tr­êng chøng kho¸n ch._.lµ chuyÖn ®¬n gi¶n. B­íc ®Çu chØ cã thÓ ban hµnh c¸c v¨n b¶n nh­ nghÞ ®Þnh, th«ng t­, ®Ó ®iÒu chØnh nh÷ng néi dung c¬ b¶n vÒ thÞ tr­êng chøng kho¸n. Sau ®ã trong qu¸ tr×nh vËn hµnh cña thÞ tr­êng sÏ dÇn dÇn söa ®æi, bæ sung cho phï hîp víi t×nh h×nh thùc tÕ. VÒ l©u dµi, chóng ta cÇn ph¶i x©y dùng LuËt chøng kho¸n vµ thÞ tr­êng chøng kho¸n. LuËt chøng kho¸n vµ thÞ tr­êng chøng kho¸n do Quèc héi ban hµnh sÏ cã hiÖu lùc ph¸p lý cao. ThÕ nh­ng khi mµ thÞ tr­êng chøng kho¸n ViÖt nam ch­a ®i vµo ho¹t ®éng æn ®Þnh th× sÏ cßn cã nhiÒu söa ®æi, bæ sung cho phï hîp. NÕu ®· x©y dùng thµnh luËt th× khi muèn söa ®æi bæ sung sÏ gÆp rÊt nhiÒu khã kh¨n vµ kh«ng ®¸p øng ®­äc tÝnh linh ho¹t cña thÞ tr­êng chøng kho¸n. V× vËy nhiÖm vô cÊp b¸ch hiÖn nay lµ cÇn ph¶i x©y dùng mét ph¸p lÖnh vÒ chøng kho¸n vµ thÞ tr­êng chøng kho¸n. Trong ph¸p lÖnh cÇn ®­a vµo - Quy ®Þnh cô thÓ vÒ kh¸i niÖm, tÝnh chÊt, ph©n lo¹i vµ chñ thÓ ph¸t hµnh cña tõng lo¹i chøng kho¸n ®­îc giao dÞch trªn thÞ tr­êng chøng kho¸n. Tr­íc khi ®­a vµo ph¸p lÖnh nh÷ng kh¸i niÖm nµy, cÇn nghiªn cøu kh¸i niÖm chung nhÊt, ®óng nhÊt cña c¸c kh¸i niÖm vµ tÝnh chÊt vÒ c¸c lo¹i hµng ho¸ trªn thÞ tr­êng chøng kho¸n thÕ giíi, sau ®ã so s¸nh víi c¸c kh¸i niÖm ®· ®­îc ban hµnh trong c¸c v¨n b¶n ph¸p luËt kh¸c nh­ LuËt Doanh nghiÖp vµ LuËt ng©n hµng... ®Ó cuèi cïng ®­a ra ®­îc quy ®Þnh ®óng nhÊt vÒ lo¹i hµng ho¸ ®­îc phÐp giao dÞch trªn thÞ tr­êng chøng kho¸n ViÖt Nam. Thùc hiÖn viÖc nµy ®Ó tr¸nh sù chång chÐo, sai lÖnh gi÷a c¸c kh¸i niÖm vÒ chøng kho¸n ë nh÷ng v¨n b¶n ph¸p luËt kh¸c nhau. - VÒ chñng lo¹i hµng ho¸ trªn thÞ tr­êng chøng kho¸n, hiÖn nay tuy chØ giao dÞch hai lo¹i chøng kho¸n chñ yÕu lµ cæ phiÕu vµ tr¸i phiÕu. Nh­ng hµng ho¸ cña thÞ tr­êng chøng kho¸n ViÖt nam sÏ kh«ng chØ dõng l¹i ë chç ®ã, mµ cßn giao dÞch c¸c lo¹i chøng kh¸c nh­ chøng chØ quü ®Çu t­, c¸c chøng kho¸n ph¸i sinh. V× vËy, ngay tõ b©y giê chóng ta nªn nghiªn cøu c¸c kh¸i niÖm, tÝnh chÊt cña c¸c lo¹i chøng chØ quü ®Çu t­ vµ chøng kho¸n ph¸i sinh ®Ó dÇn dÇn ®­a ra nh÷ng quy ®Þnh tèt nhÊt, hîp lý nhÊt vÒ c¸c lo¹i hµng ho¸ míi nµy cho thÞ tr­êng chøng kho¸n. - Nhiªn cøu x©y dùng mét NghÞ ®Þnh chung vÒ ph¸t hµnh tr¸i phiÕu ( thay thÕ NghÞ ®Þnh 01/2000/N§-CP vÒ ph¸t hµnh tr¸i phiÕu ChÝnh Phñ vµ QuyÕt ®Þnh sè 120 ngµy 17/9/1994 cña thñ t­íng ChÝnh phñ quy ®Þnh t¹m thêi vÒ viÖc ph¸t hµnh tr¸i phiÕu, cæ phiÕu) theo h­íng quy ®Þnh khung ph¸p lý c¬ b¶n cho viÖc ph¸t hµnh tÊt c¶ c¸c lo¹i tr¸i phiÕu trong n­íc, tr¸i phiÕu ChÝnh phñ, tr¸i phiÕu Quü hç trî ph¸t triÓn vµ tr¸i phiÕu doanh nghiÖp. 2. Gi¶i ph¸p vÒ ph¸t hµnh chøng kho¸n 2.1 Nhãm gi¶i ph¸p nh»m ®Èy m¹nh viÖc ph¸t hµnh cæ phiÕu Mét trong c¸c biÖn ph¸p h÷u hiÖu ®Ó ®Èy m¹nh viÖc ph¸t hµnh cæ phiÕu lµ thùc hiÖn tèt chñ tr­¬ng s¾p xÕp, ®æi míi vµ cæ phÇn ho¸ doanh nghiÖp nhµ n­íc. Tr­íc tiªn cÇn chó träng hoµn chØnh c¸c luËt lÖ, chÝnh s¸ch liªn quan ®Õn cæ phÇn ho¸: ®Ó tiÕn tr×nh cæ phÇn ho¸ diÔn ra thuËn lîi, vÊn ®Ò hiÖn nay lµ ph¶i tiÕp tôc hoµn chØnh c¬ chÕ, chÝnh s¸ch, t¹o hµnh lang ph¸p lý cho viÖc cæ phÇn ho¸ doanh nghiÖp nhµ n­íc. ViÖc ra ®êi NghÞ ®Þnh 64/2002/N§-CP thay thÕ cho NghÞ ®Þnh 44/1998/N§-CP ghi nhËn sù ®æi míi ®¸ng kÓ vÒ c¸c vÊn ®Ò ®Þnh gi¸ doanh nghiÖp, ph­¬ng thøc b¸n cæ phÇn, ®èi t­îng ®­îc mua cæ phÇn vµ ­u ®·i ®èi víi ng­êi lao ®éng trong c¸c doanh nghiÖp cæ phÇn ho¸. C¬ quan qu¶n lý nhµ n­íc cÇn nhanh chãng ban hµnh c¸c v¨n b¶n h­íng dÉn thùc hiÖn NghÞ ®Þnh, ®Æc biÖt lµ h­íng dÉn vÒ viÖc ¸p dông c¸c ph­¬ng ph¸p ®Þnh gi¸ doanh nghiÖp, sù tham gia cña c¸c chuyªn gia kü thuËt, kinh tÕ tµi chÝnh vµo qu¸ tr×nh ®Þnh gi¸, viÖc lùa chän c¸c tæ chøc tµi chÝnh trung gian, c¸c ph­¬ng thøc ®Êu thÇu vµ b¶o l·nh ph¸t hµnh cæ phiÕu. Nhµ n­íc cÇn cã biÖn ph¸p ®«n ®èc vµ quy tr¸ch nhiÖm cô thÓ cho c¸c Bé, ngµnh, UBNN tØnh, thµnh phè vµ c¸c tæng c«ng ty 91 trong viÖc thùc hiÖn tèt c«ng t¸c s¾p xÕp, ph©n lo¹i vµ cæ phÇn ho¸ doanh nghiÖp. C¸c bé ngµnh, ®Þa ph­¬ng vµ tæng c«ng ty nhµ n­íc nªn chñ ®éng ®­a ra lé tr×nh cæ phÇn ho¸ vµ ®a d¹ng ho¸ së h÷u cho c¸c doanh nghiÖp thuéc ®èi t­îng qu¶n lý, kiªn quyÕt thùc hiÖn viÖc gi¶i thÓ, ph¸ s¶n ®èi víi nh÷ng doanh nghiÖp kinh doanh thua lç kÐo dµi, mÊt kh¶ n¨ng thanh to¸n, kÞp thêi th¸o gì nh÷ng khã kh¨n, v­íng m¾c trong qu¸ tr×nh thùc hiÖn cæ phÇn ho¸, x¾p xÕp doanh nghiÖp nhµ n­íc. §ång thêi ChÝnh phñ cÇn t¨ng c­êng chØ ®¹o vµ th­êng xuyªn kiÓm tra tiÕn ®é triÓn khai cæ phÇn ho¸ cu¶ c¸c Bé ban ngµnh, ®Þa ph­¬ng, kÞp thêi th¸o gì nh÷ng khã kh¨n v­íng m¾c, biÓu d­¬ng nh÷ng ®¬n vÞ lµm tèt vµ cã biÖn ph¸p xö lý kiªn quyÕt ®èi víi nh÷ng ®¬n vÞ triÓn khai yÕu kÐm. Kh«ng ngõng c¶i tiÕn quy tr×nh cæ phÇn ho¸ theo h­íng ®¬n gi¶n, dÔ thùc hiÖn C¶i tiÕn quy tr×nh, ph­¬ng ph¸p ®Þnh gi¸ doanh nghiÖp, ¸p dông ph­¬ng ph¸p ®Êu thÇu khi cã thÓ ®­îc, cho phÐp c¸c tæ chøc t­ vÊn, b¶o l·nh ph¸t hµnh tham gia qu¸ tr×nh ®Þnh gi¸ doanh nghiÖp trªn c¬ së thÞ tr­êng. Khi cæ phÇn ho¸, c¸c doanh nghiÖp cã khèi l­îng cæ phÇn lín ra c«ng chóng cÇn cã c¸c tæ chøc t­ vÊn chuyªn ngµnh nh­ ng©n hµng, c«ng ty chøng kho¸n ®øng ra lµm t­ vÊn trong qu¸ tr×nh x©y dùng ph­¬ng ¸n cæ phÇn ho¸ vµ ®¹i lý hoÆc b¶o l·nh ph¸t hµnh. X©y dùng ph­¬ng ¸n b¸n cæ phiÕu cho ng­êi ®Çu t­, x¸c ®Þnh sè l­îng t­¬ng ®èi vµ ®Þnh gi¸ cæ phÇn sÏ b¸n ra c¸n bé vµ ng­êi ®Çu t­ bªn ngoµi doanh nghiÖp. §ång thêi cÇn quy ®Þnh c¸c doanh nghiÖp ph¶i c«ng khai ho¸ viÖc b¸n cæ phÇn cña doanh nghiÖp, ngoµi ra cÇn quy ®Þnh viÖc c«ng bè th«ng tin b¾t buéc, ®Æc biÖt lµ c¸c doanh nghiÖp cã tèi thiÓu 20% vèn cæ phÇn b¸n cho cæ ®«ng bªn ngoµi doanh nghiÖp X©y dùng c¸c ph­¬ng thøc ph©n bæ nguån tiÒn thu ®­îc tõ b¸n cæ phiÕu sao cho ®¹t hiÖu qu¶ cao nhÊt vµ duy tr× ®­îc lßng tin ®èi víi ng­êi ®Çu t­. X©y dùng kÕ ho¹ch c¬ cÊu l¹i vèn vµ ho¹t ®éng còng nh­ tæ chøc cho giai ®o¹n sau cæ phÇn ho¸ nh»m t¨ng c­êng kh¶ n¨ng ho¹t ®éng cã l·i cña c«ng ty. Thùc hiÖn triÓn khai cæ phÇn ho¸ c¸c doanh nghiÖp cã vèn ®Çu t­ n­íc ngoµi. Muèn thùc hiÖn ®­îc tèt viÖc nµy tr­íc hÕt cÇn x©y dùng hÖ thèng v¨n b¶n ph¸p luËt h­íng dÉn viÖc cæ phÇn ho¸ vµ x©y dùng ch­¬ng tr×nh cæ phÇn ho¸ thÝ ®iÓm mét sè doanh nghiÖp liªn doanh tiªn phong cæ phÇn ho¸. §Èy m¹nh c«ng t¸c tuyªn truyÒn vÒ c«ng t¸c cæ phÇn ho¸: Qua kinh nghiÖm cæ phÇn ho¸, kh©u quan träng nhÊt vµ thêi gian l©u nhÊt lµ kh©u lµm t­ t­ëng, tøc lµ phæ biÕn chÝnh s¸ch, chÕ ®é råi lµm c«ng t¸c t­ t­ëng ®èi víi nh÷ng ng­êi lao ®éng... Do vËy, mét yªu cÇu n÷a lµ n©ng cao nhËn thøc cña c¸c cÊp ngµnh vÒ cæ phÇn ho¸ doanh nghiÖp nhµ n­íc. Ngoµi viÖc tuyªn truyÒn vÒ chñ tr­¬ng cña §¶ng vµ Nhµ n­íc, cÇn ph¶i phæ biÕn réng r·i c¸c chÕ ®é cæ phÇn ho¸ cho mäi ®èi t­îng trong x· héi ®Ó mäi ng­êi hiÓu râ chñ tr­¬ng vµ chÝnh s¸ch cæ phÇn ho¸. 2.2 Nhãm gi¶i ph¸p nh»m thóc ®Èy viÖc ph¸t hµnh tr¸i phiÕu a) Gi¶i ph¸p thóc ®Èy ph¸t hµnh tr¸i phiÕu doanh nghiÖp. §Ó gióp c¸c doanh nghiÖp ViÖt Nam më réng h×nh thøc huy ®éng vèn th«ng qua ph¸t hµnh tr¸i phiÕu, tr­íc m¾t chóng ta ph¶i ­u tiªn tiÕn hµnh c¶i c¸ch trong lÜnh vùc cã ¶nh h­ëng trùc tiÕp ®Õn m«i tr­êng ho¹t ®éng cña tr¸i phiÕu doanh nghiÖp. §ång thêi cÇn tiÕn hµnh nh÷ng c«ng viÖc sau ®©y: X©y dùng mét khung ph¸p lý ®Çy ®ñ, ®ång bé vµ thèng nhÊt qu¶n lý viÖc ph¸t hµnh tr¸i phiÕu doanh nghiÖp, tr¸nh t×nh tr¹ng m©u thuÉn, chång chÐo tõ v¨n b¶n ph¸p lý ®Õn chøc n¨ng cña c¬ quan qu¶n lý. Nhµ n­íc cÇn t¨ng c­êng h¬n n÷a tÝnh tù chñ kinh doanh cña c¸c doanh nghiÖp nhµ n­íc b»ng viÖc gi¶m vµ tiÕn dÇn ®Õn lo¹i bá hoµn toµn viÖc ­u ®·i ®èi víi c¸c doanh nghiÖp kh«ng thuéc diÖn c¸c doanh nghiÖp c«ng Ých. KhuyÕn khÝch c¸c doanh nghiÖp tham gia vµo thÞ tr­êng tr¸i phiÕu th«ng qua viÖc ®¬n gi¶n ho¸ c¸c ®iÒu kiÖn vµ thñ tôc ph¸t hµnh vµ niªm yÕt tr¸i phiÕu. Ph¸t triÓn c¸c tæ chøc tµi chÝnh trung gian bao gåm c¸c ng©n hµng th­¬ng m¹i, ng©n hµng ®Çu t­, c«ng ty chøng kho¸n thùc hiÖn c¸c ®iÒu kiÖn b¶o l·nh ph¸t hµnh, t­ vÊn ®Çu t­, m«i giíi chøng kho¸n gióp cho tr¸i phiÕu doanh nghiÖp trªn thÞ tr­êng ®­îc l­u th«ng vµ cã tÝnh thanh kho¶n cao. Thµnh lËp vµ ph¸t triÓn hÖ thèng c¸c tæ chøc ®Þnh møc tÝn nhiÖm lµm c¬ së cho viÖc x¸c ®Þnh l·i suÊt tr¸i phiÕu doanh nghiÖp khi ph¸t hµnh. C¸c ng©n hµng th­¬ng m¹i quèc doanh cÇn ph¶i ¸p dông c¸c biÖn ph¸p c¬ cÊu l¹i nî, lµnh m¹nh ho¸ ho¹t ®éng tµi chÝnh. Nh»m môc ®Ých nhanh chãng chuyÓn ®æi thµnh c¸c Ng©n hµng th­¬ng m¹i cæ phÇn ®ñ ®iÒu kiÖn niªm yÕt trªn thÞ tr­êng chøng kho¸n ViÖt Nam Víi thùc tr¹ng ph¸t hµnh tr¸i phiÕu cña c¸c doanh nghiÖp ViÖt Nam nh­ hiÖn nay, còng nh­ nh÷ng khã kh¨n mµ c¸c doanh nghiÖp ®ang gÆp ph¶i, mét vÊn ®Ò næi lªn lµ cÇn cã nh÷ng gi¶i ph¸p tr­íc m¾t còng nh­ l©u dµi nh»m thóc ®Èy thÞ tr­êng tr¸i phiÕu doanh nghiÖp ph¸t triÓn lµnh m¹nh vµ hiÖu qu¶ ®Ó gãp phÇn th¸o gì nh÷ng khã kh¨n vÒ vèn cho doanh nghiÖp còng nh­ ®¸p øng ®­îc nh÷ng chiÕn l­îc ph¸t triÓn kinh tÕ x· héi theo h­íng c«ng nghiÖp ho¸, hiÖn ®¹i ho¸ ®Êt n­íc. Gi¶i ph¸p thóc ®Èy ph¸t hµnh tr¸i phiÕu chÝnh phñ Ph¸t hµnh vµ ®­a tr¸i phiÕu chÝnh phñ vµo giao dÞch t¹i thÞ tr­êng chøng kho¸n tËp trung lµ mét chñ tr­¬ng lín cña §¶ng vµ nhµ n­íc ta, nã kh«ng chØ nh»m t¹o nguån hµng cung øng cho thÞ tr­êng mµ cßn t¹o ®iÒu kiÖn cho c«ng chóng ®Çu t­ quen dÇn víi viÖc n¾m gi÷ tr¸i phiÕu chÝnh phñ. Ngoµi ra nã cßn cã ý nghÜa v« cïng quan träng trong viÖc huy ®éng vèn ng©n s¸ch rÊt lín cho ho¹t ®éng chi tiªu cña chÝnh phñ. Tuy nhiªn t×nh h×nh ph¸t hµnh tr¸i phiÕu chÝnh phñ trong thêi gian qua trªn c¶ thÞ tr­êng b¸n lÎ vµ thÞ tr­êng tr¸i phiÕu ®Òu rÊt khã kh¨n. V× vËy viÖc t×m ra gi¶i ph¸p ®Èy m¹nh ph¸t hµnh vµ giao dÞch tr¸i phiÕu chÝnh phñ lµ v« cïng bøc thiÕt. Cô thÓ: Bé tµi chÝnh cÇn ®­a ra nh÷ng thêi ®iÓm hîp lý h¬n khi ph¸t hµnh tr¸i phiÕu chÝnh phñ th«ng qua h×nh thøc ®Êu thÇu vµ b¶o l·nh ph¸t hµnh, sao cho hai h×nh thøc ph¸t hµnh trªn ®­îc tæ chøc kh«ng qu¸ gÇn nhau, tr¸nh t×nh tr¹ng c¹nh tranh, thu hót vèn gi÷a hai h×nh thøc. Do ®Æc thï cña lo¹i mÆt hµng nµy lµ cã l·i suÊt cè ®Þnh trong mét thêi gian dµi nªn rñi ro l·i suÊt kh¸ cao, ch­a hÊp dÉn ®­îc c¸c nhµ ®Çu t­. ChÝnh phñ cÇn cã nh÷ng thay ®æi vÒ c¬ chÕ x¸c ®Þnh l·i suÊt tr¸i phiÕu ChÝnh phñ hiÖn hµnh hîp lý h¬n. Nªn ch¨ng ChÝnh phñ cÇn nghiªn cøu ®Ó ph¸t hµnh tr¸i phiÕu chÝnh phñ cã l·i suÊt ®iÒu chØnh theo l·i suÊt thÞ tr­êng (l·i suÊt th¶ næi) ®Ó t¨ng tÝnh hÊp dÉn h¬n cho mÆt hµng nµy. Lo¹i tr¸i phiÕu nµy ch¾c ch¾n sÏ nhËn ®­îc sù ñng hé cña c¸c nhµ ®Çu t­ v× nã b¶o vÖ quyÒn lîi cña hä, trong tr­êng hîp thÞ tr­êng bÊt æn. §Ó ®a d¹ng ho¸ c¸c lo¹i hµng ho¸, cã thÓ ph¸t hµnh thªm c¸c lo¹i tr¸i phiÕu chÝnh phñ cã thêi h¹n kh¸c nhau: 2 n¨m, 4 n¨m, 6 n¨m...®an xen kÏ nhau hoÆc ph¸t hµnh c¸c lo¹i tr¸i phiÕu c«ng tr×nh, c¸c dù ¸n chiÕn l­îc cña nÒn kinh tÕ. §iÒu ®ã sÏ lµm t¨ng sù quan t©m vµ thu hót thªm ng­êi ®Çu t­ v× hä sÏ cã c¸c lùa chän ®a d¹ng h¬n. 3. Nhãm gi¶i ph¸p vÒ ph¸t triÓn chøng kho¸n niªm yÕt ViÖc ®­a hµng ho¸ vµo thÞ tr­êng chøng kho¸n lµ mét qu¸ tr×nh liªn tôc ngay c¶ khi thÞ tr­êng ®· ph¸t triÓn. Khi mµ thÞ tr­êng chøng kho¸n ViÖt Nam míi ®i vµo ho¹t ®éng, qui m« cña thÞ tr­êng cßn nhá th× viÖc t¨ng l­îng chøng kho¸n niªm yÕt trªn thÞ tr­êng chøng kho¸n trë thµnh nhiÖm vô bøc thiÕt vµ cÊp b¸ch. ¸p dông nhiÒu h¬n n÷a c¸c chÝnh s¸ch ­u ®·i ®èi víi c¸c c«ng ty niªm yÕt. Theo ý kiÕn cña nhiÒu doanh nghiÖp th× c¸c chÝnh s¸ch ­u ®·i hiÖn nay ch­a ®ñ m¹nh ®Ó khuyÕn khÝch c¸c doanh nghiÖp cæ phÇn cña ViÖt nam nhiÖt t×nh tham gia niªm yÕt t¹i trung t©m giao dÞch chøng kho¸n. Trong giai ®o¹n ®Çu ph¸t triÓn thÞ tr­êng chøng kho¸n, hç trî chÝnh s¸ch tõ phÝa chÝnh phñ lµ ®iÒu kiÖn tiªn quyÕt trong viÖc ph¸t triÓn thÞ tr­êng. Do chÝnh s¸ch thuÕ lµ ph­¬ng tiÖn h÷u hiÖu nhÊt thÓ hiÖn ý chÝ cña nhµ n­íc. ¦u ®·i thuÕ cho c¸c c«ng ty niªm yÕt ®Ó t¹o cho c¸c doanh nghiÖp cã thªm lîi nhuËn tr¶ cæ tøc, hÊp dÉn nhµ ®Çu t­. Ch¼ng h¹n nh­: ®èi víi doanh nghiÖp niªm yÕt ph¸t hµnh lÇn ®Çu sÏ ®­îc miÔn thuÕ doanh thu tõ 3-5 n¨m, ®èi víi c«ng ty ph¸t hµnh bæ sung sÏ ®­îc gi¶m thuÕ doanh thu tõ 3-5 n¨m. Thùc hiÖn chÝnh s¸ch ­u ®·i ®èi víi c¸c c«ng ty niªm yÕt trong viÖc vay vèn ng©n hµng. T×nh tr¹ng tµi chÝnh vµ ho¹t ®éng cña c«ng ty niªm yÕt lµ t­¬ng ®èi æn ®Þnh vµ ®¸ng tin cËy do tÝnh minh b¹ch ®­îc ®¶m b¶o h¬n so víi c¸c c«ng ty kh«ng niªm yÕt. Mét ng©n hµng cung cÊp tÝn dông cho mét cong ty niªm yÕt sÏ ph¶i chÞu Ýt rñi ro h¬n so víi viÖc cung cÊp tÝn dông cho c¸c c«ng ty kh«ng niªm yÕt do tµi s¶ thÕ chÊp ®«Ý víi kho¶n vay ng©n hµng cña c«ng ty niªm yÕt ®­îc ®Þnh gi¸ cao h¬n. Do ®ã, c«ng ty niªm yÕt xøng ®¸ng ®­îc h­ëng nh÷ng ­u ®·i vÒ l·i suÊt vÝ dô nh­ ­u ®·i trong l·i suÊt c¬ b¶n, kú h¹n kho¶n vay, h¹n møc tÝn dông... Th¾t chÆt mèi quan hÖ gi÷a cæ phÇn ho¸ vµ niªm yÕt chøng kho¸n Gi¶i ph¸p tr­íc tiªn cña vÊn ®Ò nµy lµ lµm cho c¸c tiªu chuÈn cæ phÇn ho¸ ®ång bé víi c¸c tiªu chuÈn niªm yÕt t¹i trung t©m giao dÞch, ®ång thêi b¾t buéc c¸c doanh nghiÖp Nhµ n­íc ®¸p øng ®­îc c¸c ®iÒu kiÖn niªm yÕt ph¶i thùc hiÖn niªm yÕt. §èi víi c¸c c«ng ty ®· cæ phÇn ho¸, c¸c biÖn ph¸p ­u ®·i vÒ thuÕ bæ sung sÏ ®­îc ¸p dông tuú thuéc vµo kho¶ng thêi gian gi÷a qu¸ tr×nh cæ phÇn ho¸ vµ niªm yÕt. VÝ dô nh­, mét c«ng ty tiÕn hµnh niªm yÕt trong vßng 6 th¸ng sau khi cæ phÇn ho¸ sÏ ®­îc h­ëng chÕ ®é gi¶m 50 % thuÕ trong vßng hai n¨m bªn c¹nh ­u ®·i vÒ thuÕ dµnh cho c«ng ty niªm yÕt. Trong tr­êng hîp niªm yÕt mét n¨m sau khi cæ phÇn ho¸, c«ng ty sÏ ®­îc h­ëng chÕ ®é ­u ®·i thuÕ thªm mét n¨m n÷a. C¸c c«ng ty niªm yÕt trong thêi gian h¬n mét n¨m kÓ tõ khi cæ phÇn ho¸ sÏ kh«ng ®­îc h­ëng chÕ ®é ­u ®·i thuÕ phô thªm nµy. Ban ®æi míi qu¶n lý doanh nghiÖp trung ­¬ng vµ ë c¸c ngµnh, ®Þa ph­¬ng cÇn cã sù phèi hîp chÆt chÏ, ®Þnh kú víi Uû ban chøng kho¸n Nhµ n­íc ®Ó h­íng dÉn c¸c doanh nghiÖp cæ phÇn ho¸ ®ñ tiªu chuÈn kÕt hîp qu¸ tr×nh cæ phÇn ho¸ víi viÖc ph¸t hµnh chøng kho¸n ra c«ng chóng ®Ó niªm yÕt hoÆc ®¨ng ký niªm yÕt l¹i taÞ trung t©m giao dÞch chøng kho¸n. Tuyªn truyÒn më c¸c líp båi d­ìng kiÕn thøc vÒ chøng kho¸n vµ thÞ tr­êng chøng kho¸n cho c¸n bé c¸c doanh nghiÖp, ®Æc biÖt lµ c¸n bé qu¶n lý. Lµm cho c¸c doanh nghiÖp hiÓu ®­îc lîi Ých vµ tÇm quan träng cña viÖc tham gia vµo thÞ tr­êng chøng kho¸n tËp trung. HÇu hÕt c¸c doanh nghiÖp ®Òu lo sî vÒ vÊn ®Ò c«ng khai th«ng tin khi tham gia vµo thÞ tr­ßng chøng kho¸n chÝnh thøc. §iÒu quan träng ®èi víi c¸c c¬ quan qu¶n lý nhµ n­íc hiÖn nay lµ ph¶i lµm sao gióp c¸c doanh nghiÖp hiÓu ®­îc viÖc minh b¹ch ho¸ vµ c«ng khai th«ng tin vÒ doanh nghiÖp lµ mét thø v¨n minh kinh doanh. X©y dùng c¬ chÕ ®¨ng ký tr­íc ®èi víi ho¹t ®éng ph¸t hµnh chøng kho¸n Theo c¬ chÕ ®¨ng ký tr­íc, c«ng ty niªm yÕt ®­îc phÐp lËp vµ ph¸t hµnh tµi liÖu c«ng bè ho¹t ®éng ph¸t hµnh ®· ®­îc ®¨ng ký truíc bao gåm c¸c th«ng tin trªn c¬ së h­íng dÉn cña c¬ quan qu¶n lý. NÕu mét tæ chøc ph¸t hµnh dù ®Þnh ph¸t hµnh thªm mét laäi chøng kho¸n trong mét thêi h¹n nhÊt ®Þnh trong khu«n khæ thêi h¹n ®¨ng ký tr­íc, c«ng ty cã thÓ ph¸t hµnh thªm cæ phiÕu mµ kh«ng cÇn tiÕn hµnh quy tr×nh ®¨ng ký ph¸t hµnh chøng kho¸n míi víi c¬ quan qu¶n lý. TÊt nhiªn lµ bÊt kú thay ®æi nµo x¶y ra kÓ tõ thêi ®iÓm ®¨ng ký tr­íc còng ph¶i ®­îc b¸o c¸o lªn c¬ quan qu¶n lý. C¬ chÕ ®¨ng ký tr­íc cã c¸c lîi Ých sau: cho phÐp tiÕt kiÖm ®wocj mét kho¶ng thêi gian ®¸ng kÓ trong viÖc tiÕn hµnh chuÈn bÞ hå s¬ ph¸t hµnh chøng kho¸n t­ ®ã cho phÐp c¸c c«ngty tiÕp cËn kÞp thêi víi c¸c c¬ héi kinh doanh; gi¶m thiÓu c¸c c«ng viÖc cÇn tiÕn hµnh cho mét ®ît ph¸t hµnh chøng kho¸n; gi¶m chi phÝ ph¸t hµnh th­êng xuyªn. Gi¶i ph¸p kÝch cÇu chøng kho¸n. T¨ng c­êng kiÕn thøc cho c¸c nhµ ®µu t­ th«ng qua c¸c chiÕn dÞch ®µo t¹o vµ phæ biÕn kiÕn thøc cho c«ng chóng. T¹o niÒm tin cho c¸c nhµ ®Çu t­ trªn thÞ tr­êng b»ng viÖc t¨ng c­êng c«ng t¸c c«ng bè th«ng tin, n©ng cao chÊt l­îng kiÓm to¸n, ®ång thêi th«ng qua sù trî gióp quèc tÕ tõng b­íc phæ biÕn vµ ¸p dông nh÷ng th«ng lÖ vÒ qu¶n trÞ c«ng ty tèt trªn thÕ giíi vµo c¸c doanh nghiÖp ViÖt Nam. Gi¶m chi phÝ giao dÞch vµ thêi gian cho c¸c nhµ ®Çu t­, ®ång thêi ®a d¹ng ho¸ c¸c ph­¬ng thøc giao dÞch trªn thÞ tr­êng gióp c¸c nhµ ®Çu t­ cã thÓ dÔ dµng tiÕp cËn víi thÞ tr­êng bÊt kÓ thêi gian vµ kh«ng gian. KhuyÕn khÝch sù ra ®êi cña c¸c tæ chøc ®Çu t­ chuyªn nghiÖp nh­ c¸c quü ®Çu t­ c¸ nh©n vµ tËp thÓ, c¸c quü h­u trÝ vµ sù tham gia cña c¸c c«ng ty b¶o hiÓm nh»m t¨ng c­êng yÕu tè ®Çu t­ dµi h¹n, kh¾c phôc xu h­íng ®Çu t­ ng¾n h¹n nh»m môc ®Ých ®Çu c¬. CÊp phÐp thµnh lËp c¸c c«ng ty t­ vÊn ®Çu t­ chøng kho¸n chuyªn nghiÖp: c¸c c«ng ty t­ vÊn ®Çu t­ cã chøc n¨ng kinh doanh lµ cung cÊp c¸c dÞch vô t­ vÊn ®Çu t­ vµ th«ng tin cho kh¸ch hµng. Ngoµi ra theo yªu cÇu cña kh¸ch hµng, c«ng ty cßn cung cÊp nh÷ng dÞch vô ®Çu t­ cô thÓ nh­ qu¶n lý tµi s¶n mµ kh¸ch hµng tÝn th¸c. Trong giai ®o¹n ®Çu ph¸t triÓn cña thÞ tr­êng chøng kho¸n, c¸c c«ng ty t­ vÊn ®Çu t­ cã thÓ ®èng vai trß quan träng trong viÖc cung cÊp nh÷ng th«ng tin h÷u Ých, ®¸nh gi¸ gi¸ trÞ thùc cña c¸c chøng kho¸n vµ x¸c ®Þnh thêi ®iÓm ®Çu t­ phï hîp. 4. Gi¶i ph¸p n©ng cao tÝnh hiÖu qu¶ cña viÖc c«ng bè th«ng tin Hoµn thiÖn vµ n©ng cao hiÖu qu¶ ph¸p lý ®èi víi c¸c quy ®Þnh vÒ ho¹t ®éng c«ng bè th«ng tin. ViÖc hoµn thiÖn khung ph¸p lý cho c«ng bè th«ng tin trªn thÞ tr­ßng sÏ cã nhiÒu ­u ®iÓm næi bËt ®ã lµ: HiÖu lùc ph¸p lý cña c«ng bè th«ng tin sÏ rÊt cao, t¹o t©m lý æn ®Þnh yªn t©m cho c¸c tæ chøc c¸ nh©n khi tham gia kinh doanh ®Çu t­ vµo thÞ tr­êng chøng kho¸n, ®ång thêi t¹o m«i tr­êng qu¶n lý th«ng tin cã tÝnh æn ®Þnh, nhanh, chÝnh x¸c, kÞp thêi ... MÆt kh¸c, n©ng cao hiÖu lùc cho viÖc xö lý, r¨n ®e ®èi víi hµnh vi vi ph¹m c«ng bè th«ng tin sai sù thËt nh»m ¶nh h­ëng ®Õn ho¹t ®éng cña thÞ tr­êng, tõ ®ã lµm cho ho¹t ®éng cña thÞ tr­êng an toµn h¬n vµ tõ ®ã thu hót c¸c tæ chøc, c¸ nh©n tham gia thÞ tr­êng, ®©y sÏ lµ mét nh©n tè quan träng ®èi víi sù tån t¹i vµ ph¸t triÓn cña thÞ tr­êng chøng kho¸n. §èi víi c¸c tæ chøc niªm yÕt. C¸c tæ chøc niªm yÕt cÇn ph¶i cã bé phËn chuyªn tr¸ch c«ng bè th«ng tin. C¸c c¸n bé phô tr¸ch c«ng bè th«ng tin cÇn ph¶i lµ ng­êi cã thÈm quyÒn trong c«ng ty.. CÇn ph¶i ®¶m b¶o cung cÊp ®Çy ®ñ c¸c th«ng tin ®Þnh kú, tøc thêi vµ theo yªu cÇu. Trong ®ã th«ng tin tøc thêi lµ quan träng nhÊt v× cã t¸c dông trùc tiÕp ®Õn gi¸ chøng kho¸n trªn thÞ tr­êng. Th«ng tin tøc thêi bao gåm c¸c th«ng tin tèt vµ kh«ng tèt cña tæ chøc niªm yÕt. Bªn c¹nh nh÷ng th«ng tin vÒ tæ chøc niªm yÕt ph¶i c«ng bè theo quy ®Þnh, tæ chøc niªm yÕt cã thÓ tiÕn hµnh c«ng bè th«ng tin tù nguyÖn. Tæ chøc niªm yÕt cã thÓ vËn dông c«ng bè th«ng tin tù nguyÖn võa gãp phÇn cung cÊp th«ng tin cho thÞ tr­êng võa lµ h×nh thøc qu¶ng c¸o cho chÝnh m×nh. H×nh thøc c«ng bè th«ng tin ThiÕt lËp c¸c mÉu c«ng bè th«ng tin ®Ó t¹o sù ®ång nhÊt vµ tr¸nh tr­êng hîp c«ng bè th«ng tin sai sãt, thiÕu chÝnh x¸c. Ph¸t triÓn vµ hoµn thiÖn hÖ thèng truyÒn th«ng nèi m¹ng trùc tiÕp gi÷a Trung t©m giao dÞch chøng kho¸n víi c¸c c«ng ty chøng kho¸n. Th«ng tin tõ hÖ thèng giao dÞch t¹i Sµn sÏ truyÒn th¼ng ®Õn c¸c mµn h×nh cña c¸c c«ng ty chøng kho¸n. Nh­ vËy, nhµ ®Çu t­ cã thÓ theo dâi trùc tiÕp c¸c th«ng tin do Trung t©m giao dÞch chøng kho¸n c«ng bè mét c¸ch nhanh chãng qua mµn h×nh t¹i c¸c c«ng ty chøng kho¸n. Kh«ng ngõng n©ng cao chÊt l­îng th«ng tin ®­îc cung cÊp trªn trang chñ cña Trung t©m giao dÞch chøng kho¸n, trang chñ cÇn ®­îc tr×nh bµy theo hai ng«n ng÷ chñ yÕu lµ tiÕng ViÖt vµ Anh ng÷. Ph­¬ng ¸n x©y dùng mét trang chñ cña Trung t©m giao dÞch chøng kho¸n trªn m¹ng Internet cung cÊp tÊt c¶ c¸c th«ng tin liªn quan ®Õn c¸c ®èi t­îng tham gia thÞ tr­êng chøng kho¸n. §iÒu nµy sÏ trî gióp cho c¸c nhµ ®Çu t­ kh«ng cã nhiÒu thêi gian ®Õn c¸c c«ngty chøng kho¸n còng nh­ c¸c nhµ ®Çu t­ ë c¸c vïng xa trô së cña Trung t©m Giao dÞch chøng kho¸n vµ c¸c c«ng ty chøng kho¸n. Ph­¬ng tiÖn c«ng bè th«ng tin. ThiÕt lËp hÖ thèng c«ng bè th«ng tin tù ®éng: §©y lµ hÖ thèng c«ng bè th«ng tin tr¶ lêi tù ®éng b»ng ®iÖn tho¹i khi ng­êi ®Çu t­ cã yªu cÇu. Víi hÖ thèng nµy ng­êi ®Çu t­ cã yªu cÇu. Víi hÖ thèng nµy ng­êi ®Çu t­ cã thÓ tiÕp cËn vµ cËp nhËt th«ng tin 24/24 giê. Víi hÖ thèng c«ng bè th«ng tin nµy, hiÖu qu¶ cña viÖc ®¶m b¶o chÊt l­îng néi dung th«ng tin vµ thêi gian c«ng bè sÏ ®­îc n©ng cao vµ ®¹t hiÖu qu¶ tèt. Xö lý vi ph¹m: Xö lý nghiªm c¸c vi ph¹m vÒ quy ®Þnh c«ng bè th«ng tin trªn thÞ tr­êng chøng kho¸n. C«ng khai c¸c vi ph¹m vµ xö lý vi ph¹m vÒ c«ng bè th«ng tin cña c¸c tæ chøc niªm yÕt vµ c¸c ®èi t­îng liªn quan trªn ph­¬ng tiÖn th«ng tin ®¹i chóng. CÇn cã v¨n b¶n h­íng dÉn chi tiÕt vÒ c¸c vÊn ®Ò, c¸c ®èi t­îng vµ c¸c møc xö ph¹t trong NghÞ ®Þnh 22/2002/N§-CP cña ChÝnh phñ vÒ viÖc xö ph¹t hµnh chÝnh trong lÜnh vùc chøng kho¸n vµ thÞ tr­êng chøng kho¸n. IV-TriÓn väng cña thÞ tr­êng chøng kho¸n ViÖt Nam dùa trªn nh÷ng nç lùc tõ phÝa c¬ quan qu¶n lý nhµ n­íc. 1. Nh÷ng nç lùc tõ phÝa c¬ quan qu¶n lý nhµ n­íc Theo b¸o §Çu t­ chøng kho¸n sè ra míi nhÊt (sè ngµy 11/11/2002), UBCKNN ®· triÓn khai mét sè biÖn ph¸p gióp æn ®Þnh thÞ tr­êng, t¨ng c­êng tÝnh c«ng khai, c«ng b»ng vµ minh b¹ch cña thÞ tr­êng chøng kho¸n ViÖt nam trong t­¬ng lai. UBCKNN ®· hoµn chØnh dù th¶o NghÞ ®Þnh thay thÕ nghÞ ®Þnh 48?N§-CP ®ang göi Bé T­ Ph¸p thÈm ®Þnh ®Ó tr×nh chÝnh phñ xem xÐt, ban hµnh ®ång thêi x©y dùng chiÕn l­îc vµ lé tr×nh ph¸t triÓn ngµnh chøng kho¸n ®Õn n¨m 2010. HiÖn t¹i UBCKNN ®ang xin ý kiÕn cña c¸c bé ban ngµnh liªn quan, dù kiÕn tr×nh chÝnh phñ chiÕn l­îc nµy trong th¸ng 12 n¨m 2002. UBCK ®· b¸o c¸o thñ t­íng chÝnh phñ vµ göi c«ng v¨n cho Bé tµi chÝnh vÒ viÖc miÔn gi¶m thuÕ cho c¸c c«ng ty niªm yÕt, c«ng ty chøng kho¸n vµ ®Ò nghÞ miÔn thuÕ thu nhËp doanh nghiÖp cho c¸c nhµ ®Çu t­ cã tæ chøc. UBCK ®· tr×nh thñ t­íng xem xÐt, chØ ®¹o c¸c bé ngµnh liªn quan phèi hîp víi UBCKNN thùc hiÖn mét sè biÖn ph¸p nh»m khuyÕn khÝch c«ng ty ra niªm yÕt, trong ®ã chó träng c¸c c«ng ty cã quy m« lín, c¸c ng©n hµng th­¬ng m¹i cæ phÇn vµ c¸c doanh nghiÖp cã vèn ®Çu t­ n­íc ngoµi. UBCKNN còng ®ang phèi hîp vµ lµm viÖc víi c¸c bé ngµnh liªn quan xem xÐt viÖc thµnh lËp mét sè quü ®Çu t­ vµ c«ng ty qu¶n lý quü ®Çu t­ chøng kho¸n, cho phÐp nhµ ®Çu t­ n­íc ngoµi më tµi kho¶n t¹i c¸c c«ng ty chøng kho¸n, cho phÐp c¸c quü b¶o hiÓm ®­îc mua b¸n chøng kho¸n. UBCK ®ang chØ ®¹o Trung t©m giao dÞch chøng kho¸n thµnh phè Hå ChÝ Minh chuÈn bÞ c¸c ®iÒu kiÖn vÒ kü thuËt vµ ph¸p lý ®Ó cã thÓ thùc hiÖn t¨ng dÇn sè lÇn khíp lÖnh trong mét phiªn giao dÞch vµ níi réng biªn ®é dao ®éng gi¸ giao dÞch lªn 5% vµo ®Çu n¨m 2003. §ång thêi ®ang nghiªn cøu c¸c gi¶i ph¸p vÒ gi¶m møc ký quü cho c¸c nhµ ®Çu t­, cho phÐp c¸c c«ng ty chøng kho¸n t¹m øng vèn cho kh¸ch hµng mua chøng kho¸n. UBCK ®ang ®Èy m¹nh c«ng t¸c thanh tra, gi¸m s¸t ho¹t ®éng cña c¸c chñ thÓ tham gia thÞ tr­êng, xö ph¹t nghiªm nh÷ng tr­êng hîp vi ph¹m theo nghÞ ®Þnh xö ph¹t hµnh chÝnh vÒ chøng kho¸n vµ thÞ tr­êng chøng kho¸n, ®Æc biÖt lµ trong lÜnh vùc c«ng bè th«ng tin cña c¸c c«ng ty niªm yÕt. 2. ChiÕn l­îc ph¸t triÓn thÞ tr­êng chøng kho¸n ViÖt nam tõ nay ®Õn n¨m 2002 do UBCKNN ®Ò ra. Môc tiªu Giai ®o¹n 1 (2003-2005) Giai ®o¹n 2 (2005-2010) 1. HiÖn ®¹i ho¸ hÖ thèng vµ n©ng cÊp ho¹t ®éng cña TTGDCK TpHå ChÝ Minh - §­a hÖ thèng giao dÞch míi vµ vËn hµnh. X©y dùng hÖ thèng dù phßng - ¸p dông hÖ thèng ngõng giao dÞch tù ®éng. 2. T¨ng cung hµng ho¸ - Cho phÐp c«ng ty liªn doanh chuyÓn thµnh c«ng ty cæ phÇn. - Ban hµnh chÝnh s¸ch liªn kÕt cæ phÇn ho¸ víi Niªm yÕt - ChÝnh s¸ch ­u ®·i thuÕ, ­u ®·i cho vay th­¬ng m¹i. - ChÝnh s¸ch b¸n chøng kho¸n qua TTGDCK. - KhuyÕn khÝch ph¸t hµnh chøng quyÒn. - KhuyÕn khÝch c¸c c«ng ty m¹o hiÓm niªm yÕt. - KhuyÕn khÝch ph¸t hµnh tr¸i phiÕu chuyÓn ®æi. 3. §Èy m¹nh cÇu chøng kho¸n. - ChÝnh s¸ch b¸n cæ phiÕu cho ng­êi lao ®éng trong c«ng ty. - Níi láng h¹n chÕ vµ ­u ®·i thuÕ cho c¸c tæ chøc ®Çu t­. - Thµnh lËp quü ®Çu t­. - Níi láng h¹n chÕ ®èi víi ng­êi ®Çu t­ n­íc ngoµi. - Níi láng h¹n chÕ ®èi víi ng­êi ®Çu t­ n­íc ngoµi. - Thµnh lËp quü b×nh æn ®Þnh thÞ tr­êng. - Thµnh lËp c«ng ty t­ vÊn ®Çu t­. - Thµnh lËp quü ®Çu t­ - Níi láng h¹n chÕ ®Çu t­ cña ng­êi n­íc ngoµi. - N©ng cÊp quy m« vèn cña c¸c c«ng ty chøng kho¸n. - ChÝnh s¸ch më cña liªn doanh víi n­íc ngoµi. 4. Ph¸t triÓn c¸c c«ng ty chøng kho¸n - Më réng ph¹m vi ho¹t ®éng cña c¸c c«ngty chøng kho¸n. - T¨ng c­êng quy m« vèn - KhuyÕn khÝch më réng chi nh¸nh th«ng qua liªn kÕt víi c¸c ng©n hµng th­¬ng m¹i - T¨ng c­êng c¸c quy ®Þnh cÈn träng tµi chÝnh. - Thùc hiÖn chÝnh s¸ch ­u ®·i thuÕ. - N©ng cÊp hÖ thèng. - Ph¸t triÓn hÖ thèng t¸c nghiÖp tËp trung. 5. §¶m b¶o thÞ tr­ßng ho¹t ®éng æn ®Þnh - T¨ng c­êng gi¸m s¸t ho¹t ®éng thÞ tr­êng 6. X©y dùng vµ hoµn thiÖn c¸c tæ chøc thÞ tr­êng. - X©y dùng trung t©m giao dÞch chøng kho¸n Hµ Néi cho c¸c doanh nghiÖp võa vµ nhá. - X©y dùng trung t©m l­u ký ®éc lËp - Xóc tiÕn x©y dùng HiÖp héi chøng kho¸n ViÖt nam - X©y dùng Së giao dÞch chøng kho¸n ViÖt nam. - X©y dùng thÞ tr­êng OTC - Ph¸t triÓn c¸c tæ chøc ®¨ng ký chøng kho¸n. - thµnh lËp c¸c tæ chøc ®Þnh møc tÝn nhiÖm. 7. Hoµn thiÖn khu«n khæ ph¸p lý. -Söa ®æi nghÞ ®Þnh 48/N§-CP - X©y dùng ph¸p lÖnh vµ LuËt chøng kho¸n vµ thÞ tr­êng chøng kho¸n. (Nguån: B¸o ®Çu t­ chøng kho¸n sè ngµy 4/11/2002) Nh­ vËy nh÷ng nç lùc cña ñy ban chøng kho¸n nhµ n­íc cïng víi viÖc x©y dùng nh÷ng chiÕn l­îc phï hîp víi tõng giai ®o¹n ph¸t triÓn cña thÞ tr­êng t¹o cho chóng ta niÒm tin vµo triÓn väng cña thÞ tr­êng chóng kho¸n ViÖt Nam trong t­¬ng lai. KÕt luËn Trong qu¸ tr×nh ph¸t triÓn kinh tÕ, c¸c quèc gia lu«n ®øng tr­íc mét bµi to¸n nan gi¶i, ®ã lµ bµi to¸n t×m nguån cung vÒ vèn. Trong c«ng cuéc c«ng nghiÖp ho¸, hiÖn ®¹i ho¸ cña ViÖt Nam, vÊn ®Ò huy ®éng vèn trë nªn quan träng h¬n bao giê hÕt. §¹i héi §ang toµn quèc lÇn thø VIII ®µ chØ râ "Vèn lµ ch×a kho¸ ®Ó thùc hiÖn c«ng nghiÖp ho¸, hiÖn ®¹i ho¸ ®¸t n­íc" ®ång thêi ®Æt ra nhiÖm vô " Ph¸t triÓn thÞ tr­êng vèn, thu hót c¸c nguån vèn trung vµ dµi h¹n th«ng qua ng©n hµng vµ c¸c c«ng ty tµi chÝnh ®Ó ®¸p øng nhu cÇu vay ®©ug t­ ph¸t triÓn vµ chuÈn bÞ c¸c ®iÒu kiÖn cÇn thiÕt ®Ó tõng b­íc x©y dùng thÞ tr­êng chøng kho¸n phï hîp víi ®iÒu kiÖn ViÖt nam vµ ®Þnh h­íng ph¸t triÓn kinh tÕ x· héi cña ®Êt n­íc". V¨n kiÖn ®¹i héi lÇn thø IX cña §¶ng tiÕp tôc chØ râ nhiÖm vô: " Ph¸t tiÓn thÞ tr­êng vèn ®¸p øng nhu cÇu ph¸t triÓn kinh tÕ, x· héi" Thùc hiÖn nghÞ quyÕt cña §¶ng, Ngµy 20/7/2000 Trung t©m giao dÞch chøng kho¸n Thµnh phè Hå ChÝ Minh ®· chÝnh thøc khai tr­¬ng vµ ®i vµo ho¹t ®éng. ThÕ nh­ng qua h¬n hai n¨m ®i vµo ho¹t ®éng, tuy cã ®­îc nh÷ng thµnh tùu ®Êng khÝch lÖ nh­ng thÞ tr­êng chøng kho¸n ViÖt nam míi chØ ®¹t ®­îc môc tiªu ®Çu tiªn lµ "Kh¼ng ®Þnh sù xuÊt hiÖn vµ triÓn khai ho¹t ®éng cña thÞ tr­êng chøng kho¸n ë ViÖt Nam" mµ ch­a trë thµnh kªnh quan träng cho c¸c doanh nghiÖp huy ®éng vèn. Con sè 19 c«ng ty niªm yÕt trªn Trung t©m giao dÞch chøng kho¸n lµ qu¸ nhá so víi sè l­îng c¸c doanh nghiÖp cã nhu cÇu huy ®éng vèn vµ nÕu so víi tæng sè doanh nghiÖp trong nÒn kinh tÕ th× con sè ®ã l¹i cµng nhá bÐ. Nh­ vËy nh­ ta ®· ®Ò cËp trong phÇn gi¶i ph¸p, nhiÖm vô ®Çu tiªn vµ cÊp b¸ch nhÊt trong viÖc ph¸t triÓn thÞ tr­êng chøng kho¸n ViÖt nam hiÖn nay ®ã lµ UBCKNN phèi hîp cïng c¸c Bé ngµnh liªn quan cÇn x©y dùng mét hµnh lang ph¸p lý hoµn thiÖn vµ ®ång bé ®iÒu chØnh mäi ho¹t ®éng cña thÞ tr­êng chøng kho¸n. ChØ khi nµo cã mét m«i tr­êng ph¸p lý æn ®Þnh vµ lµnh m¹nh th× ho¹t ®éng ph¸t hµnh, niªm yÕt vµ ®Çu t­ chøng kho¸n míi s«i ®éng vµ hiÖu qu¶ ®­îc. ThÕ nh­ng ®Ó nh÷ng nç lùc tõ phÝa c¬ quan qu¶n lý nhµ n­íc thùc sù ph¸t huy ®­îc kÕt qu¶ mong muèn th× cÇn cã sù ®ång t×nh ñng hé cña tÊt c¶ c¸c thµnh phÇn ®· vµ sÏ tham gia thÞ tr­êng ®ã lµ : c¸c doanh nghiÖp, c¸c c«ng ty chøng kho¸n, c¸c quü ®Çu t­ chøng kho¸n, c¸c ng©n hµng th­¬ng m¹i, c¸c nhµ ®Çu t­...®Ó cã thÓ khai th¸c ®­îc hiÖu qu¶ nh÷ng tiÒm n¨ng vèn cã cña nÒn kinh tÕ, gióp thÞ tr­êng chøng kho¸n ViÖt nam thùc sù ph¸t huy ®­îc vai trß ®Ých th­c: lµ kªnh huy ®éng vèn trung vµ dµi h¹n hiÖu qu¶ cho nÒn kinh tÕ. tµi liÖu tham kh¶o I- C¸c v¨n b¶n ph¸p luËt LuËt c«ng ty 1990 LuËt doanh nghiÖp nhµ n­íc 1990. LuËt doanh nghiÖp 1999 NghÞ ®Þnh 72/1994/N§-CP ban hµnh ngµy 20/7/1994 vÒ quy chÕ ph¸t hµnh tr¸i phiÕu chÝnh phñ vµ ®­îc thay thÕ b»ng nghÞ ®Þnh 01/2000/N§-CP ngµy 13/2/2000 vÒ quy chÕ ph¸t hµnh tr¸i phiÕu chÝn phñ. NghÞ ®Þnh 44/N§-CP vµ NghÞ ®Þnh 64/N§-CP vÒ cæ phÇn ho¸ doanh nghiÖp nhµ n­íc. NghÞ ®Þnh 48/1998/N§-CP ngµy 11/7/1998 vÒ Chøng kho¸n vµ thÞ tr­êng chøng kho¸n. NghÞ ®Þnh sè 120/1994/N§-CP ngµy 17/9/1994 cña chÝnh phñ ban hµnh quy chÕ t¹m thêi vÒ ph¸t hµnh tr¸i phiÕu, cæ phiÕu doanh nghiÖp nhµ n­íc. NghÞ ®Þnh 22/2000/N§-CP vÒ xö ph¹t vi ph¹m hµnh chÝnh trong lÜnh vùc chøng kho¸n vµ thÞ tr­êng chøng kho¸n. QuyÕt ®Þnh 212?Q§-NH1 ngµy 22/9/1994 cña thèng ®èc ng©n hµng nhµ n­íc ban hµnh thÓ tlÖ ph¸t hµnh tr¸i phiÕu ng©n hµng thu¬ng m¹i, ng©n hµng ®Çu t­ vµ ph¸t triÓn. QuyÕt ®Þnh 1197-TC-KBNN ngµy 5/12/1994 cña Bé tr­ëng Bé tµi chÝnh vÒ viÖc ban hµnh quy chÕ t¹m thêi ®Êu thÇu tr¸i phiÕu chÝnh phñ. Th«ng t­ 01/1998TT-UBCK ngµy 1/10/1998 h­íng dÉn NghÞ ®Þnh 48/N§- CP vÒ ph¸t hµnh cæ phiÕu, tr¸i phiÕu ra c«ng chóng. II- S¸ch PGS.NG¦T §inh Xu©n Tr×nh, PTS NguyÔn ThÞ Quy, Tr­êng §¹i häc ngo¹i th­¬ng: "Gi¸o tr×nh thÞ tr­êng chøng kho¸n" Nhµ xuÊt b¶n Giao dôc,1998. GS.TS NguyÔn Thanh TuyÒn- §¹i häc quèc gia TP Hå ChÝ Minh, gi¸o tr×nh; " Lý thuyÕt thÞ tr­êng chøng kho¸n ", Nhµ xuÊt b¶n TP Hå ChÝ Minh n¨m 1996. Merill Lynch, STC- Sercurities Training Corporation:" Introduction to the sercurities Market", 1994. Robert D. Auerback: " Money, banking and Financial Market.", University of California,1994. Trung t©m nghiªn cøu vµ båi d­ìng nghiÖp vô chøng kho¸n: "LuËt ¸p dông trong ngµnh chøng kho¸n”, UBCKNN, 5/1999. Trung t©m nghiªn cøu vµ båi d­ìng nghiÖp vô chøng kho¸n: "Chøng kho¸n vµ thÞ tr­êng chøng kho¸n nh÷ng kiÕn thøc c¬ b¶n", UBCKNN 2002. UBCKNN: Chøng kho¸n vµ thÞ tr­êng chøng kho¸n (phÇn 1), 1999. UBCKNN: ThÞ tr­êng chøng kho¸n vµ nh÷ng vÊn ®Ò c¬ b¶n trong vËn hµnh thÞ tr­êng chøng kho¸n ë ViÖt Nam , 5/1999. UBCKNN vµ ADB :"Dù th¶o Lé tr×nh ph¸t triÓn thÞ tr­êng vèn" - th¸ng 7/2002 III - T¹p chÝ chuyªn ngµnh B¸o ®Çu t­ chøng kho¸n sè c¸c n¨m 2000-2001-2002. B¸o Chøng kho¸n ViÖt Nam sè c¸c n¨m 2000- 2001-2002. T¹p chÝ nghiªn cøu kinh tÕ T¹p chÝ Tµi chÝnh. Thêi b¸o kinh tÕ ViÖt Nam. B¶n tin thÞ tr­êng chøng kho¸n. T¹p chÝ Kinh tÕ Sµi Gßn. B¸o §Çu t­ sè n¨m 2001-2002. Môc Lôc ._.