Thực trạng và những giải pháp phát triển nghề đan cói ở huyện Kim Sơn, tỉnh Ninh Bình

Bé gi¸o dôc vµ ®µo t¹o Tr−êng ®¹i häc n«ng nghiÖp I ------------------------ Bïi V¨n TiÕn thùc tr¹ng vµ nh÷ng gi¶I ph¸p ph¸t triÓn nghÒ ®an cãi ë huyÖn kim s¬n, tØnh Ninh B×nh LuËn v¨n th¹c sü kinh tÕ Chuyªn ngµnh: kinh tÕ n«ng nghiÖp M· sè: 60 31 10 Ng−êi h−íng dÉn khoa häc: TS. §inh V¨n §7n Hµ Néi - 2007 Lêi cam ®oan - T«i xin cam ®oan r»ng, sè liÖu vµ kÕt qu¶ nghiªn cøu trong luËn v¨n nµy lµ trung thùc vµ ch−a hÒ ®−îc sö dông ®Ó b¶o vÖ mét häc vÞ nµo. - T«i xin cam ®oan r»ng, mäi sù gióp ®ì cho viÖc thùc hiÖn luËn v¨n nµy ®3 ®−îc c¶m ¬n vµ c¸c th«ng tin trÝch dÉn trong luËn v¨n ®Òu ®3 ®−îc chØ râ nguån gèc. T¸c gi¶ luËn v¨n Bïi V¨n TiÕn Trường ðại học Nông nghiệp 1 - Luận văn Thạc sỹ khoa học ----------------------------------------------------- 2 Lêi c¶m ¬n Qu¸ tr×nh häc tËp, nghiªn cøu vµ hoµn thµnh luËn v¨n nµy, t«i ® nhËn ®−îc sù quan t©m gióp ®ì tËn t×nh cña nhiÒu tËp thÓ vµ c¸ nh©n. Nh©n dÞp nµy t«i xin bµy tá lêi biÕt ¬n s©u s¾c ®Õn: TËp thÓ c¸c thÇy, c« gi¸o Khoa Kinh tÕ vµ ph¸t triÓn n«ng th«n, Khoa Sau ®¹i häc, Tr−êng §¹i häc N«ng nghiÖp I, ® tËn t×nh gióp ®ì t«i trong qu¸ tr×nh häc tËp, nghiªn cøu vµ hoµn thµnh luËn v¨n. T«i xin tr©n träng c¶m ¬n TS §inh V¨n §n - ng−êi ® tËn t×nh h−íng dÉn t«i trong suèt qu¸ tr×nh nghiªn cøu vµ hoµn thµnh luËn v¨n. Ban Lnh ®¹o Së N«ng nghiÖp vµ ph¸t triÓn n«ng th«n, Ban lnh ®¹o vµ tËp thÓ anh, chÞ em Phßng Hîp t¸c x vµ Doanh nghiÖp - Chi côc Ph¸t triÓn n«ng th«n lµ c¬ quan chñ qu¶n cña t«i, ® t¹o mäi ®iÒu kiÖn thuËn lîi cho t«i vÒ thêi gian, tinh thÇn, vËt chÊt ®Ó häc tËp vµ nghiªn cøu. T«i xin c¶m ¬n c¸c tËp thÓ, c¬ quan, ban, ngµnh ® t¹o ®iÒu kiÖn vµ gióp ®ì t«i trong qóa tr×nh thu thËp tµi liÖu vµ nghiªn cøu. §Æc biÖt, t«i xin c¶m ¬n tËp thÓ líp Cao häc Kinh tÕ Kho¸ 14 ® cïng chia sÎ víi t«i trong suèt qu¸ tr×nh häc tËp; b¹n bÌ vµ ®ång nghiÖp ® gióp ®ì, ®éng viªn t«i trong qu¸ tr×nh häc tËp, nghiªn cøu ®Ó hoµn thµnh luËn v¨n nµy. C¸c doanh nghiÖp, hé gia ®×nh nghÒ ®an cãi vµ UBND huyÖn Kim S¬n tØnh Ninh B×nh ® gióp ®ì vµ t¹o ®iÒu kiÖn cho t«i trong qu¸ tr×nh nghiªn cøu ®Ó hoµn thµnh luËn v¨n nµy. Mét lÇn n÷a t«i xin ch©n thµnh c¶m ¬n tÊt c¶ sù gióp ®ì quý b¸u cña c¸c tËp thÓ vµ c¸ nh©n ® dµnh cho t«i! T¸c gi¶ luËn v¨n Bïi V¨n TiÕn Trường ðại học Nông nghiệp 1 - Luận văn Thạc sỹ khoa học ----------------------------------------------------- 3 Danh môc tõ viÕt t¾t vµ ký hiÖu GDP Tæng s¶n phÈm quèc néi GNP Tæng s¶n phÈm quèc d©n CNH C«ng nghiÖp ho¸ H§H HiÖn ®¹i ho¸ SNA HÖ thèng tµi kho¶n quèc gia GO Tæng gi¸ trÞ s¶n xuÊt NI Thu nhËp quèc d©n NDI Thu nhËp quèc d©n sö dông WB Tæ chøc th−¬ng m¹i thÕ giíi IC (VC) Chi phÝ trung gian (chi phÝ biÕn ®æi) FC Chi phÝ cè ®Þnh VA Gi¸ trÞ t¨ng thªm MI Thu nhËp hçn hîp V Vèn TSC§ Tµi s¶n cè ®Þnh N§C NghÒ ®an cãi SL S¶n l−îng CC C¬ cÊu SP S¶n phÈm KL Khèi l−îng TN Thu nhËp GT Gi¸ trÞ SX S¶n xuÊt TT Thiªu thô BQC B×nh qu©n chung §VT §¬n vÞ tÝnh L§ Lao ®éng NHTM Nh©n hµng th−¬ng m¹i KHCN Khoa häc, c«ng nghÖ QLNN Qu¶n lý nhµ n−íc XK XuÊt khÈu NT Néi tiªu GTSX Gi¸ trÞ s¶n xuÊt α, β, γ an pha, bª ta, gha ma Trường ðại học Nông nghiệp 1 - Luận văn Thạc sỹ khoa học ----------------------------------------------------- 4 Danh môc b¶ng Trang B¶ng 3.1 DiÖn tÝch ®Êt ®ai huyÖn Kim S¬n n¨m 2004 - 2006 42 B¶ng 3.2 D©n sè vµ lao ®éng huyÖn Kim S¬n n¨m 2004 - 2006 44 B¶ng 3.3 T×nh h×nh ph¸t triÓn kinh tÕ huyÖn Kim S¬n n¨m 2004 - 2006 46 B¶ng 3.4 T×nh h×nh c¬ b¶n vÒ c¸c ®iÓm ®iÒu tra n¨m 2006 51 B¶ng 4.1 Tæng sè c¬ së, hé vµ lao ®éng ®an cãi huyÖn Kim S¬n n¨m 2004-2006 57 B¶ng 4.2 S¶n l−îng, chñng lo¹i vµ c¬ cÊu s¶n phÈm N§C n¨m 2004 -2006 59 B¶ng 4.3 Gi¸ trÞ vµ c¬ cÊu gi¸ trÞ s¶n xuÊt N§C huyÖn Kim S¬n n¨m 2004-2006 63 B¶ng 4.4 S¶n l−îng s¶n phÈm nghÒ ®an cãi ë c¸c ®iÓm ®iÒu tra n¨m 2006 66 B¶ng 4.5 Gi¸ trÞ s¶n xuÊt s¶n phÈm nghÒ ®an cãi ë ®iÓm ®iÒu tra n¨m 2006 67 B¶ng 4.6 B×nh qu©n gi¸ b¸n mét sè s¶n phÈm cãi ë ®iÓm ®iÒu tra n¨m 2006 68 B¶ng 4.7 Chi phÝ s¶n xuÊt nghÒ ®an cãi ë c¸c ®iÓm ®iÒu tra n¨m 2006 70 B¶ng 4.8 Gi¸ trÞ t¨ng thªm cña nghÒ ®an cãi ë c¸c ®iÓm ®iÒu tra n¨m 2006 71 B¶ng 4.9 Gi¸ trÞ t¨ng thªm/1 s¶n phÈm nghÒ ®an cãi ë ®iÓm ®iÒu tra n¨m 2006 71 B¶ng 4.10 HiÖu qu¶ kinh tÕ s¶n xuÊt N§C c¸c ®iÓm ®iÒu tra n¨m 2006 72 B¶ng 4.11 Tr×nh ®é tay nghÒ cña lao ®éng N§C ë c¸c ®iÓm ®iÒu tra n¨m 2006 74 B¶ng 4.12 Trang bÞ m¸y mãc, dông cô N§C huyÖn Kim S¬n n¨m 2004 - 2006 80 B¶ng 4.13 Vèn xuÊt cña c¸c ®iÓm ®iÒu tra n¨m 2006 85 B¶ng 4.14 Kh¸ch hµng tiªu thô s¶n phÈm N§C ë c¸c ®iÓm ®iÒu tra n¨m 2006 90 B¶ng 4.15 Kim ng¹ch xuÊt khÈu s¶n phÈm nghÒ ®an cãi huyÖn Kim S¬n 92 B¶ng 4.16 Tiªu thô s¶n phÈm nghÒ ®an cãi ë c¸c ®iÓm ®iÒu tra n¨m 2006 93 B¶ng 4.17 Nguyªn liÖu nghÒ ®an cãi ë c¸c ®iÓm ®iÒu tra n¨m 2006 95 B¶ng 4.18 Thu nhËp b×nh qu©n cña lao ®éng/th¸ng vµ cña hé/th¸ng 98 B¶ng 4.19 So s¸nh thu nhËp b×nh qu©n/th¸ng cña c¸c nhãm lao ®éng vµ hé 99 B¶ng 4.20 HiÖu qu¶ sö dông vèn cña c¸c nhãm hé huyÖn Kim S¬n n¨m 2006 101 B¶ng 4.21 Ph©n tÝch ®iÓm m¹nh, ®iÓm yÕu, c¬ héi vµ th¸ch thøc 109 B¶ng 4.22 Dù kiÕn sè c¬ së, hé vµ lao ®éng ®an cãi huyÖn Kim S¬n n¨m 2010 121 B¶ng 4.23 Dù kiÕn chÊt l−îng s¶n phÈm nghÒ ®an cãi huyÖn Kim S¬n n¨m 2010 122 B¶ng 4.24 Dù kiÕn kim ng¹ch xuÊt khÈu SP N§C ë huyÖn Kim S¬n ®Õn 2010 126 B¶ng 4.25 Dù kiÕn tr×nh ®é v¨n ho¸ vµ tay nghÒ cña L§ ë c¸c ®iÓm ®iÒu tra 2010 132 B¶ng 4.26 Dù kiÕn nguyªn liÖu nghÒ ®an cãi ë c¸c ®iÓm ®iÒu tra n¨m 2010 135 B¶ng 4.27 Dù kiÕn vèn cña c¸c c¬ së s¶n xuÊt N§C ë huyÖn Kim S¬n ®Õn 2010 136 B¶ng 4.28 Dù kiÕn kÕt qu¶ vµ hiÖu qu¶ s¶n xuÊt N§Cë huyÖn Kim S¬n ®Õn 2010 137 Trường ðại học Nông nghiệp 1 - Luận văn Thạc sỹ khoa học ----------------------------------------------------- 5 Danh môc biÓu ®å Trang BiÓu ®å 3.1 C¬ cÊu ®Êt ®ai huyÖn Kim S¬n n¨m 2004 - 2006 43 BiÓu ®å 4.1 C¬ cÊu gi¸ trÞ s¶n xuÊt nghÒ ®an cãi huyÖn Kim S¬n n¨m 2004-2006 64 BiÓu ®å 4.2 Thµnh phÇn kinh tÕ ho¹t ®éng nghÒ ®an cãi ë huyÖn Kim S¬n 82 BiÓu ®å 4.3 §Çu t− vèn nghÒ ®an cãi huyÖn Kim S¬n n¨m 2002-2006 84 BiÓu ®å 4.4 Nguån huy ®éng vèn nghÒ ®an cãi huyÖn Kim S¬n n¨m 2002-2006 87 Danh môc s¬ ®å Trang S¬ ®å 2.1 C¸c c«ng ®o¹n ®an cãi 23 S¬ ®å 3.1 Ph−¬ng ph¸p chän ®iÓm nghiªn cøu 52 S¬ ®å 4.1 Kªnh tiªu thô trong n−íc s¶n phÈm nghÒ ®an cãi ë Kim S¬n 89 S¬ ®å 4.2 Kªnh xuÊt khÈu s¶n phÈm nghÒ ®an cãi huyÖn Kim S¬n 91 S¬ ®å 4.3 Nguyªn nh©n h¹n chÕ ph¸t triÓn N§C cña c¸c ®iÓm ®iÒu tra 108 S¬ ®å 4.4 Dù kiÕn kªnh tiªu thô trong n−íc SP N§C ë huyÖn Kim S¬n ®Õn 2010 125 S¬ ®å 4.5 Dù kiÕn kªnh xuÊt khÈu s¶n phÈm N§C huyÖn Kim S¬n ®Õn 2010 126 Trường ðại học Nông nghiệp 1 - Luận văn Thạc sỹ khoa học ----------------------------------------------------- 6 Môc lôc Trang 1. Më ®Çu 1 1.1 TÝnh cÊp thiÕt cña ®Ò tµi 1 1.2 Môc tiªu nghiªn cøu cña ®Ò tµi 3 1.2.1 Môc tiªu chung 3 1.2.2 Môc tiªu cô thÓ 3 1.3 §èi t−îng vµ Ph¹m vi nghiªn cøu 3 1.3.1 §èi t−îng nghiªn cøu 3 1.3.2 Ph¹m vi nghiªn cøu cña ®Ò tµi 3 2. C¬ së khoa häc vÒ ph¸t triÓn nghÒ ®an cãi 4 2.1 C¬ së lý luËn vÒ ph¸t triÓn nghÒ ®an cãi 4 2.1.1 Ph¸t triÓn vµ lý thuyÕt vÒ sù ph¸t triÓn 4 2.1.2 Kh¸i niÖm vÒ ngµnh nghÒ, nghÒ ®an cãi vµ mét sè kh¸i niÖm kh¸c 8 2.1.3 VÞ trÝ, vai trß cña nghÒ ®an cãi trong viÖc ph¸t triÓn ngµnh nghÒ tiÓu thñ c«ng nghiÖp vµ ph¸t triÓn kinh tÕ x héi 15 2.1.4 §Æc ®iÓm kinh tÕ, kü thuËt vµ qui tr×nh s¶n xuÊt nghÒ ®an cãi 21 2.1.5 Nh÷ng nh©n tè ¶nh h−ëng ®Õn ph¸t triÓn nghÒ ®an cãi 25 2.1.6 Quan ®iÓm cña §¶ng vÒ ph¸t triÓn nghÒ ®an cãi 32 2.2 C¬ së thùc tiÔn ph¸t triÓn nghÒ ®an cãi 35 2.2.1 Ph¸t triÓn nghÒ tiÓu thñ c«ng nghiªp ë mét sè n−íc trªn thÕ giíi 35 2.2.2 T×nh h×nh ph¸t triÓn nghÒ ®an cãi ë ViÖt Nam 39 2.2.3 Mét sè c«ng tr×nh nghiªn cøu cã liªn quan ®Õn ®Ò tµi 40 3. §Æc ®iÓm ®Þa bµn vµ ph−¬ng ph¸p nghiªn cøu 42 3.1 §Æc ®iÓm chung vÒ ®Þa bµn 42 3.1.1 §iÒu kiÖn tù nhiªn 42 3.1.2 §iÒu kiÖn kinh tÕ - x héi 44 3.1.3 T×nh h×nh ph¸t triÓn kinh tÕ cña huyÖn Kim S¬n 46 3.1.4 LÞch sö h×nh thµnh vµ ph¸t triÓn nghÒ ®an cãi huyÖn Kim S¬n 48 Trường ðại học Nông nghiệp 1 - Luận văn Thạc sỹ khoa học ----------------------------------------------------- 7 4.1.5 Tæng qu¸t vÒ c¸c ®iÓm ®iÒu tra 50 3.2 Ph−¬ng ph¸p nghiªn cøu 51 3.2.1 Ph−¬ng ph¸p chän ®iÓm nghiªn cøu 51 3.2.2 Ph−¬ng ph¸p thu thËp th«ng tin 53 3.2.3 Ph−¬ng ph¸p xö lý th«ng tin 53 3.2.4 Ph−¬ng ph¸p ph©n tÝch th«ng tin 54 3.2.5 HÖ thèng chØ tiªu nghiªn cøu 55 4. KÕt qu¶ nghiªn cøu vµ th¶o luËn 56 4.1 Thùc tr¹ng ph¸t triÓn nghÒ ®an cãi ë huyÖn Kim S¬n 57 4.1.1 Quy m« nghÒ ®an cãi 56 4.1.2 KÕt qu¶ s¶n xuÊt nghÒ ®an cãi 58 4.1.3 Lao ®éng vµ sö dông lao ®éng nghÒ ®an cãi 72 4.1.4 C«ng nghÖ s¶n xuÊt nghÒ ®an cãi 76 4.1.5 §Çu t− vµ sö dông vèn trong ho¹t ®éng nghÒ ®an 81 4.1.6 ThÞ tr−êng tiªu thô s¶n phÈm nghÒ ®an cãi 88 4.1.7 Nguyªn vËt liÖu ë c¸c ®iÓm ®iÒu tra 95 4.1.8 §¸nh gi¸ chung vÒ thùc tr¹ng ph¸t triÓn nghÒ ®an cãi ë huyÖn Kim S¬n 96 4.2 §Þnh h−íng vµ gi¶i ph¸p ph¸t triÓn nghÒ ®an cãi 110 4.2.1 Dù b¸o thÞ tr−êng tiªu thô s¶n phÈm nghÒ ®an cãi 110 4.2.2 §Þnh h−íng, môc tiªu ph¸t triÓn nghÒ ®an cãi huyÖn Kim S¬n 112 4.2.3 Mét sè gi¶i ph¸p chñ yÕu ph¸t triÓn nghÒ ®an cãi ë huyÖn Kim S¬n 117 4.2.4 Dù kiÕn kÕt qu¶ thùc hiÖn c¸c gi¶i ph¸p ph¸t triÓn nghÒ ®an cãi ë Kim S¬n 137 5. KÕt luËn vµ kiÕn nghÞ 138 5.1 KÕt luËn 138 5.2 KiÕn nghÞ 140 Tµi liÖu tham kh¶o 142 Phô lôc 1 146 Phô lôc 2 147 Phô lôc 3 153 Trường ðại học Nông nghiệp 1 - Luận văn Thạc sỹ khoa học ----------------------------------------------------- 8 1. Më ®Çu 1.1 TÝnh cÊp thiÕt cña ®Ò tµi §an cãi lµ mét nghÒ thñ c«ng, ®−îc h×nh thµnh vµ ph¸t triÓn chñ yÕu ë c¸c tØnh ven biÓn n−íc ta. Qu¸ tr×nh ho¹t ®éng nghÒ ®an cãi cña c¸c hé n«ng d©n g¾n liÒn víi qu¸ tr×nh ph¸t triÓn kinh tÕ cña ®Êt n−íc. NghÒ ®an cãi cïng víi nh÷ng nÐt ®éc ®¸o riªng cña tõng s¶n phÈm ® trë thµnh mét phÇn kh«ng thÓ thiÕu ®−îc trong qu¸ tr×nh ph¸t triÓn kinh tÕ vµ l−u gi÷ v¨n ho¸ truyÒn thèng cña d©n téc. “Ngµy x−a vµ c¶ h«m nay, nghÒ thñ c«ng lóc nµo còng cã vÞ trÝ quan träng trong ®êi sèng kinh tÕ n«ng th«n’’[15]. Ph¸t triÓn nghÒ ®an cãi kh«ng chØ lµ gi¶i ph¸p n©ng cao thu nhËp cho hé n«ng d©n, hoÆc chØ gi¶i quyÕt vÊn ®Ò viÖc lµm trong lóc n«ng nhµn, mµ quan träng h¬n cßn lµ gi¶i ph¸p chiÕn l−îc c¬ b¶n l©u dµi ®Ó thóc ®Èy qu¸ tr×nh chuyÓn dÞch c¬ cÊu kinh tÕ, c¬ cÊu lao ®éng n«ng nghiÖp n«ng th«n theo h−íng c«ng nghiÖp ho¸ (CNH), hiÖn ®¹i ho¸ (H§H). Ninh B×nh lµ mét tØnh n»m ë cùc Nam cña vïng §ång b»ng ch©u thæ s«ng Hång, n¨m 2006 cã diÖn tÝch ®Êt tù nhiªn 1.390,1km2, mËt ®é d©n sè kho¶ng 659 ng−êi/km2; diÖn tÝch ®Êt n«ng nghiÖp 67.465 ha; lao ®éng cã kh¶ n¨ng lµm viÖc 539.612 ng−êi, trong ®ã lao ®éng n«ng nghiÖp chiÕm 58,5%. Tæng gi¸ trÞ s¶n xuÊt n¨m 2006 ®¹t 10.277.043 triÖu ®ång, ®¹t tû lÖ t¨ng tr−ëng 27,3% so víi n¨m 2005. Gi¸ trÞ s¶n xuÊt ngµnh n«ng nghiÖp ®¹t 2.557.975 triÖu ®ång, chiÕm 54% GDP cña tØnh; b×nh qu©n l−¬ng thùc ®Çu ng−êi 455 kg/ng−êi. Bªn c¹nh ®ã c¸c ngµnh c«ng nghiÖp, tiÓu thñ c«ng nghiÖp, x©y dùng vµ dÞch vô chiÕm tû träng ®¸ng kÓ trong GDP cña tØnh [7]. Thùc hiÖn chiÕn l−îc ph¸t triÓn kinh tÕ x héi ë n«ng th«n trong tiÕn tr×nh CNH, H§H ®Êt n−íc cña §¶ng vµ Nhµ n−íc ® ®Ò ra. Trong gÇn 20 n¨m qua nhê chó träng ph¸t triÓn ngµnh nghÒ n«ng th«n mµ nÒn kinh tÕ Ninh B×nh ® vµ ®ang t¹o ra nh÷ng biÕn ®æi s©u s¾c c¶ vÒ nhËn thøc, lý luËn vµ thùc tiÔn. C¸c ngµnh nghÒ n«ng th«n cña Ninh B×nh ph¸t triÓn kh¸ phong phó: nghÒ ®an cãi, thªu ren, méc, nÒ, nÊu r−îu, lµm bón b¸nh, m©y tre ®an, chÕ t¸c ®¸, c¬ khÝ, s÷a ch÷a nhá, ... hiÖn ®ang thu hót 110.000 hé n«ng d©n tham gia, víi kho¶ng trªn 200.000 lao ®éng chiÕm trªn 50% Trường ðại học Nông nghiệp 1 - Luận văn Thạc sỹ khoa học ----------------------------------------------------- 9 lao ®éng n«ng th«n, trong ®ã riªng nghÒ ®an cãi thu hót trªn 60.000 hé, víi kho¶ng 95.000 lao ®éng tham gia. N¨m 2004, gi¸ trÞ s¶n xuÊt ngµnh nghÒ ®¹t 378.352,5 triÖu ®ång vµ chiÕm 35% c¬ cÊu kinh tÕ n«ng th«n, trong ®ã nghÒ ®an cãi ®¹t 122.586,2 triÖu ®ång, chiÕm 32,4% [7]. Kim S¬n lµ mét huyÖn ven biÓn, thuÇn n«ng thuéc phÝa Nam cña tØnh Ninh B×nh, trong qu¸ tr×nh ph¸t triÓn kinh tÕ x héi huyÖn ® chó träng ph¸t triÓn ngµnh nghÒ tiÓu thñ c«ng nghiÖp. HiÖu qu¶ ho¹t ®éng tõ c¸c nghÒ truyÒn thèng ®ang lµ mét trong nh÷ng nh©n tè quan träng gãp phÇn thóc ®Èy ph¸t triÓn kinh tÕ ®Þa ph−¬ng, t¹o viÖc lµm t−¬ng ®èi æn ®Þnh cho n«ng d©n lóc n«ng nhµn. Trong ngµnh nghÒ tiÓu thñ c«ng nghiÖp th× nghÒ ®an cãi lµ mét mòi nhän ®−îc −u tiªn ph¸t triÓn. N¨m 2006 cã tíi 28.000 hé vµ 41 c¬ së doanh nghiÖp lµm nghÒ ®an cãi vµ kinh doanh c¸c s¶n phÈm cã nguyªn liÖu tõ cãi, ® t¹o ra kho¶ng 8.000.000 s¶n phÈm, víi 2.000 mÆt hµng mang nh÷ng nÐt ®éc ®¸o riªng, cung cÊp cho thÞ tr−êng trong vµ ngoµi huyÖn. Cã nhiÒu s¶n phÈm xuÊt khÈu ®em l¹i gi¸ trÞ kinh tÕ cao nh− th¶m cãi, khay cãi, hép cãi,... N¨m 2006 gi¸ trÞ s¶n xuÊt nghÒ ®an cãi ®¹t h¬n 190 tû ®ång chiÕm 82,1% trong c¬ cÊu GDP ngµnh c«ng nghiÖp, trong ®ã gi¸ trÞ xuÊt khÈu ®¹t 123 tû ®ång [38]. §i liÒn víi sù ph¸t triÓn cña nghÒ ®an cãi, ë mçi hé, mçi lµng nghÒ ®an cãi hiÖn ®ang n¶y sinh nh÷ng bÊt cËp riªng khiÕn chÝnh c¸c nghÖ nh©n, c¸c doanh nghiÖp liªn quan vµ c¸c nhµ chøc tr¸ch Ninh B×nh ®ang ph¶i quan t©m, tr¨n trë vµ t×m h−íng gi¶i quyÕt [7]. NghÒ ®an cãi ë Kim S¬n ch−a ®−îc quan t©m ®óng møc, ph¸t triÓn nghÒ ®an cãi vµ s¶n phÈm cã nguån gèc tõ cãi ch−a khai th¸c hÕt tiÒm n¨ng nguån lùc vµ lîi thÕ so s¸nh cña huyÖn. Quy m« s¶n xuÊt chÕ biÕn nhá, lÎ. S¶n xuÊt chÕ biÕn c¸c s¶n phÈm tõ cãi gi¸ thµnh cßn cao, mét sè gia ®×nh lµm nghÒ ®an cãi cßn bÞ thua lç. ViÖc øng dông c«ng nghÖ khoa häc míi ®Ó ph¸t triÓn nghÒ ®an cãi ch−a nhiÒu, n¨ng suÊt lao ®éng ch−a cao. C¬ së h¹ tÇng yÕu kÐm. M«i tr−êng trong qu¸ tr×nh ph¸t triÓn nghÒ ®an cãi cßn cã nh÷ng bÊt cËp cÇn nghiªn cøu gi¶i quyÕt. Qu¸ tr×nh ph¸t triÓn nghÒ ®an cãi cßn nhiÒu chÝnh s¸ch ch−a cô thÓ, ®Ó ph¸t triÓn nghÒ ®an cãi, sù quan t©m cña c¸c cÊp, c¸c ngµnh ®èi víi ph¸t triÓn nghÒ ®an cãi ë huyÖn ch−a nhiÒu, mét sè quy ho¹ch ph¸t triÓn nghÒ ®an cãi cña ®Þa ph−¬ng Ýt cã hiÖu qu¶. Trường ðại học Nông nghiệp 1 - Luận văn Thạc sỹ khoa học ----------------------------------------------------- 10 XuÊt ph¸t tõ nh÷ng lý do trªn chóng t«i chän ®Ò tµi “Thùc tr¹ng vµ nh÷ng gi¶i ph¸p ph¸t triÓn nghÒ ®an cãi ë huyÖn Kim S¬n, tØnh Ninh B×nh” lµm luËn v¨n th¹c sü kinh tÕ. 1.2 Môc tiªu nghiªn cøu cña ®Ò tµi 1.2.1 Môc tiªu chung Trªn c¬ së hÖ thèng ho¸ lý luËn, ®¸nh gi¸ ®óng thùc tr¹ng vµ tiÒm n¨ng, ®Ò xuÊt nh÷ng gi¶i ph¸p chñ yÕu nh»m ph¸t triÓn nghÒ ®an cãi ë huyÖn Kim S¬n t¹o ra nhiÒu chñng lo¹i s¶n phÈm cã chÊt l−îng cao, gi¸ thµnh s¶n phÈm h¹, t¨ng n¨ng suÊt lao ®éng, t¨ng thu nhËp vµ n©ng cao møc sèng cña nh©n d©n. 1.2.2 Môc tiªu cô thÓ + Gãp phÇn hÖ thèng ho¸ c¬ së lý luËn vµ thùc tiÔn vÒ ph¸t triÓn nghÒ ®an cãi. + §¸nh gi¸ thùc tr¹ng ph¸t triÓn nghÒ ®an cãi cña c¸c chñ thÓ s¶n xuÊt kinh doanh ë c¸c ®iÓm ®iÒu tra t¹i huyÖn Kim S¬n, tØnh Ninh B×nh. + §Ò xuÊt ph−¬ng h−íng vµ nh÷ng gi¶i ph¸p chñ yÕu kh¶ thi ph¸t triÓn nghÒ ®an cãi ë huyÖn Kim S¬n, tØnh Ninh B×nh trong nh÷ng n¨m tíi. 1.3 §èi t−îng vµ Ph¹m vi nghiªn cøu 1.3.1 §èi t−îng nghiªn cøu C¸c hé, doanh nghiÖp t− nh©n, xÝ nghiÖp, hîp t¸c x vµ c«ng ty cæ phÇn ho¹t ®éng s¶n xuÊt kinh doanh nghÒ ®an cãi. 1.3.2 Ph¹m vi nghiªn cøu cña ®Ò tµi + VÒ kh«ng gian: Nghiªn cøu trªn ®Þa bµn huyÖn Kim S¬n + VÒ néi dung: Nghiªn cøu t×nh h×nh ph¸t triÓn nghÒ ®an cãi + VÒ thêi gian: TËp trung nghiªn cøu chñ yÕu trong giai ®o¹n 2004 - 2006. +Thêi gian thùc hiÖn ®Ò tµi: tõ th¸ng 11/2006 ®Õn th¸ng 10/2007 Trường ðại học Nông nghiệp 1 - Luận văn Thạc sỹ khoa học ----------------------------------------------------- 11 2. C¬ së khoa häc vÒ ph¸t triÓn nghÒ ®an cãi 2.1 C¬ së Lý luËn vÒ ph¸t triÓn nghÒ ®an cãi 2.1.1 Ph¸t triÓn vµ lý thuyÕt vÒ sù ph¸t triÓn 2.1.1.1 Kh¸i niÖm ph¸t triÓn §Õn nay cã nhiÒu kh¸i niÖm kh¸c nhau vÒ sù ph¸t triÓn. T¸c gi¶ Raaman Weitz (1987) cho r»ng: ‘‘Ph¸t triÓn lµ mét qu¸ tr×nh liªn tôc lµm thay ®æi møc sèng cña con ng−êi vµ ph©n phèi c«ng b»ng nh÷ng thµnh qu¶ t¨ng tr−ëng trong x héi’’. Ng©n hµng ThÕ giíi (WB) n¨m 1999 ® ®−a ra kh¸i niÖm ph¸t triÓn víi ý nghÜa réng lín h¬n bao gåm c¶ nh÷ng thuéc tÝnh quan träng cã liªn quan ®Õn hÖ thèng gi¸ trÞ cña con ng−êi, ®ã lµ: ‘‘Sù b×nh ®¼ng h¬n vÒ c¬ héi, sù tù do vÒ chÝnh trÞ vµ c¸c quyÒn tù do c«ng d©n ®Ó cñng cè niÒm tin trong cuéc sèng cña con ng−êi, trong c¸c mèi quan hÖ víi nhµ n−íc, céng ®ång ...’’[46]. Mét quan niÖm kh¸c cho r»ng: ‘‘ph¸t triÓn lµ viÖc t¹o ®iÒu kiÖn cho con ng−êi sinh sèng ë bÊt cø n¬i nµo ®Òu ®−îc tho¶ mn c¸c nhu cÇu sèng cña m×nh, cã møc tiªu thô hµng ho¸ vµ dÞch vô tèt, ®¶m b¶o chÊt l−îng cuéc sèng, cã tr×nh ®é häc vÊn cao, ®−îc h−ëng nh÷ng thµnh tùu vÒ v¨n ho¸ vµ tinh thÇn, cã ®ñ ®iÒu kiÖn cho mét m«i tr−êng sèng lµnh m¹nh, ®−îc h−ëng c¸c quyÒn c¬ b¶n cña con ng−êi vµ ®−îc ®¶m b¶o an ninh, an toµn, kh«ng cã b¹o lùc [6]. MÆc dï cã sù kh¸c nhau trong quan niÖm vÒ ph¸t triÓn, nh−ng c¸c ý kiÕn ®Òu thèng nhÊt cho r»ng, ph¹m trï cña sù ph¸t triÓn lµ ph¹m trï vËt chÊt, ph¹m trï tinh thÇn, ph¹m trï vÒ hÖ thèng gi¸ trÞ trong cuéc sèng con ng−êi. Môc tiªu chung cña ph¸t triÓn lµ n©ng cao quyÒn lîi vÒ kinh tÕ, chÝnh trÞ, v¨n ho¸, x héi vµ quyÒn tù do c«ng d©n cña mäi ng−êi d©n. Trong nh÷ng n¨m gÇn ®©y, c¸c tæ chøc quèc tÕ, c¸c quèc gia ® ®−a ra c¸c quan ®iÓm ph¸t triÓn bÒn v÷ng, Uû ban quèc tÕ vÒ ph¸t triÓn vµ m«i tr−êng (1987) ® ®Þnh nghÜa: ‘‘Ph¸t triÓn bÒn v÷ng lµ mét qu¸ tr×nh cña sù thay ®æi, trong ®ã, viÖc khai th¸c vµ sö dông tµi nguyªn, h−íng ®Çu t−, h−íng ph¸t triÓn cña c«ng nghÖ, kü thuËt vµ sù thay ®æi vÒ tæ chøc lµ thèng nhÊt, lµm t¨ng kh¶ n¨ng ®¸p øng nhu cÇu hiÖn t¹i vµ t−¬ng lai cña con ng−êi’’. Héi nghÞ th−îng ®Ønh vÒ tr¸i ®Êt n¨m 1992 tæ chøc t¹i Rio de janeiro ®−a ra ®Þnh nghÜa v¾n t¾t vÒ ph¸t triÓn bÒn v÷ng lµ ‘‘Ph¸t triÓn nh»m Trường ðại học Nông nghiệp 1 - Luận văn Thạc sỹ khoa học ----------------------------------------------------- 12 tho¶ mn nhu cÇu cña thÕ hÖ ngµy nay mµ kh«ng lµm tæn h¹i ®Õn kh¶ n¨ng ®¸p øng nhu cÇu cña c¸c thÕ hÖ t−¬ng lai’’ [6]. Nh− vËy, ph¸t triÓn bÒn v÷ng lång ghÐp c¸c qu¸ tr×nh ph¸t triÓn kinh tÕ, ho¹t ®éng x héi víi viÖc b¶o tån tµi nguyªn thiªn nhiªn vµ lµm giÇu m«i tr−êng sinh th¸i. Nã lµm tho¶ mn nhu cÇu ph¸t triÓn hiÖn t¹i mµ kh«ng lµm ph−¬ng h¹i ®Õn kh¶ n¨ng ®¸p øng nhu cÇu ph¸t triÓn trong t−¬ng lai. 2.1.1.2 T¨ng tr−ëng vµ ph¸t triÓn kinh tÕ a. Kh¸i niÖm vÒ t¨ng tr−ëng vµ ph¸t triÓn kinh tÕ T¨ng tr−ëng vµ ph¸t triÓn lµ nh÷ng vÊn ®Ò quan t©m hµng ®Çu ®èi víi x héi loµi ng−êi trªn thÕ giíi vµ trong tõng quèc gia. T¨ng tr−ëng ®−îc hiÓu lµ sù gia t¨ng vÒ sè l−îng cña mét sù vËt nhÊt ®Þnh. Trong kinh tÕ, t¨ng tr−ëng thÓ hiÖn sù gia t¨ng h¬n vÒ s¶n phÈm hay l−îng ®Çu ra cña mét qu¸ tr×nh s¶n xuÊt hay ho¹t ®éng. T¨ng tr−ëng kinh tÕ lµ ph¹m trï c¬ b¶n nhÊt cña lý luËn kinh tÕ, lµ tiÒn ®Ò vËt chÊt vµ c¬ së kinh tÕ cña sù tån t¹i vµ ph¸t triÓn trong mäi h×nh th¸i x héi. §Ó ph¶n ¸nh mùc ®é t¨ng tr−ëng kinh tÕ cña mét thêi kú, c¸c nhµ kinh tÕ th−êng dïng gi¸ trÞ tuyÖt ®èi cña c¸c ®¹i l−îng ®Ó so s¸nh chóng víi nhau. Chªnh lÖch gi÷a c¸c thêi ®iÓm chÝnh lµ møc t¨ng tr−ëng kinh tÕ cña mét thêi kú cô thÓ. [6] Ph¸t triÓn kinh tÕ lµ qu¸ tr×nh chuyÓn biÕn vÒ mäi mÆt cña nÒn kinh tÕ trong mét thêi kú nhÊt ®Þnh, trong ®ã bao gåm c¶ sù t¨ng thªm vÒ quy m« s¶n l−îng s¶n phÈm, sù hoµn thiÖn vÒ c¬ cÊu nÒn kinh tÕ vµ viÖc n©ng cao chÊt l−îng mäi mÆt cña cuéc sèng [12]. Héi nghÞ Th−îng ®Ønh ThÕ giíi vÒ ph¸t triÓn bÒn v÷ng n¨m 2002 ® x¸c ®Þnh: ‘‘Ph¸t triÓn bÒn v÷ng lµ qu¸ tr×nh ph¸t triÓn cã sù kÕt hîp chÆt chÏ, hîp lý, hµi ho¸ gi÷a 3 mÆt cña sù ph¸t triÓn, gåm: t¨ng tr−ëng kinh tÕ, c¶i thiÖn c¸c vÊn ®Ò x héi vµ b¶o vÖ m«i tr−êng’’. Tiªu chÝ ®Ó ®¸nh gi¸ sù ph¸t triÓn bÒn v÷ng lµ sù t¨ng tr−ëng kinh tÕ æn ®Þnh; thùc hiÖn tèt tiÕn bé vµ c«ng b»ng x héi; khai th¸c hîp lý, sö dông tiÕt kiÖm tµi nguyªn thiªn nhiªn, b¶o vÖ vµ n©ng cao chÊt l−îng m«i tr−êng sèng. §¶ng céng s¶n ViÖt Nam ® thÓ hiÖn râ quan ®iÓm vÒ ph¸t triÓn bÒn v÷ng trong ChiÕn l−îc ph¸t triÓn kinh tÕ x héi cña ®Êt n−íc ®Õn n¨m 2010: ‘‘ph¸t triÓn nhanh, hiÖu qu¶ vµ bÒn v÷ng. T¨ng tr−ëng kinh tÕ ®i ®«i víi thùc hiÖn tiÕn bé, c«ng b»ng x héi vµ b¶o vÖ m«i tr−êng, g¾n sù ph¸t triÓn kinh tÕ víi gi÷ v÷ng æn ®Þnh chÝnh trÞ x héi, b¶o ®¶m an ninh quèc phßng’’[25]. Trường ðại học Nông nghiệp 1 - Luận văn Thạc sỹ khoa học ----------------------------------------------------- 13 b. C¸c chØ tiªu ph¶n ¸nh sù ph¸t triÓn kinh tÕ Trªn quan ®iÓm toµn diÖn, c¸c nhµ kinh tÕ ®¸nh gi¸ ph¸t triÓn kinh tÕ theo ba tiªu thøc c¬ b¶n gåm t¨ng tr−ëng kinh tÕ, chuyÓn dÞch c¬ cÊu kinh tÕ vµ sù thay ®æi trong c¸c chØ tiªu x héi. - C¸c chØ tiªu ®¸nh gi¸ t¨ng tr−ëng kinh tÕ ®−îc x¸c ®Þnh theo c¸c chØ tiªu cña hÖ thèng tµi s¶n quèc gia (SNA). Gåm c¸c chØ tiªu: tæng gi¸ trÞ s¶n xuÊt (GO); tæng s¶n phÈm quèc néi (GDP); tæng thu nhËp quèc d©n (GNP); thu nhËp quèc d©n (NI); thu nhËp quèc d©n sö dông (NDI); thu nhËp b×nh qu©n ®Çu ng−êi; chØ sè vÒ sù liªn kÕt kinh tÕ; chØ sè vÒ møc tiÕt kiÖm - ®Çu t−. - §¸nh gi¸ c¬ cÊu kinh tÕ ®−îc ph¶n ¸nh theo c¸c gãc ®é cña c¬ cÊu kinh tÕ, gåm c¬ cÊu ngµnh kinh tÕ, c¬ cÊu vïng kinh tÕ, c¬ cÊu thµnh phÇn kinh tÕ, c¬ cÊu khu vùc thÓ chÕ, c¬ cÊu t¸i s¶n xuÊt, c¬ cÊu th−¬ng m¹i quèc tÕ. - Sù ph¸t triÓn x héi th−êng ®−îc xem xÐt trªn c¸c khÝa c¹nh chÝnh gåm c¸c chØ tiªu ph¶n ¸nh nhu cÇu c¬ b¶n cña con ng−êi nh− møc sèng, gi¸o dôc vµ tr×nh ®é d©n trÝ, tuæi thä b×nh qu©n vµ ch¨m sãc søc khoÎ, d©n sè vµ viÖc lµm; chØ tiªu nghÌo ®ãi vµ bÊt b×nh ®¼ng [25]. 2.1.1.3 Mét sè lý thuyÕt vÒ t¨ng tr−ëng vµ ph¸t triÓn kinh tÕ a. Lý thuyÕt vÒ t¨ng tr−ëng vµ ph¸t triÓn cña tr−êng ph¶i cæ ®iÓn Theo c¸c chuyªn gia kinh tÕ, lý thuyÕt vÒ t¨ng tr−ëng ph¸t triÓn kinh tÕ cæ ®iÓn lµ häc thuyÕt vµ m« h×nh lý luËn vÒ t¨ng tr−ëng kinh tÕ do c¸c nhµ kinh tÕ häc cæ ®iÓn nªu ra mµ ®¹i diÖn tiªu biÓu lµ Adam Smith vµ Ricardo. Adam Smith (1723 - 1790). Trong t¸c phÈm "Bµn vÒ cña c¶i" «ng m« t¶ c¸c nh©n tè t¨ng tr−ëng kinh tÕ th«ng qua ph−¬ng tr×nh s¶n xuÊt ë d¹ng chung nhÊt. Y = F( K, L, N, T) (1.1) Trong ®ã: Y lµ tæng s¶n phÈm x héi K lµ khèi l−îng t− b¶n ®−îc sö dông L lµ sè l−îng lao ®éng N lµ khèi l−îng ®Êt ®ai T lµ tiÕn bé kü thuËt Trường ðại học Nông nghiệp 1 - Luận văn Thạc sỹ khoa học ----------------------------------------------------- 14 David Ricardo (1772-1823) lµ nhµ kinh tÕ häc ng−êi anh, trong t¸c phÈm "Nh÷ng nguyªn lý c¬ b¶n cña chÝnh s¸ch kinh tÕ vµ thuÕ kho¸’’, ® ®Ò xuÊt hµng lo¹t c¸c lý thuyÕt kinh tÕ nh−: lý thuyÕt gi¸ trÞ lao ®éng; lý thuyÕt vÒ tiÒn l−¬ng; lîi nhuËn; ®Þa t«; lý thuyÕt vÒ tÝn dông vµ tiÒn tÖ. Mét d¹ng cña kiÓu ph©n tÝch (1.1) lµ ph−¬ng tr×nh hµm Cobb - Douglas, hµm nµy cã d¹ng: Y = T. Kα.Lβ.Rγ (1.2) Trong ®ã: α, β, γ lµ c¸c sè luü thõa, ph¶n ¸nh tû lÖ cËn biªn cña c¸c yÕu tè ®Çu vµo. (víi α + β + γ = 1). Sau khi biÕn ®æi Cobb-Douglas thiÕt lËp ®−îc mèi quan hÖ theo tèc ®é t¨ng tr−ëng cña c¸c biÕn sè. g = t + αk + βl + γr (1.3) Trong ®ã: g lµ tèc ®é t¨ng tr−ëng cña GDP k, l, r lµ tèc ®é t¨ng tr−ëng cña c¸c yÕu tè ®Çu vµo t lµ phÇn d− cßn l¹i, ph¶n ¸nh t¸c ®éng cña khoa häc - c«ng nghÖ [25]. b. Lý thuyÕt t¨ng tr−ëng kinh tÕ cña Harrod - Domar Lý thuyÕt nµy tr×nh bµy mèi quan hÖ gi÷a t¨ng tr−ëng kinh tÕ vµ nhu cÇu t− b¶n. M« h×nh nµy coi ®Çu ra cña mét ®¬n vÞ kinh tÕ phô thuéc vµo tæng sè vèn ®Çu t− cho nã. §−îc thÓ hiÖn b»ng ph−¬ng tr×nh t¨ng tr−ëng: g = s/k (1.4) Trong ®ã: g lµ tû lÖ t¨ng tr−ëng cña ®Çu ra. k lµ tû sè gia t¨ng gi÷a vèn vµ ®Çu ra (hÖ sè ICOR). s lµ tû lÖ tÝch luü trong GDP vµ møc tÝch luü [25]. c. Lý thuyÕt cÊt c¸nh Nhµ kinh tÕ Mü Rostow ® ®−a ra lý thuyÕt cÊt c¸nh nh»m nhÊn m¹nh nh÷ng giai ®o¹n cña t¨ng tr−ëng kinh tÕ. Theo «ng qu¸ tr×nh t¨ng tr−ëng kinh tÕ ®èi víi mét quèc gia ph¶i tr¶i qua 5 giai ®o¹n. - Giai ®o¹n x héi truyÒn thèng, ®Æc tr−ng cña giai ®o¹n nµy lµ n¨ng suÊt lao ®éng thÊp, n«ng nghiÖp gi÷ vÞ trÝ thèng trÞ. - Giai ®o¹n chuÈn bÞ cÊt c¸nh, trong thêi kú nµy ® xuÊt hiÖn nh÷ng nh©n tè t¨ng tr−ëng vµ mét sè khu vùc cã t¸c ®éng thóc ®Èy nÒn kinh tÕ. Trường ðại học Nông nghiệp 1 - Luận văn Thạc sỹ khoa học ----------------------------------------------------- 15 - Giai ®o¹n cÊt c¸nh, ®Ó ®¹t tíi giai ®o¹n nµy cÇn ph¶i cã 3 ®iÒu kiÖn: tû lÖ ®Çu t− t¨ng lªn tõ 5% - 10%; ph¶i x©y dùng ®−îc nh÷ng ngµnh c«ng nghiÖp cã kh¶ n¨ng ph¸t triÓn nhanh, cã hiÖu qu¶ vµ ®ãng vai trß thóc ®Èy; ph¶i x©y dùng ®−îc bé m¸y chÝnh trÞ - x héi, t¹o ®iÒu kiÖn ph¸t huy n¨ng lùc cña c¸c khu vùc hiÖn ®¹i, t¨ng c−êng quan hÖ kinh tÕ ®èi ngo¹i. - Giai ®o¹n chÝn muåi vÒ kinh tÕ, xuÊt hiÖn nhiÒu ngµnh c«ng nghiÖp míi, hiÖn ®¹i. TiÒn giµnh cho ®Çu t− chiÕm tõ 10% - 20% trong GNP. - Giai ®o¹n quèc gia thÞnh v−îng, x héi ho¸ s¶n xuÊt cao [25]. 2.1.2 Kh¸i niÖm vÒ ngµnh nghÒ, nghÒ ®an cãi vµ mét sè kh¸i niÖm kh¸c 2.1.2.1 Kh¸i niÖm vÒ nghÒ, ngµnh nghÒ a. NghÒ nghiÖp §Ó tån t¹i vµ ph¸t triÓn, con ng−êi lu«n ph¶i tham gia vµo qu¸ tr×nh lao ®éng s¶n xuÊt vµ s¸ng t¹o ra c¸c nghÒ míi víi nh÷ng s¶n phÈm míi nh− nghÒ n«ng nghiÖp, chuyªn thùc hiÖn c¸c ho¹t ®éng s¶n xuÊt trong lÜnh vùc n«ng nghiÖp vµ t¹o ra c¸c lo¹i n«ng s¶n phôc vô cho sinh ho¹t vµ ®êi sèng cña b¶n th©n vµ x héi; hay nghÒ nÊu r−îu lµ thùc hiÖn c¸c ho¹t ®éng chÕ biÕn n«ng s¶n vµ t¹o ra s¶n phÈm lµ r−îu. Theo tõ ®iÓn tiÕng viÖt "NghÒ lµ c«ng viÖc mét ng−êi th−êng xuyªn lµm ®Ó sinh nhai" [33]. Theo tõ ®iÓn tiÕng viÖt phæ th«ng "NghÒ lµ kh¸i niÖm ®Ó chØ c«ng viÖc chuyªn lµm theo ®ßi hái cña ®êi sèng x héi hoÆc theo sù ph©n c«ng cña x héi. Gi¸ trÞ cña mçi ng−êi ®−îc th«ng qua bëi kÕt qu¶ lao ®éng nghÒ nghiÖp mµ ng−êi ®ã t¹o ra cho x héi vµ b¶n th©n" [14]. Nhµ nghiªn cøu NguyÔn ViÕt Sù cho r»ng nghÒ nghiÖp lµ nghÒ chÝnh ®Ó sinh sèng nãi chung [32]. Nh− vËy, nghÒ nghiÖp (gäi t¾t lµ nghÒ) lµ nh÷ng ho¹t ®éng mang tÝnh chuyªn nghiÖp cña tõng c¸ nh©n. V× nãi tíi nghÒ nghiÖp lµ nãi tíi c«ng viÖc, ho¹t ®éng cô thÓ cña mét c¸ nh©n, hay tÇng líp x¸c ®Þnh trong x héi. Ngµnh nghÒ lµ nãi tíi ho¹t ®éng nghÒ nghiÖp cña mét tæ chøc, mét ®¬n vÞ s¶n xuÊt, mét céng ®ång, mét quèc gia. b. Ngµnh nghÒ N«ng nghiÖp lµ ngµnh s¶n xuÊt vËt chÊt ®Çu tiªn trªn thÕ giíi v× nghÒ nghiÖp ®Çu tiªn cña d©n c− chñ yÕu lµ nghÒ n«ng. Qua c¸c giai ®o¹n ph¸t triÓn cña lÞch sö tõ Trường ðại học Nông nghiệp 1 - Luận văn Thạc sỹ khoa học ----------------------------------------------------- 16 chÕ ®é céng s¶n nguyªn thuû, chÕ ®é chiÕm h÷u n« lÖ, ®Õn chÕ ®é phong kiÕn vµ c¸c ph−¬ng thøc s¶n xuÊt sau ®ã, trong mçi ph−¬ng thøc s¶n xuÊt, ng−êi n«ng d©n cã nh÷ng ®Æc tr−ng riªng cña tõng thêi kú. Do thay ®æi cña lùc l−îng s¶n xuÊt vµ quan hÖ s¶n xuÊt qua c¸c ph−¬ng thøc s¶n xuÊt mµ ng−êi n«ng d©n tham gia vµo c¸c ho¹t ®éng s¶n xuÊt víi c¸c c«ng cô s¶n xuÊt vµ quan hÖ s¶n xuÊt ë c¸c møc ®é kh¸c nhau vµ t¹o ra nhiÒu chñng lo¹i s¶n phÈm kh¸c nhau, tõ ®ã cã nhiÒu nghÒ míi xuÊt hiÖn. §Õn nay, hé n«ng d©n võa tham gia ho¹t ®éng s¶n xuÊt n«ng, l©m, ng− võa tham gia ho¹t ®éng ngµnh nghÒ, dÞch vô. C¸c ho¹t ®éng ngµnh nghÒ cña n«ng d©n bao gåm s¶n xuÊt, chÕ biÕn vµ dÞch vô [24]. Ngµnh nghÒ thñ c«ng ®Çu tiªn xuÊt hiÖn trong c¸c hé n«ng d©n nh»m tËn dông lao ®éng d− thõa, tranh thñ thêi gian n«ng nhµn s¶n xuÊt ra c¸c dông cô s¶n xuÊt hoÆc vËt phÈm tiªu dïng cho ®êi sèng b»ng lao ®éng thñ c«ng [19]. Nh− vËy, cã thÓ hiÓu ngµnh nghÒ lµ nh÷ng ho¹t ®éng mang tÝnh chuyªn nghiÖp cña hé d©n, ®¬n vÞ vµ tæ chøc s¶n xuÊt, ®−îc ph©n chia thµnh nhiÒu ngµnh kh¸c nhau, cã hÖ thèng c«ng cô s¶n xuÊt vµ t¹o ra nh÷ng s¶n phÈm mang tÝnh ®Æc tr−ng vµ mang môc ®Ých kinh tÕ râ rÖt. 2.1.2.2 Kh¸i niÖm vÒ ngµnh nghÒ n«ng th«n vµ tiªu chÝ ph©n biÖt nghÒ a. Ngµnh nghÒ n«ng th«n Lµ nh÷ng ho¹t ®éng kinh tÕ phi n«ng nghiÖp bao gåm c«ng nghiÖp, thñ c«ng nghiÖp vµ c¸c ho¹t ®éng dÞch vô phôc vô cho s¶n xuÊt vµ ®êi sèng, cã c¸c tr×nh ®é vµ quy m« kh¸c nhau, víi mäi thµnh phÇn kinh tÕ nh− hé gia ®×nh, hé s¶n xuÊt...(gäi chung lµ hé) vµ c¸c tæ chøc kinh tÕ kh¸c nhau nh− hîp t¸c x, doanh nghiÖp t− nh©n, c«ng ty tr¸ch nhiÖm h÷u h¹n, xÝ nghiÖp quèc doanh chñ yÕu cña ®Þa ph−¬ng vµ cã ¶nh h−ëng tíi tiÕn tr×nh ph¸t triÓn kinh tÕ x héi cña ®Þa ph−¬ng. C¸c thµnh phÇn kinh tÕ tham gia vµo c¸c ngµnh nghÒ n«ng th«n kh¸c nhau tuú theo lîi thÕ so s¸nh cña mçi vïng vµ quy m« s¶n xuÊt cña c¸c hé. Nh×n chung, n−íc ta cã kho¶ng 35% sè hé trong n«ng th«n lµm ngµnh nghÒ tiÓu thñ c«ng nghiÖp. Trong ®ã 30% sè hé lµm n«ng nghiÖp kiªm ngµnh nghÒ vµ kho¶ng 5% sè hé chuyªn ngµnh nghÒ. Ngµnh nghÒ cã thÓ chia thµnh c¸c nhãm nh− chÕ biÕn n«ng l©m thuû s¶n, c¬ khÝ vµ söa ch÷a c«ng cô x©y dùng, dÞch vô (vËn t¶i, bu«n b¸n). NÐt ®Æc tr−ng cÇn nhÊn m¹nh lµ sù ph¸t triÓn ngµnh nghÒ liªn quan chÆt chÏ ®Õn yÕu tè truyÒn thèng vµ Trường ðại học Nông nghiệp 1 - Luận văn Thạc sỹ khoa học ----------------------------------------------------- 17 kinh nghiÖm d©n gian ®−îc tÝch luü l¹i qua nhiÒu thÕ hÖ vµ ® trë thµnh tµi s¶n quý b¸u cña céng ®ång vµ lµ c¬ së ®Ó h×nh thµnh lªn c¸c lµng nghÒ nh− lµng nghÒ chÕ t¸c ®¸ mü nghÖ, Thªu ren (Hoa L− - Ninh B×nh), dÖt chiÕu (Kim S¬n - Ninh B×nh). Ngµnh nghÒ n«ng th«n ®−îc ph©n ra thµnh nghÒ míi vµ nghÒ truyÒn thèng. * NghÒ truyÒn thèng tr−íc hÕt lµ nh÷ng nghÒ tiÓu thñ c«ng nghiÖp ®−îc h×nh thµnh, tån t¹i vµ ph¸t triÓn l©u ®êi trong lÞch sö, s¶n xuÊt tËp trung t¹i mét vïng hay mét lµng nµo ®ã. Tõ ®ã h×nh thµnh c¸c lµng nghÒ, x nghÒ. §Æc tr−ng c¬ b¶n cña mçi nghÒ truyÒn thèng lµ ph¶i cã kü thuËt vµ c«ng nghÖ truyÒn thèng, ®ång thêi cã c¸c nghÖ nh©n vµ ®éi ngò thî lµnh nghÒ. S¶n phÈm lµm ra võa cã tÝnh hµng ho¸, ®ång thêi võa cã tÝnh nghÖ thuËt vµ mang ®Ëm b¶n s¾c v¨n ho¸ d©n téc. Nh÷ng nghÒ truyÒn thèng th−êng ®−îc truyÒn trong ph¹m vi tõng lµng. Mçi nghÒ bao giê còng cã «ng tæ cña nghÒ ®−îc d©n lµng ghi c«ng ¬n vµ thê phông tõ ®êi nµy, qua ®êi kh¸c. Trong nh÷ng lµng nghÒ truyÒn thèng ®a sè ng−êi d©n ®Òu hµnh nghÒ truyÒn thèng ®ã. Ngµy nay, khoa häc kü thuËt vµ c«ng nghÖ ph¸t triÓn._. m¹nh mÏ, viÖc s¶n xuÊt c¸c s¶n phÈm cã tÝnh truyÒn thèng ®−îc hç trî bëi quy tr×nh c«ng nghÖ míi víi nhiÒu lo¹i nguyªn vËt liÖu míi. Do vËy, kh¸i niÖm nghÒ truyÒn thèng còng ®−îc nghiªn cøu vµ më réng. Kh¸i niÖm nµy cã thÓ ®−îc hiÓu: ‘‘NghÒ truyÒn thèng bao gåm nh÷ng nghÒ tiÓu thñ c«ng nghiÖp xuÊt hiÖn tõ l©u trong lÞch sö, ®−îc truyÒn tõ ®êi nµy sang ®êi kh¸c cßn tån t¹i ®Õn ngµy nay, kÓ c¶ nh÷ng nghÒ ® ®−îc c¶i tiÕn hoÆc sö dông nh÷ng lo¹i m¸y mãc hiÖn ®¹i ®Ó hç trî s¶n xuÊt nh−ng vÉn tu©n thñ c«ng nghÖ truyÒn thèng vµ ®Æc biÖt s¶n phÈm cña nã vÊn thÓ hiÖn nh÷ng nÐt v¨n ho¸ ®Æc s¾c cña d©n téc’’ [43]. * NghÒ míi lµ nghÒ míi du nhËp do qu¸ tr×nh héi nhËp hoÆc do lan to¶ tõ c¸c nghÒ truyÒn thèng trong nh÷ng n¨m gÇn ®©y. b. Tiªu chÝ ph©n lo¹i nghÒ HiÖn nay ë n−íc ta tån t¹i nhiÒu nghÒ truyÒn thèng kh¸c nhau, ph©n bè kh¾p n¬i, tËp trung nhiÒu nhÊt ë vïng §ång b»ng s«ng Hång. ViÖc ph©n lo¹i c¸c nhãm nghÒ t−¬ng ®èi khã kh¨n vµ chØ cã ý nghÜa t−¬ng ®èi, bëi v× mét sè nghÒ cã thÓ võa thuéc nhãm nµy song còng cã thÓ thuéc nhãm kh¸c. MÆt kh¸c, mét sè nghÒ ®èi víi Trường ðại học Nông nghiệp 1 - Luận văn Thạc sỹ khoa học ----------------------------------------------------- 18 ®Þa ph−¬ng ®−îc coi lµ nghÒ truyÒn thèng, nh−ng trªn ph¹m vi vÜ m« cã thÓ ch−a ®−îc gäi lµ nghÒ truyÒn thèng. Cã nhiÒu c¸ch ph©n lo¹i nghÒ, tuy nhiªn cã thÓ xem xÐt mét sè c¸ch nh− sau: * Ph©n lo¹i theo tr×nh ®é kü thuËt - Lo¹i nghÒ cã kü thuËt ®¬n gi¶n nh− ®an l¸t, chÕ biÕn l−¬ng thùc, thùc phÈm, lµm g¹ch, nung v«i, ... s¶n phÈm cña nghÒ nµy cã tÝnh chÊt th«ng dông, rÊt phï hîp víi nÒn kinh tÕ tù cÊp, tù tóc. - Nhãm nghÒ cã kü thuËt phøc t¹p nh− c¸c nghÒ kim hoµn, ®óc ®ång, lµm gèm, ch¹m kh¶m, dÖt lôa, thªu thïa, ... c¸c nghÒ nµy kh«ng chØ cã kü thuËt c«ng nghÖ phøc t¹p, mµ cßn ®ßi hái ë ng−êi thî sù s¸ng t¹o vµ khÐo lÐo. S¶n phÈm võa mang tÝnh kinh tÕ, võa mang tÝnh v¨n ho¸. Do vËy, s¶n phÈm kh«ng chØ tiªu thô ë trong n−íc mµ cßn cã gi¸ trÞ xuÊt khÈu ®i nhiÒu n−íc trªn thÕ giíi. * Ph©n lo¹i theo tÝnh chÊt kinh tÕ - Lo¹i nghÒ th−êng phô thuéc vµo nÒn kinh tÕ n«ng nghiÖp tù nhiªn, ®©y lµ nghÒ phô cña hÇu hÕt gia ®×nh n«ng d©n, s¶n phÈm Ýt mang tÝnh chÊt hµng ho¸, chñ yÕu lµ phôc vô nhu cÇu t¹i chç nh−: chÕ biÕn n«ng s¶n, s¶n xuÊt c«ng cô phôc vô s¶n xuÊt n«ng nghiÖp nh− l−ìi cµy, bõa, liÒm, h¸i, ... - Nh÷ng nghÒ mµ ho¹t ®éng cña nã ®éc lËp víi qu¸ tr×nh s¶n xuÊt n«ng nghiÖp. Nh÷ng nghÒ nµy ®−îc ph¸t triÓn bëi sù tiÕn bé cña tr×nh ®é kü thuËt c«ng nghÖ vµ tr×nh ®é tay nghÒ cña ng−êi thî. S¶n phÈm thÓ hiÖn tµi n¨ng s¸ng t¹o vµ sù khÐo lÐo cña ng−êi thî, ®Æc biÖt s¶n phÈm t¹o thµnh hµng ho¸, ®em l¹i thu nhËp cao cho ng−êi s¶n xuÊt, tiªu biÓu lµ nghÒ dÖt, gèm sø, kim hoµn, ... Tuy vËy, c¸ch ph©n lo¹i nµy chØ phï hîp trong ®iÒu kiÖn tr−íc ®©y, ngµy nay trong ®iÒu kiÖn kinh tÕ thÞ tr−êng, nhiÒu nghÒ ® ph¸t triÓn m¹nh. Dùa vµo gi¸ trÞ sö dông cña c¸c s¶n phÈm, cã thÓ ph©n lo¹i c¸c ngµnh nghÒ truyÒn thèng theo c¸c nhãm sau: + C¸c ngµnh nghÒ s¶n xuÊt c¸c mÆt hµng thñ c«ng mü nghÖ nh− gèm sø, ch¹m kh¶m gç, ch¹m kh¾c ®¸, thªu, vµng b¹c, ... + C¸c ngµnh nghÒ phôc vô cho s¶n xuÊt vµ ®êi sèng nh−: nÒ, méc, hµn, ®óc ®ång, gang, nh«m, s¶n xuÊt vËt liÖu x©y dùng, c«ng cô, ... Trường ðại học Nông nghiệp 1 - Luận văn Thạc sỹ khoa học ----------------------------------------------------- 19 + C¸c ngµnh nghÒ s¶n xuÊt c¸c mÆt hµng tiªu dïng nh−: dÖt v¶i, dÖt chiÕu, kh©u nãn, ... + C¸c ngµnh nghÒ chÕ biÕn l−¬ng thùc thùc phÈm nh− xay x¸t, lµm bón b¸nh, nÊu riÖu, nÊu ®−êng mËt, chÕ biÕn thuû s¶n. 2.1.2.3 NghÒ ®an cãi vµ ph¸t triÓn nghÒ ®an cãi a. Kh¸i niÖm nghÒ ®an cãi §an cãi lµ viÖc sö dông nguyªn liÖu cã nguån gèc tõ c©y cãi vµ c¸c kü thuËt ®an gÐp, mãc nèi ®Ó t¹o ra c¸c s¶n phÈm vËt chÊt phôc vô cho ®êi sèng sinh ho¹t cña con ng−êi. NghÒ ®an cãi lµ ho¹t ®éng mang tÝnh chuyªn nghiÖp cña con ng−êi, trong ®ã sö dông sù khÐo lÐo cña con ng−êi, víi nh÷ng kü thuËt c«ng nghÖ vµ cãi nguyªn liÖu ®Ó s¶n xuÊt c¸c lo¹i s¶n phÈm vËt chÊt. S¶n phÈm nghÒ ®an cãi ngµy cµng ®a d¹ng, phong phó, víi chÊt l−îng ngµy cµng cao. b. §Æc tr−ng cña nghÒ ®an cãi Hai ®Æc tr−ng c¬ b¶n cña nghÒ ®an cãi lµ sö dông nguyªn liÖu cã nguån gèc tõ c©y cãi, kü thuËt vµ c«ng nghÖ ®Ó ®an cãi. Cãi lµ mét lo¹i c©y thiªn nhiªn cã ®Æc ®iÓm th©n mÒm, m¶nh, ph¸t triÓn liÒn th©n, cã chiÒu dµi. Cãi ®−îc trång ë nh÷ng vïng ven biÓn n¬i cã nhiÒu nguån n−íc, pha trén n−íc nî vµ n−íc ngät. Lµ lo¹i c©y sinh tr−ëng vµ ph¸t triÓn ë vïng nhiÖt ®é vµ ®é Èm cao, thêi gian sinh tr−ëng vµ ph¸t triÓn trong mét n¨m vµ cho thu ho¹ch theo thêi vô nhÊt ®Þnh, th−êng cã 2 vô: cãi chiªm vµ cãi mïa. Cãi chiªm cã ®Æc ®iÓm lµ lo¹i cãi cã sîi mÒm, ®é tr¾ng bãng cña c©y cãi sau khi ®−îc ph¬i kh« s¸ng h¬n cãi mïa, sîi cãi nhá. Cãi mïa cã sîi r¾n ch¾c vµ to h¬n cãi chiªm. NghÒ ®an cãi sö dông nh÷ng kü thuËt ®an gi¶n ®¬n, thñ c«ng ®Ó t¹o ra c¸c s¶n phÈm (Phô lôc 3). Chñng lo¹i s¶n phÈm nghÒ ®an cãi rÊt ®a d¹ng vµ phong phó nh− chiÕu, th¶m, hép vu«ng, hép ch÷ nhËt, khay trßn, hép trßn,.... (Phô lôc 2). Mçi lo¹i s¶n phÈm cã kü thuËt s¶n xuÊt, kü thuËt ®an kh¸c nhau. Bao gåm hai nhãm kü thuËt, c«ng nghÖ chñ yÕu. Kü thuËt ®an cãi truyÒn thèng hoµn toµn sö dông lao ®éng truyÒn thèng vµ c¸c c«ng cô th« s¬ ®Ó ®an cãi nh− kü thuËt ®an qu¹i, ®an lµn, hép vu«ng, ... Kü thuËt ®an c¶i tiÕn lµ sù tiÕp thu kü thuËt ®an míi cã sö dông nh÷ng c«ng cô, m¸y mãc hiÖn ®¹i nh− m¸y dÖt chiÕu, m¸y ®¸nh qu¹i. Trường ðại học Nông nghiệp 1 - Luận văn Thạc sỹ khoa học ----------------------------------------------------- 20 c. Ph¸t triÓn nghÒ ®an cãi Ph¸t triÓn nghÒ ®an cãi lµ mét qu¸ tr×nh c¶i thiÖn vÒ l−îng vµ chÊt cña nghÒ ®an cãi. Nã bao gåm sù t¨ng vÒ sè l−îng hé nghÒ ®an cãi, më réng quy m« cña c¸c c¬ së s¶n xuÊt, c¸c hé lµm nghÒ ®an cãi, ¸p dông m¸y mãc thiÕt bÞ vµ c«ng nghÖ míi vµo nghÒ ®an cãi, ®a d¹ng ho¸ vµ n©ng cao chÊt l−îng s¶n phÈm theo yªu cÇu thÞ tr−êng, më réng thÞ tr−êng, sù t¨ng lªn vÒ gi¸ trÞ s¶n l−îng, vÒ thu nhËp cña ng−êi lao ®éng, n©ng cao hiÖu qu¶ cña nghÒ ®an cãi, sù t¨ng vÒ thu nhËp cña ®Þa ph−¬ng còng nh− sù t¨ng lªn vÒ tæng thu nhËp cña c¸c c¬ së vµ hé s¶n xuÊt nghÒ ®an cãi. Hay còng chÝnh lµ sù biÕn ®æi vÒ c¬ cÊu GDP cña ®Þa ph−¬ng theo h−íng tiÕn bé lµ t¨ng dÇn tû träng tiÓu thñ c«ng nghiÖp, ®ång thêi thÓ hiÖn th«ng qua sù t¨ng tr−ëng kinh tÕ cña ®Þa ph−¬ng cã nghÒ ®an cãi vµ ®−îc thÓ hiÖn b»ng tèc ®é t¨ng sè hé kh¸ vµ giµu, gi¶m ®−îc sè hé nghÌo b»ng ph¸t triÓn nghÒ ®an cãi. Trªn quan ®iÓm ph¸t triÓn bÒn v÷ng, ph¸t triÓn nghÒ ®an cãi cßn yªu cÇu sù ph¸t triÓn cã kÕ ho¹ch, quy ho¹ch; sö dông c¸c nguån lùc nh− lao ®éng, vèn, nguyªn liÖu cho s¶n xuÊt ®¶m b¶o hîp lý cã hiÖu qu¶; n©ng cao møc sèng cho ng−êi lao ®éng; kh«ng g©y « nhiÔm m«i tr−êng gi÷ g×n b¶n s¾c v¨n ho¸ d©n téc, ... Mçi ngµnh s¶n xuÊt ®Òu cã mét sè ®Æc ®iÓm riªng, c¸c ®Æc ®iÓm ®ã cã ¶nh h−ëng ®Õn kÕt qu¶ vµ hiÖu qu¶ s¶n xuÊt còng nh− viÖc x¸c ®Þnh kÕt qu¶ vµ hiÖu qu¶ cña ngµnh s¶n xuÊt ®ã. NghÒ ®an cãi mang l¹i lîi Ých kinh tÕ cho ng−êi d©n, gãp phÇn t¨ng tr−ëng kinh tÕ x héi. §Ó ®¸nh gi¸ tr×nh ®é tæ chøc, sö dông c¸c yÕu tè s¶n xuÊt cña c¸c c¬ së còng nh− c¸c hé lµm nghÒ, chóng ta sö dông th−íc ®o hiÖu qu¶ kinh tÕ. §ã chÝnh lµ hiÖu qu¶ s¶n xuÊt cña c¸c c¬ së vµ cña c¸c hé lµm nghÒ ®−îc ph¶n ¸nh b»ng tû lÖ so s¸nh gi÷a chi phÝ bá ra ®Ó ®Çu t− cho s¶n xuÊt vµ thu nhËp ®¹t ®−îc do s¶n xuÊt nghÒ ®an cãi mang l¹i. HiÖu qu¶ Êy ®−îc ph¶n ¸nh qua c¸c chØ tiªu: thu nhËp cña mét c«ng lao ®éng lµm nghÒ, thu nhËp ®¹t ®−îc tõ mét ®ång chi phÝ bá ra hay thu nhËp ®¹t ®−îc tõ mét ®ång tµi s¶n ®−îc ®Çu t− cho s¶n xuÊt nghÒ ®an cãi. HiÖu qu¶ chÝnh lµ môc tiªu hµng ®Çu cña mçi ®¬n vÞ s¶n xuÊt, ®ã chÝnh lµ c¬ së ®Ó ®¬n vÞ s¶n xuÊt tån t¹i vµ ph¸t triÓn. HiÖu qu¶ kinh tÕ ®−îc ®Þnh nghÜa tæng qu¸t lµ mét ph¹m trï ph¶n ¸nh tr×nh ®é, n¨ng lùc qu¶n lý sao cho ®¶m b¶o thùc hiÖn cã kÕt qu¶ cao nh÷ng nhiÖm vô kinh tÕ x héi ®Æt ra víi chi phÝ tèi thiÓu. Trường ðại học Nông nghiệp 1 - Luận văn Thạc sỹ khoa học ----------------------------------------------------- 21 ‘‘HiÖu qu¶ lµ ®Æc tr−ng kinh tÕ kü thuËt x¸c ®Þnh b»nh tû lÖ so s¸nh gi÷a ®Çu ra vµ ®Çu vµo cña hÖ thèng. §èi víi nÒn s¶n xuÊt x héi cã thÓ nãi cô thÓ h¬n: hiÖu qu¶ kinh tÕ cña nÒn s¶n xuÊt x héi ph¶n ¸nh tr×nh ®é sö dông c¸c nguån lùc cña x héi trong s¶n xuÊt th«ng qua c¸c chØ tiªu ®Æc tr−ng ®−îc x¸c ®Þnh b»ng tû lÖ so s¸nh gi÷a c¸c chØ tiªu ph¶n ¸nh kÕt qu¶ ®¹t ®−îc vÒ kinh tÕ so víi c¸c chØ tiªu ph¶n ¸nh chi phÝ bá ra hoÆc nguån lùc ®−îc huy ®éng vµo s¶n xuÊt’’[28]. HiÖu qu¶ kinh tÕ x héi cña viÖc ph¸t triÓn nghÒ ®an cãi chÝnh lµ t−¬ng quan so s¸nh gi÷a chi phÝ bá ra víi kÕt qu¶ ®¹t ®−îc th«ng qua s¶n xuÊt nghÒ ®an cãi. §ång thêi còng lµ sù t−¬ng quan so s¸nh gi÷a chi phÝ bá ra vÒ kÕt qu¶ ®¹t ®−îc vÒ mÆt x héi th«ng qua ph¸t triÓn nghÒ ®an cãi nh− gi¶i quyÕt vÊn ®Ò thÊt nghiÖp, gãp phÇn t¨ng tr−ëng nÒn kinh tÕ cña ®Þa ph−¬ng, b¶o vÖ tèt h¬n m«i tr−êng sinh th¸i, gi¶m bít sù chªnh lÖch giµu nghÌo. 2.1.3 VÞ trÝ, vai trß cña nghÒ ®an cãi trong viÖc ph¸t triÓn ngµnh nghÒ tiÓu thñ c«ng nghiÖp vµ ph¸t triÓn kinh tÕ x· héi 2.1.3.1 Vai trß cña nghÒ ®an cãi a. Gãp phÇn t¹o c«ng ¨n viÖc lµm cho ng−êi lao ®éng vµ sö dông hîp lý nguån lao ®éng, n©ng cao thu nhËp vµ t¹o nguån tÝch luü cho c¸c hé n«ng d©n Ph¸t triÓn toµn diÖn kinh tÕ x héi n«ng th«n, t¹o viÖc lµm n©ng cao ®êi sèng cho d©n c− n«ng th«n lµ vÊn ®Ò quan träng hiÖn nay ë n−íc ta nãi chung vµ huyÖn Kim S¬n nãi riªng. Víi diÖn tÝch canh t¸c b×nh qu©n vµo lo¹i thÊp, tû lÖ thÊt nghiÖp vµ thiÕu viÖc lµm cßn chiÕm tû lÖ cao (hiÖn nay kho¶ng 40 - 45%). Do vËy, vÊn ®Ò gi¶i quyÕt c«ng viÖc cho lao ®éng lµ hÕt søc khã kh¨n, ®ßi hái sù hç trî nhiÒu mÆt vµ ®ång bé cña nhiÒu ngµnh nghÒ vµ c¸c lÜnh vùc. Theo kÕt qu¶ ®iÒu tra, b×nh qu©n mçi hé cã kho¶ng 2 - 4 lao ®éng th−êng xuyªn vµ 1 - 2 lao ®éng thêi vô, mçi hé chuyªn nghÒ t¹o viÖc lµm cho 4 - 6 lao ®éng th−êng xuyªn vµ 2 - 5 lao ®éng thêi vô. §ång thêi víi viÖc ph¸t triÓn nghÒ ®an cãi ë Kim S¬n t¹o ®iÒu kiÖn ®Ó ph¸t triÓn nhiÒu dÞch vô phôc vô nghÒ nh− bu«n b¸n c¸c nguyªn liÖu ®Çu vµo, thu mua c¸c s¶n phÈm, ... thu hót hµng ngh×n lao ®éng tham gia vµo c¸c ho¹t ®éng dÞch vô nµy. Nh− vËy, vai trß cña nghÒ ®an cãi rÊt quan träng, ®−îc coi lµ ®éng lùc trùc tiÕp gi¶i quyÕt viÖc lµm cho ng−êi lao ®éng. Nh÷ng n¬i cã nghÒ ®an cãi ph¸t triÓn th× Trường ðại học Nông nghiệp 1 - Luận văn Thạc sỹ khoa học ----------------------------------------------------- 22 d©n c− n¬i ®ã ®Òu cã thu nhËp vµ møc sèng cao h¬n so víi vïng thuÇn n«ng. NÕu so s¸nh thu nhËp cña lao ®éng n«ng nghiÖp th× thu nhËp cña lao ®éng nghÒ ®an cãi cao h¬n 2-3 lÇn. B×nh qu©n thu nhËp cña mét lao ®éng trong hé chuyªn nghÒ ®an cãi lµ 550.000 - 600.000 ®ång/th¸ng, ë hé kiªm nghÒ nµy lµ 150.000 - 300.000 ®ång/th¸ng, cßn hé thuÇn n«ng chØ ®¹t 60.000 - 90.000 ®ång/th¸ng [42]. b. Thu hót vèn nhµn rçi, tËn dông thêi gian nhµn rçi cña lùc l−îng lao ®éng, h¹n chÕ di d©n tù do Kh¸c víi s¶n xuÊt c«ng nghiÖp vµ mét sè ngµnh kh¸c, ®a sè c¸c hé lµm nghÒ kh«ng ®ßi hái sè vèn ®Çu t− lín, bëi nghÒ ®an cãi sö dông c¸c c«ng cô thñ c«ng, th« s¬ do thî thñ c«ng tù s¶n xuÊt ®−îc. H¬n n÷a, ®Æc ®iÓm s¶n xuÊt trong nghÒ nµy lµ s¶n xuÊt quy m« hé, c¬ cÊu vèn vµ lao ®éng Ýt nªn phï hîp víi kh¶ n¨ng huy ®éng vèn vµ c¸c nguån lùc vËt chÊt cña c¸c gia ®×nh. Víi møc ®Çu t− vèn kh«ng lín th× ®ã lµ lîi thÕ ®Ó c¸c hé lµm nghÒ cã thÓ huy ®éng vèn nhµn rçi cña m×nh vµo ho¹t ®éng s¶n xuÊt kinh doanh. MÆt kh¸c, ®Æc ®iÓm s¶n xuÊt cña nghÒ ®an cãi lµ sö dông lao ®éng thñ c«ng lµ chñ yÕu, n¬i s¶n xuÊt còng chÝnh lµ n¬i ë cña ng−êi lao ®éng nªn b¶n th©n nã cã kh¶ n¨ng tËn dông vµ thu hót nhiÒu lao ®éng thêi vô n«ng nhµn ®Õn lao ®éng trªn hay d−íi tuæi lao ®éng. TrÎ em võa häc, võa tham gia s¶n xuÊt d−íi h×nh thøc häc nghÒ hay gióp viÖc. Lùc l−îng nµy chiÕm mét tû lÖ ®¸ng kÓ trong tæng sè lao ®éng lµm nghÒ. Cïng víi viÖc tËn dông thêi gian vµ lùc l−îng lao ®éng, sù ph¸t triÓn nghÒ ®an cãi ® cã vai trß tÝch cùc trong viÖc h¹n chÕ di d©n tù do. Qu¸ tr×nh di d©n tù do h×nh thµnh mét c¸ch tù ph¸t vµ tù ®iÒu tiÕt bëi quy luËt cung vµ cÇu lao ®éng. c. Ph¸t triÓn nghÒ ®an cãi gãp phÇn tÝch cùc vµo qóa tr×nh chuyÓn dÞch c¬ cÊu kinh tÕ n«ng nghiÖp n«ng th«n theo h−íng CNH, H§H. §µo t¹o vµ cung cÊp lùc l−îng lao ®éng cã tay nghÒ, kü n¨ng giái cho x3 héi Sù h×nh thµnh, më réng vµ ph¸t triÓn nghÒ ®an cãi cã vai trß quan träng ®èi víi qu¸ tr×nh chuyÓn dÞch c¬ cÊu kinh tÕ n«ng th«n nãi chung vµ c¬ cÊu kinh tÕ huyÖn Kim S¬n nãi riªng, theo h−íng CNH, H§H. Nã ®−îc coi lµ ®éng lùc chuyÓn dÞch c¬ cÊu kinh tÕ n«ng th«n theo h−íng t¨ng tû träng c«ng nghiÖp vµ dÞch vô. Thóc ®Èy kinh tÕ n«ng th«n ph¸t triÓn toµn diÖn, chuyÓn c¬ cÊu kinh tÕ tõ c¬ cÊu kinh tÕ thuÇn n«ng vµ lÊy s¶n xuÊt l−¬ng thùc lµ chÝnh sang mét c¬ cÊu míi: n«ng nghiÖp, c«ng Trường ðại học Nông nghiệp 1 - Luận văn Thạc sỹ khoa học ----------------------------------------------------- 23 nghiÖp, dÞch vô ®Ó khai th¸c tèt c¸c tiÒm n¨ng t¹i ®Þa ph−¬ng. ViÖc ph¸t triÓn nghÒ ®an cãi t¸c ®éng tÝch cùc ®Õn n«ng nghiÖp, lµm thay ®æi tÝnh chÊt vµ tr×nh ®é cña n«ng nghiÖp. Theo tµi liÖu thèng kª cña Tæng côc Thèng kª tØnh Ninh B×nh, GDP cña tiÓu thñ c«ng nghiÖp vµ dÞch vô t¨ng lªn trong tæng GDP cña huyÖn Kim S¬n vµ t¨ng tõ 22,78% n¨m 2001 lªn 35,17% n¨m 2005. Trong ®ã, nghÒ ®an cãi ®ãng gãp kho¶ng 42% GDP cña tiÓu thñ c«ng nghiÖp vµ dÞch vô. C¬ cÊu lao ®éng phi n«ng nghiÖp thêi kú nµy t¨ng tõ 20% ®Õn 29,5%. Khèi l−îng s¶n phÈm hµng ho¸ do nghÒ ®an cãi s¶n xuÊt ra ® ®¸p øng ®−îc nhu cÇu trong n−íc vµ mét phÇn xuÊt khÈu [7]. Trong ®iÒu kiÖn nghÒ ®an cãi sö dông lao ®éng thñ c«ng lµ chÝnh th× kinh nghiÖm s¶n xuÊt lµ yÕu tè ¶nh h−ëng lín ®Õn kÕt qu¶ s¶n xuÊt. Do vËy, ph¸t huy kinh nghiÖm cæ truyÒn vµ kü n¨ng kü x¶o cña ng−êi lao ®éng cã tay nghÒ lµ vÊn ®Ò chÊt l−îng trong viÖc sö dông lao ®éng, ph¸t huy thÕ m¹nh cña lao ®éng cã tay nghÒ cao, hä cã ®iÒu kiÖn lµm ra nhiÒu s¶n phÈm kinh tÕ vµ truyÒn l¹i bÝ quyÕt nghÒ nghiÖp cho c¸c thÕ hÖ sau. H¬n n÷a, ®Ó n©ng cao søc c¹nh tranh nghÒ ®an cãi ph¶i ®−îc tiÕn hµnh trªn c¬ së øng dông tiÕn bé kü thuËt míi, c«ng nghÖ hiÖn ®¹i. Sù kÕt hîp gi÷a c«ng nghÖ truyÒn thèng vµ c«ng nghÖ hiÖn ®¹i ® t¹o ra n¨ng suÊt, chÊt l−îng s¶n phÈm cao h¬n h¼n so víi s¶n xuÊt thñ c«ng. Tõ ®ã, lao ®éng trong c¸c lµng nghÒ còng sÏ cã ®iÒu kiÖn tiÕp xóc víi KHCN hiÖn ®¹i, cã ®iÒu kiÖn häc tËp n©ng cao tay nghÒ. d. Gãp phÇn ®a d¹ng ho¸ kinh tÕ n«ng th«n, thóc ®Èy qu¸ tr×nh ®« thÞ ho¸ vµ x©y dùng n«ng th«n míi Trong mèi quan hÖ biÖn chøng cña qu¸ tr×nh s¶n xuÊt hµng ho¸, nghÒ ®an cãi ® ph¸ vì thÕ ®éc canh trong c¸c lµng thuÇn n«ng, më ra h−íng ph¸t triÓn míi, ®ång thêi cïng víi s¶n xuÊt n«ng nghiÖp, nghÒ ®an cãi ® ®em l¹i hiÖu qu¶ cao trong viÖc sö dông hîp lý c¸c nguån lùc nh− ®Êt ®ai, vèn, lao ®éng, nguyªn vËt liÖu, c«ng nghÖ vµ thÞ tr−êng. V× vËy, mét nÒn kinh tÕ hµng ho¸ víi sù ®a d¹ng cña c¸c lo¹i s¶n phÈm ®−îc h×nh thµnh vµ ph¸t triÓn. ë huyÖn Kim S¬n, trong mèi quan hÖ víi c¸c ngµnh kh¸c, nghÒ ®an cãi ®ãng vai trß lµ ®éng lùc. Cïng víi nh÷ng ngµnh nghÒ kh¸c, ë nh÷ng vïng nghÒ ®an cãi ph¸t triÓn th−êng h×nh thµnh nh÷ng ®iÓm tËp trung giao l−u bu«n b¸n, dÞch vô vµ trao ®æi hµng Trường ðại học Nông nghiệp 1 - Luận văn Thạc sỹ khoa học ----------------------------------------------------- 24 ho¸. Nh÷ng ®iÓm nµy ngµy cµng ®−îc më réng vµ ph¸t triÓn, t¹o nªn mét sù ®æi míi trong khu vùc, vïng ®ã. H¬n n÷a nguån tÝch luü cña ng−êi d©n trong khu vùc ®ã cao h¬n, cã ®iÒu kiÖn ®Ó ®Çu t− x©y dùng c¬ së h¹ tÇng nh− ®−êng x¸, nhµ ë vµ mua s¾m c¸c tiÖn nghi sinh ho¹t. DÇn dÇn ë ®©y h×nh thµnh mét côm d©n c− víi lèi sèng ®« thÞ. e. T¨ng gi¸ trÞ s¶n phÈm hµng ho¸ cho c¸c hé n«ng d©n, c¶i thiÖn ®êi sèng nh©n d©n, xo¸ ®ãi gi¶m nghÌo ViÖc c¶i thiÖn vµ n©ng cao ®êi sèng nh©n d©n chØ cã thÓ ®−îc thùc hiÖn trªn c¬ së æn ®Þnh viÖc lµm vµ n©ng cao thu nhËp. ë nh÷ng vïng cã nghÒ ®an cãi ph¸t triÓn ®Òu thÓ hiÖn sù giÇu cã h¬n h¼n nh÷ng vïng thuÇn n«ng ®iÒu nµy thÓ hiÖn ë tû lÖ hé kh¸ vµ giÇu th−êng cao, tû lÖ hé nghÌo th−êng thÊp. Thu nhËp tõ nghÒ ®an cãi cãi th−êng chiÕm mét tû lÖ lín trong tæng thu nhËp ®em l¹i cho ng−êi d©n ë ®©y cuéc sèng ®Çy ®ñ h¬n c¶ vÒ vËt chÊt lÉn tinh thÇn. Lµng nghÒ cãi Tr× chÝnh Kim ChÝnh (Kim S¬n - Ninh B×nh) møc b×nh qu©n thu nhËp cña c¸c hé thÊp nhÊt còng ®¹t tíi 10 - 20 triÖu ®ång/n¨m, trung b×nh 25 - 30 triÖu ®ång/n¨m vµ cao nhÊt ®¹t 50 - 70 triÖu ®ång/n¨m [41]. f. T¨ng c−êng ®ãng gãp ng©n s¸ch cho ®Þa ph−¬ng, thóc ®Èy kÕt cÊu h¹ tÇng n«ng th«n ph¸t triÓn theo h−íng CNH, H§H n«ng nghiÖp n«ng th«n Ng©n s¸ch ®Þa ph−¬ng sÏ cã nh÷ng nguån thu míi tõ s¶n xuÊt nghÒ ®an cãi vµ c¸c ho¹t ®éng th«ng qua thuÕ, c¸c dù ¸n ®Çu t− vµ ®©y sÏ lµ c¬ së ®Ó ®Çu t− x©y dùng c¬ së h¹ tÇng phôc vô s¶n xuÊt vµ ®êi sèng. Nhê ®ã, hÖ thèng c¬ së vËt chÊt trong lµng xãm nh− ®−êng s¸, ®iÖn, n−íc s¹ch, tr−êng häc, tr¹m x¸ vµ nhiÒu c«ng tr×nh x héi kh¸c ®−îc n©ng cÊp. MÆt kh¸c, khi c¸c ®Þa ph−¬ng cã lµng nghÒ ph¸t triÓn cã nguån kinh phÝ cho viÖc thùc hiÖn c¸c ho¹t ®éng sinh ho¹t v¨n ho¸ vµ t¨ng c−êng giao l−u, tiÕp thu v¨n minh tiÕn bé nh©n lo¹i. Thóc ®Èy c¬ së h¹ tÇng ph¸t triÓn, t¹o ®iÒu kiÖn ®Ó s¶n xuÊt n«ng nghiÖp vµ ngµnh nghÒ n«ng th«n øng dông tiÕn bé khoa häc kü thuËt míi, c«ng nghÖ hiÖn ®¹i, më réng s¶n xuÊt vµ giao l−u kinh tÕ. Tõ ®ã c¸c lµng nghÒ kh«ng thÓ gi÷ nguyªn mäi tr¹ng th¸i l¹c hËu vÒ c«ng cô mµ ®iÒu cÇn thiÕt lµ thay thÕ lao ®éng thñ c«ng ë mét sè kh©u c«ng viÖc nÆng nhäc, tiªu tèn nhiÒu søc lao ®éng vµ ®éc h¹i nh−ng vÉn gi÷ ®−îc tÝnh chÊt truyÒn thèng nh÷ng bÝ quyÕt Trường ðại học Nông nghiệp 1 - Luận văn Thạc sỹ khoa học ----------------------------------------------------- 25 cña c«ng nghÖ truyÒn thèng trong viÖc t¹o ra s¶n phÈm. ChÝnh v× vËy ® n©ng cao n¨ng suÊt lao ®éng, t¹o thªm thu nhËp cao cho ng−êi d©n. g. NghÒ ®an cãi t¹o ra mét sè c«ng cô cÇn thiÕt cho s¶n xuÊt n«ng nghiÖp nh− gÇu t¸t n−íc, d©y qu¹i, bå ®ùng, tói ®ùng, ... Bªn c¹nh ®ã nghÒ ®an cãi gi¶i quyÕt trùc tiÕp ®Çu ra cho s¶n xuÊt cãi vµ mét sè nghÒ kh¸c trong s¶n xuÊt n«ng nghiÖp. h. Gãp phÇn gi÷ g×n b¶n s¾c v¨n ho¸, kh«i phôc vµ ph¸t triÓn nghÒ tiÓu thñ c«ng nghiÖp truyÒn thèng ë ®Þa ph−¬ng LÞch sö ph¸t triÓn cña nghÒ ®an cãi g¾n liÒn víi lÞch sö ph¸t triÓn v¨n ho¸ cña d©n téc, nã lµ nh©n tè gãp phÇn t¹o dùng nÒn v¨n ho¸ Êy, ®ång thêi lµ sù biÓu hiÖn qu¸ tr×nh tËp trung vµ ph¸t triÓn b¶n s¾c v¨n ho¸ d©n téc. S¶n phÈm cña nghÒ ®an cãi lµ sù kÕt tinh gi÷a lao ®éng vËt chÊt vµ lao ®éng tinh thÇn, nã ®−îc t¹o nªn bëi bµn tay tµi hoa vµ ãc s¸ng t¹o cña ng−êi thî ®an. NhiÒu s¶n phÈm truyÒn thèng cã tÝnh nghÖ thuËt cao, mçi s¶n phÈm lµ mét t¸c phÈm nghÖ thuËt, trong ®ã hµm chøa nh÷ng nÐt ®Æc s¾c riªng, ®Æc tÝnh riªng cña nghÒ. Víi nh÷ng ®Æc ®iÓm ®Æc biÖt Êy chóng kh«ng cßn lµ hµng ho¸ ®¬n thuÇn mµ ® trë thµnh s¶n phÈm v¨n ho¸ víi tÝnh nghÖ thuËt cao vµ ®−îc coi lµ biÓu t−îng nghÖ thuËt truyÒn thèng cña d©n téc ViÖt Nam. NghÒ ®an cãi lµ mét nghÒ truyÒn thèng lµ di s¶n v¨n ho¸ quý b¸u mµ thÕ hÖ cha «ng ® s¸ng t¹o ra vµ truyÒn l¹i cho thÕ hÖ sau. T×m hiÓu lÞch sö nghÒ ®an cãi truyÒn thèng cho ta thÊy kü thuËt t¹o c¸c s¶n phÈm cã tõ xa x−a vµ ®−îc b¶o tån ®Õn ngµy nay. Kü thuËt dÖt chiÕu, kü thuËt dãc qu¹i, kü thuËt ®an lµn, hép, mò, ... vµ nh÷ng hoa v¨n ®Ó l¹i trªn mçi s¶n phÈm lµ kho s−u tËp cña nÒn v¨n ho¸, nÒn v¨n minh ®Êt viÖt, nÒn v¨n minh g¾n víi c©y lóa n−íc, truyÒn thèng dùng n−íc vµ gi÷ n−íc mµ «ng cha ta ®Ó l¹i. Ngµy nay, nÒn s¶n xuÊt c«ng nghiÖp hiÖn ®¹i ph¸t triÓn m¹nh mÏ, c¸c s¶n phÈm c«ng nghiÖp ®−îc sö dông vµ tiªu thô ë kh¾p mäi n¬i. Tuy nhiªn, c¸c s¶n phÈm nghÒ ®an cãi thñ c«ng truyÒn thèng víi tÝnh ®éc ®¸o vµ ®é tinh x¶o cña nã vÉn rÊt cÇn thiÕt vµ cã ý nghÜa ®èi víi nhu cÇu ®êi sèng cña con ng−êi. V× vËy, nghÒ ®an cãi truyÒn thèng víi nh÷ng ‘‘bµn tay vµng’’ cña c¸c nghÖ nh©n vµ ng−êi thî thñ c«ng cÇn ®−îc coi träng, b¶o tån vµ ph¸t triÓn. C«ng nghÖ ®an truyÒn thèng quý gi¸ cÇn ®−îc b¶o l−u vµ ph¸t triÓn theo h−íng H§H. §ã còng chÝnh lµ viÖc kh«i phôc vµ ph¸t triÓn c¸c nghÒ truyÒn thèng, nã cã ý Trường ðại học Nông nghiệp 1 - Luận văn Thạc sỹ khoa học ----------------------------------------------------- 26 nghÜa quan träng viÖc gi÷ g×n c¸c gi¸ trÞ v¨n ho¸ d©n téc trong qóa tr×nh CNH, H§H ë Ninh B×nh vµ ®Êt n−íc. 2.1.3.2 Vai trß cña s¶n phÈm nghÒ ®an cãi - LÞch sö ph¸t triÓn loµi ng−êi cho thÊy con ng−êi sèng, vËn ®éng hoµ nhÞp víi tù nhiªn vµ thiªn nhiªn ® nu«i sèng con ng−êi tõ cung cÊp l−¬ng thùc, thùc phÈm phôc vô sù duy tr× vµ ph¸t triÓn cña sù sèng ®Õn ban tÆng c¸c loµi vËt chÊt phôc vô s¶n xuÊt lÉn s¶n phÈm phôc vô tiªu dïng. Víi sù ®a d¹ng cña c¸c s¶n phÈm phôc vô tiªu dïng, c¸c s¶n phÈm cña nghÒ ®an cãi ngµy cµng ®−îc kh¼ng ®Þnh vµ më réng. G¾n víi lÞch sö ph¸t triÓn ®ã, nghÒ ®an cãi t¹o ra c¸c s¶n phÈm tiªu dïng lu«n ®ãng mét vai trß to lín víi lÞch sö hµng tr¨m n¨m tõ nh÷ng s¶n phÈm phôc vô ®êi sèng d©n d nh− manh chiÕu, chiÕc mò, ... ®Õn nh÷ng s¶n phÈm cao cÊp phôc vô sinh ho¹t cung ®×nh nh− ®Öm gèi, th¶m, ... (phô lôc 2). - Víi ®Æc ®iÓm cña nghÒ ®an cãi lµ sö dông nguyªn liÖu cã nguån gèc c©y cãi, víi ®Æc ®iÓm cña mét loµi thùc vËt th©n m¶nh, dai, bãng, bÒn, chÞu nhiÖt,... ® t¹o ra nh÷ng s¶n phÈm ®ãng vai trß quan träng trong ®êi sèng cña con ng−êi, tõ nh÷ng s¶n phÈm phôc vô nhu cÇu thiÕt yÕu nh− chiÕu, hép ®ùng, lµn,... ®Õn nh÷ng vËt dông ®Ó trang trÝ, tr−ng bµy. Nh÷ng vËt dông nµy ngoµi gi¸ trÞ sö dông cßn cã gi¸ trÞ v¨n ho¸ cao nh− l½ng ho¸, tranh ¶nh, ... (phô lôc 2). - Ngµy nay víi sù ph¸t triÓn v−ît bËc cña khoa häc kü thuËt ® t¹o ra nhiÒu lo¹i s¶n phÈm thay thÕ c¸c lo¹i s¶n phÈm thñ c«ng, trong ®ã cã s¶n phÈm tõ nghÒ ®an cãi. Nh−ng c¸c lo¹i s¶n phÈm do c«ng nghiÖp, kü thuËt hiÖn ®¹i mang l¹i ® lµm huû ho¹i m«i tr−êng sèng cña con ng−êi, lµm c¹n kiÖt tµi nguyªn, t¸c ®éng m¹nh mÏ ®Õn m«i tr−êng sinh th¸i ®e do¹ tíi sù ph¸t triÓn bÒn v÷ng cña x héi loµi ng−êi. Ng−îc l¹i, ph¸t triÓn nghÒ ®an cãi phï hîp sÏ t¹o ra c¸c s¶n phÈm cã nguyªn liÖu thiªn nhiªn ®¸p øng ®−îc nhu cÇu ph¸t triÓn cña x héi nh−ng kh«ng g©y « nhiÔm m«i tr−êng sinh th¸i. - Cïng víi sù ph¸t triÓn cña nÒn kinh tÕ x héi, yªu cÇu cuéc sèng con ng−êi ngµy cµng ph¶i ®−îc c¶i thiÖn. C¸c s¶n phÈm nghÒ ®an cãi trong mäi giai ®o¹n ®Òu t×m c¸ch ®Ó tho¶ mn môc ®Ých tiªu dïng, võa tho¶ mn nhu cÇu h−ëng thô vÒ v¨n ho¸ cña con ng−êi. Trường ðại học Nông nghiệp 1 - Luận văn Thạc sỹ khoa học ----------------------------------------------------- 27 Tr¸i l¹i, ®èi víi nh÷ng bé phËn d©n c− ch−a thÓ ®¹t ®−îc sù tho¶ mn vÒ vËt chÊt, cuéc sèng cßn nhiÒu khã kh¨n, thu nhËp thÊp th× c¸c s¶n phÈm nghÒ ®an cãi võa tho¶ mn cho hä gi¸ trÞ sö dông cña s¶n phÈm vµ phï hîp víi thu nhËp cña hä. Trong khi gi¸ cña c¸c s¶n phÈm thay thÕ s¶n xuÊt theo c«ng nghÖ c«ng nghiÖp tiªn tiÕn, hiÖn ®¹i cã gi¸ cao mµ hä kh«ng thÓ sö dông ®−îc [29]. Tãm l¹i, tõ ®Æc ®iÓm cña c©y cãi ® h×nh thµnh nªn nghÒ ®an cãi t¹o ra c¸c s¶n phÈm mµ Ýt cã nh÷ng c©y nguyªn liÖu nµo cã ®−îc. Tõ c©y cãi nguyªn liÖu nghÒ ®an cãi ® t¹o ra rÊt nhiÒu s¶n phÈm kh¸c nhau phôc vô mäi ®èi t−îng tiªu dïng víi nh÷ng gi¸ trÞ ngµy cµng cao, bao gåm c¶ gi¸ trÞ sö dông, gi¸ trÞ tiªu dïng, gi¸ trÞ v¨n ho¸, nghÖ thuËt vµ gi¸ trÞ kinh tÕ. 2.1.4 §Æc ®iÓm kinh tÕ, kü thuËt vµ qui tr×nh s¶n xuÊt nghÒ ®an cãi 2.1.4.1 §Æc ®iÓm cña nghÒ ®an cãi a. §Æc ®iÓm cña s¶n phÈm S¶n phÈm cña nghÒ ®an cãi lµ s¶n phÈm hµng ho¸ nh−ng l¹i hoµn toµn kh¸c víi s¶n phÈm c«ng nghiÖp v× s¶n phÈm c«ng nghiÖp ®−îc s¶n xuÊt hµng lo¹t trªn d©y chuyÒn s¶n xuÊt cßn s¶n phÈm cña nghÒ ®an cãi ®−îc s¶n xuÊt tõng chiÕc ®¬n lÎ, trong tõng hé vµ s¶n xuÊt thñ c«ng; trong c«ng nghiÖp mçi lo¹i s¶n phÈm ®−îc s¶n xuÊt trªn mét d©y truyÒn nhÊt ®Þnh nh−ng trong nghÒ ®an mçi lao ®éng cã thÓ ®an nhiÒu lo¹i s¶n phÈm kh¸c nhau. S¶n phÈm cña nghÒ ®an cãi cã chu kú s¶n xuÊt ng¾n, s¶n phÈm th−êng lµ hµng tiªu dïng, Ýt lµm t− liÖu s¶n xuÊt. Hµng ho¸ cña nghÒ ®an cãi v−ît ra khái nh÷ng lîi Ých kinh tÕ th«ng th−êng, nã chøa ®ùng c¶ nh÷ng gi¸ trÞ vÒ b¶n s¾c v¨n ho¸ cña ®Þa ph−¬ng, d©n téc. b. Lao ®éng vµ sö dông lao ®éng C«ng viÖc trong nghÒ ®an cãi cã nhiÒu c«ng ®o¹n phï hîp víi c¸c ®èi t−îng kh¸c nhau nªn cã thÓ tËn dông ®−îc nhiÒu lo¹i lao ®éng trªn ®Þa bµn vµ lao ®éng ngay trong gia ®×nh. Quy m« lao ®éng nhá mçi hé cã kho¶ng 2 - 4 lao ®éng th−êng xuyªn vµ 1 - 2 lao ®éng thêi vô. ë mét sè c¬ së s¶n xuÊt b×nh qu©n cã 26 - 28 ng−êi lao ®éng th−êng xuyªn vµ 8 - 10 lao ®éng thêi vô. Mét phÇn lao ®éng ë c¸c lµng nghÒ Trường ðại học Nông nghiệp 1 - Luận văn Thạc sỹ khoa học ----------------------------------------------------- 28 ®an cãi cã tr×nh ®é kh«ng cao vµ Ýt ®−îc ®µo t¹o vÒ chuyªn m«n, chñ yÕu lµm viÖc theo h−íng dÉn trùc tiÕp hoÆc b¾t ch−íc. §Èy m¹nh nghÒ ®an cãi lµm t¨ng quy m« vÒ lao ®éng trong c¸c hé chuyªn lµ mét trong nh÷ng gi¶i ph¸p quan träng ®Ó thu hót lao ®éng d− thõa trong n«ng th«n ®ång thêi t¹o ®iÒu kiÖn ®Ó hé chuyªn ph¸t triÓn thµnh c¸c doanh nghiÖp cã quy m« s¶n xuÊt vµ c¹nh tranh lín h¬n nh»m ph¸t triÓn nghÒ ®an cãi theo h−íng CNH. Lao ®éng trong nghÒ ®an cãi chñ yÕu lµ lao ®éng thñ c«ng. Lùc l−îng lao ®éng t¹i c¸c lµng nghÒ, hé nghÒ, c¬ së s¶n xuÊt l¹i ®−îc ph©n thµnh c¸c tr×nh ®é kh¸c nhau. C¨n cø theo tr×nh ®é tay nghÒ vµ c«ng ¨n viÖc lµm mµ ng−êi ta ph©n c«ng lao ®éng trong c¸c lµng nghÒ, hé nghÒ, c¬ së s¶n xuÊt ra thµnh c¸c lo¹i: nghÖ nh©n, thî giái, lao ®éng cã kü thuËt, lao ®éng phæ biÕn vµ lao ®éng tËn dông. c. §Æc ®iÓm nhµ x−ëng, thiÕt bÞ vµ c«ng nghÖ C«ng cô phÇn lín lµ c«ng cô thñ c«ng nh−ng cã sù kh¸c biÖt lín gi÷a c¸c c¬ së s¶n xuÊt vµ c¸c hé s¶n xuÊt. Ngµy nay, ®Ó n©ng cao n¨ng suÊt lao ®éng, chÊt l−îng, ®é chÝnh x¸c cña viÖc s¶n xuÊt ra s¶n phÈm nghÒ ®an cãi, ng−êi ta cã thÓ ¸p dông mét sè m¸y mãc, thiÕt bÞ thay cho viÖc sö dông søc lao ®éng nh− m¸y xe cãi, m¸y chÎ cãi, m¸y dÖt chiÕu, m¸y sÊy, nhuém, hÊp, ... VÒ nhµ x−ëng s¶n xuÊt cña nghÒ ®an cãi nh×n chung rÊt ®¬n gi¶n, nhá bÐ, chñ yÕu theo h−íng tËn dông mÆt b»ng hiÖn cã cña hé, n¬i s¶n xuÊt còng chÝnh lµ n¬i ë, n¬i lµm viªc, n¬i nghØ ng¬i. C«ng nghÖ ë nghÒ ®an cãi bao gåm hai lo¹i c«ng nghÖ truyÒn thèng vµ c«ng nghÖ hiÖn ®¹i. C«ng nghÖ truyÒn thèng ®−îc tÝch luü chñ yÕu ë nh÷ng ng−êi d©n theo ph−¬ng thøc cha truyÒn con nèi. C«ng nghÖ hiÖn ®¹i lµ nh÷ng c«ng nghÖ ®−îc c¶i tiÕn tõ nh÷ng c«ng nghÖ cò, l¹c hËu hoÆc tiÕp thu c«ng nghÖ cña n¬i kh¸c. HiÖn nay, víi sù ph¸t triÓn cña khoa häc kü thuËt nh÷ng øng dông cña nã vµo nghÒ ®an cãi còng ®ang ®−îc ph¸t triÓn rÊt m¹nh vµ t¹o ra nhiÒu chñng lo¹i s¶n phÈm cã chÊt l−îng tèt, ®ñ søc phôc vô theo yªu cÇu cña thÞ tr−êng. Hµng n¨m cã tíi hµng ngh×n mÉu m, chñng lo¹i s¶n phÈm míi cña nghÒ ®an cãi ra ®êi. Mçi lo¹i s¶n phÈm nµy l¹i ®ßi hái cã thªm c¸c kü x¶o, kü thuËt, ®éng t¸c riªng ®Ó t¹o ra chóng. Trường ðại học Nông nghiệp 1 - Luận văn Thạc sỹ khoa học ----------------------------------------------------- 29 d. Vèn vµ quan hÖ tÝn dông ViÖc x¸c ®Þnh l−îng vèn cho ph¸t triÓn nghÒ ®an cãi lµ mét ®iÒu khã, tuy nhiªn cã thÓ thÊy r»ng vèn ®Çu t− cho ph¸t triÓn nghÒ ®an cãi cßn thÊp, nhá bÐ, thiÕu, lµm h¹n chÕ kh¶ n¨ng ®Çu t− n©ng cao chÊt l−îng s¶n phÈm vµ më réng s¶n xuÊt. Tuy nhiªn c¸ biÖt cã nh÷ng hé, nh÷ng c¬ së cã vèn ®Çu t− lín lªn ®Õn hµng tr¨m triÖu ®ång, thËm chÝ hµng chôc tû ®ång ®ang cã xu h−íng ph¸t triÓn thµnh c¸c doanh nghiÖp t− nh©n. §©y lµ nh÷ng c¬ së s¶n xuÊt cã nhu cÇu trang bÞ míi thiÕt bÞ vµ më réng quy m« s¶n xuÊt. B×nh qu©n c¬ së s¶n xuÊt nghÒ ®an cãi ë Ninh B×nh kho¶ng 300 triÖu ®ång. Quan hÖ tÝn dông trong nghÒ ®an cãi ®−îc thÓ hiÖn ë møc cho vay vèn cña c¸c hé, c¸c c¬ së s¶n xuÊt. Nh×n chung, tû lÖ vay vèn cña c¸c c¬ së s¶n xuÊt nghÒ ®an cãi cßn Ýt. Møc vay ë c¸c c¬ së s¶n xuÊt cao h¬n møc vay cña c¸c hé gia ®×nh. e. Nguyªn liÖu ®Çu vµo vµ thÞ tr−êng tiªu thô Nguyªn liÖu chÝnh trong nghÒ ®an cãi lµ cãi nguyªn liÖu, chñ yÕu lÊy tõ ®Þa ph−¬ng. Nh÷ng n¬i cã nghÒ trång cãi ph¸t triÓn còng lµ vïng cã nghÒ ®an cãi ph¸t triÓn. Mét phÇn nhá c¸c nguyªn liÖu phô nh− ®ay, phÈm nhuém, ho¸ chÊt xö lý nguyªn liÖu vµ s¶n phÈm, ... ®−îc lÊy tõ bªn ngoµi, chñ yÕu phôc vô cho viÖc c¶i tiÕn mÉu m vµ hoµn thiÖn s¶n phÈm, thay ®æi c«ng nghÖ. C¸c lo¹i s¶n phÈm cña nghÒ ®an cãi nh− chiÕu cãi, hép cãi, tói cãi, khay cãi tr−íc ®©y chñ yÕu ®−îc tiªu thô trong n−íc (kho¶ng 90% sè s¶n phÈm). Trong ®iÒu kiÖn héi nhËp kinh tÕ thÕ giíi cña n−íc ta hiÖn nay, rÊt nhiÒu chñng lo¹i s¶n phÈm víi mÉu m lu«n thay ®æi, ®ang lµ mÆt hµng thñ c«ng mü nghÖ mòi nhän xuÊt khÈu sang NhËt B¶n, §µi Loan, Hµn Quèc. Tuy nhiªn nhiÒu s¶n phÈm cßn ®¬n ®iÖu, chÊt l−îng ch−a cao, mÉu m, bao b× ch−a hÊp dÉn, ch−a theo kÞp víi sù ph¸t triÓn cña ®êi sèng x héi, mét sè lo¹i s¶n phÈm nh− khay cãi, ®Üa cãi, gi¸ cãi, ... chØ xuÊt khÈu d−íi d¹ng s¶n phÈm th« mang l¹i gi¸ trÞ kinh tÕ ch−a cao. Ng−êi tiªu dïng lu«n t×m tßi, kh¸m ph¸ nh÷ng nÐt tinh tuý, nÐt v¨n ho¸ ®−îc thÓ hiÖn trªn mçi s¶n phÈm cã nguån gèc tõ c©y cãi. §Æc biÖt lµ nh÷ng s¶n phÈm thuéc hµng thñ c«ng mü nghÖ, ®ßi hái ®é chÝnh x¸c cao trong kü thuËt ®an, thiÕt kÕ, ®−êng nÐt hoa v¨n tinh x¶o, chÊt liÖu, thÈm mü hoµn h¶o lµ mét th¸ch thøc lín cña thÞ tr−êng ®èi víi ng−êi lµm nghÒ ®an cãi. MÆt kh¸c, mÆt hµng nµy còng lu«n bÞ Ðp Trường ðại học Nông nghiệp 1 - Luận văn Thạc sỹ khoa học ----------------------------------------------------- 30 cÊp, Ðp gi¸ cña t− th−¬ng g©y thiÖt h¹i cho ng−êi s¶n xuÊt. Mét ®iÓm kh¸c, lµ c¸c mÆt hµng cña nghÒ ®an cãi lu«n cã nh÷ng s¶n phÈm, hµng ho¸ kh¸c cã thÓ thay thÕ trong ®iÒu kiÖn nhu cÇu, thÞ hiÕu cña ng−êi tiªu dïng lu«n thay ®æi cho nªn viÖc n¾m b¾t ®−îc thÞ hiÕ._. vµ n©ng cao tay nghÒ ë c¸c líp ®µo t¹o, c¸c trung tËp ®µo t¹o vµ c¸c c¬ së lµnh nghÒ. Hµng n¨m bè trÝ nguån kinh phÝ ®Ó ®µo t¹o cho lao ®éng, trÝch tõ li cña ®¬n vÞ 1 triÖu ®ång/ng−êi. - C¸c hé vµ doanh nghiÖp liªn kÕt chÆt chÏ víi nhau ®Ó tæ chøc c¸c líp häc tËp, tæ chøc c¸c ®ît th¨m quan häc tËp kinh nghiÖm, hoÆc mêi nh÷ng thî lµnh nghÒ, nghÖ nh©n vÒ truyÒn d¹y nghÒ t¹i c¬ së nghÒ ®an cãi, thuª c¸c c¬ së ®µo t¹o nghÒ, h×nh thµnh c¸c c©u l¹c bé nghÒ ®Ó th−êng xuyªn trao ®æi th«ng tin vµ kinh nghiÖm nghÒ ®an cãi. Trường ðại học Nông nghiệp 1 - Luận văn Thạc sỹ khoa học ----------------------------------------------------- 138 Hµng n¨m tæ chøc ®−îc 1 ®ît thi tay nghÒ th«ng qua ®ã ®¸nh gi¸, xÕp lo¹i tay nghÒ vµ khuyÕn khÝch ng−êi lao ®éng n©ng cao tay nghÒ. - T¹o sù yªn t©m, chuyªn t©m vµo nghÒ cho lao ®éng trong nghÒ ®an cãi ®Ó tõ ®ã tù ng−êi lao ®éng sÏ t×m tßi, tù häc hái, kh¸m ph¸ ®Ó n©ng cao tay nghÒ. - H×nh thµnh ®éi ngò lao ®éng mµ h¹t nh©n lµ nh÷ng thî lµnh nghÒ, thî giái, nghÖ nh©n ®Ó lµm trung t©m truyÒn ®¹t d¹y nghÒ cho ng−êi lao ®éng theo ph−¬ng thøc “cÇm tay chØ viÖc”. Mçi doanh nghiÖp ph¶i h×nh thµnh Ýt nhÊt 65% sè lao ®éng lµnh nghÒ, th¹o viÖc vµ lµm h¹t nh©n truyÒn d¹y nghÒ cho c¸c ®èi t−îng kh¸c. B¶ng 4.25 Dù kiÕn tr×nh ®é v¨n ho¸ vµ tay nghÒ cña lao ®éng ë ®iÓm ®iÒu tra n¨m 2010 Doanh nghiÖp Tªn s¶n phÈm §VT Hé Chung Lín TB Nhá Chung 1. Tr×nh ®é v¨n ho¸ chñ c¬ së + CÊp 1 % 22,32 11,16 + CÊp 2 % 39,11 8,33 25 23,72 + CÊp 3 % 38,57 91,67 100 75 100 65,12 2. Tr×nh ®é v¨n ho¸ cña l® Líp 8,5 9 9 8,5 9,5 8,75 3. Häc nghÒ cña lao ®éng - Tù häc nghÒ % 20 25,67 22 30 25 22,84 - NghÒ gia truyÒn % 63 45,67 37 40 60 54,34 - §−îc ®µo t¹o nghÒ % 17 28,66 41 30 15 22,82 b. Gi¶i ph¸p vÒ thÞ tr−êng, më réng qu¶ng b¸ s¶n phÈm ThÞ tr−êng lµ mét trong nh÷ng vÊn ®Ò g©y nhiÒu h¹n chÕ ®Õn sù ph¸t triÓn ho¹t ®éng nghÒ ®an cãi ë c¸c ®iÓm ®iÒu tra. ThÞ tr−êng ë ®©y bao gåm c¶ thÞ tr−êng ®Çu ra vµ thÞ tr−êng ®Çu vµo, thÞ tr−êng trong n−íc vµ thÞ tr−êng n−íc ngoµi. ThÞ tr−êng trong n−íc th× t−¬ng ®èi dÔ tÝnh nh−ng nhu cÇu l¹i ®a d¹ng vµ phong phó. Cßn thÞ tr−êng thÕ giíi th× ®ang ®−îc më réng nh−ng ®ßi hái rÊt kh¾t khe. Dùa trªn c¬ së nghiªn cøu thùc tr¹ng t×nh h×nh vµ ®Æc ®iÓm cô thÓ cña c¸c ®¬n vÞ s¶n xuÊt nghÒ ®an cãi, nh»m gãp phÇn thóc Trường ðại học Nông nghiệp 1 - Luận văn Thạc sỹ khoa học ----------------------------------------------------- 139 ®Èy nghÒ ®an cãi ë c¸c ®iÓm ®iÒu tra cña Kim S¬n ph¸t triÓn mét c¸ch bÒn v÷ng vµ æn ®Þnh th× c¸c gi¶i ph¸p vÒ thÞ tr−êng cÇn ®−îc tËp trung vµo nh÷ng vÊn ®Ò sau: * §èi víi thÞ tr−êng ®Çu vµo, ë nh÷ng hé cã kh¶ n¨ng tù s¶n xuÊt ®−îc cãi nguyªn liÖu b»ng c¸c biÖn ph¸p th©m canh, chän gièng cãi vµ s¬ chÕ cãi t−¬i ®Ó t¹o ra cãi nguyªn liÖu cã chÊt l−îng tèt vµ chñ ®éng ®−îc nguyªn liÖu. §èi víi c¸c hé vµ doanh nghiÖp kh«ng tù s¶n xuÊt ®−îc cãi nguyªn liÖu, cÇn ph¶i liªn kÕt chÆt chÏ víi c¸c hé s¶n xuÊt cãi trong vµ ngoµi huyÖn, ký kÕt hîp ®ång tiªu thô vµ giao −íc víi c¸c hé trång cãi ®Ó cã cãi nguyªn liÖu cã chÊt l−îng tèt, gi¸ c¶ æn ®Þnh. MÆt kh¸c liªn kÕt víi c¸c hé thùc hiÖn s¬ chÕ cãi nguyªn liÖu theo yªu cÇu cña s¶n phÈm. Cã kÕ ho¹ch t×m kiÕm nguyªn liÖu tõ nh÷ng vïng l©n cËn ®Ó ký hîp ®ång mua cãi nguyªn liÖu. Tõ ®ã c¸c c¬ së s¶n xuÊt cã thÓ chñ ®éng ®−îc nguån nguyªn liÖu ®Çu vµo vµ yªn t©m vÒ chÊt l−îng cãi nguyªn liÖu. C¸c hé, doanh nghiÖp s¶n xuÊt s¶n phÈm cã nguån gèc nguyªn liÖu tõ c©y cãi, liªn kÕt chÆt chÏ víi nhau vµ víi c¸c hé trång cãi ®Ó h×nh thµnh nªn héi, hiÖp héi nghÒ cãi, ®¶m b¶o b×nh æn gi¸ cãi vµ n©ng cao chÊt l−îng cãi nguyªn liÖu. * §èi víi thÞ tr−êng tiªu thô s¶n phÈm cãi cña c¸c hé vµ doanh nghiÖp nghÒ ®an cãi ë Kim S¬n bao gåm: thÞ tr−êng xuÊt khÈu vµ thÞ tr−êng néi tiªu - ThÞ tr−êng xuÊt khÈu gåm thÞ tr−êng xuÊt khÈu t¹i chç vµ xuÊt khÈu qua c¸c nhµ xuÊt khÈu. §Ó tiÕp cËn thÞ tr−êng xuÊt khÈu t¹i chç c¸c doanh nghiÖp, c¸c hé x©y dùng c¸c gian hµng tr−ng bµy s¶n phÈm ®Ó thu hót kh¸ch du lÞch, th¨m quan ®Õn xem vµ mua c¸c s¶n phÈm nµy. Cã thÓ h×nh thµnh c¸c gian hµng tr−ng bµy tËp trung ë nh÷ng ®Þa ®iÓm nhÊt ®Þnh hoÆc ngay t¹i c¸c c¬ së s¶n xuÊt. Tõ ®ã cã thÓ tiÕp cËn ®−îc mäi kh¸ch hµng lµ kh¸ch du lÞch ®Õn th¨m quan vµ mua s¾m c¸c s¶n phÈm nghÒ ®an cãi. PhÊn ®Êu ®Õn 2012 mçi doanh nghiÖp x©y dùng ®−îc cho m×nh mét gian hµng tr−ng bµy s¶n phÈm vµ thu hót ®−îc kho¶ng 200 - 300 hé tham gia tr−ng bµy s¶n phÈm cña m×nh trong gian hµng ®ã. ThÞ tr−êng xuÊt khÈu qua c¸c nhµ xuÊt khÈu, do trong ®iÒu kiÖn hiÖn nay c¸c quan hÖ thÞ tr−êng míi xuÊt hiÖn víi nhiÒu mèi quan hÖ s¶n xuÊt, cung øng c¸c yÕu tè ®Çu vµo vµ tiªu thô s¶n phÈm. C¸c tÇng líp trung gian nhiÒu sÏ g©y rèi lo¹n thÞ tr−êng vµ c¸c hé vµ c¸c doanh nghiÖp nhá th−êng bÞ Ðp cÊp, ¸p gi¸ khi tiªu thô s¶n phÈm. Hä ph¶i Trường ðại học Nông nghiệp 1 - Luận văn Thạc sỹ khoa học ----------------------------------------------------- 140 tù nç lùc ®Ó h×nh thµnh cho m×nh nh÷ng kªnh tiªu thô v÷ng ch¾c æn ®Þnh, ®Ó lµm ®−îc ®iÒu nµy c¸c gi¶i ph¸p ®Æt ra lµ: + C¸c hé vµ doanh nghiÖp liªn kÕt chÆt chÏ víi nhau ®Ó cã ®ñ søc m¹nh ký kÕt hîp ®ång víi c¸c nhµ xuÊt khÈu. Tõ ®ã sÏ cã ®ñ l−îng hµng cã chÊt l−îng cung cÊp kÞp thêi cho thÞ tr−êng, chèng Ðp cÊp, Ðp gi¸ vµ b¸n ®−îc gi¸ cao h¬n. PhÊn ®Êu ®Õn n¨m 2015 cã kho¶ng 60% sè hé vµ danh nghiÖp sÏ liªn kÕt chÆt chÏ víi nhau t¹o thµnh hÖ thèng liªn kÕt tiªu thôc v÷ng ch¾c. + Kh«ng ngõng cËp nhËt th«ng tin thÞ tr−êng vµ thiÕt lËp mèi quan hÖ víi c¸c c¬ quan th−¬ng m¹i ®Ó t×m kiÕm th«ng tin, qu¶ng c¸o s¶n phÈm cña m×nh vµ t×m c¬ héi ®Ó gia nhËp thÞ tr−êng míi vµ cã thÓ ký kÕt c¸c hîp ®ång xuÊt khÈu trùc tiÕp ra n−íc ngoµi. PhÇn ®Êu ®Õn n¨m 2010 trong mçi doanh nghiÖp nghÒ ®an cãi cã tõ 1 - 2 c¸n bé chuyªn nghiªn cøu vµ cung cÊp c¸c th«ng tin vÒ thÞ tr−êng cho c¸c ®¹i lý vµ c¸c hé s¶n xuÊt nghÒ ®an cãi. + Chñ ®éng sö dông c¸c biÖn ph¸p cÇn thiÕt ®Ó qu¶ng c¸o s¶n phÈm cña m×nh b»ng nhiÒu h×nh thøc nh− tê r¬i, m¹ng internet, c¸c ph−¬ng tiÖn th«ng tin ®¹i chóng, th«ng qua nhn m¸c s¶n phÈm, … ThÞ tr−êng néi tiªu, mét mÆt t¨ng c−êng vµ n©ng cao uy tÝn, h×nh ¶nh tèt vÒ s¶n phÈm b»ng chÊt l−îng vµ chñng lo¹i, mÉu m vµ sù tiÖn Ých cña s¶n phÈm. MÆt kh¸c cñng cè mèi liªn kÕt víi c¸c ®¹i lý s½n cã ®Ó t¨ng c−êng ho¹t ®éng tiªu thô s¶n phÈm cña ®¬n vÞ m×nh. C¸c doanh nghiÖp thùc hiÖn Ýt nhÊt mçi n¨m 1 lÇn khuyÕn m¹i cho c¸c kh¸ch hµng tiªu thô trong n−íc. c. Liªn kÕt cã hiÖu qu¶ gi÷a c¸c doanh nghiÖp lín víi c¸c doanh nghiÖp võa vµ nhá, víi c¸c hé nghÒ ®an cãi trong mèi quan hÖ b×nh ®¼ng vµ cïng cã lîi Thùc tr¹ng nghÒ ®an cãi ë c¸c ®iÓm ®iÒu tra cho thÊy c¸c hé vµ doanh nghiÖp gÆp rÊt nhiÒu khã kh¨n ® dÉn ®Õn thiÕu n¨ng lùc s¶n xuÊt, mµ mét trong nh÷ng nguyªn nh©n lµ ch−a h×nh thµnh ®−îc mèi liªn kÕt hîp t¸c gi÷a c¸c ®èi t−îng trong nghÒ ®an cãi. V× vËy ®Ó ph¸t triÓn nghÒ ®an cãi ë c¸c ®iÓm ®iÒu tra trong thêi gian tíi c¸c hé, c¸c doanh nghiÖp cÇn ph¶i t¨ng c−êng x©y dùng c¸c mèi quan hÖ, liªn kÕt hîp t¸c víi nhau Trường ðại học Nông nghiệp 1 - Luận văn Thạc sỹ khoa học ----------------------------------------------------- 141 c¶ trong viÖc huy ®éng c¸c yÕu tè ®Çu vµo, ph©n phèi s¶n phÈm ®Çu ra vµ lîi Ých mang l¹i. Tõ ®ã cã t¸c dông gi¶i quyÕt ®−îc nh÷ng khã kh¨n tr−íc m¾t vµ n©ng cao n¨ng lùc cña c¸c c¬ së s¶n xuÊt nghÒ ®an cãi. C¸c môc tiªu chÝnh cña liªn kÕt nµy gåm: liªn kÕt nh»m gi¶i quyÕt ®Çu vµo vµ ®Çu ra cho s¶n xuÊt kinh doanh cña c¸c doanh nghiÖp vµ hé gia ®×nh; c¶i tiÕn quy tr×nh c«ng nghÖ s¶n xuÊt, trong ®ã sù h−íng dÉn vµ chuyÓn giao c«ng nghÖ, ®µo t¹o c¸n bé kü thuËt vµ lao ®éng lµnh nghÒ, tõ c¸c doanh nghiÖp lín tíi c¸c doanh nghiÖp nhá vµ võa, c¸c hé gia ®×nh ®ãng vai trß quyÕt ®Þnh; t¹o lËp vµ t¨ng c−êng vèn cho c¸c doanh nghiÖp, kh¾c phôc t×nh tr¹ng thiÕu vèn triÒn miªn cña c¸c doanh nghiÖp võa vµ nhá, c¸c hé gia ®×nh. Tr−íc hÕt thµnh lËp hiÖp héi nghÒ ®an cãi cña c¸c doanh nghiÖp, hé gia ®×nh nghÒ ®an cãi. TiÕp ®ã c¸c hiÖp héi lËp quü tÝn dông, quü b¶o lnh tÝn dông vµ trùc tiÕp ®øng ra b¶o lnh vay vèn ë c¸c ng©n hµng th−¬ng m¹i. Cuèi cïng x©y dùng c¸c ch−¬ng tr×nh liªn kÕt kinh doanh ®ì ®Çu cña c¸c doanh nghiÖp lín cho c¸c doanh nghiÖp võa vµ nhá, c¸c hé s¶n xuÊt kinh doanh nghÒ ®an cãi trªn c¸c lÜnh vùc nh− trî gióp tµi chÝnh, b¶o lnh vay vèn, xuÊt khÈu tiªu thô s¶n phÈm, cung øng vËt t−, thiÕt bÞ quan träng, h−íng dÉn n©ng cao n¨ng lùc qu¶n lý, kinh doanh, tiÕp thÞ, ®æi míi ¸p dông qui tr×nh c«ng nghÖ tiªn tiÕn thÝch hîp hoÆc cung cÊp nh÷ng th«ng tin cÇn thiÕt, míi mÎ vÒ thÞ tr−êng c«ng nghÖ - thiÕt bÞ, …; xö lý chÊt th¶i vµ c¶i thiÖn m«i tr−êng. d. T¨ng c−êng n¨ng lùc ho¹t ®éng s¶n xuÊt kinh doanh nghÒ ®an cãi B¶ng 4.26 Dù kiÕn nguyªn liÖu nghÒ ®an cãi ë c¸c ®iÓm ®iÒu tra n¨m 2010 Doanh nghiÖp Tªn s¶n phÈm §VT Hé Chung Lín TB Nhá Chung 1. §Þa ®iÓm mua + Trong x % 55,67 13,3 30 23,5 10 34,50 + Trong huyÖn % 44,33 38,3 45 55,0 70 41,33 + N¬i kh¸c % 15,0 25 21,5 20 7,50 2. §iÒu kiÖn + ThuËn lîi % 90 56,7 50 50 70 73,33 + Khã kh¨n % 10 43,3 50 50 30 26,67 Trường ðại học Nông nghiệp 1 - Luận văn Thạc sỹ khoa học ----------------------------------------------------- 142 §Ó t¨ng c−êng n¨ng lùc cho c¸c c¬ së nghÒ ®an cãi ë c¸c ®iÓm ®iÒu tra trong thêi gian tíi, c¸c gi¶i ph¸p ®Æt ra lµ: - T¨ng c−êng liªn kÕt, liªn doanh gi÷a c¸c hé, doanh nghiÖp trong nghÒ ®an cãi c¶ trong viÖc thu mua cãi nguyªn liÖu vµ tiªu thô s¶n phÈm. - Tranh thñ sù gióp ®ì, ñng hé cña Nhµ n−íc, c¸c tæ chøc, c¸c doanh nghiÖp vµ nhµ ®Çu t− kh¸c ®Ó t¨ng c−êng n¨ng lùc s¶n xuÊt nghÒ ®an cãi cho m×nh. - §èi víi c¸c doanh nghiÖp ph¶i t¨ng c−êng bè trÝ s¶n xuÊt vµ sö dông lao ®éng hîp lý trªn c¬ së gi¶m gi¸ thµnh s¶n xuÊt vµ n©ng cao hiÖu qu¶, ®ång thêi t¨ng c−êng vµ cñng cè bé phËn marketing, ph¸t triÓn thÞ tr−êng tiªu thô. B¶ng 4.27 Dù kiÕn vèn cña c¸c c¬ së s¶n xuÊt nghÒ ®an cãi ë huyÖn Kim S¬n ®Õn n¨m 2010 Doanh nghiÖp Tªn s¶n phÈm §VT Hé Chung Lín TB Nhá Chung * B×nh qu©n vèn/1 c¬ së Tr.®ång 28,63 7.247,3 18.317 1.425 2.000 3.638,0 So s¸nh (2010/2006) % 131,45 302,2 131,6 210 564,97 216,8 1. Theo h×nh th¸i biÓu hiÖn Tr.®ång + Vèn cè ®Þnh % 22,62 2755,5 6.044,6 722 1.500 1.389,1 So s¸nh (2010/2006) Tr.®ång 118,13 278,5 128,8 200 506,76 198,3 + Vèn l−u ®éng % 6,01 4.491,7 12.272 703 500 2.248,9 So s¸nh (2010/2006) Tr.®ång 234,67 367,0 133.02 239 862,07 300,8 2. Theo nguån gèc % + Tù cã Tr.®ång 20,04 4.021,3 10.807 357 900 2.020,7 So s¸nh (2010/2006) % 112,27 153,2 101,37 104 254,24 132,7 + §i vay Tr.®ång 8,59 3.226,0 7.510 1.068 1.100 1.617,3 So s¸nh (2010/2006) % 222.63 298,8 230,51 388 277,89 149,4 - TËn dông mäi nguån vèn ®Ó ho¹t ®éng s¶n xuÊt kinh doanh. Tr−íc hÕt cã kÕ ho¹ch ph©n bæ vµ sö dông hîp lý cã hiÖu qu¶ nguån vèn tù cã ®Ó tù chñ s¶n xuÊt. TiÕp Trường ðại học Nông nghiệp 1 - Luận văn Thạc sỹ khoa học ----------------------------------------------------- 143 ®ã tËn dông mäi c¬ héi ®Ó huy ®éng c¸c nguån vèn kh¸c vµo më réng ho¹t ®éng s¶n xuÊt kinh doanh. 4.2.3.4 Dù kiÕn kÕt qu¶ thùc hiÖn c¸c gi¶i ph¸p ph¸t triÓn nghÒ ®an cãi ë Kim S¬n B¶ng 4.28 Dù kiÕn kÕt qu¶ vµ hiÖu qu¶ s¶n xuÊt nghÒ ®an cãi ë huyÖn Kim S¬n ®Õn 2010 ChØ tiªu §VT N¨m 2006 N¨m 2010 So s¸nh (%) 1. Gi¸ trÞ s¶n xuÊt nghÒ ®an cãi 194,34 258,63 133,08 - Th¶m tû ®ång 85,66 119,92 140,00 - ChiÕu tû ®ång 21,7 33,85 156,00 - Lâi tû ®ång 0,13 0,27 207,36 - Lµn, hép tû ®ång 36,92 41,55 112,55 - MÉu nhá tû ®ång 49,93 63,04 126,25 2. HiÖu qu¶ s¶n xuÊt nghÒ ®an cãi - Thu nhËp b×nh qu©n/l®/th¸ng ®ång 717.000 771.000 107,53 - MI b×nh qu©n/doanh nghiÖp/n¨m tr.®ång 388,8 404 103,97 - VA b×nh qu©n/hé/th¸ng ®ång 955.000 1.229.000 128,7 C¨n cø thùc tr¹ng ph¸t triÓn nghÒ ®an cãi ë huyÖn Kim S¬n víi viÖc thùc hiÖn ®ång bé c¸c gi¶i ph¸p ® ®Ò ra lµ c¬ së ®¶m b¶o cho nghÒ ®an cãi ph¸t triÓn æn ®Þnh bÒn v÷ng vµ ®óng h−íng. §ã lµ c¬ së ®Ó chóng t«i dù kiÕn mét sè kÕt qu¶ ®¹t ®−îc cña nghÒ ®an cãi ë huyÖn Kim S¬n ®Õn n¨m 2010 vµ ®−îc tr×nh bµy trong B¶ng 4.22 vµ B¶ng 4.28. Qua ®ã cho thÊy ®Õn n¨m 2010 th× sè doanh nghiÖp t¨ng lªn víi tèc ®é t¨ng giai ®o¹n 2007 - 2010 lµ 36,65%. Sè hé nghÒ ®an cãi t¨ng tõ b×nh qu©n 28.296 hé giai ®o¹n 2004 - 2006 lªn 29.031 hé n¨m 2010. Sè lao ®éng ®¹t 61.696 ng−êi t¨ng 2,4% so víi n¨m 2006. Gi¸ trÞ s¶n xuÊt nghÒ ®an cãi ®Õn n¨m 2010 ë c¸c nhãm s¶n phÈm (tÝnh theo gi¸ cè ®Þnh n¨m 2006) t¨ng tõ 5 - 8% so víi b×nh qu©n giai ®o¹n 2004 - 2006. §Õn n¨m 2010 thu nhËp b×nh qu©n cña lao ®éng ®¹t 771.000 ®ång/th¸ng, thu nhËp hçn hîp cña doanh nghiÖp ®¹t b×nh qu©n 404 triÖu ®ång/n¨m, gi¸ trÞ gia t¨ng cña hé ®¹t b×nh qu©n 1.299.000 ®ång/th¸ng. Trường ðại học Nông nghiệp 1 - Luận văn Thạc sỹ khoa học ----------------------------------------------------- 144 5. KÕt luËn vµ kiÕn nghÞ 5.1 KÕt luËn 1. §an cãi lµ ho¹t ®éng nghÒ truyÒn thèng cña ng−êi d©n ë Kim S¬n, trong ®ã sö dông nguyªn liÖu cã nguån gèc tõ c©y cãi vµ kü thuËt ®an, ghÐp, mãc, nèi, c¾t tØa cïng sù s¸ng t¹o vµ nh÷ng ®éng t¸c khÐo lÐo cña con ng−êi ®Ó t¹o ra c¸c s¶n phÈm vËt chÊt phôc vô s¶n xuÊt, ®êi sèng sinh ho¹t cña con ng−êi. Ph¸t triÓn nghÒ ®an cãi lµ mét qu¸ tr×nh c¶i thiÖn vÒ l−îng vµ chÊt cña nghÒ nh»m môc ®Ých ®−a nghÒ ®an cãi trë thµnh mét ngµnh s¶n xuÊt tiÓu thñ c«ng chÝnh ë huyÖn Kim S¬n, gi¶i quyÕt c«ng ¨n viÖc lµm cho ng−êi lao ®éng, n©ng cao thu nhËp vµ ®êi sèng cho d©n c− vµ xo¸ ®ãi gi¶m nghÌo, tõ ®ã gãp phÇn chuyÓn dÞch c¬ cÊu kinh tÕ n«ng nghiÖp cña huyÖn theo h−íng CNH-H§H. 2. B»ng nh÷ng kh¸i niÖm vÒ ngµnh nghÒ, nghÒ, nghÒ ®an cãi víi sù ph©n tÝch vÞ trÝ, vai trß, ®Æc ®iÓm cña nghÒ ®an cãi vµ s¶n phÈm cña nghÒ ®an cãi trong nÒn kinh tÕ nãi chung vµ huyÖn Kim S¬n nãi riªng ®Ó cã ®−îc nhËn thøc ®Çy ®ñ vµ ®óng ®¾n vÒ nghÒ ®an cãi. 3. NghÒ ®an cãi xuÊt hiÖn ë Kim S¬n c¸ch ®©y h¬n 200 n¨m, trong nh÷ng n¨m qua ®ang ®−îc më réng c¶ bÒ réng vµ chiÒu s©u. H×nh thøc tæ chøc s¶n xuÊt ngµy cµng ®a d¹ng. Sè c¬ së s¶n xuÊt, sè lµng nghÒ, sè x nghÒ, sè hé lµm nghÒ vµ sè lao ®éng nghÒ ®an cãi liªn tôc t¨ng víi tèc ®é b×nh qu©n tõ 0,63% ®Õn 11,3%/n¨m. S¶n l−îng s¶n phÈm t¨ng b×nh qu©n tõ 8,9% ®Õn 47%/n¨m, ®ang tõng b−íc n©ng cao chÊt l−îng s¶n phÈm vµ më réng thÞ tr−êng tiªu thô. T¨ng n¨ng lùc s¶n xuÊt ë c¸c ®¬n vÞ ®iÒu tra. Mang l¹i hiÖu qu¶ kinh tÕ cao cho c¸c ®èi t−îng tham gia nghÒ: thu nhËp cao h¬n so víi s¶n xuÊt n«ng nghiÖp, sö dông hîp lý vµ cã hiÖu qu¶ nguån lao ®éng vµ nguån vèn ®Çu t− s¶n xuÊt. N©ng cao hiÖu qu¶ x héi cña nghÒ: më réng vµ ph¸t triÓn nghÒ truyÒn thèng, t¹o viÖc lµm vµ n©ng cao ®êi sèng cho trªn 60.000 lao ®éng vµ gãp phÇn tÝch cùc trong viÖc xo¸ ®ãi gi¶m nghÌo, gi÷ g×n b¼n s¾c v¨n ho¸ ®Þa ph−¬ng. Tõ ®ã nghÒ ®an cãi ® cã nhiÒu ®ãng gãp quan träng cho sù nghiÖp ph¸t triÓn kinh tÕ cña huyÖn theo h−íng CNH-H§H. Trường ðại học Nông nghiệp 1 - Luận văn Thạc sỹ khoa học ----------------------------------------------------- 145 N¨m 2006 gi¸ trÞ s¶n xuÊt nghÒ ®an cãi ®¹t 194 tû ®ång, chiÕm 82,1% trong c¬ cÊu GDP ngµnh c«ng nghiÖp - tiÓu thñ c«ng nghiÖp cña huyÖn. Nguyªn nh©n sù ph¸t triÓn nghÒ ®an cãi ë Kim S¬n trong nh÷ng n¨m qua lµ do t¸c ®éng cña nhiÒu yÕu tè kh¸c nhau. C¸c yÕu tè c¬ b¶n gåm chÝnh s¸ch khuyÕn khÝch ph¸t triÓn nghÒ tiÓu thñ c«ng cña tØnh Ninh B×nh; lîi thÕ vÒ nguån lùc s½n cã: lùc l−îng lao ®éng dåi dµo, cã truyÒn thèng ®an cãi vµ cãi nguyªn liÖu s½n cã ë ®Þa ph−¬ng; thÞ tr−êng xuÊt khÈu më réng trªn 40 quèc gia; sù xuÊt hiÖn vµ øng dông c«ng nghÖ míi vµo nghÒ ®an cãi nh− m¸y chÎ cãi, m¸y dÖt chiÕu, m¸y ®an th¶m, m¸y ®¸nh lâi ch¹y ®iÖn. 5. NghÒ ®an cãi ë Kim S¬n cßn gÆp nh÷ng khã kh¨n, tån t¹i chñ yÕu lµ: tû lÖ hé chuyªn thÊp 14,5%, hÖ thèng c«ng cô chñ yÕu lµ tù t¹o, s¶n l−îng vµ n¨ng suÊt lao ®éng thÊp, hiÖu qu¶ sö dông vèn s¶n xuÊt kinh doanh ch−a cao (B¶ng 4.10), thiÕu vèn vµ thiÕu mÆt b»ng s¶n xuÊt, kh¶ n¨ng tiÕp cËn nguån vèn tÝn dông cña c¸c c¬ së s¶n xuÊt yÕu, kh¶ n¨ng ®a d¹ng ho¸ s¶n phÈm cña c¸c doanh nghiÖp bÞ h¹n chÕ, sù liªn kÕt trong s¶n xuÊt vµ tiªu thô s¶n phÈm còng nh− tiÕp thÞ qu¶ng c¸o cßn thiÕu vµ yÕu. 6. Trªn c¬ së ph©n tÝch nguyªn nh©n cña nh÷ng kÕt qu¶ ®¹t ®−îc vµ nh÷ng khã kh¨n, tån t¹i trong nghÒ ®an cãi ë Kim S¬n. LuËn v¨n ® x¸c ®Þnh ®−îc ®iÓm m¹nh, ®iÓm yÕu, c¬ héi vµ th¸ch thøc trong ph¸t triÓn nghÒ ®an cãi trong nh÷ng n¨m tíi. Tõ thùc tr¹ng, tiÒm n¨ng, c¸c quan ®iÓm vµ môc tiªu ph¸t triÓn nghÒ ®an cãi ë huyÖn Kim S¬n, víi c¨n cø dù b¸o vÒ nhu cÇu tiªu thô s¶n phÈm cãi trong vµ ngoµi n−íc chóng t«i ® ®−a ra ®−îc 9 gi¶i ph¸p chung ®Ó ph¸t triÓn nghÒ ®an cãi ë huyÖn Kim S¬n gåm: ®æi míi nhËn thøc vÒ ph¸t triÓn nghÒ ®an cãi, kh«i phôc vµ më réng quy m« nghÒ, n©ng cao chÊt l−îng vµ ®ang d¹ng ho¸ s¶n phÈm, më réng thÞ tr−êng tiªu thô s¶n phÈm, ®æi míi c«ng nghÖ vµ ®Çu t− vèn, hoµn thiÖn c¬ chÕ, chÝnh s¸ch, ®µo t¹o nguån nh©n lùc, ph¸t triÓn vïng nguyªn liÖu, b¶o vÖ vµ chèng « nhiÔm m«i tr−êng; vµ 4 gi¶i ph¸p ph¸t triÓn nghÒ ®an cãi ë c¸c ®iÓm ®iÒu tra gåm: më réng thÞ tr−êng tiªu thô vµ qu¶ng b¸ s¶n phÈm, ®µo t¹o n©ng cao kiÕn thøc cho chñ c¬ së s¶n xuÊt vµ n©ng cao tay nghÒ cho ng−êi lao ®éng, t¨ng c−êng mèi liªn kÕt néi bé nghÒ ®an cãi, vµ t¨ng c−êng n¨ng lùc s¶n xuÊt kinh doanh cho c¸c ®¬n vÞ s¶n Trường ðại học Nông nghiệp 1 - Luận văn Thạc sỹ khoa học ----------------------------------------------------- 146 xuÊt nghÒ ®an cãi. Thùc hiÖn ®ång bé hÖ thèng gi¶i ph¸p nµy lµ ®iÒu kiÖn ®Ó ®¶m b¶o cho nghÒ ®an cãi ë Kim S¬n ph¸t triÓn ®óng h−íng vµ æn ®Þnh. 5.2 KiÕn nghÞ * §èi víi Nhµ n−íc - Nhµ n−íc cÇn quan t©m vµ gióp ®ì nhiÒu h¬n n÷a trong viÖc t×m kiÕm thÞ tr−êng tiªu thô; c¸c chÝnh s¸ch hç trî nguån vèn cho c¸c hé, c¬ së s¶n xuÊt, cô thÓ lµ chÝnh s¸ch cho vay vèn víi li suÊt −u ®i vµ miÕn gi¶m thuÕ trong mét sè n¨m ®Çu tham gia s¶n xuÊt nghÒ ®an cãi. - T¨ng c−êng c¸c trung t©m ®µo t¹o nghÒ cã chÊt l−îng cao ®Ó n©ng cao tr×nh ®é qu¶n lý s¶n xuÊt kinh doanh cho c¸c chñ c¬ së vµ n©ng cao tr×nh ®é tay nghÒ cho ng−êi lao ®éng. Tæ chøc c¸c trung t©m t− vÊn, chuyÓn giao øng dông c«ng nghÖ míi trong s¶n xuÊt cña nghÒ ®Æc biÖt lµ c«ng nghÖ s¶n xuÊt c¶i tiÕn mÉu m s¶n phÈm. - Tæ chøc c¸c héi chî th−¬ng m¹i, héi chî triÓn lm ®Ó gióp c¸c hé, c¸c doanh nghiÖp s¶n xuÊt tuyªn truyÒn vµ qu¶ng b¸ vÒ s¶n phÈm cña m×nh. - Cã c¬ chÕ chÝnh s¸ch thóc ®Èy ho¹t ®éng nghÒ ®an cãi cña hé gia ®×nh tõng b−íc h×nh thµnh nh÷ng lo¹i h×nh doanh nghiÖp kh¸c. * §èi víi tØnh Ninh B×nh vµ huyÖn Kim S¬n - TiÕn hµnh quy ho¹ch hîp lý nghÒ vµ lµng nghÒ ®an cãi võa ®¶m b¶o ®ñ nhu cÇu vÒ mÆt b»ng s¶n xuÊt kinh doanh cho c¸c hé, doanh nghiÖp võa kh«ng lµm gi¶m qu¸ nhiÒu diÖn tÝch ®Êt n«ng nghiÖp. T¹o ®iÒu kiÖn cho c¸c ®Þa ph−¬ng cã nghÒ ®an cãi ®−îc c¸c dù ¸n vÒ ph¸t triÓn c¬ së h¹ tÇng vµ b¶o vÖ m«i tr−êng t¹i c¸c khu s¶n xuÊt, côm lµng nghÒ, x©y dùng hÖ thèng xö lý chÊt th¶i, r¸c th¶i, … - KhuyÕn khÝch, hç trî cho c¸c hé, doanh nghiÖp nghÒ ®an cãi ®−îc vay vèn kinh doanh. T¹o ®iÒu kiÖn cho c¸c c¬ së s¶n xuÊt nghÒ ®an cãi tiÕp cËn víi c¸c quü ph¸t triÓn quèc gia ®Ó hä ®−îc vay vèn víi li suÊt −u ®i. - T¨ng c−êng sù chØ ®¹o qu¶n lý Nhµ n−íc cña UBND tØnh vµ UBND huyÖn ®èi víi nghÒ ®an cãi; ®Æc biÖt t¨ng c−êng chøc n¨ng cña c¸c cÊp chÝnh quyÒn c¬ së trong viÖc qu¶n lý hµnh chÝnh trùc tiÕp ®èi víi c¸c hé, doanh nghiÖp vµ lµng nghÒ ®an cãi. C¸c Trường ðại học Nông nghiệp 1 - Luận văn Thạc sỹ khoa học ----------------------------------------------------- 147 ®Þa ph−¬ng còng cÇn thiÕt t¹o ra c¬ chÕ qu¶n lý th«ng tho¸ng ®Ó cho c¸c ®¬n vÞ s¶n xuÊt kinh doanh ®−îc thuËn lîi. T¹o ®iÒu kiÖn cho c¸c c¬ së s¶n xuÊt tiÕp cËn víi ph−¬ng thøc s¶n xuÊt míi, cÇn hç trî cho hä trong viÖc t×m kiÕm thÞ tr−êng, häc hái kinh nghiÖm s¶n xuÊt tõ ®Þa ph−¬ng kh¸c ®Ó hä tiÕn hµng s¶n xuÊt ®óng h−íng vµ ®¹t hiÖu qu¶ cao, t¹o ra thu nhËp cao h¬n. - TiÕp tôc x©y dùng vµ hoµn thiÖn hÖ thèng c¬ së h¹ tÇng, ®Æc biÖt lµ c¸c c«ng tr×nh phóc lîi c«ng céng phôc vô nhu cÇu sinh ho¹t, s¶n xuÊt cña ng−êi d©n. * §èi víi hé gia ®×nh vµ c¸c doanh nghiÖp - C¸c hé gia ®×nh vµ doanh nghiÖp nghÒ ®an cãi cÇn ph¸t huy cao ®é tÝnh tù chñ trªn c¬ së thùc hiÖn ®óng chñ tr−¬ng cña §¶ng, chÝnh s¸ch vµ ph¸p luËt cña Nhµ n−íc. CÇn chñ ®éng, s¸ng t¹o trong viÖc c¶i tiÕn mÉu m s¶n phÈm, trong viÖc t×m hiÓu thÞ tr−êng vµ tiÕp cËn nh÷ng c«ng nghÖ míi, trong viÖc b¶o vÖ søc khoÎ cho ng−êi lao ®éng vµ b¶o vÖ m«i tr−êng. - Chó träng båi d−ìng kü thuËt, tay nghÒ cho ng−êi lao ®éng, thî ®Ó n©ng cao chÊt l−îng s¶n phÈm, n©ng cao ®−îc søc c¹nh tranh trªn thÞ tr−êng. §ång thêi, chñ ®éng trang bÞ kiÕn thøc qu¶n lý, kiÕn thøc kinh doanh, kiÕn thøc ph¸p luËt, … ®Ó chñ ®éng s¶n xuÊt kinh doanh trong c¬ chÕ thÞ tr−êng hiÖn nay. C¸c hé, doanh nghiÖp trong néi bé nghÒ ®an cãi nªn x©y dùng c¸c mèi liªn kÕt hîp t¸c víi nhau ®Ó ph¸t huy hÕt lîi thÕ cña tËp thÓ trong viÖc thu mua nguyªn liÖu vµ tiªu thô s¶n phÈm./. tµi liÖu tham kh¶o A. TiÕng ViÖt 1. Ban tuyªn gi¸o TØnh Uû Ninh B×nh (th¸ng10/2006), NghÞ quyÕt sè 04/NQ-TU vÒ viÖc ®Èy m¹nh ph¸t triÓn nghÒ trång, chÕ biÕn cãi, nghÒ ®an cãi; thªu ren vµ chÕ t¸c ®3 mü nghÖ giai ®o¹n 2006 - 2010, Th«ng b¸o néi bé, trang 30-33, Nxb C«ng ty cæ phÇn in & V¨n ho¸ phÈm Ninh B×nh, Ninh B×nh. 2. Bé Tµi chÝnh (2004), “H−íng dÉn mét sè chÝnh s¸ch hç trî tµi chÝnh vµ −u ®3i thuÕ ph¸t triÓn vïng nguyªn liÖu vµ c«ng nghiÖp chiÕu n«ng, l©m, thuû s¶n, muèi”, Th«ng t− sè 95/2004/TT-BTC, Hµ Néi. 3. Bé N«ng nghiÖp vµ ph¸t triÓn n«ng th«n (2006), “§Ò ¸n ph¸t triÓn Ngµnh nghÒ n«ng th«n trong CNH, H§H n«ng nghiÖp n«ng th«n ®Õn 2010”, QuyÕt ®Þnh sè 910/Q§/BNN-CB, Hµ Néi. 4. NguyÔn TÊt C¶nh (2005), “S¶n xuÊt vµ tiªu thô cãi tiÒm n¨ng vµ th¸ch thøc theo ch−¬ng tr×nh Hîp t¸c ph¸t triÓn ViÖt Nam - Hµ Lan”, Bµi Gi¶ng- §¹i häc N«ng nghiÖp I, Hµ Néi. 5. ChÝnh Phñ (2006), “Ph¸t triÓn ngµnh nghÒ n«ng th«n”, NghÞ ®Þnh sè 66/2006 /N§- CP, Hµ Néi. 6. Mai Thanh Cóc-QuyÒn §×nh Hµ (2005), Gi¸o tr×nh Ph¸t triÓn n«ng th«n, Nxb N«ng nghiÖp, Hµ Néi. 7. Côc Thèng kª Ninh B×nh (2006), Niªn gi¸m thèng kª n¨m 2005 cña Côc thèng kª Ninh B×nh, Nxb Thèng kª n¨m 2006, Hµ Néi. 8. Côc Thèng kª Ninh B×nh (2007), Niªn gi¸m thèng kª huyÖn Kim S¬n n¨m 2006, Nxb Thèng kª, Hµ Néi. 9. Côc Thèng kª Ninh B×nh (2006), Niªn gi¸m thèng kª huyÖn Kim S¬n n¨m 2005, Nxb Thèng kª n¨m 2006, Ninh B×nh. 10. Côc Thèng kª Ninh B×nh (2005), Niªn gi¸m thèng kª huyÖn Kim S¬n n¨m 2004, Nxb Thèng kª n¨m 2005, Kim S¬n. Trường ðại học Nông nghiệp 1 - Luận văn Thạc sỹ khoa học ----------------------------------------------------- 149 11. Côc Xóc tiÕn th−¬ng m¹i - Bé Th−¬ng M¹i (2006), Hµng thñ c«ng mü nghÖ ViÖt Nam ®¬n ®iÖu vµ ®¾t ®á, 12. NguyÔn Nguyªn Cù (2005), Gi¸o tr×nh Marketing n«ng nghiÖp, Nxb N«ng nghiÖp, Hµ Néi. 13. H−¬ng Dung (2006), ¦¬m nghÒ ë x3 thuÇn n«ng Phó Kim, B¸o ®iÖn tö Hµ T©y, Sè 1005, ngµy 31/12/2006. 14. MÆc H÷u, NguyÔn Dòng (2006), Tõ ®iÓn tiÕng ViÖt phæ th«ng, Nxb V¨n ho¸ Sµi Gßn. 15. §ç ThÞ H¶o (1997), “§«i ®iÒu suy ngÉm tõ lµng nghÒ thñ c«ng phÝa B¾c”, B¸o c¸o t¹i héi th¶o vÒ ngµnh nghÒ n«ng th«n, th¸ng 10/1997, Hµ Néi. 16. Mai ThÕ Hën (2003), Ph¸t triÓn lµng nghÒ, nghÒ tuyÒn thèng trong qu¸ tr×nh CNH, H§H, Nxb ChÝnh trÞ quèc gia, Hµ Néi. 17. NguyÔn Ngäc H−ng (2001), “Thùc tr¹ng vµ gi¶i ph¸p n©ng cao hiÖu qu¶ sö dông ®Êt canh t¸c ë huyÖn Kim S¬n tØnh Ninh B×nh”, LuËn v¨n tèt nghiÖp - §¹i häc N«ng nghiÖp I, Hµ Néi. 18. HuyÖn uû Kim S¬n (2006), NghÞ quyÕt sè 03/NQ-HU ngµy 03 th¸ng 9 n¨m 2006 vÒ ph¸t triÓn tiÓu thñ c«ng nghiÖp vµ x©y dùng lµng nghÒ giai ®o¹n 2006 - 2010, Kim S¬n. 19. Phan ThÞ Thuý Lan (2004), “Thùc tr¹ng vµ gi¶i ph¸p ph¸t triÓn ngµnh nghÒ tiÓu thñ c«ng nghiÖp trong c¸c lµng nghÒ thuéc huyÖn Gia L©m-Hµ Néi”, LuËn v¨n th¹c sÜ kinh tÕ- §¹i häc N«ng nghiÖp I, Hµ Néi. 20. Lµm g× ®Ó ph¸t triÓn xuÊt khÈu hµng thñ c«ng mü nghÖ (2006), 21. Lµng nghÒ s¶n xuÊt chÕ biÕn Cãi Tr× ChÝnh - UBND x Kim ChÝnh (12/2005), B¸o c¸o kÕt qu¶ ho¹t ®éng cña lµng nghÒ s¶n xuÊt chÕ biÕn cãi cña lµng nghÒ Tr× ChÝnh x3 Kim ChÝnh - Kim S¬n - Ninh B×nh, Ninh B×nh. 22. N«ng nghiÖp ViÖt Nam nh÷ng thµnh tùu (1998), trang 43, Nxb Lao ®éng. 23. Paul A.Samuelson (1989), Kinh tÕ häc, tËp 1, ViÖn quan hÖ quèc tÕ, Hµ Néi. Trường ðại học Nông nghiệp 1 - Luận văn Thạc sỹ khoa học ----------------------------------------------------- 150 24. NguyÔn ThÞ Minh Ph−¬ng (2004), “Thùc tr¹ng vµ mét sè gi¶i ph¸p chñ yÕu ph¸t triÓn ngµnh nghÒ cña hé n«ng d©n ë huyÖn DiÔn Ch©u tØnh NghÖ TÜnh”, LuËn v¨n th¹c sÜ kinh tÕ- §¹i häc N«ng nghiÖp I, Hµ Néi. 25. Vò ThÞ Ngäc Phïng (2006), Gi¸o tr×nh Kinh tÕ ph¸t triÓn, Nxb Lao ®éng-x héi, Hµ Néi. 26. §×nh Phó (2005), Phôc dùng lµng nghÒ, 27. Phßng Kinh tÕ huyÖn Kim S¬n (2007), B¸o c¸o ho¹t ®éng ngµnh nghÒ n«ng th«n huyÖn Kim S¬n n¨m 2006, Kim S¬n. 28. NguyÔn TrÇn QuÕ (1995), X¸c ®Þnh hiÖu qu¶ kinh tÕ cña nÒn s¶n xuÊt x3 héi, cña doanh nghiÖp vµ ®Çu t−, Nxb Khoa häc x héi, Hµ Néi. 29. Së N«ng nghiÖp vµ PTNT Ninh B×nh (2006), Tµi liÖu phôc vô líp d¹y nghÒ chÕ biÕn cãi thuéc ch−¬ng tr×nh hç trî ph¸t triÓn nghµnh nghÒ - ch−¬ng tr×nh môc tiªu quèc gia xo¸ ®ãi, gi¶m nghÌo vµ viÖc lµm, Ninh B×nh. 30. Së N«ng nghiÖp vµ ph¸t triÓn n«ng th«n tØnh Ninh B×nh - Tæ chøc ph¸t triÓn Hµ Lan SNV (2006), B¸o c¸o ®¸nh gi¸ hiÖu qu¶ m« h×nh trång cãi víi trång lóa vµ nu«i trång thuû s¶n t¹i huyÖn Kim S¬n tØnh Ninh B×nh, Ninh B×nh. 31. Së C«ng nghiÖp tØnh Ninh B×nh - (2006), B¸o c¸o ®¸nh ho¹t ®éng ph¸t triÓn ngµnh nghÒ thñ c«ng truyÒn thèng tØnh Ninh B×nh, Ninh B×nh. 32. NguyÔn ViÕt Sù (2001), Tuæi trÎ víi nghÒ truyÒn thèng ViÖt Nam, Nxb Thanh Niªn, Hµ Néi. 33. Hïng Th¾ng - Thanh H−¬ng - Bµng CÈm - Minh Nhùt (2005), Tõ ®iÓn tiÕng viÖt, trang 614, Nxb Thèng kª, Hµ Néi. 34. Thùc tr¹ng lµng nghÒ ë Ninh B×nh (2006), 35. TiÓu thñ c«ng nghiÖp (2006), 36. TØnh uû Ninh B×nh (2006), “NghÞ quyÕt cña Ban th−êng vô vÒ ®Èy m¹nh ph¸t triÓn s¶n xuÊt tiÓu thñ c«ng nghiÖp, ngµnh nghÒ n«ng th«n” Dù th¶o nghÞ quyÕt, Ninh B×nh. Trường ðại học Nông nghiệp 1 - Luận văn Thạc sỹ khoa học ----------------------------------------------------- 151 37. Ng« Anh TuÊn (2000), “§¸nh gi¸ hiÖu qu¶ sö dông ®Êt canh t¸c ë huyÖn Kim S¬n, Ninh B×nh”, LuËn v¨n tèt nghÞªp - §¹i häc n«ng nghiÖp I, Hµ Néi. 38. UBND huyÖn Kim S¬n (2006), B¸o c¸o t×nh h×nh, kÕt qu¶ s¶n xuÊt chiÕu cãi tõ n¨m 2001-2005 môc tiªu vµ mét sè gi¶i ph¸p ph¸t triÓn ®Õn n¨m 2010, Kim S¬n. 39. UBND TØnh Ninh B×nh (2003) “Quy ho¹ch ph¸t triÓn ngµnh nghÒ n«ng th«n tØnh Ninh B×nh ®Õn n¨m 2010”, QuyÕt ®Þnh sè 2472/Q§-UB, Ninh B×nh. 40. UBND TØnh Ninh B×nh (2005), Quy ®Þnh tiªu chuÈn, tr×nh tù vµ thñ tôc xÐt c«ng nhËn lµng nghÒ TØnh Ninh B×nh, QuyÕt ®Þnh sè 1329/2005/Q§-UB, Ninh B×nh. 41. UBND tØnh Ninh B×nh (2000), Dù ¸n quy ho¹ch tæng thÓ ph¸t triÓn n«ng nghiÖp n«ng th«n Ninh B×nh thêi kú 2000-2010, Hµ Néi. 42. UBND tØnh Ninh B×nh (2000), B¸o c¸o quy ho¹ch ph¸t triÓn ngµnh nghÒ n«ng th«n tØnh Ninh B×nh ®Õn 2010, Hµ Néi. 43. UBND thµnh phè Hµ Néi-Së kÕ ho¹ch vµ ®Çu t− (2000), B¸o c¸o tæng hîp quy ho¹ch ph¸t triÓn nghÒ vµ lµng nghÒ thµnh phè Hµ Néi ®Õn 2010, Hµ Néi. 44. UBND tØnh Ninh B×nh (2007), B¸o c¸o rµ so¸t 3 lo¹i rõng trªn ®Þa bµn tØnh Ninh B×nh n¨m 2006, Ninh B×nh. 45. V.I.Lªnin (1978), Toµn tËp, tËp1, Nxb TiÕn bé, M¸tc¬va. B. TiÕng Anh 46. FAO (1999), Beyond Sustainable forest mangagements Rom, trang 12-36. Phô lôc 1 Phô biÓu 1 S¶n l−îng, chñng lo¹i vµ c¬ cÊu s¶n phÈm nghÒ ®an cãi n¨m 2004-2006 N¨m So s¸nh (%) 2004 2005 2006 ChØ tiªu §VT S.L C.C(%) S.L C.C(%) S.L C.C(%) 05/04 06/05 BQ 1. Th¶m 1.000 m 2 880,5 100,0 1225 100,0 1919 100,0 139,13 156,69 147,64 - Lo¹i 1 ,, 686,8 78,0 922,5 75,3 1555 81,0 134,32 168,53 150,46 - Lo¹i 2 ,, 193,7 22,0 302,5 24,7 364,7 19,0 156,17 120,56 137,22 2. ChiÕu 1.00 l¸ 2.734 100,0 3.155 100,0 5.361 100,0 115,40 169,92 140,03 - Lo¹i 1 m ,, 380 13,9 525 16,6 1.066 19,9 138,16 203,05 167,49 - Lo¹i 1,2 m ,, 412 15,1 601 19,0 825 15,4 145,87 137,27 141,51 - Lo¹i 1,4 m ,, 1.761 64,4 1.832 58,1 2.978 55,5 104,03 162,55 130,04 - Lo¹i 1,6 m ,, 181 6,6 197 6,2 492 9,2 108,84 249,75 164,87 3. Lâi 1.000 m 200 100 220 100 243 100 110,00 110,45 110,23 - Lo¹i 1 ,, 112 56,00 126 57,27 135 55,56 112,50 107,14 109,79 - Lo¹i 2 ,, 58,4 29,20 64 29,09 78 32,10 109,59 121,88 115,57 - Lo¹i 3 ,, 29,1 14,55 30 13,64 30 12,35 103,09 100,00 101,53 4. Lµn, hép 1.000 bé 1.086 100,0 1.231 100,0 1.080 100,0 113,35 87,73 99,72 - Lo¹i 1 ,, 728 67,0 827 67,2 727 67,3 113,60 87,91 99,93 - Lo¹i 2 ,, 358 33,0 404 32,8 353 32,7 112,85 87,38 99,30 5. MÉu nhá 1.000 bé 1.380 1.425 1.637 103,26 114,88 108,91 Nguån: Phßng Thèng kª huyÖn Kim S¬n n¨m 2007 Phô biÓu 2 Chi phÝ b×nh qu©n/1 s¶n phÈm nghÒ ®an cãi ë ®iÓm ®iÒu tra n¨m 2006 Hé (®ång) Doanh nghiÖp (®ång) Tªn s¶n phÈm Chung Chuyªn Kiªm Chung Lín TB Nhá Trung b×nh (®ång) 1. Th¶m 7.630 7.123 8.771 22.467 22.046 24.279 24.500 15.049 2. ChiÕu 12.546 12302 13.117 16.200 - 16.200 - 14.737 3. Lâi 9,5 9 10 - - - - 9,5 4. Hép 4.508 3.803 5.888 32.623 29.734 40.150 42.750 18.566 5. MÉu nhá 642 500 868 5.491 7.000 1.948 2.071 3.067 Nguån: Tæng hîp tõ sè liÖu ®iÒu tra th¸ng 3/2007 Trường ðại học Nông nghiệp 1 - Luận văn Thạc sỹ khoa học ----------------------------------------------------- 153 Phô lôc 2 Mét sè h×nh ¶nh vÒ s¶n phÈm nghÒ ®an cãi ë Kim S¬n Trường ðại học Nông nghiệp 1 - Luận văn Thạc sỹ khoa học ----------------------------------------------------- 154 Phô lôc 3 Mét sè h×nh ¶nh vÒ ho¹t ®éng nghÒ ®an cãi ë Kim S¬n Th¶m xuÊt khÈu ë XÝ nghiÖp §¹i §ång «ng Thanh dÖt chiÕu Ho¹t ®éng ®an cãi ë HTX §æi Míi ChÞ H»ng giíi thiÖu vÒ s¶n phÈm mü nghÖ cãi cña m×nh ChÞ NguyÖt ®an lµn cãi ChÞ Thuû b¸n s¶n phÈm N§C Bµ Giíi ®ang dÖt chiÕu ._.