Thực trạng và những giải pháp nhằm thúc đẩy quan hệ thương mại Việt Nam - Hoa Kỳ

Môc lôc Trang Lêi nãi ®Çu 3 Ch­¬ng I: Tæng quan vÒ thÞ tr­êng Hoa Kú vµ chÝnh s¸ch th­¬ng m¹i cña Hoa Kú 5 I. Mét sè nÐt vÒ thÞ tr­êng Hoa Kú. 5 1. Kh¸i qu¸t vÒ nÒn kinh tÕ Hoa Kú 5 Mét sè ®Æc ®iÓm kinh doanh vµ thãi quen tiªu dïng cña ng­êi Mü 7 TiÒm n¨ng nhËp khÈu cña thÞ tr­êng Hoa Kú 10 II. ChÝnh s¸ch qu¶n lý nhËp khÈu cña Hoa Kú. 11 ChÝnh s¸ch vÒ thuÕ quan 11 ChÝnh s¸ch phi thuÕ quan 15 Ch­¬ng II: Thùc tr¹ng quan hÖ th­¬ng m¹i ViÖt Nam - Hoa Kú 20 I. Thùc tr¹ng quan hÖ th­¬ng m¹i ViÖt Nam - Hoa Kú tr­íc khi HiÖp ®Þnh cã hiÖu lùc 20 Tæng quan th­¬ng m¹i cña Hoa Kú nh÷ng n¨m 1990. 20 Tæng quan th­¬ng m¹i cña ViÖt Nam tõ 1991 trë l¹i ®©y 23 Thùc tr¹ng quan hÖ th­¬ng m¹i gi÷a hai n­íc tr­íc khi HiÖp ®Þnh cã hiÖu lùc. 28 II. HiÖp ®Þnh th­¬ng m¹i ViÖt Nam - Hoa Kú. 42 TiÕn tr×nh ®µm ph¸n 42 Mét sè néi dung c¬ b¶n cña HiÖp ®Þnh Th­¬ng m¹i ViÖt Nam - Hoa Kú. 44 III. Thùc tr¹ng quan hÖ th­¬ng m¹i gi÷a hai n­íc sau khi HiÖp ®Þnh cã hiÖu lùc 47 XuÊt khÈu cña ViÖt Nam sang Hoa Kú. 47 NhËp khÈu cña ViÖt Nam tõ Hoa Kú. 52 Ch­¬ng III: Nh÷ng gi¶i ph¸p nh»m thóc ®Èy quan hÖ th­¬ng m¹i ViÖt Nam - Hoa Kú 55 I. TriÓn väng cña ViÖt Nam. 55 Dù b¸o xuÊt khÈu cña ViÖt Nam sang Hoa Kú. 55 C¬ së dù ®o¸n vÒ c¬ héi cña hµng hãa ViÖt Nam xuÊt khÈu sang Hoa Kú 56 II. C¸c gi¶i ph¸p nh»m thóc ®Èy quan hÖ th­¬ng m¹i ViÖt Nam - Hoa Kú. 57 Nhãm gi¶i ph¸p cã tÝnh vÜ m« 57 Nhãm gi¶i ph¸p cã tÝnh vi m« 62 Nhãm gi¶i ph¸p ®èi víi mét sè mÆt hµng xuÊt khÈu cô thÓ 67 KÕt luËn 74 Tµi liÖu tham kh¶o 75 Lêi nãi ®Çu Ngµy nay, quèc tÕ hãa, toµn cÇu hãa ®ang lµ xu thÕ chung cña nh©n lo¹i, kh«ng mét quèc gia nµo cã thÓ thùc hiÖn mét chÝnh s¸ch ®ãng cöa mµ vÉn cã thÓ phån vinh ®­îc. Trong bèi c¶nh ®ã, ViÖt Nam còng lµ mét trong nh÷ng quèc gia lu«n muèn thóc ®Èy nÒn kinh tÕ trong n­íc héi nhËp víi nÒn kinh tÕ thÕ giíi, ph¸t huy nh÷ng lîi thÕ so s¸nh cña ®Êt n­íc, tËn dông tiÒm n¨ng vÒ vèn, c«ng nghÖ, khoa häc kü thuËt, kü n¨ng qu¶n lý tiªn tiÕn tõ bªn ngoµi, duy tr× vµ ph¸t triÓn v¨n hãa d©n téc, tiÕp thu nh÷ng tinh hoa v¨n hãa nh©n lo¹i. Thùc tiÔn trong h¬n thËp niªn qua, ViÖt Nam ®· t¨ng c­êng më réng quan hÖ víi thÕ giíi, trong ®ã næi lªn mèi quan hÖ hîp t¸c ngµy cµng cã hiÖu qu¶ gi÷a ViÖt Nam vµ Hoa Kú. §ã lµ mét trong nh÷ng mèi quan hÖ kinh tÕ ®­îc nhiÒu doanh nghiÖp xuÊt khÈu trong n­íc quan t©m hµng ®Çu. ThÞ tr­êng Hoa Kú lµ mét thÞ tr­êng hoµn toµn míi l¹ víi ®a phÇn doanh nghiÖp ViÖt Nam. ViÖc b×nh th­êng hãa quan hÖ (7/1995) vµ cao h¬n n÷a lµ viÖc ký vµ thùc thi HiÖp ®Þnh Th­¬ng m¹i ViÖt Nam - Hoa Kú ®· t¹o mét nÒn t¶ng, c¬ së ph¸p lý cho viÖc thóc ®Èy quan hÖ vÒ mäi mÆt. §èi víi quan hÖ ViÖt Nam - Hoa Kú, sù hîp t¸c b×nh ®¼ng cïng cã lîi trong lÜnh vùc th­¬ng m¹i sÏ gióp hai n­íc mau chãng khÐp l¹i qu¸ khø, nh×n vÒ t­¬ng lai, tËp trung søc lùc nh»m ®em l¹i nh÷ng lîi Ých to lín cho c¶ hai bªn. Quan hÖ ngo¹i giao sÏ kh«ng cã c¬ së ®Ó ph¸t triÓn khi quan hÖ th­¬ng m¹i ch­a ph¸t triÓn ®Çy ®ñ vµ toµn diÖn. TiÒm n¨ng hîp t¸c kinh tÕ th­¬ng m¹i gi÷a ViÖt Nam vµ Hoa Kú lµ rÊt lín vµ cÇn nhanh chãng t¹o m«i tr­êng thuËn lîi nh»m biÕn tiÒm n¨ng nµy thµnh hiÖu qu¶ kinh tÕ thùc sù. Do ®ã ch­a bao giê viÖc t×m hiÓu vÒ thÞ tr­êng Hoa Kú nãi chung vµ viÖc nghiªn cøu chÝnh s¸ch vµ ph¸p luËt ®iÒu chØnh ho¹t ®éng xuÊt nhËp khÈu, ®Æc biÖt lµ chÝnh s¸ch xuÊt nhËp khÈu cña Hoa Kú nãi riªng, trë nªn cÇn thiÕt vµ bøc xóc nh­ hiÖn nay. ChÝnh v× vËy, khãa luËn tèt nghiÖp víi ®Ò tµi: “Thùc tr¹ng vµ nh÷ng gi¶i ph¸p nh»m thóc ®Èy quan hÖ th­¬ng m¹i ViÖt Nam - Hoa Kú” sÏ tr×nh bµy mét c¸ch tæng qu¸t vÒ thùc tr¹ng quan hÖ gi÷a hai n­íc trong thêi gian qua vµ thêi gian tíi; nh÷ng thuËn lîi vµ v­íng m¾c cßn tån t¹i c¶n trë ®Õn sù ph¸t triÓn th­¬ng m¹i gi÷a hai n­íc, ®Ó tõ ®ã ®­a ra gi¶i ph¸p cô thÓ, ®èi víi nhµ n­íc vµ c¸c doanh nghiÖp nh»m thóc ®Èy quan hÖ th­¬ng m¹i gi÷a hai n­íc ngµy cµng tèt ®Ñp h¬n. LuËn v¨n ®­îc chia lµm 3 ch­¬ng: Ch­¬ng I: Tæng quan vÒ thÞ tr­êng Hoa Kú vµ chÝnh s¸ch th­¬ng m¹i cña Hoa Kú. Ch­¬ng II: Thùc tr¹ng quan hÖ th­¬ng m¹i ViÖt Nam - Hoa Kú. Ch­¬ng III: Nh÷ng gi¶i ph¸p nh»m thóc ®Èy quan hÖ th­¬ng m¹i ViÖt Nam - Hoa Kú. Do thêi gian nghiªn cøu vµ kiÕn thøc cña em cã h¹n, tµi liÖu tham kh¶o khan hiÕm, ®Ò tµi l¹i khã nªn trong khãa luËn tèt nghiÖp nµy ch¾c ch¾n kh«ng tr¸nh khái nh÷ng thiÕu sãt. Em rÊt mong nhËn ®­îc sù ®¸nh gi¸ vµ ®ãng gãp ý kiÕn quý b¸u cña c¸c thÇy c« ®Ó khãa luËn tèt nghiÖp nµy cña em ®­îc hoµn thiÖn h¬n. Nh©n dÞp nµy em xin ch©n thµnh c¶m ¬n sù gióp ®ì vµ h­íng dÉn cña thÇy NguyÔn Quang Minh ®· gióp cho em hoµn thµnh kho¸ luËn tèt nghiÖp. Ch­¬ng I Tæng quan vÒ thÞ tr­êng Hoa Kú vµ chÝnh s¸ch th­¬ng m¹i cña Hoa Kú Mét sè nÐt vÒ thÞ tr­êng Hoa Kú. Kh¸i qu¸t vÒ nÒn kinh tÕ Hoa Kú. Tr­íc hÕt, Hoa Kú lµ mét thÞ tr­êng xuÊt nhËp khÈu khæng lå, víi søc mua lín, ®a d¹ng vÒ thu nhËp, ®a d¹ng vÒ chñng lo¹i vµ nhu cÇu hµng hãa. MÆt hµng xuÊt khÈu chÝnh cña Hoa Kú chñ yÕu lµ s¶n phÈm chÕ t¹o nh­ m¸y mãc v¨n phßng, thiÕt bÞ viÔn th«ng, thÐp vµ s¶n phÈm thÐp, « t« vµ phô tïng « t«, hãa chÊt…, s¶n phÈm nhËp khÈu chÝnh cña Hoa Kú lµ thùc phÈm, quÆng c¸c lo¹i, kim lo¹i mµu, nhiªn liÖu chñ yÕu lµ dÇu má, hµng dÖt vµ may mÆc, giµy dÐp. Ngoµi ra cßn lµ nh÷ng s¶n phÈm chÕ t¹o nh­ thiÕt bÞ ®iÖn tö, « t«, phô tïng « t«, thiÕt bÞ ®iÖn, hãa chÊt… Sau chiÕn tranh thÕ giíi thø hai, Hoa Kú chiÕm 50% GDP thÕ giíi, 1/3 bu«n b¸n quèc tÕ. Tû träng cña nÒn kinh tÕ Hoa Kú trong nÒn kinh tÕ thÕ giíi tuy gi¶m song hiÖn nay vÉn gi÷ ë møc 22% GDP thÕ giíi (n¨m 2000 GDP cña Hoa Kú ®¹t gÇn 8000 tû USD). Víi diÖn tÝch kho¶ng 9,4 triÖu km2 vµ d©n sè trªn 263,43 triÖu ng­êi, Hoa Kú thùc sù trë thµnh mét c­êng quèc kinh tÕ víi søc mua lín nhÊt thÕ giíi. C¸c “con Rång” ch©u ¸ ®· ph¸t triÓn nhanh nhê vµo viÖc chiÕm lÜnh ®­îc thÞ phÇn kh¸ lín t¹i thÞ tr­êng nµy. Kim ng¹ch xuÊt nhËp khÈu hµng n¨m cña Hoa Kú chiÕm kho¶ng 14% kim ng¹ch xuÊt nhËp khÈu toµn thÕ giíi: Hoa Kú lµ n­íc xuÊt khÈu thñy s¶n lín thø 2 trªn thÕ giíi, xuÊt khÈu g¹o lín thø 3 trªn thÕ giíi vµ hµng n«ng s¶n Hoa Kú chiÕm trªn 21% khèi l­îng bu«n b¸n hµng n«ng s¶n chung cña thÕ giíi. §ång thêi, Hoa Kú lµ n­íc nhËp khÈu thñy s¶n vµ dÖt may lín nhÊt thÕ giíi. §iÒu nµy cã thÓ kh¼ng ®Þnh r»ng tÊt c¶ c¸c quèc gia trªn thÕ giíi ®Òu mong muèn thiÕt lËp quan hÖ th­¬ng m¹i víi Hoa Kú, v× Hoa Kú lµ mét thÞ tr­êng cã søc mua lín vµ mét nÒn t¶ng khoa häc c«ng nghÖ cao. Hoa Kú lµ mét quèc gia chi phèi gÇn nh­ tuyÖt ®èi hÇu hÕt c¸c tæ chøc kinh tÕ quèc tÕ nh­ Tæ chøc Th­¬ng m¹i ThÕ giíi (WTO), Ng©n hµng thÕ giíi (WB), Quü TiÒn tÖ Quèc tÕ (IMF)… bëi Hoa Kú cã tiÒm lùc tµi chÝnh ®ãng gãp nhiÒu vµ theo ®ã quyÒn phñ quyÕt ¸p ®¶o trong c¸c tæ chøc nµy rÊt lín. Bªn c¹nh ®ã ®ång USD cã vai trß thèng trÞ thÕ giíi. Víi 24 n­íc g¾n trùc tiÕp ®ång tiÒn cña hä vµo ®ång USD, trªn 55 n­íc “neo gi¸” vµo ®ång USD ®Ó thÞ tr­êng tù do æn ®Þnh tû gi¸, c¸c n­íc cßn l¹i ë nhiÒu møc ®é kh¸c nhau vÉn sö dông hÖ thèng dùa vµo chØ tiªu biÕn ®éng cña ®ång USD ®Ó tÝnh to¸n gi¸ trÞ ®ång tiÒn cña m×nh. Vµ ®Æc biÖt víi mét thÞ tr­êng chøng kho¸n chi phèi hµng n¨m kho¶ng 8000 tû USD (trong khi ®o c¸c thÞ tr­êng chøng kho¸n NhËt chØ vµo kho¶ng 3800 tû USD, thÞ tr­êng EU kho¶ng 4000 tû USD), mäi sù biÕn ®éng cña ®ång USD vµ hÖ thèng tµi chÝnh Hoa Kú ®Òu cã ¶nh h­ëng ®¸ng kÓ ®Õn sù biÕn ®éng cña nÒn tµi chÝnh quèc tÕ. HiÖn nay, Hoa Kú lµ n­íc xuÊt khÈu lín nhÊt thÕ giíi, chiÕm 13,5% thÞ tr­êng xuÊt khÈu thÕ giíi. MÆc dï lµ n­íc c«ng nghiÖp m¹nh nhÊt thÕ giíi víi nÒn c«ng nghiÖp ®iÖn tö, tin häc - viÔn th«ng ph¸t triÓn m¹nh, nh­ng trong n¨m 1998, Hoa Kú vÉn lµ n­íc xuÊt khÈu thuû s¶n lín thø hai thÕ giíi, xuÊt khÈu g¹o thø 3 thÕ giíi vµ hµng n«ng s¶n Hoa Kú chiÕm 21% khèi l­îng bu«n b¸n hµng n«ng s¶n chung cña thÕ giíi (n¨m 1996 chiÕm 16,7%). Gi¸ trÞ hµng n«ng nghiÖp xuÊt khÈu n¨m 1998 cña Hoa Kú ®¹t 65 tû USD. Trªn thÞ tr­êng thÕ giíi, s¶n phÈm cña Hoa Kú ®øng ®Çu danh s¸ch 10 n­íc cã søc c¹nh tranh nhÊt thÕ giíi. NhËp khÈu cña Hoa Kú còng chiÕm thÞ phÇn lín trªn thÕ giíi, 15% tæng kim ng¹ch nhËp khÈu cña thÕ giíi (1998). Cho ®Õn n¨m 1998, Hoa Kú vÉn lµ n­íc nhËp khÈu thuû s¶n vµ dÖt may lín nhÊt thÕ giíi. Tuy møc th©m hôt th­¬ng m¹i vÉn cßn rÊt lín, nh­ng hiÖn nay Hoa Kú ®· cã nh÷ng biÕn ®æi lín trong c¬ cÊu thÞ tr­êng th­¬ng m¹i. Gi¶m dÇn møc th©m hôt truyÒn thèng trong th­¬ng m¹i víi NhËt (1998 chØ cßn 3,96 tû USD so víi møc 4,34 tû USD n¨m 1997); thiÕt lËp mét khu vùc ®èi träng víi EU vµ NhËt B¶n lµ NAFTA vµ trong t­¬ng lai sÏ tiÕn tíi khu vùc tù do Ch©u Mü (FTAA: Free Trade Area of America ). Tõ mét nÒn kinh tÕ nh­ vËy, c¸c chiÕn l­îc kinh tÕ th­¬ng m¹i cña Hoa Kú bao giê còng ®­îc ®Æt trong c¸c ch­¬ng tr×nh ®iÒu chØnh tæng thÓ nh»m lµm thÝch øng, thËm chÝ lµm thay ®æi c¸c xu thÕ ph¸t triÓn cña thÕ giíi. Víi tiÒm n¨ng to lín vµ nh÷ng ­u thÕ nªu trªn, trong nh÷ng thËp kû tíi, Hoa Kú vÉn lµ c­êng quèc kinh tÕ sè mét cña thÕ giíi, vµ ®Æc biÖt ®ãng vai trß chi phèi ®èi víi nÒn kinh tÕ vµ th­¬ng m¹i trong khu vùc còng nh­ trªn toµn cÇu. Mét sè ®Æc ®iÓm kinh doanh vµ thãi quen tiªu dïng cña ng­êi Mü NhiÒu t­ liÖu lÞch sö cßn ghi nhËn l¹i r»ng vµo ®Çu thÕ kØ 19, lôc ®Þa B¾c Mü mµ sau nµy lµ Mü vÉn cßn nhiÒu vïng hoang vu, th­a thít c­ d©n nh­ng chØ sau 50 n¨m vµ nhÊt lµ tõ khi Hîp chñng quèc chÝnh thøc ra ®êi, l­îng ng­êi nhËp c­ vµo Mü gia t¨ng râ rÖt. Trong thµnh phÇn c­ d©n míi cã ®ñ lo¹i ng­êi: ng­êi ®i t×m vµng hoÆc ®i t×m vïng ®Êt cã nhiÒu c¬ may h¬n, ng­êi trèn ph¸p luËt truy tè, ng­êi ®i gi¶ng ®¹o, ng­êi ®i bu«n, ng­êi ®i lµm thuª cho chñ… Dï thuéc thµnh phÇn nµo ®i ch¨ng n÷a, mong muèn chung cña hä lµ x©y dùng mét cuéc sèng míi ®Çy ®ñ h¬n, tèt ®Ñp h¬n so víi tr­íc ®©y. Nãi chung, trong tay hä kh«ng cã bao nhiªu gia s¶n, nhiÒu ng­êi chØ cã hai bµn tay tr¾ng, thËm chÝ mét c©u tiÕng Anh còng kh«ng biÕt nh­ng hä cã ý chÝ, nghÞ lùc vµ søc lao ®éng. Hä hiÓu râ r»ng trªn m¶nh ®Êt cã nhiÒu ­u ®·i cña thiªn nhiªn n¬i ®©y, nÕu chÞu khã lao ®éng, cuéc sèng sung tóc ch¼ng bao l©u sÏ ®Õn. Qu¶ thËt, nh÷ng ng­êi Mü thuéc thÕ hÖ tiªn phong (tÝnh theo lÞch sö Hîp chñng quèc) lµ nh÷ng ng­êi rÊt yªu lao ®éng , s½n sµng ®æ må h«i ®Ó ®æi lÊy thµnh qu¶ lao ®éng cña m×nh. ChÝnh v× vËy, hä lu«n cã ý thøc vµ tham väng c¶i tiÕn lao ®éng ®Ó nhËn ®­îc gi¸ trÞ to lín h¬n. Hä rÊt chÞu khã t×m tßi, vËn dông c¸c ph­¬ng ph¸p lao ®éng cho ®¹t kÕt qu¶ tèt h¬n, ®ì chi phÝ vµ khi c¶m thÊy kh«ng ®¹t ®­îc môc tiªu ®· ®Æt ra trong lÜnh vùc nµy, hä t¸o b¹o b¾t tay vµo c«ng viÖc ë lÜnh vùc kh¸c ®Ó thö søc víi sè mÖnh. Tãm l¹i, hä lµ nh÷ng con ng­êi n¨ng ®éng nhÊt, giµu nghÞ lùc nhÊt, cã ãc tiÕn thñ nhÊt trong thêi ®¹i cña hä. Ng­êi Mü rÊt biÕt gi¸ trÞ lao ®éng cña hä t¹o ravµ nã ph¶i ®­îc l­îng hãa b»ng tiÒn. Lµm ra tiÒn, kiÕm tiÒn lµ ®éng lùc thóc ®Èy mäi ng­êi vËn ®éng nhanh h¬n, c¨ng th¼ng h¬n, cuång nhiÖt h¬n so víi xø kh¸c. Muèn thu ®­îc tiÒn, kiÕm ®­îc nhiÒu tiÒn, ng­êi ta ph¶i r¸o riÕt b­¬n ch¶i, ch¹y ®ua víi thêi gian, víi ®èi thñ c¹nh tranh ®Ó cã hµng hãa vµ dÞch vô tèt h¬n. MÆt kh¸c, cÇn tØnh t¸o ®Ó kh«ng ph¶i chi phÝ qu¸ møc tõ nguyªn liÖu, c«ng søc tíi tiÒn b¹c. C¸c tÝnh to¸n sßng ph¼ng ®Õn chi li cho mäi viÖc bÊt kÓ ®èi víi ai, tõ ng­êi th©n trong gia ®×nh tíi b¹n h÷u ®· t¹o cho ng­êi Mü mét ®Æc ®iÓm riªng: ®ã lµ tÝnh thùc dông. ChÝnh tÝnh thùc dông ®· sím ®Èy ng­êi Mü lao vµo ho¹t ®éng dÞch vô. Ngay tõ cuèi thÕ kû 19, khi nÒn c«ng nghiÖp non trÎ cña Mü cßn ch­a ®¹t ®­îc tr×nh ®é c«ng nghÖ ®Ó v­ît qua ®­îc c¸c n­íc t­ b¶n läc lâi, giµ dÆn kinh nghiÖm nh­ Anh, Ph¸p, §øc, c¸c nhµ s¶n xuÊt Mü ®· t©m niÖm r»ng s¶n xuÊt ra hµng hãa míi chØ lµ mét giai ®o¹n cña qu¸ tr×nh kinh doanh, do ®ã muèn kinh doanh thµnh c«ng, ph¶i chó ý lµm tèt c¸c kh©u hç trî cÇn thiÕt ®Ó hµng hãa ®Õn tay ng­êi tiªu thô nhanh h¬n, nhiÒu h¬n. Muèn vËy ph¶i biÕt chµo hµng, s¨n ®ãn kh¸ch hµng, gióp ®ì kh¸ch hµng xö lý c¸c trôc trÆc kü thuËt cã thÓ x¶y ra, cung cÊp c¸c phô tïng thay thÕ hoÆc trang bÞ phô… Tãm l¹i, ph¶i quan t©m chiÒu ý kh¸ch hµng, coi “kh¸ch hµng lµ th­îng ®Õ”, ph¶i lu«n t©m niÖm r»ng ‘kh¸ch hµng bao giê còng ®óng”, cã nh­ vËy míi b¸n ®­îc hµng vµ míi thu ®­îc lîi nhuËn. Mét khi kh¸ch hµng ®· b­íc vµo gian hµng, lËp tøc hä ®­îc s¨n ®ãn, giíi thiÖu hµng hãa mµ ch­a cÇn biÕt hä sÏ mua hay kh«ng. Dï kh¸ch hµng kh«ng mua g×, nh©n viªn b¸n hµng vÉn lu«n niÒm në vµ vui vÎ t¹m biÖt ®Ó hy väng kh¸ch hµng cßn quay l¹i khi kh¸c. Cßn nÕu kh¸ch cã vÎ ­ng ý mét mÆt hµng nµo ®ã, ng­êi b¸n hµng sÏ hå hëi lµm theo mäi yªu cÇu cña kh¸ch hµng v× hä ®· nhuÇn nhuyÔn ph­¬ng ch©m “mét ®¬n hµng - mét hîp ®ång - mét tr¸ch nhiÖm” tõ ®¬n gi¶n vµ rÎ tiÒn nh­ hép xi ®¸nh giµy tíi phøc t¹p vµ ®¾t tiÒn nh­ chiÕc xe h¬i, kh¸ch hµng ®Òu cã c¬ héi thö vµ ®­îc h­íng dÉn sö dông hÕt søc tËn t×nh. ë vÞ trÝ ng­êi b¸n hµng, hoÆc ph¶i b¸n ®ñ ®Þnh møc ®· giao trong ngµy, hoÆc b¸n ®­îc bao nhiªu th× h­ëng hoa hång bÊy nhiªu nªn nh÷ng ng­êi b¸n hµng cè g¾ng thuyÕt phôc cho ®­îc kh¸ch hµng cña m×nh. Ng­êi b¸n hµng Mü còng hay sö dông nh÷ng tiÓu x¶o nh­ hµng cßn rÊt nhiÒu nh­ng nãi chØ cßn mét chiÕc duy nhÊt, kh¸ch thö hµng tuy kh«ng võa l¾m nh­ng vÉn khen ®Ñp hÕt lêi, hµng ®ang Õ Èm nãi hµng ®ang b¸n rÊt ch¹y… do ®ã ng­êi mua còng ph¶i c¶nh gi¸c víi nh÷ng lêi chµo ngät ngµo, dï ®· thö hµng råi nh­ng nÕu kh«ng hµi lßng th× c­¬ng quyÕt chèi tõ. DÞch vô sau b¸n hµng ë Mü rÊt chu ®¸o. Ngay sau khi kh¸ch hµng lùa chän ®­îc mãn hµng ­ng ý, hä sÏ ®­îc h­íng dÉn sö dông tËn t×nh vµ sau ®ã, hµng sÏ ®­îc bao gãi cÈn thËn, trang trÝ thªm n¬ nÕu kh¸ch muèn. NÕu kh¸ch hµng kh«ng muèn lÊy hµng ngay mµ muèn ®­îc ®em hµng ®Õn tËn nhµ th× viÖc ®em hµng ®Õn nhµ, dï b»ng ®­êng b­u ®iÖn th× vÉn lµ bæn phËn vµ nghÜa vô cña ng­êi b¸n hµng. Ng­êi b¸n hµng s½n sµng nhËn lÊy c«ng viÖc ®ã mµ th­êng kh«ng ®ßi thªm phô phÝ. Nh÷ng n¨m gÇn ®©y, dÞch vô mua hµng qua ®iÖn tho¹i vµ qua m¸y vi tÝnh rÊt ph¸t triÓn v× tiÕt kiÖm ®­îc nhiÒu thêi gian vµ c«ng søc cho ng­êi tiªu dïng. Cã thÓ nh÷ng néi dung dÞch vô ®ã hiÖn nay ®· trë thµnh nÕp chung cña thÕ giíi nh­ng ph¶i ghi nhËn r»ng ng­êi Mü ®· thùc hµnh chóng sím nhÊt, ®ång thêi n­íc Mü trong nh÷ng thËp niªn gÇn ®©y ph¸t triÓn víi tèc ®é nhanh h¬n h¼n c¸c ngµnh s¶n xuÊt, võa ®Ó ®¸p øng nhu cÇu trong n­íc võa xuÊt khÈu ®­îc b×nh qu©n mçi n¨m gÇn 60 tû USD (®øng ®Çu thÕ giíi) ®Ó ®æi l¹i l­îng dÞch vô nhËp khÈu tõ c¸c n­íc kh¸c víi gi¸ trÞ t­¬ng ®­¬ng. Tõ nh÷ng ®ßi hái ngµy cµng kh¾t khe, khã tÝnh cña kh¸ch hµng, yªu cÇu dÞch vô quay l¹i t¸c ®éng tíi s¶n xuÊt khiÕn s¶n xuÊt ph¶i ®a d¹ng h¬n. C¸c nhµ s¶n xuÊt Mü tõ l©u quan niÖm r»ng khi s¶n phÈm cña hä ®­îc bµy b¸n trªn thÞ tr­êng th× ®ã míi chØ lµ mét nöa nghÜa vô ®èi víi ng­êi tiªu dïng. Nöa cßn l¹i lµ tiÕp tôc ®iÒu chØnh tÝnh n¨ng cña s¶n phÈm, cung cÊp thªm c¸c trang bÞ phô vµ c¸c phô tïng thay thÕ, h­íng dÉn sö dông s¶n phÈm ®¹t ®­îc møc ®é thuËn tiÖn nhÊt, an toµn nhÊt. Quan niÖm nµy kh«ng chØ cho phÐp nhµ s¶n xuÊt thu ®­îc doanh sè cao nhê kÝch thÝch ®­îc ng­êi tiªu dïng mua s¶n phÈm chÝnh cña hä, mµ cßn thu thªm ®­îc sè tiÒn kh«ng nhá, cã khi b»ng doanh thu s¶n phÈm chÝnh, do b¸n ®­îc nhiÒu s¶n phÈm phô vµ lµm dÞch vô sau b¸n hµng. Ng­êi Mü ngµy nay nãi chung ®­îc nh×n nhËn lµ cëi më, th¼ng th¾n, kh¸ nång nhiÖt vµ dÔ dµng t¹o lËp quan hÖ b¹n bÌ. Hä còng rÊt cã tinh thÇn t«n träng ph¸p luËt. Mäi mèi quan hÖ c¸ nh©n víi c¸ nh©n, c¸ nh©n víi chÝnh quyÒn, c«ng ty nµy víi c«ng ty kh¸c nÕu cã trôc trÆc lµ rÊt cã thÓ ®­îc xem xÐt, ph¸n xö t¹i tßa ¸n. Do Mü cã hÖ thèng luËt rÊt æn ®Þnh vµ cã tÝnh chÊt toµn diÖn ®èi víi c¸c ho¹t ®éng kinh tÕ trong n­íc nªn viÖc kinh doanh bu«n b¸n víi Mü ®é rñi ro biÕn ®éng luËt ph¸p lµ rÊt thÊp. Ngoµi ra, Mü lµ n­íc ®i theo chÕ ®é céng hßa ®a nguyªn, ®a ®¶ng. Tæng thèng cã vai trß rÊt lín. Nh÷ng ®Æc ®iÓm nµy ®ßi hái nhµ n­íc nãi chung vµ c¸c doanh nghiÖp ViÖt Nam nãi riªng khi tham gia kinh doanh víi c¸c ®èi t¸c Mü ph¶i t×m hiÓu m«i tr­êng kinh tÕ x· héi, chÝnh trÞ, ph¸p luËt cña hä ®Ó h¹n chÕ rñi ro trong kinh doanh. TiÒm n¨ng nhËp khÈu cña thÞ tr­êng Hoa Kú. Nghiªn cøu c¸c n­íc th©m nhËp thÞ tr­êng Hoa Kú trong thËp kû 1991 - 2000 (khi xuÊt khÈu cña Hoa Kú trong thêi kú nµy t¨ng tõ 488 tû USD n¨m 1991 lªn ®Õn 913 tû USD n¨m 1999) ta thÊy xuÊt khÈu cña hä vµo thÞ tr­êng Hoa Kú trong thêi gian nµy t¨ng nh­ sau: C¸c n­íc ASEAN: Malaixia: tõ 6 tû lªn 19 tû USD, tøc t¨ng 3 lÇn Th¸i Lan: tõ 6 tû lªn 13 tû USD, tøc t¨ng 2 lÇn Phillippines: tõ 3 tû lªn 12 tû USD, tøc t¨ng 4 lÇn Indonexia: tõ 3 tû lªn 8 tû USD, tøc t¨ng gÇn 3 lÇn Singapore: tõ 10 tû lªn 18 tû USD, tøc t¨ng gÇn 2 lÇn C¸c n­íc trong khu vùc còng cã tèc ®é t¨ng t­¬ng tù nh­: Trung Quèc: tõ 19 tû lªn 71 tû USD, tøc t¨ng h¬n 3 lÇn Hµn Quèc: tõ 17 tû lªn 24 tû USD, tøc t¨ng 1,4 lÇn §µi Loan: tõ 23 tû lªn 33 tû USD, tøc t¨ng 1,5 lÇn EU: tõ 93 tû lªn 176 tû USD, tøc t¨ng gÇn 2 lÇn NhËt B¶n: tõ 91 tû lªn 122 tû USD, tøc t¨ng 1,3 lÇn (Nguån: Bé Th­¬ng m¹i – Trung t©m t­ vÊn vµ ®µo t¹o kinh tÕ th­¬ng m¹i) Nh÷ng mÆt hµng mµ Hoa Kú nhËp khÈu t¨ng m¹nh chñ yÕu lµ giµy dÐp, may mÆc, m¸y mãc, ®iÖn tö, ®å gç, ®å ch¬i, n«ng s¶n chÕ biÕn. §©y còng chÝnh lµ nh÷ng mÆt hµng mµ chóng ta cã thÕ m¹nh vÒ thñ c«ng vµ lao ®éng rÎ nh­ giµy dÐp, may mÆc, thñ c«ng mü nghÖ truyÒn thèng… Chóng ta còng ®· nghiªn cøu ®Ó cã thÓ ngµy cµng ph¸t triÓn ®­îc nh÷ng mÆt hµng nµy nh»m ®¸p øng ®­îc mét thÞ tr­êng ®Çy tiÒm n¨ng nh­ng còng ®Çy khã kh¨n vµ ®ßi hái cao nh­ thÞ tr­êng Hoa Kú. ChÝnh s¸ch qu¶n lý nhËp khÈu cña Hoa Kú. ChÝnh s¸ch thuÕ quan. C¸c ph­¬ng ph¸p tÝnh thuÕ theo quy ®Þnh ThuÕ quan tÝnh theo phÇn tr¨m: HÇu hÕt thuÕ quan cña Hoa Kú lµ thuÕ theo trÞ gi¸ - thuÕ ®­îc tÝnh trªn c¬ së phÇn tr¨m cña trÞ gi¸ hµng nhËp khÈu (ad valorem duty). ThuÕ theo trÞ gi¸ cña Hoa Kú bao gåm tõ møc d­íi 1% tíi gÇn 90%. MÆt hµng giµy dÐp vµ dÖt may nhËp khÈu th­êng ph¶i chÞu thuÕ suÊt cao h¬n. HÇu hÕt thuÕ theo trÞ gi¸ lµ tõ møc 2 ®Õn 7%, so víi møc thuÕ trung b×nh toµn biÓu lµ 4% b. ThuÕ theo khèi l­îng: Mét sè mÆt hµng nhËp khÈu, chñ yÕu lµ n«ng s¶n vµ nh÷ng mÆt hµng ch­a qua chÕ biÕn kh¸c bÞ ®¸nh thuÕ theo khèi l­îng (weight duty rate), lµ thuÕ ®­îc thÓ hiÖn b»ng mét kho¶n phÝ cô thÓ ®¸nh vµo mét khèi l­îng hµng hãa cô thÓ c. ThuÕ gép: Mét sè mÆt hµng chÞu thuÕ gép (compound rate) tøc lµ thuÕ suÊt gåm hai phÇn thuÕ theo trÞ gi¸ vµ thuÕ ®Æc ®Þnh. N¨m 1999, c¸c lo¹i thuÕ nµy ¸p dông cho 12,9% sè dßng thuÕ vµ chñ yÕu ®¸nh vµo hµng n«ng s¶n thùc phÈm chÕ biÕn, giÇy dÐp, thiÕt bÞ chÝnh x¸c, ho¸ chÊt, hµng dÖt. So víi thuÕ tÝnh theo phÇn tr¨m (ad valorem duty) thuÕ gép (compound rate) cã tÝnh b¶o trî cao h¬n vµ g©y nhiÒu khã kh¨n h¬n cho c¸c nhµ xuÊt khÈu. NÕu quy ®æi t­¬ng ®­¬ng møc thuÕ tÝnh theo phÇn tr¨m th× møc ®é b¶o hé cña c¸c thuÕ suÊt cô thÓ nµy tõ 40,6% tíi 232,2%. Tuy nhiªn, Hoa Kú ®Òu tÝnh to¸n vµ c«ng khai gi¸ trÞ t­¬ng ®­¬ng thuÕ quan phÇn tr¨m ®èi víi phÇn lín c¸c møc thuÕ cô thÓ. C¸c møc gi¸ trÞ t­¬ng ®­¬ng nµy do c¬ quan USITC tÝnh vµ cung cÊp cho doanh nghiÖp cã nhu cÇu. Mét sè quy ®Þnh kh¸c a. MiÔn thuÕ: N¨m 1999, 29,7% sè dßng thuÕ cña Hoa Kú (kh«ng kÓ møc thuÕ trong h¹n ng¹ch thuÕ quan “In - Quota tariff”) cã møc thuÕ b»ng 0%. Khi Hoa Kú thùc hiÖn miÔn thuÕ c¸c s¶n phÈm c«ng nghÖ th«ng tin, theo hiÖp ®Þnh C«ng nghÖ th«ng tin (ITA) cña WTO, th× sÏ cã thªm 1,4% sè dßng thuÕ cã thuÕ suÊt b»ng 0%. b. H¹n ng¹ch thuÕ quan (tariff quota). Thùc hiÖn cam kÕt thuÕ ho¸ c¸c biÖn ph¸p phi thuÕ cña vßng ®µm ph¸n Urugoay. HiÖn nay Hoa Kú ¸p dông h¹n ng¹ch thuÕ quan ®èi víi thÞt bß, s¶n phÈm s÷a, ®­êng vµ mét sè s¶n phÈm l¹c, ®­êng, thuèc l¸ vµ b«ng. Kho¶ng 198 dßng thuÕ chÞu ¸p dông biÖn ph¸p nµy. Møc thuÕ trong h¹n ng¹ch trung b×nh lµ 9,5% trong khi møc thuÕ ngoµi h¹n ng¹ch trung b×nh lµ 55,8%. c. ThuÕ suÊt MFN. Møc thuÕ suÊt trung b×nh hiÖn nay cña Hoa Kú thuéc vµo lo¹i thÊp nhÊt thÕ giíi vµ ®ang cã xu h­íng ngµy cµng gi¶m. ThuÕ suÊt ¸p dông (applied tariff) trung b×nh cña Hoa Kú ®· gi¶m tõ 6,4% n¨m 1996 xuèng 5,7% n¨m 1999. Tuy nhiªn møc thuÕ ¸p dông ®èi víi mét sè nhãm s¶n phÈm nh­ ®éng vËt sèng, thÞt, thùc phÈn chÕ biÕn, n­íc gi¶i kh¸t, thuèc l¸ l¹i cã xu h­íng t¨ng trong giai ®o¹n 1996-1999. Nh×n chung møc thuÕ suÊt trung b×nh ¸p dông ®èi víi hµng n«ng nghiÖp lµ 10,7% cao gÊp hai lÇn møc thuÕ ¸p dông ®èi víi hµng c«ng nghiÖp (4,7%). B¶ng 1: Møc thuÕ MFN vµ thuÕ suÊt phæ th«ng cña Hoa Kú ®èi víi c¸c nhãm hµng nhÆp khÈu STT MÆt hµng ThuÕ suÊt MFN % ThuÕ suÊt phæ th«ng % Møc chªnh lÖch % 1 G¹o 1.7 6.5 4.8 2 S¶n phÈm dÖt 10.7 55.1 44.8 3 S¶n phÈm may mÆc 13.4 68.9 55.5 4 H¹t ngò cèc 0.6 4.0 3.4 5 Rau qu¶ h¹t 5.4 20.8 15.4 6 H¹t cã dÇu 5.2 35.4 27.2 7 Sîi cã nguån gèc thùc vËt 0.3 1.6 1.3 8 ThÞt gia sóc (bß, ngùa) 3.4 23.9 20.5 9 ThiÕt bÞ ®iÖn tö 2.8 34.0 31.2 10 H¶i s¶n 0.0 1.7 1.7 11 DÇu thùc vËt 3.7 12.8 9.1 12 S¶n phÈm s÷a 27.8 29.7 1.9 Nguån: Emiko Fukase and Will Martin, the effect of the US’s Grantin MFN status to ViÖt Nam, World Bank. d. ThuÕ leo thang (tariff escalation). Møc thuÕ ¸p dông ®èi víi s¶n phÈm hoµn chØnh cao h¬n chót Ýt ®èi víi thuÕ suÊt ¸p dông cho hµng s¬ chÕ. Tuy nhiªn, gi÷a hµng s¬ chÕ vµ nguyªn liÖu th× chªnh lÖch vÒ thuÕ suÊt lµ kh¸ lín, kÓ c¶ ®èi víi s¶n phÈm n«ng nghiÖp. Trong thêi gian tíi khi Hoa Kú tiÕp tôc c¾t gi¶m thuÕ theo c¸c cam kÕt trong WTO th× sù chªnh lÖch nµy cµng lín. §©y lµ mét trong nh÷ng c¸ch thøc mµ c¸c n­íc ph¸t triÓn th­êng ¸p dông ®Ó khuyÕn khÝch nhËp nguyªn liÖu, h¹n chÕ viÖc ph¸t triÓn c¸c ngµnh chÕ t¹o cã gi¸ trÞ gia t¨ng cao ë c¸c n­íc kh¸c. MÆc dï ®· ®­îc nªu ra t¹i diÔn ®µn WTO, nh­ng hiÖn ch­a cã cam kÕt cô thÓ nµo vÒ vÊn ®Ò nµy. e. ThuÕ ­u ®·i. Hoa Kú ¸p dông thuÕ ­u ®·i theo hai ph­¬ng thøc c¬ b¶n: ­u ®·i ®¬n ph­¬ng vµ ­u ®·i cã ®i cã l¹i. ¦u ®·i ®¬n ph­¬ng : Hoa Kú dµnh ­u ®·i thuÕ cho c¸c n­íc ®­îc h­ëng quy chÕ GSP vµ c¸c n­íc thuéc c¸c ch­¬ng tr×nh CEBRA vµ ATPA. ¦u ®·i cã ®i cã l¹i: Hoa Kú ¸p dông thuÕ ­u ®·i cho Canada vµ Mexico theo hiÖp ®Þnh NAFTA vµ Israel theo HiÖp ®Þnh Th­¬ng m¹i tù do Hoa Kú - Israel. B¶ng 2: So s¸nh c¸c møc thuÕ ­u ®·i. Nhãm n­íc ®èi t¸c Tû träng nhËp khÈu % ThuÕ suÊt trung b×nh ®¬n gi¶n % ThuÕ suÊt % SP c«ng nghiÖp SP n«ng s¶n C¸c n­íc ®­îc h­ëng MFN 57.5 5.7 4.7 10.7 Canada 19.2 0.8 0.0 5.0 Mehco 7.3 1.1 0.5 4.5 Israel 0.8 0.8 0.0 5.2 C¸c n­íc ®­îc h­ëng GSP 12.5 4.1 3.1 9.2 Nguån: Trade policy Review of the US ChÝnh s¸ch phi thuÕ quan HiÖn nay Hoa Kú ®ang ¸p dông c¸c biÖn ph¸p phi thuÕ quan chÝnh lµ cÊm nhËp khÈu, giÊy phÐp nhËp khÈu, h¹n chÕ sè l­îng, quy chÕ vÒ xuÊt xø vµ c¸c quy ®Þnh vÒ vÖ sinh dÞch tÔ. a. CÊm nhËp khÈu: C¸c s¶n phÈm sau ®©y bÞ cÊm nhËp khÈu. S¶n phÈm cã xuÊt xø tõ Cuba, Iran, Ir¾c, CHDCNH TriÒu Tiªn, Libya, Sudan, Haiti, trõ khi cã yªu cÇu cña Bé tµi chÝnh. Kim c­¬ng Angola. Vò khÝ, ®¹n d­îc. §éng vËt hoang d· bÞ cÊm s¨n b¾t t¹i c¸c n­íc kh¸c; ®éng vËt cã xuÊt xø t¹i nh÷ng n­íc ®­îc Bé n«ng nghiÖp Hoa Kú x¸c nhËn lµ cã bÖnh dÞch; loµi rïa §¹i T©y D­¬ng. C¸c s¶n phÈm khiªu d©m, phi ®¹o ®øc, kÝch ®éng chèng chÝnh phñ. b. GiÊy phÐp nhËp khÈu. C¸c s¶n phÈm sau ®©y ph¶i cã giÊy phÐp nhËp khÈu: C©y trång vµ s¶n phÈm gièng c©y trång. §éng vËt vµ s¶n phÈm ®éng vËt. C¸c s¶n phÈm chÞu h¹n ng¹ch thuÕ quan (vÝ dô: ®­êng, s¶n phÈm s÷a...). ChÊt øc chÕ dïng trong d­îc phÈm. KhÝ tù nhiªn. C¸ vµ ®éng vËt sèng ( kÓ c¶ c¸c loµi cã nguy c¬ tuyÖt chñng) N­íc gi¶i kh¸t tr­ng cÊt. R­îu vang vµ n­íc gi¶i kh¸t cã m¹ch nha. N­íc tr­ng cÊt v× môc ®Ých c«ng nghiÖp (bao gåm c¶ cån nhiªn liÖu). Vò khÝ, ®¹n d­îc, chÊt næ, thiÕt bÞ nguyªn tö vµ nguyªn liÖu. S¶n phÈm t¹o ra phãng x¹. L­¬ng thùc, thuèc men, mü phÈm… VËt liÖu sinh häc hoÆc vËt sèng thÝ nghiÖm C¸c lo¹i tiÒn tÖ c. H¹n chÕ sè l­îng. Theo phÇn 22 luËt ®iÒu chØnh N«ng nghiÖp n¨m 1933, Tæng thèng Hoa Kú cã quyÒn ¸p dông phÝ nhËp khÈu tíi 50% hay ¸p dông h¹n chÕ sè l­îng nh»m lµm gi¶m nhËp khÈu tíi møc 50% so víi møc nhËp khÈu trong mét thêi gian nhÊt ®Þnh. C¸c biÖn ph¸p nµy hiÖn nay chØ ¸p dông víi c¸c n­íc kh«ng ph¶i thµnh viªn WTO d. Quy chÕ vÒ xuÊt xø TÊt c¶ c¸c hµng ho¸ nhËp khÈu vµo Hoa Kú ®Òu ph¶i ghi nh·n vÒ n­íc xuÊt xø b»ng tiÕng Anh mét c¸ch râ rµng, dÔ nhËn biÕt. Tuy nhiªn nÕu s¶n phÈm ®­îc nhËp khÈu ®Ó tiÕp tôc chÕ biÕn mét c¸ch c¬ b¶n t¹i Hoa Kú th× kh«ng yªu cÇu ph¶i ghi nh·n xuÊt xø. Mét sè s¶n phÈm nh­ ®ång hå, s¾t vµ èng thÐp, r­îu vang vµ n­íc gi¶i kh¸t cã m¹ch nha ph¶i tu©n thñ c¸c quy ®Þnh ®Æc biÖt vÒ ghi nhËn xuÊt xø. C¸c s¶n phÈm cã nh·n xuÊt xø lµm ng­êi tiªu dïng hiÓu sai vÒ xuÊt xø cña s¶n phÈm hay c¸c nh·n bÞ cÊm theo quy ®Þnh cña luËt vÒ nh·n hiÖu th­¬ng m¹i sÏ bÞ tÞch thu hoÆc cÊm nhËp khÈu. §èi víi s¶n phÈm dÖt, may Hoa Kú cã quy ®Þnh vÒ xuÊt xø riªng. e. C¸c tiªu chuÈn vÒ vÖ sinh dÞch tÔ. C¸c tiªu chuÈn ®­îc x©y dùng mét c¸ch tù nguyÖn. Th­êng c¸c tiªu chuÈn do khu vùc t­ nh©n x©y dùng kh«ng ®­îc chuyÓn thµnh tiªu chuÈn quèc gia mµ chØ ®­îc ¸p dông gi÷a ng­êi mua vµ ng­êi b¸n. ViÖn tiªu chuÈn quèc gia Hoa Kú (ANSI) lµ c¬ quan nghiªn cøu, tæng hîp vµ phèi hîp c¸c tiªu chuÈn ®­îc c¸c ®èi t­îng kh¸c nhau x©y dùng lªn. C¸c tiªu chuÈn cã thÓ ®­îc dïng ®Ó x©y dùng c¸c quy ®Þnh kü thuËt khi c¬ quan qu¶n lý thÊy cÇn thiÕt. C¬ quan h¶i quan vµ c¸c c¬ quan liªn quan ®Õn tõng nhãm s¶n phÈm sÏ chÞu tr¸ch nhiÖm thi hµnh c¸c tiªu chuÈn nµy t¹i cöa khÈu. ViÖc tiÕn hµnh hîp chuÈn cã thÓ ®­îc tiÕn hµnh bëi chÝnh quyÒn liªn bang, chÝnh quyÒn bang, chÝnh quyÒn ®Þa ph­¬ng. §èi víi n«ng s¶n, c¸c th«ng tin vÒ tiªu chuÈn vÖ sinh dÞch tÔ do phßng an toµn thùc phÈm vµ dÞch vô kü thuËt thuéc c¬ quan dÞch vô n«ng nghiÖp n­íc ngoµi cña Bé N«ng nghiÖp Hoa Kú cung cÊp. C¬ quan qu¶n lý thùc phÈm vµ thuèc (FDA) cña Bé dÞch vô y tÕ vµ nh©n ®¹o lµ c¬ quan chÞu tr¸ch nhiÖm vÒ tÝnh an toµn cña thùc phÈm, ban hµnh c¸c quy ®Þnh kü thuËt vµ tiªu chuÈn vÒ an toµn thùc phÈm. C¬ quan b¶o vÖ m«i tr­êng (EPA) chÞu tr¸ch nhiÖm vÒ tiªu chuÈn thuèc trõ s©u, thuèc diÖt cá, diÖt nÊm ®èi víi thùc phÈm vµ c¸c s¶n phÈm n«ng nghiÖp kh¸c. Ngoµi ra, c¸c quy ®Þnh cña Bé N«ng nghiÖp sÏ do c¸c c¬ quan sau thi hµnh: C¬ quan kiÓm ®Þnh søc kháe ®éng thùc vËt (APHIS): ®èi víi ®éng thùc vËt. C¬ quan kiÓm ®Þnh an toµn thùc phÈm (FSIS): ®èi víi thÞt lîn, trøng (trõ thÞt ngùa, cõu, gia sóc) C¬ quan qu¶n lý kiÓm ®Þnh ®ãng gãi vµ l­u kho h¹t ngò cèc (GIPSA). C¬ quan kiÓm ®Þnh h¹t liªn bang (FGIS) C¬ quan Marketing n«ng nghiÖp (AMS) C¬ quan h¶i quan Ngoµi ra, Hoa Kú cßn cã mét sè ®¹o luËt bu«n b¸n kh¸c. Cã 5 ®¹o luËt chÝnh lµm nªn c¸c khung c¬ b¶n cho viÖc bu«n b¸n xuÊt nhËp ë Hoa Kú. * §¹o luËt thø nhÊt lµ LuËt thuÕ suÊt n¨m 1930. Cßn gäi lµ LuËt thuÕ suÊt Smol-Hawley khÐt tiÕng - ®· n©ng thuÕ suÊt lªn nh÷ng møc ®¸ng sî vµ ®· bÞ quy téi lµm cho cuéc ®¹i khñng ho¶ng trong nh÷ng n¨m 1930 dµi h¬n vµ ¸c liÖt h¬n nã vèn cã. C¸c thuÕ suÊt nghiÖt ng· ®Õn nay ®· ®­îc h¹ xuèng nhiÒu, nh­ng nhiÒu ®iÒu kho¶n trong ®¹o luËt trªn vÉn cßn hiÖu lùc. LuËt Smol-Hawley hiÖn nay bao gåm c¶ viÖc tæ chøc vµ ho¹t ®éng c¶ Uû ban Th­¬ng m¹i Quèc tÕ (ITC). LuËt nµy cã c¸c ®iÒu kho¶n ®Æt ra ®Ó ITC ®èi phã víi c¸c thùc tiÔn xÊu trong viÖc nhËp khÈu vµo Hoa Kú vµ b¶o vÖ c¸c hµng hãa mang nh·n hiÖu Hoa Kú chèng l¹i viÖc thu nhËp hµng gi¶. LuËt còng bao gåm c¸c quy ®Þnh vÒ thuÕ bï trõ vµ thuÕ chèng hµng thõa Õ. * §¹o luËt chÝnh tiÕp theo lµ LuËt bu«n b¸n n¨m 1970. LuËt nµy bao gåm thÈm quyÒn th­¬ng l­îng ký hiÖp ®Þnh víi c¸c n­íc kh¸c, viÖc lËp ra c¬ quan ®¹i diÖn bu«n b¸n Hoa Kú (hiÖn nay lµ Carla Hill ) vµ ®iÒu kho¶n ®Þnh h­íng c¸c ho¹t ®éng bu«n b¸n, sù ®Òn bï tæn thÊt cho c¸c ngµnh c«ng nghiÖp g©y ra bëi sù c¹nh tranh nhËp khÈu. C¸c quy ®Þnh ®ã cßn liªn quan tíi viÖc thùc thi c¸c quyÒn bu«n b¸n cña Hoa Kú theo c¸c hiÖp ®Þnh bu«n b¸n t¹i ®iÒu 301. LuËt nµy ®iÒu chØnh quan hÖ bu«n b¸n víi c¸c n­íc cã nÒn kinh tÕ phi thÞ tr­êng cïng víi §iÒu 406 vÒ c¸c hµnh vi lòng ®o¹n thÞ tr­êng. §iÒu luËt nµy còng bao gåm hÖ thèng tæng qu¸t vÒ ­u tiªn. * HiÖp ®Þnh bu«n b¸n 1979 ®­îc th«ng qua tr­íc hÕt nh»m thùc hiÖn mét sè bé luËt ®­îc th­¬ng l­îng t¹i vßng ®µm ph¸n Tokyo cña GATT. Nã gåm c¸c ®iÒu kho¶n vÒ sù b¶o trî cña chÝnh phñ vµ ch­íng ng¹i kü thuËt tæng bu«n b¸n, gåm c¸c söa ®æi thuÕ bï trõ vµ thuÕ chèng hµng thõa Õ còng nh­ c¸ch tÝnh trÞ gi¸ cña h¶i quan. d. LuËt vÒ bu«n b¸n vµ thuÕ suÊt 1984 níi réng thÈm quyÒn th­¬ng l­îng vµ chuÈn bÞ cho mét hiÖp ®Þnh víi Israel. * Sau cïng, LuËt tæng hîp vÒ bu«n b¸n vµ c¹nh tranh n¨m 1988 ®· ñy nhiÖm Tæng thèng tham gia vµo vßng ®µm ph¸n Uruguay cña GATT. Nã thùc hiÖn BiÓu thuÕ ®iÒu hßa cña Hoa Kú vµ cho phÐp thiÕt lËp c¸c “thñ tôc ®Æc biÖt 301”, qua ®ã Hoa Kú nh¾m vµo c¸c n­íc cã quan hÖ bu«n b¸n chÝnh hoÆc cã tranh chÊp vÒ së h÷u trÝ tuÖ. Trªn ®©y lµ c¸c ®¹o luËt chÝnh kiÓm so¸t nhËp khÈu. C¸c luËt kiÓm so¸t nhËp khÈu cã rÊt Ýt vÒ sè l­îng, tõ khi cã sù quan t©m khuyÕn khÝch xuÊt khÈu kh«ng h¹n chÕ. C¸c giíi h¹n ®­îc ®Æt ra víi lý do an ninh quèc gia hoÆc thiÕu hôt c¸c nguyªn liÖu chiÕn l­îc nµo ®ã. Mét trong nh÷ng ®¹o luËt xuÊt khÈu ®Æc biÖt quan träng lµ LuËt qu¶n lý xuÊt khÈu 1979. LuËt nµy cã mét sè tuyªn bè vÒ chÝnh s¸ch liªn quan ®Õn ý ®Þnh chØ h¹n chÕ xuÊt khÈu trong mét ph¹m vi cÇn thiÕt. Nã v¹ch ra c¸c thñ tôc cÊp giÊy phÐp xuÊt khÈu, chØ yªu cÇu cã giÊy phÐp trong mét sè giíi h¹n c¸c t×nh huèng ®Æc biÖt. Nã bao gåm kh¸i niÖm “nguån hµng ngo¹i cã s½n”, nghÜa lµ kh«ng kiÓm so¸t xuÊt khÈu ®èi víi hµng hãa s½n cã tõ c¸c nguån kh¸c, gåm c¶ mét sè chÕ tµi nghiªm kh¾c ®èi víi viÖc vi ph¹m quy ®Þnh kiÓm so¸t xuÊt khÈu cña Hoa Kú, thËm chÝ cã thÓ mÊt mäi quyÒn xuÊt khÈu. CH¦¥NG ii THùC TR¹NG QUAN HÖ TH¦¥NG M¹I ViÖt Nam - Hoa Kú Thùc tr¹ng quan hÖ th­¬ng m¹i ViÖt Nam - Hoa Kú tr­íc khi HiÖp ®Þnh Th­¬ng m¹i cã hiÖu lùc Tæng quan vÒ th­¬ng m¹i cña Hoa Kú nh÷ng n¨m 1990. Ngo¹i th­¬ng lµ lÜnh vùc mµ chÝnh phñ Mü ®Æc biÖt thµnh c«ng trong thêi kú nµy nhê “chiÕn l­îc xuÊt khÈu quèc gia” do Tæng thèng Bill Clint¬n ®Ò x­íng nh»m më réng sù cã mÆt cña Mü trªn thÞ tr­êng thÕ giíi. Mü ®· tõng b­íc më réng thÞ tr­êng mang tÝnh "b¶o hé cao" cña NhËt B¶n. §Æc biÖt ®· khai th¸c tèi ®a thÞ tr­êng néi bé AFTA, t¨ng c­êng xuÊt khÈu, giµnh l¹i thÞ tr­êng ®· mÊt ë Ch©u ¸. Më cöa thÞ tr­êng c¸c n­íc mµ Mü coi lµ “thÞ tr­êng cña c¸c n­íc kh«ng tù nguyÖn”, ®ång thêi tiÕp cËn vµ th©m nhËp c¸c “thÞ tr­êng lín míi næi lªn” ®Èy m¹nh nhÊt thÓ th­¬ng m¹i ho¸ khu vùc B¾c Mü vµ Mü La Tinh, toµn cÇu ho¸ nÒn th­¬ng m¹i thÕ giíi. Kim ng¹ch xuÊt khÈu cña Mü ®· t¨ng liªn tôc tõ 421,73 tû USD n¨m 1991 lªn 807 tû USD n¨m 1995 vµ 848 tû USD n¨m 1996, 930 tû USD n¨m 1997 (t¨ng 9,7% so víi n¨m 1996) vµ 996 tû USD n¨m 1998 (t¨ng 7,1%). Cïng víi nã lµ sù gia t¨ng cña kim ng¹ch nhËp khÈu tõ 508,36 tû USD vµo n¨m 1991, t¨ng lªn 902 tû USD n¨m 1995 vµ 965 tû USD n¨m 1996, 1002 tû USD n¨m 1997 vµ 1124 tû USD n¨m 1998, n¨m 1999 t¨ng 12%, nh­ng chØ ®._.¹t 1,23 ng×n tû USD vµ n¨m 2000 ®¹t 1386,5 tû USD. B¶ng 3: XuÊt nhËp khÈu cña Hoa Kú thêi kú 1991 - 2000 ( Kim ng¹ch hµng ho¸ kh«ng tÝnh kim ng¹ch dÞch vô ) ChØ tiªu §¬n vÞ 1991 1992 1993 1994 1995 1996 1997 1998 1999 2000 XuÊt khÈu (FOB) Tû USD 421.73 448.16 464.77 512.63 584.54 625.07 688.70 712.36 958.5 1013.5 Tèc ®é t¨ng % 6.3 6.2 3.7 10.2 14.0 6.9 10.2 3.4 3.4 5.7 NhËp khÈu (CIF) Tû USD 508.36 553.92 603.44 689.22 770.96 822.03 899.02 1032.4 1230 1386.5 Tèc ®é t¨ng % 0.5 9.0 8.9 14.2 11.9 6.6 9.4 14.8 19.0 12.7 Chªnh lÖch X-N Tû USD -86.63 -105.76 -138.67 -176.59 -186.42 -196.96 -210.32 -320.04 -271.5 -373 Nguån: International Financial Statistics BiÓu ®å: XuÊt nhËp khÈu cña Hoa Kú thêi kú 1991 - 2000 Nguån: International Financial Statysticsc. Hoa Kú lu«n x©m nhËp thÞ tr­êng thÕ giíi b»ng s¶n phÈm ®i kÌm víi dÞch vô tèt nhÊt cña m×nh. ChÝnh v× vËy, mÆc dï ph¸t triÓn sau c¸c n­íc Ch©u ¢u nh­ng Hoa Kú ®· nhanh chãng v­ît qua hä ®Ó trë thµnh nÒn kinh tÕ lín nhÊt thÕ giíi hiÖn nay. Khu vùc dÞch vô th­êng chiÕm kho¶ng 69 - 70% GDP, thu hót 70% lao ®éng cña Hoa Kú vµ cã thu nhËp cao truyÒn thèng. N»m trong chiÕn l­îc “khai th¸c tèi ®a thÞ tr­êng khu vùc”, b¹n hµng lín nhÊt cña Hoa Kú lµ Canada vµ Mexico, hai n­íc nµy chiÕm 30% thÞ phÇn xuÊt khÈu cña Hoa Kú hiÖn nay, trong ®ã Canada chiÕm 22,3 %. C¸c n­íc Mü La Tinh kh¸c chiÕm 16,2 %. Nh­ vËy thÞ tr­êng Ch©u Mü ®· chiÕm gÇn mét nöa thÞ phÇn xuÊt khÈu cña Hoa Kú. Sau ®ã lµ thÞ tr­êng xuÊt khÈu sang Ch©u ¸: 11,62 %, EU chiÕm 20,06% thÞ phÇn xuÊt khÈu cña Mü vµ c¸c n­íc kh¸c lµ 18,25 %. Canada ®ång thêi còng lµ b¹n hµng xuÊt sang Hoa Kú víi sè l­îng lín nhÊt, chiÕm 19,57% thÞ phÇn nhËp khÈu cña Hoa Kú hiÖn nay. C¸c n­íc Mü La Tinh chiÕm 12%. C¸c n­íc Ch©u ¸ còng lµ b¹n hµng nhËp khÈu hµng ®Çu cña Hoa Kú: NhËt B¶n chiÕm 18%, c¸c n­íc NIES §«ng ¸ chiÕm 10,79% thÞ phÇn nhËp khÈu cña Mü, EU chiÕm 17% thÞ phÇn, trong ®ã Céng Hoµ Liªn Bang §øc chiÕm phÇn lín vµ c¸c thÞ tr­êng cßn l¹i chiÕm 21,7%. Nh­ vËy, khu vùc B¾c Mü, NhËt B¶n, vµ NIES §«ng ¸ lµ c¸c ®èi t¸c hµng ®Çu cña Hoa Kú. ChiÕn l­îc míi cña Hoa Kú lµ x©m nhËp m¹nh mÏ vµo khèi “thÞ tr­êng míi næi lªn”, ®ã lµ nh÷ng n­íc cã thÆng d­ bu«n b¸n víi Hoa Kú rÊt lín nh­: Trung Quèc 29,5 tû USD; §µi Loan 9,6 tû USD; Malaixia 7 tû USD; Th¸i Lan 5 tû USD. ViÖt Nam còng n»m trong khèi "thÞ tr­êng míi næi lªn" ë khu vùc Ch©u ¸, v× vËy ch¾c ch¾n sÏ n»m trong chiÕn l­îc x©m nhËp m¹nh mÏ cña Hoa Kú trong thêi gian tíi. Trong nh÷ng n¨m trë l¹i ®©y, ho¹t ®éng kinh tÕ cña Hoa Kú vÉn ®¹t ®­îc nh÷ng con sè ®¸ng nÓ cho dï chÝnh phñ Hoa Kú gÆp kh«ng Ýt nh÷ng khã kh¨n trong t×nh h×nh chÝnh trÞ vµ x· héi do khñng bè vµ chiÕn tranh ®em l¹i. Ph¶i kh¼ng ®Þnh r»ng trong thêi ®iÓm hiÖn nay, Hoa Kú vÉn lµ mét quèc gia ph¸t triÓn toµn diÖn vµo bËc nhÊt thÕ giíi dùa vµo b¶ng tæng kÕt sau: B¶ng 4: Tæng kÕt vÒ ho¹t ®éng th­¬ng m¹i cña Hoa Kú (§¬n vÞ: tØ USD) 1999 2000 2001 2002 +/-(%/$) Tæng gi¸ trÞ xuÊt khÈu 957,1 1064,2 998,0 973,0 -2,5% XuÊt khÈu hµng hãa 684,0 772,0 718,8 682,6 -5% XuÊt khÈu dÞch vô 273,2 292,2 279,3 290,4 4% Tæng gi¸ trÞ nhËp khÈu 1219,4 1442,9 1356,3 1408,2 3,8% NhËp khÈu hµng hãa 1030,0 1224,4 1145,9 1166,9 1,8% NhËp khÈu dÞch vô 189,4 218,5 210,4 241,3 14,7% Tæng c¸n c©n th­¬ng m¹i -262,2 -378,7 -358,3 -435,2 -76,9 C¸n c©n th­¬ng m¹i hµng hãa -346,0 -452,4 -427,2 -484,4 57,2 C¸n c©n th­¬ng m¹i dÞch vô 83,8 73,7 68,9 49,1 -19,8 C¸c sè liÖu nãi trªn ®­îc trÝch vµ do v¨n phßng VINATRADEUSA biªn so¹n l¹i dùa theo thèng kª cña Côc §iÒu tra Hoa Kú 2. Tæng quan vÒ th­¬ng m¹i cña ViÖt Nam tõ 1991 ®Õn nay. Thêi kú nµy còng lµ thêi kú ChÝnh phñ ViÖt Nam kh¸ thµnh c«ng trong ph¸t triÓn kinh tÕ. §Æc biÖt lµ trong lÜnh vùc th­¬ng m¹i nhê thùc thi chiÕn l­îc “h­íng vÒ xuÊt khÈu víi nh÷ng ngµnh c«ng nghiÖp nhÑ sö dông nhiÒu lao ®éng”. ë nh÷ng n¨m ®Çu giai ®o¹n nµy, nÒn kinh tÕ ViÖt Nam ®ang trong thêi kú suy tho¸i vµ h¬n n÷a lµ c¸c thÞ tr­êng truyÒn thèng nh­ Liªn X« vµ hÖ thèng c¸c n­íc XHCN ë §«ng ¢u bÞ thu hÑp. §©y lµ thö th¸ch rÊt lín cña nÒn kinh tÕ ®èi ngo¹i ViÖt Nam lµm thay ®æi néi dung vµ ph­¬ng thøc ho¹t ®éng. ThÞ tr­êng truyÒn thèng bÞ thu hÑp ®ét ngét ®· g©y nhiÒu khã kh¨n vµ tæn thÊt cho c¸c doanh nghiÖp vµ lµm cho tæng gi¸ trÞ xuÊt nhËp khÈu cña ViÖt Nam gi¶m m¹nh tõ 5.156 triÖu USD n¨m 1990 xuèng cßn 4.25 triÖu USD n¨m 1991. Trong khÝ ®ã, nÒn kinh tÕ trong n­íc ph¸t triÓn chËm kh«ng æn ®Þnh, béi chi ng©n s¸ch cao, nî n­íc ngoµi nhiÒu, kh¶ n¨ng tr¶ nî thÊp, s¶n xuÊt c«ng nghiÖp nhá bÐ, ho¹t ®éng kinh doanh kÐm hiÖu qu¶ vµ ch­a thÝch nghi ®­îc víi c¬ chÕ míi. §ång thêi, Mü vÉn tiÕp tôc cÊm vËn vµ bao v©y kinh tÕ, chÝnh s¸ch nµy ®· h¹n chÕ sù giao l­u kinh tÕ cña ViÖt Nam víi c¸c n­íc trªn thÕ giíi, g©y nhiÒu khã kh¨n cho ta trong viÖc t×m kiÕm thÞ tr­êng xuÊt khÈu. Song víi nh÷ng cè g¾ng kh«ng ngõng cïng víi chiÕn l­îc “h­íng vÒ xuÊt khÈu” vµo nh÷ng n¨m ®Çu thËp kû 90, chÝnh phñ ViÖt Nam ®· v­ît qua ®­îc khã kh¨n, ®­a ®Êt n­íc tõng b­íc tho¸t khái khñng ho¶ng kinh tÕ, ph¸ thÕ bao v©y cÊm vËn, më réng c¸c quan hÖ hîp t¸c víi bªn ngoµi. VÒ kinh tÕ ®èi ngo¹i, ChÝnh phñ ViÖt Nam ®· tiÕp tôc hoµn thiÖn c¸c chÝnh s¸ch më cöa cña thêi kú tr­íc, më réng quyÒn s¶n xuÊt kinh doanh trùc tiÕp xuÊt nhËp khÈu cña c¸c doanh nghiÖp. Ban hµnh c¸c chÝnh s¸ch khuyÕn khÝch lµm hµng xuÊt khÈu nh­ : c¸c ®¬n vÞ s¶n xuÊt hµng xuÊt khÈu ®­îc ­u tiªn mua ngo¹i tÖ, vËt t­ khan hiÕm, nh÷ng mÆt hµng khuyÕn khÝch xuÊt khÈu ®­îc miÔn gi¶m thuÕ. Hµng n¨m chÝnh phñ quyÕt ®Þnh vÒ chÝnh s¸ch mÆt hµng vµ ®iÒu hµnh c«ng t¸c xuÊt nhËp khÈu. Trong ®ã thu hÑp dÇn danh môc mÆt hµng nhµ n­íc qu¶n lý trong h¹n ng¹ch, nh­ quy ®Þnh nh÷ng vÊn ®Ò cô thÓ b¶o ®¶m cho kÕ ho¹ch xuÊt nhËp khÈu trong n¨m ®­îc thùc hiÖn. B¾t ®Çu ¸p dông chÕ ®é ®Êu thÇu trong ph©n bæ h¹n ng¹ch mét sè mÆt hµng nhËp khÈu cÇn thiÕt. HÖ thèng luËt ph¸p, nh÷ng chÝnh s¸ch vµ quy ®Þnh trªn tuy ch­a thËt ®ång bé vµ hoµn chØnh nh­ng ®· t¹o ra ®­îc khung ph¸p lý cho ho¹t ®éng ngo¹i th­¬ng cña ViÖt Nam dÇn dÇn phï hîp víi th«ng lÖ quèc tÕ. Tõ ®ã t¹o ra nh÷ng kÕt qu¶ ®¸ng kÓ cho ngo¹i th­¬ng ViÖt Nam trong thêi kú nµy. B¶ng 5: XuÊt nhËp khÈu cña ViÖt Nam trong giai ®o¹n 1991 - 2000 ChØ tiªu §¬n vÞ 1991 1992 1993 1994 1995 1996 1997 1998 1999 2000 XuÊt khÈu (FOB) TriÖu USD 2087 2581 2985 4054 5499 7256 9269 9356 11540 14308 Tèc ®é t¨ng % 13.38 23.67 15.65 35.81 35.64 31.95 27.74 0.94 23.34 23.99 NhËp khÈu (CIF) TriÖu USD 2338 2541 3924 5826 8155 11144 11725 12099 12227 15992 Tèc ®é t¨ng % 15.05 8.68 54.43 48.47 39.98 36.65 5.30 2.95 1.06 30.79 Chªnh lÖch X-N TriÖu USD -2.51 40 -9.39 -1772 -2656 -3888 -2456 -2743 -687 -1684 Nguån: Tæng côc Thèng kª BiÓu ®å: XuÊt nhËp khÈu cña ViÖt Nam trong giai ®o¹n 1991 - 2000 Nhê cã chÝnh s¸ch ®æi míi, ChÝnh phñ ViÖt Nam ®· nhanh chãng héi nhËp vµo nÒn kinh tÕ khu vùc vµ thÕ giíi. KÕt qu¶ cña thÞ tr­êng xuÊt nhËp khÈu cña ViÖt Nam ®· ®­îc më réng tõ quan hÖ ngo¹i th­¬ng víi 40 n­íc n¨m 1990 lªn ®Õn 108 n­íc 1995 vµ hiÖn nay lµ 132 n­íc, trong ®ã ®· tiÕp cËn ®­îc nhiÒu thÞ tr­êng víi c«ng nghÖ cao vµ nguån vèn lín nh­ NhËt B¶n, NIES §«ng ¸, EU, Mü, ... ViÖt Nam còng ®· triÖt ®Ó tËn dông thÞ tr­êng khu vùc Ch©u ¸, thÞ tr­êng nµy chiÕm 65 - 75% tæng kim ng¹ch xuÊt nhËp khÈu trong c¶ thêi kú tõ 1991 - 2000. N¨m 1998 thÞ tr­êng Ch©u ¸ chiÕm 67,7% (trong ®ã NhËt B¶n chiÕm 19,54%, ASEAN 18,8%, NIES §«ng ¸ 21,7%, Trung Quèc 7,6%). N¨m 2000 tû lÖ nµy ®· t¨ng lªn: NhËt B¶n 28%, ASEAN 20%, Trung Quèc 8%... Gi¸ trÞ tæng kim ng¹ch xuÊt khÈu thêi kú 1991 - 2000 ®¹t 68,93 tû USD víi tèc ®é t¨ng tr­ëng trung b×nh trong c¶ thêi kú lµ 23,21%. Møc xuÊt khÈu trªn ®Çu ng­êi ®· t¨ng tõ 31 USD/ng­êi ®Çu n¨m 1991 lªn 74 USD/ng­êi vµo n¨m 1995 vµ 116,9 USD/ng­êi n¨m 1998 vµ 187,8 USD/ng­êi n¨m 2000. C¬ cÊu hµng ho¸ xuÊt khÈu còng ®­îc c¶i thiÖn, lo¹i hµng ph¶i ®Çu t­ nhiÒu lao ®éng chiÕm tû lÖ ngµy cµng cao (tõ 14,3% n¨m 1991 lªn 28% n¨m 1995 vµ 36,6% n¨m 1998), hµng thuû s¶n ®· qua chÕ biÕn tõ 20% n¨m 1991 lªn 50% n¨m 1995 vµ 62,3% n¨m 1998; g¹o 5-10% tÊm n¨m 1991 chiÕm 40%, n¨m 1994 70%, n¨m 1998 86,7% tæng sè g¹o xuÊt khÈu. Trong c¬ cÊu hµng xuÊt khÈu theo hÖ thèng ph©n lo¹i quèc tÕ (SITC: System of International Trade Classification): tû träng hµng ho¸ xuÊt khÈu nhãm 1 (s¶n phÈm l­¬ng thùc, thùc phÈm, ®å hót, ®å uèng, nguyªn nhiªn liÖu th« vµ kho¸ng s¶n) ®· gi¶m tõ 84,8% n¨m 1991 xuèng cßn 67% vµo n¨m 1995 vµ 52% n¨m 1998; cßn tû träng hµng xuÊt khÈu nhãm 2 (s¶n phÈm chÕ biÕn) t¨ng tõ 13,12% vµo n¨m 1991 lªn 30,8% vµo n¨m 1995 vµ 45,8% n¨m 1998; ®Æc biÖt tû träng hµng xuÊt khÈu nhãm 3 (s¶n phÈm ho¸ chÊt, m¸y mãc thiÕt bÞ vµ ph­¬ng tiÖn vËn t¶i) còng ®· t¨ng tõ 1,39% n¨m 1991 lªn 2,2% vµo n¨m 1995 vµ 2,19% n¨m 1998. B¶ng 6: C¬ cÊu hµng xuÊt khÈu cña ViÖt Nam thêi kú nµy ChØ tiªu §¬n vÞ 1993 1994 1995 1996 1997 1998 1999 2000 Tæng KNXNK TriÖu USD 2.087 2.581 2.985 4.054 5.359 7.255 9.361 9.356 Tû träng % 100 100 100 100 100 100 100 100 S¶n phÈm nhãm 1 TriÖu USD 1.770 1.979 2.212 2.972 3.561 4.797 5.420 4.866 Tû träng % 84.81 76.68 74.1 73.31 66.45 66.12 57.90 52.01 S¶n phÈm nhãm 2 TriÖu USD 273 566 745 970 1.678 2.347 3.778 4.285 Tû träng % 13.08 21.93 24.96 23.93 31.31 32.35 40.36 45.80 S¶n phÈm nhãm 3 TriÖu USD 0.044 36 28 112 120 111 163 205 Tû träng % 2.11 1.39 0.94 2.76 2.24 2.53 1.74 2.19 Nguån: Tæng côc Thèng kª Kim ng¹ch nhËp khÈu thêi kú 1993-2000 ®¹t 83.275 tû USD, b×nh qu©n hµng n¨m t¨ng 25,71%. C¬ cÊu hµng nhËp khÈu thay ®æi theo chiÒu h­íng tÝch cùc. Tû lÖ hµng tiªu dïng tõ 14% n¨m 1993; 16,5% n¨m 1994 xuèng cßn 12% n¨m 1995; n¨m 1996 cßn 10% vµ tû lÖ nµy n¨m 1998 chØ lµ 6,3%; tû lÖ nhËp nguyªn vËt liÖu gi¶m dÇn. NÕu xÐt theo ph©n lo¹i SITC, vµo thêi kú nµy, tû träng nhËp s¶n phÈm nhãm 1 vµ nhãm 3 th­êng chiÕm kho¶ng 65-70% tæng gi¸ trÞ kim ng¹ch nhËp khÈu. Cßn tû träng s¶n phÈm nhãm 2 kho¶ng 25-35%. Trong ®ã tû träng nhËp khÈu nhãm 1 cã chiÒu h­íng gi¶m tõ 32,7% n¨m 1993 xuèng cßn 22,3% n¨m 1997 vµ 20,3% n¨m 2000; tû träng nhËp khÈu nhãm 3 cã xu h­íng kh«ng thay ®æi, chØ dao ®éng trong kho¶ng tõ 51-52% giai ®o¹n 1993-1996. Nh­ng tõ n¨m 1997 trë ®i tû träng nµy gi¶m m¹nh chØ cßn kho¶ng 40-45%. ViÖc t¨ng kim ng¹ch xuÊt khÈu ®· t¸c ®éng tÝch cùc ®Õn nÒn kinh tÕ, n©ng cao søc c¹nh tranh cña hµng ho¸ trªn thÞ tr­êng trong n­íc vµ quèc tÕ. T¹o ®iÒu kiÖn nhËp khÈu vËt t­, nguyªn vËt liÖu, hµng tiªu dïng thiÕt yÕu phôc vô ®æi míi c«ng nghÖ, gãp phÇn chuyÓn dÞch c¬ cÊu kinh tÕ theo h­íng c«ng nghiÖp ho¸, hiÖn ®¹i ho¸ ®Êt n­íc, t¹o viÖc lµm, c¶i thiÖn ®êi sèng nh©n d©n. Sù ®ãng gãp quan träng cña kinh tÕ ®èi ngo¹i trong thêi kú nµy lµm nÒn kinh tÕ ViÖt Nam ®øng v÷ng tr­íc nh÷ng thö th¸ch ch­a tõng cã, t¹o ra mét xu thÕ ph¸t triÓn kinh tÕ riªng, hoµn toµn kh«ng phô thuéc bÊt cø mét nÒn kinh tÕ nµo, vµ cã kh¶ n¨ng ®øng v÷ng tr­íc mäi biÕn ®éng cña nÒn kinh tÕ thÕ giíi. §©y còng chÝnh lµ lý do buéc Mü ph¶i b·i bá lÖnh cÊm vËn ®èi víi ViÖt Nam vµ tiÕp tôc ®i vµo tiÕn tr×nh b×nh th­êng hãa quan hÖ kinh tÕ th­¬ng m¹i víi ViÖt Nam. Quan hÖ th­¬ng m¹i gi÷a hai n­íc tr­íc khi HiÖp ®Þnh cã hiÖu lùc Thùc tr¹ng th­¬ng m¹i hai chiÒu ViÖt Nam - Hoa Kú. Hai n­íc b¾t ®Çu cã quan hÖ th­¬ng m¹i tõ n¨m 1992 tuy nhiªn míi chØ ë møc ®é rÊt khiªm tèn, th­¬ng m¹i hai chiÒu chØ ®¹t kho¶ng 4,5 triÖu USD. Mèc tÝnh chÝnh thøc b¾t ®Çu tõ n¨m 1994, mét n¨m sau khi lÖnh cÊm vËn ®­îc gì bá. C¸c n¨m tiÕp theo th­¬ng m¹i hai chiÒu gi÷a ViÖt Nam vµ Hoa Kú t¨ng ®Òu vµ rÊt m¹nh theo c¶ hai chiÒu xuÊt vµ nhËp khÈu, ®a d¹ng dÇn vÒ nhãm hµng vµ gia t¨ng vÒ gi¸ trÞ mçi nhãm. Theo sè liÖu cña Bé Th­¬ng m¹i Hoa Kú, tæng kim ng¹ch mËu dÞch ViÖt Nam - Hoa Kú n¨m 1994 ®· t¨ng lªn gÇn 224 triÖu USD so víi 6,2 triÖu n¨m 1993 (t¨ng h¬n 30 lÇn). Con sè nµy n¨m 1995 ®· lªn ®Õn 451,326 triÖu USD (gÊp h¬n hai lÇn n¨m tr­íc) vµ ®¹t trªn 1 tû USD trong n¨m 1996 vµ n¨m 1996 t¨ng lªn h¬n 1039,5 triÖu USD chiÕm kho¶ng 1% trong tæng sè h¬n 100 tû USD kim ng¹ch bu«n b¸n hai chiÒu gi÷a ASEAN vµ Mü. Trong ®ã gi¸ trÞ xuÊt khÈu cña ViÖt Nam t­¬ng øng qua tõng n¨m lµ (1994) 50,6 triÖu USD, (1995) 198,9 triÖu USD, (1996) 819,2 triÖu USD; vµ nhËp khÈu lÇn l­ît lµ (1994) 173,4 triÖu USD, (1995) 252,9 triÖu USD, (1996) 720,3 triÖu USD. Nh­ vËy chØ qua hai n¨m, tæng kim ng¹ch bu«n b¸n ViÖt Nam - Hoa Kú ®· t¨ng lªn h¬n 4 lÇn, v­ît xa gi¸ trÞ trao ®æi th­¬ng m¹i cña ViÖt Nam víi c¸c b¹n hµng truyÒn thèng t¹i §«ng ¢u vµ Liªn X« cò. §©y lµ ®iÒu ch­a tõng cã trong quan hÖ gi÷a hai n­íc khi mµ c¸c c¶n trë ch­a ®­îc gi¶i to¶. Tuy vËy, nh÷ng kÕt qu¶ giao th­¬ng gi÷a hai n­íc trong n¨m nµy l¹i ch÷ng l¹i ®¹t con sè hÕt søc khiªm tèn, ®¹t 705,8 triÖu USD, b»ng 2/3 so víi n¨m 1996. Hai n¨m tiÕp theo, cã lÏ do t¸c ®éng cña cuéc khñng ho¶ng tµi chÝnh tiÒn tÖ khu vùc, nªn tuy quan hÖ th­¬ng m¹i ViÖt Nam - Hoa Kú vÉn gia t¨ng nh­ng ch­a v­ît qua ®­îc con sè 1 tû USD cña n¨m 1996, n¨m 1998 ®¹t 748 triÖu USD vµ n¨m 1999 ®¹t 838,39 triÖu USD, n¨m 2000 ®¹t 1.084,2 triÖu USD. TiÕp theo nh÷ng tiÕn bé ®¹t ®­îc trong n¨m 1999, nh­ viÖc hai n­íc kÝ tho¶ thuËn s¬ bé vÒ HiÖp ®Þnh Th­¬ng m¹i vµ viÖc ChÝnh phñ Hoa Kú tuyªn bè ngõng ¸p dông Tu chÝnh ¸n Jackso Vanik ®èi víi ViÖt Nam, ®· khÝch lÖ c¸c nhµ kinh doanh yªn t©m vµ v÷ng tin vµo triÓn väng b×nh th­êng ho¸ quan hÖ kinh tÕ ViÖt Nam - Hoa Kú. Ho¹t ®éng xuÊt nhËp khÈu gi÷a hai n­íc ngay tõ ®Çu n¨m 2000 ®· diÔn ra hÕt søc s«i ®éng. Kim ng¹ch xuÊt khÈu cña ViÖt Nam sang Hoa Kú ngay trong quý I n¨m 2000 ®· t¨ng 240,41% so víi Quý I/1999 trong khi nhËp khÈu t¨ng 132,39%, ®¹t 228,64 triÖu USD. Sau khi ký hiÖp ®Þnh Th­¬ng m¹i víi Hoa Kú (7 – 2000), kim ng¹ch xuÊt nhËp khÈu gi÷a hai n­íc lÇn ®Çu tiªn v­ît møc 1 tû USD cña n¨m 1996. §©y thùc sù lµ kÕt qu¶ ®¸ng khÝch lÖ cho n¨m ViÖt Nam – Mü chÝnh thøc ký HiÖp ®Þnh Th­¬ng m¹i. Vµ lÏ tÊt nhiªn ®©y còng lµ kÕt qu¶ cña hµng lo¹t biÖn ph¸p kÝch thÝch xuÊt khÈu trong chÝnh s¸ch th­¬ng m¹i h­íng ngo¹i cña ViÖt Nam. B¶ng 7: Tæng kim ng¹ch xuÊt nhËp khÈu ViÖt Nam – Hoa Kú (§¬n vÞ: TriÖu USD) N¨m 1994 1995 1996 1997 1998 1999 2000 XuÊt khÈu 90,6 198,9 319,2 362,7 519,55 601,9 827,4 NhËp khÈu 173,4 252,9 720,3 464 453,62 503,94 732,4 Tæng 264 451,8 1039,5 826,7 973,17 1105,9 1559,8 Nguån: Bé Th­¬ng m¹i ViÖt Nam BiÓu ®å: Tæng kim ng¹ch xuÊt nhËp khÈu ViÖt – Mü Tãm l¹i, sau 5 n¨m b×nh th­êng ho¸, quan hÖ th­¬ng m¹i ViÖt Nam -Hoa Kú ®· cã b­íc ph¸t triÓn hÕt søc nhanh chãng. N¨m 1999 tæng kim ng¹ch xuÊt khÈu gi÷a hai n­íc ®· t¨ng gÊp ®«i so víi n¨m 1995 vµ n¨m 2000 t¨ng gÊp 2,5 lÇn so víi n¨m 1995. XÐt vÒ c¬ cÊu, mÆt hµng xuÊt khÈu chñ yÕu cña ViÖt Nam sang Hoa Kú trong thêi kú 1994-1999 chñ yÕu thuéc nhãm n«ng, l©m, thñy h¶i s¶n. Trong ®ã cµ phª chiÕm phÇn lín víi kim ng¹ch ®¹t 108 triÖu USD n¨m 1997. §Æc ®iÓm næi bËt cña nhãm hµng nµy lµ cã sù chªnh lÖch kh«ng ®¸ng kÓ gi÷a møc thuÕ tèi huÖ quèc (MFN) vµ phi tèi huÖ quèc (non-MFN) vµ cÇu vÒ c¸c lo¹i hµng nµy rÊt ®a d¹ng. Hµng c«ng nghiÖp nhÑ b¾t ®Çu x©m nhËp vµ t¨ng tr­ëng nhanh nh­ng vÉn chØ mang tÝnh chÊt giíi thiÖu s¶n phÈm. Tõ 1996, xuÊt khÈu nh÷ng mÆt hµng giµy dÐp, nguyªn liÖu kho¸ng s¶n t¨ng nhanh. NhËp khÈu chñ yÕu cña ViÖt Nam tõ Hoa Kú chÝnh lµ c¸c mÆt hµng m¸y mãc, thiÕt bÞ vµ ph©n bãn. §iÒu nµy phï hîp víi nhu cÇu nhËp khÈu cña ViÖt Nam còng nh­ ®Æc ®iÓm c¬ cÊu xuÊt khÈu cña Hoa Kú. Nh×n chung n¨m 2000, th­¬ng m¹i gi÷a hai n­íc t¨ng tr­ëng æn ®Þnh trong hoµn c¶nh nÒn kinh tÕ toµn cÇu ®ang diÔn biÕn rÊt phøc t¹p. XÐt vÒ tæng kim ng¹ch song ph­¬ng, ViÖt Nam hiÖn ®ang ®øng thø 70/227 n­íc cã quan hÖ bu«n b¸n víi Hoa Kú, trªn nhiÒu n­íc nh­ Bulgaria, Ukraina, Slovenia mÆc dï hµng ViÖt Nam ®ang ph¶i chÞu thuÕ suÊt nhËp khÈu cao h¬n so víi c¸c n­íc nµy (nÕu tÝnh vÒ kim ng¹ch xuÊt khÈu th× ViÖt Nam ®øng cao h¬n, tøc lµ kho¶ng thø 65/227 n­íc xuÊt khÈu vµo Hoa Kú). Tuy nhiªn, so víi ngay c¸c n­íc trong khu vùc ASEAN nh­ Th¸i Lan, Phillippines th× xuÊt khÈu cña ta cßn thua kÐm nhiÒu. Cã nhiÒu lý do gi¶i thÝch cho sù viÖc nµy, nh­ng lý do næi bËt nhÊt vÉn lµ thuÕ suÊt nhËp khÈu qu¸ cao mµ hµng hãa xuÊt khÈu cña ta cho ®Õn nay vÉn ph¶i chÞu khi nhËp vµo Hoa Kú. H¬n n÷a, hÖ thèng th­¬ng m¹i t¹i Hoa Kú kh¸ míi vµ phøc t¹p ®èi víi c¸c nhµ xuÊt khÈu ViÖt Nam nªn ®· lµm cho qu¸ tr×nh th©m nhËp thÞ tr­êng nµy trë nªn kh«ng dÔ dµng víi ®a sè doanh nghiÖp ViÖt Nam. N¨m 2000, xuÊt khÈu cña ViÖt Nam sang Hoa Kú t¨ng m¹nh lªn tíi 827,4 triÖu USD so víi 601,9 triÖu USD, ®¹t møc t¨ng tr­ëng 37,63%. §©y lµ mét trong nh÷ng møc t¨ng cao trªn thÕ giíi (trung b×nh xuÊt khÈu thÕ giíi vµo Hoa Kú t¨ng 19,73% trong 11 th¸ng ®Çu n¨m 2000; toµn khu vùc ASEAN xuÊt sang Hoa Kú t¨ng 13,56%). MÆc dï møc t¨ng tr­ëng nµy ®¹t ®­îc trªn c¬ së kim ng¹ch ch­a cao nh­ng ®©y lµ mét tÝn hiÖu tèt, thÓ hiÖn nh÷ng ph¶n øng tÝch cùc tõ phÝa c¸c doanh nghiÖp ViÖt Nam ®èi víi c¸c diÔn biÕn trong quan hÖ th­¬ng m¹i hai n­íc. Trong khi ®ã còng cÇn l­u ý r»ng xuÊt khÈu cña Hoa Kú sang ViÖt Nam còng t¨ng kh¸ m¹nh trong cïng kú n¨m 2000 (t¨ng 16,15% so víi cïng kú n¨m 1999). Nguyªn nh©n dÉn ®Õn sù t¨ng tr­ëng nhanh chãng trong quan hÖ th­¬ng m¹i gi÷a hai n­íc chñ yÕu lµ do tÝnh bæ sung cao gi÷a hai nÒn kinh tÕ. ViÖt Nam lµ n­íc ®ang trong thêi kú c«ng nghiÖp ho¸, nhu cÇu vÒ c«ng nghÖ vµ trang thiÕt bÞ hiÖn ®¹i lµ hÕt søc lín mµ Hoa Kú l¹i chÝnh lµ nguån cung cÊp thiÕt bÞ khoa häc - c«ng nghÖ vµ m¸y mãc hiÖn ®¹i hµng ®Çu thÕ giíi. MÆt kh¸c gia t¨ng ®Çu t­ cña Hoa Kú vµo ViÖt Nam còng ®· gãp phÇn thóc ®Èy sù t¨ng tr­ëng th­¬ng m¹i gi÷a hai n­íc. Hoa Kú lµ thÞ tr­êng tiªu thô lín nhÊt thÕ giíi víi nhu cÇu vÒ c¸c lo¹i hµng ho¸ tõ cao cÊp ®Õn b×nh d©n, tõ s¶n phÈm c«ng nghiÖp kÜ thuËt cao ®Õn hµng n«ng s¶n, trong khi ®ã, hµng n«ng - thuû s¶n chiÕm ®Õn 70% kim ng¹ch xuÊt khÈu cña ViÖt Nam. §©y chÝnh lµ ®iÒu mµ NICs, Th¸i Lan, Malaisia vµ Trung Quèc ®· tËn dông ®­îc trong tiÕn tr×nh thóc ®Èy c«ng nghiÖp ho¸, hiÖn ®¹i ho¸ cña hä. XuÊt khÈu cña ViÖt Nam sang Hoa Kú. Nh­ ®· ®Ò cËp ë trªn, tÝnh bæ sung gi÷a hai nÒn kinh tÕ, cïng tÝnh ®a d¹ng vÒ thÞ hiÕu vµ nhu cÇu ®· gióp ViÖt Nam t×m ®­îc chç ®øng cao cho c¸c lo¹i hµng ho¸ cÇn nhiÒu lao ®éng phæ th«ng, gi¸ trÞ gia t¨ng thÊp, chÊt l­îng võa ph¶i trªn thÞ tr­êng Hoa Kú. Ngo¹i trõ nhiªn liÖu kho¸ng vµ dÇu má, c¸c mÆt hµng cña ViÖt Nam xuÊt sang Hoa Kú chñ yÕu lµ hµng n«ng - thuû vµ h¶i s¶n chÕ biÕn, hµng dÖt may, giÇy dÐp, bia vµ ®å da. §©y lµ nh÷ng mÆt hµng ViÖt Nam cã nhiÒu tiÒm n¨ng bëi tËn dông ®­îc nguån nh©n lùc rÎ, cã kü thuËt, tiÒm n¨ng thuû h¶i s¶n phong phó, vµ trªn hÕt nã phï hîp víi c¬ cÊu ph¸t triÓn mÆt hµng ë ViÖt Nam trong giai ®o¹n hiÖn nay. Kim ng¹ch xuÊt khÈu hµng hãa cña ViÖt Nam vµo Hoa Kú ®· ®­îc ®a d¹ng dÇn vÒ chñng lo¹i. ChiÕm tû träng cao nhÊt trong giai ®o¹n nµy lµ nhãm hµng h¶i s¶n, chiÕm kho¶ng h¬n 30% tæng gi¸ trÞ hµng xuÊt khÈu cña ta sang Hoa Kú (quý I/2001 ®¹t kim ng¹ch xuÊt khÈu 74,4 triÖu USD so víi 46,4 triÖu cïng kú n¨m 2000, b»ng 60,3%) N¨m 1994 ViÖt Nam xuÊt khÈu sang Hoa Kú l­îng hµng hãa trÞ gi¸ 50.4 triÖu USD, trong ®ã hµng n«ng nghiÖp lµ 38 triÖu (chiÕm 76% trÞ gi¸ hµng xuÊt khÈu sang Hoa Kú) vµ hµng phi n«ng nghiÖp chØ chiÕm 12 triÖu (t­¬ng øng 24%). N¨m 1995, kim ng¹ch xuÊt khÈu sang Hoa Kú ®¹t 200 triÖu USD (gÊp gÇn 4 lÇn n¨m 1994), trong ®ã hµng n«ng nghiÖp chiÕm 151 triÖu USD (chiÕm 76% gi¸ trÞ hµng xuÊt khÈu sang Hoa Kú) vµ hµng phi n«ng nghiÖp ®¹t 47 triÖu USD (24%). N¨m 1996 xuÊt khÈu cña ta sang Hoa Kú ®¹t 308 triÖu USD, n¨m 1997 ®¹t 372 triÖu USD vµ n¨m 1998 ®¹t 520 triÖu USD. XÐt vÒ mÆt c¬ cÊu, mÆt hµng xuÊt khÈu chñ yÕu cña ViÖt Nam sang Hoa Kú trong n¨m 1994-1997 lµ thuéc nhãm n«ng, l©m, thñy s¶n. Trong nhãm nµy, cµ phª chiÕm phÇn lín víi kim ng¹ch 30 triÖu USD n¨m 1994, 145 triÖu n¨m 1995 vµ 1996, 108 triÖu n¨m 1997 vµ 147 triÖu n¨m 1998. Hµng c«ng nghiÖp nhÑ cña ViÖt Nam còng ®· b¾t ®Çu x©m nhËp vµo thÞ tr­êng Hoa Kú víi kim ng¹ch n¨m 1995 ®¹t 20 triÖu USD, trong ®ã hµng dÖt may chiÕm chñ yÕu gÇn 17 triÖu USD vµ n¨m 1998 kho¶ng 28 triÖu USD. N¨m 1996 gi¸ trÞ kim ng¹ch xuÊt nhËp khÈu sang Hoa Kú ®¹t 319 triÖu USD, trong ®ã hµng n«ng nghiÖp chØ cßn chiÕm 46% vµ hµng phi n«ng nghiÖp ®· chiÕm 54%. Tõ n¨m 1996, nhãm hµng giµy dÐp ®· næi lªn nh­ mét ®iÓm s¸ng víi kim ng¹ch v­ît nhãm hµng dÖt may vµ ®Õn n¨m 1997 kim ng¹ch ®¹t 97 triÖu USD vµ n¨m 1998 ®¹t 115 triÖu USD. Nhãm hµng c«ng nghiÖp nÆng vµ kho¸ng s¶n ®· cã b­íc chuyÓn biÕn tÝch cùc: hai n¨m 1994-1995 nhãm hµng nµy chiÕm tû lÖ rÊt nhá, chñ yÕu lµ xuÊt khÈu thiÕc. Trong n¨m 1996 ta ®· b¾t ®Çu xuÊt dÇu th« sang Hoa Kú vµ ®¹t trÞ gi¸ gÇn 81 triÖu USD, n¨m 1997 ®¹t 52 triÖu USD, n¨m 1998 ®¹t 66 triÖu USD vµ n¨m 1999 cã xu h­íng gi¶m m¹nh. B¶ng 8: Kim ng¹ch XK mét sè nhãm hµng cña ViÖt Nam sang Hoa Kú. (tÝnh ®Õn th¸ng 4 n¨m 2001) §¬n vÞ: triÖu USD Nhãm hµng 1999 2000 2000/ 1999 4/2000 4/2001 2001/ 2000 2001/ 2000 Tæng XNK 601,9 827,4 225,5 238,2 254,7 16,5 6,9% C¸, h¶i s¶n 101,8 242,9 134,8 46,4 74,4 28,0 60,3% Cµ phª, chÌ 117,7 132,9 15,2 60,9 37,9 -23,0 -37,8% Giµy dÐp 145,8 124,5 -21,3 47,1 41,5 -5,6 -11,9% Nhiªn liÖu 83,3 90,7 6,9 32,7 32,5 -0,2 -0,6% ThÞt vµ chÕ phÈm 31,5 57,7 26,2 2,4 17,2 14,8 61,6% Hoa qu¶ 23,7 51,1 26,4 10,0 12,6 2,6 20,6% S¶n phÈm may mÆc 36,4 81,0 44,6 16,2 17,8 1,6 9,9% T¸c phÈm nghÖ thuËt, s­u tÇm vµ ®å cæ 0,6 12,9 12,3 0,9 0,2 -0,7 -77,7% Nguån: Bé Th­¬ng m¹i ViÖt Nam. Cô thÓ nh÷ng con sè xuÊt khÈu cña ViÖt Nam sang Hoa Kú nh­ sau: Nhãm hµng cµ phª, h¹t tiªu, chÌ - Cµ phª: Ngay sau khi Mü bá lÖnh cÊm vËn (3/2/1994) th× n¨m ®ã ViÖt Nam xuÊt khÈu sang Hoa Kú kho¶ng 40 ngµn tÊn cµ phª nh©n ®¹t 32 triÖu USD. N¨m sau ®ã (1995) xuÊt khÈu t¨ng vät lªn 145,2 triÖu USD. §Õn niªn vô 1999 - 2000 Hoa Kú mua 102.119 tÊn, chiÕm 20,08% tæng l­îng cµ phª xuÊt khÈu cña ViÖt Nam, v­¬n lªn vÞ trÝ thø nhÊt trong tæng sè h¬n 50 n­íc nhËp khÈu cµ phª tõ ViÖt Nam. - H¹t tiªu: MÆt hµng nµy ViÖt Nam th©m nhËp vµo Hoa Kú chËm h¬n cµ phª, nh­ng tõ n¨m 1997 ®· ®¸nh dÊu sù t¨ng nhanh ®ét xuÊt vÒ trÞ gi¸ xuÊt khÈu: 1997 ®¹t 2,1 triÖu USD, n¨m 1998 t¨ng 71% lªn 3,6 triÖu USD ®øng thø 9 xuÊt khÈu vµo Hoa Kú vµ chiÕm 1,2% tæng trÞ gi¸ nhËp khÈu mÆt hµng nµy vµo Hoa Kú. S¸u th¸ng ®Çu 1999 ®¹t gÇn 6,5 triÖu USD, t¨ng 360%%. Sù t¨ng vät nµy lµ do c¸c th­¬ng nh©n Mü t¨ng c­êng nhËp h¹t tiªu th¼ng tõ ViÖt Nam vµ gi¶m nhËp qua c¸c c«ng ty trung gian n­íc ngoµi - ChÌ: ViÖt Nam b¾t ®Çu xuÊt khÈu chÌ vµo Hoa Kú tõ 1994 ®¹t 903.000 USD, hai n¨m sau ®ã 1995-1996 sôt gi¶m (tæng nhËp khÈu chÌ cña Hoa Kú còng gi¶m), vµ c¸c n¨m 1997-1998 ®· l¹i t¨ng lªn, n¨m 1998 ®¹t 842.000 USD (trong ®ã lµ chÌ ®en) ®øng thø 15 vÒ chÌ c¸c lo¹i, vµ thø 17 vÒ chÌ ®en trong sè c¸c n­íc xuÊt khÈu chÌ vµo Hoa Kú. S¸u th¸ng ®Çu 1999, ViÖt Nam xuÊt khÈu chÌ vµo Hoa Kú ®¹t 481.000 USD, t¨ng 69% so víi cïng kú n¨m 1998, trong ®ã chÌ ®en lµ 422.000 USD. N¨m 1999 ViÖt Nam xuÊt khÈu chÌ vµo Hoa Kú ®¹t kho¶ng 1 triÖu USD, trong ®ã kho¶ng 800.000 USD lµ chÌ ®en, vµ lät vµo nhãm “Top 15” n­íc xuÊt khÈu chÌ ®en vµo Hoa Kú. G¹o: MÆc dï lµ mét n­íc c«ng nghiÖp ph¸t triÓn nh­ng Hoa Kú vÉn lµ mét trong nh÷ng n­íc xuÊt khÈu g¹o ®øng ®Çu thÕ giíi ®ång thêi lµ b¹n hµng cña ViÖt Nam vÒ nhËp khÈu g¹o. ViÖc Mü nhËp khÈu g¹o cña ViÖt Nam kh«ng ph¶i ®Ó tiªu thô t¹i Mü mµ chñ yÕu ®Ó t¸i xuÊt sang thÞ tr­êng c¸c n­íc kh¸c, ®¶m b¶o c¸c hîp ®ång cung øng g¹o ®· ký. Nhãm hµng thuû h¶i s¶n. §©y lµ mÆt hµng cã thÕ m¹nh bëi n­íc ta cã vïng chñ quyÒn khai th¸c réng lín. HiÖp ®Þnh Th­¬ng m¹i ViÖt Nam - Hoa Kú ®· ký, c¸c doanh nghiÖp cã hµng xuÊt khÈu vµo Hoa Kú ®Æc biÖt lµ c¸c doanh nghiÖp thuû h¶i s¶n rÊt phÊn khëi. XuÊt khÈu thuû h¶i s¶n nãi chung vµ vµo thÞ tr­êng Mü nãi riªng t¨ng tr­ëng nhanh. C¸c nhµ nhËp khÈu cña Hoa Kú rÊt quan t©m tíi c¸c mÆt hµng thñy h¶i s¶n ViÖt Nam nh­ t«m só, c¸ ba sa, c¸ tra... ViÖt Nam b¾t ®Çu xuÊt khÈu h¶i s¶n vµo Hoa Kú tõ 1994 víi trÞ gi¸ 5,8 triÖu USD, ®Õn n¨m 1997 ®¹t 46,6 triÖu USD. N¨m 1998 ViÖt Nam xuÊt sang Hoa Kú ®¹t 79,5 triÖu USD t¨ng gÊp 14 lÇn so víi 1994 vµ t¨ng 71,5% so víi 1997. N¨m 1998, ViÖt Nam ®øng thø 19 trong sè c¸c n­íc xuÊt khÈu h¶i s¶n vµo Hoa Kú, ®øng ®Çu lµ Canada víi 1,2 tû USD; thø hai lµ Th¸i Lan 770 triÖu USD. S¸u th¸ng ®Çu n¨m 1999, ViÖt Nam xuÊt sang ®¹t gÇn 50 triÖu USD, t¨ng gÇn 100% so víi cïng kú 1998. Tõ n¨m 1999 kim ng¹ch xuÊt khÈu vµo Hoa Kú t¨ng 30 - 40%. B¶ng 9: Sè liÖu h¶i s¶n xuÊt khÈu cña ViÖt Nam sang Hoa Kú (®.vÞ: triÖu USD) VN xuÊt sang Hoa Kú 1995 1996 1997 1998 1999 2000 H¶i s¶n c¸c lo¹i 5,802 19,583 33,988 46,376 79,526 49,938 Trong ®ã t«m c¸c lo¹i 5,121 16,615 28,174 35,313 62,096 36,648 Nguån: Bé Thñy s¶n ViÖt Nam. Nhãm hµng giµy dÐp vµ phô kiÖn giµy dÐp HiÖn nay, ViÖt Nam lµ n­íc xuÊt khÈu giµy dÐp vµ phô kiÖn giµy dÐp lín thø ba trong sè c¸c n­íc xuÊt khÈu cã dïng nguyªn liÖu cña Hoa Kú sang thÞ tr­êng nµy sau Trung Quèc vµ Indonesia. Do møc thuÕ suÊt non-MFN vµ MFN kh¸ lín (th­êng lµ O% so víi 20%) nªn c¸c doanh nghiÖp sö dông nguån nguyªn liÖu ngoµi Hoa Kú s¶n xuÊt t¹i ViÖt Nam rÊt khã th©m nhËp. Mét thùc tÕ lµ c¸c doanh nghiÖp xuÊt khÈu giµy dÐp hiÖn nay hÇu hÕt lµ c¸c doanh nghiÖp ®Çu t­ n­íc ngoµi tËn dông søc lao ®éng rÎ cña c«ng nh©n ViÖt Nam ®Ó lµm hµng gia c«ng xuÊt khÈu nªn kim ng¹ch xuÊt khÈu cao nh­ng phÇn lîi nhuËn thùc cña phÝa ViÖt Nam l¹i thÊp so víi c¸c nhãm hµng xuÊt khÈu kh¸c. HiÖn nay hµng giµy dÐp xuÊt khÈu cña ViÖt Nam vµo Hoa Kú ®· t¨ng lªn nhanh chãng, tõ 69.000 USD khëi ®Çu n¨m 1994, lªn tíi 115 triÖu n¨m 1998 vµ t¨ng tíi 70 triÖu trong 6 th¸ng ®Çu n¨m 2001 (t¨ng 30,2% so víi cïng kú n¨m 1998). MÊy n¨m tr­íc ®©y, mÆt hµng giµy dÐp th­êng ®øng sau trong sè 4 mÆt hµng lín nhÊt xuÊt khÈu vµo Hoa Kú lµ cµ phª, c¸-h¶i s¶n, giµy dÐp, dÇu má; nh­ng sau n¨m 1998 ®· v­¬n lªn ®øng ®Çu víi tèc ®é lín chøng tá kh¶ n¨ng ph¸t triÓn m¹nh cña ngµnh nµy trong t­¬ng lai. B¶ng 10: Hµng giµy dÐp cña Hoa Kú nhËp khÈu tõ ViÖt Nam (®/vÞ: ngh×n USD) 1994 1995 1996 1997 1998 1998 1-6-1998 1999 1-6-1999 1999/1998 69 3,296 37,138 94,282 110,004 51,523 65,298 26,7% Nguån: Bé Th­¬ng m¹i ViÖt Nam Nhãm hµng quÇn ¸o, hµng dÖt may. Theo thèng kª cña thÕ giíi, Hoa Kú lu«n ®øng ®Çu thÕ giíi vÒ nhËp khÈu hµng dÖt vµ c¶ hµng may mÆc. ViÖt Nam cã thuËn lîi lµ n»m ë trong khu vùc cã ngµnh dÖt may ph¸t triÓn vµ cã lùc l­îng lao ®éng dåi dµo, cã tay nghÒ, nh©n c«ng thÊp nªn cã nhiÒu kh¶ n¨ng ph¸t triÓn ngµnh dÖt may nãi chung vµ ®Èy m¹nh hµng dÖt may xuÊt khÈu vµo Hoa Kú nãi riªng. Nhãm hµng quÇn ¸o, dÖt may lµ mét trong nh÷ng mÆt hµng chiÕn l­îc t¨ng ®Æc biÖt m¹nh víi møc t¨ng tr­ëng 28,3% (tõ 36,4 triÖu USD n¨m 1999 lªn møc 46,7 triÖu USD n¨m 2000. Tr­íc hÕt cÇn kh¼ng ®Þnh ®©y lµ nç lùc rÊt lín cña ngµnh may mÆc ViÖt Nam, bëi møc chªnh lÖch vÒ thuÕ suÊt kh¸ cao ®­îc ¸p dông cho hµng ViÖt Nam so víi thuÕ MFN vµ thuÕ ­u ®·i ®Æc biÖt Hoa Kú dµnh cho mét sè n­íc kh¸c. TiÕp ®ã lµ nç lùc ®¸ng ghi nhËn trong viÖc ®a d¹ng hãa mÆt hµng, kh¸c víi nh÷ng n¨m tr­íc ®©y, hµng may mÆc xuÊt sang Hoa Kú chñ yÕu lµ tõ v¶i dÖt kim, ®an hoÆc mãc. Ph©n nhãm chiÕm tû lÖ cao nhÊt (16% tæng trÞ gi¸ xuÊt khÈu) vÉn lµ ¸o s¬ mi nam hoÆc trÎ em trai ®­îc may tõ lo¹i v¶i kh«ng ph¶i dÖt kim, ®an hoÆc mãc t­¬ng øng 13,4 triÖu USD. N¨m 2000 trÞ gi¸ xuÊt khÈu nhãm nµy t¨ng 10% so víi n¨m 1999. Cã thÓ kÕt luËn ®©y lµ mét trong nh÷ng mÆt hµng m¹nh cña ViÖt Nam. VÒ nhËp khÈu cña ViÖt Nam tõ Hoa Kú MÆc dï kim ng¹ch nhËp khÈu chØ t­¬ng ®­¬ng non nöa kim ng¹ch xuÊt khÈu cña ViÖt Nam sang thÞ tr­êng Hoa Kú nh­ng nh÷ng biÕn ®éng trong t¨ng tr­ëng cña l­îng hµng nµy còng sÏ cã ¶nh h­ëng nhÊt ®Þnh tíi nÒn kinh tÕ ViÖt Nam. Ngay n¨m ®Çu tiªn sau khi Hoa Kú hñy bá lÖnh cÊm vËn ®èi víi ViÖt Nam, hµng nhËp khÈu tõ Hoa Kú ®· t¨ng m¹nh vÒ sè l­îng vµ phong phó, ®a d¹ng vÒ chñng lo¹i. N¨m 1993, chØ cã 4 nhãm hµng ®­îc phÐp xuÊt khÈu sang ViÖt Nam, nh­ng trong n¨m 1994 sè nhãm hµng nµy ®· t¨ng lªn con sè 53. C¸c mÆt hµng xuÊt khÈu chñ yÕu sang ViÖt Nam lµ m¸y mãc vµ thiÕt bÞ, ph©n bãn, m¸y mãc x©y dùng, « t«, thiÕt vÞ viÔn th«ng. Kim ng¹ch nhËp khÈu hµng tõ Hoa Kú n¨m 1994 ®¹t gi¸ trÞ 172 triÖu USD. N¨m 1995, con sè nµy ®· t¨ng vät lªn 252 triÖu USD. Trong n¨m 1996, hµng nhËp khÈu tõ Hoa Kú ®· gÊp 2 lÇn c¶ n¨m 1995, ®¹t 616 triÖu USD. Nh­ng n¨m 1997, tôt xuèng 278 triÖu USD vµ n¨m 1998 tôt xuèng cßn 270 triÖu USD. N¨m 1994, ta nhËp siªu 121 triÖu USD. N¨m 1995: 54 triÖu vµ n¨m 1996 lµ 297 triÖu USD nh­ng tõ n¨m 1998 ta b¾t ®Çu xuÊt siªu (n¨m 1997 xuÊt siªu 110 triÖu USD vµ n¨m 1998 xuÊt siªu 250 triÖu USD) L­îng nhËp siªu n¨m cao n¨m 1996 chñ yÕu do ViÖt Nam mua m¸y bay cña Hoa Kú. N¨m 1994, kim ng¹ch nhËp khÈu m¸y bay lµ 72 triÖu USD, trong 5 th¸ng ®Çu n¨m 1996 ViÖt Nam mua m¸y bay vµ ph­¬ng tiÖn hµng kh«ng cña Hoa Kú ®¹t trÞ gi¸ 281 triÖu USD. B¶ng 11: C¬ cÊu hµng nhËp khÈu cña ViÖt Nam tõ Hoa Kú (®/vÞ: triÖu USD) MÆt hµng 1998 1999 99/98 1999 2000 2000/ 1999 2000/ 1999 Lß ph¶n øng h¹t nh©n, nhiªn liÖu, m¸y mãc, phô tïng cña lß 60,1 61,0 101,5% 61,0 78,3 17,3 28,4% M¸y vµ thiÕt bÞ ®iÖn 36,4 20,6 56,6% 20,6 30,3 9,7 21,6% Ph©n bãn 42,3 44,8 106% 44,8 28,6 -16,2 -36,2% Giµy dÐp vµ phô kiÖn 17,4 29,8 171,3% 29,8 27,5 -2,3 -7,7% Dông cô m¸y mãc quang häc, nhiÕp ¶nh, ®iÖn ¶nh 14,4 10,6 73,6% 10,6 12,5 1,9 17,9% ChÊt hãa häc h÷u c¬ 4,6 5,6 121,7% 5,6 7,0 1,4 25% Ngò cèc 0 7,0 7,0 4,2 2,8 40% B«ng tù nhiªn 10,6 12,8 12% 12,8 23,2 10,4 17,6% Nguån: Bé Th­¬ng m¹i ViÖt Nam XÐt vÒ c¬ cÊu hµng nhËp khÈu tõ Hoa Kú. §iÒu nµy ph¶n ¸nh ®óng ®Þnh h­íng nhËp khÈu cña ta còng nh­ ®Æc ®iÓm c¬ cÊu xuÊt khÈu cña Hoa Kú. Nhãm mÆt hµng nguyªn nhiªn vËt liÖu phôc vô s¶n xuÊt còng chiÕm phÇn kim ng¹ch ®¸ng kÓ, chñ yÕu lµ ph©n bãn, b«ng, sîi, x¨ng dÇu, s¾t thÐp, mét sè lo¹i hãa chÊt… nh÷ng mÆt hµng trong n­íc ch­a s¶n xuÊt ®­îc vµ s¶n xuÊt ch­a ®ñ ®¸p øng nhu cÇu tiªu thô, n¨m 1995 tæng kim ng¹ch nhËp tõ Hoa Kú nhãm hµng nµy lµ 55 triÖu USD, t¨ng h¬n 52% so víi møc 36,4 triÖu USD cña n¨m 1994. Trong nhãm hµng nguyªn vËt ._.