Thực trạng về chất lượng cho vay tiêu dùng tại Ngân hàng thương mại cổ phần các Doanh nghiệp Ngoài Quốc doanh (VPBank) - Chi nhánh Thăng Long

có két tốt để cất trữ đảm bảo an toàn. Do yêu cầu của các lãnh chúa, các nhà buôn … nhiều người làm nghề đổi tiền kiêm luôn cả nghiệp vụ cất trữ hộ. Viếc cất trữ hộ của nhiều người làm tăng khoản thu nhập, tăng các loại tiền, thúc đẩy sự thanh toán không dùng tiền mặt. Do việc thanh toán này có những ưu điểm như: giảm thiểu mất cắp, không phải mang vác nhiều … nên đã thu hút được các thuơng gia gửi tiền nhiều hơn. Trong hoạt động thực tiễn, những người cất trữ tiền nhận thường xuyên có người gửi tiền vào cà có người rút tiền ra, song tất cả không cùng một lúc nên tạo dư thừa trong két. Trong khi đó có một bộ phận người thiếu tiền muốn vay. Chính vì thế các nhà buôn này đã sử dụng số tiền dư trong két đó cho vay. Việc cho vay đã mang lại lợi nhuận lớn cho các ông chủ. Do vậy các ông chủ đều tìm cách thu hút tiền gửi để cho vay bằng cách trả lãi cho người gửi tiền. Hoạt động này làm thay đổi cơ bản hoạt động của nhà buôn tiền. Từ kẻ cho vay nặng lãi trở thành nhà buôn tiền và là Ngân hàng. Vậy Ngân hàng được hiểu như thế nào? Có rất nhiều định nghĩa khác nhau về Ngân hàng: có thể định nghĩa qua chức năng, các dịch vụ hoặc vai trò mà chúng thực hiện trong nền kinh tế. Ngân hàng là các tổ chức tài chính cung cấp một danh mục các dịch vụ tài chính đa dạnh nhất – đặc biệt là tín dụng, tiết kiêm, dịch vụ thanh toán và thực hiện nhiều chức năng tài chính nhất xo với bất kỳ một tổ chức kinh doanh nào trong nền kinh tế. 1.1.2. Các hoạt động cơ bản của Ngân hàng thương mại a. Hoạt động huy động vốn Hoạt động huy động vốn chiếm vị trí quan trọng trong các hoạt động của ngân hàng. Ngân hàng huy động vốn chủ yếu dưới hình thức nhận tiền gửi. Khi một ngân hàng bắt đầu hoạt động, nghiệp vụ đầu tiên là mở các tài khoản tiền gửi để giữ hộ và thanh toán hộ cho khách hàng, bằng cách đó ngân hàng huy động tiền của cá doanh nghiệp, các tổ chức và của dân cư. Để gia tăng nguồn tiền gửi trong môi trường cạnh tranh và để có được nguồn tiền có chất lượng ngày càng cao, các ngân hàng đã đưa ra và thực hiện nhiều hình thức huy động vốn khác nhau. Bao gồm: tiền gửi thanh toán, tiền gửi có kỳ hạn của doanh nghiệp và các tổ chức xã hội, tiền gửi tiết kiệm của dân cư, tiền gửi của các ngân hàng khác.Mỗi loại tiền gửi có đặc điểm khác nhau phù hợp với từng đối tượng khác nhau.Ví dụ như loại tiền gửi thanh toán, đây là loại tiền mà các cá nhân, doanh nghiệp gửi vào nhằm mục đích để thanh toán hộ chứ không phải mục đích sinh lời. Lãi suất của khoản tiền này rất thấp ( hoặc bằng không ), nhưng nó có tính chất không ổn định vì khách hàng có thể rút ra bất kỳ lúc nào. Trong khi đó khoản tiền gửi tiết kiệm có tính chất ổn định cao hơn, ngân hàng phải trả lãi suất cao hơn, tùy theo độ dài của kỳ hạn. Trong các loại tiền gửi, loại tiền gửi có kỳ hạn ngắn hạn chiếm một tỷ trọng lớn nhất vì nó phù hợp với nhu cầu của các doanh nghiệp và cá nhân phục vụ cho hoạt động thanh toán là chủ yếu. Hoạt động huy động vốn của Ngân hàng còn được thực hiện bằng việc phát hành các loại giấy tờ có giá, hoặc đi vay các tổ chức tín dụng khác. b. Hoạt động cho vay của Ngân hàng thương mại Hoạt động cho vay là hoạt động sơ khai thứ tiếp theo sau hoạt động huy động vốn. Cho vay nó chiếm một tỷ trọng chủ yếu trong hoạt động sử dụng vốn của NHTM. Trong nền kinh tế, luôn tồn tại những nguồn vốn dư thừa, bên cạnh đó có những người thiếu vốn để đầu tư và kinh doanh. Là một doanh nghiệp đặc biệt, ngân hàng tiến hành hoạt động huy động vốn để cho vay. Nếu ngân hàng tiến hành huy động vốn phải trả lãi cho khách hàng thì cho vay ngân hàng cũng thu lãi của khách hàng. Hoạt động cho vay nó mang lại nguồn thu nhập chủ yếu cho ngân hàng đảm bảo chi trả cho những hoạt động khác như: trả lãi, trả tiền công nhân viên, chi phí quản lý … và mang lại lợi nhuận cho Ngân hàng. Cho vay là việc tổ chức tín dụng giao cho khách hàng một số tiền nhất định để sử dụng vào mục đích và thời gian nhất định theo thỏa thuận với nguyên tắc hoàn trả cả gốc và lãi. Khách hàng phải có trách nhiệm trả lãi và gốc cho Ngân hàng theo đúng thỏa thuận. Khi cho một khách hàng vay vốn Ngân hàng luôn phải tính đến đến rủi ro tín dụng, tính đến khả năng trả nợ của khách hàng đó, bởi không Ngân hàng sẽ rơi vào tình trạng không thu hồi được nợ, mất vốn, nghiêm trọng hơn là mất khả năng thanh toán. Rủi ro tín dụng là khả năng xảy ra những tổn thất ngoài dự kiến cho ngân hàng do khách hàng vay không trả đúng hạn, không trả hoặc không trả đầy đủ vốn và lãi. Có nhiều lý do dẫn đến rủi ro tín dụng như: khách hàng cố tình không trả, khách hàng không tính toán kỹ lưỡng được những bất trắc có thể xảy ra, hoặc cố tình lừa đảo cán bộ tín dụng ngân hàng. Ngoài ra rủi ro tín dụng xảy ra còn do những nguyên nhân bất khả kháng như thiên tai, chiến tranh vợt quá tầm kiểm soát của khách hàng cũng như ngân hàng, do cán bộ tín dụng ngân hàng đánh giá không đúng về khách hàng …Do vậy, để đảm bảo cho khoản vay của ngân hàng sinh lãi và an toàn thì khi cho vay cần tuân thủ theo đúng các nguyên tắc tín dụng. Đó là: Thứ nhất, khách hàng phải sử dụng món vay đúng mục đích. Mục đích này được ngân hàng xem xét trước khi cho vay để đảm bảo tính an toàn của vốn và khả năng thu lãi khách hàng. Ngân hàng không cho vay vốn để sử dụng vào mục đích kinh doanh pháp luật cấm. Khách hàng phải có mục đích rõ rang và có tính khả thi, tức vốn đó khách hàng sử dụng vào kinh doanh phải tạo ra lợi nhuận và có khả năng trả nợ ngân hàng. Sau khi nhận vốn vay, ngân hàng cần đảm bảo khách hàng phải sử dụng đúng mục đích đã cam kết tránh tình trạn khách hàng sử dụng sai mục đích. Thứ hai, khách hàng phải trả gốc và lãi theo đúng hạn quy định. Đây là nguyên tắc rất quan trọng quyết định sự tồn tại và phát triển của một ngân hàng. Nguồn mà ngân hàng có được để tiến hành cho khách hàng vay chủ yếu là nguồn vốn huy động được, khi huy động thế ngân hàng phải tiến hành trả lãi và tất toán cho khách hàng khi đến hạn. Nguyên tắc này đảm bảo cho các hoạt động của ngân hàng được duy trì và phát triển trên cơ sở lợi nhuận thu được từ khách hàng cho vay. Thứ ba là ngân hàng tài trợ cho khách hàng dựa trên phương án vay có hiệu quả. Điều này một mặt giúp khách hàng coa thể tạo ra lợi nhuận, một mặt có thể đảm bảo cho ngân hàng thu được nợ gốc và lãi đúng hạn góp phần vào quá trình phát triển của ngân hàng. Ngoài ra, các ngân hàng khi cho vay vốn còn yêu cầu khách hàng phải có tài sản đảm bảo. Tài sản đảm bảo có thể là động sản, bất động sản hoặc là giấy tờ có giá khác, nó được coi như nguồn trả nợ thứ hai của khách hàng đối với ngân hàng. Khi khách hàng không có khả năng trả nợ cho ngân hàng thì các ngân hàng có thể thu hồi nợ bằng việc phát mại tài sản đảm bảo đó. Cho vay có thể phân loại theo nhiều tiêu trí khác nhau. Phân theo thời gian cho vay: có cho vay ngắn hạn, cho vay trung hạn và cho vay dài hạn. Cho vay ngắn hạn: Là các khoản vay có thời hạn dưới 12 tháng. Cho vay trung hạn: Là các khoản cho vay có thời hạn từ 1 đến 5 năm. Cho vay dài hạn: Là cá khoản cho vay có thời gian từ 5 năm trở lên. Phân theo phương thúc trả nợ: có cho vay hoàn trả một lần, cho vay hoàn trả nhiều lần, cho vay trả theo nhu cầu. Cho vay hoàn trả một lần: là các khoản vay mà khách hàng tiến hành hoàn trả một lần cho ngân hàng khi dến hạn. Cho vay hoàn trả nhiều lần: là các khoản vay mà khách hàng trả nợ cho ngân hàng nhiều lần theo quy định thỏa thuận. Cho vay hoàn trả theo nhu cầu: là khoản vay mà khách hàng có thể trả nợ cho ngân hàng vào bất cứ thời điểm nào trong thời hạn vay vốn, sao cho khi đáo hạn ngân hàng có thể thu hồi được cả nợ gốc và lãi vay. Phân loại theo tài sản đảm bảo có cho vay có tài sản đảm bảo và không có tài sản đảm bảo. Cho vay có tài sản đảm bảo: là các khoản vay mà ngân hàng yêu cầu khách hàng vay phải có tài sản cầm cố thế chấp. Cho vay không có tài sản đảm bảo: là các khoản vay mà ngân hàng không yêu cầu tài sản đảm bảo đối với khách hàng vay, chủ yếu dựa vào uy tín của khách hàng đối với ngân hàng. Phan theo mục đích vay vôn: có cho vay phụ vụ sả xuất kinh doanh và cho vay tiêu dùng. Cho vay sản xuất kinh doanh; là các khoản cho vay khách hàng sử dụng vào hoạt động đầu tư sản xuất kinh doanh. Cho vay tiêu dùng: là các khoản vay phục vụ cho nhu cầu tiêu dùng của cá nhân cũng như hộ gia đình 1.2. Cho vay tiêu dùng tại NHTM 1.2.1. Khái niệm và đặc diểm cho vay tiêu dùng Tiêu dùng là nhu cần thiết yếu của con người. Xuất phát từ nhu cầu của người tiêu dùng là thiếu nguồn tài trợ cho nhu cầu tài chính của mình, đặc biệt cùng với sự phát triển của nền kinh tế nhu cầu tiêu dùng của họ cũng nhiều hơn, tăng lên theo thời gian. Nắm bắt được dặc tính đó, hàng loạt các dịch vụ cho vay tiêu dùng của ngân hàng đã được ra đời. Nguồn gốc của CVTD được bắt đầu từ các hãng bán lẻ với hình thức chủ yếu là bán trả góp. Một số hãng phải vay ngân hàng để bù đắp vốn lưu động cho sản xuất kinh doanh. Các ngân hàng CVTD để giúp cá nhân có thể mua được tài sản phuc vụ cho cuộc sống của họ như: nhà cửa, phương tiện đi lại, vận chuyển … Được các ngân hàng triển khai khá sớm, và cho đến nay CVTD cũng đạt được những thành tựu nhất định cả về quy mô và chất lượng. Và với đặc tính là sản phẩm hiện đại phù hợp với xu thế phát triển của xã hội, CVTD là một trong những sản phẩm có tác dụng nâng cao tính cạnh tranh giữa các ngân hàng, thúc đẩy sự phát triển của ngân hàng. Như vậy cho vay tiêu dùng là gì? Để có được định nghĩa chính xác về cho vay tiêu dùng chúng ta cần biết được đối tượng cho vay tiêu dùng, cơ chế cho vay, hay nói tóm lại là mục đích của cho vay tiêu dùng là gì? Cho vay tiêu dùng được hiểu đơn giản là cho vay để đáp ứng nhu cầu tiêu dùng của cá nhân và hộ gia đình. Đối tượng ở đây là các đơn vị cá thể nhỏ trong xã hội. Cho vay tiêu dùng là khoản vay nhằm tài trợ cho nhu cầu chi tiêu của cá nhân và hộ gia đình. Ngân hàng chuyển tiền trực tiếp cho khách hàng sử dụng theo mục đích tiêu dùng của mình khi đáp ứng đầy đủ các quy định của ngân hàng đề ra. Các khoản vay đó là nguồn tài chính quan trọng giúp cho người tiêu dùng trang trải nhu cầu cuộc sống trước khi họ có khả năng tài chính để thụ hưởng. Đặc điểm của cho vay tiêu dùng Khác với cho vay kinh doanh, mục đích của cho vay tiêu dùng là xuất phát từ nhu cầu cá nhân, hộ gia đình, nguồn trả nợ là thu nhập cố định của họ, độc lập với khoản vay. Vì vậy cần nắm được những đặc điểm đó để có những biện pháp hạn chế, phòng ngừa rủi ro trong quá trình cho vay. Đặc biệt, đối với cán bộ tín dụng cần nắm rõ đặc điểm của cho vay tiêu dùng để xem xét quyết định một khoản vay. Cho vay tiêu dùng có một số dặc điểm sau đây: * Số lượng món vay nhiều nhưng giá trị khoản vay nhỏ Khác với hoạt động cho vay sản xuất kinh doanh, những hoạt động đó nhu cầu về vốn của các doanh nghiệp là lớn. Các khoản cho vay tiêu dùng thường có giá trị nhỏ. Khách hàng khi tìm đến ngân hàng thường có nhu cầu vốn không lớn. Điều này có thể giải thích là do giá trị của hàng hóa dịch vụ mà khách hàng có nhu cầu đó là không quá đắt đỏ, hoặc khách hàng vay vốn đã có sự tích lũy vốn từ trước đối với tài sản có giá trị lớn, họ tìm đến ngân hàng với mục đích hỗ trợ cho hoạt động tiêu dùng của họ. Tuy món vay có giá trị nhỏ nhưng số lượng lại nhiều. Đó là do xã hội phát triển, người tiêu dùng sẽ vay nhiều hơn để đáp ứng nhu cầu của bản thân cũng như của gia đình đồng thời đáp ứng các kế hoạch chi tiêu trên cơ sở kỳ vọng các khoản thu nhập trong tương lai. Vì vậy số lượng khách hàng đến ngân hàng vay vốn là rất đông, khiến tổng quy mô cho vay là rất lớn. * CVTD có tính rủi ro hơn so với cho vay sản xuất kinh doanh Khác với cho vay đối với hoạt động sản xuất kinh doanh, khi cho thẩm định cho vay và khả năng trả nợ của khách hàng ngân hàng có thể căn cứ vào phương án kinh doanh, vào bảng báo cáo kết quả kinh doanh … để quyết định cho vay hay không, giảm rủi ro của các khoản vay. Đối với CVTD, thẩm định khả năng trả nợ của khách hàng ngân hàng chỉ có thể căn cứ vào nguồn thu nhập trong tương lai của khách hàng. Bất kỳ bất trắc hay sự cố gì xảy ra đối với khách hàng như ốm đau bệnh tận, công việc không ổn định … cũng đều ảnh hưởng tới khả năng thu hồi nợ của ngân hàng. Hơn nữa, những thông tin về khách hàng là những thông tin cá nhân thơng fhay được giấu kín làm cho việc thẩm định của ngân hàng là rất khó khăn. Do vậy, cho vay tiêu dùng thường co rủi ro hơn trong các khoản vay của NHTM * Mang lại thu nhập lớn cho Ngân hàng Bất kỳ hoạt động kinh doanh, đầu tư nào cũng được thực hiện trên mối quan hệ giữa rủi ro và lợi nhuận. Rủi ro càng cao thì lợi nhuận kỳ vọng đạt được càng lớn. Đối với ngân hàng cũng vậy, hoạt động cho vay tiêu dùng co mức độ rủi ro cao hơn các khoản cho vay khác, vì thế nó sẽ kỳ vọng mang lại lợi nhuận cao cho ngân hàng. Với việc cho vay với lãi suất cao, cùng với số lượng các khoản cho vay nhiều lợi nhuận ngân hàng thu nhập cao. * Nó nhạy cảm và phụ thuộc vào chu kỳ của nền kinh tế Hoạt động CVTD chịu ảnh hưởng rất lớn từ tình trạng sức khỏe của nền kinh tế. Khi nền kinh tế ổn định và phát triển, thu nhập người dân là cao ở mức ổn định, thì nhu cầu về tiêu dùng của người dân tăng lên. Và ngươc lại, kinh tế suy thoái thu nhập của các cá nhân và hộ gia đình sẽ giảm đi, mọi người sẽ e dè trong việc chi tiêu. Do đó hoạt động cho vay tiêu dùng của ngân hàng vì thế mà kém phát triển. Vì vậy, có thể nói tình hình phát triển kinh tế là một trong những yếu tố thúc đẩy cho vay tiêu dùng. Vai trò của CVTD Đối với ngân hàng, ngoài những đặc diểm chính là rủi ro và chi phí cao, cho vay tiêu dùng giúp tăng khả năng cạnh tranh của ngân hàng với các ngân hàng và các tổ chức tín dụng khác, thu hút được đối tượng khách hàng mới, từ đó mở rộng mối quan hệ với khách hàng. Băng cách nâng cao và mở rộng mang lưới, đa dạng hóa sản phẩm, nâng cao chất lượng dịch vụ cho vay tiêu dùng, số lượng khách hàng đến với ngân hàng sẽ càng nhiều hơn và hình annhr của ngân hàng sẽ ngày càng đẹp hơn trong con mắt của khách hàng. Trong ý nghĩ của công chúng, ngân hàng không chỉ là tổ chức chỉ biết quan tâm đến các công ty và doanh nghiệp mà ngân hàng còn rất qan tâm đến câc nhu cầ nhỏ bé, cần thiết của người tiêu dùng, đáp ứng nguyện vọng cải thiện cuộc sống của người tiêu dùng. Từ đó mà uy tín ngân hàng tăng lên rất nhiều. Cho vay tiêu dùng là một công cụ marketing rất hiệu quả, nhiều người sẽ biết tới ngân hàng hơn. Ngân hàng cũng sẽ huy động được nhiều nguồn tiền gửi cuuả dân cư bởi dân cư sẽ gửi tiền nhiều hơn vào ngân hàng kkhi họ thấy rằng mình sẽ có triển vọng, có lợi từ chính ngân hàng đó. Đối với người tiêu dùng, nhờ có hoạt động CVTD đó mà họ được hưởng những điều kiện sống tốt hơn, được hưởng cuộc sống tốt hơn nhờ những tiện ích trước khi tích lũy đủ tiền mặt và đặc biệt quan trọng hơn nó rất cần cho những trường hợp khi các cá nhân có chi tiêu có tính đột xuất, cấp bách như nhu cầu chi tiêu cho giáo dục và y tế. Đối với nền kinh tế. cho vay tiêu dùng được dùng để tài trợ cho các chi tiêu về hàng hóa và dịch vụ trong nơcs, có tác dụng rất tốt trong việc kích cầu. Nhờ cho vay tiêu dùng các doanh nghiệp đã đẩy nhanh tốc độ tiêu thụ hàng hóa, ngân hàng rút ngắn khoảng thời gian lưu thông, tăng khả năng trữ hàng, đồng thời tạo diều kiện thúc đẩy tăng trưởng kinh tế. 1.2.2. Phân loại Có rất nhiều các tiêu chí khác nhau để phân loại CVTD thành các hình thức khác nhau. Mỗi cách phân loại cho ta những cách nhìn khác nhau về CVTD giúp ta có cái nhìn tổng thể, toàn diện nhất về CVTD. Sau đây là một số cách phân loại: * Căn cứ vào loại tài sản được đảm bảo có 3 loại là: Cho vay tiêu dùng thế chấp lương, thu nhập: là loại cho vay mà đối tượng khách hàng có việc làm tương đối ổn định ở một mức nào đó phù hợp với quy định của ngân hàng. Số tiền được vay sẽ quyết định dựa trên nhu cầu, mức thu nhập thường xuyên của khách hàng và mức cho vay tối đa của ngân hàng. Trước khi thực hiện hợp đồng cho vay ngân hàng phải cần khách hàng kê khai đẩy đủ các khoản thu nhập, lương … của mình. Cho vay cầm cố: Đây là hình thức mà ngân hàng cho khách hàng vay để thực hiện mục đích tiêu dùng của họ theo đó khách hàng phải chuyển quyền kiểm soát tài sản cho ngân hàng. Để đảm bảo nghĩa vụ trả nợ chp ngân hàng, tài sản cầm cố và số lượng tiền vay sẽ được căn cứ thực hiện theo quy định cả văn bản pháp luật điều chỉnh và theo quy định cả ngân hàng. Cho vay có đảm bảo tài sản bằng tài sản hình thành từ tiền vay của ngân hàng. Đây là hình thức cho vay áp dụng đối với khách hàng có nhu cầu vay để mua những tài sản lớn phục vụ mục đích tiêu dùng của họ. Số tiền mà ngân hàng cho vay phụ thuộc vào khả năng tài chính và khả năng trả nợ của khách hàng. Thông thường ngân hàng cho vay với mức 50% - 60% giá trị tài sản mua sắm. * Căn cứ vào phương thức trả nợ của khách hàng Gồm có: cho vay trả góp, cho vay phi trả góp Cho vay trả góp: là loại cho vay trong đó khách hàng tiến hành trả nợ cho ngân hàng làm nhiều lần theo định kỳ đã thỏa thuận bằng việc thanh toán cho ngân hàng một phần nợ gốc và lãi vay. Do nguồn trả nợ của khách hàng là thu nhập hàng tháng nên hình thức cho vay này rất phù hợp và mang lại hiệu quả cao. Hình thức này được các ngân hàng áp dụng rộng rãi vào cá khoản vay có mục đích như: mua sắm nhà của, mua các phương tiện đi lại … Cho vay phi trả góp: là phương cho vay tiêu dùng mà trong đó khách hàng chỉ thanh toán cho ngân hàng một lần khi đến hạn, còn tiền lãi khách hàng phải trả hàng tháng với lãi suất cố định trong suốt kỳ hạn vay. Phương thức này thường áp dụng với các khoản vay nhỏ và ngắn hạn. * Căn cứ vào phương thức cho vay Căn cứ vào phương thức cho vay có thể chia thành: cho vay trực tiếp và cho vay gián tiếp Cho vay trực tiếp: là các khoản cho vay trong đó ngân hàng trực tiếp tiếp xúc và cho khách hàng vay vốn, đồng thời cũng trực tiếp thu nợ từ người vay mà không thông qua yếu tố trung gian. Cho vay gián tiếp: là loại cho vay trong đó ngân hàng thực hien việc cấp vốn cho khách hàng thông qua trung gian là các hãng bán lẻ. Trong trường hợp này, khách hàng cũng không trực tiếp trả nợ cho ngân hàng. * Căn cứ vào mục đích khoản vay Theo tiêu trí này ta có thể chia cho vay tiêu dùng thành 2 loại bao gồm cho vay tiêu dùng cư trú và cho vay tiêu dùng phi cư trú. Cho vay tiêu dùng cư trú: là các khoản cho vay nhằm đáp ứng nhu cầu mua sắm, xây dựng hoặc cải tạo nhà ở của khách hàng là cá nhân hoặc hộ gia đình. Cho vay tiêu dùng phi cư trú: là các khaonr cho vay với mục đích trang trải cho các khoản mua sắm các phương tiện đi lại, đồ dùng gia đình, chi phí học hành giải trí, du lịch … 1.2.3. Quy trình cho vay tiêu dùng Bước 1: Tiếp xúc khách hàng Đây là bước đầu tiên của quy tình tín dụng, ấn tượng đầu tiên của khách hàng với ngân hàng là một điều rất quan trọng nó góp phần tạo ra uy tín của ngân hàng trong tâm trí khách hàng. Trong quá trình tiếp xúc nhân viên ngân hàng phải tiến hành giới thiệu các dịch vụ của ngân hàng và tìm hiểu nhu cầu của khách hàng: khách hàng đến vay vốn để làm gì? Thời hạn vay? Năng lực pháp lý cũng như năng lực tài chính của khách hàng. Sau đó đối chiếu với các quy định hiện hành của ngân hàng xem có phù hợp không? Nếu phù hợp thì nhân viên phải giới thiệu cho khách hàng những thủ tục cần thiết để vay vốn. Đồng thời, tiến hành tiếp nhận hồ sơ khách hàng gồm: bản sao chứng minh thư nhân dân, sổ hộ khẩu, phương án tài trợ… Bước2: Tiến hành thẩm định hồ sơ khách hàng Đây là bước quan trọng thứ hai trong quy trình cho vay, tuy nhiên, nó đóng vai trò có tính quyết định đến rủi ro ngân hàng. Một khi quy trình này không được chú trọng, rủi ro xảy ra cho ngân hàng là không thể tránh khỏi. Vì vậy, nhân viên tín dụng cần nghiên cứu kỹ hồ sơ của khách hàng thông qua nhiều cách: có thể thu nhập thông tin từ các nguồn khác nhau như: từ báo cáo tài chính của khách hàng, từ các bạn hàng hay là từ các khách hàng khác ngân hàng từng quan hệ… Trên cơ sở xem xét hồ sơ khách hàng tiến hành thẩm định lai lịch khách hàng cụ thể, về mục đích vay vốn, tài sản đảm bảo của khách hàng… Bước 3: Tập hợp hồ sơ quy trình ban tín dụng phê duyệt Sau khi tiến hành thẩm định đầy đủ theo các nội dung hướng dẫn trong quy trình này, nhân viên tín dụng tập hợp các tờ trình, báo cáo trình lên các cấp quyết định về tín dụng của ngân hàng. Hồ sơ trình ban tín dụng gồm tờ trình thẩm định khách hàng, đánh giá tài sản đảm bảo, hồ sơ vay do khách hàng cung cấp. Ban tín dụng trong thẩm quyền của mình sẽ tiến hành quyết định cho vay hoặc từ chối cho vay. Nếu cho vay sẽ quyết định mức vay, thời hạn, lãi suất, phương thức trả nợ. Bước 4 : Hoàn thiện hồ sơ và ký hợp đồng tín dụng Nhân viên tín dụng phối hợp cùng phòng thẩm định tài sản đảm bảo bổ sung các giấy tờ pháp lý: hợp đồng thế chấp, cầm cố, bảo lãnh; đăng ký giao dịch bảo đảm tài sản; yêu cầu khách hàng mua bảo hiểm vật chất. Sau khi có đủ các giấy tờ cần thiết, nhân viên tín dụng trình lãnh đạo có thẩm quyền phê duyệt. Bước 5: Giải ngân Sau khi hoàn tất hồ sơ và các điều kiện cần thiết theo quy định, nhân viên tín dụng gửi 1 bản hợp đồng tín dụng và các giấy tờ liên quan đến bộ phận giao dịch để thực hiện việc giải ngân. Bộ phận giao dịch, căn cứ vào hợp đồng tín dụng, khế ước vay tiền, phiếu xuất nhập kho tài sản đảm bảo và các giấy tờ liên quan, kiểm tra tính hợp lệ của các chứng từ kế toán, nếu hợp lệ sẽ tiến hành giải ngân. Bước 6: Kiểm tra và xử lý nợ vay Để đảm bảo an toàn cho khoản vay, nhân viên tín dụng phải chủ động kiểm tra mục đích sử dụng vốn vay định kỳ, tình trạng tài sản đảm bảo, thông báo và đôn đốc khách hàng trả lãi và gốc khi đến hạn. Nếu khi đến hạn, khách hàng có lý do chính đáng chưa trả được gốc hoặc lãi thì nhân viên tín dụng đề xuất gia hạn nợ gốc hoặc lãi. Nếu không có đơn gia hạn thì nhân viên tín dụng thực hiện việc chuyển nợ quá hạn, đồng thời tăng cường đôn đốc khách hàng trả nợ. Khi đã gia hạn cho khách hàng nhưng vẫn không có khả năng trả nợ, đã chuyển nợ quá hạn thì tối đa sau 1 tháng sẽ chuyển hồ sơ cho phòng thu hồi nợ. Bước 7: Tất toán hợp đồng tín dụng và lưu trữ hồ sơ Khi khách hàng trả hết nợ gốc, lãi vay và các chi phí liên quan thì tiến hành thanh lý hợp đồng: xuất kho hồ sơ tài sản thế chấp, thông báo giải chấp gửi đến các cơ quan có thẩm quyền… Sau khi hoàn tất thủ tục, hồ sơ tín dụng được đóng thành tập riêng để lưu trữ theo qui định của NHNN. 1.3. Chất lượng cho vay tiêu dùng tại ngân hàng thương mại 1.3.1. Khái niệm Trong sản xuất kinh doanh, yếu tố quan trọng nhất quyết định đến hiệu quả của quá trình sản xuất kinh doanh đó chính là chất lượng của sản phẩm, hàng hóa sản xuất ra được. Sản phẩm đó có chất lượng khi nó được đem ra thị trường thì được nhiều người tiếp nhận, chất lượng sản phẩm, giá cả phù hợp sẽ làm cho quá trình tiêu thụ hàng hóa một cách nhanh chóng. Chất lượng là cái vô hình, nó được đánh giá trên nhiều tiêu trí khác nhau. Mỗi tiêu trí cho ta cái nhìn khác nhau về sản phẩm đó giúp ta đánh giá được tốt nhất sản phẩm mình đang sử dụng nó như thế nào? Hoạt động CVTD cngx không năm ngoài quy luật đó. Đây là hoạt động chứa nhiều rủi ro, nhưng hứa hẹn mang lại lợi nhuận cao cho ngân hàng. Vì vậy, ngân hàng phải có cái nhìn tổng quát nhất về chất lượng cho vay tiêu dùng để có những chính sách hợp lý. Vậy chất lượng cho vay là gì? Chất lượng cho vay là những lợi ích mà nó mang lại cho cả người cho vay và người đi vay. Một khoản vay của ngân hàng có chất lượng tốt khi nó mang lại lợi ích cho cả ngân hàng – đó là khoản lãi thu từ khách hàng và mang lại lợi ích cho khách hàng – đó là việc sử dụng vốn có hiệu quả và tạo ra lợi nhuận tron sản xuất kinh doanh. Thông thường, khi nói đến nâng cao chất lượng cho vay, người ta thường nghĩ ngay đến việc giảm thiểu rủi ro cho ngân hàng trong quá trình cho vay để đạt được mục tiêu đã đề ra. Việc nâng cao chất lượng co vay tiêu dùng được thể hiện ở nhiều khía cạnh như: tăng quy mô các khoản vay, đảm bảo an toàn khi cho vay, việc thu hồi các khoản nợ … Để đánh giá chất lượng cho vay của một ngân hàng thì ta có thể xem xét, căn cứ vào các chỉ tiêu là: 1.3.2. Các chỉ tiêu đánh giá 1.3.2.1. Chỉ tiêu tăng trưởng dư nợ cho vay - Doanh số cho vay: là số tiền mà ngân hàng cho khách hàng vay. Mức độ tăng trưởng tuyệt đối CVTD = Dư nợ cho vay năm nay – Dư nợ cho vay năm trước Doanh số CVTD năm nay Tốc độ tăng trưởng doanh số =( ----------------------------- - 1) *100 Doanh số CVTD năm trước Doanh số cho vay phản ánh quy mô tuyệt đối của hoạt động cho vay của ngân hàng. Tốc độ doanh số phản ánh khả năng mở rộng tín dụng của ngân hàng. Chỉ số này tăng chứng tỏ ngân hàng cho vay năm nay nhiều hơn năm trước, tức hoạt động tín dụng của ngân hàng được mở rộng. Và ngược lại, khi nó giảm chứng tỏ ngân hàng cho khách hàng vay ít đi. - Doanh số thu nợ: phản ánh số vốn của khách hàng hoàn trả ngân hàng trong từng thời kỳ nhất định. Doanh số th nợ phản ánh :khả năng trả nợ đúng hạn của khách hàng, phản ánh ngân hàng tăng thu nợ quá hạn, thu hồi sớm do có dấu hiệu không lành mạnh trong tình hình tài chính của khách hàng. - Dư nợ cho vay: là tổng dư nợ của ngân hàng tại một thời điểm nhất định Dư nợ cho vay kỳ này Tốc độ tăng tăng dư nợ = (------------------------------ - 1)*100 Dư nợ cho vay kỳ trước - Chỉ tiêu quay vòng vốn cho vay tiêu dùng Doanh số CVTD Vòng quay của vốn CVTD = ----------------------- Dư nợ CVTD Doanh số CVTD mà lớn chứng tỏ quy mô cho vay là rộng và nó sẽ ảnh hưởng tới chất lượng cho vay. Chỉ tiêu vòng quay vốn CVTD được sử dụng nhằm để đánh giá hiệu quả sử dụng vốn của ngân hàng nhằm mục đích CVTD. Nó chỉ ra một đồng vốn mà ngân hàng bỏ ra cho vay có thể thu về bao nhiêu. Chỉ số này càng cao chứng tỏ ngân hàng có vòng quay vốn nhanh, không bị ứ đọng vốn. Điều đó một mặt tạo điều kiện cho khách hàng có thể tiếp xúc với vốn ngân hàng một cách nhanh chóng hơn, mặt khác làm tăng hiệu quả sử dụng vốn của ngân hàng giúp tạo thêm nhiều lợi nhuận. 1.3.2.2. Các chỉ tiêu nợ quá hạn. Nợ quá hạn là khoản nợ mà khách hàng không hoàn trả được cho ngân hàng khi đã đến hạn thỏa thuận đã ghi trên hợp đồng tín dụng. Các chỉ tiêu nợ quá hạn phản ánh mức độ an toàn của hoạt động tín dụng Nợ quá hạn CVTD Tỷ lệ nợ quá hạn = --------------------------- * 100 Tổng dư nợ Tỷ lệ nợ quá hạn ngầm chỉ ra rủi ro đối với các khoản vay, cho biết tỷ lệ dư nợ có nguy cơ mất vốn một phần hoặc toàn bộ trên tổng dư nợ. Tỷ lệ này thấp biểu hiện độ an toàn tín dụng của ngân hàng cao và ngược lại, tỷ lệ cao tức ngân hàng đang có rủi ro và có thể gây mất vốn. Điều này ảnh hưởng tới tình hình chung của ngân hàng, ảnh hưởng tới chất lượng cho vay tiêu dùng. Bất kỳ ngân hàng nào cũng có nợ quá hạn, tỷ lệ này ở các ngân hàng khác nhau là khác nhau. Các ngân hàng luôn tìm cách giảm thiểu tối đa nợ quá hạn của ngân hàng mình. Tỷ lệ này càng cao chứng tổ chất lơngj cho vay càng thấp. Theo quy định của Ngân hàng Nhà nước, tỷ lệ nợ quá hạn trên tổng dư nợ > 7% là yếu kém, nếu chỉ số đó dưới mức 5% ngân hàng được đánh giá có nghiệp vụ tín dụng, chất lượng cho vay cao. Tỷ lệ nợ khó đồi trên tổng dư nợ quá hạn: Khi khách hàng không trả được nợ khi đến hạn, biện pháp thường làm đó là ngân ahngf gia hạn nợ cho khách hàng, tạo điều kiện cho khách hàng có them thời gian để có thể trả nợ cho ngân hàng. Thời gian gia hạn nợ của khách hàng hết mà vẫn không trả được nợ thì khoản nợ đó được xếp vào loại nợ khó đòi. Việc sử dụng tỷ lệ nợ khó đồi trên tổng dư nợ quá hạn cho biết tỷ lệ phần trăm tổng dư nợ quá hạn có khả năng thu hồi. Chỉ số này giúp ta có thể đánh giá chi tiết hơn độ an toàn tín dụng của ngân hàng. 1.3.2.3. Thu nhập từ hoạt động cho vay tiêu dùng. Đây là chỉ tiêu quan trọng nhất trong việc đánh giá chất lượng của CVTD. Việc nâng cao chất lượng CVTD chỉ thực sự thể hiện ý nghĩa của nó khi góp phần quan trọng vào việc nâng cao khả năng sinh lời của ngân hàng, tăng doanh thu cho ngân hàng. Hoạt động chủ yếu của ngân hàng là cho vay, chất lượng, hiệu quả của nó sẽ thể hiện ở tỷ trọng thu nhập từ hoạt động cho vay tiêu dùng trong tổng thu nhập của ngân hàng và ngược lại.  Thu nhập từ hoạt động cho vay Tỷ trọng thu nhập = --------------------------------------- * 100 Tổng thu nhập của ngân hàng Ngoài ra ta còn có thể sử dụng các chỉ tiêu khác để đánh giá chất lượng CVTD của một ngân hàng như: chỉ tiêu cơ cấu tín dụng, chỉ tiêu về tỷ an toàn vốn tối thiểu…, các chỉ tiêu định tính như: công tác thẩm định cho vay, quy chế cho vay, thời gian cho vay… Vì vậy khi xem xét, đánh giá chất lượng CVTD không chỉ nên xem xét một chỉ tiêu nào cả mà phải đánh giá một cách tổng quát tất cả các chi tiêu. 1.4. Các nhân tố ảnh hưởng tới chất lượng CVTD tại NHTM Chất lượng của các khoản CVTD chịu ảnh hưởng của rất nhiều nhân tố bao gồm nhân tố quan và nhân tố khách quan. Để có thể nâng cao được chất lượng CVTD ngân hàng phải xem xét tác động của các nhân tố đến hoạt động cho vay của ngân hàng như thế nào, chỉ ra được những mặt tích cực và những hạn chế còn tồn tại. Từ đó, phát huy một cách hiệu quả những mặt tích cực và hạn chế những mặt tiêu cực. 1.4.1. Nhân tố chủ quan Thứ nhất, chiến lược kinh doanh của ngân hàng. Chiến lược kinh doanh là nhân tố đầu tiên ảnh hưởng tới chất lượng CVTD. Chiến lược được hiểu là tầm nhìn của doanh nghiệp trong dài hạn về phương hướng, về quy mô phát triển, về thị trường, lợi thế, nguồn lực, môi trường ảnh hưởng tới khả năng cạnh tranh, giá trị kỳ vọng mà những người trong và ngoài doanh nghiệp cần. Chiến lược kinh doanh liên quan đến khả năng cạnh tranh thành công trên một thị trường cụ thể. Chiến lược kinh doanh nó quyết định việc lựa chọn sản phẩm, đáp ứng nhu cầu khách hàng, giành lợi thế cạnh tranh so với các đối thủ khác, khai thác và tạo ra các cơ hội mới…Cũng giống như các doanh nghiệp, các NHTM nếu không có chiến lược kinh doanh cụ thể sẽ rơi vào tình trạng bị động, sẽ bị bỏ lại phía sau trong cuộc chạy đua giữa các ngân hàng. Các ngân hàng dựa trên cơ sở một chiến lược linh doanh được xác lập, ngân hàng sẽ chuyển nó thành hành động, lập ra những kế hoạch bộ phận cho từng thời kỳ đảm bảo cho những mục tiêu đã đề ra. Thứ hai, chính sách tín dụng Các khoản vay là tài sản lớn nhất của một ngân hàng. Sự lành mạnh của danh mục cho vay quyết định thu nhập cảu ngân hàng, cũng như tính hiệu quả ._.