Thực trạng và một số giải pháp giúp các doanh nghiệp xuất khẩu Việt Nam thâm nhập thị trường Mỹ

Bé gi¸o dôc vµ ®µo t¹o Tr­êng ®¹i häc ngo¹i th­¬ng *************************** §Ò tµi Thùc tr¹ng vµ mét sè gi¶i ph¸p gióp c¸c doanh nghiÖp xuÊt khÈu ViÖt nam th©m nhËp thÞ tr­êng Mü Sinh viªn : Th¸i thu ph­¬ng Gi¸o viªn h­íng dÉn : PGS.TS Lª §×nh T­êng Líp : nhËt I – K36 A, Hµ Néi Hµ néi, th¸ng 12 n¨m 2002 Môc lôc Trang Lêi c¶m ¬n Lêi më ®Çu 1 Ch­¬ng I Tæng quan vÒ thÞ tr­êng Mü vµ lÞch sö quan hÖ ®èi ngo¹i ViÖt – Mü I. Tæng quan vÒ thÞ tr­êng Mü 3 1. Giíi thiÖu chung vÒ ®iÒu kiÖn tù nhiªn, d©n c­ 5 2. Vµi nÐt vÒ nÒn kinh tÕ Mü 5 3. M«i tr­êng luËt ph¸p vµ luËt ph¸p trong th­¬ng m¹i Mü 12 4. M«i tr­êng v¨n hãa x· héi Mü 21 II. LÞch sö quan hÖ ®èi ngo¹i ViÖt – Mü sau n¨m 1975 ®Õn nay 23 Ch­¬ng II Thùc tr¹ng xuÊt khÈu cña ViÖt Nam sang thÞ tr­êng Mü trong nh÷ng n¨m qua I. T×nh h×nh xuÊt khÈu cña ViÖt Nam sang thÞ tr­êng Mü tõ sau khi hai n­íc b×nh th­êng hãa quan hÖ th­¬ng m¹i 27 1. Quan hÖ th­¬ng m¹i hai n­íc tõ sau khi Mü xãa bá cÊm vËn víi ViÖt Nam 28 2. T×nh h×nh xuÊt khÈu cña ViÖt Nam sang Mü sau khi HiÖp ®Þnh th­¬ng m¹i ViÖt – Mü cã hiÖu lùc 28 3. Ph©n tÝch mét sè mÆt hµng xuÊt khÈu chñ lùc cña ViÖt Nam sang Mü 30 II. Mét sè sù kiÖn næi bËt trong quan hÖ th­¬ng m¹i hai n­íc thêi gian gÇn ®©y 34 1. Cuéc chiÕn Catfish 35 2. Tranh chÊp vÒ th­¬ng hiÖu s¶n phÈm 41 3. HiÖp ®Þnh hµng dÖt may song ph­¬ng ViÖt – Mü 46 III. Khã kh¨n vµ th¸ch thøc cho c¸c doanh nghiÖp ViÖt Nam xuÊt khÈu sang thÞ tr­êng Mü trong nh÷ng n¨m tíi 52 1. HÖ thèng ph¸p luËt phøc t¹p cña Mü lµ mét c¶n trë lín cho c¸c doanh nghiÖp ViÖt Nam 53 2. N¨ng lùc c¹nh tranh cña hµng ViÖt Nam cßn rÊt yÕu trªn thÞ tr­êng Mü 53 3. Doanh nghiÖp ch­a quen víi viÖc sö dông c¸c c«ng cô Internet trong kinh doanh 54 4. BÊt ®ång trong v¨n hãa kinh doanh hai n­íc 55 5. Ch­a x©y dùng ®­îc “Th­¬ng hiÖu quèc gia” cho hµng ViÖt Nam 55 6. ViÖt Nam ch­a lµ thµnh viªn cña Tæ chøc th­¬ng m¹i thÕ giíi – WTO 56 Ch­¬ng III Mét sè gi¶i ph¸p gióp c¸c doanh nghiÖp xuÊt khÈu ViÖt Nam th©m nhËp thÞ tr­êng Mü I. Nhãm c¸c gi¶i ph¸p vi m« 57 1. T×m hiÓu vµ n¾m v÷ng luËt ph¸p th­¬ng m¹i Mü 57 2. Coi träng yÕu tè v¨n hãa, tËp qu¸n kinh doanh khi lµm ¨n víi th­¬ng nh©n Mü 62 3. X©y dùng chiÕn l­îc th©m nhËp thÞ tr­êng Mü 66 3.1 X©y dùng chiÕn l­îc ph¸t triÓn th­¬ng hiÖu cho doanh nghiÖp t¹i Mü 65 3.2 Tham gia héi chî triÓn l·m t¹i Mü 71 3.3 Tham gia m¹ng l­íi ph©n phèi hµng nhËp khÈu t¹i thÞ tr­êng Mü 72 II. Nhãm c¸c gi¶i ph¸p vÜ m« 77 1. Ho¹ch ®Þnh chÝnh s¸ch ®èi ngo¹i s¾c bÐn vµ linh ho¹t trong quan hÖ víi Mü 77 2. Mau chãng x©y dùng h×nh ¶nh cho “Made-in-Vietnam” trong lßng c¸c doanh nghiÖp vµ ng­êi tiªu dïng Mü 81 3. T¨ng c­êng c«ng t¸c vËn ®éng hµnh lang ë tÇm vÜ m« hç trî cho c¸c doanh nghiÖp (Lobby) 85 4. §Èy nhanh lé tr×nh gia nhËp Tæ chøc th­¬ng m¹i thÕ giíi – WTO 88 5. §Çu t­ c¬ së h¹ tÇng cho th­¬ng m¹i 89 6. T¹o dùng mét s©n ch¬i b×nh ®¼ng gi÷a c¸c thµnh phÇn kinh tÕ trong n­íc vµ ®Çu t­ n­íc ngoµi 90 7. Tæ chøc nghiªn cøu s©u h¬n n÷a HiÖp ®Þnh th­¬ng m¹i ViÖt – Mü 92 KÕt luËn 92 Tµi liÖu tham kh¶o Phô lôc Lêi c¶m ¬n Víi tÊt c¶ sù kÝnh träng cña m×nh, em xin ch©n thµnh c¶m ¬n PGS.TS. Lª §×nh T­êng, gi¶ng viªn tr­êng §¹i häc Ngo¹i Th­¬ng, vÒ sù tËn t×nh h­íng dÉn vµ nh÷ng gãp ý quý b¸u cña thÇy trong qu¸ tr×nh em hoµn thµnh bµi khãa luËn nµy. Em còng xin bµy tá lßng biÕt ¬n ®èi víi gia ®×nh vµ bÌ b¹n, nh÷ng ng­êi ®· ®éng viªn em rÊt nhiÒu vµ gióp ®ì em thu thËp tµi liÖu trong suèt qu¸ tr×nh lµm khãa luËn. Do sù h¹n chÕ vÒ thêi gian vµ kiÕn thøc, bµi khãa luËn nµy cña em ch¾c ch¾n cßn rÊt nhiÒu thiÕu sãt, em rÊt mong sù gãp ý vµ bæ sung cña thÇy c« vµ c¸c b¹n. Em xin ch©n thµnh c¶m ¬n. Lêi më ®Çu Tr­íc sù kiÖn HiÖp ®Þnh th­¬ng m¹i song ph­¬ng ViÖt Nam - Hoa Kú ®­îc ký kÕt ngµy 13/7/2000, Ng©n hµng thÕ giíi (World Bank) ®· dù ®o¸n sÏ cã hiÖn t­îng “bïng næ” trong xuÊt khÈu cña ViÖt Nam sang Mü khi HiÖp ®Þnh lÞch sö nµy cã hiÖu lùc. Theo dù ®o¸n cña Ng©n hµng thÕ giíi, kim ng¹ch xuÊt khÈu cña ViÖt Nam sÏ t¨ng lªn 1,3 tØ USD trong n¨m ®Çu tiªn thùc hiÖn HiÖp ®Þnh, t¨ng 60% so víi n¨m 2000. Dù ®o¸n vÒ sù “bïng næ” nµy lµ ®óng song trong thùc thÕ, kim ng¹ch xuÊt khÈu cña ViÖt Nam sang Mü ®· v­ît xa dù ®o¸n cña Ng©n hµng thÕ giíi lªn tíi con sè ®¸ng kinh ng¹c. ChØ riªng trong 9 th¸ng thùc hiÖn HiÖp ®Þnh (HiÖp ®Þnh cã hiÖu lùc vµo 10/12/2001), con sè nµy lµ 1,6 tØ USD, nÕu tÝnh xuÊt khÈu c¶ n¨m 2000 míi ®¹t ®­îc 821 triÖu USD th× ®· b»ng tíi 195% so víi n¨m 2000. ¦íc tÝnh tíi hÕt n¨m 2002, xuÊt khÈu cña ViÖt Nam sang Mü sÏ ®¹t 2 tØ USD, t¨ng gÊp ®«i so víi n¨m 2001. Cã thÓ nãi Mü lµ thÞ tr­êng ®Çy høa hÑn cho c¸c doanh nghiÖp xuÊt khÈu ViÖt Nam. Song còng trong ch­a ®Çy mét n¨m thùc hiÖn HiÖp ®Þnh, doanh nghiÖp ViÖt Nam xuÊt khÈu sang Mü ®· ph¶i nhiÒu phen “®iªu ®øng” víi hµng lo¹t c¸c vô tranh chÊp th­¬ng m¹i nh­: vô c¸ da tr¬n; c¸c vô tranh chÊp th­¬ng hiÖu hµng ViÖt Nam t¹i Mü. §Æc biÖt, c¸c doanh nghiÖp dÖt may cßn ®ang “thÊp thám” chê ®îi mét HiÖp ®Þnh hµng dÖt may song ph­¬ng ra ®êi khi ®ã Mü sÏ x¸c ®Þnh mét h¹n ng¹ch cho hµng dÖt may ViÖt Nam xuÊt sang Mü, sÏ ¶nh h­ëng rÊt lín tíi c¶ ngµnh c«ng nghiÖp dÖt may ViÖt Nam. ë tÇm vÜ m«, nhiÒu th¸ch thøc còng ®­îc ®Æt ra cho chÝnh phñ vµ c¸c cÊp c¸c ngµnh trong viÖc gióp c¸c doanh nghiÖp trong n­íc th©m nhËp thÞ tr­êng Mü. Mét mÆt, chÝnh phñ ph¶i ho¹ch ®Þnh mét chÝnh s¸ch ®èi ngo¹i v« cïng linh ho¹t vµ s¾c bÐn trong quan hÖ víi Mü, v× kinh tÕ vµ chÝnh trÞ lµ hai vÊn ®Ò lu«n ®­îc Mü g¾n liÒn víi nhau trong quan hÖ víi nh÷ng n­íc kÐm ph¸t triÓn h¬n. DÉn chøng ®iÓn h×nh cho viÖc nµy lµ Mü ®· bæ sung vµo Bé luËt Th­¬ng m¹i Mü 1974 ®iÒu luËt Jackson-Vanik kh«ng cho phÐp Mü ®­îc quan hÖ th­¬ng m¹i víi mét n­íc mµ Mü cho lµ kh«ng ®¶m b¶o quyÒn tù do di c­ cña c«ng d©n n­íc m×nh. Thªm vµo ®ã hµng n¨m Mü vÉn tù cho m×nh quyÒn “®¸nh gi¸” vÒ t×nh h×nh nh©n quyÒn cña quèc gia kh¸c vµ thËm chÝ g¾n nh÷ng lîi Ých th­¬ng m¹i mét n­íc ®­îc h­ëng tõ Mü víi nh÷ng “tiÕn bé” vÒ nh©n quyÒn cña n­íc nµy (Trong HiÖp ®Þnh dÖt may song ph­¬ng ký n¨m 1999 víi Campuchia, Mü ®· g¾n møc h¹n ng¹ch Campuchia ®­îc h­ëng víi nh÷ng tiÕn bé cña n­íc nµy trong lÜnh vùc quyÒn lao ®éng!!!). §iÒu luËt Jackson-Vanik vÉn ®ang ®­îc ¸p dông cho ViÖt Nam vµ hµng n¨m Mü vÉn thùc hiÖn viÖc ®¸nh gi¸ t×nh h×nh nh©n quyÒn cña ViÖt Nam. Qui chÕ th­¬ng m¹i b×nh th­êng NTR Mü trao cho ViÖt Nam chØ lµ qui chÕ t¹m thêi v× cßn phô thuéc vµo viÖc Mü xem xÐt miÔn ¸p dông ®iÒu luËt Jackson-Vanik ®èi víi ViÖt Nam hµng n¨m vµ Quèc héi Mü cã thÓ vin vµo lý do “nh©n quyÒn” ®Ò th«ng qua nghÞ quyÕt ph¶n ®èi chung ®èi víi viÖc miÔn nµy. MÆt kh¸c, mét lo¹t c¸c vÊn ®Ò cÊp thiÕt kh¸c ®ßi hái ph¶i cã sù can thiÖp ë tÇm vÜ m« cña chÝnh phñ nh­:: vÊn ®Ò vÒ x©y dùng th­¬ng hiÖu quèc gia cho hµng ViÖt Nam trªn thÞ tr­êng Mü; vÊn ®Ò vÒ xóc tiÕn c¸c ho¹t ®éng vËn ®éng hµnh lang (Lobby) cho doanh nghiÖp - lµ lÜnh vùc v« cïng míi mÎ ®èi víi ViÖt Nam song l¹i trë thµnh mét nhu cÇu kh«ng thÓ thiÕu khi muèn lµm ¨n trªn thÞ tr­êng Mü (Mü ®· ban hµnh “LuËt ®iÒu chØnh ho¹t ®éng Lobby” - Regulation on Lobbying Act- tõ n¨m 1946), ®Æc biÖt khi cã tranh chÊp x¶y ra; hay vÊn ®Ò xóc tiÕn viÖc gia nhËp vµo Tæ chøc th­¬ng m¹i ThÕ giíi (WTO)... XuÊt ph¸t tõ viÖc nhËn thøc ®­îc tÝnh bøc xóc cña c¸c vÊn ®Ò trªn, em ®· chän ®Ò tµi cho Khãa luËn tèt nghiÖp cña m×nh lµ “Thùc tr¹ng vµ mét sè gi¶i ph¸p gióp c¸c doanh nghiÖp xuÊt khÈu ViÖt Nam th©m nhËp thÞ tr­êng Mü” víi môc ®Ých phÇn nµo ®ã ph©n tÝch nguyªn nh©n vµ ®­a ra mét sè gi¶i ph¸p th¸o gì nh÷ng khã kh¨n trªn. Bµi khãa luËn ®­îc chia lµm ba ch­¬ng víi néi dung cô thÓ nh­ sau: Ch­¬ng I: Tæng quan vÒ thÞ tr­êng Mü vµ lÞch sö quan hÖ ®èi ngo¹i ViÖt-Mü Ch­¬ng II: Thùc tr¹ng xuÊt khÈu cña ViÖt Nam sang thÞ tr­êng Mü trong nh÷ng n¨m qua Ch­¬ng III: Mét sè gi¶i ph¸p gióp c¸c doanh nghiÖp xuÊt khÈu ViÖt Nam th©m nhËp thÞ tr­êng Mü Ch­¬ng I Tæng quan vÒ thÞ tr­êng Mü vµ lÞch sö quan hÖ ®èi ngo¹i ViÖt -Mü I. Tæng quan vÒ thÞ tr­êng Mü 1. Giíi thiÖu chung vÒ ®iÒu kiÖn tù nhiªn, d©n c­ BiÓu t­îng th­êng thÊy vÒ Hîp chñng quèc Hoa Kú lµ h×nh mét con ®¹i bµng ®ang d­¬ng c¸nh víi mét dßng ch÷ Latinh trªn má “E pluribus unum”, dÞch sang tiÕng Anh lµ “From many, one” (T¹m dÞch: “Tõ rÊt nhiÒu, hîp thµnh mét”). C©u nµy ban ®Çu ®­îc dïng trong thêi kú C¸ch m¹ng Mü (1775-1783) ®Ó liªn kÕt 13 vïng thuéc ®Þa cña Anh ë vïng bê biÓn phÝa §«ng B¾c Mü l¹i, giê ®©y nã mang mét ý nghÜa lín h¬n khi n­íc Mü ®· ®¹t ®­îc mét diÖn tÝch lín h¬n gÊp nhiÒu lÇn vµ tiÕp ®ãn hµng triÖu l­ît ng­êi di c­ tíi tõ nhiÒu vïng ®Êt kh¸c nhau trªn thÕ giíi. C©u chuyÖn vÒ viÖc mét x· héi h×nh thµnh tõ rÊt nhiÒu nÒn t¶ng v¨n hãa kh¸c nhau lµ mét c©u chuyÖn lín nhÊt vÒ lÞch sö n­íc Mü. 1.1 §iÒu kiÖn tù nhiªn Víi diÖn tÝch 9.629.047 km2 Mü lµ quèc gia lín thø ba trªn thÕ giíi sau Nga vµ Canada. Mü bao gåm 48 bang kÒ gi¸p nhau n»m ë trung t©m B¾c Mü víi diÖn tÝch 7.800.000 km2 vµ hai bang t¸ch rêi lµ Alaska ë phÝa T©y B¾c cña lôc ®Þa B¾c Mü réng 1.500.000 km2 vµ quÇn ®¶o Hawaii ë Th¸i B×nh D­¬ng réng 16.000 km2. Thñ ®« lµ Washington, D.C. 50 bang cña Mü kh¸c nhau vÒ diÖn tÝch vµ sè d©n. Bang lín nhÊt vÒ diÖn tÝch lµ Alaska, tiÕp ®ã lµ Texas vµ California. Bang ®«ng d©n nhÊt lµ California (34.501.130 ng­êi) tiÕp ®ã lµ Texas vµ New York. Mçi bang ®­îc chia thµnh c¸c quËn (counties), d­íi quËn lµ thµnh phè, thÞ trÊn vµ lµng. Mçi bang ®Òu cã thñ phñ riªng cña m×nh a) S¬ l­îc vÒ lÞch sö h×nh thµnh N­íc Mü khëi ®Çu chØ lµ 13 bang ë vïng bê biÓn phÝa §«ng. Tíi nh÷ng n¨m 1770 ng­êi d©n b¾t ®Çu tiÕn vÒ phÝa T©y, sau d·y nói Appalachian lµ mét vïng ®ång b»ng réng lín ®­îc cung cÊp n­íc bëi con s«ng Mississippi vµ vïng hå Lín. Tuy nhiªn cho tíi hµng thËp kû sau d·y nói Rocky Mountains vµ ®Þa h×nh kh« c»n cña miÒn T©y B¾c ®· lµm n¶n lßng nh÷ng ng­êi di c­ tíi phÝa T©y. Cuéc ®æ x« ®i t×m vµng (Gold-rush) ë Carlifornia vµo gi÷a nh÷ng n¨m 1880 ®· ®­a ch©n nh÷ng ng­êi di c­ v­ît qua vïng nói cao vµ kh« c»n ®Ó ®Õn víi vïng ®ång b»ng giµu cã ch­a bÞ khai ph¸ bëi bµn tay con ng­êi ë bê biÓn phÝa T©y. N¨m 1867, vïng ®Êt Alaska víi v« sè c¸c tµi nguyªn ®­îc Nga hoµng nh­îng l¹i cho Mü víi gi¸ 7,2 triÖu USD. N¨m 1898, quÇn ®¶o Hawaii ®­îc s¸p nhËp l¹i víi Mü, ®©y lµ bang duy nhÊt cña Mü cã khÝ hËu nhiÖt ®íi. b) VÒ ®Þa h×nh §Þa h×nh rÊt ®a d¹ng tõ nh÷ng vïng nói cao 2000 – 4000 m ë phÝa T©y, vïng nói ®åi vµ nói thÊp ë phÝa §«ng tíi nh÷ng vïng ®ång b»ng, b×nh nguyªn réng lín ë miÒn Trung vïng l·nh thæ chÝnh. Vïng Alaska l¹i cã nh÷ng nói ®¸ vµ thung lòng s«ng réng lín, cßn quÇn ®¶o Hawaii gãp thªm ®Þa h×nh nói ®¸ vµ nói löa vµo sù ®a d¹ng vÒ ®Þa h×nh cña Mü. c) VÒ khÝ hËu §¹i bé phËn l·nh thæ Mü n»m trong vïng khÝ hËu «n ®íi, riªng Hawaii vµ Florida lµ khÝ hËu nhiÖt ®íi, khÝ hËu hµn ®íi ë Alaska, cËn hµn ®íi trªn vïng bê T©y s«ng Mississppii vµ cã mét vïng khÝ hËu kh« t¹i B×nh ®Þa T©y Nam. TÝnh ®a d¹ng vÒ khÝ hËu lµ ®iÒu kiÖn ­u ®·i cña thiªn nhiªn ®èi víi ngµnh n«ng nghiÖp cña Mü, ®em l¹i c¸c lo¹i n«ng, l©m h¶i s¶n v« cïng phong phó vµ dåi dµo. d) VÒ tµi nguyªn Víi diÖn tÝch l·nh thæ réng lín vµ kÕt cÊu ®Þa h×nh phong phó, l¹i n»m trªn mét lôc ®Þa trÎ ch­a chÞu nhiÒu bµn tay khai th¸c cña con ng­êi, Mü lµ n­íc giµu tµi nguyªn thiªn nhiªn vµo bËc nhÊt thÕ giíi, ®Æc biÖt lµ dÇu má, khÝ ®èt, quÆng s¾t, than ®¸, quÆng kim lo¹i mµu. C¸c bang Texas, California, Louisiana, Alaska lµ n¬i tËp trung nh÷ng má dÇu khÝ quan träng nhÊt. Vïng than réng lín ë Pensylvania, Illinois vµ c¸c bang phÝa Nam. Ngoµi ra cßn v« sè c¸c má kim lo¹i kh¸c nh­ ®ång, ch×, uranium, bauxite, vµng, s¾t, thñy ng©n, b¹c, kÏm... Tuy vËy hµng n¨m Mü vÉn lµ nhµ nhËp khÈu lín vµo bËc nhÊt thÕ giíi c¸c nguyªn nhiªn liÖu, ®Æc biÖt lµ dÇu má, võa lµ ®Ó ®¸p øng nhu cÇu tiªu thô cao trong n­íc, võa lµ ®Ó thùc hiÖn chÝnh s¸ch b¶o tån tµi nguyªn thiªn nhiªn cña m×nh. 1.2 §Æc ®iÓm d©n c­ Theo thèng kª tíi th¸ng 7 n¨m 2001, d©n sè Mü lµ 278.058.881 ng­êi. Kh«ng cã mét quèc gia nµo trªn thÕ giíi cã thÓ s¸nh ®­îc víi Mü vÒ sù ®a d¹ng vÒ chñng téc, c¬ cÊu d©n sè theo chñng téc lµ: Ng­êi da tr¾ng chiÕm 83,5%, da ®en chiÕm 12,4%, Ch©u ¸ chiÕm 3,3% vµ cßn l¹i lµ ng­êi da ®á chiÕm 0.8%. Cã mét c©u chuyÖn vui cña mét ng­êi Mü gèc Do Th¸i sèng ë San Fancisco khi nhí l¹i cuéc sèng n¬i khu phè cña bµ khi cßn bÐ: “Ng­êi chñ hµng b¸nh mú lµ ng­êi §øc, chñ hµng b¸n c¸ lµ ng­êi ý, chñ hµng t¹p phÈm lµ ng­êi Do Th¸i, chñ hµng thÞt lµ ng­êi Ireland, chñ hµng giÆt lµ lµ ng­êi Anh cßn ng­êi b¸n rau hay ®i qua nhµ bµ mçi buæi s¸ng lµ ng­êi Trung Quèc”. Ngay c¶ nh÷ng ng­êi d©n b¶n xø cña Mü, nh÷ng ng­êi ®Çu tiªn tíi sèng t¹i vïng B¾c Mü tõ hµng ngµn n¨m tr­íc còng cã nguån gèc tõ Ch©u ¸. Tõ n¨m 1820 cho tíi nay, Mü ®· ®ãn nhËn h¬n 63 triÖu l­ît ng­êi tíi ®Þnh c­. LÞch sö di c­ cña c¸c d©n téc trªn thÕ giíi tíi Mü cã thÓ ph©n thµnh 3 giai ®o¹n. Vµo nh÷ng n¨m 1790, d©n di c­ chñ yÕu ®Õn ®Õn tõ Anh, Ireland, T©y vµ Trung Phi vµ vïng Caribbean. Mét tr¨m n¨m sau ®ã lµ d©n di c­ ®Õn tõ phÝa Nam, §«ng vµ Trung ¢u. Nh÷ng n¨m 90 lµ thêi gian chøng kiÕn sù di d©n tõ Mexico, Philippines, Ên §é, ViÖt Nam vµ Trung Quèc. Qua nhiÒu thÕ kû sù pha trén dßng m¸u gi÷a c¸c chñng téc cµng lµm phong phó h¬n tÝnh ®a d¹ng vÒ chñng téc cña quèc gia nµy. 2. Vµi nÐt vÒ nÒn kinh tÕ Mü 2.1. C¸c ®Æc ®iÓm chÝnh cña nÒn kinh tÕ Mü Mét nÒn kinh tÕ trÎ, n¨ng ®éng ph¸t triÓn gÇn nh­ liªn tôc vµ thµnh c«ng nhÊt thÕ giíi Tõ n¨m 1992, søc m¹nh kinh tÕ cña Mü liªn tôc ®­îc cñng cè, gi¸ trÞ GDP t¨ng tõ 7,1 tû USD lªn tíi 9,9 tû USD n¨m 2000, chiÕm kho¶ng 28% GDP cña c¶ thÕ giíi. Tèc ®é t¨ng tr­ëng GDP cao vµ æn ®Þnh: 4,3%/98; 3,6%/99; 3,8%/2000; 0,3%/2001 (do ¶nh h­ëng cña sù kiÖn 11/9); vµ ­íc tÝnh kho¶ng 3,5% n¨m 2002 (Nguån: Uû ban ph©n tÝch kinh tÕ Mü 11/2002). NÒn kinh tÕ Mü hiÖn nay lµ sù kÕt hîp ch­a tõng cã gi÷a tèc ®é t¨ng tr­ëng, n¨ng suÊt lao ®éng cao; thÊt nghiÖp, l¹m ph¸t vµ l·i suÊt thÊp, thu nhËp b×nh qu©n trªn ®Çu ng­êi t¨ng ®ång thêi cã d­ thõa ®¸ng kÓ ng©n s¸ch. TiÒm lùc vµ søc m¹nh kinh tÕ cña Mü ngµy cµng t¨ng lªn so víi hai siªu c­êng quèc kinh tÕ thÕ giíi T©y ¢u vµ NhËt thÓ hiÖn kh«ng chØ qua c¸c chØ sè kinh tÕ c¬ b¶n, n¨ng suÊt lao ®éng, c¬ cÊu kinh tÕ vµ ®Çu t­, kh¶ n¨ng ®iÒu chØnh vµ ®¸p øng nhanh tr­íc nh÷ng thay ®æi vµ yªu cÇu míi cña qu¸ tr×nh toµn cÇu hãa, mµ c¶ c¸ch thøc qu¶n lý, hÖ thèng ph¸p luËt chÆt chÏ vµ chÝnh s¸ch ®iÒu chØnh kÞp thêi, phï hîp víi nh÷ng thay ®æi trong nÒn kinh tÕ thÕ giíi vµ quan hÖ kinh tÕ quèc tÕ. Ngµnh dÞch vô chiÕm phÇn lín trong GDP Sù dÞch chuyÓn trong c¬ cÊu s¶n xuÊt cña Mü diÔn ra trong thÕ kû 20. §Çu tiªn, hÇu hÕt lao ®éng chuyÓn tõ c¸c trang tr¹i ë vïng n«ng th«n tíi c¸c nhµ m¸y c«ng nghiÖp ë c¸c thµnh thÞ. Sau ®ã, trong suèt nöa sau cña thÕ kû, c¬ cÊu s¶n xuÊt vµ viÖc (Nguån: V¨n phßng qu¶n lý vµ ng©n s¸ch Mü – US Management & Budget Office) lµm l¹i tiÕp tôc chuyÓn dÞch, do kÕt qu¶ cña c¸c tiÕn bé khoa häc kü thuËt, sang phÇn dÞch vô vµ th­¬ng m¹i thÕ giíi. Cã lÏ chuyÓn biÕn lín nhÊt trong nÒn kinh tÕ Mü ®Õn cïng víi sù thÞnh v­îng vµo nh÷ng n¨m sau ThÕ chiÕn thø II. Sù thÞnh v­îng ®em l¹i cho ng­êi d©n d­ d¶ vÒ tµi chÝnh ®Ó tiªu dïng cho dÞch vô vµ c¸c ho¹t ®éng gi¶i trÝ. Ngµy cµng nhiÒu ng­êi ®i ¨n ngoµi kh¸ch s¹n, ®i nghØ ë nh÷ng n¬i xa, ®i tíi r¹p chiÕu bãng vµ c¸c ho¹t ®éng gi¶i trÝ kh¸c. Nhê cã sù ph¸t triÓn nµy mµ giai ®o¹n cuèi thÕ kû 20 lµ giai ®o¹n mµ ngµnh c«ng nghiÖp dÞch vô cña Mü ph¸t triÓn rùc rì. N¨m 1940, 33% lao ®éng lµm viÖc trong c¸c ngµnh chÕ t¹o vµ 49% lµm trong c¸c ngµnh c«ng nghiÖp dÞch vô. Cho tíi cuèi nh÷ng n¨m 1990 th× con sè nµy t­¬ng øng lµ 26% vµ 74%. Mét nÒn kinh tÕ lu«n ­u tiªn ph¸t triÓn c¸c ngµnh c«ng nghÖ míi C¬ cÊu vµ c¸c ®éng lùc thóc ®Èy t¨ng tr­ëng kinh tÕ Mü ®ang theo xu h­íng t¨ng phÇn ®ãng gãp cña c¸c ngµnh khoa häc c«ng nghÖ cao vµ mòi nhän, ®Æc biÖt lµ c«ng nghÖ th«ng tin, tin häc trong lÜnh vùc th­¬ng m¹i, tµi chÝnh tiÒn tÖ. VÝ dô: ®Çu t­ c¬ b¶n vµo c¸c ngµnh c«ng nghÖ míi t¨ng liªn tôc, b×nh qu©n 20%/n¨m vµ viÖc øng dông c«ng nghÖ tin häc vµo thÞ tr­êng tiÒn tÖ, sö dông m¹ng Internet ®Ó trao ®æi th­¬ng m¹i ®iÖn tö lµm cho thÞ tr­êng chøng kho¸n t¨ng gÊp ®«i trong h¬n 3 n¨m qua, ®ång thêi lµ ®éng lùc thóc ®Èy t¨ng tr­ëng cao, t¨ng søc sèng cho nÒn kinh tÕ. §Çu t­ lín vµ t¨ng liªn tôc vµo c¸c ngµnh khoa häc c«ng nghÖ cao ®· t¹o ra b­íc ngoÆt c¬ b¶n cho n¨ng suÊt lao ®éng, ®¹t møc trung b×nh 2,2%/n¨m trong mÊy n¨m qua, cao gÊp ®«i nh÷ng n¨m 70 vµ 80. C¬ cÊu lao ®éng còng thay ®æi, sè c«ng nh©n s¶n xuÊt m¸y tÝnh nhiÒu h¬n sè c«ng nh©n s¶n xuÊt xe h¬i. §Çu t­ vµo ngµnh th«ng tin vµ m¸y tÝnh cña Mü chiÕm h¬n 40% tæng ®Çu t­ cña c¶ thÕ giíi vµo c¸c lÜnh vùc nµy, nhê ®ã Mü ®éc quyÒn hoÆc ®i ®Çu trong nhiÒu ngµnh c«ng nghÖ míi vµ mòi nhän. NÒn kinh tÕ r¬i vµo khñng ho¶ng trÇm träng vµo n¨m 2000 vµ 2001 song ®· cã nh÷ng dÊu hiÖu phôc håi nhanh chãng vµo n¨m 2002 Sau gÇn mét thËp kû ph¸t triÓn hïng m¹nh, nÒn kinh tÕ Mü b¾t ®Çu cã nh÷ng dÊu hiÖu cña sù suy sôp vµo ngay ®Çu thÕ kû 21. N¨m 2000 lµ n¨m sôp ®æ cña hµng lo¹t c¸c c«ng ty “dot.com”. §©y lµ nh÷ng c«ng ty b¸n hµng qua Internet, do qu¸ viÔn väng vÒ nhu cÇu cña ng­êi tiªu dïng mua hµng vµ dÞch vô th«ng qua m¹ng, rÊt nhiÒu ®· bÞ ph¸ s¶n. Cæ phiÕu cña mét sè c«ng ty nh­ Cisco Systems, Inc., vµ Lucent Technologies mét thêi tõng rÊt cao ®· bÞ tôt xuèng tËn ®¸y. Thªm vµo ®ã, ngay ®Çu thÕ kû míi, Mü ®· ph¶i høng chÞu mét th¶m häa mµ cã lÏ kh«ng mét ng­êi Mü nµo ®· ®­îc chøng kiÕn cã thÓ quªn trong suèt cuéc ®êi m×nh. Ngµy 11/9/2001, hµng lo¹t c¸c vô khñng bè b»ng m¸y bay liªn tiÕp x¶y ra t¹i Trung t©m th­¬ng m¹i thÕ giíi ë New York City vµ LÇu N¨m gãc ë Washington D.C lµm h¬n 3.000 ng­êi thiÖt m¹ng. Cuéc khñng bè ngµy 11/9/2001 lµm cho nÒn kinh tÕ vèn ®· ®ang ë vµo thêi kú khã kh¨n cµng thªm khñng ho¶ng trÇm träng h¬n. Cuèi n¨m 2001 lîi nhuËn cña c¸c c«ng ty ®Òu trong t×nh tr¹ng thÊp nhÊt trong vßng vµi thËp kû. Sè ng­êi thÊt nghiÖp lªn tíi con sè 8,3 triÖu vµo th¸ng 12/2001, cao nhÊt trong vßng 7 n¨m. ChÝnh phñ t×m mäi c¸ch ®Ó vùc nÒn kinh tÕ dËy. Trong vßng 2 tuÇn sau vô khñng bè, Quèc héi biÓu quyÕt sè tiÒn 15 tØ USD ®Ó hç trî cho ngµnh hµng kh«ng ®ang trong t×nh c¶nh ®iªu ®øng. Song víi hµng tØ USD ®ång thêi ph¶i chi cho quèc phßng, chÝnh phñ chØ cßn l¹i nguån lùc rÊt h¹n chÕ ®Ó ®­¬ng ®Çu víi c¬n sôp gi¶m cña nÒn kinh tÕ. Tèc ®é t¨ng tr­ëng GDP n¨m 2001 lµ 0,3% so víi n¨m 2000 lµ 3,8%, trong ®ã 2 quÝ ®Çu lµ t¨ng tr­ëng ©m (-1,6% vµ -0,3%). Tuy nhiªn c¸c tÝn hiÖu kh¶ quan cho thÊy nÒn kinh tÕ ®ang vùc dËy vµo n¨m 2002. ThÞ tr­êng chøng kho¸n l¹i ho¹t ®éng s«i ®éng trë l¹i. C¾t gi¶m l·i suÊt cña Côc dù tr÷ liªn bang ®· gióp cho mét sè thµnh phÇn kinh tÕ qua ®­îc thêi kú khã kh¨n. T¨ng tr­ëng GDP 3 quÝ ®Çu ®· ®­îc kh«i phôc l¹i ë møc 5%, 1,3% vµ 4%. Mét nÒn kinh tÕ thÞ tr­êng tù do song chÝnh phñ can thiÖp ngµy cµng s©u Mü lu«n tù hµo cho r»ng hÖ thèng kinh tÕ thÞ tr­êng tù do cña m×nh lµ h×nh mÉu cho c¸c quèc gia kh¸c noi theo. Thµnh c«ng cña nÒn kinh tÕ Mü lu«n ®­îc cho lµ dùa trªn nguyªn t¾c: nÒn kinh tÕ ho¹t ®éng mét c¸ch hiÖu qu¶ nhÊt khi chÝnh phñ ®Ó cho c¸c c¸ thÓ trong nÒn kinh tÕ ®ã thµnh c«ng – hay thÊt b¹i lµ do tù n¨ng lùc cña chÝnh c¸ thÓ ®ã trong mét m«i tr­êng ho¹t ®éng më vµ c¹nh tranh tù do. Tuy nhiªn khi ng­êi ta ®Æt c©u hái hÖ thèng kinh tÕ thÞ tr­êng tù do ®ã ®­îc “tù do” tíi møc nµo? th× c©u tr¶ lêi lµ “kh«ng ph¶i hoµn toµn”. VÒ c¬ b¶n chÝnh s¸ch cña chÝnh phñ Mü ®èi víi nÒn kinh tÕ cã thÓ tãm l¹i trong mét c©u tiÕng Anh lµ “Leave it alone” (T¹m dÞch lµ “H·y ®Ó nã tù ph¸t triÓn”). Quan niÖm nµy b¾t nguån tõ häc thuyÕt kinh tÕ cña Adam Smith, nhµ kinh tÕ häc ng­êi Scotland vµo thÕ kû thø 18. Häc thuyÕt cña «ng ®· cã ¶nh h­ëng rÊt lín tíi sù ph¸t triÓn cña chñ nghÜa t­ b¶n ë Mü. Smith tin r»ng c¸c thµnh phÇn kinh tÕ nªn ®­îc quyÒn tù do ho¹t ®éng. Mét khi thÞ tr­êng ®­îc ®¶m b¶o c¹nh tranh tù do, mçi c¸ thÓ trong khi ho¹t ®éng cho lîi Ých cña chÝnh m×nh sÏ cïng nhau t¹o nªn lîi Ých lín h¬n cho c¶ x· héi. ¤ng cã ®¸nh gi¸ cao mét sè h×nh thøc can thiÖp cña chÝnh phñ, chñ yÕu trong viÖc thiÕt lËp nªn mét qui t¾c nÒn t¶ng cho ho¹t ®éng cña mäi c¸ thÓ trong x· héi. Tuy nhiªn qui t¾c “Leave it alone” nµy kh«ng hÒ ng¨n c¶n c¸c c¸ thÓ viÖn tíi sù trî gióp cña chÝnh phñ trong khi gÆp khã kh¨n. Phæ biÕn nhÊt lµ nh÷ng ngµnh c«ng nghiÖp khi ph¶i ®èi diÖn víi sù c¹nh tranh khèc liÖt víi n­íc ngoµi ®· ph¶i viÖn tíi sù b¶o hé cña chÝnh phñ th«ng qua chÝnh s¸ch th­¬ng m¹i. Ngµnh n«ng nghiÖp cña Mü, tuy gÇn nh­ toµn bé n»m trong tay cña thµnh phÇn kinh tÕ t­ nh©n song ®· lu«n lu«n ph¶i nhËn sù trî gióp cña chÝnh phñ. Trî cÊp cho ngµnh nµy ®· t¨ng lªn gÊp ba lÇn tõ n¨m 1997 tíi n¨m 2000. Trong n¨m 2000, gÇn 30 tØ USD ®­îc trî cÊp d­íi d¹ng chi tr¶ trùc tiÕp cho n«ng d©n vµ chñ trang tr¹i. Sè tiÒn nµy chiÕm 1/2 thu nhËp thuÇn cña ngµnh n«ng nghiÖp. Ngoµi ra mét sè ngµnh ph¶i chÞu sù ®iÒu tiÕt chÆt chÏ cña chÝnh quyÒn liªn bang hay bang lµ: Ng©n hµng, c¸c hiÖp héi tÝn dông vµ tiÕt kiÖm, ngµnh d­îc, b¶o hiÓm, vµ c¸c ngµnh phôc vô c«ng céng. Thªm vµo ®ã, kinh doanh ph¶i tu©n thñ theo c¸c luËt ®iÒu tiÕt vÒ chèng ®éc quyÒn, quan hÖ gi÷a ng­êi lao ®éng vµ chñ, vÒ b¶o vÖ m«i tr­êng, vÒ b¶o vÖ ng­êi tiªu dïng, vÒ quyÒn c«ng d©n. 2.2 ChÝnh s¸ch kinh tÕ ®èi ngo¹i cña Mü Mü chñ tr­¬ng thÝch øng nhanh víi xu thÕ toµn cÇu hãa ®ang diÔn ra rÊt nhanh. Môc tiªu cña Mü lµ ph¸t huy lîi thÕ, cñng cè søc m¹nh vµ t¨ng c­êng vai trß l·nh ®¹o trong nÒn kinh tÕ toµn cÇu, s¾p ®Æt hÖ thèng th­¬ng m¹i, tµi chÝnh vµ tiÒn tÖ thÕ giíi, ®Þnh ra nh÷ng luËt lÖ míi, chuÈn bÞ cho nh÷ng th¸ch thøc cña thÕ kû 21. §Ó thÝch nghi víi toµn cÇu hãa, mét mÆt Mü c¬ cÊu l¹i nÒn kinh tÕ, ®i nhanh vµo c¸c mòi nhän khoa häc c«ng nghÖ, giµnh l¹i lîi thÕ trong phÇn lín c¸c ngµnh kinh tÕ mòi nhän cho phï hîp víi giai ®o¹n ph¸t triÓn míi cña kinh tÕ thÕ giíi, t¹o søc c¹nh tranh lín nhÊt trong kinh tÕ toµn cÇu. MÆt kh¸c, khi ®· chiÕm l¹i c¸c vÞ trÝ c¬ b¶n, Mü chñ ®éng t¸c ®éng vµo viÖc “xÕp ®Æt c¸c luËt ch¬i míi” cña hÖ thèng th­¬ng m¹i, ®Çu t­, tµi chÝnh – tiÒn tÖ quèc tÕ theo h­íng liªn tôc ®Èy m¹nh tù do hãa th­¬ng m¹i vµ ®Çu t­ trªn b×nh diÖn toµn cÇu, xuyªn khu vùc, khu vùc vµ song ph­¬ng. a) VÒ th­¬ng m¹i: Th­¬ng m¹i gi÷ vÞ trÝ ngµy cµng lín trong nÒn kinh tÕ Mü, do ®ã môc tiªu më réng thÞ tr­êng xuÊt khÈu cho hµng hãa, dÞch vô vµ t­ b¶n ®ãng vai trß rÊt quan träng trong hÖ thèng chÝnh s¸ch ®èi ngo¹i cña Mü. Mü ®· chuÈn bÞ mét chÝnh s¸ch th­¬ng m¹i toµn diÖn cho thÕ kû 21, cô thÓ theo c¸c h­íng sau: - Trªn ph¹m vi toµn cÇu: T¨ng c­êng më réng vµ cã quan hÖ th­¬ng m¹i b×nh th­êng víi tÊt c¶ c¸c khu vùc vµ víi hÇu hÕt c¸c n­íc trªn thÕ giíi, trõ mét sè Ýt c¸c n­íc nh­ B¾c TriÒu Tiªn, Cu Ba, Ir¾c Sau khi ®· thóc ®Èy thµnh lËp WTO thay thÕ GATT, Mü gi÷ vai trß chñ ®éng trong c¸c vßng ®µm ph¸n trong khu«n khæ WTO, g©y ¶nh h­ëng tèi ®a tíi c¸c ch­¬ng tr×nh nghÞ sù vµ h­íng c¸c Héi nghÞ WTO vµo nh÷ng vÊn ®Ò nh­ xãa bá hµng rµo thuÕ quan trong c«ng nghiÖp, n«ng nghiÖp vµ dÞch vô, tiªu chuÈn lao ®éng, chÝnh s¸ch c¹nh tranh... thóc ®Èy m¹nh mÏ tù do hãa trong th­¬ng m¹i toµn cÇu, rÊt kh«ng cã lîi ®èi víi nh÷ng quèc gia ®ang ph¸t triÓn ph¶i b¶o hé nÒn kinh tÕ trong n­íc ch­a quen víi c¹nh tranh. - Trªn b×nh diÖn khu vùc: ë T©y b¸n cÇu, Mü ®Æc biÖt quan t©m tíi hîp t¸c víi c¸c n­íc trong c¸c khèi nh­ MERCOSUR, ANDEAN, FTAA, NAFTA; Víi Ch©u ¢u, Mü vµ Ch©u ¢u ®· th«ng qua ch­¬ng tr×nh hµnh ®éng §èi t¸c Kinh tÕ Xuyªn ®¹i d­¬ng gåm hµng lo¹t môc tiªu ®µm ph¸n vµ hîp t¸c song ph­¬ng vÒ c¸c hµng rµo kü thuËt ®èi víi th­¬ng m¹i, dÞch vô, n«ng nghiÖp vµ së h÷u trÝ tuÖ, kÓ c¶ c¸c vÊn ®Ò nh­ m«i tr­êng, lao ®éng, mua s¾m cña chÝnh phñ vµ chÝnh s¸ch c¹nh tranh. Ch©u ¢u kh«ng chØ lµ ®èi t¸c kinh tÕ mµ cßn lµ ®èi thñ c¹nh tranh m¹nh víi Mü trong nhiÒu lÜnh vùc. Mü võa hîp t¸c võa Ðp Ch©u ¢u trong hµng lo¹t lÜnh vùc th­¬ng m¹i. Hai khu vùc nµy lu«n x¶y ra c¸c tranh chÊp th­¬ng m¹i. Víi Ch©u Phi : Mü chñ tr­¬ng c¶i c¸ch kinh tÕ ë khu vùc nµy vµ ®­a Ch©u Phi vµo héi nhËp kinh tÕ thÕ giíi. Môc ®Ých cuèi cïng lµ më réng thÞ tr­êng cho xuÊt khÈu hµng hãa, dÞch vô vµ t­ b¶n Mü. Víi khu vùc Ch©u ¸ - Th¸i B×nh D­¬ng, Mü g©y ¶nh h­ëng cña m×nh tíi c¸c quèc gia thuéc khu vùc nµy th«ng qua APEC, t¹i ®©y Mü tiÕp tôc thóc ®Èy tù do hãa th­¬ng m¹i vµ ®Çu t­ gi÷a c¸c quèc gia thµnh viªn. Nh÷ng ­u tiªn chÝnh trong chÝnh s¸ch th­¬ng m¹i cña Mü ®èi víi khu vùc nµy gåm : i) Tù do hãa th­¬ng m¹i tù nguyÖn trong 15 lÜnh vùc, chñ tr­¬ng ®¹t ®­îc sù nhÊt trÝ trong APEC tr­íc råi ®­a ra th«ng qua réng r·i h¬n ë WTO ; ii) Thóc ®Èy th­¬ng m¹i c¸c n­íc thµnh viªn ph¸t triÓn th«ng qua c¸c biÖn ph¸p : më cöa thÞ tr­êng vµ chèng l¹i chñ nghÜa b¶o hé, ñng hé c¶i c¸ch vµ c¸c ch­¬ng tr×nh æn ®Þnh kinh tÕ theo h­íng thÞ tr­êng ; vµ tiÕp tôc häc thuyÕt vÒ mét Céng ®ång Th¸i B×nh D­¬ng dùa trªn nh÷ng lîi Ých vµ gi¸ trÞ c¬ b¶n cña Mü v× môc tiªu thÞnh v­îng, n©ng cao møc sèng, æn ®Þnh chÝnh trÞ vµ hßa b×nh ; iii) X©y dùng khu«n khæ luËt lÖ cho tù do hãa th­¬ng m¹i c¶ khu vùc. - §Æc biÖt víi c¸c nÒn kinh tÕ chuyÓn ®æi, Mü ñng hé c¶i c¸ch kinh tÕ vµ luËt lÖ th­¬ng m¹i ë c¸c n­íc nµy víi môc tiªu ®­a hä vµo quÜ ®¹o kinh tÕ thÞ tr­êng, héi nhËp kinh tÕ toµn cÇu vµ hÖ thèng th­¬ng m¹i thÕ giíi trªn c¬ së c¸c nguyªn t¾c th­¬ng m¹i : cam kÕt më cöa thÞ tr­êng hµng hãa, dÞch vô vµ n«ng nghiÖp, c«ng khai, kh«ng ph©n biÖt ®èi xö vµ ®·i ngé quèc gia. b) VÒ ®Çu t­ : Mü thóc ®Èy tháa thuËn khu«n khæ HiÖp ®Þnh ®Çu t­ ®a biªn (MAI) ®ång thêi g¾n c¸c vÊn ®Ò ®Çu t­ vµ th­¬ng m¹i trong c¸c tháa thuËn ®a ph­¬ng vµ song ph­¬ng. c) VÒ tµi chÝnh quèc tÕ : Mü ®i ®Çu trong nç lùc xÕp ®Æt l¹i hÖ thèng tµi chÝnh quèc tÕ, qui ®Þnh c¸c nguyªn t¾c, luËt ch¬i míi, hîp t¸c víi c¸c ®èi t¸c quèc tÕ hµng ®Çu, tr­íc hÕt lµ c¸c n­íc c«ng nghiÖp ph¸t triÓn, song c¬ b¶n t×m c¸ch b¶o ®¶m lîi thÕ cña Mü th«ng qua c¸c thÓ chÕ chÝnh s¸ch hiÖn hµnh (IMF, WB). d) VÒ tæ chøc : Mü thùc hiÖn chÝnh s¸ch cã mÆt ë mäi n¬i, mäi tÇng nÊc, theo ®ã Mü ho¹t ®éng tÝch cùc t¹i c¸c tæ chøc quèc tÕ IMF, WB, WTO, c¸c tæ chøc khu vùc ë B¾c Mü, Ch©u ¢u, Ch©u ¸ vµ t¨ng c­êng ký kÕt c¸c hiÖp ®Þnh song ph­¬ng víi c¸c n­íc. Cho tíi nay Mü ®· lµ thµnh viªn cña 75 tæ chøc quèc tÕ trªn thÕ giíi. 3. M«i tr­êng luËt ph¸p vµ luËt ph¸p trong th­¬ng m¹i 3.1 M«i tr­êng luËt ph¸p nãi chung Mü lµ mét liªn bang theo chÕ ®é céng hßa Tæng thèng thùc hiÖn tam quyÒn ph©n lËp: lËp ph¸p, t­ ph¸p vµ hµnh ph¸p. Quèc héi lµ c¬ quan lËp ph¸p gåm 2 viÖn: Th­îng nghÞ viÖn vµ H¹i nghÞ viÖn. Th­îng viÖn ®¹i diÖn cho quyÒn lîi c¸c tiÓu bang, H¹ viÖn ®¹i diÖn quyÒn lîi cho liªn bang QuyÒn hµnh ph¸p n»m trong tay Tæng thèng Mü. Tæng thèng cã quyÒn lùc rÊt lín song quyÕt ®Þnh cña Tæng thèng cßn ph¶i ®­îc c¸c nghÞ sÜ ë H¹ viÖn vµ Th­îng viÖn th«ng qua. Trong h¬n 200 n¨m ph¸t triÓn, 43 ®êi Tæng thèng Mü ®Òu xuÊt th©n tõ hai ®¶ng D©n Chñ hoÆc Céng hßa mµ ch­a bao giê lµ mét ®¶ng nµo kh¸c. Thêi kú Tæng thèng Bill Clinton n¾m quyÒn tõ n¨m 1992 tíi 2000 lµ thêi kú ph¸t triÓn rùc rì nhÊt cña nÒn kinh tÕ Mü. Khi nhiÖm kú thø hai cña Tæng thèng Clinton kÕt thóc vµo n¨m 2000, ®Êt n­íc b­íc vµo cuéc bÇu cö tæng thèng míi. Hai øng cö viªn chÝnh lµ Al Gore, phã tæng thèng d­íi thêi Bill Clinton vµ thèng ®èc bang Texas George W.Bush lµ con trai cña cùu tæng thèng George Herbert Walker Bush. øng cö viªn ®¶ng D©n chñ Gore nhÊn m¹nh vµo vÊn ®Ò b¶o vÖ m«i tr­êng vµ n©ng cao chÊt l­îng gi¸o dôc, cßn øng cö viªn ®¶ng Céng hßa Bush chñ tr­¬ng c¾t gi¶m thuÕ vµ thùc hiÖn c¸c chÝnh s¸ch x· héi b¶o thñ. Cuèi cïng Bush ®· th¾ng trong mét cuéc bÇu cö ®Çy tai tiÕng nhÊt trong lÞch sö n­íc Mü xung quanh vÊn ®Ò trung thùc trong qu¸ tr×nh kiÓm phiÕu. Bush th¾ng Gore víi tØ lÖ 271/266. C¬ quan t­ ph¸p lµ Tßa ¸n tèi cao vµ c¸c tßa ¸n cÊp d­íi mµ Quèc héi cã thÓ qui ®Þnh vµ thµnh lËp tïy tõng thêi ®iÓm. Tßa ¸n tèi cao xÐt xö nh÷ng vô ¸n quan träng, nh÷ng m©u thuÉn gi÷a c¸c bang víi nhau vµ víi liªn bang, x¸c ®Þnh tÝnh hîp hiÕn cña luËt vµ cña c¸c quyÕt ®Þnh cña tæng thèng. Mçi bang l¹i cã luËt vµ tßa ¸n riªng, ®øng ®Çu lµ Thèng ®èc bang. NÒn t¶ng cña luËt ph¸p Mü lµ HiÕn ph¸p. HiÖn nay, Mü vÉn ®ang ¸p dông HiÕn ph¸p 1787 nh­ng ®· ®­îc bæ sung, söa ®æi nhiÒu lÇn. §iÒu cèt lâi nhÊt cña HiÕn ph¸p lµ ®iÒu qui ®Þnh r»ng chØ cã chÝnh quyÒn Liªn bang míi cã quyÒn quyÕt ®Þnh c¸c mèi quan hÖ cña Mü víi n­íc ngoµi, C¸c TiÓu bang kh«ng ®­îc giao quyÒn nµy. 3.2 LuËt ph¸p trong th­¬ng m¹i Nghiªn cøu vµ n¾m ch¾c luËt ph¸p trong th­¬ng m¹i cña Mü lµ mét yªu cÇu tèi cÇn thiÕt khi doanh nghiÖp ViÖt Nam quyÕt ®Þnh lµm ¨n víi n­íc nµy. Thùc tÕ nh÷ng vÊp v¸p nhiÒu doanh nghiÖp ViÖt Nam gÆp ph¶i khi bu«n b¸n víi Mü phÇn lín lµ do ch­a th«ng th¹o luËt ph¸p. D­íi ®©y lµ mét sè giíi thiÖu s¬ qua vÒ hÖ thèng luËt ph¸p trong th­¬ng m¹i Mü, ®Æc biÖt chñ yÕu chó träng tíi nh÷ng vÊn ®Ò vÒ luËt ph¸p liªn quan trùc tiÕp tíi c¸c v­íng m¾c th­¬ng m¹i gi÷a hai n­íc gÇn ®©y nh­ luËt chèng ph¸ gi¸, hiÖp ®Þnh song ph­¬ng, qu¶n lý h¹n ng¹ch... vµ c¬ cÊu tæ chøc bé m¸y ho¹ch ®Þnh chÝnh s¸ch th­ong m¹i Mü. a) Vai trß cña c¸c c¬ quan luËt ph¸p trong ho¹ch ®Þnh chÝnh s¸ch th­¬ng m¹i Mü a.1) Vai trß cña Quèc héi Quèc héi lµ c¬ quan phª chuÈn mäi chÝnh s¸ch th­¬ng m¹i cña Mü. §øng vÒ mÆt th­¬ng m¹i nãi riªng, Quèc héi ®­îc HiÕn ph¸p giao quyÒn ®iÒu tiÕt c¸c quan hÖ kinh tÕ ®èi ngo¹i, ngo¹i th­¬ng, ®Þnh ra vµ thu c¸c lo¹i thuÕ. Nh­ vËy, mäi hiÖp ®Þnh th­¬ng m¹i, ¸p dông c¸c lo¹i thuÕ khãa, hoÆc c¸c chÝnh s¸ch h¹n chÕ nhËp khÈu ®Òu ph¶i dùa trªn vµ giíi h¹n trong ph¹m vi luËt ph¸p vµ quyÒn h¹n mµ Quèc héi cho phÐp. Quèc héi cßn thùc thi quyÒn lËp ph¸p cña m×nh víi c¬ quan hµnh ph¸p, vÝ dô nh­: Yªu cÇu §¹i diÖn th­¬ng m¹i Mü ph¶i b¸o c¸o ®Þnh kú víi Quèc héi vµ Tæng thèng viÖc x©y dùng chÝnh s¸ch th­¬ng m¹i cña m×nh còng nh­ c¸c vÊn ®Ò th­¬ng m¹i kh¸c; Yªu cÇu Uû ban th­¬ng m¹i quèc tÕ nghiªn cøu, ph©n tÝch c¸c ®¹o luËt thuÕ, c¸c vÊn ®Ò th­¬ng m¹i hiÖn hµnh, giao quyÒn vµ sö dông c¸c quü giµnh cho c¸c c¬ quan th­¬ng m¹i cña nhµ n­íc ho¹t ®éng. Tãm l¹i, Quèc héi Mü ®­îc HiÕn ph¸p giao quyÒn ®Þnh ®o¹t c¸c ®­êng lèi kinh tÕ, chÝnh s¸ch kinh tÕ, th­¬ng m¹i cña Mü. §ång thêi gi¸m s¸t viÖc thùc hiÖn cña ngµnh hµnh ph¸p ®èi víi nh÷ng ®­êng lèi chÝnh s¸ch ®ã ë tÇm vÜ m«. a.2) Vai trß cña c¬ quan hµnh ph¸p a.2.1. Tæng thèng vµ hÖ thèng cè vÊn gióp viÖc cho Tæng thèng Tæng thèng Mü lµ ng­êi ®¹i diÖn tèi cao cña ngµnh hµnh ph¸p. Tæng thèng cã quyÒn yªu cÇu tham nghÞ lÇn thø hai ®èi víi nh÷ng luËt mµ Quèc héi ban hµnh khi ®· ®­îc ®a sè Quèc héi biÓu quyÕt t¸n thµnh. Sau ®ã, Tæng thèng cã nhiÖm vô tæ chøc thi hµnh c¸c luËt ph¸p nµy. Tuy nhiªn, trªn thùc tÕ, Tæng thèng lu«n t×m c¸ch lÊn quyÒn hoÆc chi phèi quyÒn lËp ph¸p cña Quèc héi b»ng c¸ch th«ng qua c¸c nghÞ sÜ thuéc §¶ng m×nh, giµnh quyÒn chñ ®éng so¹n th¶o c._.¸c dù ¸n luËt. §Õn khi tr×nh Quèc héi th«ng qua th× th­êng §¶ng cÇm quyÒn l¹i chiÕm ®­îc ®a sè ghÕ trong Quèc héi nªn th­êng ®­îc t¸n thµnh lu«n. NÕu kh«ng Tæng thèng sÏ sö dông quyÒn phñ quyÕt mµ HiÕn ph¸p giµnh cho Tæng thèng. Nãi c¸ch khac, dï b»ng c¸ch nµo ®i n÷a, Tæng thèng vÉn lµ nh©n vËt quyÕt ®Þnh trong mäi ®­êng lèi chÝnh s¸ch cña Mü. Tæng thèng cã mét hÖ thèng cè vÊn gióp viÖc, tæ chøc d­íi c¸c h×nh thøc nh­ sau: Héi ®ång cè vÊn kinh tÕ (Council of Economic Advisers): bao gåm nh÷ng nhµ kinh tÕ cã tªn tuæi chuyªn nghiªn cøu, ®Ò xuÊt ®­êng lèi, chÝnh s¸ch, biÖn ph¸p kinh tÕ, th­¬ng m¹i ®Ó Tæng thèng lùa chän, quyÕt ®Þnh. C¸c Uû ban chuyªn tr¸ch (Ad-hoc Committee): NhiÖm vô chñ yÕu lµ cè vÊn cho Tæng thèng vÒ c¸c vÊn ®Ò kü thuËt, nghiÖp vô chuyªn m«n. Gåm Uû ban vÒ c¸n c©n thanh to¸n (Balance of Payment Committee) vµ Uû ban cè vÊn gåm c¸c ®¹i diÖn c¸c thµnh phÇn kinh tÕ vÒ chÝnh s¸ch th­¬ng m¹i (Public Advisory Committee on Trade Policy). a.2.2. §¹i diÖn th­¬ng m¹i Mü (United States Trade Representative – USTR) NhiÖm vô cña c¬ quan nµy lµ: ChÞu tr¸ch nhiÖm toµn diÖn trong viÖc x©y dùng, ®iÒu phèi vµ thùc hiÖn mäi chÝnh s¸ch th­¬ng m¹i cña Mü, lµ cè vÊn chÝnh cña Tæng thèng vµ lµ ng­êi ph¸t ng«n chÝnh cña Mü vÒ vÊn ®Ò th­¬ng m¹i. Theo luËt cña Mü, §¹i diÖn th­¬ng m¹i Mü ph¶i tham dù tÊt c¶ c¸c cuéc häp th­îng ®Ønh kinh tÕ vµ quèc tÕ vµ cã tr¸ch nhiÖm chñ ®¹o trong tÊt c¶ c¸c cuéc ®µm ph¸n vÒ bÊt cø vÊn ®Ò g× n»m d­íi sù b¶o hé cña Tæ chøc th­¬ng m¹i thÕ giíi – WTO. a.2.3. Bé Th­¬ng m¹i Mü Lµ c¬ quan ®Çu n·o qu¶n lý toµn bé m¹ng l­íi kinh tÕ ®èi néi vµ ®èi ngo¹i cña Mü. §øng ®Çu Bé lµ Bé tr­ëng th­¬ng m¹i (Secretary) do Tæng thèng cö vµ ®­îc Th­îng viÖn nhÊt trÝ. Gióp viÖc cho Bé tr­ëng cã 2 thø tr­ëng vµ 2 trî lý Bé tr­ëng. Trong Bé bao gåm c¸c Vô (Bureau) vµ Côc (Administration). Chi phèi c¸c ho¹t ®éng th­¬ng m¹i chñ yÕu cña Mü lµ: Côc th­¬ng m¹i quèc tÕ (International Trade Committee- ITA): Cã nhiÖm vô ®iÒu hµnh chung viÖc ph¸t triÓn xuÊt khÈu, ®¹i diÖn th­¬ng m¹i ë n­íc ngoµi vµ ®Æc biÖt lµ qu¶n lý viÖc thùc hiÖn LuËt vÒ chèng ph¸ gi¸ (Antidumping) vµ thuÕ chèng ph¸ gi¸. Vô qu¶n lý xuÊt khÈu (Bureau of Export Administration - BEA): Cã chøc n¨ng qu¶n lý xuÊt khÈu, chñ yÕu lµ nh÷ng mÆt hµng ®Æc biÖt cã liªn quan tíi an ninh quèc gia hoÆc kü thuËt phøc t¹p... a.2.4. H¶i quan Mü (US Customs Service) H¶i quan Mü (Bureau of Customs) ®­îc thµnh lËp ngµy 3/3/1927, lµ c¬ quan trùc thuéc Bé Ng©n khè (Department of Treasury). Ngµy 1/8/1973 c¬ quan nµy ®­îc tæ chøc l¹i thµnh Côc H¶i quan Mü (US Customs Service) víi chøc n¨ng nhiÖm vô lín h¬n, bao gåm: NhiÖm vô thu thuÕ nhËp khÈu vµ thùc hiÖn trªn 400 luËt vµ qui chÕ vÒ th­¬ng m¹i quèc tÕ Mü. §¸nh gi¸ vµ thu c¸c lo¹i thuÕ nhËp khÈu, thuÕ hµng hãa, ph¹t vµ c¸c lo¹i phÝ phô thu kh¸c ®¸nh vµo c¸c lo¹i hµng nhËp khÈu. CÊm, ®×nh chØ vµ thu håi hµng lËu vµo Mü. Xö lý gi¶i quyÕt c¸c vÊn ®Ò con ng­êi, ph­¬ng tiÖn vËn t¶i hµng hãa, th­ tõ ra, vµo Mü. Qu¶n lý h¹n ng¹ch vµ chÝnh s¸ch h¹n chÕ nhËp khÈu vµo Mü. a.3. Uû ban th­¬ng m¹i quèc tÕ Mü (US International Trade Commission - ITC) §©y lµ c¬ quan ®éc lËp, gÇn nh­ lµ mét c¬ quan t­ ph¸p chÞu tr¸ch nhiÖm: nghiªn cøu, b¸o c¸o, ®iÒu tra vµ khuyÕn nghÞ lªn Tæng thèng, Quèc héi vÒ c¸c vÊn ®Ò th­¬ng m¹i quèc tÕ khi thÊy quyÒn lîi quèc gia cña Mü cã thÓ bÞ ph­¬ng h¹i. NhiÖm vô cña c¬ quan Uû ban lµ cè vÊn ®iÒu tra, nghiªn cøu, thu thËp t­ liÖu, ph©n tÝch ë c¸c lÜnh vùc sau: Cè vÊn vÒ ®µm ph¸n th­¬ng m¹i, chÕ ®é ­u ®·i thuÕ quan phæ cËp GSP, níi réng nhËp khÈu phôc vô c«ng nghiÖp trong n­íc, bu«n b¸n quèc tÕ. §iÒu tra ph­¬ng h¹i g©y ra do t×nh tr¹ng trî cÊp, b¸n ph¸ gi¸ hµng hãa, can thiÖp vÒ viÖc nhËp khÈu trong ch­¬ng tr×nh n«ng nghiÖp, nh÷ng bÊt hîp lý trong nhËp khÈu, thiÕt lËp d÷ liÖu thèng kª, nh÷ng vÊn ®Ò liªn quan tíi chÝnh s¸ch thuÕ. Trªn c¬ së ®iÒu tra nãi trªn, c¬ quan nµy sÏ ®Ò ra nh÷ng biÖn ph¸p kh¾c phôc, ®èi phã tr×nh Tæng thèng chuÈn y. b) C¸c vÊn ®Ò luËt ph¸p cã liªn quan tíi hµng hãa xuÊt nhËp khÈu b.1. LuËt ®iÒu tiÕt nhËp khÈu hµng dÖt may * Qui ®Þnh chung cña HiÖp ®Þnh §a sîi (Multi-fiber Arrangement – MFA) HiÖp ®Þnh nµy ®­îc ký kÕt t¹i Geneva vµo cuèi th¸ng 12 n¨m 1973 d­íi sù b¶o trî cña HiÖp ®Þnh chung vÒ thuÕ quan vµ mËu dÞch (GATT) vµ ®­îc chÊp nhËn bëi 50 quèc gia trong ®ã cã Mü. HiÖp ®Þnh nµy cho phÐp: (i) tho¶ thuËn song ph­¬ng gi÷a n­íc nhËp khÈu vµ xuÊt khÈu hµng dÖt may, ®ång thêi (ii) cho phÐp mçi n­íc ®­îc ®¬n ph­¬ng ®Þnh ®o¹t khi thÊy r»ng thÞ tr­êng cña m×nh bÞ ph­¬ng h¹i; (iii) cho phÐp ¸p dông h¹n ng¹ch ®Ó h¹n chÕ sè l­îng. Møc h¹n chÕ nµy dùa trªn c¬ së khèi l­îng mËu dÞch, h¹n ng¹ch ®­îc bï trõ chuyÓn ho¸n qua l¹i gi÷a c¸c lo¹i s¶n phÈm vµ gi÷a c¸c mÉu. * Qui ®Þnh cña Mü: Mü lµ mét trong 50 n­íc phª chuÈn HiÖp ®Þnh §a sîi. C¨n cø vµo c¸c qui ®Þnh cña MFA, Tæng thèng Mü sÏ quyÕt ®Þnh viÖc ®µm ph¸n HiÖp ®Þnh hµng dÖt song ph­¬ng gi÷a Mü vµ c¸c n­íc. HiÖp ®Þnh nµy x©y dùng trªn c¬ së th­¬ng l­îng, hiÖu lùc tõ 3-6 n¨m vµ qui ®Þnh c¸c ®iÒu kho¶n c¬ b¶n sau: - H¹n ng¹ch ®­îc xuÊt sang Mü: qui ®Þnh theo chñng lo¹i hµng (category), khèi l­îng tÝnh theo mÐt vu«ng hoÆc t­¬ng ®­¬ng. - H¹n ng¹ch chia lµm c¸c lo¹i: lo¹i h¹n ng¹ch tæng hîp, lo¹i h¹n ng¹ch cô thÓ vµ lo¹i h¹n ng¹ch ®iÒu chØnh linh ho¹t. Víi tõng ®iÒu kiÖn cô thÓ, HiÖp ®Þnh l¹i cho phÐp: Mang sang h¹n ng¹ch: h¹n ng¹ch tõ n¨m tr­íc ch­a xong th× mang sang n¨m nay ë cïng chñng lo¹i. M­în tr­íc h¹n ng¹ch: dïng møc n¨m sau ®Ó thùc hiÖn trong n¨m nay ë cïng chñng lo¹i. ChuyÓn ho¸n h¹n ng¹ch: chuyÓn ho¸n h¹n ng¹ch tõ lo¹i s¶n phÈm nµy sang lo¹i s¶n phÈm kh¸c trong cïng mét n¨m, nh­ng tÊt c¶ ph¶i trong møc quota cho phÐp. HiÖp ®Þnh qui ®Þnh c¬ chÕ tham kh¶o ý kiÕn gi÷a Mü vµ n­íc ký kÕt. NÕu n­íc ký kÕt kh«ng tu©n thñ, Mü sÏ giµnh quyÒn ®¬n ph­¬ng c¾t bá h¹n ng¹ch, cÊm nhËp khÈu. * HiÖp ®Þnh hµng dÖt may trong khu«n khæ vßng ®µm ph¸n Urugoay (Agreement on Textile & Clothing – ATC): HiÖp ®Þnh ®a sîi MFA ®· hÕt h¹n vµo ngµy 31/12/1994 vµ ®­îc thay thÕ b»ng HiÖp ®Þnh hµng dÖt may (Agreement on Textile & Clothing - ATC) trong khu«n khæ vßng ®µm ph¸n Urugoay. Theo ATC, c¸c h¹n ng¹ch vµ h¹n chÕ ®èi víi viÖc bu«n b¸n hµng dÖt may sÏ ®­îc dì bá dÇn trong 3 giai ®o¹n vµ hÕt h¹n vµo ngµy 1/1/2005. TÊt c¶ c¸c thµnh viªn cña WTO lµ ®èi t­îng ¸p dông cña hiÖp ®Þnh ATC, cho dï hä ch­a hoÆc ®· ký vµo MFA hay kh«ng, vµ chØ c¸c n­íc thµnh viªn cña WTO míi ®ñ tiªu chuÈn ®Ó h­ëng c¸c lîi Ých cña HiÖp ®Þnh. HiÖp ®Þnh hµng dÖt may song ph­¬ng ®­îc ®µm ph¸n gi÷a c¸c n­íc xuÊt khÈu vµ c¸c n­íc cung cÊp theo MFA vÉn cßn hiÖu lùc trong thêi gian chuyÓn ®æi ®Õn n¨m 2005. HiÖn nay, Mü ®· ký HiÖp ®Þnh hµng dÖt may song ph­¬ng víi 47 n­íc trªn thÕ giíi, trong ®ã 37 n­íc kh«ng ph¶i lµ thµnh viªn cña WTO vµ do ®ã sÏ kh«ng ®­îc h­ëng lîi Ých tõ viÖc dì bá h¹n ng¹ch vµ nh÷ng h¹n chÕ ®­îc cô thÓ hãa trong ATC. b.2. LuËt chèng b¸n ph¸ gi¸ (Antidumping Law – AD) Ngay tõ n¨m 1916, Mü ®· cã LuËt chèng b¸n ph¸ gi¸ sau ®ã ®· söa ®æi ®iÒu chØnh l¹i nhiÒu lÇn. LuËt chèng ph¸ gi¸ ®­îc Ên ®Þnh vµo hµng nhËp khÈu khi hµng ®ã bÞ x¸c ®Þnh lµ ®· ®­îc b¸n ph¸ gi¸ hoÆc sÏ ®­îc b¸n ph¸ gi¸ ë Mü víi gi¸ “thÊp h¬n gi¸ trÞ th«ng th­êng”. ViÖc ®iÒu tra theo luËt chèng b¸n ph¸ gi¸ ®­îc tiÕn hµnh do cã ®¬n khiÕu n¹i cña c¸c ngµnh c«ng nghiÖp trong n­íc tr×nh lªn Bé Th­¬ng m¹i Mü (DOC) vµ Uû ban Th­¬ng m¹i quèc tÕ Mü (ITC). Tr×nh tù ®iÒu tra cña hai c¬ quan nµy sau ®ã sÏ diÔn ra nh­ sau: * §¸nh gi¸ s¬ bé NÕu ®¬n khiÕu n¹i ®­îc chÊp nhËn th× sau 45 ngµy, ITC ph¶i ®¸nh gi¸ s¬ bé vÒ nh÷ng thiÖt h¹i hoÆc ®e däa g©y thiÖt h¹i ®èi víi mét ngµnh c«ng nghiÖp Mü. NÕu ITC x¸c ®Þnh lµ kh«ng cã thiÖt h¹i th× cuéc ®iÒu tra sÏ kÕt thóc. NÕu ITC x¸c ®Þnh lµ cã thiÖt h¹i th× Bé Th­¬ng m¹i (DOC) sÏ ®¸nh gi¸ s¬ bé xem cã mét c¬ së hîp lý nµo ®Ó tin r»ng cã sù trî gi¸ chÞu thuÕ hoÆc ph¸ gi¸ x¶y ra hay kh«ng. NÕu DOC x¸c ®Þnh lµ cã c¬ së hîp lý th× sau ®ã, DOC sÏ tÝnh to¸n biªn ph¸ gi¸ b×nh qu©n nghÜa lµ møc chªnh lÖch gi÷a gi¸ trÞ b×nh th­êng cña s¶n phÈm n­íc ngoµi ®ã víi gi¸ xuÊt khÈu. DOC sÏ x¸c ®Þnh gi¸ trÞ b×nh th­êng cña hµng hãa nhËp khÈu ®ã theo ba c¸ch: (i) Gi¸ b¸n t¹i n­íc xuÊt xø; (ii) Gi¸ b¸n cña hµng hãa ®ã t¹i n­íc thø ba; (iii) “Gi¸ trÞ tÝnh to¸n” b»ng tæng chi phÝ s¶n xuÊt céng víi c¸c kho¶n lîi nhuËn, tiÒn hoa hång b¸n hµng vµ c¸c chi phÝ kh¸c nh­ ®ãng gãi. §¸nh gi¸ s¬ bé nµy ph¶i hoµn thµnh trong vßng 140 ngµy sau khi b¾t ®Çu ®iÒu tra. Tuy nhiªn, thêi h¹n nµy cã thÓ kÐo dµi lªn 190 ngµy. Sau khi nh÷ng ®¸nh gi¸ s¬ bé ®­îc hoµn thµnh, ng­êi nhËp khÈu s¶n phÈm ®ã ph¶i nép b¶o l·nh hoÆc tiÒn ®Æt cäc b»ng tiÒn mÆt t­¬ng ®­¬ng víi biªn ph¸ gi¸ cho c¬ quan H¶i quan Mü. NÕu ®¸nh gi¸ s¬ bé cña DOC lµ kh«ng cã th× kh«ng ph¶i nép tiÒn ®Æt cäc, song ®iÒu tra cña DOC vµ ITC vÉn tiÕp tôc cho ®Õn b­íc ®¸nh gi¸ cuèi cïng. * §¸nh gi¸ cuèi cïng: Trong vßng 75 ngµy ®¸nh gi¸ s¬ bé, DOC sÏ ®­a ra ®¸nh gi¸ cuèi cïng (thêi h¹n nµy cã thÓ kÐo dµi ®Õn 135 ngµy). NÕu ®¸nh gi¸ cuèi cïng cña DOC x¸c ®Þnh lµ kh«ng cã vi ph¹m th× qu¸ tr×nh ®iÒu tra kÕt thóc vµ tiÒn b¶o l·nh hoÆc ®Æt cäc sÏ ®­îc hoµn tr¶. NÕu ®¸nh gi¸ cuèi cïng cña DOC lµ cã th× ITC sÏ ph¶i x¸c ®Þnh nh÷ng thiÖt h¹i cuèi cïng. §¸nh gi¸ cuèi cïng cña ITC ph¶i ®­îc thùc hiÖn trong vßng 120 ngµy sau khi DOC ®­a ra ®¸nh gi¸ s¬ bé hoÆc ®Õn ngµy thø 45 sau khi DOC ®­a ra ®¸nh gi¸ cuèi cïng lµ cã sù vi ph¹m. NÕu ®¸nh gi¸ cuèi cïng cña ITC kh¼ng ®Þnh lµ cã vi ph¹m th× trong vßng 7 ngµy sau ®ã, Bé Th­¬ng m¹i ph¸t yªu cÇu nép thuÕ theo luËt chèng ph¸ gi¸. * Kh¸ng nghÞ lªn Tßa ¸n Th­¬ng m¹i Quèc tÕ Mü: NÕu c¸c bªn kh«ng ®ång ý víi ®¸nh gi¸ cuèi cïng cña DOC vµ ITC th× cã thÓ nép ®¬n yªu cÇu xö l¹i lªn Tßa ¸n Th­¬ng m¹i Quèc tÕ Mü ë New York. * KiÓm tra lÇn cuèi Trong vßng 5 n¨m kÓ tõ khi ph¸t hµnh mét lÖnh thuÕ chèng ph¸ gi¸, DOC vµ ITC sÏ ph¶i tiÕn hµnh “nh÷ng cuéc kiÓm tra lÇn cuèi” ®Ó x¸c ®Þnh xem viÖc hñy bá lÖnh nµy cã dÉn ®Õn viÖc tiÕp tôc hoÆc t¸i diÔn hµnh ®éng ph¸ gi¸ ®ã hay kh«ng. * KhiÕu n¹i vÒ b¸n ph¸ gi¸ t¹i n­íc thø ba: LuËt chèng ph¸ gi¸ cßn cho phÐp c¸c ngµnh c«ng nghiÖp Mü ®­îc ®Ö tr×nh khiÕu n¹i vÒ ho¹t ®éng b¸n ph¸ gi¸ ë n­íc thø ba. Ngµnh c«ng nghiÖp cña Mü cã thÓ ®Ö tr×nh mét ®¬ khiÕu n¹i, trong ®ã gi¶i thÝch t¹i sao viÖc ph¸ gi¸ l¹i g©y thiÖt h¹i cho c¸c c«ng ty cña Mü, lªn §¹i diÖn th­¬ng m¹i Mü (USTR), yªu cÇu c¬ quan nµy b¶o vÖ nh÷ng quyÒn lîi cña Mü theo qui ®Þnh cña WTO. NÕu USTR x¸c ®Þnh lµ cã ®ñ c¬ së, hä sÏ ®Ö tr×nh mét yªu cÇu lªn c¸c c¬ quan cã thÈm quyÒn ë n­íc thø ba yªu cÇu hä ph¶i thay Mü tiÕn hµnh viÖc chèng ph¸ gi¸. b.3. LuËt vÒ b¶o vÖ quyÒn së h÷u trÝ tuÖ Mét khuynh h­íng quan träng trong lÜnh vùc b¶o vÖ quyÒn së h÷u trÝ tuÖ cña Mü lµ cµng ngµy, chÝnh phñ Mü cµng g¾n kÕt c¸c vÊn ®Ò vÒ b¶o hé quyÒn së h÷u trÝ tuÖ víi chÝnh s¸ch th­¬ng m¹i. Mét ®¹o luËt trong LuËt Th­¬ng m¹i Mü n¨m 1974 ®· qui ®Þnh g¾n viÖc cho h­ëng chÕ ®é GSP víi viÖc b¶o vÖ quyÒn së h÷u trÝ tuÖ cña Mü ë n­íc ngoµi. LuËt Th­¬ng m¹i n¨m 1984 cho phÐp chÝnh quyÒn Mü ®­îc ®Æt ra c¸c trõng ph¹t th­¬ng m¹i bÊt c«ng víi c¸c n­íc ch­a chó träng tíi b¶o hé quyÒn së h÷u trÝ tuÖ. N¨m 1988, LuËt Omnibus Trade t¨ng thªm quyÒn cho ChÝnh phñ Mü ®­îc dïng chÝnh s¸ch th­¬ng m¹i ®Ó buéc chÝnh quyÒn n­íc kh¸c ph¶i gia t¨ng b¶o hé c¸c quyÒn së h÷u trÝ tuÖ cña Mü. 4. M«i tr­êng v¨n hãa x· héi Mü Mü cã mét nÒn v¨n hãa rÊt giµu cã, pha trén nh­ng còng rÊt ®Æc tr­ng. Cã ng­êi nhÇm t­ëng v¨n hãa cña Mü chÝnh lµ v¨n hãa cña nh÷ng ng­êi Ch©u ¢u ®· ®Õn chÕ ngù vïng ®Êt nµy tõ vµi thÕ kû tr­íc. MÆc dï v¨n hãa Ch©u ¢u cã ¶nh h­ëng s©u s¾c nhÊt tíi nÒn v¨n hãa Mü hiÖn t¹i ®Æc biÖt lµ vÒ ng«n ng÷, nghÖ thuËt, c¬ cÊu chÝnh trÞ nh­ng nh÷ng ng­êi tõ Ch©u Phi, Ch©u ¸ vµ B¾c Mü còng gãp phÇn rÊt lín vµo viÖc h×nh thµnh nªn nÐt ®Æc tr­ng cña v¨n hãa Mü. Hä ®em tíi nh÷ng gi¸ trÞ v¨n hãa míi ¶nh h­ëng tíi phong c¸ch ©m nh¹c, ¨n mÆc, vui ch¬i gi¶i trÝ, Èm thùc...cña ng­êi Mü. Tãm l¹i, v¨n hãa Mü lµ mét sù nhµo trén c¸c dßng v¨n hãa cña mäi n¬i trªn thÕ giíi. MÆc dï ®ã kh«ng ph¶i lµ mét sù nhµo trén hoµn h¶o, nghÜa lµ t¹o ra mét thÓ hoµn toµn míi tõ nh÷ng nguyªn tè kh¸c nhau, song còng ®· t¹o nªn mét phong c¸ch riªng khiÕn ng­êi ta cã thÓ dÔ dµng ph©n biÖt ®­îc ng­êi Mü ë mäi n¬i trªn thÕ giíi. Mét nÒn v¨n hãa trÎ, ®­îc h×nh thµnh tõ sù pha trén cña nhiÒu nÒn v¨n hãa trªn thÕ giíi nh­ng vÉn cã nh÷ng nÐt ®Æc s¾c riªng Cho tíi cuèi thÕ kû 18, ng­êi Mü vÉn lÊy nh÷ng gi¸ trÞ v¨n hãa cña Ch©u ¢u lµm chuÈn mùc. Vµo nh÷ng n¨m 1830, nhµ chÝnh trÞ häc ng­êi Ph¸p Alexis de Tocqueville sau khi ®· cã mét chuyÕn du lÞch vßng quan n­íc Mü ®· nhËn xÐt: tÊt c¶ c¸c mÆt biÓu hiÖn cña nÒn v¨n hãa Mü tõ cuéc sèng gia ®×nh, luËt lÖ, nghÖ thuËt, triÕt lý, c¸ch ¨n mÆc... ®Òu thÓ hiÖn mét sù gi¶n ®¬n vµ ph« tr­¬ng bÒ ngoµi h¬n mµ kh«ng cã mét nÐt g× ®Æc tr­ng vµ s©u s¾c. ThËt vËy, lóc b©y giê v¨n hãa Mü bÞ Ch©u ¢u coi lµ nÒn v¨n hãa “tØnh lΔ vµ nÒn nghÖ thuËt “h¹ng hai” ®Æc biÖt lµ trong héi häa vµ v¨n ch­¬ng. Tíi cuèi thÕ kû 18, mét sè nghÖ sÜ ng­êi Mü ®· cã nh÷ng t¸c phÈm mang tÝnh nghÖ thuËt cao nh­ John Singleton Copley vµ Gilbert Charles Stuart... Song nh÷ng nhµ s­u tÇm ®­îc coi lµ sµnh ®iÖu vµ giµu cã ë Mü vÉn chØ thÝch nh÷ng t¸c phÈm nghÖ thuËt tõ Ch©u ¢u Ph¶i tíi thÕ kû thø 19, khi lµn sãng ng­êi di c­ tõ Ch©u ¸, Ch©u Phi dån dËp ®æ vÒ n­íc Mü du nhËp theo c¶ nh÷ng gi¸ trÞ v¨n hãa nghÖ thuËt míi mÎ tõ Trung Quèc, NhËt B¶n, Ên §é, ng­êi Mü míi hiÓu ra r»ng v¨n hãa nghÖ thuËt ph¶i b¾t nguån tõ mét truyÒn thèng lÞch sö l©u dµi, ®iÒu nµy lµ c¸i mµ n­íc Mü kh«ng cã. Tõ ®ã cïng víi viÖc më réng cöa tiÕp thu nh÷ng c¸i míi l¹ tõ c¸c nÒn v¨n hãa trªn thÕ giíi, ng­êi Mü cßn tù t¹o dùng cho m×nh nh÷ng gi¸ trÞ v¨n hãa míi ®Æc tr­ng chø kh«ng ®i b¾t ch­íc hoµn toµn v¨n hãa Ch©u ¢u nh­ tr­íc kia. Nh÷ng nhµ v¨n hiÖn ®¹i Mü xuÊt s¾c nhÊt nh­ Mark Twain, Ernest Hemingway... ®Òu thµnh c«ng nhê ®· lÊy chÊt liÖu cho c¸c t¸c phÈm cña m×nh tõ chÝnh tr¶i nghiÖm trong cuéc sèng chø kh«ng ph¶i tõ nh÷ng bµi häc lý thuyÕt ë tr­êng vÒ nh÷ng qui ph¹m mÉu mùc trong v¨n ch­¬ng. Mét nÒn v¨n hãa t«n sïng chñ nghÜa c¸ nh©n vµ coi träng vËt chÊt §iÒu nµy cã phÇn liªn quan tíi lÞch sö ph¸t triÓn cña quèc gia trÎ tuæi nµy. Ng­êi Mü rÊt tù hµo vÒ cha «ng m×nh, nh÷ng ng­êi tiªn phong ®· cã ®ñ søc m¹nh ®Ó x©y dùng mét quèc gia ®éc lËp t¸ch biÖt víi thÕ giíi bªn ngoµi bëi hai ®¹i d­¬ng réng lín, nh÷ng ng­êi ®· ®Êu tranh giµnh ®éc lËp cho n­íc Mü tõ tay thùc d©n Anh, mét ®Õ quèc m¹nh nhÊt thÕ giíi thêi bÊy giê. Hä coi ®ã lµ mét minh chøng cô thÓ vÒ truyÒn thèng ®éc lËp tù c­êng cña quèc gia m×nh vµ c¶ trong tõng c¸ thÓ cña quèc gia ®ã. Nguyªn t¾c cña hä lµ ®Ò cao cè g¾ng c¸ nh©n nh»m t¹o cho m×nh mét cuéc sèng tèt ®Ñp h¬n. Ng­êi Mü lu«n mang trong m×nh ý t­ëng c¹nh tranh ®Ó giµnh chiÕm ­u thÕ ®èi víi ng­êi kh¸c vµ nã g¾n bã víi ng­êi Mü trong suèt c¶ cuéc ®êi cña hä kÓ tõ khi sinh thµnh ®Õn lóc ra ®i. Tù do x· héi, chÝnh trÞ, kinh tÕ, t«n gi¸o lµ mét c«ng cô ®Ó ®¶m b¶o sù c«ng b»ng, trong cïng mét nÒn t¶ng c«ng b»ng ®ã, c¸ nh©n nµo biÕt nç lùc, tù tin s½n sµng ®­¬ng ®Çu víi mäi nguy hiÓm th× cã thÓ chuyÓn tõ nghÌo x¸c x¬ sang giµu nøt ®è ®æ v¸ch, bÊt kÓ c¸ nh©n ®ã thuéc chñng téc, giai cÊp nµo, ng­îc l¹i nghÌo ®ãi kÐm cái chÝnh lµ hËu qu¶ cña sù l­êi biÕng vµ û l¹i. ChÝnh v× thÕ ng­êi Mü næi tiÕng lµ nh÷ng ng­êi cã tÝnh ®éc lËp cao vµ thê ¬ tr­íc nhu cÇu cña céng ®ång cña d©n téc vµ cña c¶ nh÷ng d©n téc kh¸c trªn thÕ giíi. T­ t­ëng t«n sïng c¸ nh©n th­êng dÉn tíi xu h­íng coi träng vËt chÊt. Ngµy cµng cã nhiÒu ng­êi Mü ®o sù giµu sang, thµnh c«ng b»ng viÖc së h÷u nhiÒu thø tµi s¶n h¬n nh­ nhµ cöa, « t«, ¨n uèng, vui ch¬i gi¶i trÝ h¬n lµ c¸c gi¸ trÞ ®¹t ®­îc vÒ mÆt tinh thÇn hay trong t­ t­ëng. T­ t­ëng coi träng vËt chÊt ngµy cµng ¨n s©u vµo ng­êi Mü ®Æc biÖt lµ giíi trÎ. Nh÷ng tham väng vÒ vËt chÊt ngµy cµng huû ho¹i nh÷ng gi¸ trÞ cò vÒ ®¹o ®øc t×nh c¶m. §iÒu nµy lý gi¶i cho thùc tÕ tuy lµ mét c­êng quèc kinh tÕ trªn thÕ giíi, téi ph¹m, n¹n ph©n biÖt chñng téc, sù suy ®åi ®¹o ®øc ë c¸c thµnh phè ph¸t triÓn, sù ph¸t triÓn vò khÝ h¹t nh©n, « nhiÔm m«i tr­êng, tÖn n¹n ma tuý... vÉn lµ nh÷ng vÊn ®Ò nan gi¶i trong x· héi Mü hiÖn ®¹i. II. LÞch sö quan hÖ ®èi ngo¹i ViÖt - Mü tõ sau n¨m 1975 ®Õn nay Quan hÖ kinh tÕ vµ ngo¹i giao gi÷a Mü vµ ViÖt Nam vÒ c¬ b¶n vÉn bÞ b¨ng gi¸ h¬n mét thËp kû kÓ tõ sau chiÕn th¾ng giµnh ®éc lËp hoµn toµn cña ViÖt Nam n¨m 1975. Cã thÓ tãm t¾t mét sè nÐt chÝnh qua c¸c thêi kú tæng thèng cña Mü tõ sau n¨m 1975 nh­ sau: 1. D­íi chÝnh quyÒn Carter Khi tæng thèng Carter lªn cÇm quyÒn, «ng muèn tËp trung gi¶i quyÕt c¸c vÊn ®Ò néi bé n­íc Mü trong ®ã cã viÖc cè g¾ng lµm gi¶m t¸c ®éng cña ViÖt Nam trong x· héi Mü, t¹o mét h×nh ¶nh míi cho n­íc Mü. Th¸ng 3/1977, Tæng thèng Carter cö mét ph¸i ®oµn ®Õn ViÖt Nam. Mü kh«ng cßn phñ quyÕt viÖc ViÖt Nam ®Ö ®¬n xin trë thµnh thµnh viªn cña Liªn Hîp Quèc, më ®­êng cho ®Ò nghÞ cña Héi ®ång B¶o an Liªn Hîp Quèc ngµy 20/7/1977 - ®­îc sù nhÊt trÝ mµ kh«ng ph¶i qua biÓu quyÕt chÝnh thøc – ®ã lµ ViÖt Nam ®­îc gia nhËp vµo Liªn Hîp Quèc. Mü ®Ò nghÞ nhanh chãng thiÕt lËp quan hÖ ngo¹i giao gi÷a Mü vµ ViÖt Nam, sau ®ã Mü sÏ dì bá viÖc kiÓm so¸t xuÊt khÈu vµ tµi s¶n (Sau khi chiÕn tranh kÕt thóc Mü ®· quyÕt ®Þnh phong táa sè tµi s¶n trÞ gi¸ 150 triÖu USD cña ViÖt Nam t¹i Mü) ®èi víi ViÖt Nam. Tuy nhiªn, nh÷ng nç lùc nµy cña tæng thèng Carter ®Òu bÞ Quèc héi Mü ph¶n ®èi m¹nh mÏ v× c¸c lý do liªn quan tíi ng­êi tÞ n¹n, Campuchia, vÊn ®Ò ng­êi Mü mÊt tÝch... 2. D­íi chÝnh quyÒn Reagan vµ Bush Sau khi vÊn ®Ò Campuchia ®­îc gi¶i quyÕt, vµ tõ n¨m 1974 tíi n¨m 1992 ViÖt Nam ®· trao tr¶ h¬n 300 bé hµi cèt cña lÝnh Mü, th¸ng 4/1991, Mü ®­a ra mét “lé tr×nh” cô thÓ cho viÖc b×nh th­êng hãa quan hÖ víi ViÖt Nam, hoan nghªnh viÖc ViÖt Nam s½n sµng cho ®Æt mét v¨n phßng cña Mü t¹i Hµ Néi ®Ó gi¶i quyÕt vÊn ®Ò POW/MIA, vµ cam kÕt cÊp kho¶n viÖc trî nh©n ®¹o 1 triÖu USD cho ViÖt Nam (chñ yÕu lµ ch©n tay gi¶). V¨n phßng cña Mü b¾t ®Çu ho¹t ®éng vµo gi÷a n¨m 1991 vµ kho¶n viÖn trî ®· ®­îc chuyÓn vµo cuèi n¨m tµi chÝnh 1991. Còng n¨m 1991, Mü ®· níi láng h¹n chÕ vÒ ®i l¹i ®èi víi c¸c nh©n viªn ngo¹i giao cña ViÖt Nam t¹i Liªn Hîp Quèc ë New York vµ víi c¸c chuyÕn th¨m cã tæ chøc cña Mü tíi ViÖt Nam. N¨m 1992, Mü ®ång ý kh«i phôc l¹i liªn l¹c viÔn th«ng trùc tiÕp víi ViÖt Nam, cho phÐp b¸n hµng hãa cña Mü ®Ó ®¸p øng nhu cÇu nh©n ®¹o thiÕt yÕu t¹i ViÖt Nam; vµ dì bá nh÷ng h¹n chÕ ®èi víi c¸c dù ¸n cña c¸c tæ chøc phi chÝnh phñ cña Mü ë ViÖt Nam. Mü cam kÕt vµ cÊp mét kho¶n trî gióp thiªn tai cho c¸c n¹n nh©n lò lôt vµ mét kho¶n viÖn trî kh¸c ®Ó gióp ViÖt Nam gi¶i quyÕt bÖnh sèt rÐt. Th¸ng 11/1992, Mü dì bá nh÷ng h¹n chÕ vÒ dÞch vô ®iÖn tho¹i cña Mü víi ViÖt Nam, cho phÐp dÞch vô trùc tiÕp gi÷a hai n­íc. Th¸ng 12, Mü níi láng mét sè h¹n chÕ ®èi víi c¸c c«ng ty Mü kinh doanh t¹i ViÖt Nam. Trong khi Mü vÉn thi hµnh chÝnh s¸ch cÊm vËn víi ViÖt Nam th× hµng lo¹t c¸c n­íc kh¸c nh­ NhËt, Trung Quèc, c¸c n­íc NICs b¾t ®Çu ®Çu t­ vµo ViÖt Nam. C¸c c«ng ty Ch©u ¢u, óc ®­îc trao c¸c hîp ®ång khai th¸c dÇu má, khÝ ®èt, vµ vÒ liªn l¹c viÔn th«ng. Giíi kinh doanh cña Mü b¾t ®Çu thÊy m×nh ®ang bá lì hµng lo¹t c¸c c¬ héi lµm ¨n t¹i ViÖt Nam. Hä c«ng khai yªu cÇu tæng thèng Bush ph¶i c«ng nhËn r»ng cuéc chiÕn tranh ViÖt Nam ®· kÕt thóc l©u råi vµ thÕ giíi còng ®· cã nhiÒu chuyÓn biÕn r»ng vÊn ®Ò Tï binh chiÕn tranh kh«ng cßn lµ vÊn ®Ò chi phèi chÝnh s¸ch cña Mü víi ViÖt Nam. 3. D­íi chÝnh quyÒn Clinton D­íi thêi cña Carter, Reagan, Bush, vÊn ®Ò MIA-POW lu«n lµ trë ng¹i chÝnh trong viÖc thóc ®Èy quan hÖ hai n­íc. PhÝa Mü buéc téi ViÖt Nam ®ang cÇm gi÷ nhiÒu Tï binh chiÕn tranh cßn sèng cña Mü. Cho tíi n¨m 1995, c¸c b¸o c¸o chÝnh thøc ®· kh¼ng ®Þnh kh«ng cã lý do nµo cho viÖc ViÖt Nam ®ang cÇm gi÷ Tï binh Mü cßn sèng. Cho tíi thêi ®iÓm ®ã, chØ cßn l¹i danh s¸ch 55 ng­êi thuéc qu©n ®éi Mü ®­îc coi lµ hoµn toµn mÊt tin tøc. §©y lµ con sè rÊt Ýt so víi con sè h¬n 55.000 ng­êi Mü bÞ giÕt vµ gÇn 3.000 ng­êi tr­íc ®ã ®· bÞ liÖt vµo diÖn mÊt tÝch. Nh÷ng ®éng th¸i ®Çu tiªn tiÕn tíi c¶i thiÖn quan hÖ d­íi ChÝnh quyÒn Clinton ®ã lµ th«ng b¸o cña Tæng thèng ngµy 2/7/1993 vÒ viÖc Mü kh«ng ph¶n ®èi nh÷ng tháa thuËn mµ Ph¸p, NhËt B¶n vµ c¸c n­íc kh¸c ñng hé cho phÐp c¸c tæ chøc tµi chÝnh quèc tÕ nèi l¹i viÖn trî cho ViÖt Nam, tuy nhiªn, Tæng thèng còng nãi r»ng lÖnh cÊm vËn kinh tÕ cña Mü ®èi víi ViÖt Nam vÉn cã hiÖu lùc. 13/9/1993, Tæng thèng Clinton ra th«ng b¸o níi láng lÖnh cÊm vËn ®èi víi ViÖt Nam, theo ®ã cho phÐp c¸c c«ng ty cña Mü ®­îc tham gia ®Êu thÇu c¸c dù ¸n ph¸t triÓn do c¸c thÓ chÕ tµi chÝnh quèc tÕ tµi trî. Còng vµo th¸ng 9/1993, ChÝnh quyÒn ®· th«ng qua kho¶n viÖn trî 3,5 triÖu USD nh»m më réng hai ch­¬ng tr×nh nh©n ®¹o (ch©n tay gi¶ vµ trÎ må c«i) ë ViÖt Nam. 3/2/1994 Tæng thèng Clinton ®· b·i bá lÖnh cÊm vËn th­¬ng m¹i ®èi víi ViÖt Nam. 25/1/2995, Mü vµ ViÖt Nam ®· tiÕn hµnh gi¶i quyÕt c¸c vÊn ®Ò vÒ tµi s¶n vµ ngo¹i giao song ph­¬ng vµ më v¨n phßng liªn l¹c ë Washington vµ Hµ Néi lÇn l­ît ngµy 1/2/1995 vµ 3/2/1995. Ngµy 9/3/1995 Bé Tµi ChÝnh Mü th«ng b¸o viÖc dì bá phong táa c¸c tµi kho¶n mµ ViÖt Nam hoÆc ng­êi ViÖt Nam cã lîi Ých trong ®ã (sè tµi s¶n trÞ gi¸ kho¶ng 150 triÖu USD). Ngµy 6/8/1995, Ngo¹i tr­ëng Mü Christopher khai tr­¬ng §¹i sø qu¸n Mü t¹i Hµ Néi vµ ®¹i sø qu¸n ViÖt Nam t¹i Washington ®­îc khai tr­¬ng ngµy 5/8/1995. Ngµy 10/7/1997, Th­îng viÖn th«ng qua viÖc bæ nhiÖm Pete Peterson – mét ng­êi ®· tõng lµ Tï binh ChiÕn tranh trong ChiÕn tranh ViÖt Nam vµ lµ NghÞ sÜ Quèc héi – lµm §¹i sø Mü t¹i ViÖt Nam. 3/6/1998 Tæng thèng Clinton tuyªn bè miÔn ¸p dông c¸c h¹n chÕ trong tu chÝnh ¸n cña ®¹o luËt Jackson-Vanik ®èi víi ViÖt Nam. 3/6/1999 Tæng thèng Clinton l¹i tuyªn bè miÔn ¸p dông c¸c h¹n chÕ trong tu chÝnh ¸n cña ®¹o luËt Jackson-Vanik ®èi víi quan hÖ Mü-ViÖt. 2/6/2000, Tæng thèng Clinton lÇn thø ba tuyªn bè miÔn ¸p dông c¸c h¹n chÕ trong tu chÝnh ¸n cña ®¹o luËt Jackson-Vanik ®èi víi ViÖt Nam. 1/6/2001: Tæng thèng Bush tuyªn bè miÔn tu chÝnh ¸n Jackson-Vanik ®èi víi ViÖt Nam. 23/7/2002: Quèc héi Mü ñng hé quyÕt ®Þnh cña Tæng thèng Mü miÔn tu chÝnh ¸n Jackson-Vanik cho ViÖt Nam mét n¨m n÷a víi tû lÖ bá phiÕu 338-91. Ch­¬ng II Thùc tr¹ng xuÊt khÈu cña ViÖt Nam sang thÞ tr­êng Mü trong nh÷ng n¨m qua I. t×nh h×nh xuÊt khÈu cña ViÖt Nam sang thÞ tr­êng Mü tõ khi hai n­íc b×nh th­êng hãa quan hÖ th­¬ng m¹i 1. Quan hÖ th­¬ng m¹i hai n­íc tõ sau khi Mü xãa bá cÊm vËn víi ViÖt Nam KÓ tõ 30/4/1975 khi Mü tuyªn bè ¸p ®Æt lÖnh cÊm vËn kinh tÕ ®èi víi ViÖt Nam cho tíi ngµy 3/2/1994 khi Tæng thèng Bill Clinton tuyªn bè xãa bá lÖnh cÊm vËn nµy th× quan hÖ kinh tÕ gi÷a hai n­íc gÇn nh­ b¨ng gi¸. Ngo¹i trõ n¨m 1992 vµ 1993 chØ cã con sè Ýt ái kim ng¹ch nhËp khÈu tõ Mü vµo ViÖt Nam lµ môc ®Ých viÖn trî nh©n ®¹o. Ngµy 3/2/1994, Tæng thèng Mü Bill Clinton tuyªn bè xãa bá lÖnh cÊm vËn víi ViÖt Nam, më ra mét b­íc ngoÆt trong quan hÖ th­¬ng m¹i hai n­íc. Kim ng¹ch xuÊt nhËp khÈu ngay trong n¨m 94 ®· t¨ng vät lªn tõ 7 triÖu USD lªn 223,3 triÖu USD. KÓ tõ ®ã ®Õn nay kim ng¹ch th­¬ng m¹i hai n­íc liªn tôc t¨ng rÊt nhanh vµ æn ®Þnh. NÕu kh«ng kÓ n¨m 94 lµ n¨m ®Çu tiªn sau khi bá cÊm vËn th× tèc ®é t¨ng tr­ëng b×nh qu©n kim ng¹ch hai n­íc kÓ tõ n¨m 95 ®Õn nay lµ 30%/n¨m, riªng vÒ xuÊt khÈu tèc ®é t¨ng b×nh qu©n lµ 36%/n¨m, riªng vÒ nhËp khÈu lµ 18%. N¨m 1996, nhËp khÈu cña ViÖt Nam tõ Mü t¨ng m¹nh do ViÖt Nam mua m¸y bay cña Mü. N¨m 2001, trong hoµn c¶nh nÒn kinh tÕ toµn cÇu ®ang diÔn biÕn rÊt phøc t¹p do Mü bÞ l©m vµo cuéc suy gi¶m kinh tÕ sau sù kiÖn 11/9, th­¬ng m¹i gi÷a hai n­íc vÉn t¨ng tr­ëng cao, kim ng¹ch t¨ng 27% so víi n¨m tr­íc ®ã. Trong quan hÖ th­¬ng m¹i song ph­¬ng víi Mü, ViÖt Nam ®· t¨ng tõ vÞ trÝ 70 n¨m 2000 lªn ®Õn 66 n¨m 2001. 2. T×nh h×nh xuÊt khÈu cña ViÖt Nam sang Mü sau khi HiÖp ®Þnh th­¬ng m¹i ViÖt – Mü cã hiÖu lùc Ngµy 10/12/2001 HiÖp ®Þnh th­¬ng m¹i ViÖt - Mü ®i vµo hiÖu lùc sau h¬n 5 n¨m ®µm ph¸n ký kÕt vµ chê phª chuÈn cña quèc héi hai n­íc. Kim ng¹ch xuÊt nhËp khÈu hai n­íc sau sù kiÖn nµy ®· t¨ng lªn ®ét biÕn. §iÒu nµy cµng chøng tá mét t­¬ng lai réng më cho c¸c doanh nghiÖp xuÊt khÈu ViÖt Nam t¹i thÞ tr­êng Mü. B¶ng 1: Kim ng¹ch XNK cña ViÖt Nam víi Mü 2000-2002 (§¬n vÞ: triÖu USD) N¨m 2000 2001 Th¸ng 12 ®Õn th¸ng 9 T¨ng 10 th¸ng 2002/2001 2000-2001 2001-2002 XuÊt khÈu 821,4 1.052,9 802,8 1.667,2 ↑100,1% NhËp khÈu 367,6 460,3 355,3 404,3 ↑13,8% Tæng XNK 1.189 1.513,2 1.158,1 2.071,5 ↑78,9% (Nguån: Vô ¢u Mü – Bé Th­¬ng M¹i ViÖt Nam) ChØ m­êi th¸ng sau khi HiÖp ®Þnh ViÖt - Mü ®i vµo hiÖu lùc, th­¬ng m¹i hai chiÒu “bïng næ” theo chiÒu h­íng tÝch cùc. XuÊt khÈu cña ViÖt Nam sang Mü ®¹t 1.667,2 triÖu USD, t¨ng gÊp ®«i so víi cïng kú n¨m 2001 vµ cao h¬n 860 triÖu USD so víi tæng kim ng¹ch c¶ n¨m 2001. Cßn nhËp khÈu tõ Mü ®¹t 404,3 triÖu USD, t¨ng 13,8% so víi cïng kú n¨m 2001. BiÓu ®å d­íi ®©y cho ta thÊy râ h¬n sù chuyÓn biÕn v­ît bËc trong ho¹t ®éng xuÊt khÈu cña ViÖt Nam sang Mü. C¸c chuyªn gia dù ®o¸n th­¬ng m¹i hai chiÒu gi÷a hai n­íc sÏ ®¹t tíi 1,8 – 2 tØ USD trong n¨m 2002. Sau khi HiÖp ®Þnh ®­îc phª chuÈn, c¸c nhµ ®Çu t­ Mü thi nhau ®Çu t­ vµo c¸c khu chÕ xuÊt ®Ó s¶n xuÊt hµng xuÊt khÈu sang Mü vµ mét n¨m sau khi HiÖp ®Þnh cã hiÖu lùc chÝnh lµ lóc thuËn lîi nhÊt cho nh÷ng l« hµng chÕ xuÊt ®Çu tiªn ®­îc tung vµo thÞ tr­êng Mü. NhiÒu chñ doanh nghiÖp cho biÕt: “§iÒu khiÕn chóng t«i chän ®Çu t­ vµo ViÖt Nam mµ kh«ng ph¶i lµ c¸c n­íc l¸ng giÒng kh¸c chÝnh lµ do sù phª chuÈn HiÖp ®Þnh Th­¬ng m¹i. NÕu kh«ng cã nã, chóng t«i kh«ng thÓ tån t¹i l©u dµi víi møc thuÕ 45%. Thø ®Õn lµ nh÷ng kü n¨ng vµ sù cèng hiÕn thËt ®¸ng kÓ cña c¸c c«ng nh©n ViÖt Nam, yÕu tè mÊu chèt cña thµnh c«ng.” TrÝch bµi: “XuÊt khÈu vµo Mü, doanh nghiÖp cßn thiÕu nhiÒu ®iÒu kiÖn” T¹p chÝ Kinh tÕ ViÖt Nam & ThÕ giíi, sè 1143, 24/11/2002 Tr­íc khi cã HiÖp ®Þnh, nhiÒu doanh nghiÖp ph¶i xuÊt hµng vµo Mü qua n­íc thø 3 ®Ó tr¸nh rµo c¶n vÒ thuÕ. §iÒu nµy phÇn nµo lµm gi¶m con sè thùc cña hµng ViÖt Nam xuÊt vµo Mü. 3. Ph©n tÝch mét sè mÆt hµng xuÊt khÈu chñ lùc cña ViÖt Nam sang Mü Chñng lo¹i hµng xuÊt cña ViÖt Nam sang Mü kh¸ ®a d¹ng, trong ®ã c¸c mÆt hµng chñ lùc trong nhiÒu n¨m vÉn lµ 1. Thñy h¶i s¶n; 2. Giµy dÐp c¸c lo¹i; 3. DÇu th«; 4. Cµ phª; 5. Hµng dÖt may; 6. H¹t ®iÒu; 7. Hµng thñ c«ng mü nghÖ; 8. G¹o. Cã thÓ thÊy, c¸c mÆt hµng xuÊt khÈu chñ yÕu cña ViÖt Nam sang Mü lµ c¸c hµng n«ng l©m h¶i s¶n víi kim ng¹ch chiÕm kho¶ng 60% tæng kim ng¹ch xuÊt khÈu sang Mü (chiÕm kho¶ng 30% tæng kim ng¹ch xuÊt khÈu cña ViÖt nam sang thÞ tr­êng thÕ giíi). XuÊt khÈu hµng n«ng s¶n lµ thÕ m¹nh, ®ång thêi còng lµ ®iÓm yÕu cña ViÖt Nam v× xuÊt khÈu nh÷ng hµng nµy phôc thuéc rÊt nhiÒu vµo yÕu tè tù nhiªn, vµo thêi vô vµ sù biÕn ®éng cña gi¸ c¶ trªn thÞ tr­êng. HiÖp ®Þnh th­¬ng m¹i ViÖt Mü cã hiÖu lùc kÐo theo hµng xuÊt khÈu cña ViÖt Nam sang Mü ®­îc h­ëng møc thuÕ ®·i ngé tèi huÖ quèc cña Mü (MFN), møc thuÕ nµy trung b×nh chØ kho¶ng tõ 3-4% so víi møc 40% tr­íc khi HiÖp ®Þnh cã hiÖu lùc. B¶ng sau ®©y cho thÊy møc thuÕ nhËp khÈu cña Mü ®èi víi c¸c mÆt hµng n«ng s¶n ViÖt Nam vµo Mü tr­íc vµ sau khi HiÖp ®Þnh th­¬ng m¹i ViÖt -Mü cã hiÖu lùc: B¶ng 2: ThuÕ nhËp khÈu cña Mü lªn c¸c mÆt hµng n«ng s¶n cña ta tr­íc vµ sau HiÖp ®Þnh th­¬ng m¹i (BTA) cã hiÖu lùc STT Tªn mÆt hµng Tr­íc BTA Sau BTA 1 H¶i s¶n 25-30% 4-15% 2 §a sè c¸c s¶n phÈm tõ cµ phª, Mü kh«ng ®¸nh thuÕ trõ Vá h¹t cµ phª 10% 0% 3 G¹o s¬ chÕ 35% 12,2% 4 Cao su 0-35% 0% 5 H¹t ®iÒu 0,9% 0% 6 Rau qu¶ 20,8% 5,4% (Nguån: Vô chÝnh s¸ch tµi chÝnh - Bé Th­¬ng m¹i ViÖt Nam) D­íi ®©y lµ mét sè ph©n tÝch vÒ kh¶ n¨ng xuÊt khÈu cña mét sè mÆt hµng chñ lùc cña ViÖt Nam vµo thÞ tr­êng Mü: 3.1 Thñy s¶n Thñy s¶n lµ mét trong nh÷ng thÕ m¹nh xuÊt khÈu giµu tiÒm n¨ng cña ViÖt Nam vµ lµ mÆt hµng xuÊt khÈu lín nhÊt cña ViÖt Nam sang thÞ tr­êng Mü. Tèc ®é t¨ng tr­ëng xuÊt khÈu b×nh qu©n trong vßng 12 n¨m qua lµ 20% (Nguån: Bé Th­¬ng m¹i ViÖt Nam). ViÖt Nam ®­îc xÕp thø 29 trªn thÕ giíi vÒ xuÊt khÈu thñy s¶n. ThÞ tr­êng xuÊt khÈu chñ yÕu cña ViÖt Nam lµ EU, Canada, Mü, NhËt B¶n vµ Trung Quèc. C¸c ®èi thñ c¹nh tranh chÝnh cña ViÖt Nam trªn thÞ tr­êng Mü lµ Th¸i Lan vµ Ên §é. C¸c n­íc nµy cã lîi thÕ h¬n ViÖt Nam lµ ®· ph¸t triÓn ®­îc ngµnh c«ng nghiÖp chÕ biÕn hµng thñy s¶n xuÊt khÈu nªn ®· t¨ng ®­îc hµm l­îng chÕ biÕn, t¹o ra ®­îc s¶n phÈm cã chÊt l­îng tèt, ®¸p øng ®­îc nhu cÇu tiªu dïng cña nhiÒu tÇng líp. ¦u thÕ lín nhÊt cña hµng thñy s¶n ViÖt Nam ë thÞ tr­êng Mü lµ gi¸ c¶. Cã thÓ nãi vÒ mÆt gi¸ c¶, hµng ViÖt Nam cã kh¶ n¨ng c¹nh tranh trªn thÞ tr­êng nµy (c¸ tra, basa cña ViÖt Nam xuÊt khÈu sang Mü víi gi¸ thÊp h¬n gi¸ c¸ catfish cña Mü kho¶ng 1USD/pound). Tuy nhiªn, yªu cÇu vÒ vÖ sinh an toµn thùc phÈm lµmét trong nh÷ng trë ng¹i chÝnh mµ c¸c doanh nghiÖp s¶n xuÊt, chÕ biÕn thñy h¶i s¶n cña ViÖt Nam ph¶i v­ît qua nh»m n©ng c¸o uy tÝn cña hµng hãa ViÖt Nam vµ ®­îc ng­êi tiªu dïng chÊp nhËn, ch­a kÓ ®Õn viÖc yªu cÇu vÒ vÖ sinh an toµn thùc phÈm lµ mét trong nh÷ng rµo c¶n kü thuËt mµ Mü cã thÓ ¸p dông ®Ó h¹n chÕ hµng hãa cña ViÖt Nam x©m nhËp thÞ tr­êng Mü. 3.2 Giµy dÐp HiÖn nay ViÖt Nam ®øng thø ba Ch©u ¸ (sau Trung Quèc vµ Indonesia) vÒ xuÊt khÈu giµy dÐp. (Nguån: Vô ChÝnh s¸ch tµi chÝnh - Bé Th­¬ng M¹i ViÖt Nam). Cã thÓ nãi nhãm hµng nµy lµ nhãm hµng cã kh¶ n¨ng c¹nh tranh cao cña ViÖt Nam. Tuy nhiªn, hµng hãa cña ta chñ yÕu ®­îc s¶n xuÊt theo ph­¬ng thøc gia c«ng, gi¸ trÞ gia t¨ng chØ chiÕm kho¶ng 20-30% tæng gi¸ trÞ xuÊt khÈu, cßn l¹i lµ gi¸ trÞ nguyªn vËt liÖu nhËp ngo¹i. Nh­ vËy mÆc dï kim ng¹ch xuÊt khÈu cña nhãm nµy cao nh­ng l­îng ngo¹i tÖ thùc thu l¹i kh«ng lín. Nh÷ng ®iÓm m¹nh cña ngµnh da giµy cã thÓ kÓ ra nh­ sau: Ng­êi lao ®éng khÐo lÐo vµ gi¸ lao ®éng rÎ. ChÊt l­îng giµy dÐp, ®å da ®· ®­îc kh¸ch hµng quèc tÕ chÊp nhËn vµ ®· cã kh¸ch hµng t­¬ng ®èi æn ®Þnh. §· thu hót ®­îc c¸c nhµ ®Çu t­ thuéc c¸c n­íc NICs t¹o ®iÒu kiÖn cho hµng da giµy ViÖt Nam thay thÕ s¶n phÈm tr­íc ®©y cña hä xuÊt khÈu sang c¸c thÞ tr­êng EU, B¾c Mü, §«ng ¸. Tuy nhiªn, ngµnh nµy cßn nhiÒu ®iÓm yÕu cÇn kh¾c phôc, ®ã lµ: C¬ cÊu ngµnh ch­a hoµn chØnh, chÊt l­îng thuéc da kÐm nªn nguyªn liÖu cho s¶n xuÊt phô thuéc nhiÒu vµo n­íc ngoµi (60% nguyªn liÖu ph¶i nhËp khÈu). C¸c doanh nghiÖp ch­a cã kh¶ n¨ng quan hÖ trùc tiÕp víi kh¸ch hµng ®Ó x._. c«ng – nghÜa lµ h¹t ®iÒu made-in-mét n­íc kh¸c. C¸ch lµm nµy t¹o tiÒn lÖ cho c¸c doanh nghiÖp ViÖt Nam tÝnh l­êi biÕng, kh«ng th­êng xuyªn tham gia, cä x¸t thÞ tr­êng thÕ giíi ®Ó thu hót kh¸ch hµng, cñng cè vÞ thÕ hµng hãa cña ViÖt Nam trªn thÕ giíi. Nguy h¹i h¬n, viÖc c«ng ty n­íc ngoµi ®ßi ghi s¶n phÈm cña ViÖt Nam d­íi th­¬ng hiÖu cña hä th× qu¶ lµ ®au xãt. V× nh­ vËy mét ngµy nµo ®ã, tù ViÖt nam sÏ ®¸nh mÊt th­¬ng hiÖu nh÷ng hµng hãa xuÊt khÈu cã thÕ m¹nh cña m×nh. * ý thøc vÒ x©y dùng mét th­¬ng hiÖu quèc gia cña c¸c doanh nghiÖp cßn rÊt mê nh¹t Tõ nh÷ng hiÖn t­îng û l¹i lµm gia c«ng cho n­íc ngoµi, chÞu chÊp nhËn sö dông th­¬ng hiÖu cña n­íc ngoµi cho hµng cña m×nh cña c¸c doanh nghiÖp ViÖt Nam nh­ nãi trªn ®· chøng tá mét thùc tÕ, c¸c doanh nghiÖp ch­a ý thøc hÕt ®­îc tÇm quan träng cña viÖc x©y dùng mét th­¬ng hiÖu quèc gia. X©y dùng th­¬ng hiÖu quèc gia chÝnh lµ b­íc ®Çu ®Ó më réng qui m« kinh doanh cña c¸c doanh nghiÖp xuÊt khÈu ViÖt Nam hiÖn vÉn ®ang ho¹t ®éng rÊt manh món. §Æc biÖt víi bèi c¶nh nÒn kinh tÕ thÕ giíi hiÖn nay lµ phÇn lín thÞ tr­êng thÕ giíi ®· ®­îc chia phÇn cho mét sè c«ng ty ®a quèc gia chi phèi. NÕu c¸c doanh nghiÖp ViÖt Nam kh«ng hîp t¸c l¹i th× kh«ng thÓ cã ®ñ søc m¹nh ®Ó ®øng v÷ng trªn thÞ tr­êng n­íc ngoµi. H¬n n÷a, nÕu b¶n th©n c¸c doanh nghiÖp ch­a tù hiÓu hÕt ®­îc lîi Ých cña “th­¬ng hiÖu quèc gia” th× ®ã chÝnh lµ nghÜa vô cña Nhµ n­íc trong viÖc lËp chiÕn l­îc x©y dùng cho h×nh ¶nh hµng hãa cña quèc gia m×nh. 2.2 Nhµ n­íc cÇn tiÕp thÞ cho h×nh ¶nh cña “Made-in-Vietnam” ë thÞ tr­êng Mü theo h­íng nµo Theo ®¸nh gi¸ cña c¸c chuyªn gia, Ên t­îng ë Mü ®èi víi hµng ViÖt Nam nhËp khÈu vµo Mü nh×n chung ch­a cã g× s©u s¾c. Bëi v× ng­êi Mü nãi chung chØ míi hiÓu ViÖt Nam qua chiÕn tranh, ch­a ph¶i lµ ng­êi tiªu dïng quen thuéc hµng hãa ViÖt Nam. §©y lµ thuËn lîi cho ViÖt Nam, nghÜa lµ “kh«ng xÊu, kh«ng tèt”. NÕu tõ thêi ®iÓm nµy, hµng hãa “Made in Vietnam” cã Ên t­îng ngµy mét tèt ®Ñp th× ®©y lµ c¸ch chiÕm lÜnh tõng b­íc thÞ tr­êng Mü mét c¸ch v÷ng ch¾c. §©y còng lµ ®iÒu diÔn ra víi hµng “Made in Japan”, b¾t ®Çu tõ con sè kh«ng, ngµy nay “Made in Japan” cã Ên t­îng lµ hµng chÊt l­îng cao vµ uy tÝn lín trªn thÞ tr­êng Mü. Nh­ng nÕu ngay tõ ®Çu, t¹o Ên t­îng “tiªu cùc” ®èi víi hµng ViÖt Nam th× viÖc söa ch÷a c¸c hÖ qu¶ tiªu cùc sÏ rÊt khã kh¨n. C¸c c¬ quan chøc n¨ng Nhµ n­íc còng nh­ c¸c doanh nghiÖp vµ doanh nh©n cÇn ®Ò ra chiÕn l­îc vµ c¬ chÕ lµm cho “Made in Vietnam” ®i vµo thÞ tr­êng Mü t­¬ng tù nh­ con ®­êng cña “Made in Japan”. Nh·n hiÖu “Made in China” ®ang rÊt næi tiÕng ë Mü, nh­ng ®· cã mét sè mÆt hµng bÞ tiÕng xÊu vÒ chÊt l­îng vµ ®ang bÞ lo¹i. Thùc tÕ thÊy r»ng: Mçi n­íc ph¶i xuÊt ph¸t tõ ®iÒu kiÖn vµ bèi c¶nh quèc tÕ riªng cña n­íc m×nh ®Ó tù x©y dùng mét chiÕn l­îc tiÕp thÞ hîp lý nh»m chiÕm lÜnh thÞ phÇn trªn thÞ tr­êng Mü. Kh«ng thÓ n­íc nµo b¾t ch­íc n­íc nµo, song cã thÓ nh×n theo mµ häc tËp kinh nghiÖm. C¸c kinh nghiÖm cô thÓ ®­îc c¸c n­íc kh¸c ¸p dông trong chiÕn l­îc x©y dùng h×nh ¶nh cho hµng hãa quèc gia t¹i Mü cã thÓ kÓ ra nh­ sau: - Nghiªn cøu ®Ó ph©n chia thÞ tr­êng Mü thµnh nhiÒu líp, nhiÒu bé phËn kh¸c nhau, råi t×m kÏ hë cho nh÷ng hµng hãa dÞch vô mµ ta cã lîi thÕ ®¸p øng nhÊt. Nhµ n­íc cÇn cã chiÕn l­îc tiÕp thÞ chung cho hµng hãa cña c¶ n­íc, tõng doanh nghiÖp còng ph¶i tù x©y dùng chiÕn l­îc tiÕp thÞ riªng cho s¶n phÈm cña m×nh. Nhµ n­íc kh«ng thÓ lµm thay c«ng viÖc tiÕp thÞ thuéc tr¸ch nhiÖm cña doanh nghiÖp. Song trong viÖc tiÕp thÞ, vai trß bµ ®ì cña Nhµ n­íc, c¸c HiÖp héi lµ ®iÒu rÊt quan träng. - HiÖn ®ang tån t¹i hai lo¹i “quan ®iÓm tiÕp thÞ” trong viÖc t¨ng nhanh hµng xuÊt sang Mü: Quan ®iÓm “tiÒn nµo cña nÊy”. Th­êng ®­îc hiÓu lµ hµng rÎ vµ chÊt l­îng t­¬ng øng, b¸n cho nh÷ng tÇng líp d©n c­ cã thu nhËp thÊp. HiÖn Trung Quèc ®ang theo ®uæi chiÕn l­îc nµy, song ph¶i cã søc c¹nh tranh lín nh­ Trung Quèc míi cã hiÖu qu¶, bëi v× hiÖn cã nhiÒu n­íc ®ang ph¸t triÓn kh¸c còng tham gia vµo cuéc c¹nh tranh “kiÓu nµy” rÊt gay g¾t trªn thÞ tr­êng Mü. ThËm chÝ Trung Quèc dïng chiÕn thuËt “chÞu lç” ®Ó chiÕm lÜnh thÞ tr­êng, giµnh thÞ phÇn trong b­íc ®i ban ®Çu. Quan ®iÓm “ChÊt l­îng cao – Nh·n hiÖu næi tiÕng”. Cã thÓ nªu vÝ dô nh­: Qu¶ cam b×nh th­êng b¸n trªn thÞ tr­êng Mü lµ 1USD nh­ng nÕu do h·ng Sunkist b¸n vµ cã d¸n thªm nh·n “Sunkist” th× gi¸ lµ 1,8USD. Chªnh lÖch ®ã lµ c¸i gi¸ cña nh·n hiÖu næi tiÕng. ViÖt Nam cã thÓ liªn doanh s¶n xuÊt c¸c chi tiÕt víi c¸c h·ng næi tiÕng ®Ó s¶n xuÊt c¸c chi tiÕt, linh kiÖn ®Æc biÖt lµ nh÷ng chi tiÕt ®ßi hái sù khÐo lÐo vµ nhiÒu søc lao ®éng. Tuy ban ®Çu, quan ®iÓm “tiÒn nµo cña nÊy” lµ dÔ thùc hiÖn h¬n, song vÒ l©u dµi ph¶i cã ý thøc tiÕn dÇn lªn “ChÊt l­îng cao – nh·n hiÖu næi tiÕng” Lîi thÕ so s¸nh lín nhÊt cña ViÖt Nam lµ nguån nh©n lùc vµ t­¬ng lai ph¸t triÓn cña kinh tÕ thÕ giíi sÏ dùa chñ yÕu vµo trÝ tuÖ vµ n¨ng lùc con ng­êi. Lµ n­íc ®i sau, ®Ó thu hÑp kho¶ng c¸ch ph¸t triÓn so víi thÕ giíi bªn ngoµi, ®Ó ph¸t huy lîi thÕ so s¸nh lín nhÊt cña m×nh vµ n©ng cao dÇn kh¶ n¨ng c¹nh tranh trªn thÞ tr­êng thÕ giíi, ngay tõ b©y giê ViÖt Nam kh«ng thÓ kh«ng tÝnh ®Õn con ®­êng “nh·n hiÖu næi tiÕng” ®Ó tõng b­íc n©ng cao uy tÝn cña “Made in Vietnam”. - Khi b¾t ®Çu xuÊt khÈu mét mÆt hµng míi nµo ®ã, ph¶i t¹o ngay “Ên t­îng tèt” trong ng­êi tiªu dïng Mü. Muèn vËy kh«ng nªn ch¹y theo sè l­îng nhiÒu trong khi chÊt l­îng ch­a b¶o ®¶m. Lµm chËm mµ ch¾c, ph¸t huy lîi thÕ cña ng­êi ®i sau. “Thµnh c«ng nhá, ch¾c dÇn lªn” h¬n lµ “Lµm to råi thÊt b¹i, sÏ rÊt khã söa”. 3. T¨ng c­êng c«ng t¸c vËn ®éng hµnh lang ë tÇm vÜ m« hç trî cho c¸c doanh nghiÖp (Lobby) 3.1 Vai trß cña Lobby trong c«ng viÖc kinh doanh t¹i Mü Nh­ ®· nªu ë phÇn c¸c phÇn tr­íc, hÖ thèng luËt ph¸p cña Mü næi tiÕng lµ r¾c rèi. ViÖt Nam ®· cã bµi häc kinh nghiÖm x­¬ng m¸u trong vô c¸ catfish vµ th­¬ng hiÖu vµ trong t­¬ng lai kh«ng biÕt nh÷ng có ®¸nh “bÊt ngê” vµ “®óng luËt” nµo ®ang chê ®ãn c¸c doanh nghiÖp ViÖt Nam n÷a. Cã thÓ thÊy trong c¸c vô kiÖn c¸o, c¸c doanh nghiÖp Mü rÊt giái trong viÖc “vËn ®éng hµnh lang” (Lobby) nhÊt lµ vËn ®éng sù ñng hé thËm chÝ g©y søc Ðp víi c¸c NghÞ sÜ Quèc héi. Lobby ®· trë thµnh mét “nhu cÇu kh«ng thÓ thiÕu” trªn thÞ tr­êng Mü, nhÊt lµ khi cÇn gi¶i quyÕt tranh chÊp. ThËm chÝ n¨m 1946, Mü ®· ban hµnh “LuËt Lobby”. Ai muèn lµm nghÒ “lobby” ph¶i ®¨ng ký, s¸u th¸ng mét lÇn ph¶i c«ng khai b¸o c¸o nh÷ng vô viÖc ®· vµ ®ang lµm, kÕt qu¶ ra sao, sè l­îng tiÒn thï lao thu ®­îc qua ho¹t ®éng lobby... ViÖt Nam nÕu kh«ng lµm quen vµ kh«ng biÕt c¸ch vËn dông Lobby vµo nh÷ng vô tranh chÊp t¹i Mü th× khã cã thÓ ®øng v÷ng ®­îc. 3.2 Mét sè kinh nghiÖm cho ViÖt Nam trong ho¹t ®éng “Lobby” t¹i Mü Kh¸c víi nhiÒu n­íc, Mü thùc hiÖn nhÊt qu¸n thÓ chÕ “ph©n chia quyÒn lùc” gi÷a c¸c bé phËn kh¸c nhau trong hÖ thèng chÝnh trÞ. C¸c bé phËn nµy võa hç trî l¹i võa kiÓm so¸t vµ kiÒm chÕ lÉn nhau trong qu¸ tr×nh ho¹t ®éng. Ng­êi ta cho r»ng: HÖ thèng chÝnh trÞ “ph©n quyÒn cao ®é” lµ ®Æc tr­ng ®éc ®¸o cña n­íc Mü. Trªn mét vÊn ®Ò, cã thÓ do nhiÒu tæ chøc kh¸c nhau gi¶i quyÕt tïy theo tõng mÆt cña vÊn ®Ò. VÝ dô: Th«ng th­êng ë c¸c n­íc kh¸c, viÖc ®iÒu hµnh xuÊt nhËp khÈu thuéc thÈm quyÒn cña Bé Th­¬ng m¹i, nh­ng ë Mü, tuy cã ®Õn 5 c¬ quan th­¬ng m¹i (Bé th­¬ng m¹i, §¹i diÖn th­¬ng m¹i, Uû ban th­¬ng m¹i quèc tÕ, Uû ban th­¬ng m¹i liªn bang, Uû ban th­¬ng m¹i liªn tiÓu bang), song viÖc “cÊm nhËp khÈu c¸ basa ViÖt Nam” l¹i kh«ng xuÊt ph¸t tõ c¬ quan Th­¬ng M¹i mµ lµ tõ yªu cÇu cña mét nhãm ng­ d©n vµ mét sè NghÞ sÜ cña vïng ®ã nªu ra, so¹n thµnh LuËt tr×nh Quèc héi. HÖ thèng quyÒn lùc r¾c rèi nh­ vËy ®· khiÕn Lobby ®· trë thµnh mét “nhu cÇu kh«ng thÓ thiÕu” trªn thÞ tr­êng Mü, nhÊt lµ khi cÇn gi¶i quyÕt tranh chÊp. Thùc hiÖn Lobby tr­íc hÕt lµ thuª ®óng ng­êi lµm lobby, t×m ®óng cöa ®Ó gâ, chän ®óng ng­êi ®Ó ®èi tho¹i, gi¶i quyÕt ®óng vÊn ®Ò... (ViÖc thuª nµy ph¶i ®óng theo qui ®Þnh cña LuËt ph¸p Mü). NhiÖm vô cña §¹i sø t¹i Mü lµ lµm lobby, t×m ®óng ng­êi lµm lobby cho tõng vÊn ®Ò. §Ó lµm ®­îc nhiÖm vô nµy, §¹i sø cÇn ®­îc sù hËu thuÉn cña ChÝnh phñ m×nh vµ §¹i sø qu¸n cÇn cã c¸n bé cã kh¶ n¨ng ®¸p øng tèt nhiÖm vô nµy. * Quèc héi thø 3 HiÕn ph¸p cña Mü ®· ph©n chia râ rµng 3 vßng quyÒn lùc lµ LËp ph¸p thuéc Quèc héi; Hµnh ph¸p thuéc Tæng thèng vµ T­ ph¸p thuéc tßa ¸n. Song c¸c doanh nh©n n­íc ngoµi lµm ¨n t¹i Mü th­êng truyÒn tai nhau vÒ mét vßng quyÒn lùc thø t­ n÷a, ®ã lµ “Quèc héi thø 3” (sau Th­îng viÖn vµ H¹ viÖn). “Quèc héi thø 3” nµy bao gåm c¸c nghÞ sÜ, c¸n bé n»m trong bé m¸y Quèc héi, chñ tÞch c¸c Uû ban, luËt s­, nh©n viªn qu¶n lý lobby... Lµ nh÷ng ng­êi cã quyÒn, th¹o viÖc vµ ®a sè lµ nh÷ng nh©n viªn cò cña Quèc héi, néi c¸c, cã nhiÒu mèi quan hÖ víi nhiÒu chÝnh giíi còng nh­ víi c¸c nhãm kh¸c nhau trong x· héi Mü. Chän ng­êi lµm lobby tr­íc hÕt nh»m vµo nh÷ng nh©n vËt nµy. §iÒu nµy ®ßi hái ®¹i sø vµ nh©n viªn sø qu¸n ch¼ng nh÷ng cã n¨ng lùc tiÕp cËn, vËn ®éng mµ cßn ph¶i cã nhiÖm kú t­¬ng ®èi dµi. NhiÖm kú dµi lµ cÇn thiÕt cho c«ng viÖc Lobby ®Ó duy tr× tÝnh “liªn tôc” cña c¸c mèi quan hÖ ®· thiÕt lËp ®­îc. Khi tiÕn hµnh Lobby ph¶i thËn träng ®Ó tr¸nh bÞ qui kÕt hèi lé quan chøc Nhµ n­íc. * T×m kiÕm “B¹n ®ång minh” vµ x©y dùng mét “m¹ng l­íi ®ång minh” Khi cã vÊn ®Ò ph¸t sinh tranh chÊp th× tr­íc hÕt, cÇn nghiªn cøu xem nã ®ông ch¹m ®Õn lîi Ých cña cö tri khu vùc nµo vµ ai lµ nghÞ sÜ cña vïng ®ã, ®Ó x¸c ®Þnh ®óng ng­êi lµm Lobby. Bëi v× kh«ng nghÞ sÜ nµo l¹i kh«ng b¶o vÖ “®Õn cïng” lîi Ých cña nh÷ng ng­êi ®· bÇu hä. TiÕp ®ã lµ t×m kiÕm “B¹n ®ång minh” cho m×nh. “B¹n ®ång minh” cã thÓ lµ mét ng­êi b¹n, mét chÝnh kh¸ch hay mét ng­êi cã thiÖn c¶m víi ta; hoÆc cã thÓ lµ mét kh¸ch hµng, mét nhµ ®Çu t­ hay mét c«ng ty, tËp ®oµn ®ang hoÆc sÏ lµm ¨n víi ta; còng cã thÓ lµ mét bé phËn d©n c­ Mü cã c¶m t×nh víi mét ®iÒu g× ®ã ë ViÖt Nam; hoÆc mét hay nhiÒu nhãm cã lîi Ých liªn quan ®Õn ViÖt Nam... Trong ®Èy m¹nh hµng hãa xuÊt khÈu vµo thÞ tr­êng Mü, ®ång minh lµ nh÷ng nhµ ®Çu t­ Mü ®ang lµm ¨n ë ViÖt Nam, nh÷ng b¹n hµng cña ViÖt Nam trªn n­íc Mü, nh÷ng quan chøc hoÆc chÝnh kh¸ch cã thiÖn c¶m víi viÖc ph¸t triÓn quan hÖ ViÖt – Mü.. Nh÷ng chÝnh kh¸ch ®· tõng gãp phÇn ®Èy nhanh qu¸ tr×nh b×nh th­êng hãa quan hÖ ViÖt Mü, nh÷ng c«ng ty ®· tõng vµo ViÖt Nam trong thêi kú cßn cÊm vËn hoÆc ch­a cã HiÖp ®Þnh th­¬ng m¹i ViÖt-Mü... Trong vô tranh chÊp catfish võa qua, ®· cã rÊt nhiÒu c¸c doanh nghiÖp Mü lµm ¨n t¹i ViÖt Nam viÕt th­ lªn c¸c c¬ quan chøc n¨ng cña Mü ñng hé cho phÝa ViÖt Nam trong vô kiÖn, ®Æc biÖt lµ trong nç lùc thuyÕt phôc Bé Th­¬ng m¹i Mü coi ViÖt Nam lµ nÒn kinh tÕ thÞ tr­êng. CÇn x©y dùng mét m¹ng l­íi b¹n ®ång minh trªn nhiÒu lÜnh vùc. §Æc biÖt chó ý tíi nh÷ng ng­êi ViÖt ®ang sinh sèng t¹i Mü, cã nhiÖt t×nh víi sù nghiÖp ph¸t triÓn ®Êt n­íc, cÇn m¹nh d¹n göi nhiÒu ng­êi sang Mü häc vµ lµm ¨n ®Ó cïng tham gia t¹o dùng m¹ng l­íi nµy. Kinh nghiÖm cña Trung Quèc: Thanh niªn Trung Quèc ®­îc cö sang häc ë Mü kh¸ nhiÒu. §a sè häc xong lµ vÒ n­íc, song sè ë l¹i còng kh¸ ®«ng. Hä ë l¹i Mü còng ®Ó “phôc vô Tæ quèc” theo mét c¸ch kh¸c cña hä. Ngoµi ra cßn ph¶i tÝnh ®Õn nh÷ng ng­êi trong hÖ thèng quyÒn lùc chÝnh trÞ Mü kh«ng thiÖn c¶m víi viÖc ph¸t triÓn quan hÖ ViÖt – Mü. §ång thêi cßn ph¶i chó ý ®Õn ¶nh h­ëng cña nh÷ng phÇn tö ng­êi ViÖt chèng ph¸ quan hÖ ViÖt-Mü nãi chung vµ quan hÖ kinh tÕ ViÖt-Mü nãi riªng. 4. §Èy nhanh lé tr×nh gia nhËp Tæ chøc th­¬ng m¹i quèc tÕ (WTO) ViÖt Nam b¾t ®Çu ®Ö ®¬n xin gia nhËp vµo Tæ chøc th­¬ng m¹i quèc tÕ – WTO vµo n¨m 1995 vµ cho tíi nay vÉn ®ang trong qu¸ tr×nh ®µm ph¸n cho viÖc gia nhËp. Theo kÕ ho¹ch, ViÖt Nam hi väng sÏ hoµn thµnh viÖc gia nhËp vµo WTO tr­íc n¨m 2005. ViÖt Nam chÞu rÊt nhiÒu bÊt lîi trong viÖc b¶o vÖ quyÒn lîi cña m×nh trªn tr­êng quèc tÕ nÕu kh«ng ®Èy nhanh qu¸ tr×nh héi nhËp WTO. Khi c¸c c«ng cô trùc tiÕp ®iÒu tiÕt nhËp khÈu bÞ h¹n chÕ, c¸c n­íc nhËp khÈu cã xu h­íng sö dông ngµy cµng nhiÒu c¸c biÖn ph¸p gi¸n tiÕp nh­ c¸c ¸p dông tiªu chuÈn vÒ vÖ sinh, kü thuËt ngÆt nghÌo ®èi víi hµng nhËp khÈu, hay vin vµo luËt chèng b¸n ph¸ gi¸ ®Ó b¶o vÖ cho lîi Ých cña c¸c nhµ s¶n xuÊt trong n­íc. WTO t¹o cho nh÷ng n­íc nhá nh­ ViÖt Nam mét s©n ch¬i b×nh ®¼ng víi nh÷ng c­êng quèc “khæng lå” vÒ kinh tÕ nh­ Mü, EU vµ Trung Quèc. Vµ khi x¶y ra tranh chÊp th­¬ng m¹i víi nh÷ng chµng khæng lå nµy, ViÖt Nam sÏ cã thÓ ¸p dông qui chÕ gi¶i quyÕt tranh chÊp cña WTO vµ ®øng ë vÞ trÝ ngang hµng víi nh÷ng n­íc nµy. Trong vô tranh chÊp c¸ catfish võa qua, phÝa Mü ®· sö dông tíi 8 triÖu USD cho ho¹t ®éng lobby ®Ó cã ®­îc nh÷ng ®iÒu luËt g©y tæn h¹i cho ngµnh xuÊt khÈu c¸ da tr¬n cña ViÖt Nam. NÕu lµ thµnh viªn cña WTO, viÖc theo kiÖn theo qui chÕ gi¶i quyÕt tranh chÊp cña WTO ch¾c ch¾n sÏ tèn Ýt kinh phÝ h¬n ®Ó ViÖt Nam cã thÓ lËt ng­îc l¹i thÕ trËn. H¬n n÷a, c¸c ®iÒu kiÖn ®Ó cã thÓ gia nhËp WTO ®ang cã xu h­íng ngµy cµng cao h¬n. C¸c yªu cÇu ®Æt ra ®èi víi nh÷ng thµnh viªn míi sÏ cao h¬n so víi nh÷ng thµnh viªn hiÖn nay khi hä gia nhËp tr­íc kia. Ch­¬ng tr×nh nghÞ sù Doha (Doha Development Agenda) cña WTO sÏ cã kh¶ n¨ng ®Æt ra nhiÒu ®iÒu kiÖn h¬n cho viÖc gia nhËp nµy. Nh­ vËy, ViÖt Nam cÇn ph¶i gia nhËp WTO tr­íc khi Ch­¬ng tr×nh nghÞ nµy kÕt thóc dù kiÕn vµo 1/1/2005. ViÖc kh«ng lµ thµnh viªn cña WTO cßn khiÕn ViÖt Nam ë vÞ trÝ v« cïng bÊt lîi trong viÖc c¹nh tranh víi c¸c n­íc ®ang ph¸t triÓn kh¸c ë thÞ tr­êng thø ba (tr­êng hîp nµy lµ thÞ tr­êng Mü). Cã thÓ lÊy Trung Quèc lµm vÝ dô ®iÓn h×nh. Trung Quèc lµ mét n­íc cã lîi thÕ so s¸nh kh¸ t­¬ng ®­¬ng víi ViÖt Nam trong viÖc s¶n xuÊt c¸c s¶n phÈm cã hµm l­îng lao ®éng cao. Tuy nhiªn, n­íc nµy ®· gia nhËp vµo WTO tõ n¨m 1999. Nh­ vËy Trung Quèc ®· ®­îc h­ëng lîi Ých trong th­¬ng m¹i quèc tÕ trong khi ViÖt Nam vÉn ch­a ®­îc h­ëng. Cuéc c¹nh tranh vèn ®· khèc liÖt víi hµng xuÊt khÈu cña Trung Quèc t¹i thÞ tr­êng Mü sÏ trë nªn cµng khèc liÖt h¬n. ViÖt Nam sÏ bÞ ¶nh h­ëng rÊt lín nÕu Trung Quèc ®­îc h­ëng chÕ ®é phi h¹n ng¹ch trong xuÊt khÈu hµng dÖt may b¾t ®Çu vµo n¨m 2005. 5. §Çu t­ c¬ së h¹ tÇng cho th­¬ng m¹i C¬ së h¹ tÇng phôc vô cho th­¬ng m¹i cã thÓ kÓ ra lµ: HÖ thèng giao th«ng vËn t¶i ®­êng bé, ®­êng hµng kh«ng, ®­êng biÓn, ®­êng thñy néi ®Þa; HÖ thèng cung cÊp ®iÖn, n­íc; HÖ thèng cung cÊp c¸c dÞch vô viÔn th«ng. C¬ së h¹ tÇng cho th­¬ng m¹i cña ViÖt Nam ®· cã nh÷ng c¶i thiÖn ®¸ng kÓ trong thêi gian gÇn ®©y. §Æc biÖt lµ nh÷ng c¶i c¸ch trong c«ng t¸c vËn hµnh ë c¸c c¶ng lµm t¨ng hiÖu qu¶ cña viÖc bèc dì container. Ngoµi ra, th¸ng 10/2001 LuËt H¶i quan míi ®­îc ra ®êi ®· gióp tinh gi¶n hãa c¸c thñ tôc h¶i quan cho hµng xuÊt nhËp khÈu. Kh«ng nh÷ng thÕ ViÖt Nam ®· cam kÕt sÏ ¸p dông nh÷ng nguyªn t¾c cña WTO vµo viÖc tÝnh trÞ gi¸ h¶i quan vµo cuèi n¨m 2003. ViÖt Nam còng ®· phª chuÈn C«ng ­íc vÒ vËn t¶i biÓn quèc tÕ (Convention on Facilitation of International Maritime Traffic) cña Tæ chøc Hµng h¶i quèc tÕ (International Maritime Organization), ®iÒu nµy ®· gióp thuËn lîi hãa cho ho¹t ®éng giao th«ng ®­êng biÓn gi÷a ViÖt Nam vµ c¸c n­íc ngoµi. Tuy nhiªn, hÖ thèng c¬ së h¹ tÇng cho th­¬ng m¹i cña ViÖt Nam cßn cÇn ®­îc tiÕp tôc c¶i thiÖn nhiÒu h¬n n÷a th× míi cã thÓ ®¸p øng ®­îc nh÷ng nhu cÇu ®Æt ra vµ theo kÞp ®­îc tèc ®é t¨ng tr­ëng cña th­¬ng m¹i trong t­¬ng lai. §Æc biÖt vÊn ®Ò c¶i c¸ch c¸c doanh nghiÖp nhµ n­íc ®éc quyÒn ho¹t ®éng kÐm hiÖu qu¶ trong lÜnh vùc nµy lµ v« cïng cÊp thiÕt. HËu qu¶ cña ®éc quyÒn lµ dÉn ®Õn chi phÝ cao vµ hiÖu qu¶ thÊp. Cã thÓ lÊy vÝ dô nh­: C­íc phÝ c¸c dÞch vô viÔn th«ng ë ViÖt Nam vÉn cßn qu¸ cao, vÝ dô, gi¸ l¾p ®Æt ®iÖn tho¹i t¹i Hµ Néi lµ 93 USD so víi møc gi¸ 68 USD ë Bangkok, 28 USD ë B¾c Kinh. C­íc 3 phót gäi ®iÖn tho¹i quèc tÕ tíi NhËt B¶n tõ Hµ Néi lµ 6,9 USD, gÊp ®«i so víi c­íc phÝ gäi tõ Bangkok, Jakarta vµ B¾c Kinh. Ngoµi ra, c¸c dÞch vô th­¬ng m¹i chÊt l­îng cao cña ViÖt Nam cßn ®ang thiÕu vµ kh«ng hiÖu qu¶. C¸c dÞch vô cña chÝnh phñ hiÖn t¹i d­êng nh­ dùa trªn c¬ së chÝnh phñ cung cÊp nh÷ng dÞch vô nµo mµ chÝnh phñ cho lµ cÇn thiÕt, chø kh«ng xuÊt ph¸t tõ nhu cÇu ®Ých thùc cña nhµ xuÊt khÈu. Trang 91 d­íi ®©y lµ B¶ng ph©n tÝch vÒ hiÖn tr¹ng Cë së h¹ tÇng liªn quan tíi th­¬ng m¹i cña ViÖt Nam. TrÝch dÉn tõ B¸o c¸o ph¸t triÓn 2003 cña Ng©n hµng ThÕ giíi. 6. T¹o dùng mét s©n ch¬i b×nh ®¼ng gi÷a c¸c thµnh phÇn kinh tÕ trong n­íc vµ ®Çu t­ n­íc ngoµi §©y lµ mét chñ tr­¬ng ®· ®­îc x¸c ®Þnh trong c¸c quyÕt ®Þnh cña §¶ng vµ Nhµ n­íc. CÇn xóc tiÕn nhanh nhiÖm vô nµy v× ®©y lµ ®iÒu kiÖn quan träng ®Ó võa thu hót thªm vèn ®Çu t­, võa phèi hîp lùc l­îng cña c¸c thµnh phÇn kinh tÕ xuÊt khÈu vµo Mü theo mét “chiÕn l­îc” ®· v¹ch ra cña Nhµ n­íc. Tèt nhÊt lµ kÐo cho ®­îc nhiÒu c«ng ty Mü ®Çu t­ vµo ViÖt Nam (kh«ng nhÊt thiÕt ph¶i xuÊt ph¸t tõ n­íc Mü mµ cã thÓ tõ nh÷ng n­íc kh¸c, n¬i hä ®ang cã mÆt) ®Ó lµm hµng xuÊt khÈu trë l¹i Mü. Nh­ vËy, võa cã thÓ ph¸t triÓn s¶n xuÊt trong n­íc võa ph¸t triÓn xuÊt khÈu sang thÞ tr­êng Mü v× c¸c doanh nghiÖp Mü ch¾c ch¾n sÏ th«ng th¹o vÒ thÞ tr­êng cña chÝnh hä h¬n bÊt cø mét doanh nghiÖp nµo. B¶ng 4: Thùc tr¹ng C¬ së h¹ tÇng phôc vô th­¬ng m¹i cña ViÖt Nam C¶ng/S©n bay VËn t¶i hµng kh«ng VËn t¶i ®­êng thuû néi ®Þa VËn t¶i ®­êng bé VËn t¶i ®­êng s¾t §iÖn ViÔn th«ng C¬ cÊu thÞ tr­êng C«ng ty nhµ n­íc §éc quyÒn nhµ n­íc Tµu lín thuéc së h÷u Nhµ n­íc Tµu nhá thuéc së h÷u t­ nh©n Xe t¶i c«ng vµ t­ Nhµ n­íc ®éc quyÒn Nhµ n­íc ®éc quyÒn Nhµ n­íc ®éc quyÒn ChÊt l­îng Hîp lý Tèt Tèt Tèt Tèt Kh«ng æn ®Þnh §iÖn thÕ thÊt th­êng Kh«ng æn ®Þnh * ChËm chÔ trong l¾p ®Æt ®­êng d©y míi. * Cã nhiÒu h¹n chÕ trong viÖc sö dông c¸c c«ng cô Internet phôc vô cho kinh doanh Gi¸ c¶ Cao Kh«ng cã Tïy vµo ®Þa ®iÓm C¹nh tranh Võa ph¶i Võa ph¶i Qu¸ cao HiÖu qu¶ ThÊp * C¶ng kh«ng ®ñ c«ng suÊt vËn hµnh container * S©n bay kh«ng ®ñ ph­¬ng tiÖn xö lý hµng ThÊp * Kh«ng ®ñ kho l¹nh * G©y chËm trÔ do biÖn ph¸p kiÓm tra an ninh l¹c hËu * Ph­¬ng tiÖn vµ kü thuËt bèc dì kh«ng tháa ®¸ng ThÊp N¨ng lùc qu¶n lý thÊp, kh«ng n¹o vÐt s«ng ngßi ®Çy ®ñ, thiÕu c¸c biÖn ph¸p an toµn ThÊp Ph¸t triÓn vµ duy tu ®­êng ch­a ®Çy ®ñ RÊt thÊp Kh«ng sö dông hÕt c«ng suÊt ®­êng s¾t RÊt thÊp TØ lÖ thÊt tho¸t rÊt lín ThÊp 7. Tæ chøc nghiªn cøu kü h¬n n÷a HiÖp ®Þnh th­¬ng m¹i ViÖt - Mü ChÝnh phñ hai n­íc ®· ph¶i tr¶i qua mét thêi gian dµi (h¬n 5 n¨m) ®Ó cã thÓ cho ra ®­îc mét HiÖp ®Þnh th­¬ng m¹i song ph­¬ng ViÖt-Mü lÞch sö. Song ®Ó thËt sù hiÓu ®­îc ý nghÜa cña c¸c ®iÒu kho¶n qui ®Þnh trong HiÖp ®Þnh th× cÇn ph¶i cã thùc tÕ tr¶i nghiÖm. V× vËy, kh«ng chØ ë c¬ quan Nhµ n­íc mµ c¶ trong hµng ngò doanh nghiÖp, nhÊt lµ c¸c Tæng c«ng ty lín cña Nhµ n­íc ph¶i tæ chøc nghiªn cøu kü h¬n n÷a HiÖp ®Þnh nµy ®Ó thùc hiÖn HiÖp ®Þnh cã hiÖu qu¶. Võa khai th¸c ®­îc c¸c mÆt thuËn lîi, võa v­ît qua ®­îc c¸c mÆt th¸ch thøc, nhÊt lµ ®Ó cã thÓ “thÝch øng nhanh h¬n” víi yªu cÇu ph¶i ®Èy nhanh ®µm ph¸n gia nhËp WTO vµ thùc hiÖn c¸c cam kÕt quèc tÕ kh¸c. Nghiªn cøu c¸c ®iÒu kho¶n trong HiÖp ®Þnh kh«ng chØ nghiªn cøu néi dung trùc tiÕp cña ®iÒu kho¶n mµ cßn ph¶i dù b¸o nh÷ng kh¶ n¨ng ph¸t sinh tranh chÊp trªn tõng vÊn ®Ò khi thùc hiÖn, ®Ó cã biÖn ph¸p ng¨n ngõa, ®èi phã. CÇn rót kinh nghiÖm vô “c¸ ba sa” võa qua. NÕu ngay tõ ®Çu, hiÓu ®­îc ®Æc ®iÓm cña thÞ tr­êng Mü, nhÊt lµ kh¶ n¨ng ph¸t sinh tranh chÊp ®Ó sö dông nh·n hiÖu hµng hãa mét c¸ch thÝch hîp th× cã lÏ ®· bít lóng tóng, chÞu “lÐp vÕ” nh­ võa råi. §ång thêi, nghiªn cøu nªn tËp trung vµo c¸c lÜnh vùc rÊt nh¹y c¶m lµ: (1) Tèi huÖ quèc; (2) §èi xö quèc gia; (3) TÝnh minh b¹ch c«ng khai; (4) C¸c tr­êng hîp ngo¹i lÖ; (5) VÊn ®Ò b¶o hé quyÒn së h÷u trÝ tuÖ. HiÖp ®Þnh th­¬ng m¹i ViÖt – Mü lµ mét c¬ së tèt cho ®µm ph¸n cña ViÖt Nam gia nhËp WTO. HiÖp ®Þnh nµy cïng víi GATT vµ c¸c hiÖp ®Þnh trong WTO lµ cã rÊt nhiÒu vÊn ®Ò t­¬ng ®ång, v× vËy, t×m hiÓu cÆn kÏ néi dung vµ c¸ch thøc vËn dông tõng ®iÒu kho¶n cña HiÖp ®Þnh lµ mét ®ßi hái kh«ng thÓ tho¸i t¸ch cña c¸c c¬ quan chøc n¨ng vµ c¸c doanh nghiÖp. Trªn ®©y em xin ®­îc phÐp ®­a ra mét sè gi¶i ph¸p c¶ trªn tÇm vi m« vµ vÜ m« nh»m gióp c¸c doanh nghiÖp xuÊt khÈu ViÖt Nam th©m nhËp thÞ tr­êng Mü. Cã thÓ nãi con sè nh÷ng gi¶i ph¸p trªn lµ v« cïng Ýt ái song trong giíi h¹n cña mét bµi khãa luËn tèt nghiÖp, em rÊt muèn tËp trung t×m hiÓu vµ ph©n tÝch s©u vµo c¸c gi¶i ph¸p cho nh÷ng vÊn ®Ò mang tÝnh cÊp thiÕt nhÊt trong ho¹t ®éng xu¸t khÈu cña c¸c doanh nghiÖp ViÖt Nam sang Mü hiÖn nay. . KÕt luËn HiÖp ®Þnh th­¬ng m¹i ViÖt – Mü ®­îc ký kÕt vµ cã hiÖu lùc ®· më cho c¸c doanh nghiÖp xuÊt khÈu ViÖt Nam lèi ®i vµo mét thÞ tr­êng giµu tiÒm n¨ng vµ cã nhu cÇu tiªu thô hµng hãa lín nhÊt trªn thÕ giíi. Thùc tÕ gÇn mét n¨m thùc hiÖn HiÖp ®Þnh, xuÊt khÈu cña ViÖt Nam ®· gÆt h¸i ®­îc rÊt nhiÒu thµnh c«ng trªn thÞ tr­êng nµy. Song kh«ng thµnh c«ng nµo lµ kh«ng ph¶i tr¶i qua nhiÒu khã nhäc, gian tru©n. ChÊp nhËn ®Æt ch©n vµo thÞ tr­êng Mü còng chÝnh lµ viÖc c¸c doanh nghiÖp ViÖt Nam chÊp nhËn ®­¬ng ®Çu kh«ng chØ víi c¸c doanh nghiÖp Mü m¹nh vµ cã nhiÒu kinh nghiÖm h¬n gÊp nhiÒu lÇn mµ cßn c¶ víi nh÷ng doanh nghiÖp tõ kh¾p c¸c quèc gia trªn thÕ giíi. Ng­êi ta nãi vµo thÞ tr­êng Mü nh­ vµo mét sßng b¹c nÕu tØnh t¸o vµ kh«n khÐo th× sÏ tån t¹i vµ “phÊt lªn” rÊt nhanh, nªn nhiÒu ng­êi ®æ x« vµo, nh­ng ®ång thêi còng lµ n¬i ®· tõng “ch«n cÊt” nh÷ng ng­êi kh«ng biÕt c¸ch lµm ¨n. §èi víi mét quèc gia mµ nÒn kinh tÕ míi chØ më cöa víi thÕ giíi ®­îc h¬n 15 n¨m th× nh÷ng vÊp v¸p, thÊt b¹i võa qua cña c¸c doanh nghiÖp ViÖt Nam trªn thÞ tr­êng Mü lµ ®iÒu khã tr¸nh khái. §iÒu quan träng lµ mçi mét lÇn vÊp ng· lµ mét lÇn c¸c doanh nghiÖp ph¶i tù rót ra bµi häc kinh nghiÖm vµ th«i thóc b¶n th©n m×nh tiÕp tôc häc hái, n©ng cao kiÕn thøc ®Ó kh«ng bÞ tôt hËu so víi ®èi thñ c¹nh tranh. Bªn c¹nh ®ã sù hç trî cña Nhµ n­íc vÒ mÆt chÝnh s¸ch vÜ m«, vµ ®èi ngo¹i còng v« cïng quan träng. Em hy väng bµi Khãa luËn nµy tuy nhá bÐ vµ ch¾c ch¾n cßn rÊt nhiÒu khiÕm khuyÕt song sÏ phÇn nµo mang l¹i cho nh÷ng ng­êi quan t©m tíi lÜnh vùc th­¬ng m¹i quèc tÕ nãi chung vµ th­¬ng m¹i ViÖt – Mü nãi riªng nh÷ng th«ng tin bæ Ých vµ cÇn thiÕt. Tµi liÖu tham kh¶o Tµi liÖu tiÕng ViÖt LÞch sö n­íc Mü – Lª Minh §øc – Nhµ xuÊt b¶n V¨n hãa th«ng tin, 1994 ViÖt Nam thùc hiÖn cam kÕt – B¸o c¸o ph¸t triÓn 2003, Ng©n hµng thÕ giíi phèi hîp víi Ng©n hµng ph¸t triÓn Ch©u ¸, 2002 ChiÕn l­îc ®èi ngo¹i cña Mü trong nh÷ng n¨m 90 – Vô Ch©u Mü, Bé Ngo¹i giao, 1995 T×m hiÓu luËt, chÝnh s¸ch th­¬ng m¹i, mét sè qui ®Þnh vµ thñ tôc trong bu«n b¸n víi Mü – Vô ¢u Mü, Bé Th­¬ng M¹i, 1995 Côc diÖn kinh tÕ thÕ giíi 2000 vµ Dù b¸o th­¬ng m¹i 2001, Bé Th­¬ng M¹i, 2001 Qui ®Þnh H¶i quan ®èi víi hµng hãa nhËp khÈu vµo thÞ tr­êng Mü, Phßng Th­¬ng m¹i vµ C«ng nghiÖp ViÖt Nam §­a c¸c s¶n phÈm vµo thÞ tr­êng Mü, C«ng ty luËt Russin&Vecchi (Mü), 2000 Tµi liÖu tiÕng Anh Doing Business in the United States – Ernst & Young Firm, 1991 Overview and compilation of US Trade Statutes, 1991 Edition Committee on ways and means – US House of Representative US Imports for Consumption at Customs Value from Vietnam, US Department of Commerce, June 2000 Following CRS Reports for Congress – Congressional Research Services, The Library of Congress, United States: Trade and Americas, Updated November 19, 2002; The Vietnam-US Bilateral Trade Agreement, Updated September 9, 2002; Vietnam-US Trade Agreement: Approval and Implementing Procedures, Updated September 7, 2001; Products Liability: A Legal Overview, Updated December 3, 2002; US Trade Report Overview 2002; US Trade Annual Report 2001; The Vietnam-US Textile Agreement Debate: Trade Patterns, Interests and Labor Rights, Updated June 21, 2002; Jackson-Vanik Amendement: A Survey, Updated September 22, 2000; B¸o, t¹p chÝ T¹p chÝ Ch©u Mü ngµy nay 2000 – 2002 T×m hiÓu hîp ®ång th­¬ng m¹i ViÖt – Mü – B¸o C«ng nghiÖp, sè 2, 14/1/2002 Ph¸p luËt vÒ hîp ®ång ë Hoa Kú – B¸o Th­¬ng m¹i, sè 1, th¸ng 1/2002 Gi¶i ph¸p thóc ®Èy xuÊt khÈu hµng dÖt may ViÖt Nam vµo Mü, Thêi b¸o kinh tÕ ViÖt Nam, sè 8, 18/1/2002. T×nh h×nh xuÊt khÈu sang Mü sau 11-9, B¸o ThÞ tr­êng t¹i chÝnh tiÒn tÖ, sè 21, 1/11/2001. Econet, Th«ng tÊn x· ViÖt Nam: Kinh tÕ ViÖt Nam & ThÕ giíi , 2002 Thêi b¸o kinh tÕ Sµi Gßn, Sè 34 – 40 T¹p chÝ Th­¬ng m¹i Thñy S¶n, sè th¸ng 9-12/2002 Trang web: US Department of Commerce US Office of Textiles and Apparel US International Trade Commission American Textile Manufacturers Institute US-Vietnam Trade Council Library of Congres phô lôc C¸n c©n th­¬ng m¹i ViÖt – Mü Giai ®o¹n tõ 1992 – th¸ng 9/2002 C¸n c©n th­¬ng m¹i ViÖt – Mü 2002 §¬n vÞ: TriÖu USD Th¸ng XuÊt khÈu NhËp khÈu C¸n c©n Th¸ng 1 35.20 101.60 -66.40 Th¸ng 2 36.00 87.70 -51.70 Th¸ng 3 41.10 90.50 -49.40 Th¸ng 4 39.20 134.00 -94.80 Th¸ng 5 45.10 151.60 -106.50 Th¸ng 6 40.10 226.90 -186.80 Th¸ng 7 48.40 238.20 -189.80 Th¸ng 8 34.00 288.70 -254.70 Th¸ng 9 45.20 252.00 -206.80 Tæng 364.20 1,571.20 -1,207.00 C¸n c©n th­¬ng m¹i ViÖt – Mü 2001 §¬n vi: TriÖu USD Th¸ng XuÊt khÈu NhËp khÈu C¸n c©n Th¸ng 1 26.50 58.40 -31.90 Th¸ng 2 31.60 50.00 -18.40 Th¸ng 3 31.50 56.50 -25.00 Th¸ng 4 28.90 82.30 -53.40 Th¸ng 5 77.50 78.80 -1.30 Th¸ng 6 27.00 102.20 -75.20 Th¸ng 7 30.70 103.80 -73.10 Th¸ng 8 38.60 119.00 -80.40 Th¸ng 9 33.10 89.00 -55.90 Th¸ng 10 40.60 124.20 -83.60 Th¸ng 11 54.40 93.00 -38.60 Th¸ng 12 40.00 96.00 -56.00 Tæng 460.30 1,052.90 -592.60 C¸n c©n th­¬ng m¹i ViÖt – Mü 2000 §¬n vÞ: TriÖu USD Th¸ng XuÊt khÈu NhËp khÈu C¸n c©n Th¸ng 1 42.00 66.90 -24.90 Th¸ng 2 29.20 63.00 -33.80 Th¸ng 3 39.90 60.00 -20.10 Th¸ng 4 31.70 50.90 -19.20 Th¸ng 5 26.00 59.30 -33.30 Th¸ng 6 34.80 70.00 -35.20 Th¸ng 7 29.70 77.80 -48.10 Th¸ng 8 26.80 76.00 -49.20 Th¸ng 9 22.40 69.30 -46.90 Th¸ng 10 28.60 109.10 -80.50 Th¸ng 11 26.50 56.20 -29.70 Th¸ng 12 29.90 62.80 -32.90 Tæng 367.60 821.40 -453.80 C¸n c©n th­¬ng m¹i ViÖt – Mü 1999 §¬n vÞ: TriÖu USD Th¸ng XuÊt khÈu NhËp khÈu C¸n c©n Th¸ng 1 19.70 44.90 -25.20 Th¸ng 2 22.50 45.20 -22.70 Th¸ng 3 19.20 37.70 -18.50 Th¸ng 4 26.10 23.10 3.00 Th¸ng 5 22.30 39.00 -16.70 Th¸ng 6 18.50 45.20 -26.70 Th¸ng 7 19.40 48.30 -28.90 Th¸ng 8 30.90 48.10 -17.20 Th¸ng 9 16.80 53.40 -36.60 Th¸ng 10 40.30 111.60 -71.30 Th¸ng 11 24.60 62.40 -37.80 Th¸ng 12 31.20 49.50 -18.30 Tæng 291.50 608.30 -316.80 C¸n c©n th­¬ng m¹i ViÖt – Mü 1998 §¬n vÞ: TriÖu USD Th¸ng XuÊt khÈu NhËp khÈu C¸n c©n Th¸ng 1 18.50 55.10 -36.60 Th¸ng 2 23.40 32.90 -9.50 Th¸ng 3 26.30 28.30 -2.00 Th¸ng 4 22.90 41.60 -18.70 Th¸ng 5 19.40 43.00 -23.60 Th¸ng 6 22.00 44.00 -22.00 Th¸ng 7 22.40 49.30 -26.90 Th¸ng 8 17.70 75.70 -58.00 Th¸ng 9 27.80 51.30 -23.50 Th¸ng 10 31.20 43.30 -12.10 Th¸ng 11 21.60 43.90 -22.30 Th¸ng 12 20.70 45.70 -25.00 Tæng 274.10 554.10 -280.00 C¸n c©n th­¬ng m¹i ViÖt – Mü 1997 §¬n vÞ: TriÖu USD Th¸ng XuÊt khÈu NhËp khÈu C¸n c©n Th¸ng 1 22.90 43.30 -20.40 Th¸ng 2 23.60 48.10 -24.50 Th¸ng 3 29.00 29.20 -0.20 Th¸ng 4 25.30 38.00 -12.70 Th¸ng 5 24.10 28.10 -4.00 Th¸ng 6 18.90 33.10 -14.20 Th¸ng 7 20.70 22.20 -1.50 Th¸ng 8 29.20 31.00 -1.80 Th¸ng 9 22.70 24.30 -1.60 Th¸ng 10 18.40 20.70 -2.30 Th¸ng 11 26.00 24.60 1.40 Th¸ng 12 25.90 45.80 -19.90 Tæng 286.60 388.50 -101.90 C¸n c©n th­¬ng m¹i ViÖt – Mü 1996 §¬n vÞ: TriÖu USD Th¸ng XuÊt khÈu NhËp khÈu C¸n c©n Th¸ng 1 111.90 39.10 72.80 Th¸ng 2 213.80 32.30 181.50 Th¸ng 3 39.60 25.60 14.00 Th¸ng 4 32.80 29.70 3.10 Th¸ng 5 32.80 26.80 6.00 Th¸ng 6 31.80 34.20 -2.40 Th¸ng 7 27.70 13.80 13.90 Th¸ng 8 21.30 14.70 6.60 Th¸ng 9 19.50 16.50 3.00 Th¸ng 10 29.20 31.70 -2.50 Th¸ng 11 23.20 43.20 -20.00 Th¸ng 12 33.00 24.20 8.80 Tæng 616.40 331.80 284.60 C¸n c©n th­¬ng m¹i ViÖt – Mü 1995 §¬n vÞ: TriÖu USD Th¸ng XuÊt khÈu NhËp khÈu C¸n c©n Th¸ng 1 16.60 17.60 -1.00 Th¸ng 2 7.40 21.80 -14.40 Th¸ng 3 12.50 24.10 -11.60 Th¸ng 4 21.30 10.60 10.70 Th¸ng 5 11.90 7.30 4.60 Th¸ng 6 20.60 8.50 12.10 Th¸ng 7 31.60 7.60 24.00 Th¸ng 8 29.40 9.50 19.90 Th¸ng 9 16.90 20.70 -3.80 Th¸ng 10 29.00 21.60 7.40 Th¸ng 11 26.10 22.00 4.10 Th¸ng 12 29.00 27.70 1.30 Tæng 252.50 198.90 53.60 C¸n c©n th­¬ng m¹i ViÖt – Mü 1994 §¬n vÞ: TriÖu USD Th¸ng XuÊt khÈu NhËp khÈu C¸n c©n Th¸ng 1 0.40 0.00 0.40 Th¸ng 2 0.60 0.00 0.60 Th¸ng 3 2.30 0.50 1.80 Th¸ng 4 8.30 2.90 5.40 Th¸ng 5 8.30 4.60 3.70 Th¸ng 6 10.20 2.50 7.70 Th¸ng 7 6.00 2.60 3.40 Th¸ng 8 17.70 12.10 5.60 Th¸ng 9 12.30 7.30 5.00 Th¸ng 10 78.80 4.60 74.20 Th¸ng 11 12.30 5.10 7.20 Th¸ng 12 15.70 8.30 7.40 Tæng 172.70 50.60 122.10 C¸n c©n th­¬ng m¹i ViÖt – Mü 1993 §¬n vÞ: TriÖu USD Th¸ng XuÊt khÈu NhËp khÈu C¸n c©n Th¸ng 1 0.20 0.00 0.20 Th¸ng 2 0.20 0.00 0.20 Th¸ng 3 0.50 0.00 0.50 Th¸ng 4 1.60 0.00 1.60 Th¸ng 5 0.20 0.00 0.20 Th¸ng 6 0.20 0.00 0.20 Th¸ng 7 0.20 0.00 0.20 Th¸ng 8 0.20 0.00 0.20 Th¸ng 9 0.60 0.00 0.60 Th¸ng 10 2.50 0.00 2.50 Th¸ng 11 0.20 0.00 0.20 Th¸ng 12 0.40 0.00 0.40 Tæng 7.00 0.00 7.00 C¸n c©n th­¬ng m¹i ViÖt – Mü 1992 §¬n vÞ: TriÖu USD Th¸ng XuÊt khÈu NhËp khÈu C¸n c©n Th¸ng 1 0.70 0.00 0.70 Th¸ng 2 0.20 0.00 0.20 Th¸ng 3 0.80 0.00 0.80 Th¸ng 4 0.30 0.00 0.30 Th¸ng 5 0.30 0.00 0.30 Th¸ng 6 0.20 0.00 0.20 Th¸ng 7 0.20 0.00 0.20 Th¸ng 8 0.50 0.00 0.50 Th¸ng 9 0.40 0.00 0.40 Th¸ng 10 0.40 0.00 0.40 Th¸ng 11 0.40 0.00 0.40 Th¸ng 12 0.20 0.00 0.20 Tæng 4.50 0.00 4.50 Ghi chó: Sè trªn lµ sè ®· ®­îc lµm trßn. Nguån: U.S. Census Bureau, Foreign Trade Division, Data Dissemination Branch,Washington, D.C. 20233 ._.